DeVettigeZeismaaitverder Markvallei Driemaandelijksledentijdschrift-jrg.41-nr.3-Juli2022 VU:MarcVanOpstal,Katelijnestraat42-2320Hoogstraten|Verschijntdriemaandelijks|AfgiftekantoorHoogstraten1-P802058 ‘tBieteutje NATUURPUNT
Giftenvanaf40eurozijnfiscaalaftrekbaar! DenRooy:7807-DeHalscheBeemden:7108
Natuurpuntvzw iseenverenigingvoornatuurbehouden landschapszorginVlaanderen.Metmeerdan130.000 aangeslotengezinnenen6.000vrijwilligemedewerkersis Natuurpuntdebelangrijksteverenigingvoor natuurbehoudenlandschapszorginVlaanderen. Tothaarkerntakenrekentdeverenigingnatuurbehoud en–beheer,landschapszorg,beleidswerking, natuurbeleving,natuurstudie,vormingeneducatie.
GiftenvoordeaankoopvannatuurgebiedenzijnwelkomoprekeningBE562930 21207588metvermeldingvandenaamenhetnummervanhetprojectdatjewenst testeunen.
NatuurpuntMarkvallei isdeafdelingvanNatuurpuntin degemeentenRijkevorsel,HoogstratenenBaarle-Hertog. Zijwerktmethaarvrijwilligersgroepvanuit BezoekerscentrumDeKlapeksterinWortelKolonie.Hier ontvangtdeafdelingzoveelmogelijkmensendie geïnteresseerdzijnindenatuur.
Giften
NatuurpuntMarkvalleiisdaarnaasteenvereniging.We makenveelpleziersamen.Weorganiserencursussen, lezingen,wandelingen,uitstapjes,buitenlandseexcursies, ...Eniedereeniswelkom! Lidworden?Schrijf30eurooveroprekeningBE17230 004423321metvermelding‘nieuwlidNatuurpunt Markvallei’.Alslidontvangtuautomatischhetnationaal contactblad‘Natuur.blad’en‘tBieteutje.Jegeniet daarnaastvantalvanvoordelen.
Natuurpuntbeheertmeerdan26.000hectareVlaamse natuurin500verschillendenatuurgebieden.De vrijwilligersnemenhetinitiatief:zezorgenvooraankoop, beheerenopenstellingvannatuurgebieden.Daarbij wordenzebijgestaandoorprofessioneleploegen.
gidsenwerkgroep,dewerkgroepvoorhetbeheervanonze natuurgebieden,voorstudie,voordefinanciënvande afdeling,hetbeheervanDeKlapeksterofonze fotowerkgroep. Maandelijkskomenvertegenwoordigersvande vrijwilligersbijelkaaromdebelangrijksteafdelingszaken metelkaartebespreken.Wiljezelfookeenhandje helpen?Datkandoortehelpeninonzenatuurgebieden, inhetbezoekerscentrum,viastudie-ofgidsenwerkingof opallerleianderemanieren.Kijkoponzewebsitevoor meerinfo. Contactgegevens: BCDeKlapekster-Kolonie41,2323Wortel info@natuurpuntmarkvallei.be 033830208 www.natuurpuntmarkvallei.be
Natuurpunt
Anderegeïnteresseerdenkunneneenjaarabonnementop ‘tBieteutjenemendooroverschrijvingvan8euroop rekeningIBANBE73860112673360vanNatuurpunt Markvalleivzw. NatuurpuntMarkvalleiiseenechte vrijwilligersorganisatie.Vanonzemeerdan1200leden zijner250opéénofanderewijzeactief.Hetzijnookde leden/vrijwilligersdieinhoudgevenaanonzewerking. Zijwerkendaarvoorsameninwerkgroepenzoals:de
Markvallei
Overdeafdeling 2
NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Ondanksalditmooienieuwshangterookonrustindelucht.Het stikstofakkoordvanderegeringzorgtvooreengespannenrelatie tussenboerenennatuurverenigingen.Denatuurisbedreigddoor eenovermaataanstikstofencorrectemaatregelenzijndringend nodigomdestikstofdepositieteverminderen.Wedelende bezorgdheidvooreenleefbarelandbouwmet toekomstvoordelokaleboeren.Echter,het stikstofprobleemiseentikkendetijdbomdie dringendmoetontmijndworden. Dezomermaandenzullenietsrustigerzijn,dat zaljewelzienaandeactiviteitenagenda.Tijdom metvriendenofgezintegenietenvaneen welverdiendverlofindenatuur.Maartegen septembervliegenweerweerin.Ikhouinelk geval17septembervrijvoor het oogstfeestwaaropwealle vrijwilligersverwennen.
Voorwoord NatuurpuntMarkvallei-2021,nr.2 3 Opdecover: DeVettigeZeisophetBK Foto:DominiqueVanHuffel
Drukkemaandenookvoordemaandagploegendezeisploegom onzebeemdentemaaienenditinprimasamenwerkingmetde lokaleloonwerkerenboer.Onzezeisploegwistintussentijdooknog detoontezettenophetBelgischKampioenschapzeisen.
Inhoud •Voorwoord •KortNieuws •ChryptoChris •Watermolens •Voorbijeactiviteiten •Weetjesovervogels •Trektellen •BKzeisen •Gespot •KatrienKnaepsindekijker •Activiteiten •Menuvoormorgen •Cursussen2022
Naafloopvandecursuserfgoed,werderookeennieuwewerkgroep rondditthemaopgericht.Mooiomziendaternieuweinitiatieven gestartwordenendatwedelenteookinonzevereniginghiermee behouden.Voordegeïnteresseerden,inhetnajaarwordtdeze cursusopnieuwgeorganiseerd.
Indezetijdvanhetjaarziejeookduidelijkofhetgevoerdebeheer zijnvruchtenafwerpt.Endatkantellen:opdeheidevlakterondhet hoogveenvanDeRooyduiktkleinwarkuidopentijdenshet“nachtje overdeRooye”kondenwegetuigenzijnvandeaanwezigheidvan3 zangpostennachtzwaluwindecorridoropdeSmisselbergen.
BestevriendenvanNatuurpuntMarkvallei, DeTussenseizoenenbehorentotmijnfavorieteperiodesvanhet jaar.Indelentebarsthetvannieuwlevenenditnietalleeninonze natuurgebieden.Injunikregenweversterkingvaneennieuwevaste werkkrachtinDeKlapekster.KatrienKnaepsza,lsamenmetStef,de werkinginhetbezoekerscentrumvandeValleivanhetMerkske professioneelondersteunen.Jekanalvastkennismakenmethaarin eenartikelinditBieteutje.WelkomKatrien!!!
DewandelploegvandeRooyenDuithaaldemet pannenkoekenbakken,hetvroegevogelontbijtenvrijegiftenruim 10200eurobinnentijdensexpeditieNatuurpuntvoordeaankoop vanmeernatuurinonzeregio.Merci!!!Plannenvooreennieuwe ploegvoorvolgendjaarwordenreedsgesmeed!
InjunikonjeindeAschputteninMeerprachtige kunstwerkjesbewonderenvandekinderen-en jongerenateliersvanIKOMeerenIKOMeerle.DekinderenjongerenateliersvanIKOMeerenIKOMeerle presenteerdendeopenluchttentoonstelling“Inhetbos”!
DeMeerseenMeerlesekinderenenjongerendedendit schooljaarweerhunuiterstebestomrondhetthema“In hetbos”kunstwerkeninverf,klei,papier-maché,enz.te maken.Jekonhunprachtigeresultatenalwandelend bewonderenopeenroutevan3kmdoorheenhetbosin recreatiedomeinDeMosteneninnatuurgebiedde Aschputten. VanwegeNatuurpuntMarkvalleiiniedergevaleendikke proficiataandejongekunstenaars.Endatdenatuur zoveelschoonheidookkanappreciëren…ziejeopde mooiefoto’s!
Beginaprilkregenweeenmeldingovereenvan‘onze’ slechtvalkenbinnen.Spijtiggenoegwelslechtnieuws, wanthijwasdoodteruggevondeninHardinxveldGiessendam(nettenoostenvanDordrecht)
DenRooyenDuytstaptvanMeerhoutnaar Diepenbeek Eindjunitrokkenweermeerdan600sportievelingenmet eenkano,fietsoftevoetdoordeLimburgsenatuurvoor ExpeditieNatuurpunt.Elkteamzameldeminstens1.500 euroinmaarheelwatteamsdedennogeenextraduitin hetzakje.Zokondezeeditieafsluitenmet338.581euro voormeernatuurinVlaanderen.Onsteam“DenRooyen
DeontwikkelingvandeheideinDenRooyblijftrazend snelgaan.Opnoggeentweejaarnadeinrichtingswerken verschijntalkleinwarkruid.Kleinwarkruidiseen stengelparasietopstruikheide,doordewindendestengels kanwarkruidzijnwaardplantverstikken.Inde volksmondkreegdeplantdanookdenaam
Kleinwarkruidsignaleertsterkeheide
Kort nieuws
Kortnieuws 4 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Terugmeldinggeringdeslechtvalk
duivelsnaaigarenmee.Kleinwarkruidiseengoede indicatorvandrogeheide. KinderensteldententoonindeAschputten
OokditjaarbroeddedeSlechtvalkweeropdeSint Katharinatoren.Op7meihebbende5wekenoude kuikenseenwetenschappelijkeringgekregenvoorverder onderzoeknaarhetlevenvandezemachtigevogel.Dit jaarhebbenwe2vrouwtjesen1jongenen1onbevrucht ei,datlaatsteisdeeerstemaalinHoogstraten.
Hetbleekhiertegaanomeenkuikendatgeringdwerdin 2015endusnumeerdan6jaaroudisgeworden.De aandachtigelezervanhetmeldingsberichthieronderzal ziendathetoorspronkelijkalseenvrouwtjegeringdwerd, maarnualsmannetjeteruggevondenwerd.Ditisgeengril vandenatuur,maartoontnetaandatde geslachtsbepalingbijjongeexemplarennietzo vanzelfsprekendis.
5 ChryptoChris
Heelveeldankaandegullegevers.Dankzijhenzullen wetochweer10176euromeerkunnenbestedenaande aankoopvannatuurgebieden.Dedeelnemerswillenook expliciethundankuitsprekentenaanzienvande organisatorenendevelecollega-vrijwilligersdiede editie2022toteensuccesmaakten.Volgendjaaraan anderenomdehanddoekoptenemen!
ChrisDeRoover,vrijwilligervanregioMechelsRivierengebied maaktinzijnvrijetijdgraagpuzzels.Depuzzelsdiehijvoor hunledentijdschriftgemaaktheeft,wilhijgraagdelenmet andereafdelingen,ietswaarinwijnatuurlijkwel
geïnteresseerdzijn. Hierondervindenjulliezijnzesdeopgave.Alsjedecryptische omschrijvingengevondenhebt,danvindjemetdeeerste letterseennatuurelement. Alsjehulpnodighebt,kanjeoppag.9onderaanalvastenkele hulplettersvindendiejevakjesmetdecijferskanplaatsen. Devolledigeoplossingstaatoppag.29,maarniettesnelgaan kijken...Veelsucces! Nogmeerspeelplezier?www.cryptochris.be A.konijnenspeeltje B.vitaalalseenkangoeroe C....metpruimen:hetsmaaktfantastisch! D.3honden,4goudvissenen5katten:hetishierzeer… E.desmakeloosheidvandePinkLady F.hetlaatstedierengeluid G.houterigepony H.maïsenmelkoogsten I.neerslachtigeneerslag J.zoalseendinosaurus-ei K.favorietegroente L.beschermdreptiel M.voordrachtoverderoos
Nieuwooievaarsnest
NatuurpuntMarkvalleiveringop2julihetooievaarsnest opdeschoorsteenvanBezoekerscentrumDeKlapekster. Hetvorigenestwasversletenendringendaan vervangingtoe.Omdathetovereengrootgewichtgaat datopredelijkehoogtemoetgeplaatstworden,werdook eenhoogtewerkeringezet.
Duyt”heeftookmetsuccesdezeExpeditieNatuurpunt afgerond.May,Jos,Gie,LucenDrejstaptenvanuit Meerhout36kmtotinHeusden-Zolderenvandaaruit nogeens31kmnaarDiepenbeek.Hetwaseenprachtige tochtdoordenatuureneenbelevenisdiezenietzullen vergeten.(zekerdeeerstedagenniet….’tdoetnaar’t schijntopeenpaarplaatsenfermzeer).
Hetooievaarsnestwerdgeplaatstinhetkadervaneen educatiefprojectinenrondhetbezoekerscentrum.De ooievaarshebbentotophedennoggeeninteresse getoond,maardatzoukunnenveranderen.Delaatste jarenwordenmeerenmeerooievaarsgespotinderegio.
NatuurpuntMarkvallei-2022,nr3
Nostalgiezalhierbijnietopzijnplaatszijn, hoewelhetonsnietonnuttiglijktomeenste kijkenhoeonzevooroudersde hernieuwbareenergieeeuwengeledenal hebbenuitgevondenominhunenergetische behoeftentevoorzien.Enkeldoorhet gebruikvandierenkracht,windenvoordeze bijlagevandaag,het…water.
HetVlaamseGewestteltmomenteel358watermolens waarvanervandaagca.45%beschermdzijnals monument,alsonderdeelvaneenstads-ofdorpsgezichtof eenlandschap.Uitdedatabankvismigratieknelpunten blijktdatopdeprioritairewaterlopeninhetVlaams Gewestmomenteel136watermolensgeachtwordeneen belemmeringtevormenvoordevismigratie.Maardaar gaanwehetverdernogoverhebben. Types Allewatermolenswerkenvolgenshetzelfdeprincipe:een waterradofturbinezetdewaterkrachtoverineen draaiendebewegingdievervolgensviaeenstelselvan assenentandwielenovergebrachtwordtopeenmaal-dan welolieslaginstallatie.Eenwatermolenheeftdanookeen externmolenwerkeneeninternemaal-ofslaginstallatie. Volgenshettypekunnenwatermolensworden onderscheidenin5hoofdgroepen: 1.Debovenslagmolen Eenbovenslagmolenwordtvooraltoegepastopbeekjes metweinigwaterdebietmaarmeteenvoldoende (gemiddeld3m)verval,hethoogteverschilvande waterspiegelstroomopwaartsenstroomafwaartsvande molen. Omdekrachtvanhetwaterdebietoptimaaltebenutten wordthetbeekjenaareengoot(metdezelfdebreedteals hetwaterrad)afgeleidomzodoendeeenzogrootmogelijk watervolumebovenophetradtelatenstromen.Omde molenoptestartenoftestoppeniseenmechanisme voorzienomdegootbovenofnaasthetradteverplaatsen.
Dewatermolensenhunhistoriek
Eeuwenoudeenergiebron
Deintensievearbeidendekleineproductiecapaciteit hebbenertoegeleiddatGriekenenRomeinenomstreeks 185v.Chr.zogenaamde‘slavenmolens’gingenbouwen.De bovenstesteenvanhetmaalwerk,deloper,werdmet behulpvaneenhoutendwarsboomineenronddraaiende beweginggebrachtdoorslaven,laterdoorezelsof paarden,zelfsdoorhonden.Dezeslavenmolensmaakten eenveelregelmatigerewerkwijzemogelijkenhadden binneneenzelfdetijdspanneeenaanzienlijkgrotere productiecapaciteitdandehandmolens.Toenvoorde bewegingenkelnogpaardenwerdeningezetsprakmen van‘rosmolens’.Vanros,hetpaard.
Watermolens
Hetgebruikvanwaterkrachtwerdreedsbeschrevendoor PhilonvanByzantiumenwekunnenaannemendatde Griekeninde2deeeuwv.Chr.hetgebruikvan watermolensalkenden.Vitruviusvanzijnkantbeschreef in20v.Chr.deeersteEuropesemolenopdeTiberinRome.
Pasinde7de-8steeeuwn.Chr.vermeldendeoudste archiefstukkenmolensinVlaanderen.Inde11de-12de eeuwwerdenzeinonzestrekengemeengoed.
Erfgoed 6 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Deoorsprongvandewatermoleniseigenlijkterugte voerennaardetijdtoendemensontdektedatgepletgraan despijsverteringbeterorganiseertdanderuwekorrel. Handmolensofqueernenwerdendaarvoor4000jaarvoor Chr.algebruiktomgraanmanueelteplettentussentwee plattestenengemaaktvangranietofbasaltlava.De zogenaamde‘wrijfstenen’.Debovenstesteenkonmeteen handvatrondgedraaidwordenopdeonderste.Eenzwaar entijdrovendwerkdatmeestaldoorvrouwenwerd verricht.MeToowasvoorveellater.
Hetwasdeuitvindingvanhetwaterraddieuiteindelijkde ontwikkelingvandewatermolensmogelijkmaakteeneen mijlpaalbetekendeindetechnischevooruitgang.Doorhet benuttenvanwaterkrachtindeplaatsvanspierkrachtkon veelmeermechanischeenergiebeschikbaargesteld worden.PaulBauters,deauteurvanhetstandaardwerk ‘VanZadelsteentotZandkruier’noemdedewater-(en windmolen)danook:“Inalzijneenvoudverenigtde molenalhettechnischkennenenkunnenvande menselijkegeschiedenisinzich,zolangdemensénde natuuralsmaatstafderdingenwerdengenomen.”
Hernieuwbareenergie,nietmeeruithet nieuwswegtebranden.Ziedekernuitstap, dezwanenzangvandefossielebrandstoffen endetoenemendevraagnaarduurzame elektriciteit.Eenmeerdanprangend probleemwaaraanbestaandeennieuwe modernetechnologieënopdekortetermijn eenantwoordzullenmoetenbieden.
2.Demiddenslagmolen
Dewaterturbineiseen18deeeuwseuitvinding.Bij turbinemolensisergeenwaterradbuitendemolenmaar eenhorizontaalschoepenradineenbehuizingdiezich onderwaterbevindt.Doorhetwaterlangsdeturbinetelaten lopenwordthetschoepenradinbeweginggebracht.
3.Deonderslagmolen
Deturbinewordtaangedrevendoordewaterdruk,nietzoals bijhetwaterraddoordestromingofhetgewichtvanhet water.HetwaseneBurdindiein1820hetprototypevande turbineontwierp.Diebestonduiteenhoutenvatvormig waterwiel,zijndeeenconischerotor(bewegenddeel)met schroefvormigelubben,dieineenaangepastehouten conischekuipdraaide.Doorviageleidinghetonderdruk staandewaterlangsderotortevoeren,veroorzaaktdezehet
kurkentrekkerseffectwaardoordekinetischebeweging ontstaat.Vergelijkhetmeteenlinksdraaiende kurkentrekkerdiedekurkineenflesnaaronderdrukt.Het Burdinmodelwerdindeloopderjarentechnischverfijnden opgeschaaldtotdereusachtigeturbinesdienudegrote waterkrachtcentralesaandrijven.
5.Degetijdenmolen
Getijdenmolensontstaanvanafde12deeeuw.Zemaken gebruikvandekrachtvanhetop-enafgaandwater.Hetzijn duswatermolensdiezijngelegenlangskustenen getijdenrivieren.Bijvloedwordteenbekkenachterde molengevuld.Bijebstroomtdatbekkenweerleegoverhet radwaardoordemolengaatdraaien.Erbestaanook 'dubbele'getijdenmolensdiezowelbijebalsbijvloed kunnenmalen.Bijvloedstroomthetwaterooklangshet waterradinhetbekken.Bijebgaatdebewegingindeandere richtingendraaithetwaterradtegengesteld. Indelingvolgensfunctie
Watermolenskunnenookonderverdeeldworden naargelanghuninfrastructuur:demaalmolensende slagmolens,ofeencombinatievanbeiden.
Bijonderslagmolensstroomthetwateronderhetraddoor. Dittypemolenkomtvooralvooropdewatgroterebekenen kleinererivierenmeteenvervalvantenhoogste1m.Maar meteenzogrootmogelijkebreedteomhetgebrekaan snelheid(kleinverval)vanhetwaterdoorhetdebiette compenseren.
Demaalmolenvermaaltderuweproductentussen2 molenstenentoteenpoederachtigesubstantie.Hijwerkt meestalmeteenonderaandrijvingwaarbijdeasvanhet waterradindebenedenverdiepingbinnenkomtende maalinstallatiezichopdebovenverdieping(en)bevindt.Via tandwielenwordtdehorizontalebewegingovergebrachtop eenverticaleasdiede2molenstenenaandrijft.Inde onderstestilstaandesteen,de‘ligger’zitdevondelwaarinde bolspildraaitdiedebovensteen,delopendesteen,in bewegingzet.Debovensteenisinhoogteverstelbaarin functievandegewenstekorrelgroottevanhetgemalen product.Voorelkegraansoortiseenandertypevan molenstenenofeenanderescherpingvandoen.
Erfgoed NatuurpuntMarkvallei-2022,nr3 7
Meernogdandestromingzaldoordezwaartekrachthet gewichtvanhetneerdalendewaterindekomvormige schoepenvanhetradbepalendzijnvoordeopgewekte kinetischeenergie.Ongeveereenkwartvande schoepenkommenkanhiertoemetwatergevuldworden.
4.Deturbinemolen
Bijmiddenslagmolenswordthetwaterhalverwegehetrad aangevoerd.Zoalsbijdebovenslagmolenskomthetradin bewegingdoorzowelhetgewichtalsdoordestroomsnelheid vanhetpasserendewater.Demiddenslagmolenwordt toegepastbijbekenmeteenbeperktvervalvan1tot3meter.
Erfgoed 8 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Titelrubriek NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 9 Erfgoed NatuurpuntMarkvallei-2022,nr3 9 Hulpbijdecryptopuzzelnodig? A18B3C10D5E16F24G8H20I15J1K17L12M9N22O2 P23Q0R7S13T19U4V21W14X0Y6Z11 Deolieslagmolenheeftvoorhetolieslaan3installatiesinzijn infrastructuur:voorhetbreken,hetopwarmenenhet persenvanhoofdzakelijkkool-,raap-,oflijnzaad,beuken-en walnoten.Integenstellingtotdemaalmolenwordtinde olieslagmolenhetzaadtotpulpgebrokendoor2verticaal opgestelderonddraaiendestenen,de‘kollergang’. DekollergangvandeHoogstraatseLaermolenmetzijn2 verticaalopgestelderonddraaiendemolenstenenvoorhet plettenvandezadenofnotentotpulp.
Nahetplettenwordtdepulpopgewarmdtotca.40°Copeen houtgestooktfornuis,de‘vuring’.Omdeoliebestanddelente verdunnenzodatzebijhetpersengemakkelijkerlossen.De verwarmdepulpwordtvervolgensgestortin‘stampzakken’ dieineenlederenomhulselinde‘persbank’worden geplaatst.De‘slagheien’wordenopgetilddoornokkendieop eenaandrijfaszijngeplaatst.Deheienwordenvervolgens losgelatenenvallenopde‘slagbeitel’diemeerenmeer zijdelingsedrukgaatuitoefenenopdestampzakkenmet pulpinde‘persbank’,enzodoendedeolieuitdepulpperst. Een2depersingkanwordenuitgevoerd,maardanwordtde pulpverwarmdtotopca.70°Comderesterendeolienog betertedoenlossen.Bijmeerderepersingenwordtdeolie vandeverschillendepersingensamengevoegdengemengd.
Omdeefficiëntevaneenwatermolentegaranderenishet nodigdathetwaterradeenstabielenbenodigdvermogen levert.Hiervoorisineersteinstantieoverhetgehelejaar voldoendewateraanvoervereist,ookindrogeperiodes. Vandaardatvóórdemeestewatermolenseenklein ‘stuwmeer’methetnodigesluiswerkvoorderegelingvande stroomsnelheidwerdaangelegd.
DeinVlaanderenvoorkomendeslagmolentypeszijnde volmolens,dezaagwatermolens,desnuifmolensvoorhet stampenvantabaktotsnuiftabak,desmederijmolens,de hennepmolens,decacaomolens,decement-,krijt-en trasmolens,endeblauwsel-enlakmoesmolens.Detwee bekendsteslagmolenszijnevenweldevoornoemde olieslagmolenéndepapiermolen. Bijdepapiermolens,inBelgiëbekendvanafde15deeeuw,is deasdiedoorhetwaterradinbewegingwordtgebracht voorzienvaneen5à7-talnokkendiegrotehamers afwisselendlatenslaanindehamerbak.Waarinzichin stukkengesnedenlompenbevindendiedoorhet voortdurendehamerwerkendoorderegelmatigetoevoer vanzuiverwatertotlompenbrijwordtvervezelden fijngestampt. Inde17deeeuwwordtdemeerefficiënte‘hollander’ geïntroduceerd.Eenovaalvormigekuipmetmiddenininde langserichtingeenschotdatevenweleenopeninglaatbijde beidekoppenvandekuip.Indeenehelftvandekuipdraait eeninhoogteverstelbarecilindervoorzienvanmetalen geribbeldeschenen.Hetwaterradbrengtdecilinderin bewegingwaardoordelompenbreiviadeopeningentussen deschoteindenendekuipkoppengaatronddraaienen zodoendevoortdurendtussendescherpeschenenende kuipbodemwordtuiteengerafeld. Wanneerdebrijhetzijdoordehamers,hetzijdoorde hollander,voldoendeisfijngemaaktwordtzeovergeschept naareen‘bezinkkist’enlaternaarde‘schepkuip’waaruitde vloeibarebasisstofvoorhetpapierwordt‘geschept’. Vandaardebenaminggescheptpapier.
Rechten
Dit‘stuwen’kanuiteraardaanzienlijkeveranderingeninhet waterpeilvaneenrivierteweegbrengen.Zokanbijvoorbeeld doortehoogstuweneenhogergelegenmolenteveel onderwaterkrijgenzodathetradmogelijktesnelgaat draaien.Hetradvaneenlagergelegenmolenkandanweer doorteweinigwaterwordengevoedmeteenteklein vermogentengevolge.Metanderewoorden,stuwenwas/is eenbronvangeschillen,enduswashetingrijpenvan overhedennoodzakelijkmetgaandewegdevestigingvan eenvrijcomplexewetgeving.Wevattenhetzoduidelijk mogelijksamenzodatdiegenendiegeenhogereadvocatuur hebbengedaanookmeekunnen.Enomhetnogniet ingewikkeldertemakendanhetalis,beperkenweonstotde onbevaarbarewaterlopen.
10
NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 (reglementen,tarieven,documentmetessentiëlebeleggersinformatieenallebijkomendeinformatie)zijnverkrijgbaarinuwING-kantoorofopwww.ing.be.INGBelgiënv–Bank Vennootschapszetel:Marnixlaan24,B-1000BrusselRPRBrussel –Btw:BE0403.200.393–BIC:BBRUBEBB–IBAN:BE45310915602789.Verantwoordelijkeuitgever:SaliSalieski–Sint-Michielswarande60,B-1040Brussel.03/2022. BijHoutzagerijVanErckkrijgtdeboomeennieuwlevenalsVLOERPLANK. massiefeikenkwaliteitsvloeren verschillendebreedtesendiktes plaatsingdoorvakmensenmogelijk voordoe-het-zelversuitgebreideleginstructie scherpeprijzen rechtstreeksvanzagerijnaarparticulier.
Wijbinnen10jaar? Ditishetmomentom jevoortebereiden MeerinfobijjeING-kantoorinHoogstratenofoping.be/duurzaam-beleggen Wistjedatjekanbijdragenaaneenbeteretoekomstentegelijk jekapitaalkanoptimaliserendoorduurzaamtebeleggen? doyourthing Aanbodvoorbeleggingen,investeringenen/ofverzekeringenondervoorbehoudvanaanvaardingdoorINGBelgië.(ofinditgevaldoordebetrokkenverzekeringsmaatschappij)enmitswederzijdsakkoord.Devoorwaardenenbepalingen
NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Genoemdeuvelkanondervangenwordendoordeaanleg vanvistrappendiezichinverschillendesoorten presenteren.Eenveelgebruikteconstructiebestaatinde aanlegvaneenaantaldrempelsdiehetvervalvanderivier infasesverkleinenendestroomsnelheidverminderen. Zodatdevissendehindernisgefaseerdkunnenaanpakken. Devistrapwordtmeestalaangelegdineenbypassvande waterloop,parallelaandemolenconstructie.
Hetrechtomhetwateroptestuwenomdestroomsnelheid teverhogen,het‘stuwrecht’,enhetwatertegebruiken,het ‘waterrecht’,waseveneensinhandenvandeplaatselijke heren.Hetstuwrechtwaseenbijkomendrecht (accessorium)gehechtaanhetmolenrechtenwasdus automatischermeeverleend.Hetwordtjuridisch gekwalificeerdalseenonherroepelijkgenotsrecht.De toegelatenstuwhoogtewerdgemerktdooreen‘pegel’.Een smeedijzerenstukdatindenabijheidvandemolenwerd aangebracht.
DepegelvandeLaermolen. Integenstellingtotdegeldendewetgevingwerdbijde verkoopvandeLaermolenin1911hetstuwrechtwélapart verkocht,enisdaardoorbijverschillendeinstanties terechtgekomen.DeLaermolenheefthetstuwrechtniet meerkunnenterugkopenofverkrijgen,enbeschikt momenteelenkelovereen‘machtigingtotstuwen’.
DeHoogstraatsewatermolens
Inhetfeodaletijdperk(5de-18deeeuw)wasinhet graafschapVlaanderenhetrechtomeenwatermolenopte richtenenuittebaten,het‘molenrecht’,inhandenvande landsheer,oorspronkelijkdegraafvanVlaanderen.Die evenwelviaeenoctrooihetrechtkonverlenenaan plaatselijkeheren.Dieophunbeurthunmolenskonden verpachtenaanparticulierendiedanalsmolenaarmochten optreden.Demolenaardiegedurendedertigjaar onafgebrokenvandemolengebruikhadgemaaktwerd eigenaardoorverkrijging.Hetmolenrechtinhetgraafschap VlaanderenbleefbestaantotaandeFranserevolutie.
Titelrubriek NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 11 Erfgoed NatuurpuntMarkvallei-2022,nr3
Watermolensenelektriciteit
Dewettenendecretendieeeneindhebbengemaaktaande feodaliteithebbenevenwelgeeninvloedopdedefinitief verworvenstuwrechten.Eenstuwrechtiszoalsgezegd onherroepelijkendefinitiefverworvenindiendetitularis ervanhetrechtverworvenheeftopgrondvaneentitelofde verkrijgendeverjaringvandertigjaar.
Intijdenwaarinhetopwekkenvangroeneelektriciteitaan deordevandedagis,kandevraagwordengesteldnaarde mogelijkheidomwatermolensteverbouwentotkleine elektriciteitsproducenten.Helaas,hettotalevermogenvan alleVlaamsewatermolenstesamenwordtgeschatopslechts 4,2mWh.Enerzijnnietmeerdan18molensmeteen vermogenhogerdan40kWh.Bovendienvereisthet opwekkenvanelektradeinstallatievaneen elektromechanischeinstallatieendebouwkundige herinrichtingvandestuw.Tweeactiviteitenmeteenaardig prijskaartje.Voorzoverwehethebbenkunnennagaanheeft enkeldemolenVanDoreninRotselaarsinds1995een rendabeleelektriciteitsopbrengstvan500.000kWh.Goed voordevoorzieningvan140doorsneehuishoudens.Men kaneruiteraardookvanuitgaandatallebeetjeshelpen…
IndeFrankischetijd(3de-9deeeuw)liependezakennog eenvoudig.Iedereenhadhetrechtlangsdeoevers constructiesopterichteninzoverrehijeenanderdaardoor geenschadeberokkende,enopvoorwaardedathijeigenaar wasvandetweeoevers.Bijheteigenaarschapvanéénoever diendemetdeeigenaarvandeandereoevereen overeenkomsttewordenafgesloten.
Genoemdeherenbezatenooknoghetrechtvande ‘molenban’,ofdemolendwang.Datdeinwonersvaneen heerlijkheidverplichteomopstraffevan verbeurdverklaringhungraanexclusieftelatenmaleninde heerlijkemolen,debanmolen.
GenoemderechtenblevenbestaantotaandeFranse Revolutie.Deverplichtingvoordeoprichtingvaneen watermolenbleefechteronderhevigaaneenvergunningof machtiging.DievanafdeBelgischeonafhankelijkheideen bevoegdheidwerdvandebestendigedeputaties.
Vistrappen Inveelwaterlopenwordtdebewegingsvrijheidvanvissen bemoeilijktdoorbarrièreszoalseenstuw,eensluis,een molenrad…Vissenmigreren,afhankelijkvandesoort,over minofmeergroteafstandopzoeknaargeschikte voortplantings-,rust-envoedselplaatsen,naarbescherming tegenpredatie,devluchtvoorverontreiniging,naareen wisselendwinter-enzomerverblijf.Alsgevolgvan voornoemdevaakonoverbrugbarehindernissenwordteen waterloopgefragmenteerdenvalthetleefgebiedvaneen vissoortuiteenineenaantalverschillendevanelkaar gescheidendeelgebieden.Populatiesvansommige vissoortenzijnzodanigkleinenversnipperdgeraaktdatde afzonderlijkepopulatiesdoorachteruitgangvanhet leefgebiedzelfskunnenverdwijnen.
DeLaermolengelegenlangsdeMarkindeMolenstraatte Hoogstratenisin1714gebouwdopdevroegereafgebroken middeleeuwsemolen.Oorspronkelijkwasdezemolen tweedelig.Opdelinkeroevereenschorsmolen(maalmolen) enopderechteroevereenolieslagmolen.Detweegebouwen warenvoordeverbindingenvoordeoverkappingvande
HetfietsquizboekjeistekoopinDeMart,Merksplas(woegesloten).Hetantwoordformulierkanjehierbinnenbrengen.
Activiteit 12 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 MilieuverenigingMerksplas,Migromvzw,daagtjeuitvooreenleukefietsquizgedurendedrieseizoenen:van 15mei2022totenmet15oktober2022. Ditparcoursbiedtvergezichtenindeopenruimte,geeftkijkoplandbouwgebiedenpasseertlangsnatuurenbos.Het volgtofkruistregelmatigdeloopvandeMark.Zijstroomtdoorbosenweienverlaatna9.6kmMerksplas,richting Nederland. UkanzovoorMerksplasdetoetsmaken,dieonzeprovinciezichzelfheeftopgelegd:‘openruimtebehouden…groenen blauwdooraderd’,“zodatnatuur,landbouw,waterenrecreatieeensamenhangendgeheelvormendatdeopenruimte versterkt.”UzalmooieplekjesinMerksplaszientussendemindergoedgeluktehoekjes.
Voor€8zorgenwijvooreenaangenaamtijdverdrijf,enukrijgter2consumptiesbovenop.Resultatenwordenbekend gemaaktoponzewebsite:www.migrom.beenopfacebook.Winnaarszullengecontacteerdwordenviaopgegevene-mail oftelefoonnummer. Voorinformatieoveronzevereniging:www.migrom.beVoorcontact:info@migrom.beLidwordenisgratis. Raadsel-doe-fietsquizvanMigromvzw 25kmlangsdeMarkvallei Erfgoed 12 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Totin1997enkeledapperedromershetindekopkregenom deolieslagmolenterestaurereneninzijnvroegeregloriete herstellen.Eenvzwwerdopgericht,eenakkoordwerd bereiktmetdeeigenaarendemolenwerdalsmonument beschermd.Bloed,zweetentranen,maarin2004wasde Laermolenterugslagvaardig.
Op19april1910wordtdemolenandermaaldoorbrand getroffenenvrijwelgeheelvernield.Detoenmaligeeigenaar VictorRommensbleefevenwelnietbijdepakkenzitten, bouwtingeentijdeennieuwemolen,nietmeeruitgerust meteenwaterradmaarmettweeturbinesdie2verticale assenaandrijven.Voordietijdeenspraakmakendeevolutie. TijdensWOIIwordtdoordeDuitsersallekoperenbronsvan deolieslagerijinbeslaggenomenzodatdezeophoudtte bestaan.Deeconomischeminderwaardediehierdoor ontstaatwordtnogvergrootdoorderuilverkaveling.De beddingvandeMarkwordthierbijrechtgetrokkenende zijtakdieeeuwenlangdemolenvanwaterheeftvoorzien wordtgedegradeerdtoteenkrachtelozegracht.Deturbines werkennogmaarophalvekrachtendelaatstemolenaar, LouisAerts,zietzichdanookgenoodzaaktomerin1992de bruiaantegeven. Injuni1998kopenHansSnelenAnsGrootdeMeerselmolen vanAndréRommens.Hanszaldan13jaarlangdemolenvijs voorvijsrestaureren,terugmaalvaardigmakenenvoor geïnteresseerdenopenstellen.Hijoverlijdtevenwel onverwachtop6juli2010.In2016verschijnennieuwe eigenaarsopdemolensiteindepersonenvanPauldeRuijter enHernavandeVegt.EnhetisvooraldochterTedskediein detoekomstdebezoekerszalontvangen.Wegenscoronais eenbezoekaandeMeerselmolentijdelijkonholdgezet. Raadpleegdaaromdewebsitevoorverdereinfo.
Natuurbeleid NatuurpuntMarkvallei-2022,nr3 13 Erfgoed NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 13
Hetolieslaanwerdindeloopderjarenminderenminder rendabeldoordegroteimportvangoedkopepindanotenolie uitdekolonialegebieden.Omfinanciëleredenenzagde toenmaligeeigenaar(notarisdeBoungne)zichdanook verplichtdemaalmolenopdelinkeroeverin1911te verkopen.Hetstuwrechtwerdvooreenflinkesom(tegen alleregelsin–ziehoger)afgestaanaandeoverheiddie bovendiendemaalmolenafbrak.Deolieslagmolenopde rechteroeverbleefstaanmaarwerdontmantelden100jaar verweesdachtergelaten.
tweewaterradenoverdeMarkheenverbondenmeteen majestueusstrodak.
opnieuwlos,komtdemoleninSpaansbezetgebiedteliggen, enwordtdoordeSpanjaardenafgebroken.Demolenwordt herbouwdmaarbrandtafin1668.Eennieuwestenenmolen wordtgebouwddieevenwelookafbrandtin1809.Tijdensde Fransetijdwordtdemoleninbeslaggenomenmaarwordt uiteindelijkin1845verkochtaanJosephusRommensnadat demolenteruginhetbezitwasgekomenvande HoogstraatsegraafvanSalm-Salm.
NogmeegevendatdeVlaamseMilieumaatschappij(VMM) eenperceelheeftaangekochtvoordeaanlegvaneenvistrap. DeMeerselmoleninMeersel-Dreefinzijnhuidigestaat dateertvan1910maarvindtzijnoorsprongin1382.Inde constellatievaneenonderslagmoleneningerichtvoorde olieslag.Naverloopvantijdwerderookgraangemalen.De wateraanvoergeschieddelangseenzijtakvandehuidige beddingvandeMark.
NahetTwaalfjarigBestandvan1609brekenonlusten
Alsbijwonderliepdemolenweinigschadeoptijdensde Tachtigjarigeoorlog(1568-1648),maarwerdinzijn functionerenwelgehinderddooreenverminderde wateraanvoer.Dieveroorzaaktwerddooreenafdamming bijdeLaermolendiehetwaterpeilvandeslotgrachtvanhet Hoogstraatsekasteelmoestverhogenterbeschermingtegen plunderendetroepen.
Auteur:NandDoms
Elke2deen4dezondagvandemaandtussen13.30en16.30 uurkandemoleninwerkingonderdeleidingvaneengids (gratis)wordenbezocht.Naasteenvideooverderestauratie iseropdewebsitealleinfotevinden.
Activiteiten 14 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 Devoorbijemaandeninbeeld
Klimaatopwarming NatuurpuntMarkvallei-2021,nr.1 15 wandelen,natuurbeheer,genieten,... OPROEP Leukefoto’svanactiviteiteninonzeafdelingmogen doorgestuurdwordennaar verschraegen.wim@telenet.be. Foto’sverschijnenopzowelonzesitealsopde facebookpaginavanNatuurpuntMarkvallei.En misschienookindezeoverzichtsrubriek!
Netzoalsvelefysiologischekenmerken zijnkwaliteit,sterkte,combinatieenhet dominerend-ofmeestintensiefgebruikte zintuigen-orgaanbijvogelssomszeer verschillendafhankelijkvandesoorten envandelevenswijze. Uiterlijklijkteenvogeloogopdat vanonzehuisdieren,maarisdatook zo? Ogen:deafmetingenzijninverhouding tothethoofdzeergroot,beideogen wegenmeestalmeerdandehersenen. Indienwijdeogenzoudenhebbenvan eenarenddanzouelkoogzogrootzijn alseenappelsien.Bijspreeuwennemen deogen15%vandekopin,bijdemensis datnietmeerdan2%.Ogenvanvele roofvogelsenuilenzijnzelfsgroterdan dievandemens Drieoogleden: hetondersteooglidis beweeglijkerdanhetbovenste,die
oogledensluitengewoonlijkalleenbij slaap,maar‘pinken’niet,zoalswij doen. Vogelshebbeneen3deooglid,het knipvlies,bijonsisernogenkelmaar eenrestantvan.Ditooglid‘pinkt’wel. Het3deooglidbevateenklierdievoor devochtafscheidingzorgt,meerdan watdetraanklierenvanzoogdieren doen.Bijallevogelsgeeftditvochteen beschermingvanhetoog. Bijhavikenishet3deooglidbijna doorschijnend,watnodigistijdensde jachtomdeprooitekunnenblijven volgen,spechtensluitenhetknipvlies tijdenshethakkenalsbescherming tegenhoutsplintersenveleduikende visetendevogelssluitenhetknipvlies omdebrekingsindexlucht/waterte compenseren,anderezoalsjanv. gentenenijsvogels,sluitendeoogleden tijdenshetduiken.Bijdesneeuwhoenders zijndeondersteenbovensteoogleden bevederd. Oogspieren: zijnaanwezigmaarbijde meestesoortenzijndeogennagenoeg onbeweegbaarmaartochenige beweeglijkheidbijroerdomp,koekoeken nachtzwaluw. Vogelogenhebbenscleraleringenrond hetzichtbareuitwendigedeelvanhetoog, gevormddoor10-18kraakbeenachtige plaatjes(zeeropvallendzijndeblauwe scleraleringenbijJanvanGenten);mede daardoorishetoogvanvogels,in tegenstellingtothetoogvanzoogdieren, nietrondmaarkanverschillendevormen aannemenmaarditheeftookeenzekere immobiliteitvanhetoogtotgevolg. Hoewelernetzoalsbijons8paar besturingsspierenaanwezigzijndieaan hethardeoogvlies(sclera)bevestigdzijn.
Tekst:JefLeestmans-gebaseerdophetartikelVogelfysiologievanGeertCreylmanenJefBrandt IndezereeksvanartikelsgaatJefonsmeenemenindewonderewereldvandevogels.Hijzalhetwetenschappelijkartikelover vogelfysiologiehiervoorwataanpassennaareenietsvlotteretekstzodatiedereenkanmeegenietenenwatkenniskanopdoen. Vogelszijnoveraltezien,maardikwijlswetenweerechtnietveeloverzoalshoezingenze,hoevliegenzeofdromenvogels, waaromvallenzenietvaneentakalszeslapen.Ineenpaarafleveringengaanweopdezevragenin.Inditderdeartikelzoomen wewatdieperinopeenvandezintuigenvanvogels:hetzicht.Defoto’svanvogelsterillustratiezijnvandehandvanWim Verschraegen.
Weetjesovervogels
Deel3:zintuigen-hetzicht
Vogels 16 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Vogels NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 17
Opvallend, oftoevallig,is dekleurvandeirisbijdag-actieveuilen (steenuil,velduil):geeli.t.t.deuilendie nietofminderactiefzijninvoldaglicht. Hetiseeninteressantkenmerkom onderscheidtemakentussenvelduilen ransuilofbosuil.Deredenvandit verschilisnietduidelijk,mogelijksiser eenverbandmetdevisuele communicatietussenindividuen.De kleurvandeirisvanroofvogelswordt gebruiktomdeleeftijdtebepalen,zois dezebijjongebuizerdslichtenbij volwassenbuizerdsdonker.Bij wespendiefdaarentegenisdeirisvan eenjongevogeldonkerendievaneen volwassenvogelgeel.
Deoogbol: predatorenhebbenhun ogenaandevoorzijdevandekop, prooivogelslettenopdeogenvan roofvogelszelettenopdestandvande kopvandepredatorenofzebeideogen kunnenzien,zodanigdathunreactie opdepredatorbepaaldwordt naargelangderichtingwaarde predatornaarkijkt.Kijktderoofvogel rechtnaardeprooibetekentdit vluchten,kijktdepredatorwegdanis stilblijvenzittendebesterespons. Vanmeeuwenisbekenddatzeeen andergedragvertonenwanneer zerechtstreeksbekekenworden doormensenenmenheeftsoms deindrukdathetbekijkenvan vogelseenvluchtreactieopwekt. Hethardekraakbeenachtige oogvlies (sclera)zorgtvoorde stevigheidvanhetoogen beschermtdebinnenstedelen.Het isondoorzichtig,maaraande voorkantgaathetoverinhet doorzichtigehoornvlies(=decornea) waardoordegekleurdeirisendepupil tezienzijn. Enkelhetdoorzichtigedeel(=de cornea)vanhethardeoogvlies(de sclera)metdaarachterdegekleurdeiris endepupilzijnuitwendigtezien,de restisbedektmethuidenveren.Eris dusbijdemeestevogelszogoedals geenoogwitzichtbaar.Duikende watervogelshebbeneenvlakkecornea watminderlichtbrekinggeeftendus meerscherpte. Deiris-pupil vanvogelswordt bestuurddoorgestreeptespierenen kandusvrijwilligbediendworden(= eeninstelbareiris)integenstellingtot depupilvanzoogdieren,waargladde spiercellenenkelreagerenop
lichtintensiteitofonderinvloedvan chemischesubstanties.Nacht-actieve uilenkunnendepupiltot13mm openen,bijmensengaatdepupilvoor maximum8mmopen.Dekleur(enniet alleendekleur,ookdevorm)vande ogenvanvogelsiszeerverscheiden.
Delensisgrootenzeervervormbaar, ookhethoornvliesiszeerbuigbaar,wat eenverrassendemogelijkheidtot focussengeeft.Netzoalsbijzoogdieren kunnentweegroepenspierendevorm vandelensaanpassenmaareenandere groepspieren,dienietbijzoogdieren voorkomt,kanookdekrommingvande lenswijzigen.Ditzorgtvooreen bijzonderaccommodatievermogen,(dit isdemogelijkheidtotcorrectievande brandpuntsafstand)waardoorhet focussenzeersnelenzeersterk(tot 20dioptrie)kangebeuren.
Debijzondereflexibiliteitvande lensblijktookbijduikende vogels,waardeverschillende brekingsindextussenluchten watermoetgecompenseerd worden.Bijduikendevogelsmoet hetlucht-oogcontactaangepast wordenaanhetwater-oogcontact enwelop3verschillendemanieren: (1)ofwelblijftdehoornvlies-luchtfase ongewijzigdzoalsbijsterns,die verziend(hyperopisch)zijnengeen aanpassinghebbenonderwater.Ze kunnenhunogennietaanpassenvoor hetscherptezichtonderwatermaar hebbeneenperfecteduikstrategie ontwikkeld,o.a.albiddenddeprooi opsporenendeduikberekenen.(2) Pinguïnszijnbijziend(myopisch)op hetlandmaarzienperfectonderwater. (3)Bijaalscholvers,duikendeeenden, jan-van-gentenenzaagbekkenisde lenszeerzachtenkanzelfsdebuiging noggrotermakendooruittestulpen doorhunpupilheen,wateenzeer scherptebeeldgeeftonderwater. Hetnetvlies: hetnetvlies(retina)is meerparabolischdanhetonzeenheeft daardoormeerscherpteoverganshet beeldenisnietbeperkttoteencentrale scherptezoalsbijons. Hetnetvliesbevatdezintuigcellenof fotoreceptoren.Deoogzenuwdieaan deachterzijdedoordedrievliezen binnenkomt,breidtzichoverde zintuigcellenuit.Deplekwaarde oogzenuwbinnenkomt,bevatgeen zintuigcellenenvormtdaaromopdie plaatsdezogenaamde blindevlek Rechttegenoverdepupilligtophet netvliesdegevoeligsteplekvoorhet zicht,dezogenaamde gelevlek of maculametdaarin,alshetmeest
Delens is,in vergelijkingmetde lensvanzoogdieren, zachter,meer flexibel, doorschijnenderen zondergeel-filter, daardoorlaatzeeen brederlichtspectrum door.Ditiseenvan deredenenwaarom vogelsnietalleen blauw,roodengroen maarookUVen fluorescentiezien.
Vogelshebbeneenverhogingvanhet netvliesdievlakbijdeoogzenuwis gelegen.Dezeverhogingnoemtmen dekam(pecten).Overdefunctievan dekamisnognietallesbekend.
Vogels 18
Bijvogelsishetnetvliesnietvoorzien vanbloedvatenoverganshet oppervlak,bijzoogdierenisdatwelzo, maarbijvogelswordtde bloedvoorzieningovergenomendoor hetpectendatbestaatuiteenkluwen vanbloedvatenwaardoorertoch zuurstofbijhetnetvlieskankomen. Doordevlechtvormvanhetpectenis hetoppervlakmaximaalenishet uitwisselenvangassen(zuurstofnaar binnenenkooldioxidenaarbuiten) makkelijkerzodathetoogkanademen Hoewordendeogenbeschermd tegenkoude? Zelfsbijvogelsdieopgrotehoogten vliegen,somsbijzeerkoude vriestemperaturen,bevriezenhun ogennietdoordebloedvatenrondde ogenendebeenderenerronddie constantwarmteaanbrengen.Hun corneaheefteenhogethermische conductiviteitendetranendieze bedekkenbevattennetzoalsdeogen veelzoutendanisernoghet3de ooglidmetzijneigen bloedvoorzieningeneenklierdie tranenmeteenhoogvetgehalte produceert. Kunnenvogelskleuren herkennen? Wanneereenvoorwerp,plantofdier ofanderematerie,lichtabsorbeerten weerkaatstzienweeenkleur.Alsdoor hetzonlichteenmateriaalhetgroene enblauwelichtabsorbeertzalhet vooralderodekleurweerkaatsenen zienwijhetalseenroodgekleurd materiaal.Indienhetookderode kleurabsorbeertishetvooronszwart, wordenallekleurenweerkaatstdanis hetvooronswit.Maarnaastde kleurenvanderegenboogdiewe kunnenzienstraaltdezonooklicht uitdatvooronsnietzichtbaariszoals hetUV-lichtdateenhogere energiewaardeheeft.Sommige materiediedithoogwaardigeUV-licht absorbeertkandieweerkaatsenals lichtmeteenlagereenergiedatwe welkunnenwaarnemenalseen fluorescentekleur.Integenstellingtot vogelskunnenwijnietdirectdeultra violettekleurwaarnemen,welde fluorescentiediesommigestoffen uitstralendooractivatieonderinvloed vanhetUV. Kleurherkenningiszeerbelangrijkbij vogelsbijvoorbeelddegele snavelrandenenopvallendeopen
Hetpectenisbelangrijkvoorde bloedvoorzieningenhetisbetrokken bijdevoedingvanhetoogvochten zuurstofvoorzieningvanhetnetvlies (hetnetvliesismetabolischéénvande meestactieveweefselsvanhet lichaam)menverondersteltdathet pectenookeenrolzouspelenbijde regelingvandeoogboldruk. Vogelsmeteenuitmuntend gezichtsvermogenhebbenhetgrootste pecten.Hetpectenveroorzaakteen schaduwinhetoogmaarditheeft geennegatieveinvloedophetzicht vandevogels,omdatdezeschaduw valtopdeblindevlekvanhetnetvlies.
gevoeligedeel,decentralefovea.
NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Ditsteltvogelsookinstaatomde rijpheidvanhunvoedseltebepalen
Kegeltjesenstaafjes zijnde zintuigcellenoffotoreceptorenvan hetnetvlies.Doorhunverbindingmet dezenuwcellenkunnendehersenen hetzichtinterpreteren.Kegeltjesfotoreceptorenzijnelkvoorzienvan eenzenuwdieinformatiedoorgeeft aandehersenen,elkesoortis verantwoordelijkvoorhetweergeven vaneenkleur(violet-blauw,groen, rood).Kegeltjeshebbenmeerlicht nodigdanstaafjes.Destaafjesreceptorendienenvoorhetwit-zwart onderscheidenkunnenfunctioneren bijweiniglicht.Nachtvogelshebben danookmeerstaafjesdankegeltjes.
Vogels NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 19
mondenvanjongevogelsinhetnest stimulerendeouderstotvoederenen deoranje-rodeborstkleurwekt agressiviteitopbijroodborst–daarom hebbenjongeroodborstennogeen grauwekleur,diehenbeschermt tegenagressieveouderevogels.
Vogelsenreptielenhebben4soorten kegeltjesdaaromishunspectrum voorkleurenbrederdandatvan zoogdieren,waaronderdatvanons. Dekegeltjesvanvogelsstellenhenin staatomookgepolariseerdlichtzien, navigatieopdezonisdaardoor mogelijkookbijzwarebewolking, kegeltjesbevattenookeen oliedruppeltje(nietzobijzoogdieren) datvermoedelijkdekleurherkenning bevordert.
Vogelshebbennogeen4desoort kegeltjes,namelijkéénvoorUV herkenning(debidsprinkhaankreeft heeftzelfs16soortenkegeltjes).
wantrijpfruitreflecteertUV-licht andersdanonrijpfruit. Kegeltjeszorgenvoorhetkleurenzicht maarhebbenveellichtnodigen doordatzoogdierenoorspronkelijk allennachtdierenwaren,hebbende zoogdieren2soortenkegeltjes verloren,maargedurendehun evolutiewerdeenkegeltjevoor roodzichtopnieuwgevormd.Bijna allezoogdieren,vnltaperum.de primaten,hebbenterug3soorten kegeltjesdieelkeenbeeldvormen, naargelangdegolflengtevanhetlicht: deS(gevoeligvoorviolet-blauw),M (gevoeligvoorgeel-groen)enL (gevoeligvoorrood)kegeltjes.Inde hersenenwordende3beeldendan gecombineerd.Opdiemanierkunnen wijmengkleurenzien:dekleurpaars bijvoorbeeldzienweomdatonze kegeltjesvoorrodekleur samenwerkenmetdeblauwe.Maarde meestezoogdierenhebbenweinig kegeltjesenzienvooralmetde staafjes.Zehebbendusnogsteeds nachtogen,opdemeesteprimatenna zijnzebeterenachtkijkersenzijn minderaangepastaanhetdaglicht. Zelfszoogdierendieoverdagactief zijn,gebruikenmeerstaafjesmaar betrouwensterkerophunreukzinen hungehoor.Dehersencentravoordie zintuigenzijnbijhendanookgroter danbijdeprimaten.DoordeUV kegeltjeskunnendevogelsnogmeer mengkleurenwaarnemendiewijniet zien,zoalsUVgemengdmetrood, groenofgeel. Deeerstezoogdierenwaren gedurendehuneerste100miljoenjaar vanhunontstaantijdensdenacht actiefennogkan menbijdemeeste huidigesoorten aanpassingen daartoevinden:het oplichtenvande ogenvanvele zoogdieren(bv. kattenenhonden) wanneer’snachts eenlichtinhun ogenschijntkomt omdatzeeen ‘tapetum’hebben d.i.eenspiegelende laagachterindeogendiehetlichtnog een2demaaldoorhetnetvliesstuurt, wathetnachtkijkenbevordert. Maardinosauriërsenhun afstammelingen(reptielen)waren noodgedwongendag-actievedieren wantalskoudbloedigenmoestenze hunlichaamdoordezonlaten opwarmen.Vermoedelijkdaarom stiervenze66miljoenjaargeleden massaaluit,indejarenlange duisternisenwinterdievolgdeopde meteoreninslag(deChicxulubkrater) kondenslechtsenkelevanhun afstammelingenenzoogdieren overleven. Primatenwarenbijdeeerstenom,na demeteoorinslag65.8miljoenjaar geleden,dedagintegaanenhebben hetlangsttijdgehadomzichaante passenaanhetlicht.Zezijninfeitede enigezoogdierenwienszicht-zintuig veelbeteraangepastisaanhet dagleven. Degelevlekoffovea isdeplaatsop hetnetvlies,gespecialiseerdin kleurenzichtenfijnedetails.Diefovea ishetcentraledeelvandemacula,een centrumophetnetvliesdatookbij zoogdierenzonderbloedvatenisende meestefotoreceptorenbevat,vooral kegeltjesmaarookstaafjes. Zoalshogervermeldisderetina(het netvlies)éénvandemeestactieve regio’sinhetlichaammetdehoogste stofwisselingsactiviteit,de uitwisselingvanvoedselen afvalproductenvereistdanookeen grotedoorbloeding. Bijzoogdierenisdiedoorbloedingmetuitzonderingvandefovea-vrij verspreidoverhetnetvlies-maarbij vogelsisdiegeconcentreerdinhet pecten(ziehoger),eenvlechtvormige kammeteenmassabloedvatendie zorgenvoordeuitwisselingvanO2en CO2. VoorbeeldenvanUV-zichtherkenning enspecialeaanpassingen: •het‘petje’bijmannelijke pimpelmezenisvoordewijfjes veelminderaantrekkelijker wanneererzonnebrandcrèmeop gesmeerdis.
•Eentorenvalkeetbijna uitsluitendveldmuizen(2tot4 perdag),zevindendezeonder meeromdatdeurinevan veldmuizenUV-lichtweerkaatst, watzijkunnenzien.
•Wildeeend:mannetjesenwijfjes hebbenquakleurvanhun verenkleedweiniggemeen,enkel isdespiegelindevleugel(ook speculumgenoemd)hetzelfde voorbeidegeslachten,de helblauwekleurzouherkenning indevluchtgemakkelijker makenmaarvolgenseenandere theoriezoudiespiegeleensterke UV-weerkaatsinggeven,wat verwarrendzouwerkenvoor roofvogels.
Vogels 20 NatuurpuntMarkvallei2022,nr.3
•Type2:(bv.eenden,houtsnip): ogenhoogaandezijkantvande schedel:panoramischzicht (bovenennaarachter)maar weinigzichtnaarvoor.Nemen2
dehuismus400.000;buizerd1 miljoendusookevenveel zenuwstrengen.
•Kwikstaartheefteengemiddeld aantalreceptorenkegeltjesen staafjesvan120.000permm2 netvlies,bijeenmenszijnerdat 10.000.Indefoveaheefteen mens200.000receptoren/mm2;
Roofvogelshebbenzeergoedeen groteogen,hunogenzijnscherpen hebbennietalleenveelmeer lichtcellenmaarwaarwijéénfovea hebben(=gelevlekopnetvliesmet hogedensiteitaankegeltjesdievoor descherpteinstaan)hebbende roofvogelsertweeperoog,sternsen zwaluwenhebbenzelfs3foveasper oog.Bijvelezeevogelsoortenisde vormvandefovealineairwatzou helpenomdehorizonbetertezien. Heteerstepaarfovea’s(detemporale fovea)bijroofvogelsdientvoorhet binoculairscherptezicht,zoalsook hetgevalisbijdemensenandere zoogdieren. Het2depaar(delateraleofnasale fovea)staat45°t.o.v.deasvandekop. Roofvogelsdiebenaderdworden bewegenmethunhoofd(meestal knikkenze)alsjedichterbijkomt, zoalsingevangenschap waargenomenkanworden.Ditdoen roofvogelsomtekunnenwisselen tussendetweebeeldendiebinnen komenuitdetweefovea’s.Hetene beeldishetlateralebeeldvoor dichtbijtekunnenzienenhetander beelddatvandediepefoveakomtis voorhetbeeldopgroteafstand.Dit resulteertin2scherpegezichtsvelden peroogtegenoveréénbijons. Hebbenprooi-enroofvogels hetzelfdezicht? Mono-en/ofbinoculairzicht: Visueleperceptieisbijvogels verschillendvandeonze: bewegingenwordenzeergoed opgemerkthoewelsommigesoorten zelfsbewegingslozeprooienof belagersnietopmerken. Dezijwaartsgerichteogenvaneen steltlopergeveneengezichtsveldvan bijna360°(bijeenmensisditslechts 160°;bijeenduif340°)maarhetis dangrotendeelseenmonoculair zicht. Hetmonoculaireblikveldvanbeide ogenoverlaptnietofnauwelijksen binoculairofstereoscopischzichtis nodigvoorscherpteendiepteenom afstandenjuistinteschatten. Menzouopbasisvanmono-of binoculairzicht3typeskunnen onderscheiden.
•Roofvogels:hebbenveelmeer netvliescellendananderevogels enhebbendaardooreenzeer gedetailleerdentot6tot8xbeter zicht:arendenzieneenkonijn vanop5kmafstandeneen torenvalkkaneenmierzien vanop20meter.Daartegenover gaatdescherptevaneen mensenoog‘slechts’toteen onderscheidvan0.5mm.De staartmeeskaninsectenop boomschorswaarnemenalshij doorhetbosvliegt,metonze ogenkunnenwedezeinsecten pasvandichtbijwaarnemen.
•Type1:zoalsbijmerels, roodborstenzangers:kijken redelijkgoedvooruiten uitstekendopzijmaarnietnaar achter.
•voorhetvindenvanvoedselen hetonderscheidenvanrijpeen onrijpevruchten,dienogtoxines kunnenbevatten.
•voornavigatie:trekvogels kunnendoorhetUVen gepolariseerdlichtdestandvan dezonbepalenookalsdiebedekt isdoorwolkenviaeen onbewolkteblauweplek.
•IJsvogel:heeftoverwegendmeer rodekegeltjes–wathelptomde schitteringvanhetwaterwegte nemen.
•Aalscholver:meerblauween groenekegeltjes–wathelptom onderwatervistezoeken
•Tammeklapeksterengrauwe klauwierwerdengebruiktvoor devalkenvangst.Vanopgrote afstandmerktedeklapekstereen valkenzochtzijnschuilplaatsop, hij“verklapte”devalk.
Beeldscherpteisminderwanneerhet lichaambeweegt.Bijvogels–waarde ogenweinigofnietbewegeninde schedel-isdebewegingvandekop veelonafhankelijkervande bewegingvanhetlichaamdanbij anderevertebratenwaardekopen dusdeogenmeebewegenmetde bewegingvanhetlichaam. Roofvogelshoudenhunkopstabiel doordevelenekwervelsdiedoor meerdan200spierenbestuurd worden.Maarookkleinerevogels houdenhunkopstabielalszeop takkenzittendiedoordewindheen enweerwaaien.Torenvalkenhouden hunkopzeerstabieltijdenshet ‘bidden’.Eneenuilkaneen bewegendeprooivolgendoormet zijnkoptedraaienendoorzijnzeer beweeglijkehalswervelskanhijdat tot270°doen. Ookprooivogelsmoetenhun omgevinggoedblijvengadeslaan, bijvoorbeeldhoendersenduiven:bij hetlopenwordtdekopeerstsnel voorwaartsgeplaatstenvervolgens stilgehouden.Danwordteenpoot naarvorenverplaatstwaarnahet lichaamvolgt.Dekopverplaatstzich danweersnelnaarvorenenalles herhaaltzichweer.Hiermeekande vogelsteedszoveelalsmogelijkde omgevingcontinuobserveren. Eenvandeopmerkelijkstefeitenbij hetkijkenvanvogelsisweldatzemet elkoogafzonderlijkverschillende zakenkunnenwaarnemenophet zelfdemoment.Mennoemtdit visuelelateralisatie.Kippen, bijvoorbeeld,gebruikenhun linkeroogomdehemelaftespeuren naarpredatoren.Eendagskuikens gebruikenhunrechteroogvoor activiteitenopkorteafstandenhet linkeroogvoordezeoplangeafstand. Kuikensgebruikenhetlinkeroogals zenaarhunmoederlopen,steltkluut mannetjeskijkenmethunlinkeroog naardewijfjes. Lateralisatieuitzichooktijdenshet slapen(cfr.Hoofdstukslapen): sommigevogelsoorten(zeker:valken, eenden,zangvogelsenmeeuwen) slapenmetéénoogopenwaarmeeze deomgevingkunnenindegaten blijvenhoudenomtijdigpredatoren tekunnenzien.Zedraaiendan gewoonlijkdekopnaardevleugel aandetegenovergesteldezijdevan het‘open’oog.Bijvogelsdieingroep slapenhoudendebuitensteslapers éénoogopen,deanderekunnen slapenmetbeideogendicht.Dit verschilin’gebruik’vanbeideogen komtookbijanderedierenvoor. Vogelszoalsgierzwaluwen,dieinde luchtslapen,houdeneenoogopen omobstakelstekunnenzientijdens devlucht. Vogelskunnenaaneenveelhogere beeldfrequentieziendanzoogdieren (van115tot160beelden/sec.-ook uitgedruktalsHz/sec-tegenover60à 70beelden/secbijzoogdieren).Dit kanwelproblemengevenbij artificieellichtmeteenfrequentie van100-120beelden/secdatdaneen stroboscopischeffectkangevenen aanleidingkanzijntot gedragsproblemen,daaromwordt voorindustriëlehoenderhokken hoogfrequentlichtvoorgeschreven.
Hoekijkenvogels?
NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
beeldenwaar.
Dusvogelsmetzijwaartseogen (prooivogels)zienzonderveeldiepte terwijldeogenvanuilenen roofvogelsnaarvorenzijngericht waardoordegezichtsvelden overlappen(binoculairzicht)eneen uilkandaardoorafstandenzeer nauwkeurigbepalen.Hij compenseerthetkleinegebieddathij perbeeldkanziendoorzijnzeer beweeglijkenek,waardoorhijzijn koptot270°kandraaien.
•Type3:(uilen)kijkennietnaar achtermaarfrontaal,binoculaire overlapisgroot,mogelijksiets minderdanbijons,hunogen staanveelmeernaarbuiten gericht.
Wanneerogenintegenovergestelde positiestaan,isfocussenzeer moeilijk,daaromknikkenvogelssnel vankanttotkantombeideogeneen kijktegeven.Demeestevogels hebbengeenofweinigbinoculaire overlap.Menverondersteltdatvogels 3strategieënontwikkeldhebbenom tefocussenopeenobjectofm.a.w. ervoortezorgendathetmeest gevoeligedeelvanderetina(defovea dus)instaatvoorhetkijken:(1) gebruikvanslechtséénoog(2)focus opdestrooknetbovendebekwaar zetocheen,aldannietbeperkt, binoculairzichthebbenof(3)kijk afwisselend–omdebeurt-metéén oogenschakelover.Maarbij onderzoekmetspreeuwenbleekdat zegeenvande3strategieën gebruiken,zekijkenverschillende malenmeteenoogendraaiendan hunkopzodanigdathetandereoog ookverschillende‘zichten’kan hebben.Zegebruikenwaarschijnlijk multipeleregio’svanderetinaenniet enkeldefoveaomnaarobjectente kijkenendoordezemaniervan kijkenkrijgenzemeervisuele informatiezoalsfijnekleuren.
Vogels
21
22 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 10%kor�ng opallewandelschoenenvanLowaenRegattaenopdewandelkousenvanBridgedale opvertoonvanuwlidkaartvannatuurpunt. Beleid 22 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Grafiek1:totaalaantaltrekvogelsperweek
Alletrektellingenwordenbijgehoudenopdewebsite: www.trektellen.nl.
Vanafeindaugustustotbeginnovemberwordtelke overtrekkendevogelgeteldvanafzonsopgangtot(meestal)de middag.Opsommigedagenalserroofvogeltrekwordtverwacht danproberenweookeenswatlangertetellen.
Grafiek2:totaalaantalexperjaar
Traditioneelbeginthettrektelseizoenop1september.Vanaf danbegintJackGovaertsmetdagelijksetellingen.Maarbijwie hetaltesterkbeginttekriebelengaateindaugustusaleenseen keerlangsomhopelijkietsvandetrekvanooievaarsen wespendieventezien,diedanalhunhoogtepuntbereiken. Maarinonzeanalysesisdieperiodedus ondervertegenwoordigdenis1septemberzowatdeofficiële startvanhettrektelseizoen.
Indeafgelopen15jaarhebbenwe2.947.880vogelsgeteldwat gemiddeldongeveer200.000vogelsperjaarisingemiddeld260 teluren/jaar.
Algemeenoverzicht
Sinds2006isereentrektelpostopdeCastelreescheHeideenduswashetjaar2020het15dejaartrektellenopdeCastelreesche Heide.Hoogtijdvooreenoverzicht!HiermeekunnenwejemisschienookalwarmwakenvooronzecursusVogeltrekinoktober. Auteur:StijnLeestmans,grafiekenenfigurenkomenvanTrektellen.nl
Deresultatenkunnenvanjaartotjaarheelsterkverschillen.Dit heeftallestemakenmetdeweersomstandigheden.Lange periodevanzuidwestenwind(dustegenwindvoordetrekvogels inhetnajaar)inoktoberzorgtdatvogelslagervliegenendus zichtbaarwordenvoorons.Alsindemaandoktobereenlange periodemetNoordofOostcomponentis,danvliegenvogelsveel hogerensneller(wegensrugwind)enzijndeaantalleneenstuk lager. Hetbestejaarwas2014met283.571vogelsenhetslechtstejaar was2016metmaar105.048geteldevogels(grafiek2).
Titelrubriek NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 23 Studie NatuurpuntMarkvallei-2022,nr3 23 Trektellen OpdeCastelreescheHeide
Viavolgendelink:https://trektellen.nl/count/view/272/20201107 komjerechtstreeksopdelaatstetellingvandetelpostterecht vanafgelopenjaarendankanjealtijdgaanzoekennaardedag diejewilzien. Meerinfoovervogeltrekkanjevindenopdewebsitevan trektellenonderdocumentenenuiteraardbestaanerhele goedeboekenovervogeltrek.
Inditartikelgaikchronologischdoorhettelseizoenaande handvanuitspringendewaarnemingendiewealdiejaren gedaanhebben.Ditisgeenallesomvattendoverzichtofeen inzichtoverhetfenomeenvogeltrek.
Trektellenkanjehethelejaardoordoen(zoalssommige telpostenindelagelandenookeffectiefdoen).Natuurlijkzijn deinteressantsteperiodesdemomentendattrekvogelsinhet voorjaarnaarhunbroedgebiedenvliegeneninhetnajaarnaar hunoverwinteringsgebieden.Wijtellenalleeninhetnajaar omdatdeaantallendanbeduidendhogerzijn(o.a.door juvenielevogelsdiemeetrekken).
Deafgelopen15jaarishettrektellenopdetelposttoch beduidendveranderd.Wehebbennogsteedseenverrekijkeren telescoop,maardehulpmiddelenzijnvergroot.Elkevasteteller heeftondertussenzijnverrekijkerstokjeomdeverrekijker stillertehoudenenzijnarmenmindertebelasten.Erzijn tikkersgekomenombeterensnellerdeaantallentekunnen bijhoudenenwenemensinds2jaarookdegeluidenopom achteraftekunnenbeluisterenomdieenetikofpieptochnog opnaamtekunnenbrengen.Sommigenhebbenaleenvizierop huntelescoopstaanomvogelssnellerterugtevindenomnog maartezwijgenvandesterktoegenomengehoorapparaten (vergrijzingslaatookhiertoe).Hetenigewatwenogmissenis eentelelensomdezeldzamesoortentefotografen.
Hetbeginvanonstrektelseizoeniseindaugustusenbegint altijdvrijrustigmetlageaantallendewelkestelselmatig opbouwenrichtingoktober.Datisdemaandwaarinveruitde meesteaantallenensoortengezienworden.Vanafnovember dalendeaantallensnel(grafiek1).
Titelrubriek 24 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Gezienerindeeerstehelftvanseptemberalredelijkwattrek iskanhetgebeuren,datalsnadagenlangvanslechtweerin West-Europaenhetweerineensopklaart,datop(somsheel) kortetijddevogelsdie‘vast’zatenachterhetslechteweer ineensdoortrekken.Dithebbenwemeegemaaktop13en14 september2008.Vanaf16.00uurop13septemberklaardehet weervanuithetNOopendattriggerdeeenheleboel roofvogelsomdoortevliegen.Zoteldewevanaf16.30nog4 visarendenen25bruinekiekendieven.Ditzettezichdoorop 14september(figuur2).
Titelrubriek NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 25 Studie NatuurpuntMarkvallei-2022,nr3 September
Deeerste2wekenvanseptemberzijnookalbestleuke2 weken.Nietdatdeaantallenhoogzijnmaarvooraldater altijdwelietsbijzonderskanpasseren,zoalsduinpieper, draaihalsenortolaan.Debulkwordtgeleverddoorhuis-en boerenzwaluweninminderemategelekwikstaarten boompieper.
Ditjaarwasvoorons30augustushetmoment(ziefiguur1).
Eénvandehoogtepuntenvooreindaugustus/begin septemberisietswatikheelrecenthebontdekt,namelijk avondtrekvanreigers!Dezeperiodeisdepiekvan purperreigerinNederland.Eenuurof2voorzonsondergang vertrekkendeeerstereigersindebroedgebiedeninhalf Nederland(zonetussenBiesboschenFlevopolders)om vervolgensrondzonsondergangdetelposttepasseren.Dit fenomeengebeurtuitsluitendopavondenmetnoorderwind enhoemeerOostcomponenterinzit,hoeminderwijervan zien.Devogelswordendantewestelijkvanonzetelpost gestuurd.Hetleukevanhetdigitaletijdperkisdatje(o.a.via desite,maartegenwoordigookwhatsappgroepen)realtime infokrijgtofdepurperreigersvertrokkenzijnenjeduskan inschattenofhetdemoeiteisomtegaantellen.
Maarvanaf10oktoberishetsomsalleremmenlostotbegin november.Indezeperiodezijnookveruitdemeeste dagrecordgesneuveldzowelpersoortalspertotaalaantal vogelsopeendag.Hieronder(mijn)top5vanmeest memorabeledagenin15jaartrektellenopdeCastelreesche Heide. Wervelendewoensdag: Ditwasheteerstejaaropdetelpostendatjaarwerdalsnel duidelijkdatdeCastelreescheheideeeninteressantetelpost isvoorlijsters.Op25/10/2006zettenweeengoeddagrecord neervan14000koperwiekendatnogsteedsstandhoudttot vandaag.Meestalgaateengoedelijsterdagookgepaardmet hogereaantallenvananderssoortenofeenleukevariatieaan soorten. Zinderendezaterdag: Zoalsinonderstaandefiguurbijopmerkingstaat,tot11.00 uurnogrustigentoenbarsttehetlangsallekantenlos. Golvenleeuwerikenenlijsterszinderdendoorelkaarmetals resultaateendagrecordveldleeuwerikdatnogsteeds
Vanafhalfseptemberbegintdetraditioneleseptemberdip.De ladingvansoortendiehoofdzakelijktenzuidenvande Saharaoverwinterenzijnvertrokkenendesoortendie doorgaansdichter(ofzelfshier)overwinterenmoetennog passeren. Oktober Oktoberisdemaandwaarinalleskangebeurenenwaarnaar iederetelleruitkijkt.Vanafeindseptemberbeginnende graspiepersenzanglijstersingrotereaantallendoortekomen enookdeeersteechtevinkentrekkomtopgang.
Zottezaterdag: Bijnaeenexactjaarlaterwashetweerprijs!Dedagbegon meteenstroomvinkendiemaarbleefdoorgaan.De leeuwerikenwarenookweerpresent,samenmeteengolf lijsterseneenhelehoopkievit.Zowelvoorvinkalskievit staandedagrecordsnogovereindevenalsdievan slechtvalk.Ditallesresulteerdeineenheelstevigdagrecord vangeteldevogels:36365!Dedagrecordsvandezedag kunnenweleenslangovereindblijvenstaanenzotte zaterdagenmogenelkjaarvoorvallen!Zotzijndoetgeen zeer,maarmaakteengelukkigetrekteller.
opgenomentewordeninonsoverzichtisdemiddelste jager!Hetisdeeerstekeer(envoorlopigookenigste)datwe eenjageropdetelpostzagen.DezepikteikalbovenMeer op(NWstaatgerandopuitstekendzicht),waarbijdevogel vanuitBelgiëdoorNederlandterugBelgiëinvloog.Een groepvan9kleinezwanenmaaktededagcompleet(een soortdiewenietjaarlijkszien).
Studie 26
NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Denderendedonderdag: Enweeindigenmetdemeestmemorabeleweekinhet trektellen.Deweekvan12totenmet16oktober2020.Wat wasmedat!Deweekbegonmetsuperkoperwiekentrek waarbijhetoudedagrecordernetnietaanging(op13 oktober13221kopers),gevolgddoordebesteroofvogelweek vandeLageLandenooitgeregistreerd(metzowelinNLals Bnieuwelandelijkerecordsvanbuizerd).Endatvertaalde bijonsindenderendedonderdagmeteenheelvet dagrecordbuizerdvan527enditincombinatiemeteen ouderwetseganzendag.Voor3dagennaelkaarkondenwe genietenvanmooiehogekolganzentrekgecombineerdmet vanafdemiddagbellenbuizerdsafgewisseldmetandere roofvogelsoorten.Op3dagentijdteldenwe1172buizerd (ineensverdubbelingvanhetbestejaartotaal!),1zeearend, 6rodewouw,8bruinekiekendief,5blauwekiekendief,27 ooievaar,etc…..Ikhadvoorditoverzichtevengoed16 oktoberkunnennemenmaardedagrecordsvanbuizerden kolgans(3736)incombinatiemeteendwerggansgafde doorslag. Hetiseenweekwaarwenogjarenmetweemoedaanzullen terugdenken. November Enzozijnwealbijnateneindevanhettrektelseizoen.Ditis demaanddatwenogleukeaantallenvanhoutduif, kramsvogelenspreeuwkunnenverwachten,maargoede
overeindstaat.Enkenmerkendvoortopdagenvan leeuwerikenkoperwiekisdatdievogelsmeestalarriveren indeloopvandedag.Vandeveldleeuwerikisgekenddat diewatopwarmingstijdnodigheeft.Voorkoperwiekishet anders.DezesoortvertrekttegendeavondinZuidNoorwegenopmomentendatdenoorderwindvanaf NoorwegenoverdeNoordzeetotindelagelandenstaat. Waarbijzedehelenachtdoorvliegenenmeestalarriveren zehierindeloopvandevoormiddagendanpasserenze letterlijkingolvendetelpost.
Dezedagzalmijooknoglangblijvenheugen.Hetwaseen dagnaeenwesterstormendewindstondoverdeNoordzee ineenstevigeNoordwestenwindvan4-5beaufort.Metdie weersvoorspellingishetmeestalgenevette(dedagervoor waserooknietgeteld),maaromdaterheletijdgeen noorderwindwasgeweestwasdekanswelgrootop aalscholvers.Topdagenvooraalscholverisaltijdmetnoord ofnoordwest.Endievoorspellingkwamuitmeteen dagrecordaalscholverdatnietmeergebrokenisgeworden. Watdezewinderigewoensdagnetietsspecialermaaktom
Winderigewoensdag:
Studie NatuurpuntMarkvallei-2022,nr3 27
Bijzonderefenomenen
Omdezoveeljarenmakenwegaaientrekmee.Ditgebeurt uitsluitendalsertennoordenentenoostenvanonsgeen eikenenbeukennootjeszijnenjuistbijonswel.Dankomen zenaarhierafgezakt,datnoemenweinvasiejaren(zoals 2012en2019).Hetblijftfascinerendomgroepenvan30 gaaienvanbosnaarbostezienvliegen!
Soortendiealsbroedvogelsterkachteruitgaan,dietendens zienwedikwijlsookterugtijdenshettrektellenenvraagis hoelanggaathetdurenvoorwedezesoorthelemaalkwijt geraken?
Kunnenweookaldeklimaatveranderingmerkeninonze trektellingen?
dagenna6novemberzijnzeldzaam.Afentoespringter nogeenseendaguitzoals1november2020.Eennieuw dagrecordvangoudplevierenmooiekepentrek.Meestal trektkeepsamenmetvink.Maarkeepvliegteenstuk snellerdanvinkenalservoldoendekepenzijnvormenze ookweleensapartezuiveregroepenkepen.Ditjaar mochtenweweerechtekepentrekwaarnemen.Hetblijf verbazenhoesneldievliegen.
Hetzelfdegeldteigenlijkookvoormezen.Elkjaartrekken mezen,maarinsommigejarenisdatbeduidendmeer,zoals in2012.Ookalsgevolgvanteweinigvoedselzoalsdegaaien datjaar.Opvallenddatjaarwasdatzwartemezen(samen metdegaaien)inseptemberdoortrokkenendekoolmezen pasinoktober.Iniedergevalishetmoeilijkombijonsecht mooiemezentrekwaartenemenomdatzevoornamelijk doordebossengaanendeopenvlaktezoveelmogelijk vermijden.
Delaatstejarenervarenwedatwelangerhogereaantallen boerenzwaluwwaarnemeninoktoberdanvroeger.In grafiek6zijndeaantallenboerenzwaluwvanalle Nederlandsetelpostenweergegevenvan3verschillende jarenenzienwedatonsaanvoelenookindecijferstezien is.Ditzalongetwijfeldtemakenhebbenmetde klimaatverandering,waardoorhetlangerwarmerblijften dusvermoedelijkookmeeretenvoorhandenisinonze contreiendanvroeger. Inbovenstaandegrafiekwordendejaren2020,2012en 2006metelkaarvergelekenvoorheelNederland.Daarbij valtopdatin2020en2012boerenzwaluwlangerinhogere aantallenpasseertdanin2006.Hierbijmoetwelopgemerkt wordendataantallenboerenzwaluwperjaarwelsterk kunnenverschillenenditfenomeennietelkjaareven duidelijkis. AfsluitendoenwemetslangenarendJoey(wenoemenhem gemakshalvenaardeontdekkeropdetelpost,JoeyBraat). Hetisaltijdaleendroomomeenarendtezienoverde telpostendezeslangenarenddeedhetzelfs2keeropeen paarwekentijd! Devogelkonaandehandvanruipatroonherkendworden (ondanksdatdevogelbijdetweedepassagelangsdetelpost nietgefotografeerdis)endaardoorzijnwezekerdaterin een5talwekeneen2dejaarsslangenarendindeLage Landenheeftrondgedooldendaarbij2keerlangsdetelpost isgepasseerd.
Afsluitendoenwemeteenpaarbijzonderefenomenen.
Maarhetisnietaltijdpositiefnieuws.Ringmusiseensoort diedeafgelopen15jaarsterkachteruitgegaanisals broedvogelenstaatondertussenalopderodelijstin NederlandenBelgië.Endatmerkenweooktijdenshet trektellen.Deaantallengaansterkachteruit(grafiek5).
PaulvanHuffel Carolinestraat11 2322Minderhout Tel.:0475/66.92.77Paul Email:info@love2healbe Titelrubriek 28 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Studie NatuurpuntMarkvallei-2022,nr3 29 BijdezewilikStaatsbosbeheerbedankendatweinhet najaardetelpostkunnengebruikenenmijnvaderommij aantestekenmethettrektelvirus.Gelukkigishiergeen vaccintegenandershadmijnvrouwmijallang gevaccineerd.DusmerciVickydatikindemaandoktober elkweekendnaardetelpostkan. Tenslottewilikalletrektellersvandeafgelopen15jaren bedankenvoorhuninspanningenenfijnegezelschap,inhet bijzonderJackGovaerts.Wezoudenverlorenzijnalstellers zonderzijnextrapaarhandschoenen,hetregendaken zeemvel,zijnbodemlozeboekentaswaarblijkbaaralles inzit,deflescalvadosenzijnuitmuntendeboekhouding. Scholentothetvolgendetelseizoen! Oplossingvandecryptopuzzel AAARLEMMRA BDNEVEGLNISPR CNYNKOFPROE DRYKERENDI ETEWULAFPPELA FANGZNEANWZ GEJRDPAATOKS HLVENAFKO ILBUIHUI JIGLCHASGROOT KEJTOONB LLDPADSCHI MINGBLOEMLEZ behrisocpt2022www.cry©
30
HetzeisteamvandeMarkvalleibestaatnuuitmaximaal10mannenenéénvrouwenhet wordtaangestuurddoorhetbeheerteam.Voorallaaggelegennatteweidenworden gemaaidinfunctievanvegetatieenvooropgesteldedoelen.
Beheer
Bart,onzevoorzitter,werdkampioeninhetschoonzeisenenKeeswas helaasmaartweedeinhetsnelzeisen.Alsdekwaliteitvanhetgeleverde zeiswerkeenmeerbepalendefactorhadgespeeld,haddenwemetde“ vettigezeis“debelangrijkstedisciplinesgewonnen!
DeVettigeZeis
BKZeiseninVlierbeek
Met7mensenuithetMarkvalleiteam hebbenwedetoeschouwersgetoond hoewehetzeisengenegenzijn,hoewe omgaanmetonzematerialenenwatonzekwaliteitsnormis.
DatwealsNatuurpuntorganisatieovereengoedzeisteambeschikken hebbendezeisersvandevettigezeis,bewezenophetBelgisch kampioenschapzeiseninVlierbeek.
WedoenaanverschralingvandebodemdoortemaaienopDenRooy,Halschebeemden ensindsditjaarookindeLaars;grensgebiedMinderhout–BaarleNassau.Meestalzeisen weopzaterdagofzondagindeperiodemei-junienseptember-oktober,zodatde maandagploeghetgemaaidegraskanafvoerenvandepercelen.Wehebbenhetgelukom inonsteameensupertalenttehebben,KeesStrijbos,diezijnkennisenmateriaalmaaral tegraagtendienstensteltvanhetteam.
NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 31
Tekstenfoto’s:DominiqueVanHuffel
Gespot 32 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Buizerd,CastelréscheHeide-TomVoet
33
Blauwborst,CastelréscheHeide-TomVoet
Veldkrekel,Merkske-WimVerschraegen Jongeransuilen,Sint-Lenaerts-JanPeijnenborg
Nachtpauwoog,Elsakker-WimVerschraegen
Landkaartje,HalscheBeemden-DrejOomen
NatuurpuntMarkvallei-2022,nr3
Snorzweefvlieg,Minderhout-WimVerschraegen
Wildeeenden,Mark(Aschputten)-NancyHendrickx Zwartgerandetuinslak,HalscheBeemden-GuyAdams
Gespot
Titelrubriek 34 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Boswachterindekijker 34 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 INFO@VANBAVELROMMENS.BE WWW.VANBAVELROMMENS.BE 033157254 MEERDORP21–2321MEER VERZEKERINGEN KREDIETEN SPAREN&BELEGGEN VASTGOED–IMMOPOINTVERHOEVEN
DeopbrengstenvanDeAksterkomendirectten goedeaanonscentrum.
Gelegeninhetnatuureducatiecentrumishetdeplek waaruallerleiartikelenkuntkopenomdenatuur dichterbijhuistehalen. DeAkster,uwverrekijker-specialist VRCZundert-Luitertweg36a–4882TDZundert–076-5974165 www.vrczundert.nl–VolgonsopFacebookenInstagram
isdé natuurbelevingswinkelvanhet vogelrevalidatiecentrumZundert. AKTIE! BrengditBieteutje meeenontvangbij deaankoopvaneen nieuweverrekijker de“NieuweZakgids Vogels”vanPeter Haymanofemmer wintervoercadeau!
Overweegtu deaanschaf vaneen verrekijkeren wiltu goedadvies? Maakdaneenafspraakmeteenvan deverrekijker-specialisten vanonze winkel.Zijadviserenubijuwaankoop enbiedenuverschillendeoptieszodat ugoedkuntvergelijken.Weverkopen merkenalsSwarovskiOptik,Bynolyt, Bushnellen Vortex. Een afspraak kuntumakenvia076-5974165ofvia deakster@vrczundert.nl.
DeAksterisdéwinkelvoordeechte natuurlijkliefhebber.Nietalleeninformatieve boekenenvoordeskundigadviesbentu bijonsaanhetjuisteadres.Ookhebben weleukedecoratievecadeauartikelen ombijvoorbeelddedierenindetuineen handjetehelpen.Daarnaastheefthet centrumeeneigenwerkplaatswaaronze vrijwilligersdiversesoortennestkasten maken.Wemakenoakasten voorde kleinerevogelsalsmezen,boomkruiperen roodborst,maarookvoordebosuil,torenvalk, kerkuilofsteenuil.Onzewinkelmedewerkers kunnenuadviserenbijhetmakenvaneenkeuze.
DeAkster
Titelrubriek Natuurpuntiseen verenigingmeteen ruggengraat.Ennaastonze vrijwilligershebbenweook HetNatuurpuntMuseumin Turnhoutisonderdeelvan Natuuracademie,deeducatievetak vanNatuurpunt.Zijzijngekend toekomstzalernogweleensietste doenzijn,maarmijnwerkplekis tochvooralinonsvertrouwde bezoekerscentrum. KatrienKnaeps Medewerkerindekijker
NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 vrijwilligersondersteunendenkik datikdaarzekerietsinkan betekenen.Ookvindik samenwerkenmetandere organisatiesbelangrijk.Ikdenkdan aandeklassiekepartners,maarook aanorganisatiesdiewerkenmet mensendienietzogemakkelijkhun wegvindennaaronzewerking. Snuit!ishetnieuwe "kindermerk"vanNatuurpunt. Ziejijmogelijkhedeninenrond
Zeker!Alsjeziethoeveelgezinnen metkinderenlangskomen,loonthet ookzekerdemoeiteomvoor verschillendeleeftijdscategorieën ietstekunnenaanbieden.Erisal heelwat,maarmisschienkande inrichtingvanhetkinderhoekjeeen updatekrijgen.Eenavontuurlijk natuurbeleefpadof-plekjevoor kinderenindebuurtvande Klapeksterismisschienookeen
deKlapekster?
ideetje? Deecologischevoetafdrukisiets datjenauwaanhethartligt. Kunnenwedaarookstappen vooruitzetten? IkdenkdateenbezoekaanDe Klapeksteraleengoedemanierisom opeenecologischemaniertekunnen genieten.Alswedemensen,naast hetbestaandeassortiment,ookde keuzevoorkraantjeswater aanbieden,makenwedevoetafdruk nogeenbeetjekleiner.Daarnaast vindikhetbelangrijkdatweniet alleenzelfoponzeecologische voetafdrukletten,maarookdirecten indirectuitdragenwaaromdit belangrijkis. Watjezelfnogkwijtzouwillen! Ikkijkerenormnaaruitomsamen tewerkenmetallevrijwilligersvan dezegoeddraaiendeafdelingenom vanhetbezoekerscentrumeenwarm nesttemakenwaarinelke vrijwilliger,hoediversook,een plekjekanvinden!
Medewerkerindekijker 36
Eenbuitenpretloket?Snuitinspireertkleinengroot omopavontuurtegaan:indetuin,ophetpleintje omdehoekofergensdiepindewildernis.Met uitdagendecommunicatie,eenspeelnatuurkaart, eenactiviteitenkalender,evenementenenallerlei andereideeën.“Hetjeugdluikzitsterkverankerdin dehelevereniging”,zegtBartVangansbeke, voorzittervanNatuurpunt.“Webeseffenvandaag meerdanooithoebelangrijknatuurisvoorde gezondheidvangrootenklein.Enweweten,uit eigenervaring,datliefdevoordenatuuropjonge leeftijdbegint.Vrijspelenenontdekkenisdaarvoor ideaal.WescharenonsdusmetalleNatuurpunters graagachterdezeambitieenhopenbovendienmet ditverhaalnieuwemensenalsvrijwilligeraante spreken.”DirecteurWalterRycquartvultaan:“De ideeommeerintezettenopkinderenengezinnen leeftallangbinnenNatuurpunt.MetSnuitmakenwe daarwerkvan.Leefjeuit,volgjeSnuit!”
NatuurpuntMarkvallei-2022,nr3 37
KortebeentjespadinnatuurgebiedDenRooy.Wat welnieuwis?Devlagdieditallesonderéén noemerdekt:SNU!T.Eenhuismerkdatmeteen speelsesnuithetbestaandejongpubliekeeneigen stekgeeftennieuwekinderenengezinnenaantrekt. Volgjesnuit
Trompetgeschal:sindskortzetNatuurpuntzijnjeugdige ambitiesnogmeerkrachtbijmethetgloednieuweSNU!T.De grootstenatuurverenigingvanVlaanderenwil‘elkkind uitnodigenomnatuurtebeleven,opdatzowelkinderenals natuurdaarvangaangroeien’. DatNatuurpuntersinheelVlaanderenjaarlijks tientallengezinsactiviteitenorganiserenisniks nieuws.NatuurpuntMarkvalleidraagthierookeen steentjeaanbij.Kijkmaarnaar“OpstapmetZjefke dezwerver”inWortel-Kolonieofhet
Onderzoekbewijsthet.Natuurbelevingisgoedvoor kinderen.Spelenindenatuuriseenauthentieke ervaring,eenavontuur.Ineenboomklimmenener netnogteruguitdurven.Bewegen,grenzen verleggenenjefantasiegebruiken.Hetstimuleert zoweldemotorischealscognitieveontwikkeling. Enbovendiensteltonderzoekvastdatkinderendie spelenindenatuur,opgroeientotmensendiede natuurwaarderen.Zezijnmeergeneigdomzich ervoorintezetten. DusdaaromzetNatuurpuntinop kinderenengezinnen. DaaromiserSnuit. EndaaromzettenNatuurpuntenSnuitmeede schoudersonderGoeGespeeld.Alsnetwerkvan diversespelersuitdejeugdennatuursector,ijvert GoeGespeeldvooreenpositiefspeelklimaat,
avontuurlijkespeelkansenénspeelruimte.Leeser meeroveropwww.goegespeeld.be“SNU!Tgooitkinderenen(groot)oudersdedeuruitomte ontdekken,genieten,ravotten Kortom:natuurtebeleven.” HOEZO,NATUURBELEVING GOEDVOORKINDEREN? MeedoenmetSNU!T?Scan deQR-codevoormeerinfo!
NatuurpuntlanceertSNU!T: gloednieuwbuitenpretloket
Activiteiten 38 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 Activiteiten Ergaathopelijkvanallesplaatsvinden,maarhouookdewebsiteinde gatenvoormeerup-to-dateinfomoestertochietsafgelastofgewijzigd worden 10-07-2022BigJumpbijDeMark StuwdeMark 12.00u JaarlijkswordtdeBigJumpgeorganiseerdopde2ezondagvanjuli.Dezeactiviteitoverheel Europazethetbelangvanproperwateropde(politieke)agenda.NatuurpuntMarkvalleizal dezekeerietskleinschaligerdeelnemenaandeactiviteit.Onzevoorzitterenondervoorzitter hebbenalvastbevestigddatzevanafdevoormaligestuwvanDeMarkbijnatuurgebiedDe Aschputtenzullenspringeninhetwater.Eenaantalactievevrijwilligerszullenhenbijstaan. Alvastwelkomomzeaantemoedigendiedag! Gratis JuliVlindertellinginjeeigentuin Eigentuin wekelijks Natuurpuntorganiseertjaarlijksdegrotevlindertelling.Dezecampagneisditjaarminder groots.WemotiverenmetNatuurpuntMarkvalleigraagonzeledenomdevlinderstetellen injeeigentuin.Jekanzeingevenviamijntuinlab.be.Daarkanjeookeengratiszoekkaart vindenvoorVlindersenallerleitipsomjetuinvlindervriendelijkinterichten.Gratis 26-08-2022Nachtvandevleermuis Sint-Jozef 20.00u Kostprijsontbijt NatuurpuntMarkvalleineemtjemeeinde(onder)wereldvandevleermuizen.Dezekeer gaanweoppadinSint-Jozef.Deafbraakvandesteenfabriekenderestantendieblijvenstaan zorgenvooreenaantrekkelijkhabitatvoordiversevleermuizen.Eenuitgebreider programmavolgtnog.Houonzewebsiteensocialemediadusindegaten! 07-08-2022Inhetspoorvandewolf Turnhouts Vennengebied 20.00u Vrijebijdrage WaarvelenvanNatuurpuntMarkvalleivandromen,overkwamnatuurgidsPeterLoyens.Hij stondooginoogmetwolfBillyinhetTurnhoutsVennengebiedop19juni2020.Hijwilons opzaterdag6augustusterplaatserondleidenenvertellenoverzijnervaring.Startplaats: KleinEngelandhoeve.
DevrijwilligersvanNatuurpuntMarkvalleizijncreatievezielen.Voordeze nachtvandeduisterniszorgenzevooreenultiembelevingsspektakelin Wortel-Kolonie.Laatjealleenofmethetgezinverrassentijdensdeduisternis indezeuniekeomgeving!Volgonzesocialemediaommeertewetente komen!
BCDeKlapekster 14.00u Gratis
NatuurpuntMarkvalleiorganiseertjaarlijkseenfietstochtnaaronzenieuwe gebiedendiezijnaangekocht.Hetisdebedoelingdatwemeteengroep mensen,geboeiddoordenatuur,eenverkenningstochtmakenlangsnieuw verworvenstukkengrond.Welerenzekennenenwatdemeerwaardeisvoor onzewerking.
BCDeKlapekster 20.00u Gratis
Activiteiten NatuurpuntMarkvallei-2022,nr3 39
DefotowerkgroepvanNatuurpuntMarkvalleiorganiseertopdezezondageen foto-uitstapnaardeBonteKlepperinRijkevorsel.Defoto-uitstappenzijn telkensbedoeldomdedeelnemersdekanstebiedenvanmekaarteleren.De ledenvandefotowerkgroepzoekeninhetnatuurgebiednaarmooiefotoobjectenenproberendezeopeenzogoedenzomooimogelijkemanierin beeldtebrengen.Uiteraardbrengjebestjefototoestelmee,maardeelnemen isiniedergevalgratis.VerzamelenaanBrug8inRijkevorsel. 16-09-2022Foto-cafe:duo’s
02-10-2022PaddenstoelenindeKolonie
BCDeKlapekster 9.00u Gratis 28-08-2022Foto-excursie:BonteKlepper Brug8Rijkevorsel 07.00u Gratis
Tijdensdefotocafésligtdefocusnietalleenopdefotografie,maarookop gezelligheid.Iedereeniswelkom.Jebrengtenkeldoorjezelfgenomenfoto’s mee.Dieworden,onderhetnuttigenvaneendrankje,onderelkaarbesproken. Opdiemanierleerjeveelbijoversluitertijden,diafragmaopeningen, brandpuntafstanden,composities…Thema:duo’s.
BCDeKlapekster 20.00u Gratis
03-09-2022Fietstochtnaaronzenieuwegebieden
NatuurpuntMarkvalleiorganiseertookditjaareen paddenstoelenwandeling.Tijdensdezewandelingrichtenweonzebliknaar benedenenzettenwepaddenstoelenindespotlight!Webekijkenenkele soortenvannabij,besprekenhunkenmerken,leefwijze,omgevingen vertellenwatinteressanteweetjes.Wiljemeerwetenoverdezemysterieuze wonderenvandenatuurofgewoonontspannenmeewandelen?Aarzelniet enschrijfjezelfzekerin.Kinderenzijnmeerdanwelkom!Dewandeling startaanhetbezoekerscentrumvoordeValleivanhetMerkske,De Klapekster. 08-10-2022NachtvandeDuisternis
40 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 LeysIJzerwerkenisuwpartnervoorkwalitatievemetaalbewerking:deuren,ramen,oranjeriëen, trappen,poorten,hekwerken,kleinschaligeconstructie-elementenenallerhandeexclusiefmaatwerk instaalenanderemetalenzoalsRVS,aluminium,cortenstaal. Westaangarantvooreenplanma�gewerkvoorbereiding,servicevandebovensteplankenwerken uitsluitendmetdegelijkematerialenomeencorrectgeassembleerdeindproductteleveren. Weschakelengraagonzeexper�seinomuadviesteverlenenbijdeontwikkelingvanuwproject. LeysIJzerwerkenstaatvoor:vakmanschap,meerdan20jaarervaringenbetrouwbaarheid. Veilingstraat25–2320Hoogstraten Tel/fax+3233368877 |GSMED+32497680974|GSMTOM+32477985971 www.leysijzerwerken.be |info@leysijzerwerken.be | tom@leysijzerwerken.be Enkelopafspraak LAURYSSEN Minderhoutdorp29c-2322Hoogstraten 03/340.25.40 www.selexionhoogstraten.be Compacte,multifunctioneletransportmachinesenknikladersvollediggemaakt inHoogstraten. GebroedersGeensnv Hinnenboomstraat5 2320Hoogstraten www.knikmops.be
Voegdechampignonsenoesterzwammentoeenstoofzemeetotzezachtzijn. Roerderoomerdoorenlaatnogeen3-talminutensudderen.
Roerdepeterselieerdoorenbrengdesausopsmaakmetcitroen,peperenzouteneventueelwat groentebouillonpoeder.
Veteenovenschotelinenbeginmeteendunlaagjesaus.Belegmeteenlaagjelasagnevellen. Maakverderafwisselendlaagjesmetdepaddenstoelensaus,gemalenkaasenlasagneblaadjes. Eindigmeteendikkelaaggemalenkaas.
Ingrediëntenvoor4personen: •500gchampignons •250goesterzwammen •3stokkenprei •Eenhandjeversepeterselie. •250mlroomofsoyaroom •300ggemalenkaas •Lasagneblaadjes(gewoneofgroene) •½citroen •Peperenzout •Eventueelgroentebouillonpoeder •Boter Werkwijze:
Zetineenvoorverwarmdeovenop180°Cgedurende30minuten. Dekafmetaluminiumfoliealsdebovenkanttedonkerdreigtteworden. Tips: Hebjeweinigtijd,dankunjedezesausookperfectserverenbijgekooktedeegwarenzoalsspaghetti,krulletjes,… Bestrooidanmetgemalenkaas. Smakelijk!
Maakchampignonsschoonensnijdzeinplakjes.Snijddeoesterzwammeninreepjes. Maakdepreischoonensnijdheminringen.(ikzelfgebruikookhetgroenvanprei) Hakdepeterseliefijn. Stoofdepreizachtineengoeieklontboter.
Lekkerideetje NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3 41 Wekunnenzelfookietsdoenaandeverbeteringvanonzeluchtkwaliteitenversterkingvandebiodiversiteit!Datkan bijvoorbeelddoormindervleesteeten.Vegetarischetenisgezondenbetervoorhetmilieu,wanteendeelvande wereldwijdeuitstootvanbroeikasgassenwordtveroorzaaktdoordeveehouderij.Bovendienleidthethuidige vleesgebruiktotwatertekortenwater-,lucht-engrondvervuiling. DaarompresenterenwegraageenvegetarischreceptjevanKarolienomjealvastwatopwegtehelpen.
Lasagnemetpaddenstoelen
Menuvoormorgen magheteenswatmindervleeszijn?
•15/9:Les2:Land,stad,abdij.–Tijdensdemiddeleeuwenkreeghetlandschapvormdoorhetnoestewerkvan boerenenmonniken.(JosGysels)
•22/9:Les3:Hetlandindekering.–Indemodernetijdzorgtdeindustriëlerevolutievooringrijpende veranderingen,nietalleenintechniekenhandelen,ookinhetdenkenovernatuurenerfgoed.(JosGysels) hetlandschap(VeerleBeernaert)
NatuurpuntMarkvalleiorganiseerdeinhetvoorjaar 2022eencursusronderfgoedenlandschapinhaar werkingsgebied.Dezecursuswaseengrootsucces. Eriszelfsaleennieuwewerkgroep“Erfgoeden landschap”ontstaan.Weherhalendaarominhet najaardezecursuswaardezelfdespecialisten inzichtzullengevenindeontstaansgeschiedenis vanonzestreekenvooralookinhetontstaanvan onslandschapenderolvandemensdaarin. Daarnaastnemenweeenaantalexcursiesopinde cursusdieonsmeerinzichtgeveninspecifieke onderwerpendiedeeluitmakenvandie geschiedenis.Decursusbestaatuitvijf theorielessen,telkensvan19.30utot22.00u, aangevuldmetzesexcursies,vanseptembertoten metnovember2022.
•13/10:Les5:GoudenJarenenhetnieuwemillennium.–Metruil-enandereverkavelingen,snelwegenenDDT kregennatuurenerfgoedhetzwaarteverdurenindegoudenJaren’60.Metdekomstvanhetnieuwe millenniumisermisschienhoopopbeterschap.(JosGysels)
Cursussen 2022 CursusNatuur,erfgoedenlandschapinhetlandvanhetMerkske
Theorielessen: mens.(JosGysels)
•8/9:Les1:Stenengetuigen.–Devormingvanhetland,vanafhetprillegeologischebegintotdekomstvande
•29/9:Les4:Aanzienvanadelzondertitel–“Deinvloedvandelandadelindenegentiendeeeuwendeimpactop
Excursies
Detheoretischelessenwordenaangevuldmetzesexcursiesinderegio,telkensvan9.00utotongeveer12.30u.
•10/9:Archeologie:grafheuvelsWeeldeincombinatiemetstedelijkmuseumi.v.m.Meirberg(HermanJanssen/ ErikVervoortenVeerleBeernaerts) •8/10:Fietstocht:OpzoeknaardeoudebewonersvanZondereigenmeto.a.deDodendraad.(HermanJanssen) •15/10:FietstochtlangsdenogzichtbaregeschiedenisvandeLandadel.VertrekkeninMinderhoutnaarMeerle enterug.(VeerleBeernaerts) •22/10:WandelendoorwerelderfgoedWortel-Kolonie(ElsHofkens) •19/11:RondomdeKleiputteninRijkevorsel •26/11:Vloeiweidenenwatermolens,derechttrekkingvandeMark:Meersel-Dreef:TomVerschraegen,Dimitri VanPelt(plaatselijkemolenaar),rechttrekkingdeMark(MarcelVerschuerenenDrejOomen) Kostprijs Sociaaltarief:€100,Leden:€150,Niet-leden:€180,InschrijvenviadewebsitevanNatuurpuntMarkvallei,www.natuurpuntmarkvallei.be Cursus 42 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
43
NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
Cursus
Theorieles gaatdoordonderdag13oktobervan19.30utot22.0Ou. Excursie gaatdoorzaterdag22oktoberom8.30uinWortel-Kolonie.
LesgeverszijnWimVerschraegenenGeertBrosens, beidenactievevrijwilligersbinnendefotowerkgroep vanNatuurpuntMarkvallei.
Bespreking vandefoto’sdiegenomenzijntijdensdeexcursiegaatdoor27oktobervan19.30utot22.00u.
Cursussen 2022 CursusVogeltrek Tijdensdegrotevogeltrekstaanheelwat vrijwilligersvanNatuurpuntMarkvalleioppostbij deCastelreescheHeideomvogelstespottenen tellen.Metverrekijkersindehand,telescopenstevig indegrondennotitieboekjesindebinnenzak verzamelenzezeernuttigeinformatie.Meteenbak volervaringwillendevrijwilligersvanNatuurpunt Markvalleijebegeleidenbijjeeerstekennismaking metdevogeltrek.Weorganisereneenkortepraktijk cursusmeteensyllabusvoorzelfstudieentwee excursies.Trektellenleerjehetbestinhetveld! Syllabus ontvangjeinaanloopnaardeexcursies. 2excursies •Zaterdag8oktober10.00u-12.00u •Zaterdag22oktober10.00u-12.00u Bijslechteweersvoorspellingenkunnendezeverzetwordennaardezondagvandatweekend. Kostprijs Sociaaltarief:€10,Leden:€18,Niet-leden:€48,InschrijvenviadewebsitevanNatuurpuntMarkvallei,www.natuurpuntmarkvallei.be Cursusnatuurfotografie:Macro Macrofotografieiseenrelatiefdankbaaronderdeelvan deNatuurfotografie.Jeverkrijgtvrijsnelresultatenen deonderwerpenzijntalloos.Bovendienhebjegeen uitgestrektenatuurgebiedennodig,eenkleinetuinof eenbosjebloempjesisvoldoende.Macrofotografieheeft ookdereputatieeenergmoeilijkedisciplinetezijn, maarjezalmerkendatbuiteneengeschiktelensvooral eenportiegeduldvoornodighebt.
Kostprijs Sociaaltarief:€15,Leden:€27,Niet-leden:€57,InschrijvenviadewebsitevanNatuurpuntMarkvallei,www.natuurpuntmarkvallei.be
44 NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.3
