't Bieteutje - 2022-04

Natuurpunt Markvallei

Natuurpuntvzw iseenverenigingvoornatuurbehouden landschapszorginVlaanderen.Metmeerdan130.000 aangeslotengezinnenen6.000vrijwilligemedewerkersis Natuurpuntdebelangrijksteverenigingvoor natuurbehoudenlandschapszorginVlaanderen.

Tothaarkerntakenrekentdeverenigingnatuurbehoud en–beheer,landschapszorg,beleidswerking, natuurbeleving,natuurstudie,vormingeneducatie.

Natuurpuntbeheertmeerdan26.000hectareVlaamse natuurin500verschillendenatuurgebieden.De vrijwilligersnemenhetinitiatief:zezorgenvooraankoop, beheerenopenstellingvannatuurgebieden.Daarbij wordenzebijgestaandoorprofessioneleploegen.

NatuurpuntMarkvallei isdeafdelingvanNatuurpuntin degemeentenRijkevorsel,HoogstratenenBaarle-Hertog. Zijwerktmethaarvrijwilligersgroepvanuit BezoekerscentrumDeKlapeksterinWortelKolonie.Hier ontvangtdeafdelingzoveelmogelijkmensendie geïnteresseerdzijnindenatuur.

NatuurpuntMarkvalleiisdaarnaasteenvereniging.We makenveelpleziersamen.Weorganiserencursussen, lezingen,wandelingen,uitstapjes,buitenlandseexcursies, ...Eniedereeniswelkom!

Lidworden?Schrijf30eurooveroprekeningBE17230 004423321metvermelding‘nieuwlidNatuurpunt Markvallei’.Alslidontvangtuautomatischhetnationaal contactblad‘Natuur.blad’en‘tBieteutje.Jegeniet

daarnaastvantalvanvoordelen.

Anderegeïnteresseerdenkunneneenjaarabonnementop ‘tBieteutjenemendooroverschrijvingvan8euroop rekeningIBANBE73860112673360vanNatuurpunt Markvalleivzw.

NatuurpuntMarkvalleiiseenechte vrijwilligersorganisatie.Vanonzemeerdan1200leden zijner250opéénofanderewijzeactief.Hetzijnookde leden/vrijwilligersdieinhoudgevenaanonzewerking. Zijwerkendaarvoorsameninwerkgroepenzoals:de gidsenwerkgroep,dewerkgroepvoorhetbeheervanonze natuurgebieden,voorstudie,voordefinanciënvande afdeling,hetbeheervanDeKlapeksterofonze fotowerkgroep.

Maandelijkskomenvertegenwoordigersvande vrijwilligersbijelkaaromdebelangrijksteafdelingszaken metelkaartebespreken.Wiljezelfookeenhandje helpen?Datkandoortehelpeninonzenatuurgebieden, inhetbezoekerscentrum,viastudie-ofgidsenwerkingof opallerleianderemanieren.Kijkoponzewebsitevoor meerinfo.

Contactgegevens: BCDeKlapekster-Kolonie41,2323Wortel info@natuurpuntmarkvallei.be 033830208 www.natuurpuntmarkvallei.be

GiftenvoordeaankoopvannatuurgebiedenzijnwelkomoprekeningBE562930 21207588metvermeldingvandenaamenhetnummervanhetprojectdatjewenst testeunen.

hetMerkskeomzowaardevollenattenatuurtebehoudenente

Kort nieuws

NieuwesoortvoorVlaanderen

StijnLeestmansvondop2juniindeHeikantin Zondereigenpaardenhaarzegge.Deplantwerdal opgemerktinhetNederlandsedeelvandevallei.Dekans datzeuiteindelijkookopBelgischgrondgebiedtevinden zouzijnwasgroot.0p2juniwashetduszover.Stijn: “Ondertussenzijnerminstensdrieplekkenindevallei waardeplantgroeit.Telkensopeenvijftigtalmetersvan degrens.Opéénplekgaathetommeerdanvijftigplanten enikmerkdatdegroeiplaatselkjaaruitbreidt.De paardenhaarzeggestaatertussenblonde,bleke,en zeegroenezegge.”

Demoderatorvanwaarnemingen.be,IndraJacobs, melddeStijndatzijnvondsteennieuwesoortoplevert voorVlaanderen.Eeninheemsenieuwesoortvoor Vlaanderenvindengebeurtnietvaak!

Extern(Issuu)Bieteutarchief: https://issuu.com/ natuurpuntmarkvallei

DeBieteut-archiefstapel(stack)van2022: https:// issuu.com/natuurpuntmarkvallei/stacks/ 43ea74d9328548aea8d4172ff89e5bad

ExternBieteutarchiefgestapeldperjaargang(stack): https://issuu.com/natuurpuntmarkvallei/stacks

Overeenhouthakkereneensteenuil Steljevoor,jebenteenjongesteenuildieverzeild geraaktistussenhoutblokkenopeenhoutkarinWortel. Niksaandehandnatuurlijk.Maarplotsbegintdiekarte rijdenenkomjealsjongesteenuilinMerksplasterecht. Blijktoverigensdatdeeigenaarvanhethout,Kristof Martens,metdebijlklaarstaatomdehoutblokkente gaanklieven.

Deverbazingvandehouthakkerwasoverigenseven groottoenhijhetjongebeestjetussenhethoutontdekte. HetbezoekerscentrumDeKlapeksterwerdgecontacteerd enmetvereendekrachtenslaagdenNatuurpunt,WBE MerksplasenhetKBIN(vogelringers)erinomeen vogelringertevinden.InMerksplasisdatRudy Verlinden.Rudyvoorzaghetuiltjevaneenringenvoerde hemnaardeplaatswaardehoutkaroorspronkelijk stond.Daarwerddejongesteenuilterugvrijgelaten.

Indrukwekkendarchief

Deaandachtigesurferweetondertussendatons tijdschriftonlinebeschikbaarisvooriedereen.Bovendien ishetzodatalle,leesALLE,Bieteutjeswerdeningescand enraadpleegbaarzijnopwww.natuurpuntmarkvallei.be. Datisindeeersteplaatsdeverdienstevaneen vrijwilligsterdiezichdaarenkelejarengeledenmee beziggehoudenheeft,envanJosMatthé.Omjeeen overzichttebiedenvanwaterallemaalraadpleegbaaris, zettenwehetnogevenopeenrij.

Bieteut-paginaoponzewebsite: https:// www.natuurpuntmarkvallei.be/over-ons/ledenblad-tbieteutje/

DeGoogle-zoekfunctiespecifiektoegespitstopons Bieteut-Issuu-archief: https://cse.google.com/ cse?cx=008681514092012592501:xrggxhyd8y2

“Onzenatuur”focustopNatuurpuntMarkvallei

“OnzeNatuur”iseenplatformdatduidelijkwilmaken aandeBelgendatjenietnaardeanderekantvande wereldmoetreizenomwildenatuurtebeleven.Zowil “OnzeNatuur”debandtussendeBelgenenhunnatuur

versterken.Wantalsjemetzoveelfierheidenrespect naarOnzeNatuurkijkt,zaljezeookspontaanbeter beschermen.Opdewebsitewww.onzenatuur.been hunsocialemediakanalenkanjedeBelgischenatuur nualontdekken,belevenenbeschermen.Jevindter exclusievebeelden,eenblikachterdeschermen, onverteldeverhalen,tipshoejijkanhelpen,livecams, evenementenenveelmeer,waardoorjenietanderskan danjewandelschoenenaantetrekkenennaarbuitente gaan.Doorweerenonweer.

Natuurpuntiseenpartnerinditverhaaldatopgestart werddoorproductiehuisHotelHungariaineen samenwerkingmetNatuurenBos.

Binnenkortkomt defilm“OnzeNatuur” uitendiezal dan ooktezienzijninBezoekerscentrum Valleivan hetMerkske,deKlapekster.Maar“OnzeNatuur”legde haarooreersteensteluisterenbijonzevoorzitterBart Royens.Hoezitdatnumetdiewerking?Hoekomthet datzoveelvrijwilligerszichgeroepenvoelenommee hunschouderstezettenonderditprachtigverhaal?Hoe doenjulliedat?Bovendienwordthetartikelgestoffeerd metprachtigefoto’svanhuisfotograafWim Verschraegen.

Jekanhetallemaallezenophttps:// www.onzenatuur.be/artikel/de-ins-en-outs-vannatuurvrijwilliger-worden

OnzeNatuur,DeFilm

OnzeNatuur,deFilmiseenambitieuze natuurdocumentaireoverdenatuurinonzeachtertuin. Prachtigeverhalenoverbekendeenonbekendedieren enplantendieverwonderingopwekkenendeliefdeen hetrespectvooronzenatuurvergroten,vertelddoor MatteoSimoni.Ditishetverhaalvandeoverwinnaars, deopportunisten,deuitvreters,devechters,de slimmeriken,debazen.Maarookdatvandeverliezers, desoortendieweovereenpaarjaarmisschiennietmeer tegenkomen...

Survivalofthefittest,inzijnmeestwredeen fascinerendevorm,ineenlandwaaropheteerste gezichtgeenruimtelijkttezijnvoordiewildenatuur.

ChryptoChris

ChrisDeRoover,vrijwilligervanregioMechelsRivierengebied maaktinzijnvrijetijdgraagpuzzels.Depuzzelsdiehijvoor hunledentijdschriftgemaaktheeft,wilhijgraagdelenmet andereafdelingen,ietswaarinwijnatuurlijkwel geïnteresseerdzijn.

Hierondervindenjulliezijnzevendeopgave.Alsjede cryptischeomschrijvingengevondenhebt,danvindjemetde eersteletterseennatuurelement.

Alsjehulpnodighebt,kanjeoppag.9onderaanalvastenkele hulplettersvindendiejevakjesmetdecijferskanplaatsen.

Devolledigeoplossingstaatoppag.29,maarniettesnelgaan kijken...Veelsucces!

Nogmeerspeelplezier?www.cryptochris.be

A.rustplaatsvoorweekdieren

B.budgettairknipwerktuig

C.mug,teek,Dracula

D.nazomer

E.DeBlankaart,DoodeBemde,MechelsBroek

F.properewatervogel

G.toiletartikeluithetkippenhok

H.Opdekermiskooshijdebotsauto'smaar...

I.prikkelende,ontvlambareplant

J.Groenekool,Framboos,Twijgjes

K.beredenwatervogeltje

L.4bollenstracciatellaen3pistache

M.gelukkigmakendplantje

N.Rottweilerreet,Keeskont,Akita-aars

O.menselijkeamfibie

Kempensvekeninerehersteld

Poortenhaddeneenbelangrijkefunctie

Debeheerswerkgroepheefthetplan opgevatomenkeleKempischevekenste plaatsen.Eenvekenwasvroegereenvast onderdeelinhetlandschap.Hetisde benamingvooreenpoort,gebruiktals afsluitingvanakkers,beemden,weidenom dierenbinnenofbuitentehouden.Elke streekhadzijneigenvariant.

Auteur:DrejOomen

Erbestondenverschillendetypes.Demeestbekendezijn de“liggendeboom”enhethekmettopdriehoek,zoals voorgesteldophetschilderijvanJ.Bosch,DeMarskramer. Hethekmetdetopdriehoekkwamindezestiendeeeuw zowelinVlaanderenalsinNederlandcourantvoor.De

vlechtwerkkwamindeMiddeleeuwenalvoor.Inde negentiendeentwintigsteeeuwschrevenauteursvande dialectwoordenboekenoverlattenhekken(verticaal geplaatstestokkenindwarshoutgestoken).Datisook terugtevindenopfoto’suitdeeerstehelftvande twintigsteeeuw.

Hethoutwasafkomstiguitdeonmiddellijkeomgeving, maarwastotde18deeeuwschaars.Develdenwaren omgevenmethoutkantenofschaarhout.Hetstuurofhard hout-vooraleik,maarookes,berkenhazelaar-werdalle zesjaargekapt.Alshetgingomeenpachthoeveof huurboerderij,danwerdinhethuurcontractbepaaldofde houtkapvooreigenaarofpachterwas.Deboerhaderdus allebelangbijomdezelevendeomheiningen(ensoms schaarbos)goedtebeheren.Zokonhijallerlei gereedschapvervaardigen.Groottimmerhoutwerddoor depachtheergeleverdofdoordeboeraangekocht.Alinde vijftiendeeeuwwerdenpachtersverplichtomeikelste plantenenoptekwekenomgateninbestaandeofnieuwe omheiningentekunnenopvullen.Vekenswerdenvooral vansloophoutgemaakt.Afgedanktevloerplanken,karren enoudeveestallenkregenzoeentweedeleven.Vaakging hetomhardhout,zoalsinlandsezomereik,zodatde levensduurvanhetvekenlangwas.Eikiseenduurzame houtsoort.Hetissterkenhard,maartochgemakkelijk bewerkbaar.Onderdeminstgunstigeomstandigheden heefthethouttochnogeenduurzaamheidvan15tot25 jaareningunstigeomstandighedentotwel50jaar.Een goedgemaaktvekenkonbijwijzevansprekenheeljeleven meegaan.

Liggendeboom

breedtevarieerdenaargelangdeteoverbruggenweg.De diagonalebalklooptmeestalnaardeonderstehoekvande poort,bijsommigentotnetvoorbijdemiddenstijl.De middenstijlkonweleensontbreken.Devoorbeeldenuitde Kempenhebbendiewel.Mogelijkwasditeenregionale variatie.Indezeventiendeeeuwnamendevekensmet liggendeboomdebovenhand.Opdekaartenuitde kaartboekenvanabdijenwashetvekenmetde topdriehoekindieperiodeveelmindertezien.Hetveken metdeliggendeboomkwamtotindetwintigsteeeuwvoor indeKempen.

Deplankendiehethekvormden,bestaanuitéénof meerderebredeplanken.Deboomvarieertvaneenbrede boomstamnaareenbredetakofbalk.Hetvekenmet

Voorhetmodelmetliggendeboomwerdwelvaakeen boomstamgebruikt.Bijhetmakenvaneenvekenvooreen openingvancirca4meterwasbijvoorbeeldeenboomstam van8meternodig.Diekwamuitdeomgeving.Wasergeen eikvoorhanden,danwerdeenminderwaardigehoutsoort gekapt.Ditwasbijvoorbeeldesofspardieinderegio voorkomen.Devolledigestamwordtmetwortelgebruikt. Dieworteldoetdienstalscontragewichtzodathetveken gemakkelijkopenoftoekan.Afhankelijkvanhetnodige gewichtwordendewortelserafgezaagd(vanafhet wortelbegin).Datisnodigomdecorrectebalanstekrijgen. Eenboomstamheeftaltijddeneigingomineenbepaalde positieterollen.Die‘liggendepositie’moeteerstgevonden wordenalvorenshethekverdertemaken.Doetmendit niet,danzalhethekscheefhangenennietofmoeilijk opendraaien.

VandaagwordtRobiniaofacaciagebruikt.Beidenkomen voorinderegioengroeiensnel.Voordeelisdatdeze

bomenlangsdeonderkantnietveelinbreedteuitzettenen tochlanggenoegzijnomeenliggendeboomvantemaken. Inlandseeikwordtvandaagzeldengebruikt.Eikzet onderaanveeluitindebreedte,weegtmeer,groeittrageren isbovendienzeerduur.Alledriedehoutsoortenzijnzeer duurzaam.Essenhoutzouminderinteressantzijnomdathet houtverstikt.Hekkenvervaardigersgebruikenondermeer ookRedwood,TammeKastanjeenDouglas.Omde

levensduurteteverlengenwerdhethekgeschilderd.Dit gebeurdeookindeKempen.

Sluithetveken!

Akkerswerdenomheindomdegewassentebeschermen tegendieren,deopeningwerdafgeslotenmeteenveken.Het veegraasdeopdegemeneweidenrondhetdorp.

InhetoudeKempensedorpwashetverplichtomeenveken ofpoortteplaatseninelkeopeningindeomheiningwaar eenrijwegmeterfdienstbaarheiddoorheenliep.Iedereen wasverplichtomvekensofhordenopnieuwtesluitenna doorgang.Erstondeensanctieophetopenlatenstaan.Ook dedorpenofgehuchtenwerdenermeeafgeslotenvande ‘bozebuitenwereld’.Zelfsdetoegangtoteenboswerdsoms aangeduidmeteenveken.

IndeKempenbestondentotinde18eeeuwgemeneweiden, waardoordenoodzaakvanomheindeakkersbleefbestaan. Metdeindustriëlerevolutiewerdijzerenstaalmakkelijker beschikbaar.Erverschenenstalenhekkenenhouten afsluitingenverdwenen.

Devroegsteteruggevondenvermeldingishet Oudnederlandsetoponiem‘fekīn’(lemmaveken)uit1166. Hetiseenverkleinwoordvan‘fak’.Fakofvakbetekent

oorspronkelijkeenwandvanpalenmetvlechtwerk.Het verkleinwoord‘veken’verwijstnaarhetdeurtjedaarin.

Vekenwasookeennaamvanverschillendegehuchteninde Kempen.OphetGooreind(Wuustwezel)wasermidden jaren1950nogeenboerenwijkdie‘hetAkkerveken’heette. Diebestaattrouwensvandaagnogsteedsenevenalsde straat‘Akkerveken’.Diestraatvindjeoverigensookin Rijkevorselterug;InGeelheeteenstraatVelvekenenookin anderegemeentenvindenweinstraatnamenen boerderijnamennogverwijzingenterugnaarhetvroegere veken.Denaamverweesnaardegrondendieomsloten werdenmetvekens.InGroot-Zandhovenzoueenveken hebbengestaanaanhetbeginvanwatnu“(Den)Draaiboom” heetinPulderbos.

Markvallei

NatuurpuntMarkvalleizalvekensplaatsenindeHalsche Beemden,metnameaandeingangvandeHogeBeemdende ingangvandeVlinderwei.Devekenswerdenvervaardigd uitrobinia.

Bron:ProjectKempensveken,terugvanweggeweest-Eenhistorische schets,SarahLuyteninopdrachtvanhetCentrumvanAgrarische Geschiedenis

WerkgroepLandschappelijkErfgoed

NatuurpuntMarkvalleistartteenkelemaandengeledenmetdewerkgroep“LandschappelijkErfgoed”.Aanleidingwasde succesvollecursus“Landschap,erfgoedennatuurindeMarkvallei”.Indecontactenbleekdaterbinnenonzeverenigingheel watinteresseisvoorhethistorischerfgoedinonswerkingsgebied.Daarnaastvoelenweallangerdenoodaan erfgoedwerkingbinnenonzeafdeling,temeerdaardezorgvoorerfgoedookexplicietisopgenomenindemissievanonze vereniging.Natuurbehoudstaatsowiesodichtbijerfgoedomdatweinonsnatuurbeheerdikwijlsteruggrijpennaaroude landbouwmethodesenweinonzenatuurgebiedenstrevennaarhetbehoudvandeerfgoedlandschappen.Weproberenmet LandschappelijkErfgoedcomplementairtezijnvoordewerkingvandealbestaandeerfgoedverenigingen.

Wehebbenondertusseneeneerstevergaderingachterderug,op21septemberaanstaandestaateentweedebijeenkomstop hetprogrammaenondertussenisookdetweedecursusreeksvanstartgegaan.Belangrijkomwetenisdatonzewerking vooralgerichtzalzijnopdeevolutievanhetlandschapendevraaghoewehethistorischkaraktervanhetlandschap belevingsvolkunnenlatenervarendoordemensenuitonzestreekendoormensendieonzenatuurgebiedenbezoeken.Dat kandoorinhoudaanteleverenvoordenatuurgidsen,doordeorganisatievanfietstochtenofwandelingenenhetaanbrengen vanQR-codesdiemeerinfoverschaffenoversitesofbijzonderelandschapselementen.

NatuurpuntKempenisookbezigmetdegeschiedschrijvingvanhetnatuurbehoudinonzeregio.Wegaanopzoeknaarde pioniersvandenatuurbeschermingindeKempen.JefLeestmansverrichttealwatopzoekwerkterzakeenookvoorons afdelingstijdschriftbrachtenwedepioniersaleenkeerbijeen.HetdigitalearchiefvanonsBieteutjeishiervooreen belangrijkebronvaninformatie.Bedoelingvanhetinitiatiefisdeuitgavevaneenboekwerkoverditonderwerp.Erisook aandachtvoorlokaleverhalen.Diewillenweregistreren,vertellenenvisueelmaken(evt.gebruikeninexpo,fietstocht, wandeling,...).Inonsopzoekwerkfocussenweoplokaleonderwerpen.HetwerkvanJanSpannenburgzaldaarookdeelvan uitmaken.

NandDomsverzameldealheelwatinformatieenleesvoerovererfgoedonderwerpen.Zomochtenweinons afdelingstijdschriftalbijlagenlezenoverdewatermolensenijskeldersinonzeregio.WesteldenNanddevraagomzijnvlotte penterbeschikkingtestellenomeenweergaveteschetsenvandegeschiedenisvanderechttrekkingvandeMark,een periodedieopzijnminstwoeligmaggenoemdworden.Destijdsverschenenertallozeartikelsoverdatgevoeligeonderwerp, eenchronologischeweergaveontbreektechter.Bedoelingisomdezekroniekinfragmententelatenverschijnen.

Literatuuronderzoekvanoudenatuurtijdschriftenmethetoogopverhelderendepublicatiesbehoorteveneenstotde mogelijkhedenenwezijnervanovertuigddatheelwatvanonzeleden“Schattenopzolder”hebbenliggen.Zakendiedaar liggenteverkommerentotophetmomentdatzeweggegooidworden.Toponiemenverwijzennaaroude landschapselementenenverschaffendusookbelangrijkeinformatieoverdeevolutiediehetlandschapterplaatseheeft doorgemaakt.

Jemerktdaterheelwatdingenzijndieonzeinteressewekken.Wegaanervanuitdatditvooralzakenzijndietijdensde koudewinterperiodeonderwerpkunnenzijnvanonderzoek.Weroepeniedereendieinteresseheeftopommeetewerken. GeefeenseintjeaanDrejOomen(viadrej.oomen@gmail.com).

Oplossingvandecryptopuzzel

Wistjedatjekanbijdragenaaneenbeteretoekomstentegelijk jekapitaalkanoptimaliserendoorduurzaamtebeleggen?

MeerinfobijjeING-kantoorinHoogstratenofoping.be/duurzaam-beleggen

Aanbodvoorbeleggingen,investeringenen/ofverzekeringenondervoorbehoudvanaanvaardingdoorINGBelgië.(ofinditgevaldoordebetrokkenverzekeringsmaatschappij)enmitswederzijdsakkoord.Devoorwaardenenbepalingen (reglementen,tarieven,documentmetessentiëlebeleggersinformatieenallebijkomendeinformatie)zijnverkrijgbaarinuwING-kantoorofopwww.ing.be.INGBelgiënv–Bank

Vennootschapszetel:Marnixlaan24,B-1000BrusselRPRBrussel –Btw:BE0403.200.393–BIC:BBRUBEBB–IBAN:BE45310915602789.Verantwoordelijkeuitgever:SaliSalieski–Sint-Michielswarande60,B-1040Brussel.03/2022.

BijHoutzagerijVanErckkrijgtdeboomeennieuwlevenalsVLOERPLANK.

massiefeikenkwaliteitsvloeren

plaatsingdoorvakmensenmogelijk voordoe-het-zelversuitgebreideleginstructie scherpeprijzen rechtstreeksvanzagerijnaarparticulier.

Boomplant-actie StruikenenbomenlangsdeMark

Natuurisveelmeerdanbossenen bomen

Vooraf:“Natuurbehoudisveelmeer danhetaanplantenvanbomenofhet beschermenvanbossen. Veengebiedencapterenbijvoorbeeld veelmeerC02danonzebossen...“

Wekondigentocheen boomplantactieaan,maar tegelijkertijdbeklemtonenwedathet belangvanbomenenbossenniet overroepenmagworden.Wantook anderebiotopenhebben ontegensprekelijkhunwaarde.

Tochvindenwehetbelangrijkomals natuurverenigingookonzebijdrage televerenophetvlakvande beschermingvanonzebossen.Hetis algeruimetijdeenbelangrijk gespreksonderwerpoponze vergaderingeneneriszelfssprake vanenigongeduld.

Maarhetisooknietevident.Een aantalvoorwaardenmoeteninacht genomenworden.Vooreerstmoeten ergrondenkunnenaangekocht worden,daarnaastmoetendie grondenookgeschiktzijn.Het aanplantenvanbomenopgelijk welkeplaatsisgeengoedidee.Soms zijngrondenmeergeschiktomte wordenbeheerdalsgraslandofals heide.Ensoms,zegmaar“dikwijls”,

bevattengrondenzoveelstikstofdat deaanplantoverwoekerdzalworden doorbrandnetelsofdoorbramen.

Degelegenheiddoetzichnuvoorom struikenenbomenaandegoedezorg vandebodemtoetevertrouwen.

Op zaterdag26november,om 13 uur,zalNatuurpuntMarkvalleieen boomplantactieorganiserenoppas verworvenpercelenlangsdeMark. ErzalterhoogtevandeAschputten eenhoutkantvanvijfmeterbreed wordenaangeplanteninhet natuurgebiedzelfzalookeen elzenbroekwordenaangeplant. Voortsishetookdebedoelingom bomenenstruikenaanteplatenop eenperceelnetbuitendedorpskom vanMeer.Deboomplantactiewordt uitgevoerdinsamenwerkingmet ChiroMeerenismogelijkgeworden dooreenfinanciëleactievanJef Martens.Voorzijnzeventigste verjaardagnodigdehijvriendenen familieuitomgeencadeaustegeven, maargeldtestortenopeenspeciaal rekeningnummer.BedoelingvanJef wasommetdatgeldhetwerkvan NatuurpuntMarkvalleite ondersteunen.Concreetkunnenwe doorzijnactiehetgeldnugebruiken omplantgoedaantekopen.

Hetresultaatvandeactiezalzijndat eropnieuweenbredehoutkantzal verschijnendie voedseleneen schuilplaatszal biedenaanvele vogelsenzoogdieren. Dehoutkantzal overigensdekwaliteit vanhetlandschapten goedekomenenwe zullenongetwijfeld kunnengenietenvan hetbufferend vermogenvandit landschapselement.

Hagenenhoutkantenverdwenende laatstedecenniaaaneensneltempo uithetbeeldondankshetfeitdatze ookheilzaamzijnvoorde landbouwgewassen.Metdezeactie wilNatuurpuntMarkvalleihet landschapiniedergevalverfraaien entegelijkertijdoproepenomons werkopditvlakmeete ondersteunen.Hoe?

•Meldonsopportuniteitenom grondenaantekopen.Datisde eerstestap,deaankoopvan grondensteltonsmogelijkin staatomerbossenofhoutkanten aanteplanten.

•Ookdeverkoopvanbestaande bossenmeldjebest,want Natuurpuntbiedtdegarantiedat natuurnaverwervingnatuurzal blijven: aankopen@natuurpuntmarkvall ei.be

•Hebjeietstevieren?Volghet voorbeeldvanJef.Schenkje cadeausaanNatuurpunt,neem hiervoorcontactopvia voorzitter@natuurpuntmarkvall ei.be.Westellenjeeenheel eenvoudigeentransparanteapp terbeschikkingomdegiftente verzamelen.Ookjefamilieen vriendenzullenditgebaarweten teappreciëren!

Plantgoedactie

NatuurpuntMarkvalleiorganiseert jaarlijksinsamenwerkingmetde stadHoogstrateneenplantgoedactie. Reserveerplaatsopjegrondvoor inheemsebomenenstruiken.Metdit initiatiefbiedenwekandidatende gelegenheidomgoedkoopplantgoed aanteschaffen.

Neemvoordeplantgoedactiecontact opmetdedienstruimtelijkeordening vandestadHoogstraten.

NatuurpuntMarkvallei-2022,nr4

Weetjesovervogels

Deel3b:anderezintuigen

Tekst:JefLeestmans-gebaseerdophetartikelVogelfysiologievanGeertCreylmanenJefBrandt

IndezereeksvanartikelsgaatJefonsmeenemenindewonderewereldvandevogels.Hijzalhetwetenschappelijkartikelover vogelfysiologiehiervoorwataanpassennaareenietsvlotteretekstzodatiedereenkanmeegenietenenwatkenniskanopdoen. Vogelszijnoveraltezien,maardikwijlswetenweerechtnietveeloverzoalshoezingenze,hoevliegenzeofdromenvogels, waaromvallenzenietvaneentakalszeslapen.Ineenpaarafleveringengaanweopdezevragenin.Inditvierdeartikelzoomen wewatdieperinopdeanderezintuigenvanvogels:hetgehoor,ruik-entastzin..Defoto’svanvogelsterillustratiezijnvandehand vanJefLeestmans.

Horenvogelsgoed?

Hetgehoorbijvogelsheefteveneenseen communicatievefunctiezoalsbijde individueleherkenningenbijhet opsporenvanprooi.Vogelshebbengeen uitwendigeoren(terbevorderingvan hunstroomlijnzijnoorschelpenafwezig) maarwelverendieo.m.hetturbulente geluidtijdensdevluchtreduceren. Oorpluimenbijuilen(typischbijo.m.de ransuil)hebbennietsmethetgehoorte makenenzijneerderkopversiersels, maardegezichtspluimenbijnachtactieveuilen,waarhetgehoorzeer belangrijkis,leidendoorhunstructuur enrangschikkinghetgeluidvanhun prooiennaardeoren.De gehooropeningenzijntrechtervormigen liggenachterenonderelkoogverborgen onderdeveren.Overhetalgemeenishet gehoorvanvogelsnietveelscherperdan hetonzemaarsommigesoorten,zoalsde nachtroofvogels,hebbenspeciale vermogensafhankelijkvanhun levenswijze.Zozijnkerkuilenzeer gevoeligvoorhogetonenwaardoorze’s nachtsritselendegeluidenvankleine zoogdierenkunnenonderscheiden.Hun hartvormiggezichthelptbijdegeleiding vanhetgeluidnaarhunorenendankzij deasymmetrischeooropeningen, waardoorhetgeluidnietgelijktijdighet LienReoorbereikt,kandegeluidsbron zeernauwkeuriggelokaliseerdworden. Laplanduilenensneeuwuilenkunnenhet geluidvanknaagdierendieponderde sneeuwgoedhorenenhunprooien uitstekendlokaliseren.

Integenstellingtothetgeluiddatvele zoogdierenensommigeinsectenkunnen producerenenwaarnemenligthet maximalebereikvandezangenderoep vanvogelsbinnenditvanhetmenselijk

gehoor(tussen30en18000Hz).

Doorgaanshoorteenkleinevogelbeter bijhogefrequentiesdangroterevogels. Maarallevogelszijnongevoeligvoor ultrasonegeluiden(dusvogelschrik apparatendaaropgebaseerd,zijn onzin).Infrasonegeluiden(<15Hz) kunnenopgevangenwordendoor duiven,misschienkomtdithenookvan pasomtenavigeren.Ookzeevogels kunnendeinfrasonegeluidendoorhet brekenvandegolvenoprotsenen strandenvanopgroteafstand opvangenenzichdaaroporiënteren.

Uitexperimenteelonderzoekblijktdat hetonderscheidingsvermogenvan frequenties(Hz)enintensiteiten(dB) bijvogelsovereenkomenmetdezevan hettypischezoogdierzoalsdemens.

Bijzoogdierenfunctionerende oorschelpenalsversterkingenals geluidsfiltersterlokalisatievande geluidsbronmaarbijvogelsishet lokaliserenvangeluideengroter probleemwegenshunrelatiefkleiner hoofdengebrekaanoorschelpen.

Overhetalgemeenkunnenvogels,net zogoedalszoogdierenvan overeenkomstigegrootte,geluidgoed lokalisereninhetazimut(=de horizontalecoördinaatof kompasrichting)maarnietinde elevatie(=deverticalecoördinaatofde hoogtebepaling).Verschillende uilensoortenzijneenuitzondering daaropenbeschikkenovereen buitengewoonlokaliserend hoorvermogen.Bijuilenzijnde uitwendigegehoorgangen asymmetrisch,meteenganglicht omhoogendeanderelichtnaar

benedengerichtenbeideorenzijn omgevendooreenpluimenkraag, huidplooienenasymmetrische beenderigeoorkanalen.Uilenenenkele roofvogelsoortenhebbenunieke aanpassingenomzeerstillegeluidente herkennenenvooralomdiegeluiden preciestelokaliseren.Doordie asymmetrischestandvande gehoorgangenkunnenuilenhunprooiin hetdonkertotopeenfoutmargevan 1graad(zowelinhethorizontalealshet verticalevlak)lokaliseren.Kerkuilen horengeluidentussende200Hzen12kHz envooraldehogefrequenties.

Experimenteelonderzoekweesuitdat geluidslokalisatiezichaanpastenaeen gewijzigdevisuelesituatie.Erisduidelijk eenassociatietussengehoorenzicht

Quastructuurishetinwendigeoorzintuig, datinstaatvoorhethorenmaarookvoor hetevenwicht,eenvoudigerdandatvan zoogdieren:geenuitwendigeoorschelpen enslechtsééngehoorbeentje(i.p.v.3bij zoogdieren)enhetslakkenhuisiskleiner ennietspiraalvormigopgerold.Het inwendigeoor-enevenwichtszintuig heeftdusinfeitegeenslakkenhuisvorm, maarhetiswelzeersterkbezenuwd.

Desemicirculairekanalenvanhet binnenoorzijnzeergoedontwikkeld metafmetingendiedirectevenredig zijnmetdevliegcapaciteitvandesoort enisalsdusdanigbijvoorbeeldgroter bijduivendanbijhoenderachtigen.

Hetslakkenhuisbevatverschillende duizendendrukgevoeligehaarcellen diezorgenvoordeoverdrachtvande trillingen.Bijvertebratenisdeevolutie vandiehaarcelleneenopmerkelijk voorbeeldvanconvergentie,erzijn korteenlangehaarcellenmaarbij vogelszijndienietzoduidelijk gescheidenzoalsbijzoogdierenenook i.t.t.zoogdierenzijndiecellenbij volwassenvogelsinstaatomzich, binnenenkelewekennabeschadiging, teregenererendoorceldelingvande cellendiedeschadeoverleefden.Die regeneratieheeftuiteraardzijn beperkingenisinenigemate gerelateerdaandeouderdommaar gehoorverliesbestaatinprincipeniet bijvogels.

Kerkuilenwordennooitdooferwerd geenverschilwaargenomentussen2jarigeenuilenvanmeerdan13jaar, zelfseenuilvan23jaarhoordenog goed.Spreeuweningevangenschap kunnentot10jaaroverleven(5jaarin denatuur)enblijvennogsteedsgoed horen.

Vogelskunnenwelzeergoedgeluiden herkennen.Zelfsalsvelezangvogels tezelfdertijdzingenherkennenzehun soorteigengezang.Koloniebroeders zoalsaalscholversenjanvangenten herkennenderoepvanhunpartneren hunjongentussenduizendenanderen. Ookkunnenenmoetenmannetjes onderscheidmakentussenandere mannetjesmetenzonderterritorium wantdezelaatstezijnrivalen.

Degehoorcentraindehersenen hebbeneenzeerbelangrijkekernde zgn.HVCnucleus,waarneurogenese (vormingvannieuwefunctionele zenuwcellen)eenbelangrijke seizoensgebondenrolspeeltbij volwassenvogels,ditvoordezangen hetherkennenvanderoepvande jongen.

Echolokalisatiewordtdoorenkele vogelsoorten(devetvogel,Steatornis caripensis,eensoortnachtzwaluwen de‘eetbarenest’-zwaluwenofde

salanganenditzijnOost-Aziatische gierzwaluwsoorten)gebruiktonder omstandighedenwaarvisuele observatieonmogelijkis.In tegenstellingtotvleermuizenmaken dezevogelsgeengebruikvanultrasoon geluidmaarvan‘gewoonhoorbaar’ vogelgeluid.

Kunnenvogelsruikenenindienzo, heeftdatfeitelijkzin?

Hetgeurvermogenishetminstgekende vanonzebelangrijkezintuigen.Hetis niet,zoalshetzichtofgehoor, afhankelijkvanbepaaldegolflengten maarwelvaneengrootaantal moleculendatonzeca.400 verschillendegeurreceptoren opvangen.Geurherkenningen interpretatieissterkafhankelijkvan persoonlijkeenemotioneleervaringen.

Hetreukvermogenvanvogelsislange tijdonderschatenveelervanisnog onbekend.

Vogelshebbenindeneusschelpen receptorcellen(ditzijncellendiesamen metdeslijmafscheidingvanhaarcellen geurmoleculenkunnencapteren),ook hunhersenenhebbenspecifiekeregio’s voorhunreukzintuigdiedoorgaansbij dezoogdierenmeerontwikkeldzijn. Maarookdaarzijnuitzonderingenop, metnamedebuissnaveligenhebbentot zesmaalmeercellenvoor geurwaarnemingdanmuizen.

Maarhetreukvermogen,hetopsporen, waarnemenenherkennenvangeuren, heeftookbijvogelsverschillende functiesenissterkvariërendnaar gelangdesoorten.Enkelevoorbeelden:

•Geurvanvoedsel:zeergoed ontwikkeldbijdebuissnaveligen (albatros,pijlstormvogelsen stormvogeltjes),gieren, kraaiachtigen,kolibries… ZeevogelskunnenDMS(= dimethylsulfide)detecterenen wordenerdooraangetrokken. Fytoplankton,ditzijn microscopischeplantenenalgen dieaanhetoppervlakvandezee groeien,producerendezegeuren dattrektkrill,eenprooivoor zeevogels,aan.Maarookplastiek datindezeedrijftproduceertdie geurvanDMS,mededoordealgen dieeropgroeien.Diezwavelgeur, dielijktopdegeurvanrottende

eieren,kunnenstormvogelsruiken vanopeenafstandvan1tot12km. Kleinebuissnaveligen (stormvogeltjes),zoekendebron vanDMSdoorzigzaggendtegende windintevliegen.Degrotere vogelsvandieOrde–dienaastkrill ookvissenetendielevenvankrillrichtenzichookopdegeurvan pyrazines.Geursporenzoalsdeze vanplanktonenvanguanovande broedkolonieskunnenvoor zeevogelsbelangrijke hulpmiddelenzijnvoorde navigatie.

•Dezwartvoetalbatroskanspekvet ruikenvanopeenafstandvan31 km.Buizerdsengierenkunnen ethylmercaptaan(=ethanethiol) ruiken,ditiseengeurdievrijkomt bijontbindingvanvlees.

•Geurvanrovers:pimpelmees, winterkoning,vinkenandere zangvogelseneendenkunnengeur vanfecesenurinevanhun predatorenherkennen.Uit experimentenblijktdatze kattengeurkunnenonderscheiden vankonijnengeur,kattengeur maaktzeonrustig,konijnengeur niet.Blijkbaarisditaangeborenen werktditnietofmindertijdensde slaap.

•Geurteroriëntatieennavigatie:bij huisduifvoornamelijkviahet rechterneusgat.Ditvermogenisbij sommigemigrerendevogels seizoensgebonden.Menvermoedt datbuissnaveligenzelfsopbasis

vandegeurkunnennavigeren naarverschillendelocatiesvande oceanen.Deneusgatenhebben verschillendefunctieswaaronder ruikenenademendebelangrijkste zijn.Bijzeevogelswordende neusgatenookgebruiktom overtolligzoutaftescheiden. Afhankelijkvanzijnleefgewoonten zijndeneusgatenopen(meeste

vogels),buisvorming(albatros), voorzienvankegeltjes (slechtvalk),behaardmetkleine pluimpjes(kiwi).Behalvebijde kiwizittendeneusgaten achteraandesnavelenbijjanvan-gentenzittendeneusgaten aandebinnenkantvandesnavel. Bijwespendievenzijnde neusgatenspleetvormigter beschermingendehuiderrondis nietnaaktmaarbevederd.

•Geurterherkenningen onderscheidingvandepartneren heteigennest:broedende stormvogeltjeszoekengedurende enkeledagenvoedselopzeevoor hunjongenpartnerenkeren’s nachtsterugingrotegroepen naarhunbroedkoloniesinholten enspletenvanoudemuren.De partnerslossenelkaardanafen vindenhunnestterugopdegeur. Allebuissnaveligenhebbeneen sterkelichaamsgeur,ookhun eierenenhunnestruikensterk. Hungeurzinisdanook buitengewoonsterkontwikkeld netzoalshetdeelvandehersenen (deolfactorischebulbi)dat daarvoorverantwoordelijkis. Daardoorherkennenzedeeigen partnerenhunverwanten.

•Spreeuwen ♂ ♂ zoekenbepaalde geurigeplantenenbrengendie naarhunnestomparasietente weren,ditdoenzevooralinde lente,blijkbaarisdie seizoensgebondenheid hormonaal(testosteron)bepaald.

•Geurinsocialecontext:vooralde geurvandestuitklierkanhet socialecontactbeïnvloedenbij buissnaveligen,hoenders, ganzen maarverschillende patronenzijnbepalend: hormonaal,seks,ouderdom, individueleverschillen.De ♂ wildeeendgedraagtzichminder sociaaltegenoverwijfjeswanneer zijnreukzinisuitgeschakeld.

•Bepaaldealkenworden aangetrokkendoordegeurvan pluimenvannietverwante soortgenoten,waardoorinteelt zoukunnenwordenvermeden.

Embryo’s(vankippen)kunnen weldiversegeurenwaarnemen dieindeluchtkamerzijn doorgedrongen,vermoedelijk helptditooklateromhet ouderdierteherkennen.

Proevenensmaken

Vogelsbeoordelenvoedselblijkbaar meerophetuiterlijkdanopdesmaak, vogelshebbeninelkgevalweinig smaakpapillenenveelminderdande zoogdieren(bv.Pimpelmeesheeft24 smaakpapillent.o.6974bijdemensen 300-400bijdepapegaaien).Pinguïns hebbenuitzonderlijkweinig smaakzintuigen,blijkbaarmissenze alsenigevogels3vande5 smaakzintuigen(namelijk.zoet,bitter enumami).

Meestalzijnsmaakpapillen gelokaliseerdindemondmaarsoms ookinkleinaantalopdepuntvande bek.

Ondanksvroegereveronderstellingen isdesmaakzinvrijgoedontwikkeld maarkomtdiesterkovereenmetde voedselgewoontes:

•Zoet:smaakvoorsuikersisbeter ontwikkeldbijomnivorenen fruitetendevogelsdanbijandere endiesmaakverschiltdannog naargelanghetsoortsuiker: glucose,fructose,sucrose, hexose… Menvindteen gelijkaardigeaanpassingbijde productievansuikersinplanten naargelangdevoorkeurvande waardvogel,diemeteenzorgt voordebestuivingvande planten.Despreeuwdetecteert reedseenfructoseoplossingvan 0.5tot5%,dekolibriekan concentratieverschillenvan sucrosetot1%onderscheiden, zijnsmaakzinvoorzoetis10x hogerdanbijdezangvogels.Over hetalgemeenzalde energiebehoeftede voedselvoorkeurmeer beïnvloedendanhettypesuiker.

•Zout:spreeuwenhebbenmeer voorkeurvooreenconcentratie van0.1tot1%NaCldanvoor zuiverwater,terwijlpapegaaien eenafkeerhebbenvanafeen

concentratievan0.35%NaCl.

•Zuur:dezuurtegraadvanvoedsel zalsneleenafkeerreactie opwekken,zuurvoedselwordt doorvogelsdikwijlsgeassocieerd metbacteriëlecontaminatie.

•Bitter:afkeerisgeëvolueerdals beschermendmechanismetegen opnamevangiftigebestanddelen. -Kippenzijnmindergevoelig voorbittereplantmetabolieten danvarkensmaarmeergevoelig ervoordanherkauwers.

•Umami:receptorenvoordeze smaakzijngevondenbijkippen enspreeuwen.

•Calcium:wordtdoorsommigen alseenapartesmaakaangeduid.

Netalsbijdemens,maarmisschienin mindereofanderemate,isbijvogels hetsmaakzintuiggecorreleerdmetde anderezintuigen.Destudievan smaakzintuigenbijvogelsheeftzijn belangindelandbouwbijhetgebruik vanchemicaliënomaccidentele vergiftigingentevermijdenkanmen knoflooktoevoegenwaaro.m. spreeuweneenaversievoorvertonen. Vederpikkenbijkippenkanvermeden wordendoorkininesulfaatte gebruiken.

Tastzin

Vogels NatuurpuntMarkvallei-2022,nr.4 17 Zeergoedontwikkeldbijvogels,niet alleenzijneroveralopdehuid tastlichaampjesmaarookindemond enindebek.Vooralwaadvogels hebbenzeergevoeligesensorenophet uiteindevandebekenopdetongpunt bijspechtenendebekrandenbij nestblijvendejongen.Erzijntwee soortenzogenaamde mechanoreceptorenoftastsensoren opdesnavelranden,desnavelpunten hetslijmvliesvandetong:deHerbstof lamellairelichaampjesendeGrandry lichaampjesdiegevoeligzijnvoor beweging.Herbstlichaampjeskomen ookoverganshetlichaamvoorenzijn alsdruksensorengevoeligvoor trillingenenatmosferische drukverschillen.

DominiqueVanHuffel

Van3totenmet11 decemberorganiseert DominiqueVanHuffeleen tentoonstellingmetfoto’s, houtskool-en pasteltekeningen.De tentoonstellingkreegde naam“Hout”engaatdoorin ZaalPaxteHoogstraten. NatuurpuntMarkvallei verleentlogistieke ondersteuning.De tekeningenkwamenbijna allemaallivetotstand, getekendindeMarkvallei. Endatwektuiteraardonze belangstelling.

DrejOomen-foto’sDominiekVanHuffel WijkennenDominiquealséénvan debezielersvanonzezeiswerkgroep, eengeëngageerdvrijwilligerdus. Maarprofessioneel,eninzijnvrije tijd,isDominiqueVanHuffel beeldendkunstenaar:fotograaf, grafischvormgeverentekenaar. Dominique:“Ikbenalheellanglid vanNatuurpunt.Maarvierjaar geledenwerdikpasechtactief binnendevereniging.Edwin Groenendijkwastoen verantwoordelijkevanhet beheerteam.Hijwoondehierinde straatensprakmeeenkeertjeaan metdevraagofzeisennietietsvoor mijwas.Hettoevalwildedatikeen

zeisvanmijnvadergekregenhad. Edwinzoumewelwatopweg helpen.Opeenavondstondhijvoor dedeurmeteenzeiseneenhaarpin. Inhetlangenhetbreed demonstreerdehijmedekunstvan hetzeisenenhijkoppeldeerineens devraagaanofikzondagnietmee zoukomenzeiseninéénvande natuurgebiedenvanNatuurpunt Markvallei?.”

Dominiquemelddezichdiezondag aanentotzijnverbazingontmoette hijdaarookKeesStrybos.“MetKees zatiknogeenpaarjarenindeklasin hetKleinSeminarie.Hetklikte meteen,ookmetderestvandegroep enikbleefregelmatigkomen.Edwin haaktenaeentijdjeafenBart RoyensenKeesnamendezeisers nadienmeeopsleeptouw.NuBart voorzitterisgewordenneemikde praktischeorganisatieopmij.Hetis echteentoffegroep,wezijn ondertussenmetmeerdantienener komensteedsnieuwemensenbij. Vroegerzeisdenwealleenop zondag,nuwisselenweookafmet zaterdagen.Hetismijnbedoelingom optermijnookdeeluittemakenvan demaandagploeg,zodatwedaar mindermoetenwerkenmetde lawaaierigebosmaaiers.Doorhet beheerteammoetentrouwensgoede afsprakengemaaktwordenomhet zeis-enbeheerwerkteplannenen vooralop mekaarafte stemmen.”

Deinteressevan Dominiquein natuuren natuurbeheeris ondertussen helemaalterug opgewekt.“Ik hebhetimmers ookwatmetde genen meegekregen. MijnvaderStan

wasvroegervogelvanger,toendat nogmocht.Hijprobeerdetekweken metinheemsezangvogels.Toende vogelvangstwerdafgeschaft,werd hijnatuurgids.Hijisvande generatievanJackGovaertsenwas duseenvandeeerstegidseninde streek.”

“Tijdenshetzeisenmaaktemenme attentopbepaaldeplantendieer preciesomwillevanhetgevoerde maaibeheergroeien.Daarwildeik hetfijnevanweten.Groenevingers hebikaltijdgehad,maaromditte doorgrondenvolgdeikeencursus natuurbeheer.Ookdaarkwamik weerheelboeiende persoonlijkhedentegen.Eigenlijk leerdeikopkortetijdheelveel nieuwemensenkennenbinnen Natuurpunt.Ikvolgdeverschillende cursussen,voorallessendiete makenhebbenmetplantenenmet beheer.Ikhebmeondertussenook aangeslotenbijdeplantenwerkgroep vanNatuurpuntMarkvallei.”

Drukkestedenenverrelanden Ineenververledenhad ondergetekendealhetgenoegen Dominiquetemogeninterviewen overzijnwerk.Datfotowerkhadeen urbaankantje,eenfelcontrastmet hetheden.“Kloptweldenkik. Vroegerkonhetvoormijnietdruk genoegzijn.Nubenikveelmeer gepassioneerddoorbomen,planten enlandschappen.Ikzoeknaarrust, hetblijkteennormaleevolutietezijn bijfotografen.Laterwiliknogwel eenprojectrealiserenwaarinikeen combinatiemaakvandaturbanevan destad,verganeindustrieenhet frivolevandenatuur.”

“Hout”blijktrechtstreeksvoortte vloeienuitdecoronaperiode.“Als zeven-ofachtjarigegingiknaarhet IKOomtekenlestevolgen.Dathebik totmijn24stevolgehouden.Maar tienjaarlangbesteeddeikminder tijdenenergieaanhetartistieke.

Mijnfoto-opdrachtenbezorgdenme veelteveelwerk.Doorcovidlagdat werkhelemaalstilenhadikplots weertijdomhettekenenterugopte pakken.Bovendienstartteikeenjaar voordienterugmettekenlessenin hetIKO.Nuzitikondertusseninhet vierdejaarenkregenmijn tekentechniekeneengoede opfrissing.”

Omdetijdtijdenscoronadoorte komentrokDominiqueopdefiets meteenrugzakgevuldmet tekengeriefeneenfototoestelnaar denatuurgebiedenindeMarkvallei (deHalscheBeemden,de“laars”en KrommeHoek,Heikant,hetMoer, DenRooy,WortelKolonie, Papenvoort,Blakheide,Aschputten, BosuilenPoeleinde,Groeske, Schootsenhoek,CastelreescheHeide endeWildert)..

“Driejaarlanggingikerlive tekenen.Datziejetegenwoordigniet meer,kunstenaarsdielive schilderenoftekenenindepublieke ruimteofnatuur.Hetleverdesoms welboeiendegesprekkenopmet geïnteresseerdevoorbijgangers. Maarmeestalwasikhelemaalin mijneentje.Ikzoekeenbijzondere locatiedieikmeestaleerst fotografeerentekeninmijn schetsboek.Daarnagaiker verschillendekerenlivetekenen,dat zorgtvooreenbijzonderebandmet delocatie.Jebegintgeluidenen geurenteherkennen.Eenjong reekalfjevleitzichoptienmetervan jeinhetgrasneer,omdan acrobatischesprongente demonstreren.Hetisalsofje helemaalindienatuuropgaat.Ik noemhet“waarnemingsschetsen”. Diewaarnemingisuniek,elkekeer overheersteenbepaaldgevoelenis

demanier vanbeleving anders.Ik maakteindie periodemeer dan vijfhonderd tekeningen.”

Dominique probeertzijn tekeningenin eenaantal thema’s onderte brengen.Een greepuitde diverseverzamelingonderwerpen: populieren,TorendreefWortel, krentenboompjes,hetberkenpad,de vliegden,kreupelhout,haagbeuk,de tweeeiken,speelbos

TentoonstellingHout

Dominiqueorganiseerteen tentoonstellingvanzijnfotowerken vanzijntekeningeninzaalPax. “Omdatdezaaltochafgebroken wordt,leekmedateengeschikte locatie.Eennagelmeerofminderin demuurzounietzoergzijn.Maarde planningvoordebouwvanhet nieuwecultuurhuiswijzigde ondertussen.Iniedergevalwordtde verhuurvandezaalnugeregeld doordedienstenvandestad.Dat betekentdatikdezaalmoethuren. Omdatikertochalvanovertuigd wasdatvooreendergelijke organisatiegezochtmoetworden naarverbredingbenikopzoek gegaannaarmede-organisatoren.De tentoonstellingwordtnueen totaalgebeurenwaarbijde verschillendedeelnemerszorgen

vooreensoortkruisbestuiving.

Zjossfinksspringtmeeopdekaren FlorVerschuerenzalmeteen muzikaalprojectookbijdragen.”

Dominiquezelfzalnaasthet exposerenvanzijnwerkenookeen avondverzorgenoverzijnbeleving vandenatuurenzijnwerk,Kees Stryboszaldieavondvertellenover hetpleziervanhetzeisen. NatuurpuntMarkvalleizaldetap verzorgenenkanzoeenaardig centjeverdienen.“Opdiemanier zorgenweervoordatikdenatuur ietskanteruggevenvoorde inspiratieenenergiediezemij biedt.”

Detentoonstellingpraktisch:

•Thema:“HOUT”

•ZaalPax,Dokter

Versmissenstraat3in Hoogstraten

•Vanzaterdag3septembertot zondag11decembervan14tot 18uur

•3avondenmetmuzikaal programma(FlorVerschueren)

•3avondenTheater(Zjosfinks)

2december–20u:Dominique verteltoverzijnwerkendenatuur enKeesStrijbosoverhetplezier vanhetzeisen.

Vanaf1novemberishetmogelijk omtereserverenvoormuzieken toneel.Hetaantalplaatsenis beperkt.Houhiervoordemediain degaten.

Voorvrijdag2decemberkanjegratis plaatsenreserverenviahttps:// www.natuurpuntmarkvallei.be/ activiteitenkalender

Activiteiten

Eengoedgevuldeagenda,maarhouzekerdewebsiteindegatenvoor extrainformatieeneventuelewijzigingen.

02-10-2022PaddenstoelenindeKolonie

BCDeKlapekster

14.00u

Gratis

NatuurpuntMarkvalleiorganiseertookditjaareenpaddenstoelenwandeling.Samenmetgids StevenBogaertsrichtenwetijdensdezewandelingonzebliknaarbenedenenzettenwe paddenstoelenindespotlight!Webekijkenenkelesoortenvannabij,besprekenhun kenmerken,leefwijze,omgevingenvertellenwatinteressanteweetjes.Wiljemeerwetenover dezemysterieuzewonderenvandenatuurofgewoonontspannenmeewandelen?Aarzelnieten brengzekerdekinderenmee!

08-10-2022Nachtvandeduisternis

BCDeKlapekster

20.00u

Gratis

DevrijwilligersvanNatuurpuntMarkvalleizijncreatievezielen.Voordezenachtvande duisterniszorgenzevooreenultiemeduisterbelevinginWortel-Kolonie.Ingroepgajeoppad meteengidsdoorheendeKolonie.Onderwegleerjebijoverdenatuurinhetdonkerenwieweet watkomjenogallemaaltegen..

23-10-2022Foto-excursie:Wortel-Kolonie

BCDeKlapekster

08.00u

Gratis

DefotowerkgroepvanNatuurpuntMarkvalleiorganiseertopdezezondageenfoto-uitstapnaar hetvertrouwdeWortel-Kolonie.Defoto-uitstappenzijntelkensbedoeldomdedeelnemersde kanstebiedenvanmekaarteleren.Uiteraardbrengjebestjefototoestelmee,maardeelnemen isiniedergevalgratis.Deledenvandewerkgroepstaanklaaromteondersteunenwaarnodig.

30-10-2022Dauwwandeling

BCDeKlapekster

07.00u

DeStilleKempenisvoorveleneenbegripéneenpersoonlijkeervaring.Vanoudsherwordtde streekimmersgeassocieerdmetstilte,rustenruimte.Dezebijnavergetenkwaliteitenzijn vandaageenkostbaargoedgewordeninonzemodernesamenlevingwaarsnelheid,drukteen overactiviteitdeheersendenormzijn.Sinds2017isWortel-Kolonieerkendalséénvandeslechts tienstiltegebiedeninVlaanderen.VandaaglaatgidsYvonneonsextragenietenvandiekostbare stiltetijdenseendauwwandeling,insamenwerkingmetAvansaKempen.

30-10-2022Bos-voor-iedereen

HalscheBeemden

13.00u

Gratis

Hoewerkteenbos?Watleefterin,openonderbomen?Watisderolvandoodhout,debodem enopenplekken?OpdeBos-voor-iedereen-wandelingleerjemetandereogennaarhetbos kijken.Opvijfboeiendeplekkeninhetbosverwennenonzebosgidsenjemetzintuiglijke ervaringen,weetjesenbosbeleving.Zohaaljenogmeeruitjouwvolgendeboswandelingen.De BosvoorIedereen-wandelingduurtongeveer2uureniseenaanradervoorhethelegezin.

03-11-2022Spelletjesavond

BCDeKlapekster

20.00u

Gratis

NatuurpuntMarkvalleiiseenverenigingenhetwoordzegthetzelf..Wewillengraagmensen verenigen.IsmmetdebibvanHoogstratenorganiserenweeenspelletjesavondwaarsfeeren gezelligheidcentraalstaan.Eenkaartjeleggen,verschillendebordspelen..hetkanallemaal!

Gratis

06-11-2022“Boames”wandelingronderfgoed

LangeKwikstraat, Beerse

14.00

Gratis

DenatuurgebiedenAbtsheideenPoelbergzijneenrestantvandehistorischeAb(t)sheide,die zichoverhetgrensgebiedvandegemeentenBeerse,RijkevorselenMerksplasuitstrekte.De vennenenpoelentrekkenheelwatbijzondereplantenendierenaan.Eenhotspotvoor salamandersenlibellen.Destreekisookdoorspektmetrestantenuiteenindustrieel verledendienogsteedszichtbaarzijnophetterrein.Degidsneemtjemeeopeenwandeling terugindetijdwaarsteenbakkerijenenhetcementfabriekeentotaalnieuwdorplieten ontstaan.Endatinboamestijd!(BoamesisVeusselsvoorHerfst)

13-11-2022Broodjebakkenbovenvuur

BCDeKlapekster

14.00u

Gratis

DenatuurgidsenvanNatuurpuntMarkvalleinemenjemeeoppadenlatenjefiguurlijken letterlijkproevenvandenatuurinWortel-Kolonie.Naonzeontdekkingstochtmakenwe samenvuur,magjezelfhetdeegknedenzodatjejeeigenbroodjekanbakkenbovenhet kampvuur.DitiseenSNUIT/gezinsactiviteit,insamenwerkingmetgezinsbondHoogstraten. Welkomvanaf5jaar!Inschrijveniswenselijkenkanvia bc.valleivanhetmerkske@natuurpunt.be.Geefzekerhetaantalpersonenmeedoor!

18-11-2022Foto-cafe:blauwengoudenuurtje

BCDeKlapekster

20.00u

Gratis

Tijdensdefotocafésligtdefocusnietalleenopdefotografie,maarookopgezelligheid. Iedereeniswelkom.Jebrengtenkeldoorjezelfgenomenfoto’smee.Dieworden,onderhet nuttigenvaneendrankje,onderelkaarbesproken.Opdiemanierleerjeveelbijover sluitertijden,diafragmaopeningen,brandpuntafstanden,composities, Hetthemaisdeze keer‘blauwengoudenuurtje’.Vijffoto’soverditthemaenvijfanderenatuurfoto’smogen wordendoorgestuurdnaarverschraegen.wim@telenet.beofmeegebrachtopeenstick.

26-11-2022Dagvandenatuur

Aschputten

14u

Gratis

Bij‘Dagvandenatuur’staanwestilrondhetbeheervanonzeterreinen.Weblijvendankzij onzeleden,bezoekersaanhetbezoekerscentrumenanderesympathisantengronden aankopen.BijeennieuweaankoopaandeMarknabijnatuurgebiedDeAschputtenplanten wenieuwbosaansamenmetdeChirovanMeer.

02-12-2022Spelletjesavond

BCDeKlapekster 20.00u Gratis

NatuurpuntMarkvalleiiseenverenigingenhetwoordzegthetzelf..Wewillengraagmensen verenigen.IsmmetdebibvanHoogstratenorganiserenweeenspelletjesavondwaarsfeer engezelligheidcentraalstaan.Eenkaartjeleggen,verschillendebordspelen..hetkan allemaal!

04-12-2022SintersnuitinDenRooy

DenRooy 14.00u Gratis

OnzegoedheiligmanheeftbeloofdomditjaareenbezoektebrengenaannatuurgebiedDen RooyinMeerle.AllekindjeszijnwelkomomeenglimpoptevangenvanSinterklaasinhet bos.Maardiemodderpietenkennendezullenzedeoudemaneerderlatenverdwaleninhet bos.HetkanweleensgoedzijndatweextraveelmoeitemoetendoenomSinterklaaste vinden!

18-12-2022Foto-excursie:Blakheide

DefotowerkgroepvanNatuurpuntMarkvallei organiseertopdezezondag eenfoto-uitstapnaardeBlakheideinBeerse.De foto-uitstappenzijn telkensbedoeldomdedeelnemersdekanste biedenvan mekaarteleren.Deledenvandefotowerkgroepzoeken inhet natuurgebiednaarmooiefoto-objectenenproberendeze opeen zogoedenzomooimogelijkemanierinbeeldtebrengen. Uiteraardbrengjebest jefototoestelmee.

Lezingen

Wehebbeneenmooiprogrammasamengesteldmetheelwat interessantelezingen.Omzekertezijnvanjeplaatskanjebest inschrijvenviadewebsite.www.natuurpuntmarkvallei.be

14-10-2022LizavanVelzen“Natuurbranden”

BCDeKlapekster

20.00u

Gratis

LizavanVelzenisboswachtervanStaatsbosbeheerinonzestreek.Zijbeschiktoverheelwatkennis rondnatuurbrandenenbezochthierbijtalvanplaatsenwaarditfenomeenverwoestendheeft uitgehaald.Zezalsprekenoverdeeffectenvandergelijkebranden,maarookhetbelangvangoed bosbeheer.Razendinteressantenbrandendactueel.

28-10-2022MoniqueBol“DichterindeDreef”

BCDeKlapekster

20.00u

Gratis

MoniqueBolisstadsdichtervanHoogstraten.Alskindbezochtzewekelijkshaargrootoudersop WortelKolonie,waarhaargrootvaderwerktealsbewakerbijdelandlopers.Onlangsvertrouwde zedeindrukkenvantoentoeaanhetpapier.Daarnaastiszeookklimaatdichter.Vogels, wandelervaringenenalledaagseobservatieseiseneenplaatsopinhaarwerk.

11-11-2022BartHoeymans&WimVerschraegen“AmbifiënindeMarkvallei”

BCDeKlapekster

20.00u

Gratis

NatuurvriendenBartHoeymans(boswachterANB)enWimVerschraegenvertellengraagmeer overdeamfibieënindeMarkvalleienmetuitbreidingdelagelanden.Bartpraatdeavondaan elkaarmetbehulpvanWimzijnprachtigefoto’s.Letop,depassieiszogrootdatdepauzesenhet einduurmogelijksvergetenworden.

25-11-2022DaanDeVos“Jijhebtwelgeluk”

BCDeKlapekster

20.00u

Gratis

Onzepassionelefotowerkgroeporganiseertgraaglezingendieinlijnliggenmethuninteresses. DaaromnodigenzedezekeerDaanDeVosuitvooreenlezing.“Jijhebtwelgeluk”,iseenreactiedie Daanvaakkrijgtbijzijnfoto’s.Maarisdatwelzoofzitdaarmeerachter?Tijdensdezelezinglaat hijzienhoehijtewerkgaat.Hijmaakthierbijgebruikvanzijnprachtige,vaakmacrofoto’senlaat ookzienwathijallemaalgebruikttijdenshetfotograferen.

09-12-2022HansVanEngen“Landschapsarchitectuur”

BCDeKlapekster 20.00u

Gratis

Deimpactvandeturfwinningenoponslandschapisheelgrootgeweest,enzekernetoverdegrens. Dieimpactwerdduidelijktijdensdevoorstellingvanhetfotoboekoverdenatuurindebaronie Breda.NaaraanleidingvandevoorstellingvanhetboekindeKlapeksterwerdgastsprekerHans VanEngenvoordemicrofoongehaald.Hansislandschapsarchitectenverdieptezichonderandere inhetontstaanvanlandschappen.Datleverdeopzijnminstverrassendeinzichtenopentijdens zijnbetoogriephetboeienderelaaseenheleboelvragenopdieleiddentoteenboeiendgesprek metveelinteractie.HansVanEngenzaleenvervolgaanzijnverhaalbreienmeteenaantalnieuwe enrazendinteressanteinzichten.

23-12-2022JanMeyers“AvontureninTanzania”

BCDeKlapekster

20.00u

Gratis

TijdensdereekslezingenvanNatuurpuntMarkvalleiiseraltijdwelruimtevoorboeiende reisverhalen.DezekeerJanMeyersmetzijntochtrichtingTanzania!Hetgrootstedeelvandereis situeerdezichinhetnoordenvanTanzania.EerstheeftJan14dagenalleenrondgereisd.

Vervolgensiszijngoedevriend,PeterVerschueren,afgereisdnaarArushaendanhebbenzesamen nogeenhelemooierouteafgelegdmetheeldiverselandschappen.Veelavonturenbeleefd,goed gelachen,kortomeenheerlijkereis.Omzekertezijnvanjeplaatskanjeinschrijvenviadewebsite.

Cursussen 2023

Onzecursussenvanhetnajaarzijnvanstartgegaan.Zogaaterweereengrote groepzichverdiepeninerfgoed,natuurenlandschap.Defotografenbespreken macro-fotografieendeverrekijkerszijnbovengehaaldvoordetrekvogelcursus. Voor2023hebbenwealvastéénkleinecursusvastgelegd.

CursusWintervogels

Alhoewelerindewinterminderverschillendesoortenvogelsinonze tuinenverblijvenishettocheenmooieperiodeomzetebekijken.Eens temeeromdaterdansomssoortenverschijnendieweandersnooitte zienkrijgen.Aandehandvaneenpowerpointeneenexcursieneemt lesgeverennatuurgidsvanNatuurpuntMarkvallei,ErikVervoort,jullie graagmeeopsleeptouwenkomjemeertewetenoverhunvoeding, gedrag,verenkleed...Enookhoewezekunnenhelpendewinterdoorte komen.

Theorie

•Woensdag18januari19.30u

•Woensdag25januari19.30u

Excursie

•Zaterdag28januari9.30u

Kostprijs

Sociaaltarief: €15,Leden: €27,Niet-leden: €57,-

InschrijvenviadewebsitevanNatuurpuntMarkvallei,www.natuurpuntmarkvallei.be

LeysIJzerwerkenisuwpartnervoorkwalitatievemetaalbewerking:deuren,ramen,oranjeriëen, trappen,poorten,hekwerken,kleinschaligeconstructie-elementenenallerhandeexclusiefmaatwerk instaalenanderemetalenzoalsRVS,aluminium,cortenstaal.

Westaangarantvooreenplanma�gewerkvoorbereiding,servicevandebovensteplankenwerken uitsluitendmetdegelijkematerialenomeencorrectgeassembleerdeindproductteleveren. Weschakelengraagonzeexper�seinomuadviesteverlenenbijdeontwikkelingvanuwproject. LeysIJzerwerkenstaatvoor:vakmanschap,meerdan20jaarervaringenbetrouwbaarheid.

Veilingstraat25–2320Hoogstraten Tel/fax+3233368877 |GSMED+32497680974|GSMTOM+32477985971 www.leysijzerwerken.be |info@leysijzerwerken.be | tom@leysijzerwerken.be Enkelopafspraak

Compacte,multifunctioneletransportmachinesenknikladersvollediggemaakt inHoogstraten.

GebroedersGeensnv Hinnenboomstraat5 2320Hoogstraten www.knikmops.be

Wekunnenzelfookietsdoenaandeverbeteringvanonzeluchtkwaliteitenversterkingvandebiodiversiteit!Datkan bijvoorbeelddoormindervleesteeten.Vegetarischetenisgezondenbetervoorhetmilieu,wanteendeelvande wereldwijdeuitstootvanbroeikasgassenwordtveroorzaaktdoordeveehouderij.Bovendienleidthethuidige vleesgebruiktotwatertekortenwater-,lucht-engrondvervuiling.

Daarompresenterenwegraageenvegetarischreceptjeomjealvastwatopwegtehelpen.

Gebakkenpatatjesmetgeitenkaas

Ingrediëntenvoor4personen:

•1kgkrieltjesofaardappeleninkleinestukjes

•1courgette

•1rolgeitenkaas

•1elhoning

•tijm

•rozemarijn

•olijfolie

•Peper&zout

Werkwijze:

Spoeldeaardappelenendecourgette,maarschilzeniet.Snijzeinblokjes.Snijdegeitenkaasinplakjes. Roerbakdeaardappelen10minuteninolijfolie.Doeerdecourgetteendetuinkruidenbij.Roerbaknog7minuten. Legervervolgensdegeitenkaasbovenopenlepelerdehoningover.Laatzachtjesmeeverwarmen.Laatdaarna eventueelnogevenkleurenonderdegrill.Brengopsmaakmetpeperenzout.

Bron:LibelleLekker