Renovatiegids 2O2O by NAV

KOPEN

RENOVEREN

AFWERK EN

Energetisch renoveren: stap voor stap Hoe financier je je renovatiewerken?

Bezoek

30 woningen

meer dan

Laat je volop inspireren door de interieurs

Ontdek hoe je met jouw project van start kan gaan

Stel je vragen aan de architecten

BLIJF-IN-UW-KOT EDITIE

14 t.e.m. 26 april

van

EPC A+ A B C D E

GA OOK VOOR EEN TOPSCORE!

BENO VERE =

N REN TOT OVEREN LABE LA

Minder energie verbruiken wordt eenvoudiger met het vernieuwde energieprestatiecertificaat (EPC). Zoals bij elektrische toestellen krijgt een woning een label. A+ is uitstekend, F is ondermaats. Zo weet je snel welk label je woning scoort en hoe het beter kan. Je bespaart op je energiekosten en je woning stijgt in waarde.

VLAAMS ENERGIEAGENTSCHAP

www.energiesparen.be/epcparticulier

Speciale blijf-in-uw-kot editie

Wees niet bang voor de boze wolf De wolf heeft zijn wederoptreden gemaakt in de Lage Landen. De media smult ervan, zeker wanneer er kampen van voor- en tegenstanders ontstaan. In kinderboeken wordt ons met de paplepel het huiveringwekkende beeld ingelepeld van wat een moordmachine de wolf wel niet is. Niets is dramatischer dan het idee dat de wolf jouw lieve grootmoeder ziet als een lekkere hap. Gelukkig weten we intussen beter.

Een vergelijkbare verhaallijn van bangmakerij was de voorbije maanden te lezen in de berichtgeving rond woningen. “95% van de Vlaamse woningen voldoet niet aan de normen: nu renoveren of je krijgt straks je huis niet meer verkocht” of: “Woningen van vijf jaar oud voldoen straks niet meer aan de eisen!” Je woning is iets wat je koestert. Je betaalt er jarenlang een lening voor af en onderhoudt ze met veel zorg. Als je dan plots verneemt dat je pand niets meer waard zou zijn, is dat schrikken. Zelfs woningen van vijf jaar oud blijken ineens gedateerd. Een mooi voorbeeld van onnodige bangmakerij of, om het actueel te houden: fake news. Je kan inderdaad streven om in alles de beste van de klas te zijn, en up-to-date te blijven met de nieuwste technieken. Het leven is gelukkig meer dan dat. Vrees dus niet: je woning blijft wel degelijk iets waard. Het klopt dat er tegen een hoog tempo strengere eisen en steeds innovatievere technieken worden ingevoerd in de bouwwereld. Het heeft echter geen zin om de mensen schrik aan te jagen. Paniek en overhaast reageren zijn in deze materie slechte raadgevers. Impulsief beginnen sleutelen aan een bestaande woning kan namelijk verstrekkende gevolgen hebben. Mag je dan niet beginnen sleutelen aan je bestaande woning? Uiteraard wel. Je kan tal van ingrepen uitvoeren waar veel voor-

deel uit te halen valt: plaatsen van hoogrendementsglas, isoleren van het dak, na-isoleren van muren, integreren van duurzame verwarmingstechnieken, opvangen en hergebruiken van hemelwater, binnentrekken van natuurlijk licht... Het kan allemaal, maar doe het doordacht en liefst samen met professionals die kennis van zaken hebben. Zij zullen je behoeden voor kwalijke ingrepen. De professional die hier een perfect helikopterzicht over heeft, is de architect. De architect is de uitgelezen raadsman of -vrouw voor jouw renovatie. Hij of zij luistert naar je wensen en werkt samen met jou je woondromen uit. Daarbij wordt elke ingreep goed overwogen. Wat dat oplevert? Ontdek het tijdens de ‘blijf in uw kot’-editie van de Renovatiedag. Van dinsdag 14 tot en met zondag 26 april wandel je virtueel binnen in tal van geslaagde renovaties. Via een interactief platform beleef je de deelnemende projecten in woord, beeld en geluid. Toch nog vragen? De ontwerpers staan steeds klaar voor een woordje uitleg. Afspraak op www.renovatiedag.be.

Hans Wynant Coördinator De Renovatiedag

De Renovatiedag is een initiatief van Zoekeenarchitect.be en Ik ga Bouwen. Renovatiedag 2020

Architecture: Russell Jones

The original

Pure materials Pure design Hand-brushed stainless steel, crafted for generations. SC7 bath mixer

VOLA Studio - Tour & Taxis Havenlaan 86C - 1000 - Brussels Tel.: 02 4659600 - info@vola.be

vola.com

INHOUD Special Renovatiedag 3

Voorwoord

Energetisch renoveren

BLIJFIN-UW-KOT EDITIE

Inspiratie

36 Van banale loods tot lichtrijke loftwoning

Inspiratie

Stap voor stap naar een energiezuinige woning

42 Stal wordt luxueuze woning

Herbestemming

Inspiratie

Slopen en heropbouwen

30 Lumineus plan voor arbeiderswoning

54 Slopen of toch maar renoveren?

20 Wonen in niet-residentiĂŤle gebouwen

Verzekering 64 Goed verzekerd tijdens je renovatie

48 Renovatie met allure

FinanciĂŤn 68 Hoe financier je je renovatiewerken? 70

Doe de check

Colofon

42 Renovatiedag 2020

ENERGETISCH RENOVEREN Tekst Tom Mondelaers

Renoveren

als een pro

Je wilt je bestaande woning op een doordachte manier energetisch renoveren, maar weet niet waar te beginnen? Geen nood, met dit stappenplan investeer je van de eerste keer raak!

en energetische renovatie is de beste investering die je kan doen in je woning. Niet alleen op lange termijn omdat de waarde van je woning stijgt, maar ook op korte termijn. Want je geniet onmiddellijk een lagere energiefactuur en een beter comfort. Maar de vraag is natuurlijk waar je moet beginnen. Welke investeringen zijn het meest rendabel? En welke maatregelen kan je uitstellen? Eigenlijk zijn er twee scenario’s. Ofwel kies je in één keer voor een totaalrenovatie waarbij je je woning nagenoeg stript en met de hulp van een architect renoveert volgens de hedendaagse energie- en comforteisen. Dit is zowel budgettair als qua tijdsinvestering de meest ingrijpende optie. Ofwel ga je stapsgewijs te werk (wat een van de voordelen is van renoveren omdat je zo de kosten kan spreiden) en investeer je beetje bij beetje in een energiezuinige woning. In veel gevallen (als je niet aan de buitengevels en/of aan de structuur van het gebouw raakt) heb je hiervoor geen vergunning nodig en ben je niet verplicht om een architect in te schakelen. Maar opgelet: het is belangrijk dat je doordacht te werk gaat. Anders bestaat het risico dat je energetische verbouwwerken minder opleveren dan je had gehoopt. Of erger, dat je achteraf in de problemen komt omdat je onvoldoende rekening hebt gehouden met bepaalde zaken. u

Renovatiedag 2020

Â© Bram Tack/Arch. Wouter Robbe

ENERGETISCH RENOVEREN

Isoleer je je dak aan de binnenzijde, dan is de opbouw als volgt (van buiten naar binnen): onderdak, isolatie (voldoende dik) en dampscherm. Werk alles tot slot goed luchtdicht af.

Eerst de ruwbouw

Dit artikel biedt een leidraad om je energetische verbouwing op lange termijn in goede banen te leiden. Een kleine kanttekening: je kan onderstaande stappen zonder problemen in volgorde afwerken, maar in de praktijk is het vaak interessant om een aantal ingrepen te combineren. Staar je bovendien ook niet blind op één maatregel, maar probeer vanaf het begin een totaalplan op te stellen. Een gouden regel: als je kiest voor een bepaalde energetische maatregel, mag deze ingreep de volgende ingreep niet uitsluiten. Hierbij is het advies van een architect of energiedeskundige zeer nuttig.

Renovatiedag 2020

Dakisolatie Warme lucht stijgt. Een slecht geïsoleerd dak is goed voor haast een derde van alle warmteverliezen, of twee keer zo veel dan door niet-geïsoleerde buitenmuren. Specialisten zijn het er dan ook over eens dat het isoleren van je dak de allereerste energiemaatregel is, die je ook het snelst terugverdient. Bovendien creëer je meteen een degelijke basis voor de plaatsing (in een latere fase) van technieken voor hernieuwbare energie, zoals fotovoltaïsche panelen of zonnecollectoren. Laat je niet verleiden om eerst de technieken te plaatsen, want dan kost het je achteraf een pak moeite en geld om je dak alsnog in orde te brengen. Je dak isoleren is vaak minder ingrijpend dan je zou denken. Als je de bovenste verdieping enkel als opslagplaats gebruikt,

volstaat het om alleen de zoldervloer te isoleren. Wil je volwaardige leefruimtes boven, dan moet je het dak isoleren. Als het bestaande (hellend) dak technisch nog in orde is én als er een onderdak aanwezig is (dit kan je controleren door het dak langs de binnenzijde te bekijken: kijk je recht op de dakpannen of leien, dan heb je geen onderdak), kan je het dak eenvoudig isoleren met isolatie tussen de kepers of spanten, gevolgd door een dampscherm en de plafondafwerking. Heb je een niet-geïsoleerd dak zonder onderdak, dan dringt een grondige renovatie zich op waarbij de dakverwerker het dak verstevigt, een onderdak plaatst en opnieuw afwerkt. Een plat dak kan je in veel gevallen rechtstreeks na-isoleren met isolatieplaten en een ballastlaag (een zogenaamd omgekeerd dak). Maar omdat tal van factoren, zoals de draagkracht van de dakstructuur en de hoogte van de bestaande opkanten, de werken beïnvloeden, laat je dit best over aan een specialist. Als je je dak aan de binnenzijde isoleert zonder aan de draagstructuur te raken, heb je geen bouwvergunning nodig. Vermijd deze fout Vaak is een grondige dakrenovatie slechts het begin van een totaalaanpak van je woning. Ben je van plan om de buitenmuren nog na te isoleren aan de buitenzijde, zorg dan alvast voor een voldoende grote oversteek ter hoogte van de gevels en de puntgevels, zodat je dak na de na-isolatiewerken mooi aansluit op de buitenmuren. u

Een plat dak isoleren kan vrij eenvoudig door harde isolatieplaten aan te brengen en eventueel af te werken met een ballastlaag. Voorwaarde is wel dat de bestaande dakstructuur het extra gewicht kan dragen.

GA VOOR EEN TOTAALPLAN Wie renoveert, kiest om budgettaire redenen vaak voor een stapsgewijze aanpak. Bijvoorbeeld eerst een nieuwe cv-ketel plaatsen en daarna pas het dak isoleren, de ramen vervangen… Dit is op zich geen probleem, zolang deze verschillende stappen maar deel uitmaken van een algemeen plan. Bepaal daarom op voorhand waar je precies wil eindigen (bijvoorbeeld het E-peil of de EPC-score) en hoe alle afzonderlijke stappen in elkaar passen. Ga hiervoor in zee met een energiedeskundige om fouten te vermijden. Renovatiedag 2020

ENERGETISCH RENOVEREN

Je muren na-isoleren kan op drie manieren: langs de binnenzijde, aan de buitenzijde of via de spouw. De voorkeur gaat steeds uit naar buitenisolatie, indien mogelijk. Bovendien kan je er je gevel een nieuwe uitstraling mee geven.

Muren en ramen Na het dak vormen je buitenmuren de tweede grootste bron van warmteverlies. Deze hangen onvermijdelijk samen met je ramen en deuren. Isoleer je de muren, maar behoud je je oude ramen, dan zal er meer condens neerslaan op de ramen. Omgekeerd geldt eveneens dat wanneer je je oude ramen vervangt door superisolerende ramen, en je muren niet of minder goed isoleren, het gevaar bestaat op condensatie op je muren. En dat is nefaster voor de gebouwschil. Daarom beschouwen we hier het na-isoleren van je muren en vervangen van je ramen en deuren als één logisch geheel. Muren na-isoleren Om je buitenmuren te isoleren heb je drie opties. De meest doeltreffende, maar ook meest ingrijpende optie is het plaatsen van na-isolatie aan de buitenzijde gevolgd door een nieuwe afwerking (steenstrips, gevelpleister, houten beplating…). Een tweede mogelijkheid is het laten opvullen van de luchtspouw met een isolerend materiaal. Deze methode is haalbaar voor de meeste woningen die tussen de jaren 1960 en 1990 gebouwd

Renovatiedag 2020

werden, op voorwaarde dat de spouw minimaal 6 centimeter diep is. Omdat de dikte van de spouw beperkt is, is het wel de minst doeltreffende isolatiemethode. Daarom is deze ingreep vooral interessant om snel en goedkoop resultaat te boeken (een slimme ingreep dus!). Er komen geen breekwerken aan te pas en in een of twee dagen tijd zijn de werken achter de rug. Bovendien heb je geen vergunning nodig. Voor een optimale isolatiewaarde kan je spouwisolatie later combineren met isolatie aan de buiten- of binnenzijde van je woning. Een derde mogelijkheid is je muren isoleren aan de binnenzijde. Deze methode wordt echter afgeraden omdat het plaatsen van isolatie aan de binnenzijde een grote impact heeft op het vochtgedrag van de buitenmuren. Die zullen vocht enkel nog kunnen afvoeren naar buiten, met het risico dat ze vochtig blijven. Maar soms kan het niet anders, bijvoorbeeld om stedenbouwkundige redenen. Als je voor deze techniek kiest, zijn een goede uitvoering en dus de interventie van een specialist cruciaal. u

Kom dagdromen bij een vakman in je buurt.

REYNAERS RENOVATIEDAGEN TOT 31 MEI

Gratis isolatie-upgrade op jouw aluminium ramen, deuren en veranda

©Atelier d’architecture Bruno Erpicum

Meer dan 150 Reynaers Aluminium vakmannen in België. Vind een vakman in je buurt op reynaers.be/vakman

0219-02|20_REYNAERS_AD_RENOVATIEDAGEN_NL_V1.indd 1

17/02/20 15:29

ENERGETISCH RENOVEREN

Oude woningen hebben vaak nog enkel glas of dubbel glas van de oude generatie. Ook de plaatsing laat vaak te wensen over, waardoor je tocht kan ervaren en warmte verloren gaat. Door die oude ramen te vervangen, maak je al een enorme sprong vooruit, zowel op het vlak van comfort als qua energiebesparing.

HOE DIK MOET JE ISOLEREN? De dikte van de isolatie voor daken, muren en vloeren is bij bestaande woningen sterk afhankelijk van de praktische mogelijkheden. Probeer het in elk geval zo goed mogelijk te doen, zodat je woning op lange termijn energie-efficiënt én waardevast is. Hieronder vind je enkele richtlijnen die voor heel het land gelden als een na te streven minimum: Wanden Dak/ zoldervloer, muren, vloer

Renovatiedag 2020

Maximale U-waarde

Materiaal

0,24 W/ m 2K

PIR/PUR Minerale wol Cellulose

Isolatiedikte (cm) 10 15 16

Ramen vervangen Ook als deze interventie het langst duurt om af te schrijven, is het plaatsen van nieuwe ramen een unieke kans om je gebouwschil een energetische upgrade te geven. Het isolatieniveau van een raam of deur wordt uitgedrukt met de U-waarde, die aangeeft hoeveel warmte er per seconde en per vierkante meter verloren gaat langs een constructiedeel bij een temperatuurverschil van 1 °C tussen binnen en buiten. Hoe lager de U-waarde, hoe beter een constructiedeel isoleert. Als je je ramen vervangt als onderdeel van een grondige renovatie, heb je op energetisch vlak eigenlijk maar twee opties: ofwel kies je voor dubbel hoogrendementsglas (U-waarde 1.1 à 0.9 W/m2K), ofwel voor driedubbele beglazing (U-waarde lager dan 0.8 W/m2K). Laat je voor het bepalen van het isolatieniveau van je ramen adviseren door een architect of EPB-verslaggever. Een investering in driedubbel glas verdien je nauwelijks terug als je muren niet beter geïsoleerd zijn dan de ramen. Kies het isolatieniveau van je ramen daarom in functie van de isolatie van de overige constructiedelen, zoals de muren en het dak. Zo vermijd je bouwfysische problemen (zoals onder andere condensatie, met het risico op schimmelvorming e.d. tot gevolg). Als minimale leidraad kan je rekeninghouden met de isolatiewaardes waaraan u

OM U TE VERWARMEN ZIJN ER ORIGINELE COMBINATIES...

EN IS ER DE PERFECTE COMBINATIE.

Stookolieketel

Uzelf tegelijk voordelig én duurzaam verwarmen? Het kan perfect met een hoogrendementsketel op stookolie. Want moderne stookolie-installaties zijn zuiniger en kunnen perfect gecombineerd worden met hernieuwbare energieën. Ze zijn zelfs klaar voor de koolstofneutrale brandstoffen die binnenkort beschikbaar zijn. Meer informatie ontdekt u in onze gidsen op www.informazout.be/nl/faq/gidsen.

MAN0116041UA - B2C - print campaign Seche cheveux DEC2019 267x202 BEL nl v2.indd 1

Thermisch zonnepaneel

Warm voor de toekomst

6/02/20 10:21

Om onder andere problemen met condensatie te vermijden, moet het isolatieniveau van ramen en muren op elkaar zijn afgestemd.

ENERGETISCH RENOVEREN

je moet voldoen om recht te hebben op premies. In Vlaanderen adviseert de overheid voor ramen (profielen én beglazing) een Umax-waarde van 1.5 W/m2K en 2.0 W/m2K voor buitendeuren en poorten. In Brussel, waar je eveneens een premie opstrijkt, ligt het maximum op 1.1 W/m2K voor de beglazing en 1.8 W/m2K als je het volledige raam vervangt. In Wallonië krijg je enkel een premie voor het vervangen van enkel glas door ramen met een totale U-waarde van hoogstens 1.8 W/m2K. Vermijd deze fout Als je je bestaande woning na-isoleert en de ramen vervangt, verbeter je niet alleen het isolatieniveau maar ook de luchtdichtheid. Investeer daarom meteen ook in ventilatie. Dit kan een D-systeem zijn, waarbij zowel de aan- als afvoer automatisch gebeurt. Of een C-systeem waarbij de lucht natuurlijk binnenkomt via roosters in de ramen, en met een ventilator weer wordt weggezogen. In dit laatste geval is het vervangen van de ramen dé uitgelezen kans om verluchtingsroosters op de ramen te voorzien!

Renovatiedag 2020

Vloerisolatie Het isoleren van de vloer is na het dak en de muren de laatste stap om je volledige gebouwschil energiezuinig te maken. Let wel: dit is niet altijd even evident. Is de woning deels of volledig onderkelderd, dan kan je redelijk eenvoudig isolatieplaten aanbrengen tegen het plafond van de (kruip)kelder. Ligt de bestaande vloer

op volle grond, dan zijn er ingrijpender werken nodig. Soms kan de isolatie rechtstreeks op de bestaande draagvloer geplaatst worden, maar daardoor verhoogt ook het niveau van de vloer, wat weer tal van andere ingrepen met zich mee kan brengen (bijvoorbeeld de deuropeningen die verhoogd moeten worden). In de meeste gevallen zal je het bestaande vloerniveau willen behouden, of misschien zelfs willen overstappen van radiatoren op vloerverwarming (tenminste op de benedenverdieping). Dan zit er niets anders op dan de vloer (op volle grond of chape) helemaal uit te breken en de grond uit te graven tot op het gewenste niveau. Dit is al snel ongeveer zo’n 30 centimeter, omdat je ruimte moet voorzien voor een gewapende betonnen dekvloer (minstens een 10-tal centimeter), isolatie (10 à 15 centimeter, zie kader op de vorige blz.) en een nieuwe dekvloer (waarin eventueel de buizen van de vloerverwarming liggen) en vloerafwerking (zo’n 7 à 8 centimeter). Vermijd deze fout Voor isolatie geldt dat elke centimeter telt. Als je de moeite neemt om je volledige vloer door een aannemer te laten uitgraven en opnieuw op te bouwen, controleer dan tussentijds goed of de gewenste diktes gehaald worden. Vooral na het uitgraven van de grond is een controle aan te raden. Dit is niet alleen belangrijk voor je EPB-aangifte (als je verbouwing EPB-plichtig is tenminste), maar het verhoogt ook het rendement van je vloerverwarming. u

Isoleer je de vloer met gespoten PU-schuim, dan komen de leidingen in de isolatielaag te liggen, waardoor de opbouw van de nieuwe vloer beperkt blijft. Het werkt ook alle oneffenheden in de ondergrond weg. Isoleer je met platen, dan moet de ondergrond vlak zijn.

Renovatiedag 2020

ENERGETISCH RENOVEREN

Met fotovoltaïsche zonnepanelen produceer je zelf de stroom die je verbruikt. Combineer je die met een warmtepomp, waarbij de PV-panelen het elektriciteitsverbruik van de warmtepomp dekken, kan je ook duurzaam verwarmen.

Technieken

De laatste stap van je energetische renovatie is het optimaliseren van de technieken. Dat wil zeggen: alles wat te maken heeft met verwarming, sanitair warm water, ventilatie en elektriciteit. Door goed te isoleren (zie stappen 1, 2 en 3) zal je energieverbruik sowieso al 30 tot 40 procent dalen. Maar je kan het nóg beter doen door te investeren in efficiënte verwarmingssystemen in combinatie met hernieuwbare energie. Een verwarmingsketel van 20 jaar of ouder zou je sowieso moeten vervangen door een moderne condensatieketel.

EN HET INTERIEUR? Heb je een woning gekocht en kan je niet wachten om je interieur aan te pakken? Doe dan geen kosten waar je achteraf spijt van krijgt. Is je vloer nog niet geïsoleerd, leg dan geen duur parket. Ook een ingrijpende keukenrenovatie laat je voorlopig beter achterwege, totdat je gebouwschil helemaal op punt staat. Hetzelfde geldt voor je badkamer, want de keuze voor een bepaalde douche of een type bad hangt nauw samen met je warmwatersysteem.

Renovatiedag 2020

Zonneboiler of PV-panelen? Daarnaast kan je eventueel investeren in een zonneboilerinstallatie, waarmee je tot 60 procent van je jaarlijkse warmwaterbehoefte kan dekken met zonne-energie. Deze investering is vooral interessant voor grotere gezinnen, pakweg vanaf vier personen, met een grote warmwaterbehoefte. Want hoe raar het ook mag klinken: hoe meer water je verbruikt, hoe meer je in verhouding bespaart met een zonneboiler. Voor alleenstaanden of koppels zonder kinderen, die bovendien geregeld buitenshuis douchen (bijvoorbeeld op de sportclub) is een zonneboiler vanuit financieel oogpunt vaak niet aangewezen. Het plaatsen van PV-panelen voor het opwekken van elektriciteit is voor de meeste gezinnen wél interessant. Gemiddeld verdien je een PV-installatie binnen de acht jaar terug en geniet je u

A DV E RTO R I A L

Nieuwe ramen en deuren kiezen voor je renovatie doe je zo Bij nieuwe ramen en

deuren kijken we vooral

naar energie-efficiëntie. Maar hoe kies je de perfecte aluminium

ramen en deuren voor je renovatie uit het

enorme aanbod aan

mogelijkheden? Reynaers

Aluminium komt met een

oplossing.

Wanneer we ramen kiezen, moeten die in de eerste plaats energie-efficiënt en onderhoudsvriendelijk zijn.Verbouwers hechten daarnaast ook veel belang aan de visualisatie van het verwachte resultaat, persoonlijk advies en een uitgebreide keuze aan kleuren en profielen.

RAMEN KIEZEN BEGINT THUIS Plan je een renovatie? Ben je op zoek naar een nieuwe veranda? Of ben je benieuwd naar welke ramen en deuren bij jouw project passen en wil je dat liefst meteen weten? Op reynaers.be start een gepersonaliseerde inspiratievideo direct na het ingeven van je adresgegevens en een paar persoonlijke voorkeuren. Hou je eerder van modern of klassiek? Vind je onderhoudsvriendelijkheid en veiligheid belangrijk, of zijn duurzaamheid en energiezuinigheid nog meer jouw ding? Op een interactieve manier leg je je eigen accenten en krijg je een video op maat te zien. Na afloop ontvang je zelfs een gepersonaliseerd magazine in je mailbox. In je video krijg je meteen te zien hoeveel Reynaers vakmannen zich in jouw buurt bevinden.

PERSOONLIJK ADVIES Vervolgens kan je bij een Reynaers vakman terecht voor persoonlijk advies op maat. Bij de vakman kan je niet alleen de ramen en profielen in real life bekijken, je kan er ook de producten

op een groot scherm visualiseren met de innovatieve productconfigurator. Deze digitale innovaties zijn een handig hulpmiddel. Uiteindelijk is het aan de vakman, die je bijstaat door de juiste vragen te stellen en je de diverse mogelijkheden te tonen. Zijn expertise zal je helpen de juiste keuze te maken voor jouw renovatie op basis van jouw voorkeuren.

RUIME KEUZE AAN KLEUREN EN PROFIELEN De digitale showroom biedt een oplossing voor een luxeprobleem: bij Reynaers aluminium zijn er zodanig veel keuzemogelijkheden dat het onmogelijk is om alle producten in een traditionele showroom samen te brengen. Binnen elke productgroep kan je immers kiezen voor verschillende isolatieniveau’s, designvarianten, stijluitvoeringen en alle RAL-kleuren. Om dan nog te zwijgen over de verschillende soorten beslag en handgrepen. Het goede nieuws? Er is voor elk wat wils en via de erg efficiënte productconfigurator vind je jouw ideale aluminium schuif- of vouwdeur, raam, deur of veranda. Bezoek een showroom en over tuig jezelf: op Reynaers Aluminium kan je rekenen. De vakman in jouw buurt vind je op reynaers.be/vakman.

ENERGETISCH RENOVEREN

vervolgens tot zeventien jaar van gratis elektriciteitsproductie. Bijkomend voordeel van PV-panelen: als je renovatie EPB-plichtig is, kan je je E-peil met PV-panelen gevoelig doen dalen.

Met een zonneboiler kan je jaarlijks zo’n 60 procent van je warmwaterbehoefte dekken.

Warmtepomp De investering in een zonneboiler of PV-installatie komt boven op je traditionele condensatieketel. Wil je ook je verwarmingssysteem zelf verduurzamen, dan kan je de stap naar een warmtepomp overwegen. Let wel: dit is enkel mogelijk in een zeer goed geïsoleerde woningen met een verwarming op lage temperatuur (via vloerverwarming of radiatoren op lage temperatuur). Financieel is deze stap eigenlijk alleen aan te raden als je tegelijk ook PV-panelen plaatst, omdat je dan de elektriciteit voor je warmtepomp zelf kan opwekken met je PV-panelen. Vermijd deze fout Voor een goede werking moet je verwarmingssysteem optimaal afgestemd zijn op de warmtebehoefte van je woning. Als je om praktische redenen verplicht bent om eerst je cv-ketel te vervangen en pas daarna je woning energetisch te renoveren, bespreek dit dan op voorhand met je cv-installateur zodat hij een toestel kan plaatsen met voldoende modulerend vermogen dat ook achteraf nog perfect werkt en niet de hele tijd aan- en uitspringt. n Voor praktisch al deze investeringen kan je een premie krijgen. Een overzicht van alle energie- en renovatiepremies, de bedragen en de voorwaarden vind je op www.ikgabouwen.be.

Renovatiedag 2020

A DV E RTO R I A L

50 jaar VOLA -

Het origineel, handgemaakt in Denemarken. In 1968 introduceerde VOLA

haar iconische collectie.

Dit vernieuwend concept

onder de kranen werd een

instant klassieker. Tijdloos

en begeerd sindsdien. VOLA kan zich terecht een pionier

noemen en profileert zich

op deze vijf waarden.

ORIGINALITEIT

TECHNISCHE INNOVATIE

Het oorspronkelijk perfect geometrische design van architect Arne Jacobsen was en blijft een voorloper in de wereld van het sanitair kraanwerk.

Continue worden de producten aangepast aan de huidige technische en technologische evoluties. Zo gaat niet alleen het design, maar ook de techniek generaties lang mee.

ESTHETIEK De uniforme vormgeving houdt rekening met de Gulden Snede, de perfecte verhouding die sinds lange tijd wordt gehanteerd in de architectuur. De volledige collectie is vormelijk afgestemd op elkaar zodat de kranen en accessoires een mooie en rustig geheel vormen.

U kan de volledige VOLA collectie bekijken in de VOLA Studio te Brussel, in het Koninklijk pakhuis op de site van Tour & Taxis, Havenlaan 86c.

TIJDLOZE VORMGEVING Sinds meer dan een halve eeuw is de uitgebreide en iconische collectie in productie. Het design doorstaat de tand des tijds moeiteloos. Ook na decennia blijven de producten actueel, daar waar andere collecties na een aantal jaren voorbijgestreefd zijn.

INDIVIDUEEL DESIGN Het modulaire karakter van de producten laat toe om het kraanwerk aan te passen aan de persoonlijke wensen en de comfortbehoefte van de gebruiker.

Vola www.vola.be

H E R B E ST E M M I N G Tekst Wim Deloof

Herbestemming Waarom een huis niet altijd een ‘huis’ is

Plannen om een oude loods of fabriek om te bouwen tot loft? Je zinnen gezet op een verlaten schuur of kantoorgebouw? Er zijn goede redenen om een leegstaand pand een nieuw leven te geven. Maar veel meer nog dan klassieke projecten vragen herbestemmingen om een goede voorbereiding en begeleiding.

e moeten zuinig omspringen met de ruimte die ons nog rest. Daar is stilaan iedereen van overtuigd. Waar een nieuwe villa met tuin en zwembad tot voor enkele jaren nog het summum van luxe was, zien we zo’n woning vandaag vooral als een last. Nieuwe wijken nemen plaats in, hebben nieuwe wegen nodig en vragen om extra nutsvoorzieningen. Niet zo met herbestemmingsprojecten in de stad. Daar gebruik je wat er al is.

Karakter

Renovatiedag 2020

Geen enkel gebouw heeft het eeuwige leven. Maar industriële panden, kerken en kantoren zijn meestal erg robuust gebouwd. Ze gaan gemakkelijk meerdere generaties mee en zitten bomvol interessante verhalen. Het zou zonde zijn die geschiedenis zomaar uit te wissen met de sloophamer. Hoewel het geen nieuwigheid is, lijken vooral de jongste jaren overal herbestemmingsprojecten uit de grond te schieten. Ook ontwikkelaars spelen graag in op die trend. Zin om zelf een project te starten, weet dan dat een herbestemming gepaard gaat met tal van wetten en regels. u

B O U W E N R E N OV E R E N RU W B O U W

Functiewijziging Renovatiedag 2020

H E R B E ST E M M I N G

In dit voormalig militair hospitaal kwam een ruime loft. Met de glazen scheidingswand pas je de leefruimte aan naar wens.

WAT IS HERBESTEMMING? Sommige gebouwen verliezen na verloop van tijd hun originele functie. Ze zijn niet langer relevant of de locatie is niet meer ideaal. Denk bijvoorbeeld aan loodsen en fabrieken in stadscentra. Om leegstand, verkrotting en vandalisme tegen te gaan, wordt voor die gebouwen vaak een nieuwe bestemming gezocht, bijvoorbeeld als woning. Voordelen herbestemming: • Oude gebouwen bevatten veel kwaliteitsvolle materialen. • Herbestemmingen blazen verloederde wijken nieuw leven in. • Je vermijdt afval en legt geen beslag op de schaarse vrije ruimte. • Langdurig leegstaande gebouwen zijn vaak niet zo duur in aankoop. • Er is geen energie nodig voor de productie en het transport van materialen. • De bouwtijden zijn korter en je hebt minder last van regen en wind tijdens de werken. • Je woning heeft een uniek karakter. Nadelen herbestemming: • Steden en gemeenten willen niet altijd meewerken. • Veel interessante gebouwen liggen niet in woonwijken. • Sommige projecten vragen om gespecialiseerd personeel. • Voor historisch waardevolle gebouwen zijn er extra beperkingen. • Eens omgevormd tot woningen zijn andere functies later moeilijk realiseerbaar.

Renovatiedag 2020

Zelfs als je geen ingrijpende werken wil uitvoeren, heb je daar in elk van de drie gewesten een stedenbouwkundige vergunning voor nodig. Je verandert immers de bestemming of het gebruik van het gebouw. In Vlaanderen kreeg deze vergunning even geleden een nieuwe naam. Sinds 1 januari 2018 spreken we van een omgevingsvergunning. Afhankelijk van de nieuwe functie, zijn er ook eisen op het vlak van energieprestatie en binnenklimaat (EPB). Sommige gebouwen maken deel uit van een beschermd dorp- of stadszicht. Dat beschermde statuut staat de verkoop niet in de weg. Je mag het pand ook verbouwen, veranderen of verbeteren. Maar alleen op voorwaarde dat de belangrijke historische onderdelen bewaard blijven. Interessant: als eigenaar van een beschermd gebouw geniet je bepaalde steunmaatregelen en fiscale voordelen.

Bodemattest

Een mooi project op het oog? Weet dan dat in sommige loodsen en fabrieken gevaarlijke stoffen gebruikt werden. Ook in andere panden is er mogelijk vervuiling, bijvoorbeeld door een lekkende stookolietank. Wie in Vlaanderen en Brussel een onroerend goed wil verkopen, moet daarom altijd een bodemattest afleveren. Sinds 1 januari 2019 is dat ook het geval in Wallonië. In Brussel geeft een bodemattest aan of de bodem in kwestie opgenomen is in de inventaris van de bodemtoestand. Dat is de lijst van alle percelen die verontreinigd of vermoedelijk verontreinigd zijn, maar ook van percelen die niet verontreinigd, behandeld of in behandeling zijn. In Wallonië worden die gegevens bijgehouden in de BDES (Banque de données de l’état des sols wallons). In Vlaanderen vermeldt het bodemattest

alle relevante gegevens die de OVAM heeft over de grond. Dat agentschap is verantwoordelijk voor het afvalbeleid en de bodemsanering in het gewest.

Stabiliteit

Voor je een gebouw aankoopt, laat je het best de stabiliteit onderzoeken door een studiebureau. Hoe nobel je bedoelingen ook mogen zijn, soms is slopen gewoon de beste optie. Al hangt veel ook af van het type gebouw. Loodsen en fabrieken Loodsen en fabrieken zijn grote ruimtes met veelal een kolommenen balkenstructuur. De vloeren en muren zijn berekend op zware lasten. Ga je zulke gebouwen gebruiken om in te wonen, dan ligt de nieuwe belasting een stuk lager. Aanpassingen zijn dus maar zelden nodig. Let wel: in oude magazijnen ligt soms een houten vloer. Die is mogelijk weinig geschikt als basis voor een loft. Historische gebouwen Om bij historische gebouwen, zoals kerken of oude schuren, mogelijke problemen aan het licht te brengen, doe je het best een beroep op een restauratie-architect. Hij kan bijvoorbeeld de houten dakstructuur nakijken op mechanische beschadigingen of aantasting door zwam en insecten. Als er van het gebouw geen plannen zijn, moeten soms destructieve testen uitgevoerd worden. Zo kan je bij graafwerken in een oude schuur soms op een vergeten aalput stoten. Kantoorgebouwen Kantoorgebouwen bestaan uit verschillende vloerlagen op betonnen kolommen, waarbij traphallen en liftkokers extra

De eigenaars van dit huis verwijzen met een knipoog naar de vroegere bestemming. Ze bouwden een oude garage om tot een gezellige gezinswoning.

stabiliteit geven. De gevel is vaak niet-dragend en kan dus gemakkelijk vervangen worden. Meestal staat de nieuwe gevel iets naar achter om plaats te maken voor een balkon. Is de vloer niet draagkrachtig genoeg voor zware binnenmuren, dan worden lichte scheidingswanden gebruikt, die bekleed worden met een plaatmateriaal. Woningen Soms wijkt de nieuwe functie niet veel af van de bestaande. Denk aan een café dat omgebouwd wordt. Zijn de verdiepingsvloeren niet draagkrachtig genoeg, overweeg dan om de hele binnenkant leeg te maken. Breng een nieuwe structuur aan uit bijvoorbeeld houtskelet. Ook een nieuwe dakconstructie – die omwille van de isolatie een stuk zwaarder is – vraagt soms versteviging. Laat in dat geval een betonnen ringbalk op de muren gieten.

Volumes en oppervlaktes

Bij herbestemmingen gaat het vaak om grote gebouwen die je met een minimum aan ingrepen indeelt in nieuwe ruimtes. Werk zoveel mogelijk omkeerbaar, zodat je de wijzigingen nadien ook gemakkelijk kan weghalen. Wil je toch oude muren verven, gebruik dan het juiste type verf. Bij massieve muren kan vocht alleen verdampen via het muurvlak, maar hedendaagse latex- en acrylverven verhinderen dat vocht zijn weg vindt naar buiten. De technieken doe je het best in opbouw, met zichtbare leidingen, of plinten om alle kabels in weg te werken. Voor een nog strakkere look kan je het schakelmateriaal ook wegstoppen in tussenwanden of gebruikmaken van vloerstopcontacten. Ook interessant zijn kabelgoten voor de verlichting. u Renovatiedag 2020

H E R B E ST E M M I N G

Deze oude hoeve werd verbouwd en uitgebreid. Met een ijzeren structuur maakten ze een gezellige zithoek in de nok van het dak. Beide ingrepen zijn nieuw, maar verwijzen naar het authentieke karakter van het gebouw.

Veel herbestemmingsprojecten hebben open interieurs, met als grote troeven een sterk ruimtelijk gevoel en contact tussen de bewoners. Nadelen zijn een gebrek aan intimiteit en een grote kans op geluidsoverlast. Slaapkamers en badkamers worden daarom vaak ingericht als aparte ruimtes. In de leefruimte kan je verschillende zones afbakenen met tussenwanden, room dividers, schuifdeuren en niveauverschillen in de vloer. Andere mogelijkheden zijn de meubelen en gordijnen en – minder gekend – de verlichting.

Lichtinval

Als je de gevel intact laat – wat de bedoeling is bij herbestemmingen – zit je met flinke beperkingen voor de lichtinval. Oplossingen zijn een glazen vloer, dakramen, binnenramen en vides. Is de gevel, of een deel ervan, beschadigd, dan kan je die vervangen door een nieuwe gevel met grote ramen of een nieuw bouwvolume.

Renovatiedag 2020

Loodsen en fabrieken In veel industriële panden wordt het licht binnengebracht door het dak. In andere loodsen en fabrieken zitten wel degelijk ramen in de muren, maar zelden op de juiste hoogte, waardoor je wel licht hebt maar geen zicht. Je kan dat eventueel opvangen met een hogere vloer. Onder de vloer ontstaat dan een vrije ruimte, die je kan gebruiken als berging of om de technieken onder te brengen. Ook handig is een patio, om zonlicht tot in de kern van het gebouw te brengen. u

A DV E RTO R I A L

Je woning duurzaam verwarmen in 3 stappen Vlaanderen heeft hoge

ambities om bewust

met energie om te gaan. Tegen 2050 willen we

dat elke woning even

energiezuinig is als een

nieuwbouw die vandaag wordt gebouwd. Dat is

een van de pistes om onze

CO2-uitstoot tot een

minimum te beperken.

WACHT VOORAL NIET TOT JE KETEL UITVALT

> STAP 3 KIES VOOR DUURZAME VERWARMING

Want als je snel moet beslissen, is je keuze zeer beperkt. Toch als jouw woning (95% kans) nog niet energiezuinig is. Heel wat gezinnen zijn nu al aan de slag om later efficiënt (= op lage temperatuur) en zonder fossiele brandstoffen te kunnen verwarmen. Daarvoor heb je goede isolatie en aangepaste radiatoren nodig. De ketel vervangen doe je het best nadat je woning op-en-top geïsoleerd is. Want een woning die weinig warmte verliest, heeft genoeg aan een kleiner toestel en is geschikt voor een (goedkopere) warmtepomp of om aan te sluiten op een warmtenet.

Nu je op lage temperatuur kan verwarmen, kom je in aanmerking voor verschillende energiebronnen en technieken, zoals een warmtepomp. En als de gemeente (later) een warmtenet in jouw wijk voorziet, ben je klaar om aan te sluiten. Is je ketel stuk? En is je woning nog niet goed geïsoleerd? Dan is duurzaam verwarmen nog geen optie. Er zit waarschijnlijk niets anders op dan nog een laatste keer voor een condensatie- of pelletketel te kiezen.

PLANNEN IS VOORUITZIEN

Wie slim is, bereidt zich goed voor. Plan je niet meteen een grondige renovatie, dan kan je je woning stap-voor-stap en met een doordacht plan energiezuinig maken.Voor die bewuste keuze krijg je heel wat terug: de waarde van je woning en je comfort stijgen, terwijl je energiefacturen dalen. Meer nog: als je nu goed isoleert, kom je in aanmerking voor premies.

Meer info: www.energiesparen.be/duurzaamverwarmen

Je woning duurzaam verwarmen

> STAP 1 ISOLEER JE WONING OP-EN-TOP: BENOVEER!

Duurzaam verwarmen lukt niet als je woning warmte lekt. Beetjes isolatie die ooit zijn aangebracht, volstaan niet. BENOveren is de boodschap! Dat betekent het dak, de buitenmuren en de (kelder) vloer grondig isoleren (10 tot 15 cm afhankelijk van het materiaal) en winddicht afwerken. Ook vensters, deuren en poorten worden onder de loep genomen. De hele ‘gebouwschil’ dus.

> STAP 2 GA VOOR VERWARMING OP LAGE TEMPERATUUR

Een oude cv-ketel verwarmt het water in de radiatoren tot 80°C. Lagetemperatuurverwarming bereikt dezelfde aangename kamertemperatuur met water van 35°C tot 45°C. Dat is veel efficiënter en zorgt voor een grote energiewinst. Verwarmen op lage temperatuur gaat samen met vloerverwarming of aangepaste radiatoren. Hou daar best rekening mee als je bijvoorbeeld een nieuwe vloer(-isolatie) of andere opknapwerken plant.

Goed geïsoleerd? Zeker Werkt je installatie op lage temperatuur? Ja Gebruik je groene energie? Natuurlijk!

Ook in een oude loods kan je genoeg natuurlijk licht binnentrekken. Deze eigenaars sneden een patio uit het volume en een deel van het dak werd ingevuld met grote glaspartijen.

Renovatiedag 2020

H E R B E ST E M M I N G

Historische gebouwen Bij woningen in kerken en kapellen komt het licht in de meeste ruimten van twee kanten. Hoge plafonds in combinatie met hoge ramen maken zulke gebouwen ideaal om met tussenverdiepingen te werken. De bovenkant van de ramen steekt dan mooi boven de verdiepingsvloer uit. Om ook zicht te krijgen op buiten, kan je de leefruimte boven inrichten en de slaapvertrekken op het gelijkvloers. Kantoorgebouwen Kantoorgebouwen zijn vrij diep. Licht door het dak krijgen is geen optie. Als je wanden plaatst om een verdieping op te delen, heeft dat bovendien een negatief effect op de lichtinval. Zeker als je de nieuwe ramen naar achter zet, om plaats te maken voor een balkon. Het enige wat je kan doen, is de nieuwe raamopeningen zo groot mogelijk maken en de ramen uitrusten met glas met een hoge lichttransmissie.

Energie

Een gebouw herbestemmen is op zich al duurzaam. Maar je kan nog verder gaan door het gebouw ook energiezuinig te maken. Net als bij de lichtinval loop je wel aan tegen beperkingen, omdat de belangrijkste maatregel – isolatie – het uitzicht verandert.

De architect hing in deze woning een mezzanine op boven de keuken. Door de glazen wanden zie je de opvulling uit stro, een verwijzing naar de strobalen die hier vroeger werden opgeslagen.

Een tip: begin bij het dak. Daar valt de grootste winst te halen. Ook energiezuinige technieken, zoals een hogerendementsketel op aardgas of een warmtepomp, zijn een stap voorwaarts. De muren isoleren is daarentegen minder eenvoudig. Muren isoleren Kantoorgebouwen worden vaak volledig gestript. Je kan de nieuwe gevel perfect isoleren en alles luchtdicht maken. Isoleren doe je het best aan de buitenkant. Voor een bestaande gevel ligt dat jammer genoeg iets moeilijker. Je wijzigt het gevelbeeld en ook dakoversteken en vensterbanken pas je aan. Heel wat mensen willen dat net vermijden. Ook spouwmuurisolatie is geen optie. Veel oude gebouwen hebben namelijk massieve muren. Je kan ze dus alleen isoleren aan de binnenkant. Maar ook hier zitten nadelen aan vast. Het ruimteverlies valt in grote gebouwen nog wel mee. Veel erger is de hogere kans op koudebruggen, met condensatie en mogelijk schimmel als gevolg. Een oplossing om toch goed te isoleren, zonder binnen- of buitenisolatie, is het box-in-boxprincipe. De buitenschil wordt dan bewaard. Je plaatst in het gebouw een box die dienst doet als woonruimte. Voorwaarde is wel dat er in het gebouw voldoende plaats vrij is.

Het pluspunt van oude gebouwen is dat de muren erg dik zijn: van 40 centimeter in herenwoningen tot 60 centimeter en meer in kerken. Het warmteverlies blijft daardoor enigszins beperkt. Zware muren zijn daarenboven een buffer. Door de thermische inertie warmt de wand op zomerse dagen heel traag op, waardoor het aangenaam fris blijft in huis. Je hebt geen airconditioning meer nodig. Ventilatie Het zwakste punt in de gevel – ook bij oudere gebouwen – zijn de ramen. Hier zit in veel gevallen enkel glas in. Rond de kozijnen zijn er vaak kieren en spleten. Het gebouw ventileert zo op een natuurlijke manier. Wanneer je nieuwe ramen plaatst, die goed aansluiten en isoleren, bestaat de kans dat de vochtige lucht zich niet langer afzet op het glas. De condensatie slaat dan op een ander koud oppervlak, zoals de muren, met allerlei problemen tot gevolg.

Conclusie

Als je een gebouw herbestemt, laat je dan altijd goed begeleiden. Zorg ervoor dat de combinatie luchtdichtheid-isolatie-ventilatie strak zit. Goed bedoelde maatregelen kunnen soms meer problemen veroorzaken dan oplossen. n Renovatiedag 2020

GRATIS BIJ JE

ABONNEMENT OP = OP

Maak nu zeer eenvoudig en snel de lekkerste cappuccino’s, latte’s, espresso’s, thee-en chocoladedranken met de automatische capsulemachine Lumio.

Make your Every Day, less Everyday, by Nescafé Dolce Gusto.

x 15

AA N B I E D I N G

KOPEN

RENOVEREN

AFWERKEN

Lumio van Nescafé Dolce Gusto (t.w.v. € 119) + € 10 korting op capsules

€ 89

nu samen van € 226,5 voor maar

Kies zelf je kleur

Kijk snel op ikgabouwen.be/lumio Kies voor domiciliëring en krijg een extra korting van 10% Deze aanbieding is geldig in België t.e.m. 30/04/2020 of zolang de voorraad strekt. De aankoopbon van €10 op capsules geldt in de webshop van Dolce Gusto bij een minimumbesteding van €35.

Renovatiedag 2020

I N S P I R AT I E P R OJ EC T Tekst Anja Giegas - Foto’s Bart Gosselin

Lichtkuur “Wij willen licht!”, klonk het bij een koppel in Puurs. Hun huis was diep en donker, met aanbouwsels die dreigden te verzakken. Dus klopten ze aan bij Barbara Leenaards van architectuurbureau alexAnder janssens. “Licht binnenhalen? Er zijn doordachtere oplossingen dan een koepel”, vond zij.

en neme een typische arbeiderswoning, voege er over de jaren heen een stel koterijen aan toe en ziedaar: een smalle koker waar het altijd donker is. Peggy en Wim konden ervan meespreken. “Het originele huis dateert van de jaren 1930”, vertelt Peggy. “Het had al werken ondergaan maar veel was intussen verouderd. Bovendien was er vanalles tegen de woning aangebouwd. Dat maakte het hier heel donker. De aanbouw was ook aan het verzakken. Er moest dus iets gebeuren.” Toen ze de renovatieknoop doorhakten, prijkte ‘meer licht’ bovenaan op de wishlist. Vaak willen bouwheren ook meer ruimte. Dat was hier niet het geval. “Je onderschat hoe groot de woning is als je ervoor staat”, vertelt Peggy. “Je vermoedt een kleine arbeiderswoning. Tot je binnenstapt en ziet hoe diep de woonkamer is. En hoe ver de woning doorloopt.”

Praktischer indelen

De nieuwe uitbreiding was dan ook geen uitbreiding in de letterlijke zin van het woord – de woonoppervlakte bleef nagenoeg hetzelfde. Wel werden de functies grondig herschikt. “De ruimtes zaten fout”, licht Barbara Leenaards van architectuurbureau alexAnder janssens toe. “De eetkamer lag centraal in het donker. De keuken zat tegen de achtergevel gepropt, naast een berging en washok. De bewoners misten zo het contact met de tuin die al volledig aangelegd was. De zolder was niet benut.” En de badkamer? Die bevond zich in de aanbouw, op een soort tussenverdieping. “Om er te geraken moest je via het bordes door een doorgang en langs een tussenruimte die half dressing, half berging was. Een vreemde constructie”, herinnert Peggy zich. Genoeg redenen dus om tot aan het hoofdvolume alles af te breken en daarna met een schone lei opnieuw te beginnen. De afbraakwerken deden Peggy en Wim zelf. Vervolgens was het aan de architect en de aannemer. Zij zetten op zes maanden tijd een nieuwe uitbreiding neer. u Renovatiedag 2020

I N S P I R AT I E P R OJ EC T

Licht met wow-effect

Die uitbreiding telt slechts één niveau, gelijk met het gelijkvloers. De eetkamer ligt nog altijd centraal in de woning, maar dankzij het hogere plafond valt er immens veel daglicht binnen. “Een ingreep die ons aangenaam verraste want we hadden een koepel verwacht”, vertelt Peggy. “Koepels zijn de noodoplossing van de Vlaamse koterij”, zegt Barbara stellig. “Ze zijn alleen weinig doordacht. Wij zien licht en volume als een totaaloplossing. Daarom proberen we licht binnen te halen met architecturale keuzes. Door te spelen met plafondhoogtes bijvoorbeeld.” In de eetkamer is het plafond 4,20 meter hoog, in de keuken is dat 2,60 meter. Dat hoogteverschil wordt volledig ingevuld met een gevelbreed raam, dat ervoor zorgt dat daglicht royaal in de eetkamer kan binnenstromen.

Levendige traphal

Dankzij de wisselende plafondhoogtes kon de architecte ook de nachthal openwerken. Barbara: “Normaal is een bordes een dood punt. Je loopt de trap op, stoot op een muur, draait en loopt weer verder. Hier hebben we dat bordes leven gegeven, met een raam waarlangs je een open zicht hebt, niet alleen op de eetkamer maar ook op de lucht en de tuin.” Die opening is nog een overblijfsel van de oude aanbouw en deed vroeger dienst als doorgang naar het tussenniveau. De badkamer verhuisde naar het hoofdvolume waar ze een slaapka-

Renovatiedag 2020

mer inpalmde. “Ik wilde een bad, mijn man een douche. We hadden plaats dus het kwam er allebei”, vertelt Peggy. Om de ruimte luchtig te houden kreeg ze alleen onderkasten. Een brede spiegel versterkt de grootte van het vertrek. Op de gang kwam er ook een apart toilet.

Stap voor stap onthullen

Het gelijkvloers is een en al openheid. In het salon ligt een eiken parketvloer, de rest van de ruimte kreeg een vloer van gepolierd beton. Oorspronkelijk wilden de bouwheren in de hele leefruimte een betonvloer. Maar doordat het salon onderkelderd is, was er in de bestaande vloeropbouw te weinig ruimte om boven de kelder een betonnen vloer te realiseren. De scheidingslijn tussen de twee vloeren markeert nu de overgang van het oude naar het nieuwe gedeelte. Kijk je vanuit het salon naar de eetkamer, dan springt de T-vormige afscheiding naar de keuken in het oog. “Een woning hoeft niet direct alles prijs te geven, dat houdt het spannend”, licht Barbara toe. Maar al is het een afscheiding, toch blijft het gevoel van openheid intact. Met dank aan de deurloze doorgangen die ook nog eens doorlopen tot aan het plafond. Vlak achter de T-vorm zit een blok met een berging. “Het was een bewuste keuze om die berging centraal neer te zetten”, zegt Barbara. “Technisch was dat blok ideaal als steunpunt voor de balk onder het raam. En de cv-ketel zit daar. Praktisch want de afvoer zit direct onder het plat dak.” u

De open keuken strekt zich uit over de volledige breedte van de achtergevel. Ze bevat alleen onderkasten, waardoor de look luchtig blijft. Het gevoel van ruimtelijkheid wordt nog versterkt doordat de grote ramen doorlopen tot aan de dakrand, een halve meter voorbij het plafond.

â&#x20AC;&#x153;Een woning hoeft niet direct alles prijs te geven, dat houdt het spannend.â&#x20AC;? Barbara Leenaards

Renovatiedag 2020

I N S P I R AT I E P R OJ EC T

De T-vorm markeert de afscheiding naar de keuken. Dankzij de deurloze en plafondhoge doorgangen blijft het gevoel van openheid intact. Het kamerbreed raam boven de T zorgt voor daglicht in het midden van de woning.

Ramen hoger dan plafond

De open keuken strekt zich uit over de volledige achtergevel. In het midden staat een eiland waar je rond kan lopen. Doordat er alleen onderkasten zijn voelt de ruimte groter aan. Een dampkap ontbreekt. Of zo lijkt het toch. Ze zit discreet weggewerkt tussen de kookplaten. De schuiframen van de keuken kunnen volledig open zodat de bewoners nog meer contact hebben met de tuin. Pittig detail: de ramen lopen nog een halve meter verder dan het plafond. “Doordat je zicht niet gehinderd wordt door een raamkader, krijg je het gevoel dat het vertrek nog doorloopt en ervaar je meer ruimtelijkheid. Bovendien laat zo’n constructie maximaal licht binnen”, verklaart de architecte die ingreep. De betonvloer loopt door in het terras waar het oude bankirai moest wijken. Het doet de keuken nog groter lijken. n

Renovatiedag 2020

A D V E RTO R I A L

Opteer bij renovatie voor duurzame en betaalbare verwarming Wanneer je bij een renovatie

de verwarming aanpakt, of wanneer je net een

woning kocht met een

oude mazoutinstallatie rijst

de vraag: opnieuw voor

stookolie kiezen of een

andere verwarmingstechniek?

Stookolieketels blijven een

verstandige en energie-

efficiënte investering en

met deze 3 stappen ga je er

duurzamer mee verwarmen.

1. BESPAAR TOT 30% ENERGIE MET EEN CONDENSERENDE KETEL Je woning isoleren en elke dag rationeel omspringen met energie, dat is de basis. Daarnaast kan je nog belangrijke vooruitgang boeken door de efficiëntie van je mazoutverwarming te optimaliseren. Kies voor een hoogrendementsketel en je kan tot 30% minder verbruiken en tegelijkertijd de CO2-uitstoot met 30% verminderen. En voor alle duidelijkheid: bij een gewone renovatie mag een bestaande mazoutketel door een nieuwe condenserende stookolieketel (A-label) vervangen worden. De voorwaarde in het Vlaams Energie & Klimaatplan: de nieuwe stookolieketel moet even performant zijn als een aardgasketel (A-label). En bij zo’n nieuwe condenserende stookolieketel is dat sowieso het geval. Wil je graag weten hoeveel je juist bespaar t, zowel financieel als voor het milieu? Check het op www.informazout.be/nl/tools/bespaarsimulator.

2. GA VOOR HYBRIDE EN BESPAAR EXTRA

Bij hybride verwarming koppel je de zekerheid van stookolie met de duurzaamheid van hernieuwbare energie waardoor de CO2-uitstoot van je verwarmingssysteem tot 45% vermindert. Bij de combinatie met zonne-energie geniet je van de gratis warmte van de zon dankzij een zonneboiler. Mazout is de back-up, aangezien de zon niet de meest betrouwbare energiebron is en

tijdens de winter niet voldoende energie levert. Stookolie laat zich ook prima combineren met een warmtepomp. Een warmtepomp heeft wel een aantal beperkingen: je hebt bijvoorbeeld elektrische energie nodig om warm water te produceren wanneer de buitentemperatuur onder de 5°C zakt en wanneer de radiatoren meer dan 60°C vragen. Die beperkingen werk je slim weg door de combinatie met stookolie. Ook hier is je mazoutketel de back-up.

3. SCHAKEL OVER OP KOOLSTOFNEUTRALE BRANDSTOFFEN ZODRA HET KAN

Het kan nóg beter … Binnenkort komen er nieuwe koolstofarme en zelfs koolstofneutrale vloeibare brandstoffen op de markt. Zij zijn de toekomst! Mits een minimale aanpassing kun je ze gebruiken in je bestaande stookolie-installatie en zo de CO2-uitstoot tot 80% verminderen! Je merkt het, er zijn behoorlijk wat mogelijkheden om de impact op het milieu te verminderen zonder dat je aan comfort hoeft in te boeten. Graag meer info? Raadpleeg onze gidsen op www.informazout.be/nl/faq/gidsen Informazout vzw info@informazout.be www.informazout.be

I N S P I R AT I E P R OJ EC T Tekst Jos Segaert – Foto’s Sarah Van Hove

Loodsdoos Authentiek, compact maar toch ruimte zat. Drie basiselementen die deze verbouwing in het Gentse kenmerken. Wat vroeger niets meer was dan een banale loods, is nu een open, aangename woning. Met dank aan atelier Janda Vanderghote.

innengebieden met een industrieel verleden als dit vind je wel meer in de rand van Gent. Voormalige fabrieken en pakhuizen die jarenlang verkommerden, wekten de voorbije jaren steeds meer interesse van projectontwikkelaars en particuliere kandidaat-bouwers. Waar vroeger systematisch de sloophamer werd bovengehaald, krijgt dit industrieel erfgoed een waardevolle herbestemming. Het kleinschalige project van Riet en Nicolas is daarop geen uitzondering. “Enkele vrienden vertelden ons dat ze iets leuks hadden gekocht”, zegt Riet. “Het bleek een oud industrieel pand te zijn. In de directe omgeving stonden nog een aantal loodsen weg te kwijnen. Interessante ruimtes, maar allemaal in een belabberde toestand. Daar viel iets van te maken.” Indra Janda en haar vennoot Menno Vanderghote hadden kort voordien een architectenatelier opgericht. Betere ontwerpers

Renovatiedag 2020

konden Riet en Nicolas zich niet indenken voor hun project. Samen zetten ze zich aan het werk.

Zichtbare littekens

“Het perceel maakte deel uit van een inbreidingsplan met gezinswoningen dat volop in ontwikkeling was”, zegt Indra. “Binnen stond er enkel een betonnen structuur, bedekt met sheddaken van asbest. Ruimtelijk was het best wel een interessant gegeven.” “De daken werden door specialisten zorgvuldig afgebroken en de structuur zou als basis dienen voor het plan. We moesten enkel zien hoe het in te vullen. Met de bouwheren wilden we de aanwezige bouwelementen zo veel mogelijk verweven in de nieuwe vormgeving. De littekens van het verleden mochten duidelijk zichtbaar zijn.” u

Renovatiedag 2020

I N S P I R AT I E P R OJ EC T

De glasgevel oogt indrukwekkend. Met zijn 13 x 6 meter zorgt hij voor een maximale lichtinval. De oude betonstructuren werden ongemoeid gelaten en versterkt met een raster van fijne stalen kolommen en liggers die roze werden geschilderd.

Renovatiedag 2020

“We wilden de aanwezige bouwelementen zo veel mogelijk verweven in de nieuwe vormgeving. De littekens van het verleden mochten duidelijk zichtbaar zijn.” Indra Janda

Glasgevel

Dat lijkt aardig gelukt. De bestaande toegang tot het complex – een grote houten poort – werd afgebroken, samen met de loodsen ernaast, en vervangen door een grote glasgevel van 13 bij 6 meter in hoogrendementsglas met zonnefilter, gevat in houten profielen. Een glazen deur dient als toegang en in het geheel zit ook een schuifdeur die uitgeeft op de voortuin. De betonnen pijlers kregen extra ondersteuning van stalen kolommen en vormen zo een grid dat de woning harmonisch structureert.

Open indeling

De ruimte was verder open, en dat bleef ook zo. De eet- en leefruimtes kwamen vooraan te liggen. Achteraan, in het midden, kwam één grote bergruimte; een kastenblok in multiplex Pools grenen met mooi gevlamde textuur. Om het zicht wat te breken, kregen de kasten bovenaan een andere tint. Het blok groepeert alle technieken centraal. Aan de zijkant bevindt zich de technische berging met de hoogrendementsketel en de balansventilatie, aan de achterzijde vind je het toilet, de badkamer en de inloopdouche die licht krijgt via een dakkoepel, 6 meter hoger. De koepel, die deel uitmaakt van een serie van drie, zorgt ook voor lateraal licht op de eerste verdieping. Die verdieping beslaat de helft van de oppervlakte van het gelijkvloers en is volledig voorbehouden als slaapzone. Daar vinden we een toilet en drie slaapkamers, twee voor de kinderen en de kamer van de ouders, elk voorzien van een sas en netjes naast elkaar geschikt langs een gemeenschappelijke overloop. Op het dak liggen zonnepanelen die de woning van sanitair warm water voorzien. u Renovatiedag 2020

I N S P I R AT I E P R OJ EC T

De verdieping beslaat de helft van de oppervlakte van het gelijkvloers. Vanop de lange overloop, die naar de drie slaapkamers leidt, heb je een ruime kijk op alles wat zich beneden afspeelt.

Vloerverwarming volstaat

Isolatie was er niet. Naast de glazen voorgevel werden de zijmuren en het dak dus grondig aangepakt, zodat de woning nu aan de hoogste isolatiestandaarden voldoet. Hoewel op de verdieping radiatoren aanwezig zijn, heeft het gezin dankzij de open structuur voorlopig meer dan genoeg aan de vloerverwarming beneden. Het dak is bekleed met 12 centimeter dikke PIR-isolatiepanelen. “De betonplaten waar ze op rusten hebben een grote massa en houden zo ook de warmte vast”, merkt architecte Indra op. Leuk detail: de bestaande betonligger die van binnen naar buiten doorliep, werd aan de buitenzijde van het gebouw ‘doorgeknipt’. Buiten en binnen staan zo niet meer rechtsreeks met elkaar in verbinding, waardoor een koudebrug kon worden vermeden. Als vloerbekleding werd gekozen voor simpele betonnen stoeptegels: basic maar uitstekend om de warmteverspreiding van de vloerverwarming te verzekeren. Boven en tegen de keukenwand ging de voorkeur naar cementtegels. De keuken is over een lengte van 4,5 meter langs een van de zijmuren gebouwd en bestaat uit één groot granito-oppervlak, waarin ook de vier gaspitten zijn verwerkt.

Renovatiedag 2020

Trap in granito

“Voor de trap dachten we eerst aan staal, om de verbinding met de kolommen door te trekken,” zegt Riet, “maar dat bleek te duur. In overleg met de architecten besloten we uiteindelijk te gaan voor hetzelfde materiaal als het grote keukenblad, granito, maar dan gevat in een houten structuur.” Het resultaat is meer dan geslaagd en zorgt bovendien voor een mooie continuïteit met de keuken. De woning zit door haar ligging vrij intiem in het perceel ingeschoven, waardoor een gezellige voortuin ontstaat. De kinderen kunnen er veilig spelen en enkele plantenbakken zorgen voor het nodige groen. “Op termijn maken we er misschien een echte tuinkamer van”, vervolgt Riet. De achtertuin is dan weer smal, maar trekt via enkele ramen licht binnen in de badkamer en wasplaats. Met 130 vierkante meter hebben Riet en Nicolas een rustig gelegen, karaktervolle, compacte en toch ruime woning die aan al hun wensen voldoet en het bestaande industrieel erfgoed respecteert. “Ik wil graag onderstrepen dat stedenbouw van begin af aan helemaal achter het project stond”, vult Indra Janda aan. “Dat vergemakkelijkte onze taak aanzienlijk.” n

Why follow trends when you've got style Nu in de winkel

PUUR. INSPIREREND. CHIC. stijlvol-wonen.com

I N S P I R AT I E P R O J E C T Tekst Jos Segaert - fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Stefanie De Neve

Stal wordt luxueuze

Renovatiedag 2020

woning

Van een koeien- en paardenstal een riante serrewoning maken, evident is het niet. Eigenaar Yusuf Yaman en het team van MAN architecten slaagden met brio in hun opzet en leverden een prachtig werkstuk af met een hoog Bokrijk-gehalte.

e site, gelegen tussen Sint-Niklaas en Temse, ademt bucolische rust uit. De eigenaar kocht de hoeve, samen met de schuur, paarden- en koeienstal en een grote lap grond een zestal jaren geleden. Het woonhuis en de schuur bleven onaangeroerd, maar de stal werd opengebroken en verlengd met een 30 vierkante meter grote serre. Het resultaat is verbluffend.

Serre

“Ik wilde een echte serre, geen veranda”, benadrukt Yusuf. “Een volwaardige plek om te wonen, maar ook om groenten en kruiden te kweken en te koken. Het moest een vast deel van de woning worden waar dag in, dag uit wordt geleefd en waar we direct voeling hebben met de natuur.” Geen onbelangrijk detail: Yusuf Yaman is de bezieler achter PAKT Antwerpen, dat zichzelf omschrijft als “een hotspot en hutsepot van bedrijven en stadslandbouwers die het hart van Antwerpen voeden met creativiteit en culinaire experimenten”. Een ondernemer pur sang die bruist van de ideeën en een eigen visie heeft op wonen, urban farming en circulair bouwen. u Renovatiedag 2020

I N S P I R AT I E P R OJ EC T

“Ik wilde een echte serre, geen veranda. Een volwaardige plek om te wonen, maar ook om groenten en kruiden te kweken en te koken.” Yusuf Yaman

Het project kwam tot stand als de symbiose van ideeën van bouwheer en architecten. “Wij gaven veel input voor de vormgeving van de volledige binneninrichting: materialen, vormen, verlichting…”, zegt Olivier Daelman, vennoot en interieurarchitect van MAN architecten. “Maar het idee achter de bestemming en de invulling van de site was van Yusuf.”

tot 35 à 36 graden oplopen. Het dak van de serre kan wel open. Op die manier kan de overtollige warmte ontsnappen. De hangplanten in de serre en de bomen in de tuin bieden ook soelaas. Als het echt moet, kan de temperatuur met 10 graden naar beneden. Dan doen het ventilatiesysteem met dubbele stroom en de warmtepomp hun werk.”

Leefkeuken

Splitlevels

De rol van de serre, die aan de achterzijde is aangebouwd, is dus kapitaal. Ze werd door een gespecialiseerde serrebouwer – De Clercq uit Lochristi – ontworpen en geplaatst. De constructie is van staal, aluminium en hoogrendementsglas met zonwerende coating. Zelfs vanuit de verste plaats in huis – de slaapkamer van de ouders – heb je een ongehinderd zicht op de tuin en de velden erachter. Als amateur-kok kan Yusuf zijn hartje ophalen in deze leefkeuken in glas, waar een groot keukeneiland bekleed met staal en een massiefhouten eettafel de show stelen. Tomaten, courgetten, artisjokken, kruiden staan errond geschikt in grote plantenbakken, klaar om geplukt te worden. Verder creëeren enkele sierplanten een echte oase. Doordat de serre aansluit op de buitenschil van de stal, ontstaat er op die plek een koudebrug, maar dat euvel neemt de eigenaar er voor lief bij. “In de zomer kan het hier ook behoorlijk warm worden. Als het buiten 40 graden is, kan het hier wel

Renovatiedag 2020

Vormt de grote serrekeuken het hart van het huis, dan zijn het de splitlevels en de trappen die de woning een uniek ruimtelijk effect en doorkijk verlenen. Zithoek, bureau en slaapkamer met dressing lopen naadloos in elkaar over en behouden via de serre licht en uitzicht op de natuur en de velden rondom. De zithoek bevindt zich een halve verdieping boven de keuken. Nog een half niveau hoger leidt een trap aan de ene kant naar het bureau, een andere brengt je naar de slaapkamer van de ouders er recht tegenover. Die grote slaapkamer is van de leefruimte gescheiden door een serrewand die de vorm van het dak volgt en een transparante scheiding vormt tussen privé en publiek. Beneden leiden een draaitrap en een glazen loopbrug naar de slaapkamers van de kinderen. Die hebben ook hun eigen badkamer. Een extra badkamer met vrijstaand bad en sauna maakt het gelijkvloers compleet. Opvallend zijn de auberginekleurige vloer en wanden in Mortex, een decoratieve waterdichte afwerkingspleister, naast enkele houten accenten en koperen kranen. u

Oud en nieuw vloeien in deze woning naadloos in elkaar over. Bestaande elementen kregen een nieuwe functie, terwijl nieuwe toevoegingen vaak verwijzen naar weleer. Zo is de rode betonvloer een knipoog naar de terracottavloeren van vroeger.

Renovatiedag 2020

I N S P I R AT I E P R OJ EC T

De hele woning ademt openheid. De serre trekt het licht doorheen de verschillende splitlevels naar binnen.

Authenticiteit

Wat de woning nog specialer maakt, zijn de authentieke elementen die mooi bewaard zijn gebleven of op een andere plek werden hergebruikt. Neem bijvoorbeeld het uitzicht van binnen op de bestaande dakstructuur en de witgeschilderde oude dakpannen, de oude voederbakken die als schoenenrek worden gebruikt of de oude waterbak van de dieren die nu dienstdoet als wastafel. Sommige materialen zijn afkomstig van andere afbraakpanden. Zo zijn de vloeren van de verdieping en het terras gemaakt van afgedankte steenschotten in azobé. Ze komen van oude steenfabrieken waar ze werden gebruikt om bakstenen en beton op te drogen. Hier zijn deze exotische planken in een stalen frame gevat en als vloerdelen gebruikt. “Azobé is een bijzonder duurzame en dure houtsoort”, vult Yusuf aan. “Toen ik dit afvalproduct uit de steenbakkerijen ontdekte, moest ik geen twee keer nadenken. Ze geven deze woning een uniek karakter en passen volledig in mijn recuperatievisie.”

Circulair

De fronten van de keukendeurtjes dan. Die zijn gemaakt van hout van oude treinwagons en door de eigenaar uitgerust met handvatten van koeienkettingen. De robuuste eettafel in de keuken is gemaakt van de oude stalpoort, de trappen zijn

Renovatiedag 2020

gerecupereerd uit de gebouwen van PAKT in Antwerpen, de kelderdeur was in een vorig leven de deur van het kippenhok. De toiletdeur is al even authentiek en werd gered uit de boerderij. Troggen en botertonnen kregen een tweede leven als bloembak. Kortom, een hele reeks materialen en objecten kregen een herbestemming. “Mijn inspiratie heb ik opgedaan in Bokrijk”, erkent Yusuf. “Dat oorspronkelijke, eerlijke en onvervalste maakte een diepe indruk op mij en dat heb ik in dit tweehonderd jaar oude gebouw willen vrijwaren.”

Mix

Als je het zo op het eerste gezicht ziet, zou je het niet zeggen, maar de woning is wel degelijk goed geïsoleerd, inclusief het dak. Het oorspronkelijke dak met de dakpannen blijft dan wel zichtbaar vanbinnen, aan de buitenzijde kwam eenzelfde dak met tussenin een doorgedreven isolatie. Ook de muren en de steenrode gepolierde betonvloeren – voor de vloerverwarming – kregen een doorgedreven na-isolatie. De balansventilatie, de warmtepomp, de warmtepompboiler en zonnepanelen vervolledigen de technieken. Deze serrewoning is een perfecte mix van oud en nieuw, met respect voor het verleden door recuperatie van waardevolle elementen en materialen. Het hele plaatje klopt, en bovendien is het een mooi voorbeeld van de circulaire bouwfilosofie. n

WONEN

VANAF 15 APRIL IN DE WINKEL SPECIAL ARCHITECTUURWONINGEN

Henry Van de Velde, Juliaan Lampens, …

INTERIEURS / TRENDS / DESIGN / ARCHITECTUUR

f w

36 PAGINA’S OUTDOOR NIEUWS!

OUTDOOR NIEUWS

Meubeltrends en verlichtingsideeën

DENKEN MET JE HANDEN

Interview met designersduo Doshi&Levien

NATUUR IN HUIS

Trendy groentinten voor je interieur

feelingwonen.be

I N S P I R AT I E P R OJ EC T

Renovatiedag 2020

I N S P I R AT I E P R OJ EC T Tekst Katrien Bonne – Foto’s Sarah Van Hove

Renovatie met

allure

Met Multibat als bouwheer en BURO-C als architect werd een appartementsgebouw van circa 1950, in hartje Oostende vlak bij de zeedijk, weer in zijn volle glorie hersteld. Waar mogelijk bleven originele elementen zoals de trap, de rondbogen en de ijzeren balkonleuning intact, terwijl nieuwe technieken en luxueuze materialen het pand opluisteren met hedendaags comfort en net dat tikkeltje meer.

r wordt nog volop getimmerd, geplakt en geschilderd, maar de contouren van het uiteindelijke resultaat, negen gestapelde doorzonappartementen met zeeën van licht en ruimte, schemeren al door het stof heen. Vermoedelijk rond 1950 en heel waarschijnlijk naar een ontwerp van architect Georges Boutelier, rees hier een gebouw met vijf verdiepingen en een achteruitwijkende mezzanine. Om het complex binnen te loodsen in de 21e eeuw drong een doortastende renovatie zich op. Architect Carla Degryse van BURO-C architecten: “De voorgevel, met zijn rondbogen, ijzeren sierbalustrades en stijlvolle ornamenten met lelies of pijl-en-boog, bleek geklasseerd als waardevol stadszicht, waardoor we moesten overleggen met Monumentenzorg.” De gevel in zandkleurige Franse natuursteen werd dus bewaard, gereinigd en waar nodig hersteld, terwijl de originele ijzeren sierbalustrades een lik witte metaalverf kregen. “Ook de mooie rondbogen op de tweede verdieping lieten we ongemoeid, net als de trap binnen, die door zijn design een waardevol element vormde. Wel verwijderden we de ijzeren leuning, hoogden we de stenen balustrade op en werden de treden bekleed met marmer, om de traphal wat allure te geven.” u Renovatiedag 2020

I N S P I R AT I E P R OJ EC T

Extra bouwlagen

Oorspronkelijk telde het gebouw een gelijkvloers en vijf verdiepingen, maar de bouwheer kreeg toelating om nog drie extra bouwlagen toe te voegen, op voorwaarde dat de gevelbekleding aansloot bij de originele façade. Om die reden werd ook hier geopteerd voor een zandkleurige keramische steen en aluminium schrijnwerk in dezelfde kleur. De bovenste drie appartementen, die steeds verder inspringen, kregen gezelschap van uitgestrekte terrassen, met ingeklemde glasbalustrades voor maximaal zicht en licht. Terrassen werden trouwens op alle verdiepingen voorzien: soms aan de achterkant – als patio op het gelijkvloers of via een roosterterras langs de volledige gevelbreedte – soms aan de voorzijde. Voor de derde en vierde verdieping vond BURO-C daar een elegante oplossing op: ze offerden er telkens één raam op voor een inpandig terras, zodat de oorspronkelijke gevel mooi intact bleef.

Het kleurenpalet van hout, wit en zwart dompelt het interieur onder in een rustgevende harmonie, terwijl smaakvolle zwarte spots en details in messing het totaalplaatje opsmukken. De originele rondbogen trekken een zee van licht naar binnen.

Renovatiedag 2020

Gevarieerde indeling

Nadat de kelder werd uitgerust met negen afzonderlijke bergplaatsen plus een praktische fietsenstalling, en er een nieuwe lift in het gebouw was geïnstalleerd, waren de afzonderlijke appartementen aan zet. Hier werd de grove borstel bovengehaald: alle tussenmuren bleken rijp voor de sloop. Zodoende maakten ze plaats voor ruime en hedendaagse flats. Ook de originele betonnen gewelven werden te licht bevonden en kregen daarom versterking met wapennetten; aansluitend werden ze voorzien van 4 centimeter akoestische isolatie. Op twee etages bleken de betongewelven in te slechte staat: daar werden ze vervangen door nieuwe lichtgewichtgewelven. Voor de inrichting van de appartmenten was het startpunt hetzelfde. Elke unit heeft een open keuken die overloopt in eetkamer en zithoek, twee slaapkamers (met uitzonderling van het penthouse, dat één slaapkamer telt), een badkamer en toilet. Maar, de uiteindelijke indeling varieert per etage en zo heeft elk appatement zijn eigen persoonlijkheid. In het appartement waar wij een kijkje gaan nemen, beschikt de ene slaapkamer over een doucheruimte in keramische tegels, en de masterbedroom over een badkamer in marmer. Door een grotere gemeenschappelijke badkamer te vermijden, kwam ruimte vrij voor een hal die toegang geeft tot het buitenterras achteraan. Op de tweede bouwlaag is de woonkamer vooraan dan weer verbonden met een mooie, lichtovergoten ruimte achterin, die zowel als bureau, TV-hoek of zithoek kan worden ingericht. Terwijl de leefruimte op het gelijkvloers zich ontpopt tot een aaneenschakeling van diverse vertrekken, met een royaal ruimtegevoel tot gevolg. u

Kopers krijgen carte blanche inzake kleuren en materialen voor de inrichting van hun casco appartement, maar het startpunt is onveranderd: een weelde aan licht en ruimte in alle vertrekken en het zicht op het park beneden

Renovatiedag 2020

I N S P I R AT I E P R OJ EC T

De verschillende materialen keren telkens terug in de andere ruimtes. Zo is de badkamer met het donkere laminaat en het marmer een minikopie van de keuken. In de slaapkamer komen ook de details in messing terug.

Eigentijds luxueus

Terug naar het appartement op de tweede verdieping. Voor hedendaags comfort kwamen goed isolerende aluminium profielen met dubbele beglazing in de plaats van het staal van de rondbogen, terwijl 8 centimeter PUR-vloerisolatie en vloerverwarming werden weggewerkt onder een eiken parket. De gaswandketel, het ventilatiesysteem C+ en alle andere leidingen verenigen zich in een koker die alle verdiepingen doorloop. Die koker zit op zijn beurt verstopt in de berging, die schuilgaat achter een deur, onopvallend ingewerkt in de kastenwand van de keuken. De keuken, met werkblad in greige Fior di Bosco marmer en kastfronten in donker laminaat, oogt verfijnd luxueus. De witte kasten in mdf onder het keukeneiland zorgen voor een verfrissend tegengewicht. Doordat telkens opnieuw dezelfde materialen terugkeren in de andere ruimtes â&#x20AC;&#x201C; marmer in de badkamer en toilet, laminaat voor de (hang)kasten en legplanken, messing als warm detail in de slaapkamer en in het toilet â&#x20AC;&#x201C; daalt een rustgevende harmonie neer over het interieur, nog versterkt door kleurtonen die perfect op elkaar aansluiten. Zwarte opbouwspots, al dan niet aan rails bevestigd, zwarte kranen en zwarte klinken wakkeren het gevoel van raffinement nog meer aan, terwijl indirecte verlichting via ledstrips dan weer de juiste dosis gezelligheid injecteert. In een ander, reeds bewoond appartement hogerop, heerst een volstrekt andere sfeer: daar overheerst louter wit, in de keukenkasten, muren en gietvloer. Multibat zorgt voor casco appartementen, waarna de kopers carte blanche krijgen inzake materialen en kleuren. Maar het startpunt is onveranderd: de weelde aan licht en ruimte in alle vertrekken en het zicht op het park beneden. Een zuivere win-win! n

Renovatiedag 2020

ONTDEK SWIPE OP stijlvol-wonen.com

Maak een stijlvol

moodboard voor jouw interieur ✓ Stel eenvoudige zoekfilters in voor woonruimte, materiaal en aankleding ✓ Swipe je favoriete foto’s naar je moodboards ✓ Neem rechtstreeks contact op met professionals ✓ Meer dan 5.000 inspirerende interieurfoto’s

STIJLVOL-WONEN.COM

S LO P E N E N H E R O P B O U W E N Tekst Tom Mondelaers

Slopen en heropbouwen? Doe de check!

ÂŠ Bernard Boccara/Arch. Ofer LĂ¨vy en Daniele Wagner

Ga je nu slopen of toch maar renoveren? Het blijft voor veel bouwheren een netelig dilemma. Wij helpen je de knoop doorhakken.

Renovatiedag 2020

oor de strenge energienormen en hoge grondprijzen is nieuwbouw in ons land steeds meer een zaak voor de happy few. Nieuwbouw wordt bovendien op verschillende manieren fiscaal ontmoedigd. De btw op nieuwbouw bedraagt 21 procent, terwijl je voor een renovatie maar 6 procent btw betaalt. Veel mensen nemen daarom noodgedwongen hun toevlucht tot een renovatie. Maar dat leidt tot nefaste neveneffecten, want in bepaalde gevallen is het verstandiger om een verouderde woning te slopen en opnieuw te bouwen dan te renoveren. Dat beseft ook de overheid: in 32 Belgische steden en gemeenten (zie kader voor de volledige lijst) kan je een woning afbreken en heropbouwen tegen een verlaagd btwtarief van 6 procent. u

Renovatiedag 2020

ÂŠ Arch. Ofer LĂ¨vy en Daniele Wagner

S LO P E N E N H E R O P B O U W E N

WAAR GELDT HET VERLAAGDE BTW-TARIEF VAN 6 PROCENT? In deze stadsgebieden kan je een oude woning slopen en heropbouwen aan het verlaagde btw-tarief van 6 procent. Vlaanderen: Aalst, Antwerpen, Brugge, Dendermonde, Gent, Genk, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare en Sint-Niklaas. Brussel: Anderlecht, Brussel, Elsene, Etterbeek, Schaarbeek, Sint-Gillis, Sint-Jans-Molenbeek, Sint-Joost-ten-Node, Ukkel en Vorst. Wallonië: Bergen, Charleroi, Doornik, La Louvière, Luik, Moeskroen, Namen, Seraing en Verviers.

Renovatiedag 2020

Stappenplan

Slopen en heropbouwen is niet alleen financieel vaak interessant, ook technisch is het aan te raden om te onderzoeken of het nog wel de moeite loont om een gebouw te renoveren. Het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) wijst erop dat 5 procent van het Belgische gebouwenpark – wat neerkomt op zo’n 200.000 woningen – in een te slechte staat verkeert om nog eenvoudig tot een aanvaardbare basiskwaliteit te komen. Met andere woorden: als je zo’n woning tóch renoveert, loop je het risico dat je huis op lange termijn niet meer tegemoetkomt aan de gewenste comfort- en energie-eisen, wat ook een waardedaling met zich meebrengt. Om dat te vermijden, is het van belang dat je weloverwogen de afweging maakt tussen renoveren en slopen. Ook daarvoor werkte het WTCB een mogelijk raamwerk

Het is niet altijd toegelaten om een oude woning te slopen, bijvoorbeeld wanneer ze deel uitmaakt van het ‘dorpsgezicht’. In dit geval combineerde de architect daarom nieuwbouw en renovatie, en werd er binnen de schil van deze oude schuur een nieuw houtskelet gebouwd.

uit. Het gaat om een driedelig stappenplan: 1. Ten eerste moet je kijken naar de (wettelijke) randvoorwaarden, zoals bepaalde erfgoedregels of stedenbouwkundige voorschriften. 2. Ten tweede moet je de kwaliteit van de bestaande woning grondig evalueren. 3. Ten slotte kan je dan alle scenario’s tegen elkaar afwegen en een keuze maken.

Stap 1: kijk naar de stedenbouwkundige bepalingen

Het heeft geen zin om veel na te denken over de keuze tussen slopen of renoveren als je nog niet eens weet of je je woning wel mág slopen. Net als een grondige renovatie, is ook het slopen en heropbouwen van een woning vergunningsplichtig. Informeer

daarom, liefst voor de aankoop van een woning uiteraard, naar eventuele regels op het vlak van erfgoed en stedenbouwkundige voorschriften. Stel dat je woning geklasseerd is als beschermd monument of als beschermd dorps- of stadsgezicht, dan is de kans klein dat je ze zomaar kan slopen. Een beschermde woning mag meestal niet of niet volledig gesloopt worden. Soms kan je wel een vergunning krijgen, maar deze zal expliciet aangeven op welke manier je de erfgoedwaarde van de woning in acht moet nemen. Ook andere bepalingen kunnen voor complicaties zorgen. Soms is de sloop van een woning wel toegelaten, maar mag je de woning na afbraak niet meer heropbouwen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij zonevreemde woningen. Deze mogen dan bijvoorbeeld wel gesloopt en heropgebouwd worden, maar met een inperking van het bouwvolume. Het kan dus dat de u Renovatiedag 2020

S LO P E N E N H E R O P B O U W E N

Soms biedt afbreken en heropbouwen extra perspectieven. Door te kijken naar wat er rond de woning gepland was, kon de eigenaar twee verdiepingen hoger bouwen.

EEN BEETJE SLOPEN… De keuze tussen slopen en renoveren hoeft niet altijd zo zwart-wit te zijn. Je kan ook beslissen om slechts een deel van een woning te slopen en opnieuw te bouwen, bijvoorbeeld een aanbouw bij een rijwoning. Zo win je twee keer: je kan het nieuwe woongedeelte perfect opnieuw bouwen volgens de regels van de kunst én je geniet toch van het verlaagde btw-tarief van 6 procent. Wel opgelet: de oppervlakte van het oude gedeelte dat overblijft moet groter zijn dan de helft van de totale oppervlakte van de woning. Is het oude gedeelte kleiner dan of gelijk aan het nieuwe gedeelte, dan betaal je alsnog de volle pot van 21 procent btw.

Renovatiedag 2020

nieuwe woning kleiner zal moeten zijn dan de oorspronkelijke woning. Dit komt trouwens niet alleen voor bij verafgelegen oude hoeves, maar bijvoorbeeld ook bij rijwoningen waar door de jaren heen tal van aanbouwen tegen gezet werden. Als je deze helemaal wilt vervangen door een moderne, goed geïsoleerde structuur, moet je zeker nagaan of dat zomaar mag. In sommige gevallen mag je een aanbouw na afbraak niet meer heropbouwen en ben je dus gedwongen om kleiner te bouwen. Om dit te vermijden, kiezen bouwheren er soms voor om de bestaande draagstructuur te bewaren, maar het is dan aan je architect om een goede inschatting te maken van de kwaliteit van die draagstructuur op het vlak van stabiliteit, en de mogelijkheden qua isolatie en luchtdichtheid. Het gaat hier om juridisch complexe materie die bovendien per gewest verschillend is. Vandaar het advies om altijd eerst langs te gaan bij de stedenbouwkundige dienst van de gemeente waar het gebouw gelegen is.

Stap 2: kijk naar de kwaliteit van de woning

Huidige toestand Elke architect zal het beamen, het kost handenvol (extra) geld om een woning die in slechte staat verkeert te laten rijmen met de hedendaagse energie- en comforteisen. Om een correcte inschatting te kunnen maken van de bouwtechnische toestand van de woning, schakel je best meteen een architect in. En dit kan alleen na een grondige visuele inspectie van de woning, zowel aan de buiten- als de binnenzijde. Belangrijke aandachtspunten zijn onder meer de kwaliteit van de bestaande draagstructuur en funderingen. Problemen komen vaak aan de oppervlakte door barsten, scheuren of verzakkingen.

Je kan ook beslissen om maar een deel van de woning te vervangen, zoals een achterbouw. Vraag wel goed na of er bepaalde voorwaarden of beperkingen aan verbonden zijn.

Architecturale mogelijkheden De kans is klein dat je een bestaande woning grondig renoveert zonder de dragende structuur te willen wijzigen. Onze huidige comfort- en wooneisen zijn nu eenmaal anders dan vijftig jaar geleden. Ga daarom na of de bestaande woning nog voldoende ruimte biedt voor alle geplande woonfuncties en of er wijzigin- u

Ook vochtproblemen moeten tijdig worden opgespoord. Die moeten absoluut verholpen worden en kunnen een ingrijpende meerkost met zich meebrengen. Hoewel de nadruk bij de evaluatie vooral moet liggen op de stabiliteit van de woning, kunnen ook technische factoren een rol spelen bij de beslissing. Zijn er bijvoorbeeld nog loden leidingen voor drinkwater aanwezig, dan worden deze best vervangen (waterleidingen van lood voor de toevoer van water zijn slecht voor de gezondheid en zelfs niet toegestaan in huurwoningen, red.). Het vervangen van sanitaire leidingen kan uiteraard ook deel uitmaken van een grondige renovatie, maar het is belangrijk dat je met dit soort ingrepen ook rekening houdt bij je keuze tussen slopen of renoveren. Je merkt het: hoe ingrijpender de renovatiewerken, hoe interessanter het wordt om te kiezen voor sloop en heropbouw. Tip Bekijk in deze fase ook wat de impact van eventuele sloopwerken zou zijn. Gaat het om een rijwoning, dan is mogelijke schade aan de aanpalende woningen iets om rekening mee te houden. Een ervaren architect vormt hier uiteraard een belangrijke meerwaarde. Beperk je in je keuze bovendien tot de essentiële zaken, zoals vochtproblemen of problemen op het vlak van stabiliteit. Een doorhangend dak is bijvoorbeeld minder belangrijk, omdat je het dak bij een grondige renovatie waarschijnlijk toch vernieuwt.

Renovatiedag 2020

S LO P E N E N H E R O P B O U W E N

gen mogelijk zijn, zoals een tussenmuur tussen de keuken en woonkamer verwijderen, nieuwe invullingen geven aan bestaande ruimtes of misschien zelfs een extra verdieping (optopping) toevoegen. Voor deze ingrepen moet de bestaande structuur, inclusief de fundering, in orde zijn. Kijk verder ook naar andere architecturale kwaliteiten, zoals de toetreding van daglicht of de aanpasbaarheid van de woning op lange termijn. Soms wijkt de bestaande situatie zo sterk af van je wensen, dat (deels) slopen en heropbouwen de beste keuze is.

Oude woningen voldoen meestal niet meer aan onze huidige eisen rond comfort en energie. Is de structuur van de woning nog goed en het plan logisch, dan kan een grondige opfrissing wonderen doen.

Renovatiedag 2020

Energetische opties Hoe je het ook draait of keert, het energieaspect is enorm belangrijk bij zowel nieuwbouw als renovatie. Niet alleen binnen de huidige context, maar vooral ook op lange termijn. Het WTCB wijst erop dat renovatie-ingrepen in regel een levensduur van meer dan 30 jaar hebben. Als je vandaag veel investeert in een grondige renovatie, zorg je er dus best voor dat je huis ook binnen 20 of 30 jaar nog aan de dan geldende energie-eisen voldoet. Dat is de enige manier om zeker te zijn van een waardevaste investering. Ook vanuit de overheid worden er almaar strengere energie-eisen opgelegd aan renovaties. Zowel in Vlaanderen als in Brussel en Wallonië zijn er al minimale isolatie- en installatie-eisen voor vergunningsplichtige renovaties. Maar als bouwheer kijk je best nóg verder, naar de echte lange termijn. In Vlaanderen heeft de overheid in haar Renovatiepact bijvoorbeeld bepaald dat bestaande woningen tegen 2050 een E-peil van maximaal 60 mogen hebben, of een EPC-kengetal van 100 à 110 kWh per vierkante meter. Daarvoor zijn vrij ingrijpende maatregelen nodig op het vlak van isolatie en technieken. Daarnaast spelen ook andere factoren een rol, zoals de oriëntatie, de compactheid van de woning, eventuele koudebruggen en de beschikbare ruimte voor het integreren van technieken, zoals luchtkanalen voor ventilatie. Als uit een analyse van je architect blijkt dat de energiedoelstellingen op lange termijn moeilijk haalbaar zijn, is slopen en heropbouwen een optie. Hou er dan wel rekening mee dat je dan aan de strengere nieuwbouweisen moet voldoen. Al zijn die wel makkelijker haalbaar dan bij een renovatie. Evalueren van de grondwaarde Ook als de waarde van de grond waarop de woning staat hoger is dan de waarde van de woning zelf, kan het interessanter zijn om het huis te slopen en opnieuw te bouwen. Op die manier kan je een grote meerwaarde realiseren. Maar deze overweging hangt ook weer af van de renovatiemogelijkheden (zie hoger).

Een bestaande woning met een goede basisstructuur en gunstige oriëntatie kan na een grondige renovatie namelijk ook flink in waarde stijgen.

Stap 3: maak de rekensom

Als je alle bovenstaande factoren in rekening hebt gebracht, kan je ten slotte alle voor- en nadelen in de weegschaal leggen. Let wel: dit is een complexe oefening die je best samen met je architect bekijkt. Kosten vergelijken Probeer zo eerlijk mogelijk alle details in rekening te brengen. Als je renoveert, is het vaak mogelijk om tijdens de werken in een deel van het huis te blijven wonen. Bij een sloop zal je tijdelijk iets moeten huren of een andere oplossing moeten zoeken. Verder speelt natuurlijk de btw een rol. Als je kan genieten van het verlaagde tarief van 6 procent, wordt slopen een pak interessanter. Let wel: de afbraakwerken zijn duurder dan je denkt en zeer sterk afhankelijk van de situatie. Een grote, oude hoeve met veel vrije ruimte rondom is bijvoorbeeld een pak goedkoper om af te breken dan een rijwoning in de stad omdat daar veel meer handwerk bij komt kijken. Voor een correcte inschatting

Het principe van slopen en heropbouwen is niet beperkt tot woningen. Hier maakte een oude loods plaats voor een bijzondere rijwoning, tegen het verlaagd tarief van 6 procent.

van de kosten kan je rekenen op je architect. Denk eraan dat er grote verschillen zijn tussen aannemers onderling. Je kan offertes opvragen bij meerdere afbraakspecialisten. Of je kan ruwbouwaannemers vragen om ook een prijsraming te maken voor de afbraakwerken. Dat laatste is interessant omdat je zo meteen een totaalbeeld krijgt van het kostenplaatje voor afbraak én heropbouw. Dat geldt trouwens ook voor je spaarbuffer. Als je kiest voor sloop, loop je minder risico’s op onverwachte extra’s. Bij een renovatie hou je beter een financiële buffer van 15 à 20 procent aan de kant, boven op de renovatiekosten. Het voordeel van een renovatie is dan weer dat je veel meer profiteert van allerhande premies, en dat in alle drie de gewesten. Verder kunnen ook eventuele kortingen op de onroerende voorheffing een rol spelen, bijvoorbeeld voor het behalen van een bepaald E-peil. Hier is het vooral van belang om te weten dat de lat voor nieuwbouw hoger gelegd wordt dan bij renovatie, waardoor je bij slopen en heropbouwen net iets meer moeite zal moeten doen om deze korting in de wacht te slepen. Energie- en milieuaspecten Het voordeel van slopen en opnieuw bouwen is dat je meteen de lat zeer hoog kan leggen op het vlak van energieprestaties. u Renovatiedag 2020

S LO P E N E N H E R O P B O U W E N

Bij een renovatie zal je nooit hetzelfde resultaat bereiken. Het is dan zaak om beide tegen elkaar af te wegen en na te gaan of de energieprestaties bij een renovatie ook in de toekomst nog zullen volstaan. Nu al speelt het EPC-certificaat een rol bij de waardebepaling van een woning en verwacht wordt dat dit op termijn alleen maar belangrijker wordt voor de verkoopwaarde. In de mate van het mogelijke kan je ook rekening houden met de energiebesparing die je in de verschillende scenario’s realiseert. Maar dit is verre van evident. Daarnaast kan je ook de milieu-impact van nieuwe materialen meenemen in je beslissing. Omdat de productiefase van bouwmaterialen veel energie en grondstoffen kost, is de milieu-impact van een renovatie vaak lager. Het is aan jou om te bepalen in hoeverre je hier rekening mee houdt, want juridische eisen zijn er vooralsnog niet. Specialisten raden wel aan om goed na te gaan welke ingrepen nodig zijn om duurzaam te bouwen op lange termijn. Daarom is het ook op dit vlak soms beter om een woning te slopen en opnieuw te bouwen.

Conclusie

Als je het bovenstaande stappenplan erbij neemt, valt op hoe complex de afweging tussen enerzijds slopen en heropbouwen en anderzijds renoveren eigenlijk is. Toch valt ook op dat

Renovatiedag 2020

Nieuwe woningen, maar ook grondige renovaties moeten voldoen aan steeds strengere energie-eisen. Hoewel de lat voor nieuwbouw op dit vlak een stuk hoger ligt, zijn die eisen wel makkelijker haalbaar dan bij een renovatie.

het slopen en opnieuw bouwen van een woning een zeer ingrijpende keuze is. Daarom kom je in veel gevallen tot de vaststelling dat áls de dragende structuur van een woning nog in orde is en er geen vochtproblemen zijn, een renovatie absoluut de moeite waard is. Een bestaande woning met een degelijke basisstructuur kan je volledig strippen, waarbij je alleen de muren (en de vloerplaat als die er al is) behoudt. Zo spaar je in principe een volledige ruwbouw uit, al dan niet tegen 21 of 6 procent btw. Niettemin zijn er ook nog interessante mogelijkheden voor wie bereid is om goed uit te kijken naar een te slopen woning. Bouwgrond wordt nog altijd schaarser en dus ook duurder, en weinig kandidaat-bouwers gaan doelgericht op zoek naar een mooie grond met een minder waardevolle woning om te slopen. Wie dit wel doet, kan gouden zaken doen. Maar ook hierbij een kanttekening: het besef dat we compacter moeten gaan wonen in goed ontsloten stadskernen en dorpen zal de komende jaren alleen maar verder toenemen. Hoe aantrekkelijk het daarom ook lijkt om een vervallen hoeve of villa op een groot stuk grond te slopen en opnieuw te bouwen, hou voldoende rekening met de ligging. Want ook die zal op termijn heel belangrijk zijn voor de waarde van je huis. n

Een vlekkeloze verhuis?

Acht nieuwe gezinnen met verhuis-stress, bijgestaan door dit enthousiaste drietal. Sieg De Doncker en stylisten-zusjes Guillemine en Ozanne Mertens nemen opnieuw de touwtjes in handen voor een vlekkeloze weg naar een écht droomhuis. De stress, de humor en de topinterieurs zie je nu bij Vitaya in een gloednieuw seizoen van ‘Een frisse start met vtwonen’!

vitaya.be vtwonen.be/tv

In samenwerking met:

VERZEKERING Tekst Jan Roodhooft

Goed verzekerd

Schade tijdens je verbouwing? Dan is het niet altijd even duidelijk wie daarvoor verantwoordelijk is. Vaak speelt iedereen elkaar de zwartepiet toe. Wil je discussies vermijden, dan kan je je maar beter indekken.

snel geneigd om de schuld in elkaars schoenen te schuiven, met soms eindeloze discussies als gevolg. Heb je een brandverzekering afgesloten voor de woning die je renoveert? Dan dekt die sowieso de schade aan het gebouw en de inboedel die veroorzaakt wordt door brand, storm of overstroming. Ga er echter niet zomaar van uit dat deze polis ook tussenkomt bij problemen die voortvloeien uit een verbouwing. Een brandverzekering dekt immers duidelijk omschreven waarborgen: sommige zijn bij wet verplicht, andere worden extra voorzien naargelang de verzekeraar. Niet zelden vallen bepaalde dekkingen weg tijdens de renovatieperiode, zoals de waarborg ‘burgerlijke aansprakelijkheid gebouw’. De schade veroorzaakt aan derden is dan tijdelijk niet verzekerd. En dit terwijl de risico’s bij renovatiewerken net veel groter zijn. Check dus je brandpolis of informeer bij je verzekeraar naar de voorwaarden. Bij sommige maatschappijen kan je een uitbreiding vragen gedurende de renovatie van je woning. AG Insurance biedt bijvoorbeeld een bijkomend ‘Ik bouw, ik verbouw’-pack aan.

Extra bescherming

ij de verbouwing van een woning zijn vaak meerdere partijen betrokken: de bouwheer, de architect, (onder) aannemers, de veiligheidscoördinator, de stabiliteitsingenieur, enzovoort. Die kunnen in principe allemaal fouten maken. Zo kan je woning ernstig beschadigd raken, of kunnen funderingswerken barsten veroorzaken in het huis van de buren. Doorgaans zijn de afzonderlijke partijen dan nogal

Renovatiedag 2020

Is een tijdelijke uitbreiding van je bestaande brandpolis niet mogelijk? Overweeg dan om een aparte ABR-verzekering (voluit: Alle Bouwplaats Risico’s) af te sluiten. Zo’n werfverzekering beschermt de bouwheer of eigenaar maximaal tijdens de verbouwing. Ze dekt in de eerste plaats de materiële beschadiging aan het gebouw (in opbouw) die veroorzaakt wordt door de werken. Ook schade aan geïntegreerde installaties – zoals sanitaire voorzieningen of de centrale verwarming – is verzekerd. Wie hierbij in de fout ging, speelt geen enkele rol. Diefstal en vandalisme op de werf vallen eveneens meestal onder de dekking, net als schade door natuurkrachten en brand. Ook jouw aansprakelijkheid als bouwheer of eigenaar tegen-

tijdens een

renovatie

over derden is hiermee gedekt. Leiden de verbouwingswerken bijvoorbeeld tot barsten of een verzakking in de woning van de buren? Is een gedeelte van jouw gevel terechtgekomen op een geparkeerde auto? Met een ABR-verzekering hoef je niet wakker te liggen van schadeclaims en aanslepende rechtszaken. Extra handig is dat de bouwheer of andere slachtoffers onmiddellijk vergoed worden, ongeacht de omstandigheden. Pas daarna zal de verzekeraar de aansprakelijkheid onderzoeken en het uitgekeerde bedrag proberen te verhalen op de verantwoordelijke (of diens verzekeraar). Daar merk je zelf helemaal niets van. Bovendien komt de voortgang van de renovatiewerken niet in het gedrang, zelfs al moet een deskundige ter plaatse komen om bepaalde vaststellingen te doen.

Minstens 850 euro

Vertrouw je de verbouwing van je woning toe aan afzonderlijke aannemers, dan is een ABR-polis zeker het overwegen waard. De hoogte van de premie is onder meer afhankelijk van de complexiteit van de bouwwerken, de hoogte van het verzekerde bedrag, de duur van de werken, het aantal betrokken partijen, de aard van de ondergrond en de omliggende gebouwen. Een rondvraag leerde ons dat 850 euro een absoluut minimum is. Neem dit bedrag vooraf op in je renovatiebudget. Wat de polis precies dekt, verschilt van verzekeraar tot verzekeraar. Informeer naar de vergoedingsplafonds, het franchisebedrag en de uitsluitingen. Bepaalde financiële gevolgen – zoals extra huur omdat de werken langer duren, of inkomensverlies door schade – vallen sowieso nooit onder de ABR-dekking. Meestal kan je (tegen betaling) wel kiezen voor extra dekkingen, bijvoorbeeld voor materiële schade aan je persoonlijke goederen of aan machines en werktuigen. Sluit zo’n werfverzekering in elk geval af vóór de aanvang van de werken. Denk daarbij goed na over de looptijd. Neem

voldoende marge, want in de praktijk lopen renovatiewerken altijd uit. Overweeg dus om de ABR-dekking uit te breiden met een zogeheten ‘onderhoudsperiode’. Die heeft betrekking op de twaalf maanden die meteen volgen op de afronding van je verbouwingsproject. Zo’n verlenging is geen overbodige luxe, want vaak komen de gevolgen van een constructiefout pas later aan het licht. Ga ook op voorhand na of de aannemer eventueel een verzekering heeft die alle (onder)aannemers en de bouwheer dekt in het kader van de renovatiewerken. De kans bestaat ook dat de betrokken architect zelf al een verzekering heeft afgesloten voor jouw bouwwerf. Vraag in elk van deze gevallen een schriftelijk bewijs dat duidelijk vermeldt dat zowel jouw werf als de aansprakelijkheid gedekt zijn. Zo vermijd je discussies, vertragingen en schadeclaims wanneer er plots problemen opduiken. n

DIT MOET JE ONTHOUDEN Ga eerst na of je je huidige brandpolis tijdens de renovatie van je woning tijdelijk kan uitbreiden met een extra dekking. Check ook of de betrokken aannemer of architect een eigen verzekering voor jouw werf heeft afgesloten. Voel je je nog altijd onvoldoende beschermd? Overweeg dan om voor de aanvang van de werken een extra ABR-polis aan te gaan. Neem de premie op als onderdeel van je renovatiebudget. Renovatiedag 2020

FINANCIËN Tekst Roel Van Espen

Hoe financier je je

1. Spaargeld gebruiken

Verbouwingsprojecten kosten al snel een klein fortuin. Er bestaan echter verschillende manieren om de renovatiewerken in jouw woning te financieren. Elke optie heeft zowel pro’s als contra’s.

De rente op een spaarboekje is al jarenlang erg laag, waardoor je geld zo goed als niets meer opbrengt. Het valt dus te overwegen om een deel van je spaarcenten te gebruiken voor de renovatie van je woning. Goed nieuws is alvast dat investeren in vastgoed doorgaans een rendabele belegging blijkt. Hoewel er geregeld geruchten de kop opsteken over een eventuele malaise op de huizenmarkt, zijn de woningprijzen sinds de eeuwwisseling verdubbeld. Bovendien kost lenen, ondanks de erg lage renteniveaus, je nog altijd behoorlijk wat geld (hieronder geven we daar een concreet voorbeeld van). Door je spaargeld aan te spreken in plaats van een krediet af te sluiten, kan je dus flink besparen. Op die manier verklein je wel je financiële buffer voor onvoorziene omstandigheden.

2. Woonkrediet heropnemen

Heb je in het verleden al een woonkrediet afgesloten voor de aankoop of bouw van je woning? Dan kan je bij de meeste banken een gedeelte van het reeds terugbetaalde kapitaal heropnemen. Sloot je destijds een lening voor bijvoorbeeld 200.000 euro af, en heb je intussen al de helft terugbetaald? Dan kan je vrij makkelijk 100.000 euro bijlenen voor de financiering van de renovatie. Omdat dit alles binnen de lopende hypotheek gebeurt, is er geen nieuwe hypothecaire inschrijving nodig. Je hoeft dus niet opnieuw bij de notaris langs te gaan om allerlei papieren te ondertekenen. Je betaalt dus geen tweede keer notaris-, hypotheek- of registratiekosten. Zo spaar je flink wat geld uit.

Renovatiedag 2020

renovatie? Een renovatielening is een lening op afbetaling die bestemd is voor alle soorten verbouwingswerken in en rond het huis. Deze flexibele formule is vooral interessant voor kleinere bedragen Weet ook dat een heropname van een woonkrediet steeds gebeurt tegen de actuele rentevoeten. En dat is momenteel een extra troef. Een bijkomend voordeel van dit scenario is dat je mogelijk langer recht hebt op een fiscaal voordeel, de zogenaamde woonbonus. Zeker als je woonkrediet relatief lang geleden afgesloten werd, geniet je mogelijk nog een aantrekkelijke belastingvermindering (die intussen in alle gewesten werd teruggeschroefd of afgeschaft voor nieuwe leningen). Bovendien blijft je spaargeld zo beschikbaar voor onvoorziene omstandigheden of beleggingsopportuniteiten. Anderzijds wordt je rentelast wel groter.

3. Nieuw woonkrediet afsluiten

Heb je geen lopende hypotheeklening, dan kan je uiteraard ook een nieuw woonkrediet afsluiten voor de financiering van je verbouwingswerken. Zoals hierboven al vermeld, blijven de erg lage rentevoeten een belangrijke troef van deze optie. Ter illustratie: het is vandaag mogelijk om een woonkrediet van 100.000 euro met een looptijd van 10 jaar af te sluiten tegen een vaste rentevoet van 1 procent. Dat is zeker het geval bij nichebanken. Ga daar dus zeker eens aankloppen. Bovendien kom je – afhankelijk van het gewest– eventueel in aanmerking voor een fiscaal voordeel in het kader van je hypothecair krediet. En ook in dit scenario blijft je spaargeld op elk moment beschikbaar. Al verwachten kredietgevers sowieso een stuk eigen inbreng bij het afsluiten van een woonlening. Met andere woorden: je zal wellicht nog altijd een deel van je spaarpot moeten aanspreken om de reno-

vatiewerken te financieren. Bovendien komen er ook nog kosten bij die gepaard gaan met het afsluiten van een nieuw woonkrediet (dossierkosten, notariskosten…). Het totaalbedrag kan naargelang het geleende bedrag oplopen tot enkele duizenden euro’s. Onderschat daarenboven ook de rentelast van het woonkrediet niet. Want ook al leen je 100.000 euro tegen een aantrekkelijke interestvoet van 1 procent over een periode van 10 jaar, dan betaal je in totaal nog altijd ongeveer 5.100 euro aan rente.

4. Renovatielening afsluiten

Een renovatielening is een lening op afbetaling die bestemd is voor alle soorten verbouwingswerken in en rond het huis. De commerciële benaming verschilt van bank tot bank. Deze flexibele formule is vooral interessant voor kleinere bedragen. Ze wordt in principe makkelijker toegekend dan een hypotheeklening, en doorgaans zijn er geen waarborgen vereist. Je woning fungeert dus niet als onderpand. De administratieve formaliteiten zijn sneller afgehandeld dan bij een hypothecair krediet, waardoor er geen of nauwelijks dossierkosten aangerekend worden. En vermits een renova- u Renovatiedag 2020

FINANCIËN

De rentevoeten voor een groene lening liggen lager dan die voor een gewoon renovatiekrediet. Op die manier willen banken consumenten aanzetten tot duurzamer omgaan met energie

tiekrediet niet notarieel moet worden vastgelegd, bespaar je bijkomend op de notariskosten. De rentevoeten liggen wel hoger dan die van een hypothecair woonkrediet. Bovendien geeft een renovatielening nooit recht op een fiscaal voordeel.

5. Energiekrediet afsluiten

Beoog je met de geplande verbouwingswerken meer energie in je huis of appartement te besparen? In dat geval kan je bij zowat alle banken in ons land ook terecht voor een groene lening of een energiekrediet. Het betreft net zoals een gewoon renovatiekrediet een flexibele lening op afbetaling die zonder tussenkomst van een notaris kan worden afgesloten. Ook hier verschilt de commerciële benaming naargelang de bank. De rentevoeten voor zo’n groene lening of energiekrediet liggen lager dan die voor een gewoon renovatiekrediet. Op die manier willen banken consumenten aanzetten tot duurzamer omgaan met energie. De tariefverschillen tussen beide kredietformules kunnen evenwel aanzienlijk variëren naargelang de financiële instelling. Vergelijken is dus de boodschap! Gelukkig kan je op de websites van de meeste banken een onlinesimulatie maken. Om in aanmerking te komen voor een groen krediet, moet je uiteraard investeren in energiebesparende maatregelen, zoals je oude ramen vervangen door nieuwe ramen met hoogrendementsglas, het dak isoleren of je stookketel inruilen voor een zuiniger model. Ook investeringen in thermostatische kranen, zonnepanelen, een zonneboiler, een warmtepomp en een energie-audit van de woning komen hiervoor in aanmerking.

Renovatiedag 2020

Welk percentage van het totale renovatiebudget je moet spenderen aan de energiebesparende maatregelen, verschilt naargelang de kredietgever. Sommige banken vermelden bijvoorbeeld een minimumpercentage van 50 procent, terwijl andere financiële instellingen daar vooraf minder duidelijk over zijn. Informeer dus zeker bij meerdere banken naar de voorwaarden van hun energielening.

6. Voorschot groepsverzekering opnemen

Je kan ook overwegen om een voorschot op je groepsverzekering op te nemen voor de verbouwing van je woning. Ter info: zeven op de tien loontrekkende Belgen hebben zo’n collectieve groepsverzekering afgesloten via hun werkgever. Die helpt bij de opbouw van een bijkomend, extralegaal pensioenkapitaal. Een groepsverzekering biedt bovendien een aantal fiscale voordelen voor werkgever én werknemer. Het opgebouwde spaarbedrag binnen de groepsverzekering wordt pas uitbetaald wanneer je met pensioen gaat. Toch kan je nu al een deel van de reeds opgebouwde spaarreserve opnemen. Die mag immers wettelijk gebruikt worden voor de financiering van een aankoop, bouw of renovatie van een onroerend goed. Deze optie is vooral interessant wanneer de einddatum van je contract nadert, want je zal interesten moeten betalen op het opgenomen bedrag tot aan je pensioen. Welk bedrag je precies vervroegd kan opnemen, hangt af van de reeds opgebouwde pensioenspaarpot. Informeer dus zeker eens bij je verzekeraar. n

Verrassend, veelzijdig & vol leven GROOTSTE WOONBLAD VAN BELGIË

Klaar voor het voorjaar

De mooiste

huizen

BINNEN ÉN BUITEN

Van parasol tot poolhouse Prijs: € 6,50

Wonen Landelijke stijl - editie 01/2020 - BE

MET EXTRA VEEL BUITENINSPIRATIE

Nu in de winkel wonenlandelijkestijl.com

COLOFON Ik ga Bouwen Speciale editie Renovatiedag is een uitgave van: Sanoma Regional Belgium NV/SA behorend tot Sanoma Media Belgium Hendrik Consciencestraat 40-42 | 2800 Mechelen | tel. +32(0)15 67 80 00 BTW/TVA BE 0404.802.774 | RPR/RPM Mechelen Nederland: Uitgeverij WVM Euro Publinet BV behorend tot Sanoma Regional Belgium NV/SA Postbus 545 | 4870 AM Etten-Leur tel. +31(0)24 344 47 87 | fax +31(0)24 356 68 39 NL 801.51.86.47 B01 KVK Eindhoven

Welke premies krijg ik als ik mijn woning verbouw?

be.communication@sanoma.com | www.sanoma.be

Gedelegeerd Bestuurder: Rob Kolkman Director Special Interest: Ruud Bijl Brand Director Home & Deco: Nico Smout Hoofdredacteur & Verantwoordelijke Uitgever: Eric Cloes Eindredactie: Sarah De Meûter, Emma Van Loock Redactie: Katrien Bonne, Wim Deloof, Anja Giegas, Tom Mondelaers,

Jan Roodhooft, Jos Segaert, Roel Van Espen, Hans Wynants Webredactie: Maylis Chavagne, Jasper De Spiegeleer Vertaling: Deladrière Translation sprl, Philippe De Reuck, Miche Dhondt, French Connection sprl, Hilde Huybrechts, Pascale Luyts, Jos Segaert, Text’R Flow Manager: Heidi Mols Art Director: Heidi Theunis Lay-out: Denise Pirenne Beeldbewerking: Ingrid Van Horenbeeck Infografie: Helga Orinx (Kikerviz) Fotografie: Stefanie De Neve, Bart Gosselin, Sarah Van Hove Lay-out advertising: Joelle Van Overstraeten, publi.be@sanoma.com, tel. +32(0)15 67 80 23 Sales Manager: Joost Prikker National account Manager: Nele Keyaert Regional account Managers: Chris Deschepper, Andy Panis, René van Ham, Viviane Weber tel. +32(0)15 67 87 82 Support Account Managers: Cindy Verwilt Marketing Manager: Sandra Van Geeteruyen Marketeers: Nadia Van Campenhout, Aurélie Bellen, Tiny Peeleman Finance: Inge Cok Verdeling: AMP Brussel

Vragen voor onze klantendienst? Bel op tel. 02/556.41.50 (elke werkdag van 8u tot 16u30) of stuur een e-mail naar abo.sanoma@partnerpress.be Wens je een abonnement op Ik ga Bouwen? Voor de voordeligste abonnementsvoorwaarden, bel naar 02/556.41.50 (elke werkdag van 8u tot 16u30) of surf snel naar www.ikgabouwen.be/abo Sanoma Regional Belgium, met maatschappelijke zetel te Hendrik Consciencestraat 40-42, 2800 Mechelen (hierna “Sanoma”), verwerkt de door u meegedeelde persoonsgegevens als verantwoordelijke voor de verwerking. Uw persoonsgegevens worden gebruikt in het kader van de uitvoering van de overeenkomst en, wanneer u hiervoor expliciet uw toestemming heeft gegeven, ook voor direct marketing doeleinden. De persoonsgegevens zullen door ons worden bewaard gedurende een periode van maximaal 2 jaar na uw laatste transactie bij Sanoma. Verder zal Sanoma uw persoonsgegevens bezorgen aan Bisnode Belgium NV (Researchdeef 65, 1070 Anderlecht) en in voorkomend geval aan andere partners (o.a. commerciële partners, partners uit de liefdadigheidssector, uit de publieke sector, uit het verenigingsleven, of belangengroepen) zodat zij u gepersonaliseerde aanbiedingen kunnen bezorgen. Om te vernemen hoe Bisnode Belgium NV of andere partners met uw persoonsgegevens omgaan, verwijzen wij u graag door naar hun privacyverklaringen. Gelieve te willen noteren dat uw persoonsgegevens steeds in overeenstemming met onze privacy policy worden verwerkt, die u vrij kan consulteren op onze website: www.sanoma.be/nl/privacy. Indien u bijkomende vragen of opmerkingen heeft met betrekking tot de verwerking van uw persoonsgegevens kan u ons steeds contacteren via bovenstaand adres.

Vind het antwoord op deze vraag en al je andere bouwvragen op ikgabouwen.be

© Copyright: Sanoma Regional Belgium NV/SA Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of gekopieerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel ondervonden schade voortvloeiende uit fouten en/of onvolledigheden in de inhoud van dit blad. Tevens is de uitgever niet verplichtongevraagd ingezonden bijdragen, die niet voor publicatie in aanmerking komen, terug te zenden. De adverteerder is verantwoordelijk voor de door hem opgegeven tekst, foto’s, logo’s en dergelijke. De adverteerder vrijwaart Sanoma Regional Belgium NV/ SA tegen alle vorderingen die zouden kunnen voortvloeien uit de schending van rechten van derden met betrekking tot merken, octrooien, handelsmodellen, auteursrechten of elk ander recht dat de derde zou kunnen doen gelden. De gedrukte kleuren in de shoppings kunnen afwijken van de originele kleuren. De prijzen zijn adviesprijzen en kunnen afwijken van de prijzen in de winkels.

KOPEN

RENOVEREN

AFWERKEN

Het complete magazine voor jouw woning

Baksteen in de maag. Bouwkriebels in de buik. Tijd om onze architect te raadplegen!

Een woning aankopen, opfrissen of verbouwen? Begin met een goed advies! Op zoekeenarchitect.be vind je fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van duizenden realisaties van architecten, samen met handige tips en duidelijke informatie. Op zoekeenarchitect.be vind je beslist wie en wat je zoekt. Of je nu gaat voor nieuwbouw of renovatie, een totaalbegeleiding nodig hebt of alleen maar een eerste advies.

Je dromen voor morgen worden die van vandaag Een initiatief van NAV, Netwerk Architecten Vlaanderen

Hoe maak ik van mijn zolder een extra kamer?

Vind het antwoord op deze vraag en al je andere bouwvragen op ikgabouwen.be KOPEN

RENOVEREN

AFWERKEN

Het complete magazine voor jouw woning