Neapolitiki10net

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

Β΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΤΕΥΧΟΣ 10 - ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014 - ΤΙΜΗ 4 ΕΥΡΩ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΚYΠΡΟΣ

1974-2014: 40 χρόνια αισχύνης Φάκελλος Επιχείρηση αναβίωσης του Χαλιφάτου Γιώργος Καραμπελιάς Εκ βαθέων συνέντευξη ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ

1

2

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Η Nέα Πολιτική

μηνιαίο πολιτικό περιοδικό - Β΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΤΕΥΧΟΣ 10 - ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

k

περιεχόμενα Από την διεύθυνση ...................................................................................... 3 Κωνσταντίνος Κόλμερ Το Πρωτογενές Έλλειμμα και η Περικοπή των Συντάξεων .................. 4 Θεοφάνης Μαλκίδης Ελληνική Θράκη ......................................................................................... 7 Κωστής Πιερίδης Ελάχιστοι κατάλαβαν το μήνυμα των Ευρωεκλογών ........................... 9 Νίκος Λιναρδάτος Casus Belli ................................................................................................. 10 Χρήστος Χαλαζιάς Πολιτικά σφάλματα δημιουργούν μη αναστρέψιμες καταστάσεις .... 11 Γιάννης Μαρίνος Η δραματοποιημένη επανάληψη μιας προηγηθείσας τραγωδίας ...... 13 Πάνος Παναγόπουλος Η μη ανταγωνιστική γεωργία μας αποτελεί εθνικό πρόβλημα .......... 19 Δημήτρης Κουτσονίκας Χρηματιστήριο .......................................................................................... 22 Μάνος Κρανίδης Σαράντα φόροι και τέλη στα ακίνητα! .................................................. 23 Γιώργος Καραμπελιάς Εκ βαθέων συνέντευξη στην ΝΠ ........................................................... 25

Επιστολή του επίτιμου Α/ΓΕΕΘΑ Ναυάρχου Χ. Λυμπέρη ................. 44 ΦΑΚΕΛΛΟΣ: Επιχείρηση αναβίωσης του Χαλιφάτου Εισαγωγικό σημείωμα ............................................................................... 45 Α. Δ. Παπαγιαννίδης Πόσο απέχει το Ιράκ (και η Ουκρανία) απο τα Βαλκάνια; ................. 47 Γιάννης Χατζόπουλος Ιρανικά διλήμματα στην Μεσοποταμία ................................................. 48 Γιώργος Φοίνικας Επικίνδυνη συγκυρία γιά την ελληνική εξωτερική πολιτική .............. 49 Σωτήρης Δημόπουλος Ρωσσικά στοιχήματα στην Εγγύς Ανατολή .......................................... 51 Χρήστος Ζιώγας Η Σαουδική Αραβία παράγων σταθερότητας και αστάθειας ............... 53 Ραφαήλ Καλυβιώτης Η Νέμεσις παραλύει την αμερικανική πολιτική ................................... 55 Ιωακείμ Αμπαρτζίδης Αλλαγές στο ισραηλινό στρατηγικό δόγμα .......................................... 56 Γεωργίος Κ. Οικονόμου

Τρία σενάρια γιά την Κίνα ....................................................................... 59

Α. Δ. Παπαγιαννίδης Δ. Πολίτης Μελέτης Μελετόπουλος Μ.Μελετόπουλος - Β. Πατρώνας Παύλος Καρούσος Κωνσταντίνος Κόλμερ Κώστας Παπασταύρου Θαλής Καραγιαννόπουλος Μελέτης Μελετόπουλος

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΚΥΠΡΟΣ 1974-2014 To χρυσοπράσινο φύλλο ......................................................................... 63 Η Κύπρος δεν κείται μακράν .................................................................. 65 Μία άγνωστη προσπάθεια αποτροπής του Αττίλα .............................. 69 Το χρονικό του Αττίλα .............................................................................. 74 Ανοίγει ο φάκελος της αποστολής «ΝΙΚΗ» ......................................... 81 Η νέα τραγωδία της Κύπρου .................................................................. 83 Το Κυπριακό στην μέγγενη του πάρε-δώσε! ........................................ 85 Σκέψεις μετά από μία επίσκεψη .................................................................. 87 Η μη λύση είναι καλύτερη από την «λύση» που μεθοδεύεται ............ 89

Γιάννης Δρακόπουλος Ρωμαίος και Ιουλιέττα για 2 .................................................................... 91 Κωνσταντίνος Μπλάθρας Θεώρημα ή θαύμα; .................................................................................. 92 Σπύρος Κουτρούλης Edmund Burke, Στοχασμοί για την Επανάσταση στην Γαλλία ... 94 Nίκος Λιναρδάτος Σταυρόλεξο ................................................................................................ 95

Προς τους αναγνώστες

Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ σχεδιάστηκε πέρυσι την Άνοιξη ως μηνιαίο περιοδικό 64 σελίδων, με συγκεκριμένες στήλες μόνιμων συνεργατών και ένα σχετικά ευσύνοπτο αφιέρωμα σε κάθε τεύχος. Όμως, η αθρόα προσέλευση επιφανών αρθρογράφων αλλά και πλήθους νέων, καθώς και η εισροή ποιοτικών αναλύσεων μακροσκελέστερων από τα προβλεπόμενα, η προσθήκη νέων στηλών, θεωρητικών κειμένων και, τέλος, του Φακέλλου Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας με διεθνείς συνεργασίες, ανέτρεψαν τον αρχικό σχεδιασμό. Σύντομα η ΝEA ΠΟΛΙΤΙΚΗ απέκτησε πιο σύνθετη δομή, ευρύτερο περιεχόμενο και μεγαλύτερη έκταση. Φαίνεται ότι η μορφή στην οποία εξελίχθηκε περίπου αυτόματα, ανταποκρίνεται περισσότερο στις σημερινές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. Άλλωστε, η υποδοχή του περιοδικού από το αγοραστικό κοινό υπήρξε και εξακολουθεί να είναι θερμή, πανελλήνια και σταθερή. Καθώς η διαχείριση της έκδοσης ενός περιοδικού 100 έως 120 σελίδων με ποιοτικά χαρακτηριστικά δεν είναι εφικτή στα πλαίσια της μηνιαίας έκδοσης, αποφασίσαμε να μεταβάλουμε το περιοδικό σε διμηνιαίο, κάτι που θα διευκολύνει ολόκληρο το κύκλωμα παραγωγής και διανομής του. Οι συνδρομητές θα λαμβάνουν κανονικά ολόκληρο τον αριθμό των τευχών που ανταποκρίνεται στην συνδρομή τους. Το αντίτιμο της συνδρομής παραμένει σταθερό και θα ισχύει για τον ίδιο αριθμό τευχών. Ευχαριστούμε τους αναγνώστες μας για την σταθερή ανταπόκρισή τους στην προσπάθειά μας. Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

1

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό ISSN: 2241-6226

εκδότης ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ ΑΕΒΕ

ελληνικό χρηματιστήριο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΝΙΚΑΣ

διευθυντής ΜΕΛΕΤΗΣ Η. ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΣ

επιστημονικές ειδήσεις ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΡΟΥΣΟΣ αρχισυντάκτης για πολιτιστικά θέματα ΝΙΚΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ κινηματογράφος ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΛΑΘΡΑΣ θέατρο ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

σύμβουλος έκδοσης ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΦΑΡΑΣ αρχισυντάκτης-συντονιστής ύλης ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ βοηθοί αρχισυντάκτες ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΠΥΡΑΚΟΣ-ΠΑΤΡΩΝΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΚΙΝΟΠΟΥΛΟΣ

www.neapolitiki.gr

κύριοι αρθρογράφοι-αναλυτές ΝΙΚΟΣ ΑΛΙΚΑΚΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΑΓΙΣ ΒΕΡΟΥΤΗΣ ΟΘΩΝ ΙΑΚΩΒΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΛΜΕΡ ΝΕΣΤΩΡ ΚΟΥΡΑΚΗΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΟΥΣΟΥΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΣΣΑΒΕΤΑΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΕΣΘΑΝΕΩΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΗΤΡΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΚΩΣΤΑΣ Μ. ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΡΙΑΝΤΗΣ γεωπολιτική ανάλυση ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΡΑΦΑΗΛ ΚΑΛΥΒΙΩΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΜΑΛΚΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΕΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΦOΙΝΙΚΑΣ ανταποκριτής στην Λευκωσία ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΣ ανταποκριτής στις Βρυξέλλες ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΑΡΑΓΚΑΣ αρχισυντάκτης για οικονομικά θέματα ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΙΔΗΣ διεθνής οικονομία ΤΙΜΟΣ ΚΟΥΖΕΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΟΥΧΛΙΔΗΣ ελληνική οικονομία ΜΑΝΟΣ ΚΡΑΝΙΔΗΣ

θεωρητικά κείμενα-ιστορικά αφιερώματα ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΔΟΥΒΑΛΕΡΗΣ ΧΑΡΗΣ ΚΑΤΣΙΒΑΡΔΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ σταυρόλεξο ΝΙΚΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ διαχείριση ιστοσελίδας ΚΩΣΤΗΣ ΠΙΕΡΙΔΗΣ διαχείριση facebook ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗΣ επιμέλεια-σελιδοποίηση ΝΙΚΟΛΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ εικονογράφηση ΣΠΥΡΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

• Ηλ. ταχυδρομείο: syggrafeas@yahoo.gr • Συνδρομές: τηλ. 6978 774 874, 698 014 9044 Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις Παπαζήση, Νικηταρά 2 και Εμμ. Μπενάκη, Αθήνα Η Νέα Πολιτική κυκλοφορεί κάθε μήνα στα βιβλιοπωλεία και σε επιλεγμένα σημεία πώλησης: Εκδόσεις Πατάκη /Ακαδημίας 65, Αθήνα Ιανός / Σταδίου 24,Αθήνα Αριστοτέλους 7, Θεσσαλονίκη Ναυτίλος / Χαριλάου Τρικούπη 28, Αθήνα Πρωτοπορία / Γραβιάς 3-5, Πλ. Κάνιγγος, Αθήνα Πολιτεία / Ασκληπιού 1-3 & Ακαδημίας, Αθήνα Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο / Θεμιστοκλέους 37 Εκδόσεις Θεμέλιο ΕΠΕ/ Σόλωνος 84, Αθήνα Αθ. Χριστάκης / Ιπποκράτους 10-12, Αθήνα Free Thinking Zone / Σκουφά 64, Αθήνα Βιβλιοπωλείο Επιλογή / Κρήτης 5, Ζωγράφου

Η Νέα Πολιτική δέχεται και δημοσιεύει κείμενα συνεργατών και αναγνωστών. Για τις απόψεις των δημοσιευομένων άρθρων υπεύθυνοι είναι μόνον οι συντάκτες τους.

2

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

από την διεύθυνση

k

Η Ελλάδα σε προεπαναστατική περίοδο

Ω

ς Επανάσταση δεν νοείται εδώ η (κατά την παλαιά μαρξιστική ορολογία) «εξέγερση των μαζών» και η «δικτατορία του προλεταριάτου». Ούτε βεβαίως η εμφάνιση «εθνοσωτήρων» που θα αναλάβουν εργολαβικά την σωτηρία όλων μας. Αυτά έχουν ιστορικώς υπερνικηθεί και δεν επανέρχονται. Οι κοινωνίες σήμερα έχουν γίνει εξαιρετικά πολύπλοκες και δεν κυβερνώνται ούτε με διατάγματα μπολσεβίκων ούτε με αποφάσεις επαναστατικών επιτροπών. Ως Επανάσταση ορίζεται, στις σημερινές συνθήκες, η αναπόφευκτη εξάλειψη της παλαιοκομματικής ολιγαρχίας, των προνομίων και των αντιδημοκρατικών πρακτικών της, και η αντικατάστασή της από νέα πολιτικά σχήματα, που θα εκφράζουν την κοινωνία και όχι τους αυτιστικούς και διεφθαρμένους κομματικούς μικρόκοσμους. Η φαυλοκρατία της Μεταπολίτευσης, στην ομαλή ή ανώμαλη πτώση της, δεν αφήνει διάδοχο σχήμα. Από το υπάρχον πολιτικό δυναμικό δεν προκύπτει κάποια εναλλακτική λύση. Οι δεκαετίες οικογενειοκρατίας και ευοιοκρατίας διαμόρφωσαν ένα στελεχιακό δναμικό κωμικοτραγικού επιπέδου. Το άλλοθί της, ο ΣΥΡΙΖΑ, απέτυχε να διαμορφώσει πλειοψηφικό ρεύμα, αν και υπ’ αυτές τις συνθήκες η αξιωματική αντιπολίτευση θα έπρεπε να βρίσκεται στο 50 ή 60%. Τα διάφορα «νέα» κόμματα που εμφανίστηκαν στα χρόνια του Μνημονίου διέγραψαν βρα-

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

χεία πορεία αποτυχίας και απαξιώθηκαν, διότι στην ουσία υπήρξαν προϊόντα προσωπικής στρατηγικής παλαιοκομματικών πολιτευτών. Η Κεντροδεξιά και η Κεντροαριστερά είναι χώροι κενοί, που αναμένουν την ανασύστασή τους από προσωπικότητες και στελέχη από την κοινωνία. Τα άκρα, τέλος, υπάρχουν όσο υπάρχει το μεγάλο κενό εξουσίας. Στις εκλογές του 2012, το εκλογικό σώμα πειραματίστηκε με ατελέσφορες επιλογές. Η ουσία του προβλήματος είναι ότι η κοινωνία των πολιτών δεν κατώρθωσε ακόμα να γεννήσει την μεγάλη δημοκρατική και πατριωτική δύναμη ανατροπής που χρειάζεται η χώρα γιά να ξανασταθεί στα πόδια της. Μία τέτοια δύναμη θα συσπειρώσει τα καλύτερα στοιχεία της ελληνικής κοινωνίας, που σήμερα βρίσκονται όλα εκτός πολιτικής. Μία τέτοια δύναμη θα μεταρρυθμίσει ριζικά τους θεσμούς, αντικαθιστώντας τις σημερινές ολιγαρχικές και φαυλοκρατικές δομές με μία πραγματική δημοκρατία ευρωπαϊκού τύπου. Είναι απολύτως βέβαιο ότι μία τέτοια δύναμη θα βρει τεράστια απήχηση στην κοινωνία, που θα της δώσει με την ψήφο της την ισχύ να αλλάξει τα πάντα. Αυτά ασφαλώς συνιστούν Επανάσταση, και μάλιστα στην πιό γνήσια και ουσιαστική μορφή της.

H NEA ΠΟΛΙΤΙΚΗ 3

Το Πρωτογενές Έλλειμμα και η Περικοπή των Συντάξεων του Κωνσταντίνου Κόλμερ

Τ

ο πραγματικό ταμειακόν έλλειμμα της Ελληνικής κυβερνήσεως ηυξήθη σημαντικά, το πρώτον 5μηνον του τρέχοντος έτους, συνεπεία της υστερήσεως αποδόσεως των φόρων, των ελλειμμάτων του ΕΟΠΥΥ, των εκκρεμών οφειλών του δημοσίου προς τις επιχειρήσεις και των υψηλοτέρων τόκων του δημοσίου χρέους. Και τούτο μάλιστα παρά την μείωσι των δημοσίων δαπανών – ιδίως των «επενδύσεων». Το ύψος του πραγματικού δημοσίου ελλείμματος υπερβαίνει τα 4,1 δις. ευρώ αλλ’ η κυβέρνησις αρνείται αιδωσίμως να δημοσιεύσει τα σχετικά στατιστικά στοιχεία. Υπάρχει, όμως, ένας αδιάψευστος μάρτυς της ταμειακής δυσχερείας του κράτους: η αδυναμία καταβολής των συντάξεων. Ήδη, άρχισε η συζήτησις διά την περικοπήν, αν όχι κατάργησι των επικουρικών συντάξεων.

το παρελθόν προοιωνίζεται το μέλλον Tο παρελθόν έτος 2013, η κυβέρνησις ΣαμαράΒενιζέλου σχημάτισε πραγματικό δημόσιον έλλειμμα 23 δις. ευρώ ή 12,7% του ΑΕΠ, το οποίον παρουσίασε ως «πρωτογενές πλεόνασμα». Αφαιρώντας από τις δαπάνες τους τόκους 7 δις. ευρώ και τις κρατικές ενισχύσεις 19 δις. ευρώ, διά την εκ νέου διάσωσι των τεσσάρων εμπορικών τραπεζών, που έχουν απομείνει μετά την καταστροφή του τραπεζικού συστήματος της χώρας, η κυβέρνησις θεώρησε το πρόγραμμα της success story. Εν τούτοις πρόκειται περί τραγικής failure story!.. Η διάσωσις των τραπεζών παρουσιάσθη απ’την Γιούροστατ ως δήθεν μη επαναλαμβανόμενο χρεωστικό γεγονός, ενώ είναι ηλίου φαεινώτερον ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αυξάνονται ταχέως και η νέα επιδότησις των τραπεζών έγινε λόγω μειώσεως των καταθέσεων - προφανώς διά να συνεχίσουν οι τράπε4

ζες τις εργασίες των και μη «βαρέσουν κανόνι». Οι εμφανιζόμενες ως «καταθέσεις 160 δις. ευρώ» απλώς δεν υπάρχουν στο παθητικό των τραπεζών, ενώ στο ενεργητικό των 220 δις. ευρώ τα δάνεια και οι εγγυήσεις συνεχώς συρρικνούνται (-4% τον Απρίλιο ε.έ). Οι τράπεζες έχουν λάβει μέχρι τούδε, από τον Έλληνα φορολογούμενον, εις χρήμα και εγγυήσεις, άνω των 238 δις. ευρώ διά την διάσωσίν των απ’ την χρεωκοπία - ζήτημα χρόνου αν όχι επιμελώς φυλασσόμενο «μυστικό» του μισθάρνου τύπου. Αλλά το θέμα δεν είναι αυτό ή μόνον αυτό: μέχρις του 2016 ελλείπουν από τον κρατικόν προϋπολογισμόν επιπλέον 28 δις. ευρώ. Πρόκειται περί του γνωστού δημοσιονομικού κενού , διά το οποίον η Γερμανική εφημερίς Φράγκφουρτερ Αλγκεμάινε έγραψε προσφάτως ότι το «πρωτογενές πλεόνασμα στον Ελληνικό προϋπολογισμό είναι αποτέλεσμα λογιστικών τρυκ»! Ελληνιστί, προΐόν δημιουργικής λογιστικής. Πράγματι, οι μη καταβαλλόμενοι φόροι υπερβαίνουν το ένα δις. ευρώ μηνιαίως και οι συσσωρευμένες οφειλές αντιστοιχούν στο ήμισυ του εθνικού εισοδήματος (περίπου 61 δις. ευρώ), οι δέ οφειλόμενες υποχρεώσεις του δημοσίου προς τις επιχειρήσεις ανέρχονται εις 5 δις. ευρώ. Από πού θα προέλθουν, συνεπώς, τα ποσά αυτά, δια να καλυφθούν αντίστοιχες υποχρεώσεις του δημοσίου εφέτος και το 2015;

η πεπατημένη Μία πρώτη πηγή θα ήταν ο ξένος δανεισμός, κατά τον χέρ Σόϋμπλε «τώρα, οπόταν οι ξένες αγορές ξανάνοιξαν διά την Ελλάδα».

– Αλλ’ ο δανεισμός αυτός είναι αμφίβολος, δυσχεΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Ελλάδα ρής αν όχι αδύνατος, μ’ επιτόκια της τάξεως του 6%7%, που διπλασιάζουν το χρέος σε 14-11 χρόνια. Μία άλλη πηγή θα ήταν η αύξησις της φορολογίας, αλλ’ ως απεδείχθη τα όρια των φορολογουμένων έχουν προ πολλού εξαντληθή και η απόδοσις των εκτάκτων φόρων είναι αρνητική.

– Όσον αυξάνουν οι φορολογικοί συντελεστές τόσον μειούνται τα δημόσια έσοδα και οι καταθέσεις στις τράπεζες, που επαναφέρουν στην αρχή του το δημοσιονομικό κενό. Εξ ού κι’ η αποπομπή του Γ.Γ.ΥΠΟΙΚ κ. Χάρη Θεοχάρη και η λιποταξία του υπουργού Οικονομικών κ. Γιάννη Στουρνάρα . Τρίτη λύσις είναι η αύξησις του κεφαλαίου των μετόχων, αλλά τα ποσά που δύνανται να συνεισφέρουν είναι ανεπαρκή εν σχέσει με τα διευρυνόμενα ανοίγματα του ισολογισμού των τραπεζών, λόγω μη εξυπηρετουμένων δανείων .

– Τα οποία ανέρχονται στο 33% του ενεργητικού, κατά την Τράπεζα της Ελλάδος, και συνεχώς αυξάνουν λόγω της παρατεινομένης υφέσεως στην οικονομία. Τέλος, απομένει η περικοπή των καταθέσεων και η μη καταβολή των συντάξεων στους δημοσίους και ιδιωτικούς υπάλληλους. Η μεν μη πληρωμή των τόκων είναι «πιστωτικό γεγονός», συνεπαγόμενον άμεση χρεωκοπία της Ελλάδος, το δε ΙΚΑ και τα επικουρικά ταμεία έχουν «λυγίσει» από την οικονομική ύφεσι και την περιτομή των ομολόγων υπό του κ.Γ. Προβοπούλου το 2012.

– Ο οποίος μάλιστα είχε και την ειλικρίνεια ή τον κυνισμό να προβλέψει την κατάρρευσι του συνταξιοδοτικού συστήματος της χώρας, εν συνεχεία της εκτελέσεως εντολής του χέρ Σόϋμπλε, διά την «ελάφρυνσι του Ελληνικού χρέους», με μείωσι της αξίας των ομολόγων κατά 85%-εξαιρέσει βεβαίως των τραπεζών, όπερ αποτελεί κολαζόμενο σκάνδαλον κραυγαλέας αντισυνταγματικότητος, συνεπαγόμενον ποινικάς κυρώσεις.

το συνταξιοδοτικόν κενόν Σύμφωνα με πληροφορίες της Καθημερινής 27.4.14(*), οι ετήσιες δαπάνες των συντάξεων ανέρχονται εις 28 δις. ευρώ, αντιπροσωπεύουσες το 50% των τακτικών δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού. Υπάρχουν, βεβαίως, οι εργατικές εισφορές στο ΙΚΑ και στα διάφορα ποικιλώνυμα ταμεία, οι οποίες, όμως, συνεχώς μειώνονται, λόγω της υφέσεως (ανεργίας)και της βιαίας προσαρμογής των μισθών προς τα κάτω. Εκ της ανεργίας και της συνεχούς αυξήσεως του αριθμού των συνταξιούχων (σσ: στα 2,8 εκατομμύρια ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

και συντόμως στα τρία), η χρηματοδότησις των συντάξεων καθίσταται προβληματική. Επειδή οι «εργαζόμενοι» στον δημόσιο τομέα, υπολογιζόμενοι εις 1,3 εκατομμύριον, είναι και διατηρητέοι (μειώνονται μόνον όταν περνούν στην συνταξιοδότησιν) αλλ’ οι μισθοί των, όσον και αν περικοπούν , δεν θα παύσουν να καταβάλλονται. Το κράτος, δηλαδή οι «πολιτικοί» που το εκμεταλλεύονται, παύει/ουν υφιστάμενον/οι όταν η σπάθη του ελλείμματος επιπέσει επί των δημοσίων υπαλλήλων και συνταξιούχων, οι οποίοι την επαύριο των εκάστοτε εκλογών παύουν να παρουσιάζουν ενδιαφέρον διά τους εξουσιαστάς και τους πάτρωνάς των. Εξ ού την επομένη των ευρωεκλογών επανελήφθη η φιλολογία περί «ενοποιήσεως των επικουρικών ταμείων» και της περικοπής των συντάξεων, διά την οποίαν ανετέθη στο ΚΕΠΕ «σχετική μελέτη»!

αδιανόητη κεφαλαιοποίησις Μετά το 2013, τα όρια ηλικίας συνταξιοδοτήσεως ηυξήθησαν στα 67 έτη και καθορίσθησαν συστήματα «νοητής κεφαλαιοποίησης» των ασφαλιστικών εισφορών. Απομένει ν’αποδειχθή στην πράξι το δυσπρόσιτο διά τους ησφαλισμένους, μετά το 2011, σύστημα παροχής συντάξεων. Δηλαδή, εκτός της παρατάσεως της συνταξιοδοτικής ηλικίας, υπάρχει τρομακτική αβεβαιότης διά τους νέους ησφαλισμένους, εάν θα λάβουν πόσην και πότε σύνταξιν, εν συναρτήσει με τις εισφορές των. Άμεσον πρόβλημα γεννάται και διά τους ήδη συνταξιούχους, των οποίων ήδη οι συντάξεις έχουν περικοπεί κατά το ήμισυ και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψις έχει περιορισθή εις μεγάλο βαθμόν έναντι του παρελθόντος. Εάν συνεχισθούν οι σημερινές τάσεις, η συνταξιοδοτική δαπάνη θ’ αντιστοιχεί στο ένα τέταρτο περίπου του ακαθαρίστου εθνικού.προϊόντος το 2020 –όπερ αδύνατον να σηκώσει ο κρατικός κορβανάς. Από την άλλην, ο περιορισμός της συνταξιοδοτικής δαπάνης στο 15% μετατίθεται χρονικώς διά το …2060– όσον ισχύει κατά μέσον όρο στην Ευρωπαϊκήν ΄Ενωσι. Στο ενδιάμεσο διάστημα αναμένεται η κατάρρευσις του συνταξιοδοτικού συστήματος ή μέρους αυτού (πχ. της επικουρήσεως) στην χώρα μας. Είναι λίαν πιθανόν ότι οι Ευρωπαίοι (διάβαζε: κυρίως οι Γερμανοί) δεν θα είναι διατεθειμένοι επί μακρόν να χρηματοδοτούν την Ελληνική οικονομία. Θ’ απαιτήσουν αργά ή γρήγορα νέα βιαία «προσαρμογή» των συντάξεων, που ολίγον απέχει από την εκμηδένισί των, 5

ή άλλως την έξοδο της Ελλάδος από την ευρωζώνη, ως υπαινίχθη ο χέρ Σόϋμπλε στα τέλη Μαΐου εις μίαν μετεκλογικήν συνέντευξιν που «άναψε φωτιές» εις Αθήνας - εάν πιστεύσωμε τον φιλοκυβερνητικό τύπο (Νέα και Έθνος). Συνεπώς, όσον υπάρχει …πρωτογενές έλλειμμα και το αποκρύπτει η κυβέρνησις Σαμαρά-Βενιζέλου, τόσον πιθανοτέρα είναι η νέα περικοπή των συντάξεων, με ένα νέον «μνημόνιο» που όμως το διαψεύδουν κάθε τόσον ο κ. Σαμαράς και ο κ.Βενιζέλος, αλλά που επίκειται αναποδράστως. Ούτως εξηγείται το νέο κοινοβουλευτικό πραξικόπημα του κλεισίματος της Βουλής, έναν μήνα ενωρίτερον του συνήθους. Όσον η ανάκαμψις της οικονομίας βραδύνει, τόσον βεβαία είναι η κατάρρευσις του σαθρού συνταξιοδοτικού συστήματος της τρίτης κοινο-βολευτικής α-δημοκρατίας «μας».

Αλλ’ επ’ αυτού του κρισίμου ζητήματος διά την κοινωνικήν συνοχήν, επιδεικνύεται «τελεία του τάφου σιγή» των Μ.Μ.Επιβολής, εν όψει νέων -κοινοβουλευτικών αυτήν την φορά- εκλογών εντός του προσεχούς έτους. Ο «ανασχηματισμός» είναι η τελευταία θεατρική πράξις της κυβερνήσεως ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, που δεν πρόκειται ν’αποδώσει. Δεν συμφέρει την «φιλοευρωπαϊκή μερίδα» να μάθη ο Ελληνικός λαός την οδυνηρά αλήθεια της αώρου εντάξεως στο ευρώ, και οι περί πολλά τυρβάζοντες οικονομολόγοι την σχέσι συντάξεων και πρωτογενούς ελλείμματος. Η πολύ ειλικρίνεια βλάπτει. (*) Βλ.σχ. άρθρον του προέδρου της ΑΟΝ Hiwitt, αναλογιστού (κι’αυτό έχει ιδιαιτέρα σημασία) Παναγιώτου Ζαμπέλη.

Πού μπορεί να φθάσει το πετρέλαιο;

Τ

ο Ιράκ είναι σήμερα η δεύτερη μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα του O.P.E.C. μετά την Σαουδική Αραβία. Η ημερήσια παραγωγή του ξεπερνά τα 2,8 εκατομμύρια βαρέλια. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι οι εγκαταστάσεις εξόρυξης και επεξεργασίας στο βόρειο τμήμα της χώρας είναι σχετικά ασφαλείς, προς το παρόν. Αν το πρόβλημα με τους Ισλαμιστές περιοριστεί στο βόρειο και κεντροδυτικό μέρος της χώρας, μια μερική απώλεια στην παραγωγή θα μπορούσε να αντισταθμιστεί από μια αύξηση της παραγωγής από τα άλλα μέλη του οργανισμού. Φυσικά μια τέτοια εξέλιξη θα έθετε τέρμα στην ελπίδα για τιμές στο CRUDE κάτω από 100 δολλάρια μεσοπρόθεσμα.

Προς τι λοιπόν όλη η ανησυχία; Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι η παγκόσμια κατανάλωση εξακολουθεί να αυξάνεται. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με τα αποθέματα που δεν ακολουθούν αυτόν τον ρυθμό. Στο Ιράκ έχουν γίνει επενδύσεις που στόχο έχουν να αυξήσουν δραματικά την παραγωγή στα επόμενα είκοσι χρόνια.Καλώς εχόντων των πραγμάτων, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Ενέργειας, το Ιράκ θα μπορούσε μέχρι το 2020 να ανεβάσει την ημερησία παραγωγή του στα 6 εκατ. και να φθάσει ή και 6

να ξεπεράσει ακομη τα 8 εκατ. μέχρι το 2035. Μια τέτοια πορεία θα μπορούσε να «ξεδιψάσει» την Ασία, κυρίως δε την Κίνα. Αν το Ιράκ πετύχει τον στόχο του, θα αναδειχθεί σε δεύτερη μεγαλύτερη εξαγωγωγική δύναμη πετρελαίου, εκθρονίζοντας την Ρωσσία από τη θέση αυτή. Η παραδοχή αυτή είναι και η μόνη ρεαλιστική λύση για να κρατηθεί η τιμη του μαύρου χρυσού κατω από τα 100 δολλάρια μακροπρόθεσμα.

Τι να περιμένουμε τους επόμενους μήνες; Οσο ο έλεγχος των εγκαταστάσεων στο βόρειο Ιράκ παραμένει, δεν πρέπει να δούμε τιμές υψηλότερες των 120 δολλαρίων. Αυτή είναι μια τιμή που περιλαμβάνει και αρκετές ακόμη «επιτυχίες» για τους Ισλαμιστές. Αν όμως η κατασταση εκτραπεί, τότε ένας μεσοπρόθεσμος στόχος θα μπορούσε να τοποθετηθεί στα 170 δολλάρια. Αν σε αυτήν την τιμή συνυπολογίσουμε και μια μάλλον αναμενόμενη ανατίμηση του δολλαρίου, τότε να περιμένουμε ύφεση στην Ευρώπη και την Ιαπωνία, επιβράδυνση στην Ασία, ισχυροποίηση των πετρελαιοπαραγωγών Αράβων και ανέλπιστη ισχυροποίηση στην Ρωσσία. Οσο για την Αμερική, αυτή μάλλον θα καταφέρει να γλιτώσει την ύφεση.

Μιχάλης Παπίδης ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Ελληνική Θράκη αγορές μόνον από καταστήματα μουσουλμάνων, προϊόντα μόνον για μουσουλμάνους, εργασία μόνον σε μουσουλμάνους, καθεστώς οικονομικού γκέτο, τουρκική τράπεζα, αγορές ακινήτων, εξαγορές λιμναζόντων ή εγκαταλειμμένων επιχειρήσεων... του Θεοφάνη Μαλκίδη Νέου τύπου ανάπτυξη στην Ελλάδα αλλά... υμπληρώνονται τέσσερα χρόνια από την έναρξη της “συζήτησης” για την δημιουργία Ειδικής Οικονομικής Ζώνης (ΕΟΖ) σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Ο σχετικός «διάλογος» γίνεται με τόνους ολοένα και πιο δραματικούς, αφού η οικονομική συγκυρία, και η απειλή μεγαλύτερης ανεργίας και φτώχειας, προκαλεί εκπτώσεις στην δημιουργία «θυλάκων» ανάπτυξης. ΕΟΖ, είναι μία περιοχή στην επικράτεια ενός κράτους, όπου ισχύουν διαφορετικές δασμολογικές, εργασιακές και φορολογικές συνθήκες και ειδικές νομικές ρυθμίσεις, κανονισμοί και διοικητικά προνόμια. Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται απολαμβάνουν διαφορετική φορολογική μεταχείριση, ειδικούς όρους όταν αγοράζουν ακίνητα και άλλες διαδικασίες σχετικά με την δημιουργία επιχείρησης. Το ζήτημα για δημιουργία ΕΟΖ σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και ειδικώτερα στην Θράκη αναδείχθηκε το 2011, όταν το ενδιαφέρον Ελλήνων και ξένων έλαβε σάρκα και οστά. Η πρόταση για δημιουργία ΕΟΖ στην Ελλάδα είχε συζητηθεί για πρώτη φορά από την Γερμανική πλευρά, ενώ έντονο ενδιαφέρον έδειξε από την πρώτη στιγμή και η Τουρκία, με τις κινήσεις του προξενείου της στην Κομοτηνή. Δε χρειάζεται να τονίσουμε ότι η ΕΟΖ, όπου έχει λειτουργήσει αποτελεί έναν χώρο καταστρατήγη-

Σ

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

σης των όποιων εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων έχουν απομείνει σε παγκόσμια κλίμακα. Για την ΕΟΖ όμως της Θράκης, το δεδηλωμένο ενδιαφέρον της Τουρκίας (και της Γερμανίας) προφανώς δεν αφορά μόνον οικονομικά σχέδια. Η συζήτηση για τις ΕΟΖ έχει συνδεθεί, πέραν των άλλων, και με την λαθρομετανάστευση και με την εγκατάσταση των παρανόμως εισελθόντων στην Ελλάδα και την απασχόλησή τους σε αυτές τις «επιχειρηματικές πρωτοβουλίες». Ωστόσο, η καταιγιστική παραγωγή νόμων κλπ. συνδέονται με την συγκεκριμένη πρόταση για δημιουργία ΕΟΖ στη Θράκη και το φθηνό, εξαθλιωμένο εργατικό δυναμικό των λαθρομεταναστών. Ως παράδειγμα αναφέρουμε τον ν. 4052/2012 ( άρθρα 80, 84) και ν. 3907/2011,άρθρο 37 παρ. 5, όπου επισημαίνετει ότι «σε περίπτωση αδυναμίας των αρμόδιων κατά περίπτωση αρχών να διασφαλίσουν με ίδιους πόρους ή μέσα ότι οι υπήκοοι τρίτων χωρών των οποίων η απομάκρυνση έχει αναβληθεί, απολαμβάνουν κατά το χρονικό διάστημα της αναβολής, στοιχειώδεις όρους αξιοπρεπούς προσωρινής στέγασης σε εγκαταστάσεις δημόσιου ή κοινωφελούς χαρακτήρα και γενικώτερα ότι καλύπτουν τις άμεσες βιοτικές τους ανάγκες, μπορεί να επιτραπεί, μετά από σχετική άδεια, να απασχολούνται ως μισθωτοί σε τομείς απασχόλησης σε συγκεκριμένες περιοχές της Χώρας». Επιπλέον, με απόφαση της 5ης Μαίου 2014, η αρμόδια γενική γραμ7

ματέα του Υπουργείου Οικονομικών ορίζει επιτροπή εμπειρογνωμόνων που σκοπό έχουν την μελέτη ορισμού και θεσμικού πλαισίου σύστασης ΕΟΖ. Είναι ξεκάθαρο ότι η τάση για δημιουργία ΕΟΖ και για αποστολή (και) λαθρομεταναστών σε περιοχές όπως η Θράκη, όπου η πρόταση για ΕΟΖ είναι «ώριμη», συναντά τους νόμους, που «φωτογραφίζουν» τις ΕΟΖ ως «…συγκεκριμένες περιοχές της Χώρας, καθορισμένοι τομείς απασχόλησης, καθεστώς ασφαλιστικής κάλυψης όροι και προϋποθέσεις…», και τονίζουν «πως θα δημιουργούνται- με προεδρικό διάταγμα, κατόπιν προτάσεων συγκεκριμένων υπουργείων- και το ποιοί και με τρόπο θα εργάζονται στις συγκεκριμένες περιοχές».

...και στην Θράκη! Τα ερωτήματα που τίθενται για την ΕΟΖ είναι πολλά, ωστόσο θα σταθούμε μόνο στην εμπλοκή της Τουρκίας, η οποία φαίνεται ότι δεν αρκείται μόνο στην πολιτική. Έτσι οι παρατηρήσεις μας για τον τουρκικό ρόλο μπορούν να συνοψισθούν στα εξής: έχει το τουρκικό προξενείο της Κομοτηνής κάποιον εποικοδομητικό ρόλο στην περιοχή; Γιατί ενδιαφέρεται τόσο να προχωρήσει η ΕΟΖ στην Ελληνική Θράκη; Τί σχέδια έχει (γενικώς) η γείτων για την περιοχή μας και πώς αυτά μπορούν να συνυπάρξουν με μια υγιή οικονομική ανάπτυξή μας; Από πότε η τουρκική αγορά εργασίας άρχισε να μας εμπνέει και να

Όροι δημοσίευσης άρθρων στην Νέα Πολιτική

την συζητάμε ως παράδειγμα προς μίμηση; Τί σχέση έχουν οι εδώ οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες με τις εκεί; Γιατί αφήνονται να σβήσουν (ελλείψει κεφαλαίων) οι υπάρχουσες σήμερα υγιείς επιχειρήσεις της ΒΙ.ΠΕ.; Τα μηδενικά οφέλη της Θράκης από την δημιουργία μιας τέτοιας ζώνης (απορρόφηση κάποιου εργατικού δυναμικού με τούς χειρότερους δυνατούς όρους) συγκρίνονται με τούς προφανέστατους κινδύνους που ελλοχεύουν; Πόσες αποδείξεις χρειαζόμαστε για να αντιληφθούμε το πού πάει αυτή η ιστορία; Ήδη η οικονομική δραστηριότητα της Τουρκίας έχει αναπτυχθεί εδώ και χρόνια, και μάλιστα με ιδιαίτερες συνθήκες (αγορές μόνον από καταστήματα μουσουλμάνων, προϊόντα μόνον για μουσουλμάνους, εργασία μόνον σε μουσουλμάνους, καθεστώς οικονομικού γκέτο, τουρκική τράπεζα, αγορές ακινήτων, εξαγορές λιμναζόντων ή εγκαταλειμμένων επιχειρήσεων, κ.ά ) και όλα αυτά, την περίοδο που το κόστος εργασίας στην Τουρκία είναι πολύ μικρότερο! Εμείς επισημαίνουμε τούς προφανείς κινδύνους με την εμπλοκή ειδικώς της Τουρκίας στη Θράκη. Θα περιμένουμε όμως και την απάντηση της Ελληνικής Πολιτείας (στην Θράκη συνεχώς μειούμενης) και την όποια αντίδραση στη συνεχή αυξανόμενη (οικονομική) παρουσία της Τουρκίας στην Θράκη.

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

1. Τα αποστελλόμενα άρθρα θα πρέπει να είναι εντελώς πρωτότυπα, να μην έχουν δημοσιευθεί σε οποιοδήποτε τοπικό ή πανελλήνιο έντυπο, να μην έχουν αναρτηθεί σε οποιαδήποτε διαδικτυακή διεύθυνση και να μην αποτελούν μετάφραση ξένου κειμένου χωρίς να αναφέρεται το πρωτότυπο και χωρίς να έχει εξασφαλισθεί η σχετική άδεια.

2. Δεν δημοσιεύονται κείμενα με σοβαρά συντακτικά, γραμματικά, ορθογραφικά και εκφραστικά λάθη, τα αποστελλόμενα κείμενα θα πρέπει να είναι γλωσσικώς άρτια.

3. Δεν δημοσιεύονται κείμενα που εμπεριέχουν στοιχεία πολιτικής και κομματικής προπαγάνδας.

4. Δεν γίνονται αποδεκτά κείμενα που έχουν προηγουμένως ή ταυτοχρόνως υποβληθεί σε άλλα έντυπα.

5. Οποιοδήποτε κείμενο δημοσιευθεί στην ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ μπορεί να αναδημοσιευθεί σε άλλο έντυπο ή στο διαδίκτυο μόνον με μνεία της πηγής (ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΕΥΧΟΥΣ, ΜΗΝΑΣ, ΕΤΟΣ) και μετά την ανάρτηση του περιοδικού στην ιστοσελίδα του.

6. Μέγιστο μέγεθος άρθρων: 2000 λέξεις.

7. Η διεύθυνση διατηρεί το δικαίωμα να απορρίπτει ή να περικόπτει τα υποβαλλόμενα άρθρα και να μεταβάλλει τον τίτλο τους.

8

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Ελλάδα

Ελάχιστοι κατάλαβαν το μήνυμα των Ευρωεκλογών του Κωστή Πιερίδη

Η

αντιμετώπιση των ευρωεκλογών είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της πολιτικής επιστήμης και της εκλογικής ανάλυσης. Οι εκλογές αυτές συνήθως χαρακτηρίζονται ως εκλογές δεύτερης, ή ακόμα και τρίτης τάξης. Η συμμετοχή στις ευρωεκλογές είναι ιστορικά πολύ μικρότερη απ’ ότι σε εθνικές εκλογικές διαδικασίες. Η ψήφος των πολιτών που προσέρχονται στις κάλπες θεωρείται χαλαρή, ήτοι λαμβάνει και μια χροιά διαμαρτυρίας για την εκάστοτε κυβέρνηση και τους κοινοβουλευτικούς σχηματισμούς. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν αυτήν την υποφαινόμενη «χαλαρότητα ψήφου», το αποτέλεσμα των πρόσφατων ευρωεκλογών έχει σαφείς και συγκεκριμένους αποδέκτες: 1) καταδεικνύει την αρνητική εντύπωση της πλειοψηφίας των ψηφοφόρων για την κυβερνητική πολιτική και την θητεία της κυβέρνησης, 2) δίνει στην αξιωματική αντιπολίτευση την γεύση μιας οριακής εκλογικής νίκης, υπογραμμίζοντας ότι το εκλογικό σώμα δεν έχει ακόμα πειστεί για τις προτάσεις του πολιτικού της λόγου, ακόμα κι αν είναι πλέον ξεκάθαρα το πρώτο κόμμα στην χώρα και τέλος 3) σταθεροποιεί την πορεία ανόδου των αντι-συστημικών κομματικών σχηματισμών, με προεξέχουσα πλατφόρμα έκφρασης αυτή της άκρας δεξιάς και συμπληρωματική αυτή των μικρότερων κομματικών σχηματισμών. Η σαφήνεια όμως των μηνυμάτων της κάλπης δεν φαίνεται να φτάνει στους αποδέκτες τους. Η κοινωνία μοιάζει να μην μπορεί να εξορθολογικοποίησει την οργή της, να αναλάβει τις ευθύνες της και να προχωρήσει στην αναδόμηση της χώρας με όρους ριζοσπαστικής μεταρρύθμισης. Έτσι, το φαινόμενο της Χρυσής Αυγής θεσμοποιείται ως ο κύριος φορέας της θυμικής ψήφου, σαν μια ένδειξη τιμωρίας της πολιτι-

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

κής ανομίας της μεταπολίτευσης. Μόνο που ο ναζισμός μόνον λύση δεν είναι ως προς μια τέτοια κατεύθυνση, παρά μόνον η απέλπιδα προσπάθεια της καθεστηκυίας τάξης για υπονόμευση του ταξικού αγώνα και της ταξικής συνειδητότητας, που σε συνθήκες οικονομικής κρίσης ενδέχεται να ριζοσπαστικοποιήσει πλήθος κόσμου. Παράλληλα, η διαφαινόμενη νίκη της αριστεράς μοιάζει να έχει μόνον συμβολικό χαρακτήρα, καθ’ότι ο ΣΥΡΙΖΑ «κανονικοποιεί» το πρόγραμμά του όλο και περισσότερο, σε μια προσπάθεια να γίνει αρεστός ή έστω υποφερτός στα κέντρα εξουσίας, που λίγο πολύ δίνουν το τελικό χρίσμα σε όλη την διάρκεια της Μεταπολίτευσης. Τέλος, τα κυβερνώντα κόμματα της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ - παρά την ευφάνταστα λαϊκιστική μετονομασία του τελευταίου σε ΕΛΙΑ για τις ευρωεκλογές – συνεχίζουν την τακτική της «καμμένης γης», εν όψει μιας επερχόμενης και πλέον διακριτής ήττας στις εθνικές εκλογές που έρχονται. Μια τακτική που αφορά σε μια σκληρή και απροκάλυπτη εξυπηρέτηση αντιλαϊκών συμφερόντων. Αυτό είναι άλλωστε και το μήνυμα του πρόσφατου ανασχηματισμού, ή πολλώ μάλλον το μήνυμα της αιφνιδιαστικής λήξης των εργασιών της Βουλής. Υπουργοποίηση στελεχών που έχουν ήδη επιτυχημένο έργο στην διεφθαρμένη αφαίμαξη της χώρας και την εκτίναξη του δημοσίου χρέους και κλείσιμο της Βουλής για να ψηφιστούν αυτά τα γνώριμα θερινά κατεπείγοντα νομοσχέδια, που υπονομεύουν όχι μόνον το μέλλον της χώρας αλλά και την νομιμοποίηση της ίδιας της δημοκρατίας.

9

Casus Belli

Τα τύμπανα του πολέμου ήχησαν… του Νίκου Σ. Λιναρδάτου Ως λαός, στην μακραίωνη ιστορία μας, δεν φοβηθήκαμε να τα βάλουμε με πολυπληθέστερους επιδρομείς ή κατακτητές. Από τις Θερμοπύλες και τον Μαραθώνα, μέχρι το έπος του ’40. Και πάντα νικήσαμε! «Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες» τόνισε με θαυμασμό ο Ουίνστων Τσώρτσιλ. Σήμερα όμως, υπάρχει μία μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο τότε και στο τώρα. Τότε γνωρίζαμε τον εχθρό, που ήταν βάρβαρος ή αλλόθρησκος… Σήμερα, πολεμάμε διαρκώς με εφιάλτες, ντόπιους και ξένους. Και καλά οι ξένοι. Οι ντόπιοι όμως; Αυτοί που μας οδήγησαν προγραμματισμένα και μεθοδικά στην εξαθλίωση και τώρα θέλουν τάχα να μας σώσουν; Τότε, υπήρχαν τα αθώα θύματα της γερμανικής θηριωδίας στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο, στην Καισαριανή, παντού!... Σήμερα, υπάρχουν τα αθώα θύματα μιας διαρκούς εξαθλίωσης και ηθικής προσβολής, που υφιστάμεθα καθημερινά από τους ημέτερους κυβερνώντες. Περισσότεροι από 6.000 απελπισμένοι συνάνθρωποί μας έχουν δολοφονηθεί σε καιρό ειρήνης – σε καμμιά περίπτωση δεν πρόκειται για αυτοκτονίες. Δεν ήταν τρελλοί οι άνθρωποι αυτοί. Οικογενειάρχες ήταν, νοικοκυραίοι άνθρωποι της διπλανής μας πόρτας, που τα μνημόνια τους οδήγησαν στην ανεργία, στα χρέη, στην φτώχεια, στην εξαθλίωση, στην απελπισία… Νέα παιδιά, μορφωμένα, που δεν άντεξαν από αξιοπρέπεια απλά να επιβιώνουν με την περικομμένη σύνταξη του πατέρα ή του παππού… Άστεγοι, που μέσα σε μία νύχτα –γιατί μόνον νύχτες περνάμε τα τελευταία 5 χρόνια- ένιωσαν τη γη να φεύγει κάτω από τα πόδια τους, με χρέη που τους φόρτωσε το «σύστημα» με το έτσι θέλω… Αν όλα αυτά – και πολλά περισσότερα, δεν αποτελούν «αιτία πολέμου», τότε τι αποτελούν; Θέλετε αξιότιμοι κύριοι βουλευτές να μας σώσετε; Μέχρι λοιπόν να σωθεί η Ελλάδα μας – αν κάποτε σωθεί – να παίρνετε μισθό ανειδίκευτου εργάτη και όχι να στοιχίζετε, στον δύστυχο Έλληνα φορολογούμενο, πάνω από 30.000 ευρώ το μήνα, ο καθένας σας! (Μισθός, υπάλληλοι στο γραφείο σας, φρουροί, επίδομα γραφείου, εξοπλισμός γραφείου, κινητά και σταθερά τηλέφωνα, επιτροπές, αυτοκίνητο, αεροπορικά εισιτήρια κ.λπ., κ.λπ.). Αν κάνω λάθος, συγχωρέστε με… Θέλετε, αξιότιμε κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας μας, να συμβάλετε και εσείς στην προσπάθεια επιβίωσης του ελληνικού λαού; Μην εισπράττετε ούτε σεντ από τον μισθό σας. Μην υπογράφετε Προεδρικά Διατάγματα, τα οποία έχουν αντικαταστήσει ουσιαστικά τις ψηφοφορίες στην Βουλή των Ελλήνων, όπου δεν υπάρχουν τα απαραίτητα από το Σύνταγμα ποσοστά για την έγκριση κυβερνητικών αποφάσεων… Πείτε ένα σθεναρό ΟΧΙ στους «προστάτες» μας! Καιρός πια να σταματήσουν τα «ευχολόγια», τα «συμπάσχουμε» και τα «καταλαβαίνουμε τι θυσίες υφίσταται ο Ελληνικός Λαός»… Όχι κύριοι! Ποτέ στην παγκόσμια ιστορία της ανθρωπότητας, οι γεμάτες τσέπες δεν κατάλαβαν το παραμικρό. Ούτε και πρόκειται να το καταλάβουν! Τα τύμπανα του πολέμου έχουν ήδη αρχίσει να ηχούν. Άραγε, τα ακούει κανείς; 10

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Τα πολιτικά σφάλματα δημιουργούν μη αναστρέψιμες καταστάσεις του Χρήστου Χαλαζιά

Τ

α πολιτικά λάθη δημιουργούν μη αναστρέψιμες καταστάσεις, που κρίνουν το μέλλον της χώρας. Αυτήν την απλή λογική φαίνεται ότι οι πολιτικοί μαςι δεν θέλουν να την κατανοήσουν. Η ιστορία μας είναι πλούσια από γεγονότα που συμβαίνουν και σήμερα (1823, 1893, 1932, 2009 κ.ά.). Και όλα αυτά συμβαίνουν όταν ασκείται η πολιτική χωρίς αίσθημα εθνικής ευθύνης. Όταν τα πολιτικά κόμματα δεν αίρονται πάνω από την κομματική αυθαιρεσία, αλλά οπαδοί και αρχηγοί παραμένουν τυφλωμένοι από τα πάθη και από τις ματαιόδοξες κενοδοξίες τους, από την ακαταμάχητη, αρρωστημένη επιθυμία τους για την εξουσία, και ας βουλιάζει η χώρα, παραβλέποντας τα βασικά συμφέροντα της εθνικής ύπαρξής μας. Κυρίως σήμερα, που περνάμε μια όντως σοβαρή εθνική κρίση. Δυστυχώς, μελετώντας κανένας την πολιτική ιστορία της χώρας μας, δεν μπορεί παρά να καταλήξει πως η πολιτική στην Ελλάδα συνήθως δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα σύμπλεγμα από πολιτικά πάθη και παραφρασμένες ιδεολογίες. Το πολιτικό κλίμα προκαλεί την κακοδαιμονία στην πολιτική σκηνή, όπου πρυτανεύει μία χρόνια μορφή αστάθειας, που ρίζα της έχει τα πολιτικά πάθη μας, την κενοδοξία των φορέων του κομματικού συμφέροντος και τον φανατισμό. Μια κατάσταση ντροπής και αργής καταστροφής, όπως τα πρόσφατα γεγονότα στο εθνικό κοινοβούλιο, η υποβάθμισή του και η βάναυση καταπάτηση των δημοκρατικών δικαιωμάτων, και οι ακραίες συμπεριφορές βουλευτών συγκεκριμένου κομματικού μορφώματος. Πρόκειται για μια συμπεριφορά που θυμίζει κοινοβούλια του τρίτου κόσμου. Τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς, στην χώρα μας ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

σπανίζει η ποιότητα της πολιτικής συμπεριφοράς και του λόγου. Τα πολιτικά ήθη ενός τόπου διαμορφώνονται με την χρηστή ή μη συμπεριφορά των πολιτικών, που αυτήν την περίοδο απουσιάζει. Η έλλειψη ποιότητας στην πολιτική ζωή προδικάζει την απουσία δημοκρατικής συνείδησης, και δημοκρατικού σεβασμού των θεσμών, που έχουν καταντήσει κορνίζα χωρίς θέμα, ή καλύτερα χωρίς περιεχόμενο. Η περιρρέουσα στην κοινωνία μας ηθική ατμόσφαιρα δεν είναι υγιής και φυσικά ό,τι κινείται μέσα σε αυτήν δεν μπορεί να υφίσταται την επίδρασή της. Όλοι οι θεσμοί της πολιτείας επηρεάζονται από το νοσηρό κλίμα, για αυτό και δεν έχουμε σωστή παιδεία, σωστό κοινοβουλευτισμό, δικαιοσύνη. Φερόμαστε σαν να ζούμε όχι σε οργανωμένη πολιτεία, αλλά σε μια κοινωνία υπό διάλυση. Οι πολιτικοί μας, από τότε που απελευθερωθήκαμε από τον οθωμανικό ζυγό ως σήμερα, δεν διδαχθήκαν τίποτα από τους διχασμούς, τις θλιβερές εθνικές καταστροφές, που προέρχονται από την τύφλωση της επιδίωξης του κομματικού εξουσιαστικού συμφέροντος. Επιδίωξη για κατάληψη της εξουσίας με τα πιο ανέντιμα μέσα, ώσπου φτάσαμε στο σημείο να έχουμε νόμο την ανομία, να ζούμε νόμιμα μέσα στην παρανομία. Δεν αντιλαμβάνονται, αρχηγοί κομμάτων, οπαδοί και φίλοι τους, πως με την τάση του ανένδοτου κομματικού αγώνα, για επικράτηση και αφανισμό της άλλης πολιτικής παράταξης, καταβαραθρώνουμε τον πολιτικό βίο της χώρας. Ότι οι θεσμοί εκφυλίζονται και τελικά απαξιώνονται γιατί η πολιτεία, η υγιής πολιτεία, είναι θεματοφύλακας μόνον με την ενεργό συνεργασία των πολιτών και με την προθυμία τους να υποτάξουν τα ατομικά τους συμφέροντα στο κοινό συμφέρον για την χώρα.

11

Ελλάδα Ο Γεώργιος Παπανδρέου, σε αγόρευσή του τον Ιούνιο του 1958 στην Βουλή, είχε πει: «Εάν εξακολουθήση η λειτουργία των κομμάτων, υπό την έννοιαν της διατηρήσεως των πολιτών εις φίλους και αντιπάλους, υπό την έννοιαν ότι τα λάφυρα της εξουσίας ανήκουν εις τους φίλους και αι διώξεις εις τους αντιπάλους, το ελεύθερον πολίτευμα θα καταρρεύση εις την συνείδησιν του λαού». Είναι παρόμοια η κατάσταση σήμερα, με την γενική κρίση στο πολιτικό – οικονομικό σκηνικό. Πουθενά αλλού δεν συναντά κανείς τόση περιφρόνηση ενάντια σε βασικούς ηθικούς κανόνες, που συνθέτουν την έννοια της πολιτείας και την έννοια του δικαίου. Τα παράφορα πάθη καταργούν κάθε έννοια δικαίου. Κινούμεθα μέσα σε έναν αδυσώπητο παραγοντισμό. Σκεφθείτε σε ποιο σημείο ευτελισμού φτάσαμε, μέσα σε μια άκρως σοβαρή, εθνική κρίση, κύκλοι μιας μικρής κοινοβουλευτικής νεοναζιστικής ομάδας να προτρέπουν σε παραίτηση τους βουλευτές της, και τους αναπληρωματικούς τους, ώστε να εκβιάσουν την πολιτεία να κάνει εθνικές εκλογές… Ενέργειες αντισυνταγματικές και άκρως αντι – δημοκρατικές. Πολιτικοί φορείς του τόπου μας εξαπολύουν επίμονη και προγραμματισμένη πολεμική εναντίον των θεμελιωδών θεσμών της πολιτείας, δίνουν την εντύπωση πως ο πολίτης δεν πρέπει ποτέ να ενοχλείται παραβαίνοντας διατάξεις και νόμους, και πως τα όργανα της τάξης είναι όργανα καταπίεσης όταν προσπαθούν να επιβάλουν την τάξη και να τιμωρήσουν τους παραβάτες των νόμων, και όλα αυτά προωθούνται ώς το σημείο να απωθείται και να θεωρείται η έννομη τάξη τυραννική εκδήλωση. Και όλα αυτά αντιμετωπίζονται από τους πολλούς με συμπάθεια ή από θλιβερή και

ακατανόητη απάθεια, που σημαίνει συγκατάνευση στο κακό, κάτι που εξοργίζει και απελπίζει. Τα κόμματα παίζουν όπως συνήθως «εν ου παικτοίς». Το πιο θλιβερό σήμερα είναι τούτο: όχι μόνον οι πολιτικοί αρχηγοί της χώρας αλλά και οι πολίτες, αντί να σχηματίσουμε συμπαγές και αδιάσπαστο μέτωπο υπέρ των κοινών εθνικών–κοινωνικών συμφερόντων, τείνουμε προς το διχασμό. Οι αντιπαραθέσεις μας φτάνουν στο σημείο να νομίζει κανείς ότι οι πολιτικοί ηγέτες μας, με τον τρόπο που αντιπολιτεύονται, αποτελούν πέμπτη φάλαγγα υπέρ των εχθρών μας, αρκεί να εξουδετερώσουν ώς τον αφανισμό την αντίθετη κομματική παράταξη (παραδείγματος χάριν δηλώσεις του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ τα δυο τελευταία χρόνια). Κάτω από αυτήν την ατμόσφαιρα που πρυτανεύει στην χώρα μας, και κατακυριεύει τα κόμματα, πώς να υποστηρίξουμε τα εθνικά μας δίκαια; Επικρατεί μια σύγχυση φρενών, εξευτελιστική ασυμφωνία, ταπεινή και άθλια αντιπαράθεση, η οποία μας κάνει ανίκανους να τοποθετήσουμε σε ορθή βάση την οικονομική – κοινωνική κρίση που περνά η χώρα μας. Θα ήθελα να κλείσω αυτό το σημείωμα με την δήλωση του αρχηγού του Σοσιαλιστικού κόμματος Αλέξανδρου Σβώλου στην βουλή του 1950: «Εάν ζητούμεν εξυγίανσιν, την ζητούμεν δια να μεταβληθούν τα κόμματα εις οργανισμούς, όπου ο πολίτης σπεύδει να προσφέρει θυσίας χάριν μιας ιδέας και όχι να καρπωθή ατομικά νόμιμα ή παράνομα οφέλη, όχι να εύρη το υλικόν αντάλλαγμα της ψήφου του. Εις την διαστροφήν αυτήν των παλαιών κομμάτων και του δημοσίου βίου είναι η ρίζα του κακού».

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας > Όλη η αρθρογραφία της Νέας Πολιτικής > Ξεφυλλίστε τα παλαιότερα τεύχη του περιοδικού

www.neapolitiki.gr 12

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Ζούμε την δραματοποιημένη επανάληψη μιας προηγηθείσας τραγωδίας Πολλά μηνύματα, ελάχιστοι αποδέκτες του Γιάννη Μαρίνου Όταν θες να κερδίσεις την συμπάθεια των μαζών, πρέπει να τους λες τα πιο ηλίθια και τα πιο ωμά ψέμματα Α. Χίτλερ Όταν ένα ψέμμα ειπωθεί πολλές φορές γίνεται αλήθεια Β. Ι. Λένιν

Η

Γιατί να λέει κανείς την αλήθεια, όταν τον συμφέρει το ψέμμα; Λ. Βίτγκενστάϊν

μνήμη των Ελλήνων είναι δυστυχώς ασθενέστερη εκείνης των ψαριών και η αποσιώπηση των δυσάρεστων για τους άρχοντές μας γεγονότων, με την βοήθεια και των αποσιωπήσεων και της παραπληροφόρησης των ΜΜΕ και των ακατάσχετων ψευδών πολλών εκ των δημοφιλέστερων πολιτικών, σβήνουν πολλές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας. Έτσι σκέφθηκα ότι θα ήταν ωφέλιμο και για τις νεώτερες γενεές, που πληρώνουν τις αμαρτίες των γονέων τους, αλλά και για όσους έχουν ξεχάσει ή τους βολεύει να ξεχνούν, να σας καλέσω να διαβάσουμε ή να ξαναδιαβάσουμε μαζί τα όσα επεσήμαινα σε εκτενή ανάλυσή μου στο φύλλο του Οικονομικού Ταχυδρόμου της 5ης Απριλίου 1990, δηλαδή πριν 25 χρόνια. Θα νομίσετε ότι περιγράφω και σχολιάζω το σήμερα. Κι όμως, τα όσα ζούμε τώρα, έστω και σε προαναγγελτική μικρογραφία, συνέβησαν και τότε εξ αιτίας της ολέθριας οικονομικής πολιτικής των πρώτων κυβερνήσεων της Αριστεράς υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου και του βαθέως ΠΑΣΟΚ, που την νοσταλγούν οι αμνήμονες νεοέλληνες και που προετοιμάζεται να ξαναεφαρμόσει ο ΣΥΡΙΖΑ υπό τον μιμούμενο τον Α. Παπανδρέου σε συνθηματολογία, λαϊκισμό και παροχολογία ηγέτη του Αλέξη Τσίπρα. Η αναδρομή αυτή πιστεύω ότι, εκτός από σωστότερη πληροφόρηση των αναγνωστών της Νέας Πολιτικής, εμπεριέχει και ένα ελπιδοφόρο μήνυμα. Αφού και τότε μπορέσαμε να ξεπεράσουμε τα αδιέξοδα και να επακολουθήσουν, έστω και πρόσκαιρα, θετικές εξελίξεις (για να περιπέσουμε και πάλι στην σπαΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

τάλη και την υπερχρέωση, τις πελατειακές παροχές και την διαπλεκόμενη διαφθορά), άρα υπάρχει ελπίς και τώρα. Έστω κι αν η ιστορία επανελήφθη. Δυστυχώς, η κυριώτερη διαπίστωση που προκύπτει από την ανάγνωση των πιο επίκαιρων αποσπασμάτων του άρθρου αυτού, είναι ότι δυστυχώς υπήρξαμε και παραμένουμε αδιόρθωτοι. Θα το καταλάβετε από τις πρώτες φράσεις (εντός παρενθέσεων προσθέτω διευκρινιστικές πληροφορίες και συσχετισμούς με το σήμερα): «Και ξαφνικά, με την επιστολή (του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) Ντελόρ (το πλήρες κείμενό της δημοσιεύεται σε πλαίσιο), πιστέψαμε ότι τα πολιτικά κόμματα θα αναγκασθούν - επιτέλους - να μιλήσουν σοβαρά για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και κυρίως για το τι πρόκειται να κάνουν για να την βγάλουν από την διαρκώς επιδεινούμενη κρίση της. Όμως από την αρχική αμηχανία τους, από την οποία δεν επωφελήθηκε τελικά ούτε ο πιο ευνοούμενος από την παρέμβαση Ντελόρ, δηλαδή η Νέα Δημοκρατία, η πολιτική ηγεσία της χώρας μας πέτυχε να μετατρέψει σε ποδοσφαιρική διαμάχη και το σοβαρό αυτό θέμα με ανούσιους διαπληκτισμούς για το πότε έστειλε ο κ. Ντελόρ την επιστολή, αν την καθυστέρησε η κ. Βάσω Παπανδρέου (τότε Ελληνίδα Επίτροπος στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή) και πότε την έλαβε και την έδωσε στους τρεις αρχηγούς ο (πρωθυπουργός) κ. Ζολώτας. Για την ταμπακιέρα, δηλαδή για το περιεχόμενο της επιστολής, έξω από κάποιες γενικότητες, στην ουσία ούτε κουβέντα. Ο κ. Α. Παπανδρέου, ο πιο αμήχανος, αφού αυτόν 13

κυρίως αφορά η κριτική Ντελόρ, είπε ότι πρόκειται για γνωστά πράγματα, ενώ ο παντογνώστης (αείμνηστος πια) Χ. Φλωράκης (πρόεδρος του Συνασπισμού της Αριστεράς) είπε ότι ο Συνασπισμός δεν περίμενε να μάθει από τους ξένους την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας. Το γιατί την απέκρυψε από τον ελληνικό λαό αυτός ο όψιμος εραστής της διαφάνειας δεν μας το λέει, ίσως για να αποφύγει το μάτιασμα. Ο κ. Μητσοτάκης, τέλος, έχασε μιαν ακόμη ευκαιρία να εκλαϊκεύσει με απλότητα και σαφήνεια το περιεχόμενο της επιστολής Ντελόρ, ίσως γιατί τότε θα έπρεπε να εξηγήσει πώς οι διαπιστώσεις του Κοινοτικού Προέδρου συμβιβάζονται με τις συνεχιζόμενες υποσχέσεις του παροχών εις πάντα αιτούντα ή και χωρίς να του ζητείται. Έτσι, για μιαν ακόμη φορά τα κόμματα απέφυγαν να μιλήσουν επί της ουσίας και να αναγνωρίσουν την σκληρή πραγματικότητα. (…) Καθώς η συζήτηση για την επιστολή Ντελόρ (ο οποίος παρενέβη τότε όπως ο κ. Τόμσεν σήμερα) μεταφέρθηκε σε ποδοσφαιρικό επίπεδο, εύλογο ήταν να παρατηρήσει με αγανάκτηση ομογενές στέλεχος της Επιτροπής της ΕΟΚ: «Εδώ το πλοίο βουλιάζει κι εμείς φωνάζουμε γιατί είναι λερωμένη η σημαία του». Εξ άλλου, πολλοί κοινοτικοί αναρωτιούνται γιατί οι Έλληνες έδωσαν τόση σημασία στα διαδικαστικά της επιστολής, ξεχνώντας την ουσία του περιεχομένου της (Καθημερινή, 31-3-90). Και έτσι εξηγείται γιατί εξερράγη και η Ελληνίδα επίτροπος στην ΕΟΚ κ. Βάσω Παπανδρέου, η οποία δήλωσε στο περιοδικό Δημόσιος Τομέας (Μάρτιος 1990): «Δεν μας βλέπουν σοβαρά οι Ευρωπαίοι, γιατί εμείς οι ίδιοι δεν αντιμετωπίζουμε σοβαρά τα προβλήματά μας». Ποια είναι η ουσία της επιστολής Ντελόρ; Θα το πούμε με απλό και ξεκάθαρο τρόπο, με την βεβαιότητα ότι δεν προδίδουμε το άλλωστε απόλυτα σαφές κείμενό της, που προϋποθέτει όμως γνώση και μνήμη εκείνων προς τους οποίους απευθύνεται. Μας λέει λοιπόν ο πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΟΚ (η τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα πριν εξελιχθεί στην σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση) τα εξής τρία πολύ σημαντικά πράγματα: ΠΡΩΤΟΝ: Το 1985 (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου), για να ξεφύγει η χώρα σας από την τότε οικονομική κρίση, στην οποία είχατε οδηγηθεί με την οικονομική πολιτική του κ. Γ. Αρσένη, προσέφυγε στην βοήθεια της ΕΟΚ. Κι εμείς, αφού υποσχεθήκατε ότι θα εφαρμόσετε ένα πρόγραμμα λιτότητας και δραστικού περιορισμού των ελλειμμάτων του δημοσίου τομέα, μεσολαβήσαμε και εγγυηθήκαμε για να σας δοθεί ένα γενναιόδωρο δάνειο ύψους 1,7 δισ. δολαρίων. Αλλά ενώ στην αρ14

χή, με τα γνωστά μέτρα του κ. Σημίτη, άρχισε μια βελτίωση της καταστάσεως, από το 1988 η πολιτική αυτή εγκαταλείφθηκε, χαλάρωσε η λιτότητα ιδίως στον δημόσιο τομέα και η κατάσταση ιδιαίτερα το 1989 επιδεινώθηκε σοβαρά (υπενθυμίζουμε για να καταμερισθούν οι σχετικές ευθύνες ότι το α’ εξάμηνο του 1989 η χώρα κυβερνήθηκε από το ΠΑΣΟΚ, έναν μήνα από υπηρεσιακή κυβέρνηση, τρεις μήνες από την κοινοπραξία Ν.Δ. και Συνασπισμού και δύο μήνες από την Οικουμενική). Άρα, - κατά Ντελόρ - αντί να μειώσετε τα δημόσια ελλείμματά σας όπως μας είχατε υποσχεθεί, εσείς τα αυξήσατε. Μας βάλατε να εγγυηθούμε την αξιοπιστία σας κι εσείς μας ξεγελάσετε, αφού δεν υπήρξατε συνεπείς στις υποχρεώσεις που αναλάβατε. Αυτό είναι το πρώτο πράγμα που μας λέει ο κ. Ντελόρ και ασφαλώς είναι γνωστό, όπως λέει ο κ. Α. Παπανδρέου, αλλά μόνο στον ίδιο και στους ειδικούς, όχι όμως και στον ελληνικό λαό από τον οποίο απεκρύβη αυτή η ιστορία, καθώς και το ότι η χορήγηση του δανείου ήταν υπό όρους. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να παραδεχθεί το ΠΑΣΟΚ ότι πήρε δάνειο με όρους λιτότητας, δηλαδή ένα κόμμα που υποτίθεται ότι έκανε την Ελλάδα ανεξάρτητη και υπερήφανη και που αγνοεί τα ξένα κέντρα αποφάσεων; (αυτό το ψέμα συνεχίζουν να λένε οι νοσταλγοί του Ανδρέα Παπανδρέου και του βαθέως ΠΑΣΟΚ) Να υπενθυμίσουμε στο σημείο αυτό ότι, όταν ο κ. Παπανδρέου αυτοπροσώπως αποφάσισε να χαλαρώσει την πολιτική που άρχισε να εφαρμόζεται από το 1985, ο τότε υπουργός Εθνικής Οικονομίας κ. Κ. Σημίτης αισθάνθηκε την υποχρέωση να παραιτηθεί, όχι μόνο γιατί φρονούσε ότι η νέα πολιτική θα κατέστρεφε ό,τι είχε επιτευχθεί και μάλιστα με σοβαρές θυσίες των λαϊκών στρωμάτων (όπως άλλωστε και συνέβη), αλλά και διότι αυτός ήταν ο αποδεχθείς την εφαρμογή των όρων, με βάση τους οποίους μας είχε δοθεί το δάνειο με την εγγύηση της ΕΟΚ. Άρα έτσι θέλησε να σεβαστεί τον λόγο του, ως υπουργός και ως άτομο, μολονότι δεν παραδέχθηκε ποτέ κάτι τέτοιο δημόσια, καθώς ο φόβος φυλάει τα έρημα... ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Ο κ. Ντελόρ επισημαίνει στην ελληνική κυβέρνηση ότι, καθώς αυξάνετε τα ελλείμματά σας και το εξωτερικό σας χρέος, κινδυνεύει πια η φερεγγυότητα της χώρας σας, την οποία δυστυχώς μας παρασύρατε να εγγυηθούμε. ΤΡΙΤΟΝ: Καθώς μεγαλώνει η απόσταση από τους ρυθμούς και τα μεγέθη της ΕΟΚ και, αντί να συγκλίνει η ελληνική οικονομία προς την Κοινότητα, αντίθετα μεγαλώνουν οι μεταξύ τους αποστάσεις, υπονομεύεται η πορεία της χώρας σας προς την ενιαία αγορά, την οικοΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

νομική και νομισματική ένωση και την ευρωπαϊκή ενοποίηση, και άρα μας δυσκολεύετε αυτές τις διαδικασίες. Κι αφού κάνει αυτές τις τρεις διαπιστώσεις, ο κ. Ντελόρ μας πληροφορεί τα εξής. Για να πάρετε νέα δάνεια με τη δική μας συμπαράσταση θα πρέπει να ξαναγίνετε φερέγγυοι. Δηλαδή πριν σας συμπαρασταθούμε και πάλι στον διεθνή δανεισμό σας, θα πρέπει προηγουμένως να εφαρμόσετε τα αναγκαία μέτρα για να αποδείξετε ότι δεν είσαστε μόνο λόγια που στερούνται σοβαρότητας, όπως λέει και η κ. Βάσω Παπανδρέου. Αλλιώς θα μείνετε στο περιθώριο της Κοινότητας και θα προχωρήσουμε χωρίς εσάς. (Δηλαδή και τότε μας ανακάλεσε ο κ. Ντελόρ στην τάξη και μας έβαζε όρους προκειμένου να παραμείνουμε στην ΕΟΚ –τότε δεν υπήρχε ακόμα η νομισματική ένωση και το ευρώ). Αν αυτά δεν είναι κεραυνός εν προεκλογική αιθρία και οικονομική μακαριότητι, τότε σίγουρα οι πολιτικοί μας έχουν χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα και την διεθνή πρακτική. Να προσθέσουμε λοιπόν ότι είναι η πρώτη φορά, που πρόεδρος της Επιτροπής της ΕΟΚ απευθύνεται με τέτοιου περιεχομένου επιστολή και με τόσο σκληρή γλώσσα σε μια κυβέρνηση της Κοινότητας, μια γλώσσα που θα μπορούσαμε να τη θεωρούσαμε και αήθη, αφού προέρχεται από έναν ουσιαστικά υπάλληλο (έστω και ανώτατο) των 12 χωρών (σήμερα έχουν υπερδιπλασιαστεί σε 28), αν η Επιτροπή δεν είχε από καιρό εκδηλώσει τάσεις αυτονόμησης και διεκδίκησης ρόλου υπερκυβέρνησης, η οποία ήδη έχει έλθει σε ευθεία σύγκρουση και με την Βρεταννική και την Γερμανική κυβέρνηση, αλλά πάντοτε με πιο συγκρατημένο λεξιλόγιο (ακόμα και τότε η Γερμανία είχε βαρύνουσα γνώμη όπως και τώρα). Μπορεί λοιπόν το ΠΑΣΟΚ και ο Συνασπισμός (συνεργασία ΚΚΕ και ΚΚΕ εσωτερικού) να μην έδωσαν σημασία στο περιεχόμενο της επιστολής Ντελόρ, όμως ο διεθνής τύπος την παρουσίασε με εντυπωσιακό τρόπο και με ακόμα σκληρότερα σχόλια, όπως π.χ. αυτό των Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, οι οποίοι παρατήρησαν ότι «η αποφυγή των κομμάτων να ενεργήσουν αποφασιστικά φαίνεται ανεύθυνη και σίγουρα αντίθετη προς τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας» (Εξπρές, 29.3.90). Και μπορεί μεν τα ελληνικά κόμματα να απαντήσουν ότι αυτά γνωρίζουν καλύτερα από την αγγλική εφημερίδα ποιό είναι το εθνικό συμφέρον της Ελλάδας, όμως την γνώμη της τελευταίας (που είναι η εγκυρότερη οικονομική εφημερίδα του κόσμου), ασφαλώς λαμβάνουν πολύ περισσότερο υπ’ όψιν οι ξένες τράπεζες που μας δανείζουν από οποιεσδήποτε «υπερήφανες» δηλώσεις των οποιωνδήποΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

τε Ελλήνων πολιτικών, που δεν τους παίρνουν πια στα σοβαρά στην ΕΟΚ, όπως μαρτυρεί και η κ. Βάσω Παπανδρέου. (και τότε όπως ακριβώς και σήμερα, κύριε Τσίπρα, με τους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, σε πρώτους επικριτές, όπως και σήμερα). *** Στο σημείο αυτό θα πρέπει, νομίζω δικαιολογημένα πια, να υπενθυμίσουμε ότι ο Οικονομικός Ταχυδρόμος ήταν ο πρώτος που επισήμανε, και όχι μόνο μια φορά, αλλά συστηματικά και με έμφαση, την ολέθρια πορεία που ακολούθησε και ακολουθεί η Ελλάδα στις σχέσεις και υποχρεώσεις της απέναντι στην Κοινότητα και αποκάλυπτει συστηματικά και τις επίσημες αλλά και τις ανεπίσημες, αλλά προαναγγελτικές των επισήμων, τοποθετήσεις και κινήσεις των κοινοτικών οργάνων. Άλλωστε, αλλεπάλληλες ήταν οι προειδοποιήσεις μας για την ολέθρια πορεία της ελληνικής οικονομίας εξ αιτίας της ανεύθυνης πολιτικής, που ακολουθήθηκε και πάλι μετά την παραίτηση Σημίτη, και που συμπυκνώθηκε επιγραμματικά στην διαβόητη παρότρυνση «Τσοβόλα, δώστα όλα», αλλά και την χαζοχαρούμενη συνέχεια, που βαρύνει την κυβέρνηση Ν.Δ.-Συνασπισμού και την Οικουμενική. Και η ΕΟΚ και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) με πλήθος εκθέσεις τους (όπως ακριβώς και σήμερα) μας έκρουαν των κώδωνα κινδύνου με κάθε τρόπο και με τη σκληρότερη θεμιτή για διεθνή οργανισμό γλώσσα. Πλην ματαίως. Να προσθέσουμε εδώ ότι ο συνεργάτης μας Αθ. Παπανδρόπουλος, στον Οικονομικό Ταχυδρόμο της 14ης Σεπτεμβρίου 1989, δηλαδή πριν περίπου έναν χρόνο, προειδοποιούσε ότι η ΕΟΚ είναι απρόθυμη για νέο δάνειο. Φυσικά χαρακτηρισθήκαμε, όπως συνήθως, κινδυνολόγοι, από τους συγκαλύπτοντες με κάθε τρόπο την αλήθεια για την οικονομία μας. Τώρα που τα ίδια μας λέει ο κ. Ντελόρ, οι πολιτικοί μας ηγέτες έχουν την αναίδεια να ισχυρίζονται ότι όλα αυτά ήταν από πριν γνωστά. Ακόμα και ο κ. Γιάνναρος (υπουργός από πλευράς Συνασπισμού της Αριστεράς) το ισχυρίσθηκε στην τηλεόραση. Να θυμήσουμε ακόμα την προ τριετίας επίθεση που δεχθήκαμε από τον τότε υπουργό Υγείας κ. Φλώρο, όταν αποκαλύψαμε ότι η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, παρά τις υποσχέσεις και τα προγράμματά της, ούτε την κόλαση της Λέρου προσπάθησε να εξανθρωπίσει, ούτε το γενικώτερα υπανάπτυκτο σύστημα ψυχιατρικής νοσηλείας να βελτιώσει, μολονότι η ΕΟΚ μας προσέφερε γενναιόδωρα κονδύλια και το αναγκαίο know-how. Παρά λοιπόν τις διαψεύσεις και τους εναντίον του Ο.Τ. λιβέλλους, 15

γράψαμε και τότε την αλήθεια, που σήμερα επιβεβαιώνεται κατά τον δραματικώτερο τρόπο. Η ΕΟΚ όχι μόνο κατηγορεί την Ελληνική κυβέρνηση της οκταετίας, αλλά και των διαδόχων της, ότι δεν έκανε τίποτα, αλλά και ότι δαπάνησε και τα σχετικά κονδύλια για άλλους σκοπούς. Γι’ αυτό και ζητάει πίσω τα χρήματα που μας έδωσε (Ο.Τ. 22.3.90). Τέτοιο διεθνές ρεζιλίκι και τέτοιο Βατερλώ του δήθεν κοινωνικού κράτους, που υποτίθεται ότι προώθησε η οκταετία, έστω και με διεύρυνση των ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους. Να γιατί δεν μας παίρνουν πια στα σοβαρά στην ΕΟΚ, όπως λέει η κ. Βάσω Παπανδρέου. Να υπενθυμίσουμε τέλος την εκστρατεία λάσπης, που εξαπολύθηκε κατά του Οικονομικού Ταχυδρόμου, διότι αποτόλμησε να δημοσιεύσει ρεπορτάζ, στο οποίο αναφέρονταν πληροφορίες για το ότι δύο χώρες είχαν ζητήσει να διερευνηθεί η δυνατότητα να αποπεμφθεί η Ελλάδα από την Κοινότητα. Όλοι οι «ειδικοί» δημοσιογράφοι και όλοι οι «ειδικοί» επιστήμονες κινητοποιήθηκαν για να αποδείξουν ότι κάτι τέτοιο δεν είναι νομικά δυνατό, ενώ κάποιος ανώνυμος εκπρόσωπος της Επιτροπής διέψευσε τις πληροφορίες μας με βαρείς χαρακτηρισμούς κατά του Οικονομικού και του συντάκτη του (και σήμερα το ίδιο ισχυρίζονται οι αντιμνημονιακοί). Τώρα, όμως, που έρχεται ο ίδιος ο πρόεδρος της ΕΟΚ κ. Ζακ Ντελόρ για να μας αναγγείλει ότι αν δεν συμμορφωθούμε προς τας υποδείξεις τότε θα μείνουμε στο περιθώριο της ΕΟΚ και δεν θα μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε τις διαδικασίες ενοποίησης, τι άλλο μας λέει παρά ότι η Ελλάδα θέτει εαυτήν εκτός ΕΟΚ; Ποια σημασία θα έχει αν τυπικά παραμείνουμε πλήρες μέλος, επειδή δεν προβλέπεται -προς το παρόν- νομική δυνατότητα αποπομπής της Ελλάδας από την Κοινότητα; Άλλωστε και επί δικτατορίας δεν μας απέπεμψαν μεν από συνδεδεμένο μέλος, όμως οι τότε εταίροι της ΕΟΚ δεν δίστασαν να «παγώσουν» την συμφωνία συνδέσεως και να απομονώσουν τη χώρα μας από τα κοινοτικά όργανα και τις εξελίξεις της. Τυπικά παραμείναμε συνδεδεμένο μέλος. Ουσιαστικά είχαμε τοποθετηθεί όρθιοι στην γωνία, με φιμωμένο στόμα και με την κατηγορία του ακατάλληλου για συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Άλλωστε αυτόν τον κίνδυνο τον αναγνωρίζει πια και ο ίδιος ο κ. Κ. Σημίτης, ο οποίος σ’ ένα βαρυσήμαντο άρθρο του με τίτλο «Η Ευρώπη αλλάζει. Εμείς;» (Βήμα 26.3.90) δεν δίστασε να γράψει περίπου ό,τι και μεις: «Η σκέψη ότι τα υπόλοιπα μέλη της Κοινότητας θα μας επέτρεπαν να ακολουθούμε μια μακροοικονομική πολιτική αντίθετη με την δική τους και θα μας στήριζαν σ’ αυτό, 16

είναι τουλάχιστον αφελής. Πολύ πιο ρεαλιστική είναι η πιθανότητα να μας αφήσουν στο περιθώριο και να προχωρήσουν χωρίς εμάς». (…) Στο ίδιο άρθρο του κ. Σημίτη τονίζεται: «Η στάση της παραδοσιακής Αριστεράς απέναντι στο πρόγραμμα Erasmus είναι ένα παράδειγμα προς αποφυγήν. Οδήγησε σε σημαντική καθυστέρηση την χώρα μας στην αξιοποίηση του προγράμματος». Να, λοιπόν, που μια οικονομική πολιτική σε «προοδευτική και αριστερή κατεύθυνση» οδηγεί εκ των πραγμάτων την χώρα σε καθυστέρηση, όπως άλλωστε συνέβη και σ’ όλες τις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού, πριν αυτές καταρρεύσουν, κυρίως για οικονομικούς λόγους (Χρήσιμη υπόμνηση και σήμερα για την αξία της υποσχεσιολογίας της Αριστεράς). *** Γιατί μας έστειλε ο κ. Ντελόρ αυτή την σκληρή επιστολή; Οι πιθανές απαντήσεις είναι πολλές: Η πρώτη είναι ότι πρόκειται για το αποκορύφωμα μιας σειράς προειδοποιήσεων, που είχαν αρχίσει από τους πρώτους μήνες του 1989 με απόρρητες επιστολές προς τον τότε υπουργό Εθνικής Οικονομίας κ. Ρουμελιώτη, και διάφορες άλλες εκθέσεις και δηλώσεις, με τελευταία ισχυρά μηνύματα τόσο από τον Αντιπρόεδρο της Επιτροπής κ. Χένιγκ Κριστόφερσεν, όσο και τον πρόεδρο της ισχυρής Νομισματικής Επιτροπής της Κοινότητας κ. Σαρτσινέλλι, ο οποίος σε επιστολή του προς τον τότε υπουργό Εθνικής Οικονομίας (αείμνηστο) Γ. Γεννηματά τόνιζε ότι «για να ανακοπεί η δραματική απόκλιση της ελληνικής οικονομίας από τα επιτεύγματα των άλλων χωρών της Κοινότητας, πρέπει να ληφθούν δύσκολες αποφάσεις από την ηγεσία της χώρας σας». Και προσέθετε ότι «η Κοινότητα είναι αποφασισμένη να σχεδιάσει αποτελεσματικούς τρόπους για να εξασφαλίσει την προσαρμογή της ελληνικής οικονομίας προς τα Κοινοτικά δεδομένα» (Βήμα, 25.2.90). Άρα του κεραυνού Ντελόρ είχαν προηγηθεί πλήθος αστραπές και βροντές, που όμως η πολιτική ηγεσία της χώρας μας τις αγνόησε, καθώς είχε επιδοθεί στο προεκλογικό υποσχεσιολόγιο, στην προετοιμασία της οικονομικά ολέθριας Ολυμπιάδας 1996 και στην αναζήτηση παράνομων τρόπων για να παγώσουν τα χρέη του «Ολυμπιακού»! Να γιατί δεν μας παίρνουν πια στα σοβαρά στην ΕΟΚ, θα τόνιζε και πάλι η κ. Βάσω Παπανδρέου. Μια δεύτερη εξήγηση είναι ο καθυστερημένος φόβος του κ. Ντελόρ, ότι κι αυτός ο ίδιος μέχρι πρόσφατα το έπαιζε χαζοχαρούμενα από σοσιαλιστική προφανώς αλληλεγγύη, σοσιαλιστής καθώς είναι κι αυτός. Εν ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

πάση περιπτώσει δεν είχε ποτέ καταγγείλει δημόσια και με τόσο ωμό τρόπο την κυβέρνηση Παπανδρέου για υπονόμευση της φερεγγυότητας της Ελλάδας μετά το 1988. Αντίθετα είχε κωφεύσει στις υποδείξεις του (προέδρου της Νέας Δημοκρατίας) κ. Μητσοτάκη να πάρει δημόσια θέση για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και για το τι θα πρέπει να γίνει. (…) Εμείς θα προτιμούσαμε μια τρίτη εκδοχή, του συναδέλφου Νίκου Νικολάου, που δημοσιεύθηκε στο Βήμα της περασμένης Κυριακής (1-4-90), σύμφωνα με την οποία ο κ. Ντελόρ, αφού είδε και απόειδε ότι τα ελληνικά κόμματα δεν καταλαβαίνουν ή δεν θέλουν να καταλάβουν την κρισιμότητα της καταστάσεως, απευθύνεται απ’ ευθείας στον ελληνικό λαό όλων των πολιτικών πεποιθήσεων, σε μια δραματική προσπάθεια να τον ενημερώσει και να τον προϊδεάσει για την ανάγκη να αποδεχθεί μετεκλογικά την μόνη οικονομική πολιτική, που είναι δυνατή και θα ανασχέσει την πορεία προς τον γκρεμό, που σήμερα ακολουθεί η Ελλάδα. «Και δεν είναι αυτό παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της Ελλάδας», θα πουν οι ευαίσθητοι σε θέματα ανεξαρτησίας; Όχι βέβαια, γιατί η Ελλάδα είναι ΕΟΚ, και ο κ. Ντελόρ είναι αξιωματούχος και της Ελλάδας, έχει ευθύνη για ό,τι γίνεται και δεν γίνεται εδώ, και υποχρεούται να ενημερώνει τον ελληνικό λαό και να διαψεύδει εκείνους που τον παραπλανούν, ακόμα κι αν πρόκειται για αρχηγούς ελληνικών κομμάτων. Τον πληρώνομε ως πρόεδρο της Επιτροπής για να μας λέει την αλήθεια. Αντίθετα, παρέμβαση δια παραλείψεως θα ήταν αν άφηνε τον λαό στην πλάνη, ότι η κακή πορεία της οικονομίας μας είναι εύκολα αναστρέψιμη με τα όσα προαναγγέλλουν τα κόμματα (…) (Τα ανωτέρω είναι η σωστή απάντηση και στα όσα σήμερα καταμαρτυρούνται κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του κ. Μπαρόζο, και γενικά όσων Ευρωπαίων προσπαθούν να μας νουθετήσουν έστω και εξ ιδίου συμφέροντος, αφού η αντισυμβατική συμπεριφορά απειλεί ή πλήττει και τα συμφέροντα των ανηκόντων στις άλλες χώρες-μέλη της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ακόμα και επειδή εκτός από δικαιώματα και διεκδικήσεις έχομε και αντίστοιχες υποχρεώσεις ως πλήρες μέλος της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης, κάτι που κατά κανόνα αποσιωπάται). *** Θα κλείσουμε με μια άλλη δραματική διαπίστωση, που δίνει μια βαθύτερη διάσταση στην κρίση, η οποία πλήττει την Ελλάδα, και πιο πέρα από οικονομική και πολιτική είναι πια και ευρύτερα κοινωνική. Αναφερόμαστε σε μια από τις διαπιστώσεις του Παγκόσμιου ΟικοΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

νομικού Φόρουμ, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα χάνει συνεχώς έδαφος από πλευράς ανταγωνιστικότητας σε σχέση με τους εμπορικούς εταίρους της, ενώ επισημαίνεται ότι «το μεγαλύτερο κοινωνικό πρόβλημα της χώρας μας είναι η κακή εκπαίδευση» (Νέα, 27.3.90). Να υπενθυμίσουμε ότι, για την τεράστια σημασία του προβλήματος της ραγδαία υποβαθμιζόμενης παιδείας μας, είναι συνεχείς και αγωνιώδεις οι προειδοποιήσεις του περιοδικού μας, το οποίο, μολονότι οικονομικό, θεωρεί ως πρώτης προτεραιότητας μακρόπνοη πρόκληση την ανάγκη εκσυγχρονισμού και αποκατάστασης της αξιοπιστίας και της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού μας συστήματος, χωρίς το οποίο δεν μπορούν να υπάρξουν στελέχη και καταρτισμένοι νέοι πολίτες για να μπορέσουν να φέρουν σε πέρας την δύσκολη πορεία προς την ένταξη της χώρας μας στο νέο ευρωπαϊκό οικονομικό σύστημα και στις απαιτήσεις της νέας τεχνολογίας και των νέων κοινωνικοοικονομικών δομών. Και αν δεν αναληφθεί αμέσως από την νέα κυβέρνηση μια δυναμική πρωτοβουλία για την εκπαιδευτική αναβάθμιση και αξιοπιστία της χώρας μας, τότε ας μην περιμένουμε να μας πάρουν πια ποτέ στα σοβαρά οι κοινοτικοί εταίροι μας, όπως θα ’λεγε και η κ. Βάσω Παπανδρέου». *** Ευτυχώς η κυβέρνηση της Ν.Δ., με πρωθυπουργό τον κ. Μητσοτάκη (1990-1993) και υπουργό Εθνικής Οικονομίας τον ορθολογιστή και με κοινό νου κ. Στέφανο Μάνο (που γι’ αυτό ακριβώς δεν τον επανεξέλεξε ο λαός), η εκ νέου κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου που ακολούθησε και η εν συνεχεία πρώτη κυβέρνηση Σημίτη, ακολούθησαν λίγο ως πολύ αυτήν την διορθωτική πολιτική, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η αποκατάσταση της ελληνικής αξιοπιστίας και να αντιμετωπισθεί (δυστυχώς προσωρινά) το πάντα αξεπέραστο πρόβλημα της χαμηλής ανταγωνιστικότητας της χώρας μας, πριν ξανακυλήσει στον υπερδανεισμό και τις άφρονες παροχές, με αποκορύφωμα την ανεύθυνη και πολιτικά ανέντιμη ιαχή «λεφτά υπάρχουν», που μας έφεραν στην σημερινή αθλιότητα (οικονομική και κοινωνική). Ας πληροφορηθούν με τα ανωτέρω οι νεώτεροι και ας συνειδητοποιήσουν οι παλαιότεροι ότι τα όσα ζούμε σήμερα δεν είναι πρωτόγνωρα και ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Και μάλιστα όχι ως φάρσα, όπως ανιστόρητα είπε κάποτε ο πρωταπόστολος του κομμουνισμού Κάρολος Μαρξ (και ηλιθίως αναμασάται αυτό σε κάθε ευκαιρία για επίδειξη γνώσεων και προοδευτικότητας), αλλά ως τραγωδία και πάλι. Και μάλιστα απείρως χειρότερη.

17

Το πλήρες κείμενο της επιστολής Ντελόρ – Κριστόφερσεν προς Ζολώτα Το πλήρες κείμενο κείμενο της επιστολής του προέδρου και του αντιπροέδρου της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων Ζακ Ντελόρ και Χένιγκ Κριστόφερσεν αντιστοίχως προς τον επιστρατευθέντα ως προσωρινό για την σωτηρία του τόπου αείμνηστο Ξενοφώντα Ζολώτα έχει ως εξής: Αξιότιμε κύριε Πρωθυπουργέ, Καθ’όλο το διάστημα από την είσοδο της χώρας σας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες και μετά, η Κοινότητα κατέβαλε κάθε προσπάθεια για να διευκολύνει την ενσωμάτωση της Ελλάδας και να την βοηθήσει να φθάσει στο επίπεδο των πιο ανεπτυγμένων οικονομιών. Η αλληλεγγύη αυτή εκφράσθηκε με σημαντικές περιφερειακές και διαρθρωτικές βοήθειες-όπως συνέβη και με άλλες χώρες σε ανάλογες περιπτώσεις-αλλά και με την μορφή μεσοπρόθεσμου δανείου χρηματοδοτικής αρωγής, που χορηγήθηκε το 1985 και 1986 για να βοηθήσει την Ελλάδα να εξέλθει από μια δυσκολώτατη κατάσταση στην εποχή εκείνη. Το δάνειο αυτό, την χορήγηση του οποίου η Επιτροπή είχε τότε υποστηρίξει, στήριζε πρόγραμμα οικονομικής σταθεροποίησης, που είχε ως στόχο του την μείωση του υπερβολικού ελλείμματος του δημόσιου τομέα και την βελτίωση των αποτελεσμάτων στους τομείς του πληθωρισμού και του ισοζυγίου πληρωμών. Μετά από μερικές αρχικές επιτυχίες προς αυτήν την κατεύθυνση (π.χ. οι χρηματοδοτικές ανάγκες του δημόσιου τομέα μειώθηκαν από 18% το 1985 σε 13,5% το 1987), η κατάσταση στην Ελλάδα επιδεινώθηκε και πάλι σοβαρά, ιδιαίτερα κατά το 1989, έτσι ώστε να αποτελεί σήμερα η οικονομική και δημοσιονομική κατάσταση της χώρας σας σοβαρή αιτία ανησυχίας για όλους μας. Οι σημαντικώτεροι διαθέσιμοι οικονομικοί δείκτες, καθώς και οι πληροφορίες που συνέλεξε η πρόσφατη αποστολή της Επιτροπής στην Αθήνα, δείχνουν πράγματι ότι η κατάσταση έγινε πολύ ανησυχητική: • Οι χρηματοδοτικές ανάγκες του δημοσίου τομέα αυξήθηκαν μέσα σε δυο χρόνια, περνώντας από 16% το 1988 σε 20% περίπου το 1989 (υπενθυμίζεται ότι το σταθεροποιητικό πρόγραμμα του 1985 στόχευε στην μείωση του ποσοστού από 18% το 1987).

• Η νομισματική πολιτική δεν κατόρθωσε να επιτύχει τους στόχους της, δεδομένου ότι η αύξηση της κυκλοφορίας χρήματος υπό την ευρεία έννοια (Μ3) ανέρχεται σε 24%.

• Η αύξηση των τιμών επιταχύνθηκε φθάνοντας το 15%, ποσοστό ανώτερο κατά 10 μονάδες του κοινοτικού μέσου όρου, η αύξηση των μισθών ήταν ακόμη σημαντικώτερη, φθάνοντας το 20%.

• Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών επιδεινώθηκε σοβαρά, δεδομένου ότι το έλλειμμα έφθασε από 1 δισ. δολλάρια το 1988 σε 2,5 το 1989 (περίπου 15% του ΑΕΠ), παρά την σημαντική μεταφορά πόρων εκ μέρους της Κοινότητας, ιδιαίτερα κατά το τέλος του χρόνου.

• Η κατάσταση αυτή επιβάλλει την λήψη χωρίς καθυστέρηση δραστικών μέτρων και την εκπόνηση και εφαρμογή πολυετούς προγράμματος ανόρθωσης της οικονομίας, το ταχύτερο δυνατό. Αν δεν γίνει αυτό, η χώρα σας διατρέχει δύο σοβαρούς κινδύνους: • Από την μια πλευρά, το μέγεθος και η αύξηση του δημόσιου χρέους και του εξωτερικού χρέους της χώρας σας κινδυνεύουν να βλάψουν την φερεγγυότητα της Ελλάδας.

• Από την άλλη πλευρά, η σοβαρή διαφορά που διαπιστώνεται ανάμεσα στην οικονομική εξέλιξη της Ελλάδας κι εκείνη των άλλων χωρών της Κοινότητας κινδυνεύει να υπονομεύσει μόνιμα την πορεία της χώρας σας προς την ενιαία αγορά, την Οικονομική και Νομισματική Ένωση και την ευρωπαϊκή ενοποίηση.

• Όσο για την Επιτροπή, θα βρισκόταν σε δύσκολη θέση να έχει συμμετάσχει και συνδέσει την ίδια την αξιοπιστία της σε απόφαση δανείου του οποίου οι όροι δεν τηρήθηκαν από τον οφειλέτη. Για τον λόγο αυτόν, θεωρούμε απαραίτητη την λήψη σύντομα δραστικών μέτρων, που θα επέτρεπαν να διαφανεί η σαφής πρόθεση της χώρας σας να μειώσει μόνιμα της ανισορροπίες. Γνωρίζουμε ότι παρόμοια μέτρα θα απαιτήσουν σοβαρές προσπάθειες απ’ την πλευρά του συνόλου της διοίκησης, των επιχειρήσεων και των ιδίων των πολιτών της χώρας σας. Μας φαίνονται, όμως, τα μόνα που θα επέτρεπαν στην Ελλάδα να επανακτήσει μια αρμονική ανάπτυξη, προς όφελος όλων των πολιτών της στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας. (οι υπογραμμίσεις στο κείμενο είναι του αρθρογράφου).

18

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Οικονομία

Η μη ανταγωνιστική γεωργία μας αποτελεί πλέον σοβαρό εθνικό πρόβλημα. Ενώ η εθελοτυφλία, η κρυψίνοια και η λαϊκίστικη υποκρισία της Πολιτείας οδηγούν μόνον στα χειρότερα. Του Πάνου Παναγόπουλου

Σ

τα προηγούμενα 2 τεύχη της ΝΕΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ αναλύσαμε την πολιτική υποκρισία και την απανθρωπιά της επιχειρούμενης μετακύλισης των ευθυνών της κυβερνητικής αβελτηρίας στους αγρότες1, που τιμωρούνται παν-άδικα με την νέα εφαρμοζόμενη υπερφορολόγησή τους, παρά την ήδη από καιρό εντοπισθείσα στους Εθνικούς λογαριασμούς αρχική υπερφορολόγηση, καθώς και με την σωρεία άλλων πρόσθετων μέτρων και επιβαρύνσεων. Υπ’ όψιν ότι, όπως ήδη αναλύθηκε, αναφερόμαστε σε μία γεωργία αποεπενδεδυμένη και στερημένη από όλες σχεδόν τις λειτουργικές της υποδομές, τις οποίες

1 Κορυφαίο στέλεχος του υπ. Οικονομικών την 7-10-2012 στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ χρησιμοποίησε την επιστήμη προσαρμόζοντάς την, στις δικές του επιδιώξεις και, γενικεύοντας ακραίες συμπεριφορές, ελεεινολογεί τους αγρότες, για να δημιουργηθεί αρνητικό κλίμα εις βάρος όλων των αγροτών, προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος για όλα όσα πράγματι επακολούθησαν. Δηλαδή και η δήλωσή του, κατά την ημέρα της «παραίτησής» του (6-6-2014), ότι «απλώς εφάρμοζε και δεν διαμόρφωνε την φορολογική πολιτική, που η δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση αποφάσιζε», τουλάχιστον σχετικά με την γεωργία αποδεικνύεται ανακριβέστατη!!

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αυτό είναι το τρίτο και τελευταίο άρθρο για το «πού οδηγεί η ανυπαρξία Εθνικής Αγροτικής Πολιτικής» οι ανταγωνίστριες χώρες, οι εντός της Ε.Ε., δεν τις στερούνται, τουλάχιστον σε τόσο εξουθενωτικό βαθμό. Πρόκειται για τις κατά 97% μη βιώσιμες (μικρές και πολυτεμαχισμένες) Γεωργικές μας Εκμεταλλεύσεις (Γ.Ε.), για την έλλειψη εξειδικευμένου πιστωτικού ιδρύματος, για την μη λειτουργική αγορά αγροτικών προϊόντων, για τους συνεταιρισμούς που τους καθοδηγήσαμε σε απόλυτη στρεβλότητα (βλέπε τον πρόσφατο νόμο Σκανδαλίδη 4015/2011), αλλά και για τα συνδικαλιστικά όργανα των αγροτών, όπου οι στερούμενοι σαφών επαγγελματικών ταυτοτήτων Έλληνες Αγρότες, δεν εκπροσωπήθηκαν ποτέ απολύτως νόμιμα και συνεπώς δεν λειτούργησαν αυτοδιοικητικά επί της ουσίας. Η Πολιτεία όμως, παρ’ όλο ότι φέρει το σύνολο των ευθυνών, που, όπως διευκρινίσαμε διεξοδικά στο προηγούμενο τεύχος, ανήκουν στην ίδια, τώρα ζητάει υποκριτικά «και τα ρέστα» από τους αγρότες-θύματά της. Οσονούπω δε, δεν θα διστάσουν να καταλογίσουν στους αγρότες τις ευθύνες και για το «food security», την …Διατροφική μας δηλαδή Ασφάλεια, που κατό19

πιν των παραπάνω είναι σώφρον να μην θεωρείται και τόσο ασφαλής. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των αγροτών, ανέκαθεν ημιπαράνομες (τα μέλη τους, όπως ήδη αναφέραμε, δεν είχαν ποτέ συγκεκριμένη ταυτοποιημένη ιδιότητα) και τώρα ως παράτυπες, φιμώθηκαν κι αυτές τεχνηέντως και ο εμπαιγμός πλέον των αγροτών εκ μέρους της κυβέρνησης και ολόκληρου του πολιτικού φάσματος είναι πολύ πιο ευχερής. Οφείλουμε όμως να υπενθυμίσουμε ότι στο 8ο τεύχος της Ν.Π. αναλύσαμε διεξοδικά πώς οι Ελληνικές Γ.Ε., είναι οι μόνες επιχειρήσεις στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο (φαντάζομαι και παγκοσμίως), που φορολογούνται επί των σχεδόν ακαθαρίστων εσόδων (επί του τζίρου). Σ’ αυτό συμπεραίνεται από τα μέχρι σήμερα γραπτά δεδομένα πως είναι σύμφωνες όλες οι εξειδικευμένες επιστημονικές οργανώσεις (Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επιστημονική Εταιρεία Γεωργοοικονομολόγων, Ινστιτούτο Συνεταιριστικών Ερευνών και Μελετών, βλέπε www. etagro.gr), όλα τα πανεπιστημιακά Τμήματα Γεωργικής Λογιστικής αλλά πολύ πρόσφατα και η Πανελλήνια Ένωση Συνεταιρισμών (η ΠΑΣΕΓΕΣ). Η τελευταία μόνον προφορικά! Να σημειωθεί ότι οι πολύ μεγάλες Γ.Ε., που ήδη από 20ετίας και πλέον τηρούν κανονικά βιβλία και έχουν την ευχέρεια να διατηρούν μόνιμο προσωπικό, προγενέστερες απογραφές κλπ., δηλαδή συνυπολογίζουν αποσβέσεις και όλα γενικώς τα έξοδα, όπως είναι φυσικό, λόγω του σχεδόν τέλειου ανταγωνισμού (perfect competition), που είναι ίδιον της γεωργίας και σχεδόν μοναδική εξαίρεση, παρουσιάζουν ασήμαντη φοροδοτική ικανότητα, ή και καθόλου. Αυτό μόνο του αποδεικνύει το μέγεθος της τιμωρίας των μικρότερων Γ.Ε. Τι θέλουν, λοιπόν, οι ιθύνοντες; Τι περιμένουν; Κάποιο καινούργιο «Κιλελέρ», που αυτήν την φορά δεν πρόκειται να λύσει κανένα θεσμικό ή άλλο πρόβλημα; Ακόμα και αν γίνει πλήρης άρση, της εξ άλλου αδιέξοδης παρούσας προσπάθειας νέας υπερφορολόγησης των αγροτών, αυτό ίσως να δώσει μία περιορισμένη παράταση ζωής στη γεωργία μας. Και μετά; Τι θα γίνει μετά, σε μια μη ανταγωνιστική γεωργία με μικρές και πολυτεμαχισμένες Γ.Ε.; Αν τουλάχιστον είχαμε λύσει ένα μέρος του «εγγειοδιαρθρωτικού», θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε μία κάποια συντεταγμένη εκτατικοποίηση των Γ.Ε. για να αποφύγουμε την καθολική χρεοκοπία τους. Δηλαδή να μην μας πάρουν και τη γη, διότι κι αυτό αποτελεί μία ενδεχόμενη κατάληξη της γενικώτερης ασάφειας που έχει δημιουργηθεί σχετικά πρόσφατα 20

λόγω της κυβερνητικής κρυψίνοιας. Κρυψίνοια η οποία μας οδηγεί σε μια άλλη, ασφαλώς παρανοϊκή εκδοχή, που όμως καθόλου δεν αποκλείεται. Η εκδοχή αυτή συνίσταται στην ηθελημένη ή όχι τάση του υπ. Οικονομικών να επιλύσει τα προβλήματα της γεωργίας δια της γενικώτερης χρεοκοπίας των Γ.Ε., δηλαδή δια της κατ’ ουσίαν (με διάφορους πλαγίους τρόπους) δήμευσης όλων των γεωργικών εκτάσεων και της σταδιακής δημιουργίας είτε σοβχόζ (γιγαντιαίων κρατικών κτημάτων - απίθανο βέβαια αλλά δεν μπορείς ποτέ να προβλέψεις σ’ αυτήν την χώρα τα όρια του λαϊκισμού -), είτε το ίδιο γιγαντιαίων ιδιωτικών κτημάτων, κυρίως με ξένα κεφάλαια και know how. Οι επιπτώσεις και στις δύο αυτές περιπτώσεις θα είναι ολέθριες και πολύ υψηλού πολιτικού ρίσκου για όποιους τόσο επιπόλαια ανέλαβαν ενδεχομένως αυτήν την ευθύνη, διότι στο εν τω μεταξύ χρονικό διάστημα που θα είναι πολύ μεγάλο, οι εξελίξεις: α) Θα αποτελέσουν προκρούστεια κλίνη για τον πιο βασικό παραγωγικό τομέα. β) Θα επηρεάσουν αρνητικά τους αναπτυξιακούς ρυθμούς ολόκληρης της εθνικής οικονομίας. γ) Θα ακυρώσουν κάθε μέτρο διατροφικής ασφάλειας και το κυριώτερο όλων δ) θα ανατρέψουν τις όποιες έχουν απομείνει, αξιόλογες κοινωνικές και πολιτισμικές υποδομές. Με δυο λόγια, θα παράξουν πολλές εκατοντάδες χιλιάδες δυστυχείς ανθρώπους. Όλα αυτά δε, την στιγμή που υπάρχει η ήδη εκτεθείσα στο προηγούμενο τεύχος πεπατημένη, για την έγγειο αναδιάρθρωση με εκούσιες διαδικασίες. Μία πάλι διαφορετική εκδοχή, την οποία υποστηρίζει μερίδα συναδέλφων μου και δεν φαίνεται και τόσο απίθανη, είναι ότι τα μέτρα που λαμβάνονται δεν εντάσσονται σε κάποιο σχέδιο, αλλά αποδεικνύουν την παντελή (εγκληματική αν θέλετε) ασχετοσύνη του υπουργείου Οικονομικών. Για την χάραξη Αγροτικής Πολιτικής (απούσας στην προκειμένη περίπτωση), θα μπορούσαν να είναι συνυπεύθυνοι οι αγρότες, εφ’ όσον βέβαια διέθεταν σαφείς επαγγελματικές ταυτότητες, άρα και ουσιαστική αυτοδιοίκηση των συνδικαλιστικών και συνεταιριστικών τους οργάνων, κάτι δηλαδή που δεν συμβαίνει, λόγω των επίσης σαφών και σκόπιμων παραλείψεων της Πολιτείας. Επομένως σήμερα είναι απόλυτη η ευθύνη της Πολιτείας, που επί μισό και πλέον αιώνα δεν χάραξε ουσιαστική Εθνική Αγροτική Πολιτική, εκτός κοινοτικού πλαισίου προ του 1981 και εντός του πλαισίου αυτού μετέπειτα. Εν πάση περιπτώσει, ο μη έγκαιρος εκσυγχροΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Οικονομία νισμός της Ελληνικής γεωργίας ίσως την καταδίκασε τελεσίδικα, διότι μέσα στα πλαίσια της Κ.Α.Π. (της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής), όπου και η γεωργία των εταίρων μας, αν και εκσυγχρονισμένη, κυριολεκτικά θα «βογκήξει» να τα βγάλει πέρα λόγω της παγκοσμιοποίησης, η δική μας η γεωργία τι τύχη μπορεί να έχει, και μάλιστα με το κερασάκι της υπερ-υπερφορολόγησης επάνω στην τούρτα της αθεράπευτης πλέον αβελτηρίας ενός κράτους ανύπαρκτου, τουλάχιστον στον τομέα αυτό; Όμως η τρόϊκα, και πιο συγκεκριμένα ο εκπρόσωπος της Commission της Ε.Ε., ούτε αφελής φαίνεται να είναι, ούτε στερείται πληροφόρησης. Αντίθετα μάλιστα σε σχέση με το Ελληνικό Υπ. Οικονομικών, έχει, διαμέσου των εξειδικευμένων υπηρεσιών του, πρόσβαση σε όλα τα γεωργοοικονομικά μεγέθη που αφορούν την Ελλάδα, και γνωρίζει σαφέστατα και επακριβώς το πώς και το πόσο καταστρέφουν τα μέτρα αυτά την Ελληνική γεωργία κάθε μέρα που περνάει. Αυτή δε η υποβάθμιση της Ελληνικής γεωργίας, όχι μόνον δεν εκφεύγει, των κατά τη γνώμη μου λανθασμένων στόχων της Ε.Ε., αλλά ευνοεί τους στόχους αυτούς αφάνταστα, αφού η γενικώτερη (ασφαλώς κοντόφθαλμη) πολιτική είναι η συρρίκνωση της Ευρωπαϊκής γεωργίας στο σύνολό της με αντίστοιχη εισαγωγή αγροτικών προϊόντων από τρίτες χώρες, προκειμένου οι τελευταίες να έχουν την ευχέρεια να αγοράζουν βιομηχανικά προϊόντα, από όποιες Ευρωπαϊκές χώρες και για όσο χρονικό διάστημα αυτές θα κατορθώνουν να πραγματοποιούν εξαγωγές Δεν είναι δυνατόν να αγνοούν οι σχεδιάζοντες την αγροτική πολιτική της Ε.Ε. πόσο άδικες και ασύμφορες είναι για τους λαούς της Ε.Ε. οι επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης, γιατί ακόμα και οι προσωρινά ωφελημένες μειοψηφίες, γρήγορα θα διαπιστώσουν ότι η κυρία Μέρκελ και η στενή της παρέα, στην ουσία δεν κάνουν τίποτε περισσότερο από το να πουλάνε στους Γερμανούς, στους Φινλανδούς κλπ. πολίτες της Βόρειας και της Κεντρικής Ε.Ε., έναν κατά τι περισσότερο δυσδιάκριτο, αλλά ουσιαστικώτερο λαϊκισμό, από αυτόν που συνήθως προπαγανδίζουν οι πολιτικοί του Ευρωπαϊκού Νότου. Και εφ’όσον oι εταίροι μας, μεγάλου μέρους της Ε.Ε., θεωρούν την ίδια την δική τους γεωργία εμπόδιο στην οικονομική ανάπτυξη, αφού μειώνει τις εμπορικές συναλλαγές με τρίτες χώρες περιορίζοντας τα πλεονεκτήματα(!) της παγκοσμιοποίησης και φθάνουν στο σημείο να διακινδυνεύουν, οριακά έστω, ακόμα και τη ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

δική τους διατροφική ασφάλεια, θα νοιαστούν για την δική μας γεωργική ανάπτυξη; Στην ουσία για τη νεκρανάστασή της; «Να μην σώσει να αναπτυχθεί η Ελληνική γεωργία», τόσο το καλύτερο για εκείνους. Αυτή είναι η μόνη λογική εξήγηση που μπορεί να δοθεί στους παραλογισμούς της υπερφορολόγησης της Ελληνικής γεωργίας. Εξ άλλου, τι άλλο νόημα θα μπορούσε να έχει η τόση επιμονή στην υπόθεση του νωπού γάλακτος; Το ποιά θα έπρεπε να είναι η αντίδραση των λαών της Ευρώπης, με την συνεχή μείωση της ποιότητας της διατροφής τους (τα μεταλλαγμένα ήδη μας κτυπούν την πόρτα) και της σχεδόν από κάθε άποψη κίβδηλης και μονομερούς οικονομικής τους ανάπτυξης, αυτή είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία, που αφορά ολόκληρο τον πλανήτη, δηλαδή την σκοτεινή πλέον πορεία του ανθρωπίνου γένους και όχι μόνον. Μία πορεία που ενισχύεται, ως μη έδει, και από την αριστερά, λόγω στείρων διακομματικών και ενδοκομματικών αρρωστημένων τακτικισμών, οπωσδήποτε μικρονοϊκών. Δηλαδή η πολιτική καθεύδει και ο άκρατος Νεοφιλελευθερισμός χορεύει! Αλλά, επιστρέφοντας στην Ελληνική γεωργία, μια γενικώτερη καθοριστική παρατήρηση, σε σχέση πάντα με την Ευρωπαϊκή γεωργία, είναι το ότι ο μέσος όρος της παραγωγικότητας της Ευρωπαϊκής γεωργίας, αυτής με τις ολοκληρωμένες υποδομές, ίσως να αντέξει έστω και οριακά, ακόμα και μετά τις μειωμένες επιδοτήσεις/ενισχύσεις, ενώ η Ελληνική, ιδίως με τα πρόσθετα αυτά μέτρα της υπερφορολόγησης, εάν δεν καταποντισθεί, θα αποτελέσει «φαινόμενο», δηλαδή αντικείμενο ειδικής ερευνητικής αξιολόγησης. Επαναλαμβάνουμε λοιπόν, τι ζητάει τελικά η κυβέρνηση από τις Ελληνικές ΜΗ Βιώσιμες, Αποεπενδεδυμένες, Υπερφορολογημένες και Άνευ Βασικών Υποδομών Ημιλιπόθυμες Γεωργικές Εκμεταλλεύσεις; Ασφαλώς κάποιες σκοπιμότητες εξυπηρετούνται που δεν τις γνωρίζουμε. Δεν είναι όμως επιτρεπτό σε μία δημοκρατική χώρα της Ε.Ε. να εξυφαίνονται τόσο σκοτεινές εξελίξεις, που να θέτουν σε κίνδυνο ακόμα και την διατροφική ασφάλεια ενός ολόκληρου λαού, ερήμην του. Η κυβέρνηση και ο υπ.Α.Α.Τ. οφείλουν να εξηγήσουν δημόσια τι σημαίνουν όλα αυτά.

21

Χρηματιστήριο

Η διαπλοκή πουλάει τις μετοχές της!

Α

γοράζουμε μετοχές του κλάδου των μέσων ενημέρωσης για σίγουρα και μεγάλα κέρδη. Εάν η δύναμη, η ανθεκτικότητα και η αποτελεσματικότητα των Μ.Μ.Ε. και ειδικώτερα της τηλεόρασης στην χώρα μας εκφραστεί και στην τιμή της μετοχής τους, τα κέρδη για τους τολμηρούς θα είναι τεράστια! Μπορεί τώρα οι μετοχές των εισηγμένων συγκροτημάτων του τύπου και της τηλεόρασης να είναι σκουπίδια, την τιμή της μετοχής όμως, όπως και την τηλεθέαση, την διαμορφώνει το κοινό. Και το κοινό μια προτίμηση στα σκουπίδια την έχει από παλιά. Τα χαμηλά επίπεδα τιμών, άλλωστε, στα οποία βρίσκονται οι μετοχές των εταιρειών του κλάδου των Μ.Μ.Ε., προσφέρουν περιθώριο για γρήγορα και εντυπωσιακά κέρδη σε όσους εμπνέονται από τις επενδύσεις σε σκουπίδια και αγαπούν το ρίσκο. Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών ανέδειξε έναν αδιαμφισβήτητο νικητή. Τα μέσα μαζική ενημέρωσης, ελέγχου και διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Το ενιαίο σύστημα δημοσιογράφων, εκδοτών, εφημερίδων, ραδιοφώνου και τηλεόρασης, έδωσε για άλλη μια φορά τη μάχη και την κέρδισε. Και αυτή την φορά δεν κρατήθηκαν ούτε τα προσχήματα. Ο αγώνας της προεκλογικής περιόδου ήταν πολυμέτωπος και καλά οργανωμένος από καιρό. Το μηντιακό σύστημα διαπλοκής δεν αρκέστηκε στην προβολή και στήριξη συγκεκριμένων προσώπων και κομμάτων, ούτε στον ακροβολισμό υπαλλήλων του στην πολιτική ζωή του τόπου. Αυτή την φορά κατασκεύασε και κόμματα σε χρόνο ρεκόρ, για όλα τα γούστα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας μας πληροφορούσε τον Φεβρουάριο, με πρωτοσέλιδο, για πανελλαδική έρευνα, σύμφωνα με την οποία «Με 15% ξεκινά η ελληνική

Ελιά. Οι πολίτες εμπιστεύονται την κίνηση που μπορεί να καλύψει το κενό στον κεντροαριστερό χώρο». Ενώ σε μεγάλο τηλεοπτικό σταθμό, κατά την διάρκεια του δελτίου ειδήσεων, έκπληκτοι και με δάκρυα χαράς πληροφορούνται την ίδρυση του «ποταμιού». Η κοινή γνώμη έχει αποδείξει από καιρό ότι μπορεί να «καταπιεί» τα πάντα. Η κυβέρνηση χαρίζει τα χρέη των καναλιών, νομιμοποιώντας έτσι την εισφοροδιαφυγή. Μία εταρεία πήρε τζάμπα όλες τις ψηφιακές συχνότητες της χώρας, τις οποίες και θα νοικιάζει πανάκριβα σε όσους θέλουν να εκπέμψουν οποιοδήποτε πρόγραμμα ή υπηρεσία, ενώ οι μέτοχοί της διαθέτουν κανάλια που λειτουργούν χωρίς άδεια από το 1991! Γόνοι δημοσιογραφικών δυναστειών εκλέγονται βουλευτές, διορίζονται υπουργοί και προωθούνται στην πολιτική. Λίγες ώρες πριν ανοίξουν οι κάλπες, γνωστοί τηλεοπτικοί αστέρες εγκαταλείπουν την απλή προπαγάνδα, και εφορμούν με χοντροκομμένη ψυχολογική επιχείρηση εκφοβισμού. Τα Μ.Μ.Ε. είναι στην κυβέρνηση, δεν την στηρίζουν μόνο. Αποτελούν το άλλοθι του εξαπατημένου ελληνικού λαού. Την δικαιολογία για την απραξία και την αναξιοπρέπεια. Την εκλογίκευση της αδυναμίας και της αδιαφορίας. Την ταύτιση της στάσης απέναντι στην οθόνη της τηλεόρασης με την πολιτική σκέψη και συμπεριφορά. Είμαι απέναντι, αλλά είμαι μόνος, αδύναμος και συνεπώς δικαιολογημένος. Εάν οι Έλληνες δεν έχουν την αξιοπρέπεια να απορρίψουν αυτούς που τους κατέστρεψαν, γιατί να μην αγοράσουν και τις μετοχές τους με στόχο την κερδοσκοπία;

Δημήτρης Κουτσονίκας

Σημείωση: τα παραπάνω δεν αποτελούν προτροπή ή αποτροπή αγοράς ή πώλησης οιωνδήποτε μετοχών.

22

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Οικονομία

Σαράντα φόροι και τέλη στα ακίνητα! του Μάνου Κρανίδη

Η

μετεκλογική κυβερνητική πρόθεση για μια νέα φορολογική πολιτική, χαμηλότερων επιβαρύνσεων, είναι θετική. Βέβαια η θεωρία από την πράξη είναι μίλια μακριά, ειδικά στην σημερινή ελληνική πολιτική του εναγκαλισμού από την τρόϊκα. Σε κάθε περίπτωση, μια αλλαγή της συνολικής φορολογικής πολιτικής αποτελεί βασική προϋπόθεση ώστε να πυροδοτηθεί η βιώσιμη ανάπτυξη. Πρέπει να βασιστεί σε χαμηλότερους συντελεστές, κίνητρα και αυστηρό πλαίσιο κατά της φοροδιαφυγής. Στο πλαίσιο αυτό, ειδικά η φορολογία ακινήτων πρέπει να αλλάξει άμεσα και πλήρως. Άλλωστε, σήμερα είναι προφανές ότι η αναπτυξιακή χροιά και η δικαιοσύνη εκλείπουν όσον αφορά στην φορολογία ακινήτων. Αναμφίβολο στοιχείο υπέρ-φορολόγησης είναι οι 40 φόροι-τέλη στην ακίνητη περιουσία, σε όλες τις φάσεις τις ζωής ενός ακινήτου, την άδεια, την κατασκευή, την κατοχή, την μεταβίβαση, το εισόδημα, και την κατεδάφιση. Την περίοδο του μνημονίου, οι κυβερνήσεις επέβαλαν περισσότερους φόρους από ό,τι απαίτησε η τρόικα. Τρανό παράδειγμα το περίφημο «χαράτσι» (ΕΕΤΗΔΕ) το 2013 και ο επερχόμενος «διπλός» ενιαίος φόρος ακινήτων (ΕΝΦΙΑ) από το 2014. Κύριος στόχος του τελευταίου είναι η είσπραξη 2,65 δις ευρώ σε μια στείρα αντιαναπτυξιακή λογική αύξησης των δημοσίων εσόδων. Άμεσο αποτέλεσμα να φορολογούνται όλα τα ακίνητα και η μεσαία ιδιοκτησία να επιβαρύνεται. Χαρακτηριστικές αντιαναπτυξιακές αδικίες είναι οι ακόλουθες: To «Χαράτσι» (ΕΕΤΗΔΕ), το οποίο εφαρμόστηκε αποκλειστικά για έκτακτους δημοσιονομικούς εισπρακτικούς λόγους, «μονιμοποιείται και επεκτείνεται», με το πρόσχημα ότι καλύπτει και τον Φόρο

.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

. .

Ακίνητης Περιουσίας (ΦΑΠ). Τα ξενοίκιαστα και ως εκ τούτου απρόσοδα ακίνητα, καθώς και τα μη ηλεκτροδοτούμενα κτίσματα, φορολογούνται με τον ίδιο τρόπο με τα υπόλοιπα. Τα οικόπεδα με αναξιοποίητο συντελεστή δόμησης αποτελούν πηγή τιμωρίας για τους ιδιοκτήτες τους, αφού καταβάλλεται φόρος, χωρίς οποιονδήποτε μειωτικό συντελεστή παλαιότητας, για τον υπόλοιπο συντελεστή δόμησης εκτός του υπάρχοντος κτίσματος. Δεν υπάρχει κανένα κριτήριο εισοδήματος παρά μόνον μια πρόβλεψη μείωσης για πολύ χαμηλά εισοδήματα χωρίς οφειλές στο δημόσιο. Επίσης, το 2014, το οικονομικό επιτελείο εφάρμοσε τον νέο φόρο υπεραξίας, με τρόπο μάλιστα που μπλόκαρε για τέσσερις μήνες κάθε συναλλαγή ακινήτου. Μια ενέργεια που απενεργοποίησε την θετική επιρροή της ταυτόχρονης αισθητής μείωσης του φόρου μεταβίβασης. Η περίοδος εφαρμογής του ήταν παντελώς ακατάλληλη, αφού στην φάση της μεγαλύτερης ύφεσης και απαξίωσης των ακινήτων δεν μπορεί να εφαρμόζεται τέτοιος φόρος υπεραξίας. Για παράδειγμα, μια εφαρμογή του συντελεστή υπεραξίας θα ήταν ενδεδειγμένη και δίκαια την περίοδο 2000-2007, της ταχύρυθμης αύξησης των τιμών ακινήτων. Η πρόχειρη εφαρμογή του φόρου υπεραξίας είναι το κλασσικό παράδειγμα της έλλειψης τα τελευταία έτη μιας έξυπνης, εφικτής και ουσιαστικής αναπτυξιακή πολιτικής στον τομέα των ακινήτων. Τα παραδείγματα άδικης και αντιαναπτυξιακής φορολογίας ακινήτων είνι πολλά. Εν τέλει δύο είναι οι μεγαλύτερες αδικίες στην φορολογία ακινήτων. Και οι δύο πρέπει να ενσωματωθούν στην νέα δικαιότερη και

.

23

αναπτυξιακή φορολογική πολιτική ακινήτων.

1ον.Ο υπολογισμός των φόρων, καθώς και το «τεκμήριο» αγοράς (πόθεν έσχες) για την αγορά ακινήτων, γίνεται επί πλασματικών αντικειμενικών τιμών, οι οποίες σήμερα, και για το εγγύς μέλλον, είναι πολύ υψηλότερες των εμπορικών (πραγματικών). Η πτώση των εμπορικών τιμών έχει ξεπεράσει το 40-50% τα έτη του μνημονίου, στοιχείο που δεν έχει ληφθεί υπ’όψιν. Η εξίσωση αντικειμενικών- εμπορικών τιμών δεν έγινε ποτέ, αν και αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση, και είναι μια κίνηση που πρέπει να γίνει άμεσα.

2ον. Δεν λαμβάνεται επαρκής μέριμνα και προστασία για τη πρώτη κατοικία. Όλοι οι φόροι ή τέλη θα έπρεπε να εφαρμόζονται με σοβαρές εκπτώσεις για την πρώτη κατοικία των πολιτών, πόσο μάλλον για την μοναδική κατοικία τους. Το κριτήριο της προστασίας της κύριας–μοναδικής κατοικίας πρέπει να είναι το πρωτεύον σε όλους τους φόρους ή τέλη ακινήτων σε μια νέα φορολογική λογική. Ιδίως όταν πολλοί εκ των κατόχων πρώτης κατοικίας καταβάλλουν υψηλές δόσεις στεγαστικών δανείων, ενώ έχουν υποστεί, λόγω της οικονομικής

κρίσης, σημαντική μείωση των εισοδημάτων τους. Αδιαμφισβήτητα, η ακίνητη περιουσία αντιμετωπίζεται ρηχά και επιθετικά από το οικονομικό επιτελείο, χωρίς να περιλαμβάνεται σε κανένα εφικτό σχέδιο ανάκαμψης που θα οδηγήσει και σε βιώσιμα δημοσιονομικά έσοδα. Η απλή κατοχή ακινήτων, των οποίων η αντικειμενική αξία είναι πολλαπλάσια της πραγματικής τους, τεκμαίρεται ως στοιχείο πλούτου, όταν είναι προφανές πλέον ότι δεν συνεπάγεται την οικονομική ρευστότητα των ιδιοκτητών τους. Είναι πρώτιστη ανάγκη η φορολογία να επικεντρωθεί στα έσοδα που προέρχονται από την ακίνητη ιδιοκτησία και όχι στην απλή κατοχή αυτής. Στην χώρα της διαχρονικής «αγάπης» για την ιδιοκτησία ακινήτων, αυτή πρέπει να ενσωματωθεί ενεργά σε ένα εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο. Είναι εφικτή μια νέα διαφορετική προσέγγιση της φορολογίας ακινήτων που μπορεί να δημιουργήσει βιώσιμα δημοσιονομικά έσοδα, ανάπτυξη και λαϊκή ανοχή. Άλλωστε η αγορά ακίνητης περιουσίας αποτελεί σε κάθε οικονομία την κορυφαία πηγή λαϊκής αποταμίευσης και εγγύηση πλούτου. Αυτό μπορεί ξανά να γίνει πραγματικότητα και στην ελληνική οικονομία.

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

Γραφτείτε συνδρομητές στη Νέα Πολιτική Συνδρομές εσωτερικού: 40 ευρώ Συνδρομές φοιτητών: 35 ευρώ Συνδρομές νομικών προσώπων: 75 ευρώ Συνδρομές εξωτερικού: 50 ευρώ Επικοινωνήστε μαζί μας για την συνδρομή σας: Ηλ. ταχυδρομείο: syggrafeas@yahoo.gr Τηλ.: 6978 774 874, 698 014 9044 24

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

συνέντευξη

k

Γιώργος Καραμπελιάς Εκ βαθέων αυτοβιογραφική συνέντευξη

O

Γιώργος Καραμπελιάς τιμά την ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ με την συνεργασία του, από την επανακυκλοφορία της πέρυσι τον Ιούνιο. Στην αυτοβιογραφική συνέντευξη-ποταμό που ακολουθεί, εξιστορεί, με αποκαλυπτικό τρόπο, την μακρά και θυελλώδη πολιτική – ιδεολογική – επιστημονική του πορεία. Ο Καραμπελιάς, μέσα από διαδοχικές μεταμορφώσεις, διαμόρφωσε μία ολοκληρωμένη και στέρεα επιστημονική προσωπικότητα και ένα συγγραφικό έργο που αναμφίβολα τον κατατάσσει σε κορυφαία θέση ανάμεσα στους Έλληνες διανοούμενους της εποχής μας. Στις ιστορικές του μελέτες, αξιοποιεί πηγές και ακολουθεί αυστηρή επιστημονική μέθοδο, την στιγμή που οι περισσότεροι πανεπιστημιακοί διδάσκουν μισελληνισμό και εθνομηδενισμό και κακοποιούν την ιστορική πραγματικότητα, για να υπηρετήσουν ιδεοληψίες και κομματικές σκοπιμότητες. Είναι τυπικό χαρακτηριστικό της σημερινής παρακμής ότι ο Καραμπελιάς (όπως παλαιότερα και ο Παναγιώτης Κονδύλης) δεν έχει μία πανεπιστημιακή έδρα. Παρά ταύτα, κατώρθωσε να δημιουργήσει έναν δικό του κύκλο νεώτερων ερευνητών, με τα εξαιρετικής ποιότητας περιοδικά του, τα σεμινάρια, διαλέξεις, εκδόσεις, όπως και τις πολιτικές του παρεμβάσεις. Επίσης, ενέπνευσε νέους επιστήμονες να ασχοληθούν με τα κοινά στην τοπική αυτοδιοίκηση. Το πολιτικό στίγμα του κύκλου του Καραμπελιά είναι ο υγιής πατριωτισμός, η τεκμηριωμένη ιστορική και γεωπολιτική ανάλυση και η κοινοτική πολιτική σκέψη. Ασφαλώς ο κύκλος αυτός αποτελεί πολύτιμο και ποιοτικό ανθρώπινο δυναμικό για την Ελλάδα του μέλλοντος. Μ.Η.Μ. Τα ερωτήματα έθεσαν οι Αντώνης Παπαγιαννίδης, Γιάννης Σακιώτης και Μελέτης Μελετόπουλος.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

25

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Είσαστε μία εμβληματική φυσιογνωμία στην κοινωνία των πολιτών και στον πολιτικό κόσμο, με αναγνωρισιμότητα και αποδοχή πολύ πέραν της εμβέλειας των πάλαι ποτέ Οικολόγων Εναλλακτικών, το τελευταίο πολιτικό σχήμα με το οποίο συμμετείχατε σε εκλογές και στο οποίο υπήρξατε ηγετικό ιδρυτικό μέλος (την περίοδο 1989-1990). Γιατί από τότε δεν συμμετείχατε ενεργά σε άλλο πολιτικό σχήμα, με εξαίρεση την Σπίθα, από την οποία πάντως φύγατε νωρίς; Δεν σας πρότεινε καμμία δύναμη της Αριστεράς ή του πατριωτικού χώρου να συμμετάσχετε; Ή είχατε επιφυλάξεις βλέποντας ότι στην μεν Αριστερά οι πατριωτικές ιδέες αποτελούσαν μειοψηφικό ρεύμα και το πολιτικό παιχνίδι ήταν στημένο, στον δε πατριωτικό χώρο επικρατούσαν συντηρητικές ιδεολογίες;

Το εγχείρημα των Οικολόγων Εναλλακτικών Γιώργος Καραμπελιάς: Νομίζω ότι στο τέλος της ερώτησής σας δίνετε, εν μέρει, ο ίδιος την απάντηση. Ωστόσο, θα ήθελα να διευκρινίσω πως το εγχείρημα των «Οικολόγων Εναλλακτικών» βρίσκεται στο τέλος του πρώιμου κύκλου της μεταπολίτευσης (1974-1990) και αποτέλεσε την πιο συγκροτημένη απόπειρα του εναλλακτικού οικολογικού και εξωκοινοβουλευτικού χώρου, μετά το 1974, να δημιουργήσει ένα πολιτικό υποκείμενο, το οποίο να παρεμβαίνει όχι μόνον στην «κοινωνία των πολιτών» και στην εξωκοινοβουλευτική πολιτική σκηνή, αλλά και στην ίδια την κεντρική πολιτική. Αυτό το εγχείρημα απέτυχε για πολλούς λόγους, που μπορούν να συνοψιστούν στη διαπίστωση πως δεν κατόρθωσε ποτέ να ξεπεράσει το ασθενές οργανωτικό και πολιτικό του ρίζωμα, με αποτέλεσμα την σύντομη αποδόμησή του. Οι αιτίες γι’ αυτό είναι πολλές. Πρώτον, ότι 26

ο εξωκοινοβουλευτικός πολιτικός χώρος, που διαδραμάτισε αποφασιστικό ρόλο, μετά το 1974, στην ανάδειξη των νέων κοινωνικών κινημάτων τα οποία αναδύθηκαν κατά την μεταπολίτευση (εργοστασιακός συνδικαλισμός, νεολαιίστικο κίνημα, γυναικείο κίνημα, οικολογικός προβληματισμός και δραστηριότητα), δεν μπόρεσε να ξεπεράσει την λογική του «εδώ και τώρα» και της άμεσης ανατροπής. Αυτή η λογική συνέτεινε στην διαμόρφωση ενός ισχυρού σχετικά χώρου πολιτικής βίας και τρομοκρατίας, που υπονόμευε συστηματικά κάθε μετασχηματισμό του εξωκοινοβουλευτικού και εναλλακτικού κινήματος σε μια συγκροτημένη πολιτική δύναμη. Για παράδειγμα, εγώ και οι σύντροφοί μου, για πάνω από δέκα χρόνια, είμαστε υποχρεωμένοι να αντιμετωπίζουμε από την μία πλευρά την κρατική καταστολή και από την άλλη τις ενέργειες του βίαιου ή/και ένοπλου αυθορμητισμού που υπονόμευαν συστηματικά τις προσπάθειές μας. Παρά το σύνθημά μας, «ούτε με το κράτος, ούτε με την τρομοκρατία», ως πρόταγμα του εναλλακτικού εξωκοινοβουλευτικού χώρου, μείναμε τελικά εγκλωβισμένοι ανάμεσά τους. Παράλληλα, το γεγονός ότι ήμασταν υποχρεωμένοι να παλεύουμε διαρκώς ενάντια στα ενισχυόμενα, από την δεκαετία του 80, εθνομηδενιστικά ρεύματα («το Αιγαίο ανήκει στα ψάρια του»), καθιστούσε έτι δυσκολώτερο οποιοδήποτε εγχείρημα συγκρότησης. Γι’ αυτό, ιδιαίτερα όταν μπήκε σε κρίση η μεταπολίτευση, κατά την περίοδο 1988-1989, στην προσπάθειά μας να συγκροτηθεί αυτός ο πολιτικός πόλος, βρεθήκαμε τελικά να συμπορευόμαστε με το πιο ασθενές και υπανάπτυκτο τμήμα του, τις μικρές οικολογικές ομάδες που δραστηριοποιούνταν στην Ελλάδα.

Ο δεύτερος και κυριώτερος λόγο της αποτυχίας του εγχειρήματος υπήρξε η κατάρρευση του ανατολικού σοσιαλιστικού στρατοπέδου, μετά το 1989-90, και η επικράτηση της λεγόμενης «παγκοσμιοποίησης», δηλαδή η δημιουργία, για πρώτη φορά ίσως στην ιστορία, ενός μονοπολικού κόσμου, με όλες τις καταιγιστικές γεωπολιτικές και ιδεολογικές ανατροπές που την συνόδευσαν. Έτσι, ένα ούτως ή άλλως ασθενές σχήμα μπήκε σε βαθύτατη κρίση, το δε Μακεδονικό και η διάλυση της Γιουγκοσλαυίας αποτέλεσαν την άμεση αφορμή της εκδήλωσής της. Η βαθύτερη αιτία υπήρξε πάντως η μετάβαση σε μια ιστορική περίοδο, κατά την οποία η επελαύνουσα παγκοσμιοποίηση έθετε στο στόχαστρό της τις εθνικές ταυτότητες, ιδιαίτερα των ασθενέστερων εθνών-κρατών. (Στην Ελλάδα, η ύπαρξη «εθνικών» προβλημάτων –κυρίως ο τουρκικός επεκτατισμός στην Κύπρο και το Αιγαίο– ανεδείκνυε την εθνική ταυτότητα σε αποφασιστικό ανάχωμα στην παγκοσμιοποίηση). Εξ ού και η μετατροπή των ταυτοτικών αντιθέσεων στο κεντρικό ζήτημα των δεκαετιών του 1990 και του 2000 παγκοσμίως, με όλη την αλυσσίδα των ανατροπών, των πολέμων και των θρησκευτικών και εθνικών επαναστάσεων. Κι αυτό σε αντίθεση με τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 οι οποίες κυριαρχούνταν, τουλάχιστον στην Δύση, από τις ταξικές και κοινωνικές αντιθέσεις, και στον υπόλοιπο κόσμο από την ανάπτυξη των μαρξιστικών εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων. Γι’ αυτό και, στην νέα ιστορική περίοδο, ο δάνειος και παρασιτικής υφής διεθνισμός της ελληνικής αριστεράς και των Οικολόγων, μεταβλήθηκε σε κατ’ εξοχήν όργανο της παγκοσμιοποίησης. Διότι, πλέον, το επίδικο αντικείμενο δεν ήταν οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί των δεκαεΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

συνέντευξη τιών 1970 και 1980, αλλά η αποδοχή των όρων που επέβαλλε η παγκοσμιοποίηση στην περιοχή μας. Αυτή η νέα περίοδος εγκαινιάστηκε με την διάλυση της Γιουγκοσλαυίας, μέσα από αλλεπάλληλους πολέμους, για να φτάσει μέχρι το σχέδιο Ανάν και την ιδεολογική κυριαρχία του εθνομηδενισμού και της αποεθνικοποίησης στο εσωτερικό των αρχουσών ελίτ. Γι’ αυτό, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90, οι «δευτερεύουσες» αντιθέσεις του παρελθόντος, ανάμεσα στην ομάδα της Ρήξης και την συντριπτική πλειοψηφία του εξωκοινοβουλευτικού χώρου, που αφορούσαν στην «εμμονή» μας σε ζητήματα όπως η Κύπρος, η τουρκική επιθετικότητα, το γλωσσικό κ.λπ., γίνονται κυρίαρχες στις νέες συνθήκες. Κάτι ανάλογο, αν όχι σε τέτοια κλίμακα, συμβαίνει και στην δυτική Ευρώπη συνολικά, όπου οι «Πράσινοι», ως ο σημαντικώτερος πόλος πύκνωσης του παλιού εναλλακτικού κινήματος, κυριαρχούνται από τις λογικές των Φίσερ και Κον Μπεντίτ – υποστήριξη των επεμβάσεων στην Γιουγκοσλαυία, της εισβολής στο Ιράκ κ.λπ. Στην Ελλάδα, όπου το αντίστοιχο κίνημα ήταν πολύ ασθενέστερο, αυτή η αντίθεση οδήγησε εν τέλει στην διάλυση των «Οικολόγων-Εναλλακτικών» και την επιβίωση ιδιαίτερα αναιμικών οικολογικών σχημάτων.

Η «κατάδυση» στην ελληνική ιδιοπροσωπία Μετά το 1993 και αφού διαλύθηκαν οι Οικολόγοι-Εναλλακτικοί, αρχίζει μια μακρά περίοδος «κατάδυσης» στην ελληνική ιδιοπροσωπία και την ιστορία της, ως μοναδική απάντηση στον διογκούμενο με εκπληκτική ταχύτητα εθνομηδενισμό και την παγκοσμιοποιητική ιδεολογία. Αρκεί να δούμε την ταχύτατη συρρίκνωση του πατριωτικού ΠΑΣΟΚ, με την σταδιακή περιθωριοποίηση ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

όλων των εκδοχών του (Τσοβόλας, Παπαθεμελής, Χαραλαμπίδης) και την επικράτηση του λεγόμενου εκσυχρονιστικού ΠΑΣΟΚ, με εμβληματική φυσιογνωμία του τον Σημίτη. Ανάλογες υπήρξαν οι εξελίξεις και στον χώρο της Αριστεράς. Το ΚΚΕ εσωτ., που είχε κάποτε ως σύμβολό του το σφυροδρέπανο με την ελληνική σημαία, μεταβάλλεται στον οιονεί συλλογικό διανοούμενο του εκσυγχρονιστικού στρατοπέδου, τροφοδοτώντας με εκατοντάδες στελέχη και διανοουμένους το σημιτικό ΠΑΣΟΚ, «καταλαμβάνοντας» τα πανεπιστήμια, τα ΜΜΕ, τους χώρους της πνευματικής και πολιτισμικής αναπαραγωγής (εκδοτικούς οίκους, γκαλερί, θέατρα κ.λπ.), «επεκτεινόμενο» τέλος, μέσω της περεστρόικα και της συγκρότησης του «Συνασπισμού», και σε ένα μεγάλο μέρος των στελεχών του ΚΚΕ. Με την συμβολή του πακτωλού χρημάτων που διοχετεύεται μέσα από τα ευρωπαϊκά προγράμματα, την ανάπτυξη των ΜΚΟ και τον νέο πλούτο που φέρνει η παρασιτική διόγκωση του ΑΕΠ, διαμορφώνεται ένα ευρύτατο στρώμα διανοουμένων που, για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία, έχει ως σημείο αναφοράς –και παρεμπιπτόντως και χρηματοδότησης– όχι πια το ελληνικό έθνος-κράτος αλλά το ευρωπαϊκό μετα-έθνος/ κράτος και τη Δύση συνολικώτερα. Γι’ αυτό ο εθνομηδενισμός, από δευτερεύουσα ιδεολογική διάσταση της συγκρότησης αυτών των ρευμάτων, στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, μεταβάλλεται στον ηγεμονικό ιδεολογικό άξονά τους. Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα, οι λίγοι άνθρωποι που συνεχίζαμε την πορεία των προηγούμενων δεκαετιών, βρεθήκαμε κυριολεκτικώς σε «πόλεμο» με τον ίδιο τον χώρο μας, καθώς και με το μεγαλύ-

τερο μέρος της Αριστεράς. Γι’ αυτό και το περιοδικό Άρδην, που εκδίδεται από το 1995, ενώ αρχικώς είχε ως στόχο του μια παρέμβαση στο σύνολο των προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας, επικεντρώνεται σταδιακώς στα ζητήματα της ταυτότητας, της γεωπολιτικής, της ιστορίας και του ελληνικού πολιτισμού. Έτσι αποφάσισε η ίδια η πραγματικότητα διότι όσοι ήταν διατεθειμένοι να συμμετάσχουν σ’ αυτό, ή να συνεργαστούν μαζί μας, στρέφονταν κατ’ εξοχήν προς αυτήν την θεματική, ενώ, αντίστροφα, οι ασχολούμενοι με τα οικολογικά και «κοινωνικά» ζητήματα διέπονταν όλο και πιο έντονα από εθνομηδενιστικές αντιλήψεις. Είμαστε υποχρεωμένοι, λοιπόν, να έρθουμε σε ρήξη τόσο με τον δυτικό μαρξισμό όσο και με τον κοσμοπολίτικο οικολογισμό, πραγματοποιώντας μια κυριολεκτική ιδεολογική επανάσταση. Έπρεπε να ανακαλύψουμε εξ αρχής την σημασία της ορθοδοξίας στην διαμόρφωση της ιδιοπροσωπίας του ελληνικού λαού, που αποτελεί ακόμα και σήμερα ένα ισχυρότατο ταμπού για τους προερχόμενους από την Αριστερά. Εξ άλλου, η ίδια η Εκκλησία, που σε όλη την μετεμφυλιακή περίοδο, μέχρι και την δικτατορία, είχε ταυτιστεί με την κυρίαρχη Δεξιά και την Δύση, έμπαινε σε μια νέα εποχή διότι η παγκοσμιοποίηση και η διάλυση των ιδιαίτερων ταυτοτήτων είχε ως προαπαιτούμενο και την απίσχνασή της. Εξ ού και η μεγάλη σύγκρουση μεταξύ του Σημίτη και του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου για το θέμα των ταυτοτήτων και όχι μόνον. Παράλληλα, η κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων ξανάφερε σε επαφή την Ελληνική με την Σλαυική Ορθοδοξία (στην Σερβία, το Μαυροβούνιο, την Ρωσσία κ.λπ.) και έτσι ενίσχυσε εκ νέου την έννοια της ορθόδοξης κοινότητας, απέναντι στην δυτικόστρο27

φη ελληνική Εκκλησία του ψυχρού πολέμου. Είναι η στιγμή κατά την οποία η «μεταπολίτευση» ερχόταν να συναντήσει την ελληνική παράδοση. Ένα μεγάλο και αρχικώς αδιαφοροποίητο ρεύμα θα στραφεί προς την αρχαία ελληνική παράδοση, που βίωνε μια νέα άνοιξη μέσα από την αρχαιολατρία και η οποία οδηγούσε είτε στην παγκοσμιοποιητική αντίληψη του Δαυλού ή εν μέρει του Κορνήλιου Καστοριάδη (με το σκεπτικό ότι η αρχαία ελληνική παράδοση έχει μεταβληθεί σήμερα σε ιδεολογικό και πολιτιστικό υπόβαθρο του δυτικού πολιτισμού), είτε στις νεοναζιστικές ονειροφαντασίες των χρυσαυγιτών, στην κατεύθυνση που είχε χαράξει ο Κωνσταντίνος Πλεύρης. Εμείς, προερχόμενοι από την Αριστερά, χωρίς πρότερη θρησκευτική ή μεταφυσική αναφορά, στην προσπάθεια της σύνδεσής μας με την εθνική ιδιοπροσωπία, ερχόμαστε να συναντήσουμε την ορθοδοξία ως αποφασιστικό στοιχείο της σύγχρονης ταυτότητας των Ελλήνων και ως ευρεία λαϊκή βάση αντίστασης στην παγκοσμιοποίηση. Σε αυτήν την περίοδο, λοιπόν, θα έρθω σε επαφή με το νεο-ορθόδοξο ρεύμα, ξανασυναντώντας παλιούς φίλους, όπως τον Κώστα Ζουράρι, ή συναντώντας για πρώτη φορά τον Χρήστο Γιανναρά, τον π. Βασίλειο Γοντικάκη ή τον π. Γεώργιο Μεταλληνό κ.ά. Το Άρδην μεταβάλλεται έτσι σε ένα πολιτικό και ιδεολογικό εργαστήριο που φέρνει σε επαφή οικολογικές ευαισθησίες, κοινωνικά ζητήματα, ορθοδοξία, εθνοτικές ταυτότητες του ελληνισμού, Πόντιους, Κύπριους κ.λπ., προσπαθώντας να διαμορφώσει ένα νέο ιδεολογικό και οραματικό πρόταγμα που έχουμε επιχειρήσει να διατυπώσουμε σ’ ένα πεντάπτυχο: Πατριωτισμός και εθνική ιδιοπροσωπία, κοινωνική δικαιοσύνη, 28

περιβαλλοντική ευαισθησία και οικολογική ταυτότητα, άμεση δημοκρατία και πολιτιστική αναγέννηση.

Η διατύπωση ενός νέου προτάγματος Με όλες βέβαια τις ιδεολογικές και πνευματικές «επαναστάσεις» που απαιτεί και προϋποθέτει ένα τέτοιο εγχείρημα. Κατ’ εξοχήν την υπέρβαση της δυτικής νοησιαρχίας και του διαφωτισμού σε μια νέα σύνθεση νόησης και συναισθήματος, διαφωτισμού και ρομαντισμού, μεταφυσικής και ορθού λόγου. Δεύτερον, την απόρριψη των μονοδιάστατων και μονοπαραγοντικών ιδεολογιών όπως ο μαρξισμός, ο εθνικισμός, ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός ή ο οικολογισμός, που επιλέγουν ένα και μόνο κλειδί για την ερμηνεία της ιστορίας και των ανθρώπινων αντιθέσεων. Ο πρώτος, ο μαρξισμός, την πάλη των τάξεων. Ο δεύτερος, ο εθνικισμός και ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός τα έθνη και τις θρησκευτικές ταυτότητες αποκλειστικά (όπως ο ναζισμός παλαιότερα ή ο ισλαμικός φονταμενταλισμός). Τέλος, ο τελευταίος, την αντίθεση άνθρωπος-φύση και μόνο. Εμείς, τόσο μέσα από το Άρδην όσο και μέσα από τις Εναλλακτικές εκδόσεις, προσπαθήσαμε να διατυπώσουμε ένα πολυπαραγοντικό σύστημα αντιθέσεων στο οποίο η μία αντίθεση δεν ανάγεται στις άλλες. Δηλαδή, η πάλη των τάξεων δεν μπορεί μόνη της να ερμηνεύσει όλη την ανθρώπινη ιστορία, ούτε τα έθνη και οι θρησκείες, ενώ προφανώς, εκτός από την αντίθεση άνθρωπος-φύση, υπάρχουν και διαδραματίζουν αποφασιστικό ρόλο οι αντιθέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Το μόνο που μπορεί να συμβεί είναι κάποια από αυτές τις αντιθέσεις να καταστεί συγκυριακά ηγεμονική, χωρίς όμως να μπορεί να απορροφήσει τις υπόλοιπες. Αυτή η αναγωγική θεωρία είναι η πηγή όλων των ολο-

κληρωτισμών του 20ού αιώνα και όχι μόνον. Αυτήν την νέα πορεία την είχαμε ήδη εγκαινιάσει ουσιαστικώς από το 1985 (όταν εγώ, τουλάχιστον, έπαψα να αποδέχομαι την γραμμική μαρξιστική αντίληψη της ιστορίας, όπως καταγράφεται και στο σχετικό δοκίμιο που εξέδωσα εκείνη την εποχή, Ούτε Θεός ούτε Ιστορία) και την εμβαθύνουμε στην συνέχεια. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και στο εξής, κατανοούμε σταδιακώς ένα νέο αποφασιστικό δεδομένο: επειδή ο ελληνισμός διανύει την κρισιμώτερη φάση του, απειλούμενος με κυριολεκτική εξαφάνιση ως συλλογικό ιστορικό υποκείμενο (η δημογραφική κατάρρευση, η πολιτισμική συρρίκνωση, η παραγωγική απίσχναση και η γεωγραφική μας θέση ως «συνόρου» των κόσμων καθιστούν τον 21ο αιώνα τον κρισιμώτερο της ιστορικής μας διαδρομής), γι’ αυτό και αντιληφθήκαμε πως η επιβίωσή μας απαιτεί μια επανάσταση σε όλα τα επίπεδα και κυριολεκτικώς προς όλα τα αζιμούθια. Και όχι μόνον πνευματική, πολιτισμική, πολιτική αλλά και πρωτίστως παραγωγική. Η επιβίωσή μας προϋποθέτει έναν νέο κόσμο, όπου το τοπικό και το «μικρό», σύμφωνα με την έκφραση του Σουμάχερ, θα καταστεί αποδοτικώτερο από το μεγάλο και παγκοσμιοποιημένο (κατά τον ίδιο τρόπο που τα μικρά θηλαστικά επέζησαν των δεινοσαύρων). Μέσα στις συνθήκες μιας διευρυνόμενης οικολογικής και οικονομικής κρίσης, το πολυκαλλιεργητικό μοντέλο της βιολογικής γεωργίας θα αντικαταστήσει την βιομηχανική γεωργία, οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας θα επιτρέψουν αυτονομία σε μικρά νησιά, περιφέρειες και έθνη, ενώ οι νέες δυνατότητες της ηλεκτρονικής θα κάνουν δυνατή την παραγωγή του μεγαλύτερου μέρους των προϊόντων σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

συνέντευξη επίπεδο. Τέλος, οι μικρές συνεταιριστικές και κοινωνικές επιχειρήσεις θα αντικαταστήσουν εν πολλοίς τις μεγάλες ενεργοβόρες και αναποτελεσματικές μονάδες παραγωγής. Στην εποχή της ηλεκτρονικής και μικροηλεκτρονικής, οι οικονομίες «κλίμακας» μπορούν να έχουν αντίθετη φορά από εκείνη της βιομηχανικής εποχής και των τεράστιων μονάδων παραγωγής. Σε αυτό το νέο στοίχημα, το οποίο αποκαλέσαμε εκσυγχρονισμό της παράδοσης, δηλαδή άρνηση του διπόλου: εισαγόμενος εκσυγχρονισμός και παρελθοντολογική παράδοση, που για αιώνες κατατρύχει το γένος μας, θελήσαμε να στηρίξουμε την ιδεολογική επανάσταση που θεωρούμε αναγκαία για οποιαδήποτε αυθεντική και «βιώσιμη» αλλαγή στην χώρα μας. Εκεί βρίσκεται και η απάντηση σε πολλά άλλα ερωτήματα που έχουν τεθεί. Γιατί και πώς δεν συμπορευτήκαμε στο παρελθόν με πατριωτικές απόπειρες που έβγαιναν κατ’ εξοχήν από το πατριωτικό ΠΑΣΟΚ ή πρόσφατα και από τη «λαϊκή δεξιά»; Διότι, δυστυχώς, είναι δυνάμεις που αντλούν κυρίως από το παρελθόν, έχουν μία αντίληψη για το έθνος που αρνείται να συναρθρώσει την παράδοση και την ταυτότητα με τον σύγχρονο κόσμο, τον οποίο χαρίζει έτσι στον εθνομηδενιστικό εκσυγχρονισμό. Έτσι, επί παραδείγματι, προτάσσει τα εθνικά ζητήματα, χωρίς να τα συνδέει με την οικονομική αυτοεξουσιότητα, απαραίτητο όρο για να διαθέτεις αυτόνομη υπόσταση και η οποία σήμερα είναι δυνατή μόνον εάν επενδύσουμε σ’ έναν μετασχηματισμό του οικονομικού υποδείγματος. Δηλαδή, η Ελλάδα, αν θέλει να είναι ανεξάρτητη, θα πρέπει να είναι ταυτόχρονα περιβαλλοντικά βιώσιμη, οικονομικά αυτοδύναμη (αυτό δεν ταυτίζεται με κάποια μυθική αυΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

τάρκεια) και κοινωνικά δίκαιη και ισορροπημένη. Διαφορετικά, είτε θα είναι απόλυτα εξαρτημένη, όπως σήμερα που έχει μετατραπεί σε αποικία χρέους, είτε/και θα οδηγηθεί σε μια πλήρη ιστορική έκλειψη. Παρ’ όλο λοιπόν που κάθε φορά ενισχύαμε τις πατριωτικές δυνάμεις που εμφανίζονταν στο πατριωτικό προσκήνιο, ακόμα και στις πρόσφατες ευρωεκλογές ψήφισα τον Κώστα Ζουράρι, που ήταν υποψήφιος με τους ΑΝΕΛ, αρνήθηκα να ενταχθώ σε πολιτικά σχήματα, πιστεύοντας πως μια τέτοια ένταξη θα υπονόμευε και θα νόθευε την προσπάθεια ενός ιδεολογικού Risorgimento, που θεωρώ προϋπόθεση για ένα νέο πολιτικό κίνημα που σκοπεύει ψηλά και μακριά. Παράλληλα, βέβαια, όλα αυτά τα χρόνια, παρέμενα πολιτικά ενεργός συμμετέχοντας σε κινητοποιήσεις ενάντια στον πόλεμο στην Γιουγκοσλαυία, το Ιράκ, για την απελευθέρωση του Οτσαλάν, ή για τις ταυτότητες, κατ’ εξοχήν για την Κύπρο και ενάντια στο σχέδιο Ανάν, πρωτοστατώντας στις σχετικές κινητοποιήσεις. Τέλος, συμμετείχα στην μεγάλη ιδεολογική και πολιτική μάχη ενάντια στον εθνομηδενισμό στην ιστορία και την εκπαίδευση, που έχει ταυτιστεί εν μέρει με την κινητοποίηση για το βιβλίο της 6ης Δημοτικού της κ. Ρεπούση. Η επιμονή μου από το 1974 για την αυτοδιάθεση της Κύπρου, ως προϋπόθεση οποιασδήποτε θετικής εξέλιξης που θα επιτρέψει την επιβίωση του ελληνισμού στην μεγαλόνησο, έχει σφραγίσει την προσωπική και πολιτική μου διαδρομή. Όλα αυτά τα χρόνια, είμαι παρών στην Κύπρο, αρχίζοντας το 1975 από τους καταυλισμούς των προσφύγων μέχρι πρόσφατα, όταν το Άρδην οργάνωσε στην Κύπρο την πρώτη κοινή ομιλία μεταξύ του Νικόλα Παπαδόπουλου και του Γιώργου Λιλλήκα. Και αυτό επειδή πιστεύω πως η οριστική απώ-

λεια της Κύπρου θα σημάνει για τον ελληνισμό μια ανεπανόρθωτη καταστροφή, επειδή θα τον αποκόψει οριστικά και τελεσίδικα από το ιστορικό του υπόβαθρο, στην Ανατολική Μεσόγειο, και θα τον περιορίσει σε ένα μικρό υπό εξαφάνιση κρατίδιο. Άλλωστε, τα τελευταία χρόνια, επικέντρωσα την συγγραφική και ερευνητική μου δραστηριότητα στην «διαμάχη για την ιστορία», έχοντας εκδώσει ήδη έξι βιβλία που αφορούν την γένεση του νεώτερου ελληνισμού. Σε αυτά προσπαθώ να αντιμετωπίσω ιστορικά και θεωρητικά την εθνομηδενιστική θεωρία για την κατασκευή του έθνους μέσω του κράτους. Πρώτος την διετύπωσε ο Φαλμεράιερ ενώ, σήμερα, υποστηρίζεται από τον Χομπσμπάουμ, τον Μάνγκο και τους Έλληνες ζηλωτές τους (από τον Αντώνη Λιάκο έως τη Μαρία Ρεπούση). Και όντως εάν το ελληνικό έθνος είναι δημιούργημα του ελληνικού κράτους, η σημερινή του ένταξή σε υπερεθνικούς κρατικούς οργανισμούς, όπως η Ε.Ε. ή το ΝΑΤΟ, συνεπάγεται και την υποβάθμιση ή την έκλειψη του ελληνικού έθνους. Γι’ αυτό και η τόση επιμονή από μέρους τους στην θεωρία της ασυνέχειας ανάμεσα στους σημερινούς και τους παλαιότερους Έλληνες. Το γεγονός δε ότι αυτή η διαμάχη ανεδείχθη, στην δεκαετία του 2000, στην σημαντικώτερη ιδεολογική διαμάχη στην χώρα μας είναι συνδεδεμένο με το ότι η ιστορία και το ιστορικό βάθος των Ελλήνων (και συνακόλουθα η θρησκεία ή η γλώσσα) αποτελούν το καθοριστικό στοιχείο της ελληνικής ιδιοπροσωπίας. Η αμερικανική ιδιοπροσωπία συγκροτείται προνομιακά μέσα από την έννοια του «συνόρου» (η οποία, από το Πλύμουθ, οδήγησε τους Αμερικανούς έως την Καλιφόρνια… και το Αφγανιστάν) αντίστροφα, 29

στην Κίνα, είναι κεντρομόλος και συνδέεται με την ενότητα μιας αυτοκρατορίας που είναι ταυτόχρονα έθνος-κράτος από το 220 π.Χ., ενώ στους Εβραίους παραμένει παράγωγη της θρησκευτικής τους ταυτότητας αποκλειστικά. Σε μας, έχει ως κομβικό σημείο αναφοράς την μακρά μας ιστορική διάρκεια και όλα όσα την συγκροτούν (γλώσσα, λαϊκή παράδοση, θρησκεία). Γι’ αυτό εξ

άλλου και το εγχείρημα του εθνομηδενισμού στην Ελλάδα υπήρξε επικεντρωμένο στο ζήτημα της ασυνέχειας της ιστορίας, της γλώσσας και της θρησκείας, σε βαθμό που εγγίζει τα όρια της πολιτισμικής μειοδοσίας. Σε αυτά τα πλαίσια, της ανάγκης για μια θεωρητική αναγέννηση, εντάσσεται και η έκδοση, από το 2011 και μετά, του περιοδικού Νέος Ερμής ο Λόγιος.

Οι προσπάθειες για την διαμόρφωση ενός πολιτικού υποκειμένου Έσχατο, αλλά όχι ελάχιστο, είναι το εγχείρημα που εγκαινιάζεται από το 2007 με την έκδοση της εφημερίδας 30

Ρήξη, για τον σταδιακό μετασχηματισμό ενός ιδεολογικού εγχειρήματος σε πολιτικό επιχειρώντας, ίσως, τον τετραγωνισμό του κύκλου, δηλαδή να περάσουμε από την σπορά στον θερισμό, πράγμα που σπανίως επιτυγχάνεται από τους ίδιους ανθρώπους στην ιστορία, διότι συνήθως άλλος ο καιρός του σπείρειν και άλλος του θερίζειν. Όμως οι άνθρωποι έλκονται πάντα από το δυσκολώτερο αν όχι το ακατόρθωτο! Το πώς δηλαδή ένα ιδεολογικό πρόταγμα θα μεταβληθεί και σε ένα σχετικά ολοκληρωμένο πολιτικό εγχείρημα. Από την στιγμή και πέρα όπου ένα μίνιμουμ ανθρώπων άρχισαν να συγκλίνουν προς αυτήν την κατεύθυνση –εξ άλλου ποτέ δεν πάψαμε να είμαστε πολιτικά ενεργοί–, δημιουργώντας την «Κίνηση Πολιτών Άρδην», το 2008, αρχίσαμε μια «μακρά πορεία» μετασχηματισμού σε πολιτικό πόλο, παράλληλα με την επιμονή στην ιδεολογική και θεωρητική επεξεργασία (όλα αυτά τα χρόνια έχουμε οργανώσει και έχουμε παρέμβει σε εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες συζητήσεις, εκδηλώσεις, διαδηλώσεις κ.λπ.). Η κρίση του 2010 επιτάχυνε και ταυτόχρονα μετασχημάτισε το σκηνικό, υποχρεώνοντας όλους μας σε μια ταχύτερη «πολιτικοποίηση», μια και πλέον δεν υπήρχε ο χρόνος και η πολυτέλεια ενός σταδιακού μετασχηματισμού. Από την συμμετοχή μας στις «πλατείες» και στις κινητοποιήσεις των Αγανακτισμένων, υπό την πίεση του επείγοντος χαρακτήρα μιας άμεσης απάντησης, παρ’ ότι γνωρίζαμε ότι αυτή δεν θα ήταν κατ’ ανάγκη απόλυτα ικανοποιητική, φθάσαμε και στην συμμετοχή μας στη «Σπίθα». Η άποψή μου για τις πολιτικές και πνευματικές ελίτ της χώρας, όσες πρωταγωνίστησαν στην περίοδο 1974-2010, ήταν και εξακολουθεί να παραμένει πως, στην καλύτερη

περίπτωση, είναι βαθύτατα φθαρμένες, όταν δεν είναι διεφθαρμένες. Γι’ αυτό ποτέ δεν πίστευα κατά βάθος ότι η πρωτοβουλία που πήρε ο Μίκης Θεοδωράκης θα μπορούσε να είναι αποδοτική και να οδηγήσει στην συγκρότηση του ελλείποντος πολιτικού πόλου. Εξ άλλου, στο παρελθόν, παρά τις εκκλήσεις μου, ο άλλος «μεγάλος γέρων» της Αριστεράς, ο Μανώλης Γλέζος, είχε αποτύχει και αυτός να εκφράσει τις ανάγκες της χώρας, στη νέα περίοδο μετά το 1990, παρά την εμβληματική και χαρισματική του προσωπικότητα. Από τις αρχές της δεκαετίας του 90, όταν είχε εξαντληθεί το εγχείρημα των Οικολόγων-Εναλλακτικών, προσπαθούσα να πείσω τον Μ. Γλέζο, με το κύρος που διέθετε, να απευθυνθεί στην ελληνική κοινωνία και, με άξονα το πεντάπτυχο που προανέφερα –το συμμερίζονταν και άλλοι όπως και ο Μιχάλης Ράπτης (Πάμπλο) με τον οποίο είχαμε ξεκινήσει την έκδοση του Άρδην αλλά χάθηκε δυστυχώς πριν καν τυπωθεί το πρώτο τεύχος του– να προχωρήσουμε στην διαμόρφωση ενός νέου ιδεολογικοπολιτικού πόλου. Ενός πόλου που δεν θα χώριζε τους Έλληνες σε δεξιούς και αριστερούς, αλλά θα εκκινούσε από την συμφωνία γύρω από τις κατευθύνσεις και όχι από τις πολιτικές ταμπέλες του ενός ή του άλλου τύπου. Διότι η εμπειρία του υπαρκτού σοσιαλισμού, της σοσιαλδημοκρατίας στην Δύση και της υπαρκτής οικολογίας στην Γερμανία, είχε καταδείξει πως οι παλιοί όροι δεν αντιστοιχούν στα κοινωνικά υποκείμενα και τα προτάγματα της εποχής μας. Συνεπώς, θα ήταν λανθασμένη μια απόπειρα που θα επανέφερε στο προσκήνιο τα ιστορικά φαντάσματα της παλιάς αριστεράς και της παλιάς δεξιάς, ιδιαίτερα σε μια χώρα με βεβαρυμένη εμφυλιοπολεμική παράδοση. Ο Μανώλης Γλέζος, όμως, προτίμησε την πεπατημένη, την απεύΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

συνέντευξη θυνση στην «Αριστερά» και την συγκρότηση μιας ομάδας διαλόγου ανάμεσα σε αριστερές ομαδοποιήσεις, απόληξη της οποίας, μέσα από διαδοχικούς μετασχηματισμούς και διευρύνσεις, είναι ο σημερινός ΣΥΡΙΖΑ. Έτσι λοιπόν ο Μ. Γλέζος, με την επιμονή του, κατόρθωσε να εγκαινιάσει την διαδικασία της συγκρότησης ενός πολιτικού πόλου, μόνο που αυτός δεν βρίσκεται πλέον στην πολιτική γραμμή που ο ίδιος επιθυμούσε αρχικώς! Αντίθετα, τόσο ο ίδιος όσο και στην συνέχεια ο Π. Λαφαζάνης ή ο Α. Αλαβάνος, για να προσαρμοστούν στον εθνομηδενιστικό μέσο όρο της υπαρκτής αριστεράς, υπέστειλαν οι ίδιοι την πατριωτική διάσταση της άποψής τους και έφθασαν, οι δύο τελευταίοι, να υπογράφουν προσωπικά, κείμενα υπέρ της .... Μαρίας Ρεπούσης! Τώρα λοιπόν, δεκαπέντε χρόνια μετά, στις συνθήκες της κρίσης, ένα άλλο ιστορικό στέλεχος της αριστεράς και βάρδος του ελληνικού πολιτισμού, ο Μίκης Θεοδωράκης, ανελάμβανε να αναπληρώσει τον ρόλο που δεν είχε παίξει ο Μ. Γλέζος, απευθυνόμενος σε όλους τους Έλληνες, αδιακρίτως ιδεολογικής και πολιτικής προέλευσης. Ωστόσο, παρά τον ενθουσιασμό που προκάλεσε η έκκλησή του, έφερε τις υποθήκες του παρελθόντος και της ιστορίας του. Είχε συμμετάσχει σε κυβερνήσεις και κόμματα, ήταν ένας από τους πιο προβεβλημένους Έλληνες, διαθέτει μεγάλη οξυδέρκεια, ταυτόχρονα, όμως, είναι μεγάλο το βάρος μιας διαδρομής στα δώματα και τους προθαλάμους της εξουσίας: από το περιβόητο «ή Καραμανλής ή τανκς» του 1974 έως την συμμετοχή του στην κυβέρνηση Μητσοτάκη και την επιμονή του στα βραβεία Ιπεκτσί και την «ελληνοτουρκική φιλία». Όλα αυτά με έκαναν να δυσπιστώ προκαταβολικά, αλλά δέχτηκα να υποστείλω αυτές μου τις επιφυλάξεις, διότι, απέναΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

ντι στο κύμα της αγανάκτησης που φούντωνε, στην κορυφή του οποίου βρισκόταν ο Μίκης Θεοδωράκης, θα ήμουν ανεπίτρεπτα επιφυλακτικός. Έτσι, για μια περίοδο έξι μηνών και μετά από κάλεσμα του ίδιου του Μίκη, εγώ και οι φίλοι μου του Άρδην ανταποκριθήκαμε σε αυτό. Δεν είναι της ώρας να περιγράψω το πώς και γιατί απέτυχε και αυτό το εγχείρημα, που συνεπήρε και συνήγειρε τόσους και τόσους συμπατριώτες μας. Εν τέλει, ο πυρετός της «Σπίθας» έπεσε, μαζί με τον πυρετό της αγανάκτησης, για να οδηγήσει στην επιβεβαίωση δύο άλλων πολιτικών σχημάτων τα οποία επένδυαν ακριβώς στην αντίθεση Αριστερά-Δεξιά, παρ’ ότι ήθελαν και αυτά να εκφράσουν τους αγανακτισμένους και τους αντιμνημονιακούς. Από τη μια πλευρά, της Αριστεράς, ο ΣΥΡΙΖΑ, και από την πλευρά της Δεξιάς, η Χ.Α. Η απόπειρα μιας ιστορικής επιτάχυνσης, μέσω της κρίσης που θα αναδείκνυε έναν πατριωτικό, κοινωνικό, οικολογικό, πολιτικό πόλο, όπως είχαμε φανταστεί και δοκιμάσαμε να κάνουμε με την «Σπίθα», απέτυχε. Το θαύμα απεδείχθη βραχύβιο. Δυστυχώς, η εμπειρία της «Σπίθας» ήρθε να επιβεβαιώσει αυτό που ήδη γνώριζα: πως όχι μόνο δεν υπάρχουν συστημικές μορφές και φυσιογνωμίες, ικανές να εκφράσουν δημιουργικά την αγανάκτηση των Ελλήνων και τις νέες ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας για μία ριζική και καθολική επανάσταση, αλλά πως είναι τεράστια και η σύγχυση που βασιλεύει μέσα στους αγανακτισμένους Έλληνες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι έχει φθαρεί όχι μόνο το πολιτικό προσωπικό και οι κάθε είδους ελίτ αλλά και το ίδιο το λαϊκό σώμα, που μέσα από την παρασιτική ενσωμάτωση στην Δύση, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία είκοσι χρόνια, έχει απολέσει αντιστασιακά αντανακλαστικά και οράματα. Θα

πρέπει, λοιπόν, από αυτό το υπαρκτό λαϊκό σώμα και πρωτίστως από τους «ανώνυμους», μέσα από την επίπονη και οδυνηρή διαδικασία της κρίσης και της καταστροφής, να αναδειχθούν τα νέα πολιτικά υποκείμενα που έχει ανάγκη η χώρα μας. Αποφασιστικός παράγοντας αυτής της σχετικά επίπονης διαδικασίας μετασχηματισμού είναι η δημογραφική εξασθένιση του ελληνισμού και η γήρανση του πληθυσμού (ο μέσος όρος ηλικίας των Ελλήνων φθάνει το 42 χρόνια όταν στην Τουρκία είναι 26-27 και στην Αίγυπτο 23). Η γήρανση αυτή κάνει τους μετασχηματισμούς πιο αργούς, ενώ οι ιδεολογικές μετατοπίσεις γίνονται πιο δύσκολες και εκφράζονται αρχικώς μάλλον με την απαξίωση της πολιτικής και όχι με μια επαναστατική και οραματική ανατροπή. Όποιοι ζήσαμε το κίνημα των Αγανακτισμένων, γνωρίζουμε καλά πως επρόκειτο κυρίως για ένα κίνημα μεσήλικων κατεστραμμένων οικονομικά μικροϊδιοκτητών, μισθωτών του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και ανέργων, και όχι για ένα κίνημα νέων με καινούργια οράματα και αξίες. Αντίθετα, οι σχετικά λίγοι νέοι της χώρας μας είχαν παραδοθεί, τα τελευταία χρόνια, σχεδόν ολοκληρωτικά, στις εισαγόμενες με παρασιτικό τρόπο αξίες του καταναλωτισμού. Γι’ αυτό και η μόνη «επανάσταση» που αποπειράθηκαν τον Δεκέμβρη του 2008 ήταν κυριολεκτικά μια μηδενιστική επανάσταση, χωρίς άλλο όραμα εκτός από μία καταστροφή που υποκαθιστούσε τα τηλεοπτικά παιχνίδια στα οποία ήταν εθισμένοι. Αυτή λοιπόν η βαθειά κρίση της ελληνικής κοινωνίας εξηγεί και γιατί εν τέλει προσέφυγε είτε σε δοκιμασμένες συνταγές είτε στον εμφυλιακό παροξυσμό της Χ.Α. και όχι βέβαια, τουλάχιστον ακόμα, στην διατύπωση ενός νέου προτάγματος με όρους πολιτικού κινήματος.

31

Ν.Π.: Οι ευρωεκλογές του 2014 θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον καταλύτη για την ανασύνθεση του ελληνικού πολιτικού συστήματος; Αν οι αριστεροί, με αναφορές στον δημοκρατικό πατριωτισμό, ανασυνετίθεντο σε μία νέα πολιτική δύναμη, θα βλέπατε το ενδεχόμενο συμμετοχής σας; ‘Η εκτιμάτε ότι η ανασυγκρότηση θα γίνει με σημείο αναφοράς το κέντρο ή την κεντροδεξιά; Γ.Κ.: Αυτή η βαθειά αρρώστια του πολιτικού σώματος εξηγεί και την αδυναμία εμφάνισης του «νέου» – παρά μόνον όταν είναι αναπαλαιωμένο και μιντιακό δημιούργημα του παλιού (όπως είναι το Ποτάμι)–, εξηγεί εν τέλει και γιατί δεν θελήσαμε να «κάψουμε» ένα ιδεολογικό πρόταγμα υψηλής εμβέλειας και σημασίας με ένα πολιτικό αποτέλεσμα που θα συρρίκνωνε αναγκαστικά αυτή την εμβέλεια. Γι’ αυτό, στις πρόσφατες εκλογές, προτιμήσαμε να διαμορφώσουμε ή να στηρίξουμε αυτοδιοικητικά σχήματα σε αρκετές περιοχές (Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Κομοτηνή κ.ά) βλέποντας πως η σύνθεση ανάμεσα στην συνολική ιδεολογική και πολιτική πρόταση και την κοινωνία θα πρέπει να δοκιμαστεί μέσα από την ανάδειξη νέων πολιτικών και ιδεολογικών συσσωματώσεων, σε τοπικό και ιδεολογικό πεδίο. Και μόνον όταν η σχετική πυκνότητα και ομοιογένεια αυτών των προσπαθειών ενισχυθεί, θα καταστεί δυνατός ο μετασχηματισμός ενός ιδεολογικοπολιτικού προτάγματος σε πολιτική πρόταση, που να απευθύνεται σε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Διαφορετικά, θα είσαι υποχρεωμένος να κάνεις ζογκλερισμούς, να προσχωρείς σε χώρους που δεν σε εκφράζουν, να προβάλλεις έναν λόγο που ψευτίζει και αδυνατίζει την πρότασή σου. Επειδή, όπως έλεγε ένας παλιός φίλος, «το όραμά μας είναι να κάνουμε την ζωή μας ένα 32

έργο τέχνης», είμαστε υποχρεωμένοι να κινούμαστε διαρκώς πάνω σ’ ένα τεντωμένο σκοινί όπου, από την μια πλευρά, βρίσκεται το περιθώριο και από την άλλη η ενσωμάτωση. Πρόκειται για μια πολύ δύσκολη και περίπλοκη άσκηση και πρέπει να δοκιμάζεις διαρκώς τον ίδιο σου τον εαυτό και τις προτάσεις σου. Γι’ αυτό, όπως λέει και ο Σεφέρης, «στη σφενδόνη και πάλι στη σφενδόνη», και επειδή οι νεοέλληνες έχουμε ξεχάσει τον πλούτο της γλώσσας μας, ας θυμίσω πως σφενδόνη σημαίνει αφετηρία. Βεβαίως, η έλλειψη πολιτικών και πνευματικών ελίτ, ικανών να διατυπώσουν άμεσα τον αναγκαίο νέο λόγο του «εκσυγχρονισμού της παράδοσης», που απαιτούν οι σημερινές συνθήκες, δεν σημαίνει πως μέσα στην κοινωνία και τα πολιτικά σχήματα δεν πραγματοποιούνται μετασχηματισμοί που θα επιτρέψουν κάποια στιγμή, στην μεσοπρόθεσμη διάρκεια, την συγκρότηση αυτού του πολιτικού υποκειμένου που ευαγγελιζόμαστε. Δηλαδή, δεν πιστεύω σε μια γραμμική εξέλιξη όπου, γύρω από το Άρδην και τα προτάγματά του, θα επιτευχθεί μια ευρύτερη πολιτική συγκρότηση, αλλά θεωρώ αυτές τις απόψεις ως ένα προζύμι που θα πρέπει να ζυμωθεί με μεγαλύτερα ρεύματα και να συναρθρωθεί με ευρύτερες κινήσεις στην ελληνική κοινωνία. Έτσι, για παράδειγμα, ακόμα και η στρεβλή επανεθνικοποίηση της νεολαίας, την οποία εκφράζει ο πρωτόλειος χρυσαυγιτισμός των μαθητών στα ελληνικά σχολειά, θα πρέπει να ιδωθεί ως μία φάση στην εξέλιξη της επανεδαφικοποίησης (για να χρησιμοποιήσω έναν όρο του Φελίξ Γκαταρί) της ελληνικής κοινωνίας – ως η παιδική της ασθένεια– και όσο ταχύτερα συγκροτηθεί ένας πατριωτικός δημοκρατικός και οραματικός πόλος, τόσο πιο γρήγορα θα ξεφύγει αυτό το κομμάτι της νεολαίας

από τον ναζισμό. Σε ένα άλλο επίπεδο, βρίσκω άξιο να υπογραμμιστεί το γεγονός ότι, σε ένα κόμμα όπως οι ΑΝ.ΕΛ., στις πρόσφατες ευρωεκλογές, οι πρώτοι υποψήφιοι του κόμματος δεν προέρχονταν από την Δεξιά, πράγμα που δείχνει ότι, έστω σε μικρή αλλά αξιοσημείωτη κλίμακα, ένα κομμάτι των ψηφοφόρων έχει ξεπεράσει το παραδοσιακό δίλημμα αριστερά ή δεξιά. Τέλος, το γεγονός ότι ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ, για να αντιμετωπίσει την επίθεση των εθνομηδενιστικών δυνάμεων στο εσωτερικό του, όπως εκφράστηκαν με το ζήτημα της Σαμπιχά, εξέλεξε υποψηφίους που στην πλειοψηφία τους δεν ανήκουν στην κυρίαρχη, σε κάποιους ηγετικούς κύκλους, εθνομηδενιστική τάση του κόμματος, αλλά ανθρώπους ταυτισμένους πιο πολύ με τις πατριωτικές απόψεις, όπως ο Γλέζος και όχι μόνον, είναι επίσης ενδεικτικό του γεγονότος ότι ο πατριωτικός «τυφλοπόντικας» δουλεύει και στο εσωτερικό του μεγαλύτερου κόμματος της αριστεράς. Είναι βέβαιο λοιπόν πως, τα αμέσως επόμενα χρόνια, δυνάμεις από την αριστερά, αλλά και από το κέντρο, την κεντροαριστερά και την λαϊκή δεξιά, θα καταλήξουν στην αποδοχή του πατριωτικού προτάγματος ως της αποφασιστικής διάστασης μιας νέας πολιτικής σύνθεσης στην Ελλάδα – και δεν θα περιμένω απλώς να συμβεί για να συμμετάσχω, αλλά θα κάνω ό,τι μπορώ, εγώ και οι εκατοντάδες φίλοι μου, για να πραγματοποιηθεί.

Η εθνομηδενιστική μετάλλαξη των «νέων κινημάτων» Ν.Π.: Συμμετείχατε στον Γαλλικό Μάη του 1968, υπήρξατε ηγετική φυσιογνωμία της ελληνικής αριστεράς και του ελληνικού κινήματος πολιτικής οικολογίας. Είχατε όμως την «ιδιαιτερότητα» να εκφράζετε πάντοΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

συνέντευξη τε πατριωτικές θέσεις. Είναι γνωστό ότι ακραία εθνομηδενιστικά στοιχεία στους Οικολόγους-Εναλλακτικούς ήθελαν να εγκριθεί ψήφισμα υπέρ της αναγνώρισης των Σκοπίων με την ονομασία «Μακεδονία», στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Αντισταθήκατε σθεναρά, το ψήφισμα δεν πέρασε και στην συνέχεια οι «οικολόγοι» (περιβαλλοντιστές σωστότερα) αποχώρησαν διαλύοντας ουσιαστικά το κόμμα. Αποτέλεσμα, η απουσία κόμματος στον χώρο της πολιτικής οικολογίας για τα επόμενα 15 χρόνια, μέχρι την εκλογή ευρωβουλευτή από τους Οικολόγους Πράσινους, στις ευρωεκλογές του 2009, επιτυχία που οφείλεται αποκλειστικά στην υπερπροβολή από τα ΜΜΕ, που για δικούς τους λόγους θέλησαν να εισαγάγουν τότε μία νέα πολιτική δύναμη στο πολιτικό προσκήνιο. Ο μαρασμός των Οικολόγων Πράσινων αμέσως μετά έδειξε ότι το εν λόγω σχήμα έπασχε από ηγεσία: απουσιάζατε τόσο εσείς και τα ενεργά μέλη του δικτύου ‘Αρδην όσο και σημαντικές προσωπικότητες της οικολογίας στην Ελλάδα. Εσείς πώς αποτιμάτε την πορεία του οικολογικού χώρου στην Ελλάδα; Γ.Κ.: Το ερώτημα αυτό συναρτάται άμεσα με όσα έχουν προηγηθεί και γι’ αυτό εν μέρει έχει ήδη απαντηθεί. Ωστόσο, μπορούμε να διαυγάσουμε ακόμη κάποια σημεία. Επειδή η Ελλάδα δεν είναι μια χώρα η οποία ανήκει οργανικά στην Δύση, αλλά αποικιοποιήθηκε από αυτήν οικονομικά και πνευματικά, επειδή αντιμετωπίζει προβλήματα κυριολεκτικά εθνικής επιβίωσης, δεν μπορεί να υπάρξει κανένα ισχυρό κοινωνικό ή πολιτιστικό κίνημα αν δεν έχει μία σχέση με την ταυτότητα αυτής της χώρας. Χαρακτηριστικό υπήρξε το παράδειγμα της αριστεράς και του εργατικού κινήματος μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Επειδή η ηγεσία της υποτιμούσε την πραγματικόΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

τητα της χώρας και τα προβλήματά της (χαρακτηριστικές ήταν οι θέσεις της για το Μακεδονικό), παρέμενε μια περιθωριακή πολιτική δύναμη. Και μόνον όταν συνδέθηκε με τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα ενάντια στους Γερμανούς, μεταβλήθηκε σε πολιτική δύναμη με πλειοψηφικά χαρακτηριστικά. Ακόμα και μετά τον εμφύλιο, θα ενισχυθεί και πάλι κατά το 1955-1956, διότι πρωτοστάτησε στις κινητοποιήσεις για το κυπριακό. Αυτή την πραγματικότητα έμοιαζε να κατανοεί πολύ περισσότερο ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος θεμελίωσε το ΠΑΣΟΚ σε μια πατριωτική και ταυτοχρόνως κοινωνική διάσταση. Η δικτατορική κυβέρνηση επισώρευσε στην χώρα ανυπολόγιστες εθνικές και κοινωνικές καταστροφές κάτω από ένα ψευδοεθνικιστικό και «ελληνοχριστιανικό» πρόσημο. Επομένως, η μεταπολίτευση και κυρίως τα λεγόμενα νέα κινήματα, που εμφανίζονται συνδεδεμένα με τα μεσαία και ανώτερα διανοούμενα στρώματα των μεγάλων πόλεων (γυναικείο, οικολογικό, νεολαιίστικο), αρνούνται από την γέννησή τους κάθε συνάφεια με την εθνική παράδοση της χώρας. Γι’ αυτό εξ άλλου παραμένουν μάλλον κινήματα των ελίτ και τα σημεία αναφοράς τους είναι πολύ περισσότερο η Ν. Υόρκη, το Βερολίνο και το Παρίσι, όπως κάποτε, για το κομμουνιστικό κίνημα μέχρι την δεκαετία του 30, ήταν η Μόσχα και η Πετρούπολη. Η αποστροφή λοιπόν προς τον «εθνικισμό της χούντας», απέκοψε εκ προοιμίου αυτά τα νέα κινήματα από την πατριωτική ακόμα ιδιοπροσωπία των λαϊκών στρωμάτων, τα οποία εξέφρασε, για είκοσι τουλάχιστον χρόνια, προνομιακά το ΠΑΣΟΚ, και τα περιόρισε σε κάποιες ισχνές κοινωνικές ομάδες, αφήνοντας παράλληλα έρμαια τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα σε μια παρασιτι-

κή αναπτυξιολαγνεία που οδήγησε στην καταστροφή μεγάλου μέρους του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα για το οικολογικό κίνημα, η αδυναμία να συνδεθεί με την ελληνική παράδοση του κοινοτισμού και της αειφορίας του αγροτικού παραδοσιακού μας μοντέλου, και η φαντασιακή σύνδεση αποκλειστικά με τα κινήματα των δυτικών χωρών, το έκανε να υποφέρει εξ αρχής από έντονο μιμητισμό απέναντι στη Δύση και έλλειψη ριζώματος στην ελληνική κοινωνία. Μετά δε τους «Οικολόγους-Εναλλακτικούς», στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, αυτές οι τάσεις έγιναν ακόμα πιο ισχυρές, με την επαγγελματοποίηση των ήδη ασθενών οικολογικών ομάδων, που συνδέθηκαν με ευρωπαϊκά προγράμματα, ιδιαίτερα απλόχερα απέναντι σε οικολογικές και περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες. Τέλος, μέσα από την ανάληψη της κηδεμονίας του οικολογικού κινήματος, στην Ελλάδα, απ’ευθείας από τους ευρωπαίους Πράσινους και μάλιστα τους Γερμανούς, οι οποίοι επέβαλαν την δημιουργία και την διατήρηση του σχήματος των «Οικολόγων Πρασίνων». Έτσι, ένα κίνημα που, από το ξεκίνημά του, υπέφερε από ιδεολογικό μεταπρατισμό, μεταβλήθηκε εν τέλει, εξ αιτίας και της ισχνότητάς του, σε παράρτημα των δυτικοευρωπαίων Πρασίνων. Οι γνωρίζοντες τα των οικολόγων στην Ελλάδα ξέρουν πως όσα λέμε ωχριούν μπρος στην πραγματικότητα αυτής της εξάρτησης. Έτσι παρατηρείται το παράδοξο ένα κίνημα που είχε σαν σύνθημά του το «σκέψου συνολικά, δράσε τοπικά» να το μεταβάλει σε «σκέψου παρασιτικά, δράσε μεταπρατικά»! Σήμερα, λοιπόν, μετά την αποτυχία της μεταπρατικής οδού και της προσκόλλησης στους Γερμανούς Πρασίνους, γεννιέται η ανάγκη μιας ανασύνθεσης του οικολογικού κι33

νήματος, με βάση τις μικρές αλλά υπαρκτές απόπειρες που υπάρχουν σε ολόκληρη την Ελλάδα και που θα έχουν ως σύνθημα τους το «σκέψου εθνικά και δράσε τοπικά». Ν.Π.: Πώς εξηγείτε το παράδοξο της απέχθειας των οικολόγων για την πατρίδα; Όταν η οικολογική ευαισθητοποίηση των ενεργών οικολόγων ξεκινά –σε όλες τις χώρες– από την

αγάπη της φύσης και της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου του καθενός, από την αγάπη δηλαδή της πατρίδας. Πιστεύετε ότι διάφορες ειδικές περιστάσεις, όπως οι φιλοτουρκικές θέσεις ευρωβουλευτή των Οικολόγων Πράσινων ή η επικράτηση στο κόμμα αυτό κυρίως αριστεριστών (ελάχιστα πρόσωπα από το στελεχιακό δυναμικό προέρχονταν από τον κινηματικό οικολογικό χώρο) καθόρισαν την εθνομηδενιστική στάση του; Και, τελικά, εκτιμάτε ότι η στάση αυτή οδήγησε, στις συνθήκες της καταστροφικής εποχής που βιώνει η χώρα μετά το 2010, στην περιθωριοποίηση και την απομάκρυνση του κόσμου από αυτό; 34

Γ.Κ.: Είναι προφανές, από όσα έχουμε ήδη πει και από αυτά που θίγετε στην ερώτησή σας, πως για να είναι μαζικό ένα οικολογικό κίνημα στην Ελλάδα θα πρέπει… να μην είναι μόνον οικολογικό! Ένα κίνημα που περιορίζεται αποκλειστικά στην διάσταση της αντίθεσης άνθρωπος-φύση, ή ακόμα και κεφάλαιο-εργασία, στην Ελλάδα, θα είναι υποχρεωτικά εθνομηδενιστικό. Μόνον ένα συνολικό κίνημα που συνθέτει πατριωτισμό, οικολογία, κοινωνική διάσταση και άμεση δημοκρατία μπορεί να εκφράσει και να δημιουργήσει και ένα ευρύ οικολογικό κίνημα. Αυτό το βλέπουμε ήδη στην πράξη: τα κόμματα της αριστεράς που, στην δεκαετία του 80, επιτίθεντο ενάντια σε όσους προβάλλαμε την οικολογική αντίθεση, χαρακτηρίζοντάς μας «μαρουλάκηδες» και «αταξικούς», έχουν υποχρεωθεί σήμερα να ενσωματώσουν, τουλάχιστον στη ρητορεία τους, το περιβαλλοντικό ζήτημα και την οικολογία, ενώ ακόμα και δεξιά ή συντηρητικά κόμματα προβάλλουν κι αυτά μια έστω στενή περιβαλλοντική αντίληψη της οικολογίας. Ποιό λόγο λοιπόν έχουν να υπάρχουν στενά οικολογικά/περιβαλλοντικά κόμματα σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, εκτός από την αναπαραγωγή κάποιων… επαγγελματιών και μερικών μικρογραφειοκρατιών; Εκεί θα πρέπει να σκάψουμε για να δούμε τις αιτίες της ασθενικής ανάπτυξης του οικολογικού κινήματος στην Ελλάδα και τη σταδιακή εξ άλλου εξασθένισή τους σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπου έχουν μεταβληθεί σε κόμματα και γραφειοκρατικούς μηχανισμούς, ενσωματωμένα στο σύστημα. Ν.Π.: Κον Μπεντίτ. Υπήρξατε συναγωνιστές στο Παρίσι, τον Μάη του 1968. Στην συνέχεια, η εμβληματική αυτή μορφή της ευρωπαϊκής Αριστεράς μοιάζει σαν να πέρασε

3 διαφορετικές ζωές: στην πρώτη ήταν διαπρύσιος κήρυκας της αυτονομίας, συνεργάστηκε στενά με τον Καστοριάδη, έδωσε τον τόνο στους ριζοσπάστες οικολόγους, στα πρώτα βήματα των Γερμανών Πρασίνων (fundis). Αργότερα, μετεστράφη σε ακραίο realos (υποστηρικτές της συμμετοχής των πράσινων σε κυβερνήσεις, με «ρεαλιστική ατζέντα»), έγινε αιχμή του δόρατος των επιθετικών πολιτικών της ΕΕ στην Γιουγκοσλαυία, ζητώντας μέχρι και χερσαίες επιχειρήσεις, λοιδώρησε τους Ελληνοκύπριους και ευνόησε την ιμπεριαλιστική πολιτική της Τουρκίας στην Κύπρο, υπερασπίστηκε τον πράσινο καπιταλισμό. Τα τελευταία χρόνια, έγινε φανατικός αντι-τούρκος, αντι-ισλαμιστής, φιλέλληνας, αντι-Γερμανός, αντίπαλος του καπιταλισμού και των τραπεζών. Μπορείτε να μας κάνετε το ψυχογράφημά του; Εσείς, διατηρείτε επαφή μαζί του; Πώς αποτιμάτε την συνολική του διαδρομή; Γ.Κ.: Ο Κον Μπεντίτ διαγράφει με την διαδρομή του τις κατακτήσεις αλλά και τα όρια της δυτικής επαναστατικής παράδοσης. Τον γνώρισα περισσότερο στην Γερμανία, όταν είχε απελαθεί, μετά τον Μάη του 68, και βοηθούσε το ελληνικό αντιστασιακό κίνημα, όπως εξ άλλου και τον Φίσερ, στην Φρανκφούρτη. Ο Κον Μπεντίτ, για τον οποίον φωνάξαμε όλοι, στην διάρκεια του Μάη του ’68, «Είμαστε όλοι Γερμανοεβραίοι»1, απεδείχθη τελικώς όντως «Γερμανοεβραίος», δηλαδή, πολίτης μιας χώρας –της Γαλλίας ή της Γερμανίας, αδιάφορο– ιμπεριαλιστικής και ταυτόχρονα «Eβραίος», δηλαδή μέλος μιας κοινότητας που 1 Eπειδή ο Ντε Γκωλ τον είχε απελάσει αποκαλώντας τον Γερμανοεβραίο, μια και είχε και γερμανική υπηκοότητα, αυτός επέστρεψε από τη Γερμανία κάτω από τις ιαχές του πλήθους «είμαστε όλοι γερμανοεβραίοι» (Nous sommes tous de Juifs- Allemmands).

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

συνέντευξη αρνείται την εθνική υπόσταση των άλλων εκτός από εκείνη του δικού του λαού, όπως τόσο υπέροχα τον έχει περιγράψει ο Μαρξ –επίσης εβραϊκής καταγωγής– στο Εβραϊκό Ζήτημα. Ο Κον Μπεντίτ, παρά την μεγάλη επαναστατική διαδρομή του, όπως και όλο το επαναστατικό κίνημα της δυτικής Ευρώπης, δεν κατόρθωσε να υπερβεί την ταυτότητά του. Κατ’ αρχάς, παραπάτησε από το τεντωμένο σκοινί και αντί να πέσει στην πλευρά του περιθωρίου, όπως η Μάϊνχοφ, έπεσε στην πλευρά της ενσωμάτωσης. Έτσι συνέβαλε μαζί με τον Φίσερ στην ενσωμάτωση του κάποτε επαναστατικού κινήματος του Γερμανών Πρασίνων στο γερμανικό κομματικό σύστημα και, όταν ήρθε η ώρα της διάλυσης της Ανατολικής Ευρώπης, ως συνεπής «Γερμανοεβραίος», στράφηκε ενάντια στους ορθόδοξους Σέρβους, τους ορθόδοξους Ρώσσους και τους…. ορθόδοξους Έλληνες! Γι’ αυτό, τότε, υπεράσπιζε μετά μανίας τα Σκόπια –όπως έκαναν και οι ακόλουθοί του στην Ελλάδα– και την ιμπεριαλιστική επέκταση της Γερμανίας στα Βαλκάνια. Όλα αυτά απαντούν βεβαίως και στο εάν διατηρώ κάποια σχέση μαζί του. Στην συνέχεια, σήμερα, επειδή άλλαξαν οι γεωπολιτικές προτεραιότητες του έθνους του και το Ισλάμ και η Τουρκία, από σύμμαχος ενάντια στους Ρώσσους και την ορθοδοξία, μεταβλήθηκαν σε εχθρό, άρχισε να βλέπει με λίγο μεγαλύτερη συμπάθεια τους Έλληνες. Ελπίζω αυτή η στροφή του να διαρκέσει και μακάρι να οδηγήσει σε μονιμώτερες αλλαγές και, ίσως, πράγμα δύσκολο, σε μια αμφισβήτηση του ευρωκεντρισμού του. Ν.Π.: Νομίζω ότι επινοήσατε τον όρο «εθνομηδενισμός». Είναι ίσως ο πιο περιεκτικός και εύστοχος όρος περιγραφής των ανθρώπων που απεχθάΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

νονται την πατρίδα τους. Πείτε μας λίγα λόγια για την ιστορία κατασκευής του όρου αυτού. Ποιές είναι σήμερα οι δυνάμεις του εθνομηδενισμού στην Ελλάδα και στην Ευρώπη; Και τι πιστεύετε για το σύγχρονο έθνος; Καθώς μία από τις πιο φιλόδοξες προσπάθειες υπερεθνικής συσσωμάτωσης, η ΕΕ, απέκλινε –προς ώρας– σε μια ζώνη γερμανικής ηγεμονίας και φαίνεται ότι η Ευρώπη οδεύει προς μια εκρηκτική εποχή διάλυσης, πώς πιστεύτε ότι μπορεί να ανασυγκροτηθεί η Ευρώπη και ειδικώτερα ο χριστιανικός κόσμος σε ένα υπερεθνικό πλαίσιο συνεργασίας και αλληλεγγύης; Γ.Κ.: Είναι προφανές ότι ο εθνομηδενισμός στο θεωρητικό και ιδεολογικό επίπεδο έχει υποστεί μια σημαντική ήττα στην Ελλάδα, εξ αιτίας της μεταβολής της χώρας σε αποικία χρέους. Πλέον έχει μεταβληθεί ανοικτά σε δοσιλογισμό. Και τα ιδεολογικά του παραφερνάλια είναι υποχρεωμένα, όπως και ο ΓΑΠ, να μιλάνε για την πατρίδα, όπως μιλούσε και ο Τσολάκογλου στην Κατοχή. Είναι προφανές, όμως, πως αυτή η ιδεολογική υποχώρηση δεν σημαίνει και εξαφάνιση των κοινωνικών ομάδων και στρωμάτων που εξακολουθούν να βλέπουν το μέλλον τους σε μία χώρα ή οποία τείνει να μεταβληθεί ανοικτά σε χώρο τουριστικών επενδύσεων και θερινών διακοπών. Ωστόσο, η εξαφάνιση του ιδεολογικού επιχρίσματος της ενιαίας Ευρώπης και η επικυριαρχία μιας ανοικτά γερμανικής Ευρώπης, εχθρικής προς την Ελλάδα, οδηγούν σε μια ευρύτατη διερώτηση, και όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε χώρες όπως η Γαλλία, για το μέλλον της Ευρώπης. Για μας, όπως σωστά τίθεται από την ερώτηση, η Ευρώπη μπορεί να νοηθεί μόνον ως μία Ευρώπη από τον Ατλαντικό ώς τα Ουράλια

ή το Βλαδιβοστόκ, αυτό δηλαδή που αποκαλείται «χριστιανική Ευρώπη». Μόνο μια τέτοια Ευρώπη δεν θα επέτρεπε σε καμμία από τις συνιστώσες της να ηγεμονεύσει, επομένως θα απέκλειε την γερμανοποίησή της και θα προσέφερε και τους όρους ανεξαρτητοποίησης έναντι των Αμερικανών ή των Κινέζων, αύριο. Σε μια τέτοια Ευρώπη, θα ήταν δυνατόν η Ελλάδα και τα Βαλκάνια να διαδραματίσουν έναν ρόλο σύνδεσης μεταξύ της ανατολικής και της δυτικής πτέρυγας της Ευρώπης. Διαφορετικά, αν μάλιστα η πρόσφατη αμερικανική επιχείρηση, μέσω του Ουκρανικού, επιτύχει να αποκλείσει την προσέγγιση της Ρωσσίας με την κεντρική και δυτική Ευρώπη, έτσι ώστε η τελευταία να ξαναπέσει στην αγκαλιά της Αμερικής και να σπρωχθεί η Ρωσσία προς την Κίνα, τότε οι γεωπολιτικές συνθήκες για την χώρα μας θα καταστούν εκ νέου εξαιρετικά αρνητικές. Όχι μόνον οδηγούμαστε σε μια γερμανική Ευρώπη που φέρει μέσα της το σπέρμα της διάλυσής της, διότι η Γαλλία, η Ισπανία, η Αγγλία, η Ιταλία, δεν πρόκειται να την δεχθούν μεσοπρόθεσμα, αλλά ενισχύεται εκ νέου η νεο-οθωμανική Τουρκία και ο πιθανός άξονας Βερολίνου-Άγκυρας. Κατά συνέπεια, είμαστε υποχρεωμένοι να παλεύουμε για μια τέτοια Ευρώπη η οποία μπορεί να ενισχύσει τις δυνατότητες της αυτονομίας μας και την συνύπαρξη, με όρους σχετικής ισοτιμίας, των ευρωπαϊκών λαών.

Ένα σύστημα ανθρωπολογικών, οικολογικών, γεωπολιτικών αντιθέσεων Ν.Π.: Ποιές είναι οι μεγάλες και αξεπέραστες διαιρετικές τομές για εσάς; Δύση-Ανατολή; Χριστιανικός κόσμος-Ισλάμ; Βόρεια-Νότια Ευρώπη; Πολιτισμοί της ελευθερίας και της συνετής ανεκτικότητας-δεσποτικοί πολιτισμοί; Η ανθρωπότητα, το μέρος 35

της τουλάχιστον που θέτει σε πρώτη μοίρα τα δικαιώματα του ανθρώπου, την ελευθερία με σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και προσωπικότητα και την δημοκρατία, πώς μπορεί να διαχειριστεί τις τομές αυτές; Είμαστε καταδικασμένοι σε αιώνιο πόλεμο με τις δυνάμεις του σκότους; Μέσα από ποιά πολιτική μπορεί η ανθρωπότητα να υπερβεί την σύγχρονη παρακμή; Γ.Κ.: Το μεγάλο διακύβευμα του επόμενου αιώνα κινδυνεύει να έχει ανθρωπολογικά χαρακτηριστικά. Οι δυνάμεις του χρήματος και της μεταβολής όλων των αντικειμένων, των θεσμών και των ανθρωπίνων σχέσεων σε εμπορεύματα, θα επιχειρήσουν έναν έσχατο μεγάλο μετασχηματισμό. Την μεταβολή του ίδιου του ανθρώπου –και όχι απλώς της εργατικής του δύναμης– σε εμπόρευμα, μέσα από την γενετική, την τεχνολογική κυριολεκτική μετάλλαξή του σε ένα νέο οντολογικά και ανθρωπολογικά δημιούργημα, τον μετάνθρωπο. Ήδη, οι αλλαγές και οι παρεμβάσεις στα έμβρυα, οι κλωνοποιήσεις, η έρευνα επάνω στην συνεπαφή ανθρώπινων ιστών και μηχανικών κατασκευών, οι γενετικές τροποποιήσεις του γονιδιώματος των ζώων, αλλά χωρίς αμφιβολία και του ανθρώπου, που έχουν ήδη εγκαινιαστεί, οδηγούν στο φάσμα της κατασκευής ενός νέου τύπου «ανθρώπου». Βεβαίως, αυτή η διαδικασία βρίσκεται ακόμα στις αρχές της αλλά είναι απολύτως βέβαιο ότι η τεχνοφασιστική επιστήμη του ύστερου υπερ-εμπορευματικού καπιταλισμού οδηγεί σε μια τέτοια κατεύθυνση. Μπορούμε να προβλέψουμε, ήδη από τον παρόντα αιώνα, πως οι διαφορές ανάμεσα στις πρώην μητροπόλεις της Δύσης και τον παλιό αποικιοκρατούμενο «τρίτο κόσμο» θα μειώνονται στο οικονομικό πεδίο – γεγονός που προαναγγέλλει 36

η ανάδυση της Κίνας και της Ινδίας ως των νέων μεγάλων δυνάμεων του αιώνα. Κατά συνέπεια, ο κόσμος του εμπορεύματος δεν θα διαθέτει πλέον νέους χώρους ποσοτικής επέκτασης, διότι θα έχει καταλάβει όλο τον πλανήτη, και στο εξής η μόνη διέξοδος γι’ αυτόν θα είναι η τεχνολογική του εμβάθυνση. Για να το διευκρινίσω: κατά τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και τις αρχές του ’80, το δυτικό κεφάλαιο, επιχειρώντας να ξεπεράσει την «ισορροπία του τρόμου» ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία, διέθετε δύο διεξόδους: είτε την επέκταση της ρομποτικής και την αυξανόμενη αντικατάσταση της ανθρώπινης εργασίας από τις μηχανές, όπως είχε αρχίσει να γίνεται σε μεγάλη κλίμακα στην Ιαπωνία, είτε την επέκταση της παραγωγής σε χώρες με φθηνό και άφθονο εργατικό δυναμικό. Ο θατσερισμός και ο ρηγκανισμός των αρχών της δεκαετίας του ’80 έστρεψαν το βέλος προς αυτήν την δεύτερη διέξοδο, η οποία γενικεύτηκε κατά την περίοδο της λεγόμενης παγκοσμιοποίησης και μετέβαλε την Κίνα και τις αναδυόμενες χώρες στο βιομηχανικό εργαστήριο του πλανήτη. Έτσι, οι ρυθμοί της υποκατάστασης της ανθρώπινης εργασίας από τις μηχανές μειώθηκαν, μια και βρέθηκαν νέα τεράστια αποθέματα φθηνού εργατικού δυναμικού. Έτσι, όμως, άνοιξε μία διαδικασία εκ-καπιταλιστικοποίησης του πλανήτη στο σύνολό του, που δυνητικά οδηγεί στην σταδιακή εξίσωση των μισθών και του κόστους στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Ήδη, στην Κίνα, η άνοδος των μισθών σε ετήσια βάση κυμαίνεται μεταξύ 10-15% και θα οδηγήσει πολύ σύντομα σε σχετική εξίσωση με το μισθολογικό κόστος των αναπτυγμένων δυτικών χωρών. Η ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας σε πλανητικό επίπεδο, μαζί με την σταδιακή μείωση του

ρυθμού ανάπτυξης του παγκόσμιου πληθυσμού που θέτει ένα ακόμη όριο στην ποσοτική εξάπλωση της παγκόσμιας αγοράς, οδηγεί το κεφάλαιο σε καθολικό αδιέξοδο. Επομένως, το καπιταλιστικό σύστημα θα είναι υποχρεωμένο, για να μπορέσει να επιβιώσει, να στραφεί προς μια αυξανόμενη ρομποτοποίηση της παραγωγής και την επέμβαση στον ίδιο τον άνθρωπο, έτσι ώστε, αλλοιώνοντας τα ίδια τα ανθρωπολογικά του χαρακτηριστικά, να τον μεταβάλει σε μια μηχανή παραγωγής εμπορευμάτων, κέρδους και αποκλεισμού του συναισθήματος και του «ανεξέλεγκτου» ανθρώπινου ψυχισμού. Η κατασκευή ενός νέου είδους ανθρώπου, που έχει ήδη εγκαινιαστεί, μέσα από την τηλεόραση, το διαδίκτυο, την ηλεκτρονική προσομοίωση, ακόμη και των σεξουαλικών σχέσεων, θα μεταβληθεί όλο και περισσότερο στο νέο μεγάλο όπλο του συστήματος. Έτσι θα ανοίξει ένα νέο μεγάλο πεδίο «οικολογικών», «κοινωνικών» και εν τέλει ανθρωπολογικών συγκρούσεων, που θα αφορά στην ίδια την διατήρηση ή την μετατροπή της «φύσης» του ανθρώπου. Πιστεύω πως αυτή η νέα μεγάλη πλανητική σύγκρουση, σε άμεση διασύνδεση και με την επιτάχυνση της περιβαλλοντικής κρίσης και του φαινομένου του θερμοκηπίου, θα προκαλέσει μία ανατροπή και μετάθεση των παραδοσιακών χωρισμών Βορράς-Νότος, Ανατολή-Δύση, Χριστιανισμός-Ισλάμ κ.λπ., οι οποίοι θα συνεχίσουν να διαιρούν τον κόσμο μας αλλά, από ιστορική άποψη, παρά τους ποταμούς αίματος και τις συγκρούσεις που επιφέρουν, θα μοιάζουν παιχνιδάκι μπροστά στην αναδυόμενη σύγκρουση μεταξύ ανθρώπου και μετανθρώπου, που κατά κάποιον τρόπο έχει ήδη περιγράψει η επιστημονική φαντασία. Βεβαίως, στο μεταξύ, η Ευρώπη θα είναι υποΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

συνέντευξη χρεωμένη να ισορροπήσει τον γεωπολιτικό της χώρο και να αντιμετωπίσει την εκρηκτική πληθυσμιακή και αύριο οικονομική επέκταση του Ισλάμ. Και αυτό μπορεί να το κάνει συμβάλλοντας στην ενίσχυση των κοινωνιών αυτών των χωρών, αρνούμενη τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις που τις αποσταθεροποίησαν, όπως καταδείχτηκε στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, την Λιβύη ή την Συρία, μέχρις ότου η δημογραφία και ο εκδημοκρατισμός του ισλαμικού κόσμου –στηριγμένος όμως στην δική του παράδοση και όχι στην βίαιη και ανέφικτη επιβολή του δυτικού μοντέλου– θα οδηγήσουν σε μια νέα ισορροπία γύρω από την λεκάνη της Μεσογείου, όπου συναντώνται ο χριστιανικός και ο ισλαμικός κόσμος. Μόνο τότε, οι μουσουλμανικές χώρες θα πάψουν να χρησιμοποιούν την θρησκεία ως όργανο επιβολής και κυριαρχίας, όπως έκανε στο παρελθόν και ο ιμπεριαλιστικός χριστιανικός κόσμος, και θα υπάρξει μια αποσύνδεση ανάμεσα στην θρησκευτική πίστη και το πολιτικό σύστημα. Στο μεταξύ, όμως, αυτή η αντίθεση θα συνεχίσει να διατηρεί εκρηκτικό χαρακτήρα, ιδιαίτερα στις περιοχές των συνόρων, όπως η Ελλάδα, απειλώντας την ίδια την επιβίωση και την υπόσταση μικρών συνοριακών χωρών. Στην περιοχή μας, τουλάχιστον από το 1922, έχει αρχίσει η νέα επέκταση του ισλαμικού κόσμου σε βάρος κατ’ εξοχήν του ορθόδοξου χριστιανικού, ο οποίος αντιμετώπιζε ταυτόχρονα και την πίεση του δυτικού χριστιανικού κόσμου. Ένα ακόμα αποφασιστικό βήμα αποτέλεσε η κατοχή της Κύπρου, και η διάλυση της Γιουγκοσλαυίας, ιδιαίτερα στην Βοσνία και το Κόσοβο. Κατά συνέπεια, εάν στο ανθρωπολογικό επίπεδο αναδύεται ήδη ο κίνδυνος του μετανθρώπου, στο άμεσο γεωπολιτικό πεδίο, οι παλιές αντιθέσεις και διαχωρισμοί συνεχίζουν να λειτουρΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

γούν και μάλιστα με μια αυξανόμενη και ανησυχητική ισχύ.

Ένα νέο πρόταγμα Ν.Π.: Η σημερινή διεθνής κρίση «χρεωκοπιών που δεν ανακοινώθηκαν και κουκουλώθηκαν» σε βάρος αποκλειστικά των πιο αδύναμων, εκτιμάτε ότι είναι αποτέλεσμα κακών επιλογών του καπιταλισμού κατά τις τελευταίες δεκαετίες; Μπορεί να «διορθωθεί» ο καπιταλισμός; Ή μήπως είναι αναγκαίο να πορευτεί η ανθρωπότητα προς ένα άλλο μοντέλο, ανοιχτής αγοράς αλλά με περιορισμούς στην ιδιοκτησία; Που θα βασίζεται σε ένα πολυεπίπεδο μοντέλο οργάνωσης της ζωής με βάση το πρότυπο του κοινοτισμού; Γ.Κ.: Είναι προφανές πως η διαρκής εμπορευματοποίηση των πάντων, την οποία επιφέρει και ευαγγελίζεται ο καπιταλισμός, είναι ασύμβατη πλέον όχι μόνο με την οικονομική ισορροπία του πλανήτη και την ίδια την ανθρωπολογική διάσταση, που περιγράψαμε, αλλά και την οικολογική ισορροπία, απειλώντας την ίδια την ζωή του πλανήτη. Η παραπέρα επέκταση του εμπορεύματος είναι πλέον ασύμβατη με την διατήρηση των μεγάλων φυσικών ισορροπιών και αυτή υπήρξε η αποφασιστική συμβολή του κινήματος της οικολογίας στη σύγχρονη σκέψη και πρακτική των κοινωνιών. Και βέβαια, η απάντηση δεν μπορεί να έρθει μέσα από ένα απλό «πρασίνισμα» του καπιταλισμού, όπως διατείνεται η κ. Μέρκελ και οι οικολόγοι «υπηρεσίας», αλλά μέσα από την ανατροπή, ριζική και αμετάκλητη, του κυρίαρχου καπιταλιστικού μοντέλου. Οι σοσιαλιστικές εμπειρίες του 20ού αιώνα απέτυχαν μεν να εγκαθιδρύσουν ένα νέο οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο, μια και αντιπαρέθεταν την ισότητα προς την ελευθερία και την κοινωνική φύση του ανθρώπου προς την

ατομική του υπόσταση, μπορούν όμως να αποτελέσουν μια παρακαταθήκη για την διαμόρφωση ενός νέου ιστορικού προτάγματος: Περιορισμός του εμπορεύματος και των ανισοτήτων, μέσα από τον συνδυασμό της δημόσιας ιδιοκτησίας, σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο, με την ατομική επιχείρηση, ιδιαίτερα της μικρής κλίμακας, και έναν ενισχυόμενο κοινωνικό τομέα, με την επιστροφή της παραγωγής στο τοπικό επίπεδο και την μαζική επέκταση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Τέλος και κατ’ εξοχήν, με την αλλαγή του ανθρώπινου φαντασιακού προς την κατεύθυνση της ανθρώπινης ευημερίας και ευτυχίας, σε αντίθεση με την συσσώρευση καταναλωτικών προϊόντων. Και επειδή τα οικολογικά και οικονομικά αδιέξοδα διογκώνονται με εκθετικούς ρυθμούς, οι αλλαγές προς αυτήν την κατεύθυνση θα γίνονται ολοένα πιο αναγκαίες για εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια ανθρώπους και θα μπορέσουν ίσως να συγκροτήσουν μια κοινωνιοκεντρική και ανθρωπολογική απάντηση στην επερχόμενη τεχνοφασιστική απειλή. Ν.Π.: Πιστεύετε ότι οι ελληνικές αξίες της ελευθερίας, του μέτρου, της δημιουργικότητας, της πρόταξης του πολιτισμού μπορούν να αποτελέσουν την πρώτη ύλη για μία νέα «Γαλλική Επανάσταση», που θα επαναπροσδιορίσει τις αξίες και τις προτεραιότητες στον σύγχρονο κόσμο; Αν ναι, πιστεύετε ότι η Αθήνα ή κάποια άλλη πόλη με παγκόσμια αίγλη θα μπορούσε να παίξει τον ρόλο μιας νέας Ρώμης ή μιας νέας Κωνστατινούπολης; Γ.Κ.: Πιστεύω πως οι αξίες ενός κόσμου που υπέτασσε το εμπόριο και την οικονομία στην κοινωνία και τις ανάγκες της, όπως συνέβαινε με τον ελληνικό κόσμο, αποτελούν την 37

μόνη διαχρονικά εφικτή και αναγκαία διέξοδο στο παρόν αδιέξοδο του κόσμου μας. Διότι, στην αρχαία Ελλάδα, και ιδιαίτερα στην Αθήνα, αλλά εν πολλοίς και στον βυζαντινό κόσμο, οι αξίες της πόλεως και της κοινότητας αποτελούσαν την υπέρτατη κοινωνική αξία, εξ ού και το αριστοτέλειο περί της αξίας του πολίτη και της κοινωνικής υπόστασης του ανθρώπου. Μόνο την εποχή του καπιταλισμού, και ιδιαίτερα του ύστερου καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης, έτειναν να αντιστραφούν οι αξίες και η οικονομία και το εμπόρευμα να πάψουν να αποτελούν το υλικό υπόβαθρο της ύπαρξης των ανθρώπων και να υποκαταστήσουν αυτή καθεαυτή την ύπαρξή τους, με την μεταβολή σε εμπόρευμα του ίδιου του ανθρώπου και των συναισθημάτων του. Όπως έχει δείξει και ο Καρλ Πολάνυι, στον Μεγάλο Μετασχηματισμό, οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι αδύνατο να επιβιώσουν εάν υποκατασταθεί κάθε ανθρώπινη αξία και θεσμός από το εμπόρευμα. Και το αδιέξοδο έχει καταστεί προφανές στον σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο, τόσο στο εσωτερικό των κοινωνιών όσο και στο επίπεδο της γεωπολιτικής, στο εσωτερικό των ανθρώπινων κοινωνιών. Η εκθετική ανάπτυξη της εγκληματικότητας, των ψυχικών ασθενειών, της χρήσης των ναρκωτικών, και η γενικευμένη ιατρικοποίηση των ανθρώπινων σχέσεων, καταδεικνύουν ακριβώς την σύγκρουση ανάμεσα στην ανθρώπινη φύση και έναν απάνθρωπο, εμπορευματοποιημένο κόσμο. Στο δε γεωπολιτικό πεδίο, η επέκταση των οικονομικών πολέμων, των εθνικών και εθνοτικών συγκρούσεων, της σύγκρουσης των «πολιτισμών», αποτελεί επίσης μία εκδήλωση, έστω και στρεβλή, αυτής της άρνησης αποδοχής ενός κόσμου όπου το μόνο μέτρο του είναι το 38

εμπόρευμα. Ο εμπορευματικός θαυμαστός κόσμος της παγκοσμιοποίησης είναι ατομικά, συλλογικά και περιβαλλοντικά ανυπόφορος. Οι αξίες του ελληνικού μέτρου, της σύνθεσης δηλαδή νόησης και συναισθήματος απέναντι στην δυτική νοησιαρχία και την ανατολική κυριαρχία του συναισθήματος, αποτελούν, μαζί με άλλες ανάλογες ανθρώπινες παραδόσεις λαών και πολιτισμών, έστω και αν δεν είχαν φτάσει στο ύψος της ελληνικής σύνθεσης, την μόνη απάντηση στην κρίση του κόσμου μας. Ως προς αυτό, ο Κώστας Παπαϊωάννου και ο Κορνήλιος Καστοριάδης είχαν απόλυτο δίκιο επαναφέροντας στην σύγχρονη συζήτηση τις αρχές και τις αξίες ενός κόσμου, όπως ο ελληνικός, που δεν ρυθμιζόταν από το εμπόρευμα, καθώς έχουν επισημάνει προσφυώς στοχαστές όπως ο Νίτσε, ο Χάιντεγκερ και ο... Μαρξ, όταν χαρακτήριζε τους Έλληνες «ως τα φυσιολογικά παιδιά της ανθρωπότητας». Το εάν η Αθήνα θα μπορούσε να παίξει και πάλι έναν ιστορικό ρόλο στην διατύπωση και διαμόρφωση ενός νέου πανανθρώπινου προτάγματος εξαρτάται πρωτίστως από τους Έλληνες και την υπέρβαση της θανάσιμης παρακμής που βιώνει ο νεώτερος ελληνικός κόσμος. Πάντως, το στοίχημα έχει τεθεί πολύ ψηλά. Είτε θα κατορθώσουμε να συμβάλουμε αποφασιστικά στην διατύπωση ενός νέου ανθρωποκεντρικού προτάγματος, είτε θα χαθούμε στην σκόνη της ιστορίας.

Η Ιστορία, η Αριστερά και οι «μεγάλες αφηγήσεις» Ν.Π.: Επιζεί η Ιστορία, στις μέρες μας; Κατά τι; Πώς λειτουργεί; «Καλό» ή «κακό»; Γ.Κ.: Ο Φράνσις Φουκουγιάμα, πριν είκοσι πέντε χρόνια, σε μια εκλαϊκευτική εκδοχή του εγελιανισμού, σάλπι-

σε το «τέλος της ιστορίας», μέσα από το δυτικό φιλελεύθερο κράτος. Ήταν η εποχή που κατέρρεε η Σοβιετική Ένωση και η κομμουνιστική ουτοπία του υπαρκτού σοσιαλισμού, η δε Δύση θεωρούσε ότι έπαιρνε την ρεβάνς απέναντι σε κάθε παλιά ή μελλούμενη αμφισβήτησή της. Πέρασαν μόλις δέκα χρόνια για να έλθει ηχηρή η απάντηση, τον Σεπτέμβρη του 2001, στο αμερικανικό Πεντάγωνο και τους δίδυμους πύργους, που άρχισε να θρυμματίζει την εικόνα του ενιαίου μονοδιάστατου κόσμου της κλιντονικής ευτυχούς παγκοσμιοποίησης και του ρηχού εγελιανισμού του Φουκουγιάμα. Το όνειρο του φιλελευθερισμού για την μετατροπή της Ιστορίας σε ατομικές ιστορίες και διαδρομές, στα πλαίσια μιας φιλελεύθερης, μαζικής, κατ’ ευφημισμόν δημοκρατίας, ήρθε να προσκρούσει στην πραγματικότητα ενός κόσμου αβυσσαλέων ανταγωνισμών, πολιτισμικών αντιθέσεων, θρησκευτικών συγκρούσεων και πολεμικών ανατροπών που ξανάφεραν την «μεγάλη Ιστορία» και τις «μεγάλες αφηγήσεις» στο προσκήνιο. Η προβληματική του τέλους της ιστορίας είχε συνδεθεί με την λογική του τέλους των μεγάλων αφηγήσεων, που σάλπισαν, στην εγχώρια εκδοχή του λάιτ φουκουγιανισμού, τα εγχώρια Κλικ, Στάτους κ.λπ. Όλα πλέον μπορούσαν να γίνουν μια ατομική ηδονιστική διαδρομή μέσα στον ακίνητο κόσμο της παγκόσμιας αυτοκρατορίας. Όμως, ακόμα και στον πιο ομογενοποιημένο κόσμο του πλανητικού χωριού, μετά από ορισμένους αιώνες, εκτός εάν έχουμε μεταβληθεί σε ρομπότ και το ανθρώπινο είδος έχει εξαφανιστεί, η Ιστορία θα συνεχίσει να οδηγεί σε συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις τάξεων, ομάδων ανθρώπων, περιφερειών, φύλων, ηλικιακών κατηγοριών, βορείων, νοτίων, πολιτισμικών ενοτήτων κ.λπ. Το όνειρο του ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

συνέντευξη Χέγκελ αλλά και του Μαρξ, για έναν κόσμο όπου επιτέλους η «προϊστορία», δηλαδή η Ιστορία, θα έχει λάβει τέλος, και οι άνθρωποι θα έχουν «βολευτεί» στο εσωτερικό ενός επιγείου παραδείσου, όπου δεν θα υπάρχουν πλέον αντιθέσεις για να λυθούν, μια και οι κοινωνικές αντιθέσεις θα έχουν λάβει τέλος, αποτελεί μια θρησκευτικού τύπου φενάκη που μετέφερε τον επουράνιο παράδεισο επί γης. Βέβαια, είναι «ανθρώπινη πολύ ανθρώπινη» η αναζήτηση της άρσης της τραγικότητας της ανθρώπινης ύπαρξης, της ταύτισης του εγώ με το εμείς, στην περίπτωση του κουμμουνισμού, ή του εμείς με το εγώ, στην περίπτωση του ακραίου φιλελευθερισμού, μόνο που παραμένει διαρκώς ανέφικτη. Η Ιστορία δεν διαθέτει μεν μια μεταφυσική και «μετα-ιστορική» διάσταση, ως υποκατάστατο του Θεού και της θεοδικίας, όπως την είδε ο Χέγκελ ή ο Μαρξ, αλλά αποτελεί αυτό το μεγάλο ποτάμι που μέσα του όλοι μας κολυμπάμε. Μπορεί, ατομικά ή συλλογικά, να κολυμπήσουμε και κόντρα στο ρεύμα, αλλά το ρεύμα είναι πάντα εδώ, με υπέροχα πλατώματα αλλά και καταρράχτες, ρουφήχτρες και δίνες. Η Ιστορία όπως και η ζωή είναι «ένας μύθος που τον αφηγείται ένας ηλίθιος, γεμάτος θόρυβο, ορμή και χωρίς κανένα νόημα», όπως τόσο υπέροχα το διετύπωσε ο Σαίξπηρ, αλλά είναι πάντα εδώ. Δεν μπορεί να είναι κάτι «καλό» ή «κακό», αλλά σύμφυτη με την τραγική υπόσταση του ανθρώπου. Ν.Π.: Σήμερα –δηλαδή το 2014 που είναι για την Ελλάδα μετά το 2010 (και την απαρχή των Μνημονίων), μετά το 2001 (και την εισδοχή στην πειθαρχία της Ευρωζώνης, την βασισμένη στην «μονόδρομη σκέψη»), μετά το 199556 (που είναι μετά την περιέλευση του ΠΑΣΟΚ στον αστερισμό Σημίτη), μετά το 1989-90 (που είναι ταυτόχροΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

να η απότομη στροφή στην Ευρώπη του Τείχους και στην Ελλάδα το πείραμα της συγκυβέρνησης, προανάκρουσμα των μετά το 2011-12)– τι σημαίνει η διχοτομία Δεξιά/Αριστερά; Τι σημαίνει Αριστερά, καν; Γ.Κ.: Η Αριστερά, ως αποδοχή της κοινωνιοκεντρικής κατεύθυνσης των αναγκαίων για την συμβίωση των ανθρώπων λύσεων, αποτελεί μια αναγκαία προϋπόθεση για την διατύπωση οποιουδήποτε οράματος ή προγράμματος, τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκόσμια. Ωστόσο, αυτή η κοινωνιοκεντρική οπτική της αναιρείται στον ίδιο τον πυρήνα της θεωρητικής σύνθεσης της «υπαρκτής αριστεράς», από τον οικονομισμό της, δηλαδή την μονοδιάστατη ερμηνεία του κόσμου με βάση την εξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων αποκλειστικά, και επομένως την ανάδειξη της οικονομίας στο αποκλειστικό κλειδί ερμηνείας των ανθρώπινων κοινωνιών και συγκρούσεων. Αυτός ο εγγενής οικονομισμός οδήγησε συχνά σε εκατόμβες, όπως στην περίοδο της ρώσσικης κολεκτιβοποίησης, στην διάρκεια του μεσοπολέμου ή στο μεγάλο άλμα προς τα εμπρός, στην Κίνα της δεκαετίας του 50, μετατρέποντας μια κοινωνιοκεντρική θεωρία σε μια ανάλγητη οικονομική στατιστική ζωής ή θανάτου. Παράλληλα, η μαρξιστική θεωρία, στον πυρήνα της, υποτιμώντας ή εξαλείφοντας αυτήν την τραγική ανθρώπινη υπόσταση (ταυτόχρονα κοινωνικό ον και μοναδική ατομικότητα), απέτυχε να κατανοήσει πως η ελευθερία δεν είναι παράγωγο της ισότητας, όπως πίστευε, αλλά μια παράλληλη αξία, ανθρωπολογικού χαρακτήρα, συναρτώμενη αλλά όχι αναγομένη στην πρώτη. Έτσι ο υπαρκτός σοσιαλισμός επέμενε στην «ισότητα», θεωρώντας πως σε κάποιο σημείο αυτή θα οδηγήσει και στην ελευθερία. Και όμως, συνέ-

βη το ακριβώς αντίθετο. Η έλλειψη της ελευθερίας υπονόμευσε την ίδια την ισότητα και οδήγησε σε τεράστιες ανισότητες, ανάμεσα στην προνομιούχα γραφειοκρατία και την μάζα των κοινών θνητών. Αντιστρόφως, ο φιλελευθερισμός και η δεξιά, στις πιο ακραίες τους εκδοχές, αρνούνται την κοινωνική φύση του ανθρώπου και προβάλλουν την λογική του homο hominis lupus και, επομένως, στην πλέον ευτυχή εκδοχή του φιλελευθερισμού, θεωρούν πως τα ατομικά συμφέροντα, συγκρουόμενα στο πεδίο της αγοράς και του δημόσιου χώρου, μπορούν να οδηγήσουν σε μια εξισορρόπηση. Πρόκειται για μια φενάκη που, στην πράξη, οδηγεί στην αποδοχή ενός κανονιστικού και κατασταλτικού κράτους το οποίο θα πρέπει να διευθετεί την ρύθμιση των ατομικών συμφερόντων. Αυτή είναι η θεωρία γιγάντων της σκέψης όπως ο Αντώνης Σαμαράς ή ο Μάκης Βορίδης, που θεωρούν ότι ο αποκλειστικός ρόλος του δημόσιου χώρου είναι να ρυθμίζει την αγορά, την συγκοινωνία και να περιορίζει, με την χρήση της κρατικής βίας, τις κοινωνικές συγκρούσεις, μεταβάλλοντας όλα τα υπόλοιπα, νερό, αέρα, παραλίες, σε εμπορεύσιμα προϊόντα. Έτσι, λοιπόν, στην εποχή μας, η σοσιαλδημοκρατική και η «μοντέρνα» Αριστερά (ανάμεσά τους ένα μεγάλο μέρος των Αντιεξουσιαστών, των Οικολόγων ή του ΣΥΡΙΖΑ) ταυτίζονται ως προς την παγκοσμιοποιητική οπτική με την νεοφιλελεύθερη Δεξιά και έχουν αρχίσει να συγκλίνουν και στο επίπεδο των αξιών, προβάλλοντας την προτεραιότητα των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων» απέναντι σε συλλογικά δικαιώματα, όπως π.χ. τα εθνικά ή ακόμα και τα ταξικά. Και όμως, ένα μέρος της δεξιάς, η λεγόμενη «λαϊκή δεξιά» –ή η Εκκλησία–, επιμένοντας στο εθνικό 39

κράτος, στην σημασία της παράδοσης, της ιστορικής και γλωσσικής συνέχειας, αντιστρατεύεται την νεοφιλελεύθερη Δεξιά, που είναι εξ ίσου εθνομηδενιστική με την εκσυγχρονιστική Αριστερά, και δεν επιθυμεί την διαρκή επέκταση του εμπορεύματος απέναντι στις παραδοσιακές αξίες που αυτή υπερασπίζει. Είναι προφανές λοιπόν πως απαιτείται μια νέα πολιτική σύνθεση, η

βέβαια, αυτή η νέα σύνθεση μπορεί να πραγματοποιηθεί στο ανώτερο επίπεδο μιας θεωρητικής και κοινωνιολογικής ανάλυσης και όχι με τα παρωχημένα εργαλεία του παλιού δεξιού συντηρητισμού ή της αριστερής κοινωνιοκεντρικής μοναδικότητας. Κατά συνέπεια, βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα ιστορική εποχή όπου απαιτείται μια κυριολεκτική θεωρητική επανάσταση –πολλά από τα ζητούμενα της οποίας έχουμε αγγίξει σε προηγούμενα σημεία αυτής της συνέντευξης– και δεν μπορεί να καλυφθεί από τα ξαναζεσταμένα φαγητά των περασμένων δύο αιώνων. Ν.Π.: Ποιός είναι/ποιός μπορεί να είναι/ποιός «πρέπει» να είναι σήμερα ο εχθρός; Υπάρχει πολιτική χωρίς εχθρούς;

οποία, για να γίνει κατανοητή και να γνωρίσει την αποδοχή ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων, θα πρέπει να μην παραπέμπει στην παλιά αντίθεση Αριστεράς/Δεξιάς, αλλά να επιχειρεί μία νέα σύνθεση που θα επανορίζει τις ίδιες τις έννοιες και τα στρατόπεδα. Υπ’ αυτήν την έννοια, είναι πολύ πιο «αριστερός», παρά την σύγχυσή του, ο λόγος των ΑΝ.ΕΛ., που αντιστέκονται στις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης και της εξαφάνισης των εθνικών ταυτοτήτων, από ένα μεγάλο κομμάτι της εκσυγχρονιστικής Αριστεράς, που συμμερίζεται τις αξίες της παγκοσμιοποίησης και του νεοφιλελευθερισμού. Μόνο που, 40

Γ.Κ.: Νομίζω πως με όσα έχουν προηγηθεί έχω εν μέρει απαντήσει στο ερώτημα. Και η απάντηση δυστυχώς δεν μπορεί να είναι μονολεκτική. Διότι εχθρός μας είναι τόσο η ανεξέλεγκτη παγκοσμιοποίηση και η τεχνοφασιστική και οικολογική απειλή, την οποία εμπεριέχει και συνεπάγεται, όσο και οι άμεσοι και απτοί εχθροί μας, ο τουρκικός νεοοθωμανισμός, ο γερμανικός επεκτατισμός και οι παρασιτικές ελίτ της χώρας. Και, δυστυχώς ή ευτυχώς, δεν βρισκόμαστε σε μια τέτοια σύγκρουση, ίσως πολεμικού χαρακτήρα, όπου ο κύριος εχθρός εντοπίζεται σε έναν και μόνον στόχο, αλλά έχουμε απέναντί μας ένα πολλαπλό σύστημα αντιθέσεων και αντιπάλων που θα πρέπει να αξιολογούνται ανάλογα κάθε στιγμή. Πιο συγκεκριμένα, στην σημερινή φάση, οι κυριώτεροι εχθροί μας είναι ο τουρκικός νεο-θωμανισμός και ο γερμανικός επεκτατισμός, που στο εσωτερικό της χώρας εκπροσωπούνται από ένα σύμπλεγμα παρασιτικών και κυριολεκτικά δωσιλογικών

ελίτ. Θα πρέπει, λοιπόν, άμεσα, να αποτρέψουμε τον κίνδυνο της συγκρότησης ενός ενιαίου άξονα ανάμεσα στους δύο αντιπάλους μας, έναν άξονα Βερολίνου-Άγκυρας και να αρχίσουμε να βάζουμε τις βάσεις για την ανάπτυξη ενός ενδογενούς παραγωγικού μοντέλου, που μπορεί να αποτελέσει τον αναγκαίο όρο για την αποτροπή της οριστικής απώλειας της ανεξαρτησίας μας και την μεταβολή μας σε έναν συνοριακό ρευστοποιημένο χώρο μεταξύ της ισλαμικής Ανατολής και της λατινοπροτεσταντικής Δύσης. Και αν παρ’ όλα αυτά επιχειρούσαμε να συνοψίσουμε σε μια λέξη τον «κύριο» εχθρό μας, αυτή θα ήταν η λέξη παρακμή. Ν.Π.: Τι θα πει «απολιτίκ» σήμερα; Τι γνώμη έχετε για «Το Ποτάμι», π.χ.; Γ.Κ.: Εάν «απολιτίκ» σημαίνει άρνηση και αηδία απέναντι στο κυρίαρχο πολιτικό σύστημα και ταυτόχρονα αναζήτηση ενός νέου κοινωνικού και πολιτικού προτάγματος, του οποίου αποτελεί την πρώτη και αναπόφευκτη ίσως φάση, τότε θα θεωρούσα θετική μια σχετική εξέλιξη. Εάν αντίθετα το «απολιτίκ» παραπέμπει στην αποδοχή της αδυναμίας παρέμβασης των πολιτών στο οικονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι, όπως σε μεγάλο βαθμό συμβαίνει σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο, τότε προοιωνίζεται την εξάλειψη και των τελευταίων υπολειμμάτων δημοκρατίας που έχουν απομείνει στις μαζικές κοινωνίες του δυτικού κόσμου και έχει ως αναπόφευκτη συνέπεια την ανάδειξη δικτατορικών ή αυταρχικών μορφών διακυβέρνησης τύπου Μπερλουσκόνι ή διαχείρισης μέσω των ηλεκτρονικών δικτύων της ζωής των ανθρώπων. Έτσι, λοιπόν, μπορώ να κατανοήσω όσους αυτοορίζονται ως «απολιτίκ», διατηρώντας όμως μια κοινωνική ευαισθησία και πρακτική (σε οικολογικά κινήματα, ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

συνέντευξη μορφές συμμετοχικής δημοκρατίας και κοινοτισμού) και όχι ως απομάκρυνση από τα πολιτικά δρώμενα. Όσο για το «Ποτάμι» του κ. Θεοδωράκη, είναι προφανές ότι προσπαθεί να πατήσει πάνω στην απέχθεια των Ελλήνων για τα πολιτικά κόμματα και το πολιτικό σύστημα (κάτι ανάλογο εξ άλλου, σε άλλη κλίμακα, συνέβη τόσο με τον ΣΥΡΙΖΑ όσο και με την Χ.Α.), αλλά αυτήν την απομάκρυνση δεν την βλέπει δυστυχώς ως αφετηρία μιας νέας ριζοσπαστικής πολιτικής δραστηριότητας, αλλά ως αναστύλωση του παλιού πολιτικού συστήματος. Πάντως, ακόμα και έτσι, η εμφάνισή του, παρά την μιντιακή υπερπροβολή, καταδεικνύει την αυξανόμενη ανάγκη της κοινωνίας για μια πολιτική στροφή και σαν τέτοια θα πρέπει να μελετάται χωρίς προκαταλήψεις, ως ένα πείραμα που θα μπορούσε να μας προβληματίσει για πολύ σοβαρότερες και αξιολογώτερες απόπειρες. Οι Έλληνες, εξ αιτίας της κρίσης, είναι αυτή την περίοδο ανοικτοί στις αλλαγές.

«Η θεωρία είναι γκρίζα αλλά το δένδρο της ζωής πάντα πράσινο». Ν.Π.: Η πολιτική ή η πνευματική δραστηριότητα ασκεί ισχυρότερη και βαθύτερη επίδραση στην Ιστορία των Εθνών; Θα είχατε μεγαλύτερη επιρροή στις συνειδήσεις εάν είχατε ενταχθεί σε κάποιο μεγάλο κόμμα, π.χ. το ΠΑΣΟΚ, είχατε εκλεγεί βουλευτής και πιθανόν διατελέσει υπουργός, από την πορεία σας ως εκδότη-συγγραφέα-κορυφαίου διανοούμενου; Γ.Κ.: Δυστυχώς, δεν μπορεί να υπάρξει κάποια σίγουρη απάντηση. Διότι κανείς δεν μπορεί να προδικάσει ή να προβλέψει τι θα μπορούσε να έχει συμβεί σε μια περίπτωση που θα είχα πάρει έναν διαφορετικό δρόμο. Μπορεί ίσως ένα τυχαίο γεγονός (για παράδειγμα, εάν είχα εκλεγεί ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

στην Βουλή με τους Οικολόγους Εναλλακτικούς) να είχε οδηγήσει σε κάποιες τροποποιήσεις, ακόμα και σημαντικές. Πάντως, ο καθένας ακολουθεί την μοίρα του ή, αν θέλετε, το «αστέρι» του. Η δική μου διαδρομή, συνδεδεμένη με την κοινωνική μου προέλευση και την ψυχοσύνθεσή μου, με οδηγούσε διαρκώς στην άρνηση της «κανονικότητας» και την αμφισβήτηση του κυρίαρχου λόγου ενώ, ταυτόχρονα, οι καταβολές μου στην επαρχιακή και αγροτική Ελλάδα με έκαναν πάντα να έχω μια αίσθηση ρεαλισμού. Έτσι, αν και πολύ συχνά «το κεφάλι μου ήταν έξω και μάζευε στιχάκια», τα πόδια μου πατούσαν σχετικά στέρεα στη γη. Για παράδειγμα, από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, ενώ πάλευα για την «αυτονομία» των εργαζομένων απέναντι στο ίδιο το πολιτικό σύστημα, την ίδια στιγμή, απέρριπτα την ψευδοεπαναστατική αντίληψη για το «ανολοκλήρωτο Πολυτεχνείο». Διότι γνώριζα πως, αν και αυτό που είχε ήδη επιτύχει ήταν τεράστιο, δεν θα είχε πραγματοποιηθεί καν χωρίς την εθνική προδοσία της Κύπρου. Αυτή η ιστορική οπτική για την δράση των ανθρώπων με έκανε να αντιμετωπίζω την ίδια μου την δράση με μια σχετική αποστασιοποίηση, πράγμα που με προστάτευσε τόσο από την γελοιοποίηση όσο, εκείνα τα πρώτα χρόνια, και από την τρομοκρατία. Διότι η τρομοκρατία είχε ως ιδεολογική της αφετηρία το αίτημα της «ολοκλήρωσης», «εδώ και τώρα», του Πολυτεχνείου, ξεχνώντας τις πραγματικές διαστάσεις ενός κινήματος τριών ημερών, και του γεγονότος ότι τα πιο «ακραία» αιτήματα που μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά από τον ελληνικό λαό ήταν ακριβώς η καραμανλική μεταπολίτευση, η αποπομπή του βασιλιά και η σταδιακή επέκταση των πολιτικών κατακτήσεων της μεταπολίτευσης στο κοινωνικό πεδίο.

Εάν δεν είχε υπάρξει η καταστροφή της Κύπρου, που εξασθένισε αποφασιστικά τις κυρίαρχες στρατιωτικές και πολιτικές ελίτ της χώρας, ούτε αυτά θα είχαν γίνει αποδεκτά, με δεδομένο το επίπεδο συνειδητοποίησης του ελληνικού λαού εκείνη τη στιγμή. Το πραγματικό αντιστασιακό κίνημα ήταν εξαιρετικά ασθενές και γι’ αυτό εξ άλλου η γενιά του Πολυτεχνείου, εκτός από μια μικρή ομάδα τρομοκρατών που θέλησαν να «συνεχίσουν», αποτέλεσε την γενιά που στήριξε προνομιακά το καθεστώς και τον εκσυγχρονισμό του στην μεταπολιτευτική του περίοδο. Έτσι, η προβολή από την πλευρά μου των πλέον σύγχρονων αναλύσεων, όπως για τον χαρακτηρισμό του υπαρκτού σοσιαλισμού ως κρατικού καπιταλισμού ήδη από το 1966, ή η συνηγορία μου για την αυτονομία της εργατικής τάξης και την ανάγκη της συγκρότησης των εργοστασιακών σωματείων στην μεταπολιτευτική Ελλάδα, συνδυάζονταν με την επιμονή μου στα εθνικά ζητήματα, και ιδίως το Κυπριακό, ή την άρνηση της ψευδοεπαναστατικής φρασεολογίας και πρακτικής του φοιτητικού συνδικαλισμού. Έτσι, ήδη κατά την δεκαετία του ’70, παρ’ότι συμμετείχαμε στις φοιτητικές καταλήψεις και συγκρουστήκαμε με την ΚΝΕ, είχαμε αντιταχθεί στην θεωρία του «εύκολου πτυχίου» και του «πολιτικού 5», που οδηγούσε στην διάλυση κάθε ηθικής αξίας και αρχών. Όπως τονίζαμε, εάν κανείς θέλει να αρνηθεί την τάξη του και την σημασία των πτυχίων, όπως διατείνονταν οι ψευδοεπαναστάτες, που στελέχωσαν αργότερα το μεταπολιτευτικό κράτος, τότε θα έπρεπε να αρνηθεί το ίδιο το πτυχίο, όπως είχαμε κάνει εμείς οι ίδιοι. Προσωπικά, παρ’ότι είχα ολοκληρώσει τις οικονομικές σπουδές μου στο πανεπιστήμιο των Παρισίων, 41

είχα αρνηθεί να πάρω το πτυχίο μου το οποίο και πήρα μετά από είκοσι χρόνια όταν έκανα μία εργασία το 1992, στο Παρίσι, και η σύντροφός μου άφησε για δεκαπέντε χρόνια την ιατρική, την οποία είχε ολοκληρώσει, ενώ άλλοι φίλοι και σύντροφοι έγιναν εργάτες και οικοδόμοι παρ’ότι είχαν πτυχία και μεταπτυχιακά. Δεν είναι δυνατόν να αρνείσαι την αστική γνώση αλλά να διεκδικείς το «εύκολο πτυχίο» και τις «γενικευμένες αντιγραφές», που θα σου προσφέρουν προνόμια στην αγορά εργασίας. Ταυτόχρονα, ενώ διαπνεόμαστε από έναν ασυγκράτητο ακτιβισμό, επιμέναμε παράλληλα σε μια υψηλή θεωρητική επεξεργασία της άποψής μας, συνδιαλεγόμενοι για πολλά χρόνια με αντίστοιχα ρεύματα του εξωτερικού. Ενδεικτικό της παρασιτικής υφής πολλών από τα λεγόμενα νέα κινήματα στην Ελλάδα, και συνέπεια της επιταχυνόμενης παρασιτοποίησης της ελληνικής κοινωνίας, υπήρξε ένα σημαδιακό γεγονός. Η πρώτη μεγάλη κινητοποίηση για το νέφος της Αθήνας, το 1979-80, μας έφερε από την αρχή σε αντίθεση με τον παρασιτικό λαϊκισμό μιας οικολογικής ομάδας της Αθήνας, με την οποία συνεργαζόταν η ομάδα μας, η Ρήξη, και η οποία υποστήριζε, όπως και όλο το κομματικό και μιντιακό σύστημα, ότι για το νέφος της Αθήνας υπαίτια ήταν τα εργοστάσια και όχι, όπως ήταν η πραγματικότητα, κατ’ εξοχήν οι μηχανές εσωτερικής καύσης των αυτοκινήτων και τα καλοριφέρ! Δηλαδή, ένα μέρος των Ελλήνων οικολόγων –εν πολλοίς το ίδιο που συνεχίζει και σήμερα να ευτελίζει τις οικολογικές ιδέες στην Ελλάδα– αρνούνταν από την αρχή να στιγματίσει τον καταναλωτικό, κατ’ εξοχήν, χαρακτήρα της μόλυνσης της Αθήνας, προκειμένου να φανεί αρεστό στους ιδιοκτήτες των αυτοκινήτων και τους κατόχους των 42

διαμερισμάτων. Το ίδιο θα συμβεί μερικά χρόνια αργότερα, όταν θα θέσουμε ως κεντρικό αίτημα για την χωροταξική αναδιάρθωση της χώρας την μεταφορά της πρωτεύουσας εκτός Αθήνας. Και τότε οι τόσο «ριζοσπάστες» Οικολόγοι αντιτάχθηκαν σε αυτό το αίτημα για λόγους «ρεαλισμού». Αυτός ο ιδιαίτερος χαρακτήρας της δραστηριότητάς μας, όρισε μια ιδιαίτερη πραγματικότητα, όπου, παρά την συμμετοχή μας σε έναν αμέτρητο αριθμό κινητοποιήσεων, παρά την έκδοση δεκάδων περιοδικών και βιβλίων, παρά την αδιάκοπη σύγκρουσή μας με τις δυνάμεις καταστολής και το κράτος, βρισκόμαστε σε μια εντελώς παράδοξη κατάσταση. Από την μία πλευρά, το κράτος μας κατεδίωκε ως «τρομοκράτες» (ήταν εύκολο εξ άλλου διότι εμείς δεν κρυβόμασταν) και από την άλλη πλευρά οι τρομοκράτες μας μισούσαν, τουλάχιστον εξ ίσου, διότι μέσα στον χώρο της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς διεξαγάγαμε έναν αδιάκοπο πόλεμο ενάντια στην λογική του ένοπλου αυθορμητισμού και του αυτισμού των ψευδοεπαναστατικών ομάδων. Παράλληλα, όσο περνούσαν τα χρόνια, τόσο πιο έντονη γινόταν η αντίθεσή μας με την Άκρα Αριστερά στο θέμα του πατριωτισμού και της εθνικής ταυτότητας. Αν λοιπόν συνυπολογίσει κανείς όλα αυτά τα χαρακτηριστικά, νομίζω ότι θα ήταν μάλλον παράδοξο να είχαμε, εγώ και οι σύντροφοί μου, μια διαφορετική πορεία, κινούμενοι διαρκώς ανάμεσα στην απόρριψη του συστήματος και την παράλληλη άρνηση της κάθε είδους αυθεντίας και των επαναστατικών σεκτών. Πιστεύω, εξ άλλου, πως το γεγονός ότι μείναμε «όπως μας γέννησε η μάνα μας Ισπανία», χωρίς δηλαδή καμμία εμπλοκή με οποιαδήποτε

μορφή εξουσίας, με κανένα κόμμα, με καμμιά ξένη δύναμη, μας έδινε την δυνατότητα να αποτελούμε κυριολεκτικώς ένα «παρατηρητήριο της μεταπολίτευσης», να συμμετέχουμε σε αυτήν και ταυτόχρονα να μένουμε αρκετά απόμακροι. Δεν γνωρίζω εάν η ένταξή μου σε κάποιο κόμμα, ή ακόμα και στο πανεπιστήμιο, όπως πολλοί φίλοι μου καθηγητές είχαν προτείνει, θα μου επέτρεπε, ιδιαίτερα στα μολυβένια χρόνια του εκσυγχρονισμού, να επιχειρήσω την κατάδυση στα έγκατα της ελληνικής ιδιοπροσωπίας, την οποία επιχείρησα από την δεκαετία του 90 και μετά. Όπως εξομολογούμαι για πρώτη φορά γραπτώς, φτώχυνα, στην κυριολεξία, στην δεκαετία του 1990, όταν η ελληνική κοινωνία και οι περισσότεροι φίλοι μου πλούτιζαν. Και αυτό όχι από κάποια αυτοτιμωρητική πρόθεση, αλλά γιατί εκεί με οδηγούσαν οι επιλογές μου, να κόβω γέφυρες με τον κοινωνικό και προσωπικό μου περίγυρο, την εποχή του εκσυγχρονιστικού μετασχηματισμού της ελληνικής κοινωνίας, τότε που γύρω μου περνούσαν τα δρεπανηφόρα άρματα της ιδιοτέλειας και της ενσωμάτωσης, και χάναμε φίλους, οικείους, παλιούς συντρόφους. Θυμάμαι, για παράδειγμα, την έκπληξη της υπεύθυνης ενός εοκικού προγράμματος, το οποίο εγκατέλειψα, μετά από δύο χρόνια εφαρμογής του, και ενώ αυτή εισηγούνταν την ανανέωσή του. Ένιωθα, ίσως, ενδόμυχα, πως, στην δεύτερη περίοδο της μεταπολίτευσης, την «εκσυγχρονιστική», που κράτησε πολλά χρόνια, μέχρι την κατάρρευση του 2009, ο δρόμος γινόταν ιδιαίτερα μοναχικός, πως το μέλλον μας είχε πολύ αλμύρα και κατά συνέπεια έπρεπε να αποκτήσω κάτι από το ήθος των ασκητών μοναχών μας, για να περάσω, κατά το δυνατόν αλώβητος, αυτήν την άλλη εκμαυλιστική έρημο του εκσυγχρονισμού. Τότε εξ άλλου ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

συνέντευξη πήγα για πρώτη φορά και στο Άγιον Όρος και πήρα και ένα σύνολο από επώδυνες προσωπικές αποφάσεις. Πιστεύω ότι, μόλις σήμερα, τα τελευταία χρόνια, με «το τέλος της μεταπολίτευσης», καθίσταται ίσως δυνατός ένας νέος πολιτικός ρόλος για μια άποψη σαν την δική μας, που αναζητά μια «μη μεσσιανική ουτοπία». Θεωρεί, δηλαδή, αναγκαία την διαμόρφωση προταγμάτων από τους ανθρώπους και τις κοινωνίες, γνωρίζοντας ταυτόχρονα ότι η εκπλήρωσή τους θα είναι διαρκώς ανολοκλήρωτη και εσαεί ζητούμενη. Ίσως μόνο σήμερα –που κατέρρευσαν οι μεγάλες ουτοπίες του 20ού αιώνα, ενώ έχει καταδειχτεί και η αθλιότητα του υπαρκτού φιλελευθερισμού– να γίνει δυνατή η σύνθεση ανάμεσα σε μια «μεγάλη αφήγηση», που μπορεί να γνωρίζει τα όριά της, και τις «μικρές αφηγήσεις», ατομικές και συλλογικές. Μόνο μετά το «πικρό» τέλος της μεταπολίτευσης, στην διάρκεια της οποίας οι Έλληνες θέλησαν να βυθιστούν, χωρίς καμμιά αυτοσυγκράτηση, στο ποτάμι της παγκοσμιοποίησης και της ηδονικής πλησμονής, καταστεί ίσως δυνατή μια πορεία ανασυγκρότησης. Ίσως «σήμερα να έχει έλθει η ώρα μας». Μόνο που αυτό δεν ταυτίζεται, ούτε μπορεί να ταυτίζεται απαραίτητα με την δική μου ατομική διαδρομή. Ο άνθρωπος, δυστυχώς, έχει μόνο μία ζωή, αλλά ευτυχώς πιστεύω και στα συλλογικά υποκείμενα, εκτός από τα ατομικά! Quien sabe? Ν.Π.: Εκφράσατε πρόσφατα την άποψη ότι ο Ελληνισμός βρισκόταν σε επαναστατική κατάσταση από το 1770 έως το 1922. Ασφαλώς πίσω από αυτήν υπήρχε ο συλλογικός στόχος της οικουμενικής αποκατάστασης, δηλαδή της Μεγάλης Ιδέας. Υπήρχε όμως και διεθνής ρευστότητα, που δημιουργούσε παράθυρα ευκαιρίας. Μάλιστα, το 1921, ο ελληνικός ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Στρατός βρισκόταν 30 χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη και στα πρόθυρα της Άγκυρας. Υπάρχουν σήμερα ή θα υπάρξουν στο μέλλον παρόμοιες συγκυρίες; Μπορεί να υπάρξει παρόμοια δυναμική; Γ.Κ.: Είναι προφανές ότι ο Ελληνισμός, ως μέγεθος, τουλάχιστον στην παρούσα φάση των εθνών-κρατών, έχει συρρικνωθεί. Εξ άλλου δεν διαθέτει πλέον ούτε την οικονομική ισχύ, που είχε σε όλη την καθ’ ημάς Ανατολή, ούτε τους πληθυσμούς ούτε την πολιτισμική ακτινοβολία. Επομένως, τα όνειρα και τα οράματά μας πρέπει να προσαρμοστούν σε μια αδήριτη πραγματικότητα. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να γίνουν βαθύτερα, αν μπορούμε να επιτύχουμε αυτόν τον «τετραγωνισμό του κύκλου». Ο ευρύτερος ρόλος του Ελληνισμού θα πρέπει λοιπόν να αναζητηθεί πρωταρχικά στην εμβάθυνση της ταυτότητάς μας, προϋπόθεση για μια νέα πιθανή διεύρυνση του χώρου της ακτινοβολίας της. Σύμφωνα με μια φράση μου, διατυπωμένη πριν είκοσι χρόνια, «θα πρέπει να ολοκληρώσουμε το έθνος μας για να μπορέσουμε κάποτε να το ξεπεράσουμε». Θα πρέπει να επενδύσουμε σε ένα ευρύτερο βαλκανικό πλαίσιο, ξεπερνώντας μικροεθνικισμούς και ανούσιες αντιθέσεις, ώστε να μπορέσουμε κάποτε να έρθουμε σε έναν διάλογο, τουλάχιστον με το δυτικό τμήμα της Τουρκίας. Ένας τέτοιος διάλογος προϋποθέτει βέβαια την αναχαίτιση του νεοθωμανικού επεκτατισμού, τον ουσιαστικό εκδημοκρατισμό της Τουρκίας, την δημιουργία ενός αυτόνομου κουρδικού κράτους στα εδάφη που κατοικούνται από το κουρδικό έθνος. Μόνον υπ’ αυτές τις προϋποθέσεις είναι δυνατόν να υπάρξει ελληνοτουρκική φιλία, ή έστω ειλικρινής διάλογος. Στο μεταξύ, πρέπει να επιμείνουμε

στην πολιτική της αποτροπής και να οικοδομήσουμε τις απαραίτητες συμμαχίες γι’ αυτό. Στο εσωτερικό πεδίο, θεραπεύοντας πριν από όλα την δημογραφική μας παρακμή, θα χρειαστεί να επενδύσουμε πρωταρχικά στους τομείς της έρευνας, της καινοτομίας και του πολιτισμού, έτσι ώστε, παρά τα μικρά μεγέθη μας, να μεταβληθούμε σε έναν αξιοπρεπή συνεχιστή της μεγάλης ιστορικής μας παράδοσης. Η νέα μεγάλη ιδέα του ελληνικού έθνους θα πρέπει να είναι η ενσωμάτωση αυτής της ασύγκριτης ιστορικής παράδοσης στην σημερινή μας ταυτότητα, ώστε να ενεργοποιήσουμε την εκτίναξή μας προς το μέλλον. Αυτό εννοώ με την φράση εκσυγχρονισμός της παράδοσης, την οποία θεωρώ ως το κεντρικό οραματικό πρόταγμα του νέου Ελληνισμού. Αν η Μεγάλη Ιδέα επεδίωκε να συνενώσει τα διεστώτα μέλη του Ελληνισμού σε ένα ενιαίο κρατικό σύνολο, σήμερα, πρέπει να ενσωματωθεί η παράδοσή μας σε ένα όλον, για να ενεργοποιήσουμε την επαναστατική εκτίναξη της σύγχρονης Ελλάδας. Δηλαδή, να αποπειραθούμε να ζωντανέψουμε και πάλι τα διεστώτα μέλη που χάθηκαν, μέσα από την συμπύκνωσή τους στην παρούσα, μικρότερη πληθυσμιακά και γεωγραφικά, χώρα μας. Έλεγε ο Σεφέρης στην Στροφή, «φέραμε πίσω αυτά τα ανάγλυφα μιας τέχνης ταπεινής». Αν αυτά τα ανάγλυφα των τριών ή έξι χιλιάδων χρόνων μπορούν να μπουν στον κινητήρα της σύγχρονης Ελλάδας, μπορούμε και πάλι να προσφέρουμε όραμα στον σύγχρονο κόσμο.

43

επιστολή του επίτιμου Α/ΓΕΕΘΑ Ναυάρχου Χ. Λυμπέρη Άσκρη Βοιωτίας, 16/8/2014

Κύριε Διευθυντά, Σε απάντηση δημοσιεύματος στο Περιοδικό σας Νέα Πολιτική με ειδική αναφορά στην κρίση των Ιμίων (τεύχος 6) παρακαλώ όπως δημοσιευθούν τα ακόλουθα: Οι ισχύοντες Κανόνες Εμπλοκής (χρήση στρατιωτικής βίας υπό προϋποθέσεις) είχαν αναθεωρηθεί τον Μάϊο 1995 και κάλυπταν πλήρως το περιεχόμενο της κρίσης. Εκείνο που απουσίασε στον χειρισμό της κρίσης ήταν η πολιτική βούληση εφαρμογής των. Επρόκειτο για στρατιωτικές ενέργειες η αποδέσμευση των οποίων αποτελούσε πολιτική ευθύνη (ΚΥΣΕΑ, Πρωθυπουργός). Η στρατιωτική ηγεσία/ΑΓΕΕΘΑ έκανε σχετικές εισηγήσεις. Η αναφορά στο άτομό μου για «προσωπική τραγωδία που έλαχε», εφ’ όσον δεν συνδέεται με την ανήθικη και πολιτικά ανέντιμη προσπάθεια της τότε πολιτικής ηγεσίας να μεταφέρει πολιτικές ευθύνες προς τις ΕΔ και την στρατιωτική τους ηγεσία, πέραν του ότι είναι άδικη, δημιουργεί εσφαλμένες εντυπώσεις σε βάρος μου. Κύριε Διευθυντά, αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία να μην ακολουθεί τις ελληνοτουρκικές κρίσεις συγκροτημένη ανάλυση, θεσμικά επεξεργασμένη, με την συμμετοχή και της Βουλής. Εκεί θα κατατίθενται όλα τα δεδομένα συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών επαφών με τον ξένο παράγοντα. Έως τότε οι σκοπιμότητες θα σκεπάζουν την αλήθεια και ο λαός θα παραμένει απληροφόρητος. Ο ΑΓΕΕΘΑ ό,τι είπε και διέταξε παραμένει καταγεγραμμένο. Ουδεμία δε επαφή, άμεση ή έμμεση, με τον ξένο παράγοντα είχε. Όσοι έζησαν εκ του σύνεγγυς την κρίση ομολογούν ότι το ηθικό και η ετοιμότητα ήταν υψηλά, ενώ υπήρξε εμπιστοσύνη στην ηγεσία των ΕΔ. Η άρνηση της πολιτικής ηγεσίας να προσδιορίζει συνεχώς και να επικοινωνήσει εντός και εκτός συγκεκριμένα το πότε και πόση στρατιωτική βία θα εφαρμοσθεί, δεν ήταν αποτέλεσμα απουσίας «προκατασκευασμένης επιλογής» υπό μορφή Κανόνα Εμπλοκής. Σε μία ταχέως εξελισσόμενη κατάσταση, παρουσία αντιπάλου βουλήσεως και τρίτου παράγοντα, η πολιτική ηγεσία –όπως άλλωστε έχει γράψει και παλαιότερα ο κ. Παπαγιαννίδης– δεν ανέλαβε τις ευθύνες της. Το δράμα δεν είναι προσωπικό, δυστυχώς είναι εθνικό, γιατί το κενό ηγεσίας δεν ήταν παρόν μόνο στα Ίμια. Κύριε Διευθυντά, ως Έλληνας πολίτης ανησυχώ για τα συμβαίνοντα και επερχόμενα στον γεωπολιτικό μας ορίζοντα. Δοκιμάζονται ζωτικά εθνικά συμφέροντα σε περίοδο μειωμένης εθνικής ισχύος. Έρχονται χαλεποί καιροί που επιβάλλουν απονομή προτεραιότητας στην εθνική ασφάλεια και την πνευματική και φυσική επιβίωση του λαού. Η αντικειμενική και χωρίς προκαταλήψεις συμβολή των ΜΜΕ στην ενημέρωση του λαού, στην στρατηγική ανάλυση, καθώς και τον έλεγχο της κάθε μορφής αρχής καθίστανται ιδιαίτερα σημαντικά.

Χρήστος Λυμπέρης

Ναύαρχος ε.α., Επίτιμος Α/ΓΕΕΘΑ

Σημείωση της Νέας Πολιτικής Ασφαλώς ίχνος υπαινιγμού δεν υφίσταται στο άρθρο του κ. Α. Δ. Παπαγιαννίδη για την στάση του επίτιμου Αρχηγού ΓΕΕΘΑ κ. Χρήστου Λυμπέρη στα Ίμια. Η δε «τραγωδία» στην οποία αναφέρεται το άρθρο αφορά την πρόδηλη διάσταση μεταξύ των προσδοκιών και των αυτονόητων του τότε Αρχηγού με την πολιτική ηγεσία Σημίτη-Πάγκαλου. Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ έχει αφιερώσει ειδικό τεύχος, μοναδικό στην βιβλιογραφία, κατά την πρώτη της περίοδο (20052009), στην κρίση των Ιμίων, στο οποίο τόσο ο κ. Λυμπέρης όσο και άλλοι κορυφαίοι στρατιωτικοί ηγέτες παρουσίασαν την αντίθετη προς την τότε κυβερνητική προπαγάνδα εμπειρία τους επί του πεδίου. Σε προηγούμενο τεύχος, το παρόν έτος, ο κ. Ναύαρχος είχε επίσης την ευκαιρία να παρουσιάσει τις τεκμηριωμένες θέσεις του για το σημαντικό ζήτημα της εθνικής άμυνας. Συμφωνούμε απολύτως με τον κ. Ναύαρχο ότι στις δύσκολες εποχές που έρχονται η εθνική άμυνα και η ασφάλεια θα αποτελέσουν υψηλές προτεραιότητες και θα απαιτήσουν μία τελείως διαφορετική πολιτική λογική.

44

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα

ΦΑΚΕΛΛΟΣ

Επιχείρηση αναβίωσης του Χαλιφάτου Στην Εγγύς Ανατολή το μέλλον είναι το παρελθόν

Η

κατάληψη της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης του Ιράκ, της Μοσσούλης, με πληθυσμό δύο εκατομμυρίων και κέντρου τεράστιων πετρελαϊκών κοιτασμάτων, από τους μαχητές της οργάνωσης «Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και στο Λεβάντε» (πρώην Αλ-Κάϊντα του Ιράκ), άφησε άφωνη την παγκόσμια κοινή γνώμη και τα ισχυρά κέντρα αποφάσεων της Δύσης. Την κατάληψη-σοκ της Μοσσούλης ακολούθησε η κατάληψη της Τικρίτ, γενέτειρας του Σαντάμ Χουσεΐν, και των διϋλιστηρίιων του Μπαϊτζί, των μεγαλύτερων του Ιράκ. Ήδη οι μαχητές της Τζιχάντ προετοιμάζουν την ανασύσταση του Χαλιφάτου των Αββασσιδών στην ίδια την Βαγδάτη. Ήδη εδώ και μήνες, υπό τον έλεγχο των ακραίΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

ων ισλαμιστών βρίσκονται περιοχές των επαρχιών Κιρκούκ και Σαλαχεντίν, η Φαλούτζα καθώς και περιοχές της επαρχίας αλ-Άνμπαρ. Ταυτόχρονα μαίνονται οι μάχες μεταξύ των κρατικών δυνάμεων ασφαλείας του Ιράκ και των ισλαμιστών σε νοτιότερες περιοχές. Η κυβέρνηση του Νούρι-αλ-Μαλίκι αποδείχθηκε εντελώς ανίκανη να αναχαιτίσει την μεσαιωνικού τύπου προέλαση των μαχητών της «τζιχάντ», που επιδιώκουν να μεταβάλουν το Ιράκ σε ισλαμικό θεοκρατικό κράτος. Οι ΗΠΑ ήδη ζητούν την αντικατάστασή της και όταν κυκλοφορήσει αυτό το τεύχος πιθανότατα θα έχει αντικατασταθεί με άλλη. Η (υπαρκτή πλέον) προοπτική να αποκτήσει μία ακραία οργάνωση αποσχισθείσα από την Αλ-Κάϊντα 45

εδαφική βάση, αλλάζει άρδην τα δεδομένα στην Μέση Ανατολή. Οι ισλαμιστές έχουν βαρύ οπλισμό, ανταπόκριση στην κοινή γνώμη, συνεχή εισροή εθελοντών και αποφασιστικότητα. Τον θάνατό τους στην μάχη τον θεωρούν μιά μικρή λεπτομέρεια μπροστά στον κοινό τους στόχο. Είναι βέβαιο ότι θα επιχειρήσουν να προελάσουν στην Βαγδάτη και να αναβιώσουν το μεσαιωνικό χαλιφάτο. Η πρόσκτηση έστω και περιορισμένης εδαφικής βάσης θα τους δώσει την δυνατότητα να γίνουν παγκόσμιο σημείο αναφοράς των ομοϊδεατών τους, να εγαταστήσουν επιχειρησιακό κέντρο και να αποκτήσουν σημείο εξόρμησης προς όλες τις κατευθύνσεις. Το κυριώτερο, θα

αφυπνίσουν αρχέγονες μνήμες στον μουσουλμανικό κόσμο και θα προσδώσουν ρεαλιστική διάσταση στις φιλοδοξίες του. Ασφαλώς υπάρχουν σοβαροί αντίπαλοι. Η Τουρκία φιλοδοξεί να παίξει η ίδια τον ρόλο της ηγέτιδος των απανταχού μουσουλμάνων. Το σιιτικό Ιράν δεν θα επιτρέψει εύκολα την εγκαθίδρυση ανταγωνιστικού ισλαμικου καθεστώτος στο μαλακό του υπογάστριο. Η Σαουδική Αραβία θα αποσταθεροποιηθεί πολιτικά από μία πολιτικοθρησκευτική ριζοσπαστικοποίηση του πληθυσμού της. Φυσικά την μεγαλύτερη απειλή αισθάνεται το Ισραήλ, που περικυκλώνεται πλέον από φανατικά ισλαμικά καθεστώτα. Ήδη έχουν συγκροτηθεί δύο αντίπαλα στρατόπεδα στην περιοχή: από την μία πλευρά στοιχίζονται η οργάνωση «Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και στο Λεβάντε» (η αυτονομημένη πρώην Αλ-Κάϊντα του Ιράκ), μαζί με τα υπολείμματα του καθεστώτος Σαντάμ. Στο βάθος σουν46

νιτικές σαουδαραβικές οργανώσεις και ολόκληρο το παγκόσμιο πλέγμα της Αλ-Κάϊντα. Επίσης αυξάνεται σοβαρά η πιθανότητα αμερικανικής εμπλοκής. Ήδη ο Ομπάμα έθεσε στην διάθεση του Αλ-Μαλίκι κάθε δυνατή στρατιωτική βοήθεια. Αλλά όλα αυτά, τελικά, οδηγούν σε όξυνση της παγκόσμιας πόλωσης μεταξύ του Δυτικού κόσμου και του Ισλάμ. Μία δυτική εμπλοκή θα εξαγριώσει περαιτέρω τους Μουσουλμάνους, από το φλεγόμενο Πακιστάν μέχρι τις μουσουλμανικές συνοικίες των ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων, απ’ όπου φεύγουν, ως εθελοντές του ισλαμικού ιερού πολέμου, μη αφομοιωμένοι μουσουλμάνοι με ευρωπαϊκά διαβατήρια. Αλλά και στην περίπτωση που η Δύση «αναθέσει» στην Τουρκία να εκκαθαρίσει το τοπίο του βορείου Ιράκ, θα προκληθεί χωρίς απολύτως καμμία αμφιβολία γενική ανάφλεξη στην Εγγύς και στην Μέση Ανατολή. Η αναβίωση του μεσαιωνικού χαλιφάτου σημαίνει όχι απλώς την μετατροπή του Ιράκ σε σουννιτική θεοκρατία, αλλά την επιχείρηση αναδόμησης ολόκληρης της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής σε ενιαία πολιτικοθρησκευτική επικράτεια, με κύριο αντίπαλο τον Δυτικό Πολιτισμό. Από την αντίθετη πλευρά συγκροτείται ετερόκλητα το αντίπαλον δέος από την καταρρέουσα σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης, τις ιρανόφιλες σιιτικές οργανώσεις του νοτίου Ιράκ, το ανήσυχο Ιράν, τους Κούρδους που κατέλαβαν το Κιρκούρκ γιά να σταματήσουν τους τζιχαντιστές, την αμήχανη και μάλλον αδρανή Τουρκία, την θορυβημένη αλλά απρόθυμη (προσώρας) αμερικανική εξωτερική πολιτική. Η επιχείρηση αναβίωσης του Χαλιφάτου, δηλαδή της ενοποίησης των μουσουλμάνων υπό ενιαία πολιτικοθρησκευτική διοίκηση, αποκαλύπτει τον βασικό άξονα της νοοτροπίας των ανθρώπων και των πολιτικών δομών στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, Εγγύς και Μέσης Ανατολής. Το παρελθόν είναι τόσο ισχυρό στις συνειδήσεις, που προσδιορίζει τις εξελίξεις, στην ουσία τις εργαλειοποιεί για να ανασυγκροτήσει κόσμους που εθεωρούντο οριστικά χαμένοι. Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα

Πόσο απέχει το Ιράκ (και η Ουκρανία) απο τα Βαλκάνια;

Σ

ε μια χώρα που πριν τέσσερις δεκαετίες βολεύτηκε στα «εθνικά της θέματα» - και διευθέτησε τα όποια συνειδησιακά της προβλήματα - με την αυτο-αθωωτική διαπίστωση ότι «η Κύπρος κείται μακράν», διόλου περίεργο που ο τρόπος παρακολούθησης των δρωμένων στις εστίες ανάφλεξης που μας αφορούν είναι... η απόσταση. Όταν βρισκόταν σε εξέλιξη το ντόμινο που ακόμη δεν λέει να σταματήσει στην Ουκρανία, απο την «Ευρωπαϊκή» εξέγερση στο Μαϊντάν μέχρι την εμφάνιση στο προσκήνιο του ναζιστικού Δεξιού Τομέα και από την απορρόφηση της Κριμαίας απο την Ρωσσία μέχρι την κατάλυση κάθε τάξης στην Ανατολική Ουκρανία, πέρα από τις απλοϊκές τάσεις κάποια στιγμή να... προσφέρει η Ελλάδα «καλές υπηρεσίες» ως προεδρεύουσα της ΕΕ, η χώρα μας οχυρώθηκε πίσω από το ότι από την Ουκρανία μας χωρίζει η Βουλγαρία, η Ανατολική Θράκη, η Μαύρη Θάλασσα - τρέχα γύρευε!. Τώρα πάλι που η έννοια «ανάφλεξη» στην καρδιά της Εγγύς Ανατολής αποκτά εντελώς διαφορετική, ζαλιστική έννοια, με τους τζιχαντιστές της ISΙS (του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του Λεβάντε) του Aμπού Μπακρ αλ Μπαγκντάντι να έχουν καταλάβει την Μοσσούλη των πετρελαίων και το Τικρίτ του Σαντάμ Χουσεϊν (και να έχουν ενθυλακώσει 300 εκατομμύρια εις κροτούν από τις τράπεζες της περιοχής: πάντα χρήσιμο λίγο ρευστό), η αντίστοιχη επανάπαυση θα είναι ότι μεσολαβεί για μας απ’ αυτά τα ακραία πράγματα μια Τουρκία, μια Συρία/ Εγγύς Ανατολή και αρκετή Ανατολική Μεσόγειος. Ή, να το πούμε αλλιώς, η Ελλάδα, όταν τα πράγματα αγριεύουν στην ευρύτερη περιοχή της, θυμάται ότι είναι «απλώς» μια Βαλκανική χώρα (αφήνουμε κατά μέρος όσους ακόμη προσβλέπουν στο ότι η Ελλάδα έχει ως ασπίδα της «την Ευρώπη») και, στην Βαλκανική, οι πραγματικά άγριες εποχές απέχουν κάπου δυο 10ετίες, όχι; Όχι! Μια πρώτη -άμεση, κι ας φαίνεται απόμακρηδιασύνδεση που καταλύει την βολική έννοια της «απόστασης» (του «αυτά αφορούν άλλους») είναι η συνειδητοποίηση του τραγικού ρόλου που έχει διαδραματίσει η Αμερικανική, κι από δίπλα η Ευρωπαϊκή «πολιτική» και στις δύο περιπτώσεις. Η ίδια προσπάθεια να οδηγηθούν εξελίξεις με πρόσχημα τον εκδημοκρατισμό, που ζήσαμε

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη πριν δύο δεκαετίες στα Βαλκάνια, πυροδότησαν και την Ουκρανία (όπου απλώς η Ευρωπαϊκή/Γερμανική αδεξιότητα και προθυμία στήριξης ναζιστικών στοιχείων παραμέρισε κάποια στιγμή την αρχική Αμερικανική ανάμειξη...) και τώρα την νέα φάση του Μεσανατολικού. Μόλις στην τελευταία στροφή εκδήλωσης της ISIS, ο Μπαράκ Ομπάμα μετακίνησε την στήριξη που παρείχε στην Συρία σε ισλαμιστικές κινήσεις, οι οποίες συμπαρατάσσονταν για ανατροπή του Χαφέζ ελ Άσσαντ: κυριολεκτικά την ώρα που ο Αλ Μπαγκνταντί βρισκόταν στα 100 χιλιόμετρα από την Βαγδάτη, η Άγκυρα διέκοψε την στήριξη της Τζαμπίτ αλ Νάσρα, σε στενή διασύνδεση με την συριακή διάσταση της ISIS. Μία δεύτερη διασύνδεση είναι η -πρόδηλη, πλέον, ακόμη κι αν προσπαθεί κανείς να την αποδιώξει- μαχητική ισλαμική διάσταση που προσλαμβάνει η προέλαση της ISIS στην Εγγύς Ανατολή, με την διακηρυγμένη λογική της τζιχάντ και την μόλις υποδόρια διασύνδεση με στοιχεία Αλ Κάϊντα. Αυτό, άλλωστε, αφύπνισε/ κινητοποίησε και τις ΗΠΑ και στο βάθος-βάθος τους Ευρωπαίους. Πλην όμως, ευθύς αμέσως, ο πρόεδρος Ομπάμα ξεκαθάρισε ότι με τίποτε δεν θα υπάρξει παρουσία Αμερικανών στρατιωτών επί του εδάφους, στο «αποτυχημένο κράτος» Ιράκ (όπως δεν υπήρξε και στην Συρία, άλλωστε, παρά τις διάφορες κόκκινες γραμμές που παρέβη το καθεστώς Άσαντ). Χωρίς να υπάρχει η ισλαμική διάσταση στην τραγωδία της Ουκρανίας (αν και δεν έχει ποτέ πάψει να σιγοβράζει δίπλα, στον Καύκασο), το παιχνίδι με τους φονταμενταλισμούς απηχείται με το ναζιστικό φαινόμενο, εκεί. Ο συνδυασμός, λοιπόν, των ευκαιριακών συμμαχιών («ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου») με την επίκληση υψιπετών αρχών («δημοκρατικοποίηση», «κοινωνική απελευθέρωση»), που εγκαταλείπονται ευθύς ως διαφανεί ότι... κοστίζουν, είναι ένα μοτίβο που σταθερά επανέρχεται. Ήδη, μπροστά στην (σουννιτική) απειλή της ISIS, το (σιιτικό) Ιράν είναι έτοιμο να προστρέξει σε βοήθεια του καθεστώτος του Νούρι αλ Μαλίκι στο Ιράκ, σε άτυπο συντονισμό με τις ναυτικές δυνάμεις των ΗΠΑ (συμβολικό: το George Bush κέντρο της μονάδας που κινήθηκε προς τον Κόλπο...), που σχεδιάζουν «χειρουργικές επιθέσεις» κατά της ISIS. Μην πείτε ότι δεν βλέπετε Βαλκανικές μνήμες, να ξυπνούν!

47

Ιρανικά διλήμματα στην Μεσοποταμία του Γιάννη Χατζόπουλου

Η

ξαφνική ανάφλεξη στην Εγγύς Ανατολή έχει δημιουργήσει έντονη ανησυχία στην Τεχεράνη, που βλέπει τους σουννίτες, που έχασαν τον έλεγχο του Ιράκ με την πτώση του Σαντάμ, να επανακάμπτουν θεαματικά. Επίσης το Ιράν βλέπει την έξαρση του κουρδικού εθνικισμού να απειλεί την περιφερειακή του ασφάλεια. Το Ιράν ανησυχεί εύλογα γιά την εξάπλωση της εξέγερσης των Κούρδων στις χώρες με κουρδική μειονότητα. Ο πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ροχανί τόνισε πως η χώρα του «θα αγωνισθεί εναντίον της βίας και της τρομοκρατίας» των τζιχαντιστών σουννιτών ανταρτών που επιτέθηκαν στο Ιράκ. Το Ιράν σκοπεύει να λειτουργήσει ως η περιφερειακή δύναμη που θα συσπειρώσει την σιιτική κοινότητα, με βασική επιδίωξη να θέσει υπό τον έλεγχό του το Ιράκ. Από το 2003, το Ιράν προσπάθησε να επηρεάσει την ιρακινή πολιτική σκηνή μέσω συνεργασίας με τους σιίτες και τα κουρδικά κόμματα, με σκοπό την δημιουργία ενός ανίσχυρου ομοσπονδιακού κράτους που θα τεθεί υπό την επιρροή της Τεχεράνης. Επίσης, το Ιράν υποστήριξε τις σιιτικές αντάρτικες ομάδες, και ενεθάρρυνε την ενίσχυση των Σιιτών στον οικονομικό και τον θρησκευτικό τομέα. Στόχος του Ιράν ήταν να ενώσει τους σιίτες του Ιράκ, έτσι ώστε να μπορεί να ασκήσει μέσω αυτών πολιτική επιρροή, εγκαθιδρύοντας μια κυρίαρχη σιιτική συμμαχία. Η Τεχεράνη ενεθάρρυνε τους στενώτερους συμμάχους της-το Ανώτατο Ισλαμικό Συμβούλιο του Ιράκ (ISCI), την Ντάουα και τους Σαδριστές, να συμμετάσχουν στην ανασυγκρότηση του ιρακινού κράτους και των θεσμών του εκ του μηδενός. Ενώ αρχικά, μετά την πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν, το Ιράν επικεντρώθηκε στην ενίσχυση των παραδοσιακών 48

σιιτών συμμάχων του, στην συνέχεια συμπεριέλαβε σε αυτούς τον σαδριστικό «Στρατό του Μαχντί». Ωστόσο, η συνεργασία του Ιράν με τον Στρατό του Μαχντί αποδείχθηκε ιδιαίτερα προβληματική, λόγω της ενσωμάτωσης πολλών εγκληματικών στοιχείων στην σαδριστική πολιτοφυλακή. Οι ριζοσπαστικές θέσεις της πολιτοφυλακής και του ανταγωνισμού για την εξουσία στο εσωτερικό της σιιτικής κοινότητας, σύντομα έφερε το Ιράν σε σύγκρουση τόσο με το Ανώτατο Ισλαμικό Συμβούλιο όσο και με την ιρακινή κυβέρνηση, υπονομεύοντας έτσι τις ιρανικές προσπάθειες για την ενοποίηση των σιιτών. Το Ιράν, επίσης, φέρεται να διευκόλυνε τις δραστηριότητες της Ansar al-Islam, μιας ομάδας σουννιτών τζιχαντιστών στο βόρειο Ιράκ, η οποία επεδίωκε την είσοδό της στους κύκλους των σουννιτών τζιχαντιστών. Μέχρι το 2010, το Ιράν παρείχε υποστήριξη προς τρεις σιιτικές ένοπλες ομάδες: την σαδριστική «Ταξιαρχία της Ημέρας της Επαγγελίας», που αποτελεί τον διάδοχο του Στρατού του Μαχντί, και δύο ειδικές ομάδες: την Asa›ib Ahl al-Haqq (Συνασπισμός των Δικαίων) και την Kata›ib Hezbollah (Τάγματα της Χεζμπολάχ). Μάλιστα, μετά το 2010, μαχητές της Χεζμπολάχ εκπαιδεύονται στο Ιράν για να εξαπολύουν επιθέσεις στις αμερικανικές δυνάμεις. Η ραγδαία κλιμάκωση των εξελίξεων στο Ιράκ δημιουργεί νέα δεδομένα. Από την στιγμή που τα σύνορα του Ιράκ αμφισβητούνται και η εσωτερική συνοχή του απειλείται, η στάση του Ιράν προς τους αυτόνομους Κούρδους αντάρτες και τους σουννίτες τζιχαντιστές αναμένεται να σκληρύνει. Για το Ιράν θεωρείται επιτακτική ανάγκη η ισχυροποίηση της συμμαχίας με την Συρία. Η Τεχεράνη καλείται να ενισχύσει τον στρατό του ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα Άσσαντ, και να ηγηθεί ενός ισχυρού σιιτικού ‘μπλοκ’ εναντίον των μεγαλεπίβολων σχεδίων των ισλαμιστών ανταρτών του ISIS. Τυχόν ανατροπή του καθεστώτος Άσσαντ θα σημάνει την πλήρη αποδυνάμωση της Χεζμπολλάχ στον Λίβανο και την οπισθοχώρηση της σιιτικής πλειοψηφίας στο Ιράκ. Παράλληλα, το Ιράν δείχνει πρόθυμο για έναρξη του διαλόγου με την Σαουδική Αραβία για την βελτίωση των διμερών σχέσεων και την ύφεση στην περιφερειακή αναταραχή. Η Σαουδική Αραβία, η μοναρχία του σουννιτικού Ισλάμ, είναι ο βασικός υποστηρικτής των ανταρτών που πολεμούν τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ αλ-Άσαντ, στενό σύμμαχο του Ιράν. Παρά τις σημαντικές προσπάθειες για την επέκταση της επιρροής του στο Ιράκ, η στρατηγική του Ιράν δεν έχει αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Πρώτα απ’όλα, ο στόχος της ισχυροποίησης των σιιτών στο Ιράκ δεν επετεύχθη. Eπίσης, η Βαγδάτη έχει συνάψει δύο σημαντικές συμφωνίες: την Συμφωνία Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας Ευρωπαϊκής Ένωσης-Ιράκ και την συμφωνία στρατηγικού πλαισίου Ιράκ -Ηνωμένων Πολιτειών. Με την δεύτερη, οι ΗΠΑ θα έχουν στενή συνεργασία με την ιρακινή κυβέρνηση σε θέματα συνταγματικών δικαιωμάτων, ενεργειακής ανάπτυξης και τεχνολογίας. Το Ιράν βλέπει την αμερικανική εμπλοκή στο Ιράκ και από τις δύο όψεις. Από την μία, το Ιράν μπορεί να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ ώστε να αντιμετωπιστεί η έκρυθμη κατάσταση στο Ιράκ. Από την άλλη, η περίπτωση υποστήριξης των Κούρδων από τις ΗΠΑ, με την προοπτική δημιουργίας ενός ισχυρού φιλοδυτικού Κουρδικού κράτους, θα έθετε υπό αμφισβήτηση την ιρανική επιρροή στο Ιράκ και θα σήμαινε το τέλος της ενεργειακής και γενικώτερης περιφερειακής πρωτοκαθεδρίας της Τεχεράνης. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Επικίνδυνη συγκυρία γιά την ελληνική εξωτερική πολιτική του Γιώργου Φοίνικα

Ο

ι σουννίτες τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και στο Λεβάντε καταλαμβάνουν το Ιράκ πόλη-πόλη, αποσκοπώντας στην δημιουργία μίας Ισλαμικής (σουννιτικής) θεοκρατίας στην καρδιά της Εγγύς Ανατολής! Νέες εξτρεμιστικές ομάδες Σουννιτών, ακόμα και πρώην Μπααθιστές και Σαλαφιστές, εντάσσονται ή προσχωρούν ή συνεργάζονται επιχειρησιακά στο πλευρό των ανταρτών του ΙΚΙΛ. Στο άμεσο μέλλον δεν θα πρέπει να αποκλείεται κάποια αμερικανική δυναμική παρεμβατική πρωτοβουλία, με ή χωρίς στρατεύματα στο έδαφος (“boots on the ground”), αναλόγως της έκβασης των ευρύτερων εξελίξεων και της επιχειρησιακής δυναμικής που μπορούν να διατηρήσουν οι ένοπλοι τζιχαντιστές του ΙΚΙΛ (στην πορεία τους προς την Βαγδάτη και την δημιουργία ενός νέου αραβικού ισλαμικού κράτους στην περιοχή. Εκτός της έκρυθμης κατάστασης, που προσδίδει απροσδιοριστία για το μέλλον ολόκληρης της περιοχής, η κλιμακούμενη εμφύλια σύρραξη μεταξύ των δυνάμεων του ΙΚΙΛ και των κυβερνητικών ιρακινών δυνάμεων έχει δημιουργήσει και συνθήκες γενικευμένης ανθρωπιστικής κρίσης, καθώς οι νεκροί είναι ήδη εκατοντάδες, οι τραυματίες χιλιάδες, ενώ, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, μόνον από την ευρύτερη περιοχή της Μοσσούλης έχουν προέλθει πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες ή IDP’s (Internally displaced persons). Μια εξέλιξη 49

που, σε συνδυασμό με την όμορη συριακή και παλαιστινιακή κρίσης, επιφέρει επιπρόσθετο ανθρωπιστικό άγος για τα όμορα κράτη της ευρύτερης περιοχής, της Κύπρου και της Ελλάδας μη εξαιρουμένης. Το πρόβλημα όμως δεν σταματάει εκεί, καθ’ όσον οι γείτονες, όπως η Συρία, το Ιράν και η Τουρκία, αλλά η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, αλλά και το Ισραήλ, χωρίς να παραλείπονται και οι ευρύτεροι διεθνείς παίκτες, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσσία, η Κίνα, κλπ., αντιλαμβάνονται ότι το όλο θέμα τους αφορά άμεσα και δεν είναι διατεθειμένοι να παρακολουθούν την κατάσταση απολύτως άπραγοι. Οι διακηρύξεις περί της δημιουργίας ενός σουννιτικού κράτους (πυρήνα ισλαμιστικού «χαλιφάτου») σε περιοχές του Ιράκ αλλά και της Συρίας, επιβεβαιώνουν τον πολυδιάστατο και τον πολυεπίπεδο χαρακτήρα της κατάστασης, η οποία μέρα με την ημέρα κλιμακώνεται σε ένταση και διεθνοποιείται, αποκτώντας πλέον χαρακτηριστικά σοβαρής εμπόλεμης σύρραξης με απροσδιόριστη (πάντως όχι μικρή) χρονική διάρκεια. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σχέσεις του ΙΚΙΛ με την Τουρκία και δη με τον Ερντογάν. Σημειώνεται ότι, καθ’όσον μαχητές του ΙΚΙΛ μετείχαν ενεργά στις αντικαθεστωτικές επιχειρήσεις έναντι του καθεστώτος Άσαντ, η Τουρκία φέρεται να συνέβαλε αποφασιστικά (αν και όχι εμφανώς) στην επιχειρησιακή και κυρίως στην «λογιστική» υποστήριξη τους. Η δράση τους, κυρίως σε περιοχές στο βόρειο και βορειοανατολικό τμήμα της Συρίας, όπως είναι φυσικό, προκάλεσε σημαντικές τριβές και με τις αντίστοιχες κουρδικές (συριακές και κατ’ επέκτασιν ιρακινές) δυνάμεις στις περιοχές αυτές. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν θα πρέπει να αποκλείεται και η «αξιοποίηση» αυτών των εξελίξεων από τον Ερντογάν για σκοπιμότητες που αφορούν τόσο την τουρκική εσωτερική πολιτική σκηνή: την αναπλήρωση της τρωθείσας δημοφιλίας του Ερντογάν λόγω της διαρκούσης αντιπαλότητας με τις πολιτικές δυνάμεις του απόδημου Φεντουλάχ Γκιουλέν, όσο και στο ενδοκυβερνητικό - εσωκομματικό πλαίσιο, με την διαφαινόμενη προσπάθεια αποστασιοποίησης του Ερντογάν από τον υπουργό του επί των Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, οι νεοοθωμανικοί αναθεωρητικοί οραματισμοί του οποίου μάλλον επέφεραν περισσότερες «τριβές» με τους γείτονες και κυρίως του στρατηγικούς «φίλους» της Τουρκίας (ΗΠΑ, Ισραήλ κλπ.), από ό,τι θα επιθυμούσε. Οι πρόσφατες δε επαφές σε κορυφαίο επίπεδο 50

(συγκρότηση Ανώτατου Συμβουλίου Στρατηγικής Συνεργασίας) μεταξύ Ταγίπ Ερντογάν και Χασάν Ρουχανί, απέδωσαν μια στρατηγική συμφωνία Τουρκίας - Ιράν, η οποία κάθε άλλο θα περάσει απαρατήρητη (με μάλλον αρνητικό πρόσημο) σε Τελ-Αβίβ, Βαγδάτη, αλλά και σε Ουάσιγκτων, Μόσχα και Ριάντ. Για την Ελλάδα, η όλη κατάσταση αποτελεί μία εξαιρετικά κρίσιμη εξέλιξη, λόγω της διαφαινόμενης ανακατανομής στους συσχετισμούς ισχύος, αλλά και στην προβληματική βιωσιμότητα και/ή την διαφαινόμενη ενδεχόμενη διαμόρφωση νέων κρατικών οντοτήτων σε μία περιοχή εξαιρετικά κοντά της και με άμεσο αντίκτυπο στα εθνικά της συμφέροντα. Το μεγαλύτερο, όμως, άμεσης κρισιμότητας, πρόβλημα είναι η επικείμενη αλματώδης κλιμάκωση των ήδη αυξημένων ροών προσφύγων από την περιοχή της σύρραξης. Επίσης και των μετακινούμενων προς την Ελλάδα από άλλες όμορες περιοχές, που αν και δεν αντιμετωπίζουν τόσο άμεσο πρόβλημα, αντικειμενικά υφίστανται έμμεσες, αλλά όχι αμελητέες επιπτώσεις στο βιοτικό τους επίπεδο λόγω της κρίσης, ενισχύοντας έτσι τα αλλεπάλληλα κύματα παράνομων μεταναστών, προς χώρες της ΕΕ, δια μέσου κυρίως της Ελλάδας. Ένα πρόβλημα που, χωρίς την απαιτούμενη επίδειξη έμπρακτης αλληλεγγύης των Ευρωπαίων, «ηπειρωτικών» κυρίως, εταίρων, αλλά και χωρίς την ψύχραιμη, ρεαλιστική και με τον απαιτούμενο στρατηγικό σχεδιασμό αποφασιστική πολιτική βούληση εκ μέρους των όσων μετέχουν στην διαδικασία λήψης των αποφάσεων στην ελληνική επικράτεια, θα ακολουθήσει μοιραία την μόνη ρεαλιστική προοπτική, αυτή της μη αναστρέψιμης επιδείνωσης. Μία εξέλιξη που θα επιφέρει ακόμη μεγαλύτερο φορτίο στις ήδη βεβαρυμένες κρατικές δομές και κατ’ επέκτασιν στην ελληνική κοινωνία, από την ακόμη σοβούσα οικονομική και κοινωνική κρίση, αλλά και από το πλήθος (πλέον του 20% των ημεδαπών πολιτών) των παράνομων αλλοδαπών. Οι ανωτέρω, ιστορικού πλέον βεληνεκούς προκλήσεις για τους διαχειριστές των κοινών στο ελληνικό κράτος φαίνεται να διαγράφονται αδυσώπητες. Είθε και οι πολιτικές ή στρατηγικές επιλογές για την αντιμετώπισή τους να αποδειχθεί ότι θα σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Έστω και κατ’ ελάχιστον!

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα

Ρωσσικά στοιχήματα στην Εγγύς Ανατολή του Σωτήρη Δημόπουλου

Ο

τριχασμός της Συρίας και η επέλαση των Ισλαμιστών στο Ιράκ δεν αφήνει αμφιβολία ότι ο επίσημος χάρτης της Εγγύς Ανατολής βαίνει προς ριζική επαναχάραξη. Η αποικιοκρατική συμφωνία Sykes-Picot είναι σε κάθε περίπτωση ξεπερασμένη, καθώς οι εθνοτικές και θρησκευτικές διαφορές των λαών της περιοχής έχουν αναδυθεί με τον πλέον οξύ τρόπο. Η αντίθεση των σουννιτών με το σιιτικό τόξο, που εκτείνεται από τις ακτές της Μεσογείου μέχρι το Ιράν και το Πακιστάν, έχει πάρει την μορφή της καθολικής αντιπαράθεσης. Εν μέσω αυτής της σύγκρουσης, ο κουρδικός παράγων προβάλλει πλέον ως ο νέος σημαντικός παίκτης της Εγγύς Ανατολής. Η τρέχουσα πράξη του μεσανατολικού δράματος συμπίπτει χρονικά με έναν νέο γύρο αντιπαράθεσης, ανάλογη του Ψυχρού Πολέμου, μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσσίας. Η έναρξη αυτής της περιόδου σηματοδοτείται τυπικά από τις εξελίξεις στην Ουκρανία -στις ανατολικές περιφέρειες της οποίας διεξάγεται εμφύλιος πόλεμος. Τα γεγονότα, όμως, που την επίσπευσαν σχετίζονται άμεσα με τα τεκταινόμενα στην Εγγύς Ανατολή και ιδιαίτερα στην Συρία. Η αντοχή του καθεστώτος του Μπασάρ Αλ Άσαντ, στενού συμμάχου της Μόσχας, απέναντι σε φιλοδυτικές, κοσμικές και ισλαμιστικές οργανώσεις, σε έναν σκληρό εμφύλιο που κρατά από το 2011, σήμανε το τέλος της «αραβικής άνοιξης» αλλά συνιστά και μια έμμεση νίκη της Ρωσσίας. Και αυτό την στιγμή που ο πρόεδρός της επιδιώκει να εμφανίσει την χώρα του ότι επανακάμπτει ως παγκόσμιος πόλος ισχύος. Οι επιπτώσεις για την Ουάσιγκτων, αν άφηνε αναπάντητη την πρόκληση, θα ήταν πολύ πιο ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

αρνητικές από την μείωση του γοήτρου της. Η απάντηση δόθηκε, επομένως, κατ’ ευθείαν στη ρωσσική αυλή. Κοινό και καθοριστικό στοιχείο και στις δύο κρίσεις η άμεση σχέση τους με τον σκληρό ανταγωνισμό για τον έλεγχο των ροών πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η Σοβιετική Ένωση, από την δεκαετία του 1970, είχε σαφώς μειωμένη παρουσία στην Μέση Ανατολή. Εν τούτοις, το ειδικό βάρος της Μόσχας καθόριζε τις ισορροπίες. Άλλωστε, διόλου συμπτωματικά, ο πρώτος πόλεμος του Κόλπου συνέπεσε με τον χρόνο διάλυσης της σοβιετικής αυτοκρατορίας. Η παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ σφραγίστηκε στην Μεσοποταμία. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1990, η Ρωσσία βρέθηκε σε συνεχή υποχώρηση σε όλα τα γεωπολιτικά υποσυστήματα. Επί της ουσίας αγωνιζόταν για την ίδια την υπόστασή της, καθώς η οικονομική κατάρρευση και ο τσετσενικός πόλεμος την είχαν εξουθενώσει. Μόνον μετά την άνοδο του Πούτιν και την ισχυροποίησή του στην εξουσία θα σημειωθεί η πρώτη σοβαρή δραστηριοποίηση στην ευρύτερη περιοχή. Οι κινήσεις αυτές συνέπεσαν με τον δεύτερο πόλεμο του Κόλπου, που ανέτρεψε τον Σαντάμ Χουσεΐν. Εφ’ εξής, οι στόχοι της ρωσσικής πολιτικής στην Εγγύς Ανατολή θα έχουν ως βασικές κατευθύνσεις: • Στήριξη του Άσαντ στην Συρία, ώστε να εξασφαλισθεί η συνέχιση της μοναδικής μόνιμης στρατιωτικής παρουσίας της Ρωσσίας στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς, στην συριακή πόλη Ταρτούς, λειτουργεί ρωσσική ναυτική βάση. Μάλιστα, η Μόσχα χάρισε το 73% από τα 13 δις του χρέους της Συρίας προς την Σοβιετική Ένωση. Ιδιαίτερα μετά το 2011, η βοήθεια που 51

έλαβε η Δαμασκός σε στρατιωτικό υλικό και συμβούλους από την Ρωσσία ήταν τεράστια, όπως επίσης και η διπλωματική αρωγή στο διεθνές επίπεδο.

• Διατήρηση των φιλικών σχέσεων με το Ιράν, το οποίο αποτελεί τον ισχυρότερο αντίπαλο για τις ΗΠΑ και το Ισραήλ στην Εγγύς Ανατολή. Το πλέον ευαίσθητο στοιχείο της συνεργασίας των δύο είναι ασφαλώς το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Ο σχεδιασμός της κατασκευής μέχρι 20 πυρηνικών σταθμών θα στοιχίσει πολλά δις. δολ. και η Ρωσσία έχει αρχικά συμφωνήσει να κατασκευάσει τους τέσσερεις από αυτούς. Το Ιράν θα μπορούσε να αποτελέσει, σε περίπτωση όξυνσης της σύγκρουσης της Μόσχας με την Δύση, την μια πλευρά ενός ευρασιατικού κολοσσιαίου τριγώνου που οι άλλες του πλευρές θα είναι η Ρωσσία και η Κίνα.

• Αντιμετώπιση του φονταμενταλιστικού ισλαμισμού, όπως εκδηλώνεται από το σουννιτικό σαλαφι-

στικό κίνημα. Η επιλογή της Μόσχας εκπορεύεται από την ανάγκη αντιμετώπισης ανάλογων κινημάτων στο εσωτερικό της, κυρίως στον Βόρειο Καύκασο. Άλλωστε, είναι εκατοντάδες οι μουσουλμάνοι της Ρωσσίας που πολεμούν στο πλευρό των ισλαμιστών στη Συρία. Στην πραγματικότητα, ο Βόρειος Καύκασος αποτελεί την κορυφή του κάθετου άξονα που ενώνει τους σουνίτες μέχρι την αραβική χερσόνησο. Στον άξονα αυτόν παρεμβάλλονται σιιτικοί πληθυσμοί και οι Κούρδοι, στους οποίους υπερισχύει η εθνική συνείδηση της θρησκευτικής. Εύλογο είναι, λοιπόν, σε αυτούς τους πληθυσμούς να διατηρεί τα ερείσματά της η ρωσσική διπλωματία.

• Διεύρυνση των οικονομικών συναλλαγών με τις χώρες της περιοχής, μέσω της πώλησης όπλων και επενδύσεων στο τομέα του πετρελαίου. Ειδικώτερα, το 27% των εξαγωγών ρωσσικών όπλων μεταξύ 2008 και 2012 52

κατευθύνθηκαν στην Εγγύς Ανατολή (13% στη Συρία) και στην Βόρεια Αφρική. Επίσης, μέσω της Δαμασκού έχει εξοπλιστεί η πανίσχυρη σιιστική οργάνωση του Λιβάνου Χετζμπολλάχ με ρωσσικό οπλισμό. Αναμφίβολα, εξαιρετικά σημαντική για τις νέες ισορροπίες που διαμορφώνονται, είναι η συμφωνία για αγορά στρατιωτικού υλικού από την Αίγυπτο. Είναι αξιοσημείωτο ότι αυτή κλείστηκε σε επίσκεψή του νυν προέδρου της Αλ Σίσι στην Μόσχα τον περασμένο Φεβρουάριο, και ήταν η πρώτη ανάλογη επίσκεψη τα τελευταία 40 έτη! Σε ό,τι αφορά την εκμετάλλευση πετρελαϊκών κοιτασμάτων αξίζει να αναφερθεί ότι η ρωσσική Lukoil έχει υπογράψει συμφωνίες στο Ιράκ ύψους 4 δις δολλαρίων. Την ίδια ώρα, η Gazprom Neft έχει ανάλογες συμφωνίες με την Κουρδική Διοίκηση στον βορρά, και σχεδιάζει να επενδύσει εκεί 1 δις, μέχρι το 2015. Η προσπάθεια της Μόσχας να διατηρήσει ισορροπίες μεταξύ της Βαγδάτης και της Ερμπίλ έχει προκαλέσει αντίστοιχες αντιδράσεις. Η Ρωσσία, πάντως, διατηρεί μακρά ιστορία φιλικών σχέσεων με τους Κούρδους, λόγω της στήριξης το 1946, της Σοβιετικής Ένωσης προς την Κουρδική Αυτόνομη Δημοκρατία στο Μαχαμπάντ του Ιρανικού Κουρδιστάν. Επίσης, ο Μουλλά Μουσταφά Μπαρζανί, από το Ιράκ, με χιλιάδες μαχητές του, βρήκαν καταφύγιο στην Σοβιετική Ένωση το 1947. Για το γεγονός αυτό έγινε μνεία και κατά την επίσκεψη του γιού του Μασούντ, προέδρου του Ιρακινού Κουρδιστάν, στην Μόσχα το 2013. Οι Κούρδοι, ασφαλώς, στηρίζονται κυρίως από την Δύση και το Ισραήλ, κι εδώ ο ρωσσικός παράγων παίζει δευτερεύοντα ρόλο. Σε κάθε περίπτωση, οι επαφές της Μόσχας με τους Κούρδους, κι όσο το ΠΚΚ δεν χαρακτηρίζεται τρομοκρατική οργάνωση, δημιουργούν εκνευρισμό στην Άγκυρα. Την ίδια ώρα, η Τουρκία έχει αναδειχθεί σε μεγάλο οικονομικό εταίρο της Ρωσσίας, καθώς ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών τους προβλέπεται να φθάσει τα 100 δις δολ.! Αναμφίβολα, η ρωσσική πολιτική έχει έρθει σε αντιπαράθεση με μια σειρά από χώρες, κυρίως την Σαουδική Αραβία και το Κατάρ αλλά και το Ισραήλ, που ανησυχεί, εκτός των προαναφερθέντων στοιχείων, και για τις επαφές της Ρωσσίας με τη Χαμάς. Εν κατακλείδι, το παιχνίδι στην Εγγύς Ανατολή θα κρίνει καταλυτικά τις νέες παγκόσμιες ισορροπίες και την δυνατότητα να αμφισβητηθεί σοβαρά η αμερικανική παγκόσμια ηγεμονία από την Ρωσσία ή από μια συμμαχία κρατών. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα

Η Σαουδική Αραβία ως παράγων σταθερότητας και αστάθειας του Χρήστου Ζιώγα

Μ

ε όρους Διεθνών Σχέσεων, και πιο συγκεκριμένα του μεγάλου θεωρητικού Martin Wight, ο ισλαμικός φονταμενταλισμός, όπως εκφράζεται από φονταμενταλιστικές οργανώσεις όπως το ΙΚΙΛ, λειτουργεί επαναστατικά στο διεθνές σύστημα. Ως επαναστατισμό στις διεθνείς σχέσεις εννοούμε την προσπάθεια επιβολής, από έναν δρώντα παράγοντα, ενιαίων ηθικοκανονιστικών προτύπων σε περιφερειακό και ευρύτερο επίπεδο, ανατρέποντας την κρατοκεντρική του φύση του διεθνούς συστήματος. Τέτοιες πρακτικές αποτελούν διαχρονικά πηγή αστάθειας για την διεθνή τάξη, πόσο μάλλον η συγκεκριμένη, που στοχεύει στην διάλυση κρατών και την ενοποίηση περιοχών όπου δεν διαβιούν αμιγώς μουσουλμανικοί πληθυσμοί. Κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου αλλά και μετά, η Δύση, και ιδιαίτερα οι ΗΠΑ, συνδιαλέγονταν με αυταρχικά καθεστώτα, τα οποία, λειτουργώντας ως ορθολογικοί παράγοντες, συνέβαλαν στην διατήρηση μίας σχετικής τάξης στο διεθνές σύστημα. Οι ενδο-αραβομουσουλμανικοί ανταγωνισμοί και κυρίως η σημερινή απροθυμία των ΗΠΑ να λειτουργήσουν παρεμβατικά, δημιούργησαν συνθήκες αποσταθεροποίησης του ευρύτερου συστήματος ασφαλείας. Η κατάρρευση των πολιτικών δομών στον αραβοϊσλαμικό κόσμο προέκυψε εξ αιτίας τόσο των διεθνών ανακατανομών ισχύος της μεταψυχροπολεμικής περιόδου όσο και για «εσωτερικούς» λόγους. Η Δύση θεω-

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

ρεί(ούσε) την Αραβική Άνοιξη, με την ανατροπή των αυταρχικών καθεστώτων, του Άλι Αμπντάλα Σάλεχ στην Υεμένη, του Μπεν Άλι στην Τυνησία, του Μουμπάρακ στην Αίγυπτο και του Καντάφι στην Λιβύη, ως ένα ακόμη κύμα εκδημοκρατισμού, που θα επέφερε επέκταση του φιλελευθερισμού σε μια ακόμη περιφέρεια του πλανήτη. Αυτό θα συνέβαλε, κατά την φιλελεύθερη αντίληψη, στην ενίσχυση της διεθνούς τάξης. Η μεταψυχροπολεμική τάξη πράγματι τροφοδότησε μια διαδικασία μετασχηματισμών και στον μουσουλμανικό κόσμο. Οι δύο επεμβάσεις των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στο Ιράκ το 1991 και το 2003 οδήγησαν στην πτώση του Σαντάμ Χουσεϊν και την εκμηδένιση της επιρροής του ιρακινού κράτους, ενισχύοντας παράλληλα την θέση και τον ρόλο της Σαουδικής Αραβίας στους ενδοαραβικούς και περιφερειακούς συσχετισμούς. Ταυτόχρονα, η Συρία έμεινε ως το τελευταίο κράτος που εκυβερνάτο από το Μπααθικό κόμμα. Για την Σαουδική Αραβία, τα εθνικιστικά Μπααθικά καθεστώτα του αραβικού χώρου, με τις αντιμοναρχικές δομές και τις ρητορικά φιλοσοσιαλιστικές θέσεις τους, απειλούσαν τα μοναρχικά καθεστώτα της περιοχής. Το Σαουδαραβικό Βασίλειο αποτελούσε όμως, στην οπτική της Δύσης και ιδιαιτέρως των ΗΠΑ, ηγετική δύναμη των συντηρητικών αραβικών κρατών έναντι του αραβικού εθνικισμού και της αντιδυτικής του πολιτικής. Οι ανακατατάξεις ισχύος της τελευταίας εικοσαετίας έδωσαν την δυνατότητα στην Σαουδική 53

Αραβία να αξιώσει έναν διευρυμένο ρόλο στην περιοχή και τον αραβοϊσλαμικό κόσμο. Συντομογραφικά, η Σαουδική Αραβία, με το τέλος του Ψυχρού Πόλέμου, επωφελήθηκε: α) από την πτώση του Σαντάμ Χουσεϊν στο Ιράκ, β) την αντιϊρανική πολιτική της Δύσης μετά το 1979 και την ισλαμική επανάσταση και γ) εκμεταλλευόμενη τα τεράστια έσοδα από τις εξαγωγές υδρογονανθράκων, επιδιώκει να παραμείνει ο προνομιακός εταίρος των ΗΠΑ, να καταστεί ηγέτης του αραβικού σουννιτικού κόσμου, αποτρέποντας την ενίσχυση των σιιτών και χρησιμοποιώντας ως μέσα το χρήμα και τον ισλαμικό φονταμεταλισμό. Παράλληλα, το σιιτικό Ιράν, απαλλαγμένο και αυτό από τον ιρακινό ανταγωνισμό, αναδύθηκε ως ο βασικός ανταγωνιστής του Σαουδοαραβικού Βασιλείου, επιδιώκοντας να επηρεάσει το σιιτικό στοιχείο των αραβικών και όμορών του κρατών. Η αναβίωση του ισλαμικού φονταμενταλισμού έλκει τις σύγχρονες ρίζες του από την περίοδο μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967 και την αποτυχία του αραβικού εθνικισμού, όπως αυτό εκφραζόταν μέσω του κόμματος Μπάαθ, να εκπληρώσει τις επαγγελίες του. Τόσο η Σαουδική Αραβία όσο και το Ιράν προώθησαν τον φονταμενταλισμό, οι μεν στην σουννιτική οι δε στην σιϊτική εκδοχή, ως βασική επιλογή κοινωνικοπολιτικής συγκρότησης των μουσουλμανικών χωρών. Για την μοναρχία των Σαούντ, η επιλογή του φονταμενταλισμού αποτελεί πυλώνα διατήρησης του καθεστώτος εσωτερικά και μέσον άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Το Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και το Λεβάντε (ΙΚΙΛ) αποτελεί αναμφίβολα την πιο ακραία και αδιάλλακτη ένοπλη ομάδα των αντικαθεστωτικών που δραστηριοποιούνται στην Συρία. Αρχηγός του ΙΚΙΛ είναι ο Αμπού Μπακρ Αλ Μπαγκντάντι, ο οποίος το 2010 είχε αναλάβει την ηγεσία στο παρακλάδι της Αλ Κάϊντα του Ιράκ. Στόχος της εν λόγω οργάνωσης είναι η δημιουργία ενός ενιαίου ισλαμικού κράτους στην Συρία και το Ιράκ, επί τη βάσει μίας εξαιρετικά αυστηρής εφαρμογής του ισλαμικού νόμου(Shariah). Αναφορικά με τις πηγές χρηματοδότησης της οργάνωσης, αυτές παραμένουν ασαφείς. Σίγουρα όμως το ισλαμικό μέτωπο εξ αρχής φέρεται να ελάμβανε χρηματοδοτήσεις από την Σαουδική Αραβία, τα μοναρχικά κράτη του κόλπου, την Ιορδανία και από αντιπάλους του Άσαντ στην Συρία. Υπάρχουν επίσης και αναφορές ότι οι πόροι του ΙΚΙΛ προέρχονται και από παράνομες δραστηριότητες.

54

Τα τεκταινόμενα στον ισλαμικό κόσμο εύλογα δημιουργούν ανησυχία, όχι μόνον σε πολλούς μουσουλμάνους που διαβιούν εκεί, αλλά και στην διεθνή κοινότητα. Ο γεωπολιτικός και θρησκευτικός ανταγωνισμός της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν μπορεί να απειλήσει την διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Η ηγεμονική αξίωση της Σαουδικής Αραβίας και η προσπάθεια περιορισμού της ιρανικής επιρροής στο σιιτικό στοιχείο του αραβικού κόσμου δημιουργεί συνθήκες αστάθειας, ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε τις διευρυμένες στρατιωτικές δυνατότητες των δύο κρατών. Είναι σχεδόν βέβαιο πως τυχόν πυρηνικοποίηση του Ιράν δεν θα προκαλέσει μόνον αντίδραση του Ισραήλ αλλά και την πυρηνικοποίηση της Σαουδικής Αραβίας. Οι δυτικές κοινωνίες διαπιστώνουν πως, στα κράτη που έλαβαν χώρα καθεστωτικές αλλαγές, λόγω της Αραβικής Άνοιξης, οι πιθανότητες εγκαθίδρυσης ισλαμικού τύπου καθεστώτων είτε είναι πολύ μεγάλες είτε απετράπησαν και ανετράπησαν μέσω πραξικοπημάτων, όπως η ανατροπή της κυβέρνησης Μόρσι των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο τον Ιούλιο του 2013 και το πραξικόπημα του στρατηγού Χίφτερ στην Λιβύη στις 22 Μαΐου 2014. Οι πεποιθήσεις πως οι κοινωνίες των εν λόγω κρατών θα οδηγηθούν γραμμικά στην δημοκρατική διακυβέρνηση, αποτρέποντας ταυτόχρονα και την ενίσχυση του ριζοσπαστικού ισλαμισμού, μάλλον δεν επιβεβαιώνονται. Αντιθέτως, εκμεταλλευόμενα καθεστωτικές αλλαγές και εμφύλιες συγκρούσεις που ανέτρεψαν την προηγούμενη αυταρχική τάξη στις εν λόγω κοινωνίες, εξτρεμιστικά στοιχεία επιδιώκουν, αυτονομημένα πολλές φορές από τους αρχικούς υποστηρικτές τους, να εγκαθιδρύσουν πολιτικά μορφώματα θεοκρατικού τύπου και μηδενικής ανοχής, σε περιοχές μάλιστα που κατοικούνται από ετερόδοξους και εθνοτικά διαφοροποιημένους πληθυσμούς, όπως η Συρία, θέτοντας σε κίνδυνο ανθρώπους και την ειρήνη στην περιοχή. Εκτός από τις εκατόμβες νεκρών (μόνον στην Συρία οι νεκροί του εμφυλίου έχουν ξεπεράσει των 130.000) και τους πρόσφυγες, η ανοχή στην δράση αυτών των ομάδων, που επέδειξαν οι δυτικές χώρες λόγω της απροθυμίας και αδυναμίας να επέμβουν στα κράτη που οι ίδιες εν πολλοίς αποσταθεροποίησαν, ακόμη κι αν εξυπηρετεί πρόσκαιρα σίγουρα δεν διασφαλίζει τα μεσοπρόθεσμα συμφέροντά τους, και σε καμμία περίπτωση τις νεωτερικές αξίες που η Δύση προσπαθεί να μεταλαμπαδεύσει σε πλανητικό επίπεδο. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα

Η Νέμεσις από τα λάθη στο Ιράκ παραλύει την αμερικανική πολιτική του Ραφαήλ Καλυβιώτη

Η

ακραία στρατιωτική σουννιτική οργάνωση υπό την επωνυμία «Ισλαμιστικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε» (ISIS) έχει ισχυρές διασυνδέσεις με την Αλ Κάϊντα, αλλά ακόμα και η τελευταία ωχριά μπροστά στις σκληροπυρηνικές μεθόδους του. Ο ηγέτης του, ο Αμπού Μπακρ Αλ Μπαγκντάντι, ισχυρίζεται ότι είναι ο συνεχιστής/απόγονος του Προφήτη Μωάμεθ, διεκδικώντας έτσι έναν ρόλο «ελέω Θεού Βασιλείας». Οι ραγδαίες αυτές εξελίξεις δημιουργούν τετελεσμένα, ενώ οι Δυτικές δυνάμεις δεν διαθέτουν – τουλάχιστον όχι άμεσα – τις ανάλογες απαντήσεις. Οι πιο άμεσα ενδιαφερόμενοι, οι Αμερικανοί, φαίνεται ότι κατελήφθησαν εξ απήνης. Και αυτό παρ’ ότι υπήρχαν ενδείξεις ότι το «ISIS» είχε διεισδύσει στον πόλεμο στην Συρία, εξοβελίζοντας τους πιο μετριοπαθείς. Η δυνατότητα της οργάνωσης αυτής να σκληραγωγηθεί και να αποκτήσει τις ανάλογες πολεμικές εμπειρίες κατά την διάρκεια του -τετραετούς πλέον- πολέμου στην Συρία διαραμάτισε καταλυτικό ρόλο. Αυτή όμως είναι μόνον η μισή αλήθεια. Η πραγματικότητα είναι ότι οι λόγοι για τους οποίους η ακραία ισλαμιστική οργάνωση παρέλασε ανενόχλητη μέχρι την Βαγδάτη εδράζονται σε δύο βαθύτερα αίτια, τα οποία από κοινού συνθέτουν την παρακαταθήκη των Αμερικανών στο Ιράκ. Το πρώτο λάθος έχει να κάνει με την νωθρή και βραχυπρόθεσμη πολιτική της κυβέρνησης Ομπάμα. Λόγω της εισβολής των Αμερικανών στο Ιράκ το 2003, καταστράφηκαν οι πυλώνες που στήριζαν της εσωτερική και εξωτερική κυριαρχία του τελευταίου, δηλαδή τηναστυνομία και τον στρατό. Καίτοι τα επόμενα δέκα χρόνια υπήρξε προσπάθεια ανασυγκρότησης -με την αρωγή των Αμερικανών φυσικά- , το Ιράκ ποτέ δεν ανέκτησε την προηγούμενή του ισχύ. Μόλις ανέλαβε την εξουσία ο νυν πρόεδρος της Αμερικής, άρχισε να διαπραγματεύεται με την κυβέρνηση Μαλίκι, ούτως ώστε να παραμείνουν κάποιες από τις αμερικανικές δυνάμεις στο Ιράκ. Η παραμονή τους θα εξασφάλιζε αφ’ ενός την δυνατότητα στην σιιτική κυβέρνηση Μαλίκι να λαμβάνει μία συνεχή ροή πληροφοριών για τις κινήσεις των σουνιτών, και αφ’ ετέΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

ρου θα εκπαίδευε επαγγελματικά τον ιρακινό στρατό. Οι διαπραγματεύσεις αυτές ωστόσο ναυάγησαν, κυρίως λόγω της προεκλογικής εκστρατείας του Μπαράκ Ομπάμα, κύριο σύνθημα της οποίας ήταν ότι «οι Αμερικανοί θα επιστρέψουν στα σπίτια τους». Είναι κοινός τόπος σήμερα ότι, εάν είχαν παραμείνει έστω και χίλιοι Αμερικανοί στρατιώτες στο Ιράκ, η κατάληψη της Μοσούλης θα είχε αποτραπεί. Το δεύτερο λάθος έχει να κάνει με την αμερικανική στήριξη αυτή καθεαυτή στο πρόσωπο του Νουρί Αλ Μαλίκι. Ο τελευταίος, ήδη πριν την εισβολή του 2003, μαχόταν υπέρ της σιιτικής πλειοψηφίας. Ο ριζοσπαστισμός αυτός όμως συνεχίστηκε ακόμα και μετά την καθαίρεση του Σαντάμ Χουσεϊν, γεγονός που οδήγησε σε εμφύλιο πόλεμο το 2006. Οι Αμερικανοί επενέβησαν και, έπειτα από επίπονες προσπάθειες που στοίχισαν χιλιάδες ζωές, κατάφεραν να τερματίσουν την αιματοχυσία που προξένησε ο θρησκευτικός φανατισμός. Μόλις αποχώρησαν, όμως, μη αφήνοντας ένα γραφειοκρατικό πλαίσιο το οποίο θα περιόριζε την εξουσία του ενός, έδωσαν τον απαραίτητο χώρο στον Μαλίκι να δρα ανενόχλητος. Ο Μαλίκι συγκέντρωσε όλη την εξουσία και απέκοψε τους σουννίτες από αυτήν, ενώ ταυτόχρονα λειτουργούσε αυθαίρετα εναντίον τους. Το γεγονός αυτό οδήγησε τους σουννίτες στο να στραφούν στους εξτρεμιστές για ακόμα μία φορά. Τα σφάλματα της αμερικανικής πολιτικής συνέβαλαν καθοριστικά σε αυτήν την εξέλιξη. Την στιγμή που γράφεται το άρθρο αυτό, η αμερικανική κυβέρνηση εξετάζει όλα τα ενδεχόμενα. Οι αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν έχουν όλες τους οδυνηρό κόστος. Εάν αποφασισθεί να παραμείνει αδρανής η αμερικανική κυβέρνηση, είναι σχεδόν βέβαιο ότι νέες εστίες τρομοκρατών θα ανακύψουν τόσο στην Συρία όσο και στο Ιράκ. Κάτι τέτοιο, με ακόμα νωπή την μνήμη από την Ενδεκάτη Σεπτεμβρίου, δεν συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες. Από την άλλη, σε ενδεχόμενη απόφαση επέμβασης θα προκύψει το πρόβλημα ποιοί θα είναι οι νέοι σύμμαχοι σε αυτό το εγχείρημα. Πολλοί είναι οι αναλυτές που τονίζουν ότι το Ιράν μπορεί να αποτελέσει έναν τέτοιο σύμμαχο, αλλά φυσικά κανένας δεν μπορεί να ξεχάσει τα πρόσφατα σχέδιά του για πυρηνικό εξοπλισμό.

55

Το βέβαιο, πάντως, είναι ότι, είτε μέσω του Ιράν είτε όχι, η επέμβαση θα κοστίσει ακριβά στην Αμερικανική οικονομία, την στιγμή που ο Ομπάμα δεν έχει καταφέρει να τιθασσεύσει τις συνέπεις της οικονομικής κρίσης και ενώ η απόσταση μεταξύ πλουσίων και φτωχών διευρύνεται.

Μεταξύ του «ενδόξου απομονωτισμού» και του «επιθετικού ρεαλισμού» δεν υπάρχει ξεκάθαρο τοπίο. Ο «ενδιάμεσος χώρος’ χρειάζεται στιβαρή ηγεσία και δύσκολες αποφάσεις. Μέχρι τότε, η Νέμεσις από τα λάθη στο Ιράκ θα συνεχίσει να κατατρύχει την αμερικανική πολιτική.

Αλλαγές στο ισραηλινό στρατηγικό δόγμα

Μ

έχρι τις αρχές της δεκαετίας του ‹90, το Ισραηλινό στρατηγικό δόγμα βασίστηκε στην υπόθεση εργασίας ότι το χειρότερο πιθανό σενάριο που θα μπορούσε να συμβεί είναι ένας ολοκληρωτικός, συμβατικού τύπου πόλεμος (mikrehakol) με τον Αραβικό κόσμο. Η Ισραηλινή έννοια της εθνικής ασφάλειας βασιζόταν σε δύο αλληλένδετες αρχές: ότι το Ισραήλ δεν είχε άλλη επιλογή από το να αποτρέψει την Αραβική απειλή δια της βίας, ενώ ταυτόχρονα, αντιμετωπίζει έλλειψη στρατηγικού βάθους και αριθμητική κατωτερότητα σε έμψυχο δυναμικό. Η πρώτη Ιντιφάντα (1987-1993) και ο πρώτος Πόλεμος του Κόλπου (1991) άλλαξαν άρδην τα δεδομένα. Δύο νέες πηγές ανησυχίας προβλημάτισαν την ισραηλινή εξωτερική και πολιτική ασφαλείας. Από την μία ήταν η μη συμβατική -κυρίως πυρηνική και χημική- απειλή κυρίως από το Ιράκ, την Συρία και το Ιράν, και από την άλλη η χαμηλής έντασης, ασύμμετρη απειλή από μη κρατικούς φορείς (όπως η PLO, η Χαμάς και η Χεζμπολάχ), που στόχευε τόσο το κράτος του Ισραήλ όσο και και τους πολίτες του. Η δεύτερη Ιντιφάντα(2000-2003) και ο δεύτερος πόλεμος στον Λίβανο (2006) επιβεβαίωσαν με δραματικό τρόπο την ανάγκη αναθεώρησης του τότε στρατηγικού δόγματος. Με την κατασκευή του φράγματος από το 2002 στην Δυτική Όχθη και στην Γάζα, το Ισραήλ περιό-

56

του Ιωακείμ Αμπαρτζίδη ρισε σε σημαντικό βαθμό τις εσωτερικές απειλές ασφαλείας. Ακολούθως, με την εγχώρια παραγωγή συστημάτων ABM, όπως τα συστήματα Arrow (Hetz) και τα συστήματα ΑΜD, το Iron Dome (Σιδηρούν Θόλος) και Shield of David (Ασπίδα του Δαυίδ), το Ισραήλ επιχειρεί να θωρακίσει τον εναέριο χώρο και το έδαφος του από εξωτερικές απειλές συμβατικού ή μη τύπου. Η πραγματική συμβατική αραβική απειλή, μετά τις συνθήκες ειρήνευσης με την Αίγυπτο (1979) και την Ιορδανία (1994), την πολιτική μη εμπλοκής του Μπασάρ αλ-Άσαντ και την δεύτερη ήττα του Ιράκ το 2003, ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Ωστόσο, η ποσοτική ανάπτυξη σε στρατιωτικές τεχνολογίες RMA, που αποτελούν το σύγχρονο δόγμα μετασχηματισμού του Ισραηλινού στρατηγικού δόγματος, δεν εξάλειψε τις απειλές. Η Αραβική Άνοιξη, το ισλαμικό καθεστώς της Χαμάς και η πυρηνική απειλή του Ιράν δημιούργησαν νέα δεδομένα στο εύθραυστο γεωστρατηγικό περιβάλλον του Ισραήλ στην Εγγύς Ανατολή. Η ραγδαία άνοδος φονταμενταλιστών ισλαμιστών στην Αίγυπτο με την Μουσουλμανική Αδελφότητα του Μόρσι και η συσσώρευση ακραίων ισλαμιστικών-μισθοφορικών στοιχείων (ΙSIL, al-Nusra) στο Συριακό, έφεραν στην περιφέρεια του Ισραήλ εχθρούς πρωτόγνωρους και απρόβλεπτους. Η μη (άμεση) εμπλοκή του Ισραήλ στον συριακό εμφύλιο του Συριακού λαού και η έμμεση υποστήριξη στο στραΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα

τιωτικό πραξικόπημα του Σίσι στην Αίγυπτο, είναι ενδεικτικά της ισραηλινής ανησυχίας για τα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Προσφάτως, νέα εστία προβληματισμού αποτελεί η εισβολή και κατάληψη σημαντικού τμήματος του βορείου και δυτικού Ιράκ από ακραίους ισλαμιστές της ΙSIL και σουνίτες μπααθιστές υποστηρικτές τους. Η εξέλιξη αυτή λειτουργεί ως «ρομφαία» για το Ισραήλ. Από την μία η φιλοσιιτική κυβέρνηση του Μαλίκι, που λειτουργούσε ως γέφυρα για την διαμόρφωση ενός σιιτικού μπλόκ μεταξύ Ιράν-Ιράκ-Συρίας και Λιβάνου και πηγή εφοδιασμού σε έμψυχο και άψυχο υλικό από το Ιράν, τείνει να διαρραγεί. Ένα σενάριο εξαιρετικά θετικό για το Ισραήλ και αποτρέπει σε μεγάλο βαθμό τον Ιρανικό κίνδυνο απειλής στην γειτονία του Ισραήλ (μέσω της υποστήριξης στο Μπασάρ αλ-Άσαντ, την Χεζμπολάχ του Λιβάνου και την Χαμάς). Από την άλλη, βέβαια, διαμορφώνει μία νέα ασύμμετρη απειλή για το στρατηγικό δόγμα του εβραϊκού κράτους καθώς η πολυφωνία και η έλλειψη οργανωτικής δομής και πολιτικής των ακραίων ισλαμιστών τους καθιστά απρόβλεπτο παράγοντα που αποσταθεροποιεί επικίνδυνα την Μέση Ανατολή. Οι ακραίοι ισλαμιστές της ΙSIL δεν κρύβουν άλλωστε την επιδίωξή τους να αναβιώσουν το χαλιφάτο του Σαλαδίνου με την επιβολή Σαρίας στην γειτονία του Ισραήλ. Τυχόν επικράτηΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

σή τους και το ενδεχόμενο να πέσουν στην κατοχή τους μη-συμβατικά όπλα, μπορεί να πυροδοτήσει κατακλυσμιαίες εξελίξεις στην Μέση Ανατολή. Μια κίνηση επίδειξης δύναμης με επίθεση στο Ισραήλ δεν αποκλείεται. Το αμέσως ερχόμενο διάστημα θα αποκαλύψει τις προθέσεις των δρώντων παιγνίων στην περιοχή. Με ανοιχτό το μέτωπο σε Συρία, Λίβανο και Ιράκ, το Ισραήλ ίσως επιχειρήσει να κάνει πράξη την απειλή του για επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Το κουρδικό αναφλέγεται εκ νέου και ο σταθεροποιητικός παράγων των Κούρδων σε όλη την γεωγραφική περιοχή που διαβιούν κουρδικοί πληθυσμοί, θα ενεργοποιήσει εξελίξεις γεγονός που χρήσει σοβαρής συνεκτιμήσεως. Μια συνολική εξέταση του μοντέρνου ισραηλινού δόγματος στην Μέση Ανατολή, σχετικά με την τρομοκρατία και τις ασύμμετρες απειλές, μας δείχνει ότι, παραδόξως, μετά 66 χρόνια ύπαρξης, το Ισραήλ ακόμη και αν στρατιωτικά είναι ανώτερο εν συνόλω σε σχέση με τους Άραβες γείτονές του, εν τούτοις αντιμετωπίζει την ίδια υπαρξιακή απειλή στην Μέση Ανατολή. Η παρούσα κατάσταση, μετά το «άνοιγμα του ασκού του Αιόλου» στην Συρία, και τις πολιτικές-στρατιωτικές εξελίξεις στο Ιράκ, αποτελεί πρόκληση για τους Ισραηλινούς, που βάσει του στρατιωτικού τους δόγματος θα απαντηθεί, και σε σύντομο χρονικό διάστημα.

57

Τρία σενάρια γιά την Κίνα του Γεωργίου Κ. Οικονόμου

Σ

την δεκαετία του ’80, όταν ο Deng Xiaoping επεκράτησε ως ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της Κίνας και αναδείχθηκε ως ο αρχιτέκτων της πρωτοφανούς ανάπτυξής της, συμβούλευε τους συμπατριώτες του «να κρύψουν τις ικανότητές τους και να αναμένουν την ώρα τους». Αυτό ερμηνεύεται ότι με το πλήρωμα του χρόνου η Κίνα θα αποκαλύψει τις πραγματικές της προθέσεις. Πράγματι, από την δεκαετία του 1980 μέχρι τα μέσα του 2000, η Κίνα είχε σχετικά λίγες αντιπαραθέσεις, παρά την ανερχόμενη οικονομική, πολιτική και στρατιωτική της ισχύ, σε αντίθεση με την περίοδο από το 1950 και μέχρι την δεκαετία του 1970 επί Μάο, κατά τη διάρκεια της οποίας η Κίνα συγκρούστηκε στρατιωτικά με τους άμεσους γείτονές της, Ινδία, Βιετνάμ και Σοβιετική Ένωση, και επεχείρησε να επέμβει με καταστροφικά αποτελέσματα στην Ινδονησία και στην Αφρική. Σήμερα η Κίνα, σύμφωνα με το McKinsey Global Institute, αστικοποιείται με ρυθμούς εκατό φορές μεγαλύτερους από τους ρυθμούς που επετύγχανε το Ηνωμένο Βασίλειο, η πρώτη χώρα που αστικοποιήθηκε και μετετράπη σε βιομηχανική, και με ταχύτητα δέκα φορές γρηγορότερα. Επομένως η βιομηχανική επανάσταση της Κίνας έχει χίλιες φορές την δυναμική της βιομηχανικής επανάστασης της Μεγάλης

58

Βρεταννίας. Η Κίνα αισθάνεται ότι για ενάμιση αιώνα υπέστη ταπεινώσεις και αδικίες και συγχρόνως πιστεύει στο πεπρωμένο της και στην θέση της στην ιστορία, η οποία εκτείνεται για περίοδο σχεδόν 5.000 χρόνων. Οι καταπιεσμένοι έχουν πάντοτε μεγαλύτερη μνήμη από τους καταπιεστές τους. Το αίσθημα του εξευτελισμού είναι μοχλός της ιστορίας. Τείνουμε να το υποβιβάζουμε συστηματικά, παρ’ ότι είναι πιο εκρηκτικό από την οικονομική εκμετάλλευση, λόγω της δυσφορίας, της προσβολής και της ντροπής που προκαλεί. Οι πινακίδες στην Γαλλική συνοικία της Σαγκάης «Απαγορεύονται τα σκυλιά και οι Κινέζοι» δεν είναι εύκολο να ξεχαστούν. Προσφάτως, παρατηρείται μιά αλλαγή στην γεωπολιτική στάση της Κίνας. Η Κίνα διατηρεί από παλαιά εδαφικές διεκδικήσεις σε νησιά και θαλάσσιες περιοχές της Ανατολικής Ασίας, οι οποίες τελευταίως έχουν αποκτήσει επιθετικό, πολεμοχαρή και προκλητικό χαρακτήρα, δημιουργώντας ρήξεις με πολλούς από τους γείτονές της όπως οι Φιλιππίνες, το Βιετνάμ και η Μαλαισία. Η άνοδος της Κίνας ανάγκασε τους μικρότερούς της γείτονες να επαναπροσδιορίσουν την πολιτική τους και να αναζητήσουν προστάτες. Οι Φιλιππίνες και η Ιαπωνία ανακοίνωσαν «στρατηγική συμμαχία» για την διευθέτηση των θαλάσσιων διαφορών με την ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Κόσμος Κίνα, πράγμα το οποίο βεβαίως απεύχεται η Κίνα, που προτιμά να διευθετούνται οι διαφορές αυτές με το κάθε κράτος ξεχωριστά. Η συμπεριφορά της Κίνας προκαλεί σήμερα πολλές αντιδράσεις των εμπλεκομένων κρατών, τα περισσότερα όμως δεν έχουν την δυνατότητα να αποτρέψουν τα κινεζικά πλοία από του να περιπολούν τις θαλάσσιες περιοχές που διεκδικεί. Στο στρατιωτικό πεδίο, η Κίνα διπλασιάζει τις στρατιωτικές της δαπάνες κάθε πέντε χρόνια, και θα ήταν ο μεγαλύτερος αγοραστής όπλων παγκοσμίως αν δεν είχε και δική της πολεμική βιομηχανία. Αυτό δημιουργεί στα κράτη της περιοχής ανασφάλεια και νευρικότητα. Η Μαλαισία οκταπλασίασε τις αγορές όπλων την τελευταία πενταετία και η Σιγκαπούρη είναι εφέτος η πέμπτη μεγαλύτερη εισαγωγέας όπλων. Στην περίπτωση όμως της Ιαπωνίας, η Κίνα είναι αντιμέτωπη με μία από τις μεγαλύτερες ναυτικές δυνάμεις. Σε αντίθεση με τις Φιλιππίνες, που δεν είναι σε θέση να εμποδίσουν τα κινεζικά πλοία από το να καταπατούν τα χωρικά της ύδατα, η Ιαπωνία έχει υπερασπισθεί ενεργά τις αμφισβητούμενες νήσους γνωστές ως Senkaku στα ιαπωνικά και Diaoyu στα κινεζικά. Η διαμάχη μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας συνεχίζεται μήνες τώρα, για να μην πούμε από το 1972, όταν οι Ην. Πολιτείες «επέστρεψαν» στην Ιαπωνία την αλυσίδα των νήσων Ryukyu, που περιλαμβάνουν και τις αμφισβητούμενες νήσους, τις οποίες είχε ενσωματώσει η Ιαπωνία το 1895 μετά από νικηφόρο πόλεμο με την Κίνα. Ενδέχεται η δυναμική αυτή διεκδίκηση εκ μέρους της Κίνας να προέρχεται από το γεγονός ότι πιθανόν να υπάρχουν κοιτάσματα αερίου και πετρελαίου στην περιοχή. Η αναζωπύρωση της διεκδίκησης που άρχισε το 2006 φαίνεται ότι πηγάζει από το γεγονός ότι η Κίνα αισθάνεται δυνατή, επειδή η οικονομία της έχει ξεπεράσει την οικονομία της Ιαπωνίας και πιστεύει ότι η Ιαπωνία χρειάζεται πιο πολύ την αγορά της Κίνας από ό,τι η Κίνα χρειάζεται τα προϊόντα ή την τεχνολογία της Ιαπωνίας. *** Θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε την πολιτική της Κίνας όπως αναπτύσσεται σήμερα, λαμβάνοντας υπ’όψιν την ιστορία και τον πολιτισμό της. Πολλοί σινολόγοι έχουν γράψει με πειστικότητα ότι η άνοδος της Κίνας είναι προ των πυλών και δεν μπορεί να αναχαιτισθεί – ακόμη και αν η ετήσια αύξηση του ΑΕΠ της περιορισθεί στο 6% ετησίως (από 10% που ήταν κατά μέσο όρο στα τελευταία 30 χρόνια). Η Κίνα θα υπερσκελίσει τις Ην. Πολιτείες, ακόμη και ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

στην απίθανη περίπτωση που οι Ην. Πολιτείες ισοσκελίσουν τον προϋπολογισμό τους και επιστρέψουν στην ανάπτυξη. Σύμφωνα με την σχολή αυτή, τις θέσεις της οποίας ασπάζεται και η πολύ σοβαρή δεξαμενή σκέψης Peterson Institute for International Economics, η Κίνα στο προβλεπόμενο μέλλον θα καταστεί η μεγαλύτερη οικονομία και, αν οι Ην. Πολιτείες συνεχίσουν τη σημερινή οικονομική πολιτική τους, θα κυριαρχήσει και πολιτικά. Η θεωρία αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι, όταν μία δύναμη ή ένα κράτος καταστεί οφειλέτης, τότε παύει να είναι σε θέση να διατηρεί τον έλεγχο μιας δεδομένης κατάστασης. Παραδείγματα υπάρχουν άφθονα. Η Βρεταννία απέκτησε την διώρυγα του Suez όταν ανάγκασε την Αίγυπτο, κράτος οφειλέτη, να της μεταβιβάσει τον έλεγχο. Με την σειρά της, η Βρεταννία έχασε τον έλεγχο του Suez όταν έγινε η ίδια οφειλέτρια και οι Ην. Πολιτείες την ανάγκασαν να αποσύρει τα στρατεύματά της προ του φάσματος της πτώχευσης. Οι Ην. Πολιτείες χρησιμοποιούν συχνά την οικονομική τους δύναμη για να υλοποιήσουν την εξωτερική τους πολιτική. Από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Ην. Πολιτείες είναι υπεύθυνες για το 70% των οικονομικών κυρώσεων που έχουν επιβληθεί παγκοσμίως. Το ίδιο όπλο θα είναι εις θέσιν να χρησιμοποιήσει και η Κίνα μέσα σε μερικές δεκαετίες. Εάν οι Ην. Πολιτείες συνεχίσουν να διατηρούν το τεράστιο χρέος προς την Κίνα, τι επιλογή θα έχουν από το να υποκύψουν; Οι επιλογές καθίστανται σκληρές και επώδυνες. Βασικά, το πρώτο σενάριο βασίζεται εξ ολοκλήρου στην αρχή ότι η οικονομική επικυριαρχία οδηγεί σε πολιτική επικυριαρχία. Το δεύτερο σενάριο βασίζεται στην ανάλυση της ιστορίας. Η σχολή αυτή πρεσβεύει ότι η Κίνα, ανεξαρτήτως ρυθμών ανάπτυξης και απουσίας δημόσιου χρέους, δεν θα καταστεί υπερδύναμη. Σύμφωνα με αυτήν, δεν αρκεί η οικονομική ευρωστία για να επικρατήσει μιά δύναμη, αλλά εξαρτάται από την στρατηγική που αναπτύσσει. Και αυτό ισχύει ανά τους αιώνες. Στην περίπτωση της Κίνας, η αλματώδης οικονομική ανάπτυξή της θα υποχρεώσει άλλα κράτη να συμμαχήσουν για να περιορίσουν την επικυριαρχία της. Ως παράδειγμα αναφέρεται η οικονομική και στρατιωτική ανάπτυξη της Γερμανίας στον 19ο αιώνα, η οποία υποχρέωσε πρώην εχθρούς όπως η Γαλλία και η Αγγλία να συμμαχήσουν μεταξύ τους και με την Ρωσσία. Η παρούσα συμπεριφορά της Κίνας έχει δημιουργήσει ήδη, σε περιφερειακό επίπεδο, την συμμαχία Ιαπωνίας και Φιλιππινών, 59

είν α ι δε ο καταλύτης για την αλλαγή συμπεριφοράς των χωρών της περιοχής αναφορικά με την παρουσία των Ην. Πολιτειών, την οποία σήμερα επιζητούν. Σε παγκόσμιο επίπεδο, γίνεται προσπάθεια ίδρυσης νέου οργανισμού εμπορίου με την επωνυμία «Υπέρ-Ειρηνικός Συνεταιρισμός» (Trans- Pacific Partnership – TPP), της οποίας ο ανομολόγητος σκοπός είναι ο αποκλεισμός της Κίνας. Οι χώρες που προσβλέπουν στη συμμετοχή τους στο ΤΡΡ είναι η Νέα Ζηλανδία, το Βιετνάμ, το Περού, η Ιαπωνία, οι Ην. Πολιτείες, ο Καναδάς, το Μεξικό, η Χιλή, η Μαλαισία, η Σιγκαπούρη, το Brunei και η Αυστραλία και καλύπτουν το 40% της παγκόσμιας παραγωγής και περίπου το 1/3 του διεθνούς εμπορίου. Η δικαιολογία που αιωρείται για την πρωτοβουλία αυτή είναι ότι, από το 2001 που η Κίνα έγινε δεκτή στον Οργανισμό Διεθνούς Εμπορίου (World Trade Organisation – WTO) και της άνοιξαν οι διεθνείς αγορές, δεν έπαψε να εκμεταλλεύεται το γεγονός, χωρίς όμως να συμμορφώνεται η ίδια με τους κανόνες του WTO, πράγμα που έχει δυσαρεστήσει τους πάντες. Το ερώτημα είναι: γιατί η Κίνα δεν αλλάζει συμπεριφορά; Όπως η Γερμανία του Γουλιέλμου έπρεπε να είχε προβλέψει ότι η ανάπτυξη του ναυτικού της θα ωθούσε σε συμμαχία τις άλλες δυνάμεις εναντίον της, έτσι και η Κίνα, με το να απαιτεί τον έλεγχο νήσων απομακρυσμένων από τις ακτές της και κοντά σε άλλα κράτη, πρέπει να αντιληφθεί ότι θα υπάρξει βίαιη αντίδραση. Δυστυχώς, όμως, κράτη με μεγάλες επιτυχίες και ανάπτυξη, κατά την άποψη αυτή, πάσχουν από μεγαλοϊδεατισμό και δεν λειτουργούν όπως τα συνηθισμένα κράτη. Οι Κινέζοι πάσχουν από σύνδρομο ανωτερότητας, θεωρώντας τους ξένους αφελείς και κατώτερους του πολιτισμού τους, που έχει να επιδείξει την τέχνη του πολέμου του Sun Tzu. Οι Κινέζοι πιστεύουν, και δικαί60

ως, ότι προέρχονται από αρχαίο και μεγάλο πολιτισμό, ενώ θεωρούν τους Αμερικανούς αφελείς. Η ιστορία, όμως, άλλα διδάσκει. Δύο από τις τελευταίες τρεις δυναστείες της Κίνας ελέγχονταν από μικρές νομαδικές ομάδες που αποτελούνταν κατά πλειοψηφία από μη Κινέζους, ενώ σήμερα η τακτική της Κίνας έχει δημιουργήσει έναν κύκλο εχθρικών και καχύποπτων κρατών. Στην πραγματικότητα, η Κίνα δεν έχει πραγματικούς συμμάχους. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι η κινεζική διπλωματία έχει διαμορφωθεί σε περίοδο όπου οι διακρατικές σχέσεις περιορίζονταν μεταξύ κινεζικών «τοπικών» κρατών επιρρεπών σε ανατροπές, αλλαγές συμμαχιών και γρήγορες συμφωνίες. Σύμφωνα με την σχολή αυτή, η Κίνα εξακολουθεί να πιστεύει ότι τα ξένα κράτη είναι το ίδιο καιροσκοπικά στις συναλλαγές τους. Όμως από πάμπολλα παραδείγματα η πρακτική αυτή, αντί να βοηθά την Κίνα, τρομάζει και απωθεί τους άλλους. Θα μπορούσε να πει κανείς το ίδιο για την Τουρκία, της οποίας η πολιτική δημιουργεί καχυποψίες στους γείτονες και δεν επιτρέπει να γίνονται συμφωνίες επ’ ωφελεία της Τουρκίας. Κατά τους θιασώτες της θεωρίας αυτής, σπανίως ανερχόμενη δύναμη κερδίζει, εκτός εάν δημιουργήσει ή αποκτήσει πλεονεκτική θέση λόγω κάποιου κομβικού γεγονότος όπως π.χ. σε περίπτωση πολέμου. Οι Ην. Πολιτείες εχρησιμοποίησαν την ήττα της Ιαπωνίας και την παρακμή της Βρεταννίας και της Γαλλίας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για να ελέγξουν τον Ειρηνικό Ωκεανό. Όμως, οι Ην. Πολιτείες δεν είχαν εδαφικές απαιτήσεις αλλά εμφανίστηκαν ως αρωγοί και κομιστές οικονομικής βοήθειας. Η συμπεριφορά αυτή εβοήθησε την ανάπτυξη των Ην. Πολιτειών στον Ειρηνικό. Σε αντίθεση με τις Ην. Πολιτείες, η Κίνα ήδη αντιμετωπίζεται ως άρπαγας και δεν έχει επιτύχει σχεδόν τίποτα. Στις 4 Ιουνίου 2013 η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε δασμούς (tariffs) σε κινεζικά φωτοβολταϊκά (solar panels), λόγω παράβασης των κανονισμών anti – dumping, την δε επομένη η Κίνα απάντησε με την εξαγγελία διεξαγωγής έρευνας στο θέμα των εξαγωγών Ευρωπαϊκών κρασιών στην Κίνα, με τη δικαιολογία ότι ενισχύοντο με κρατικές επιδοτήσεις. Η εφημερίδα People’s Daily, η οποία είναι η «φωνή» του ΚΚΚ, δημοσίευσε κύριο άρθρο προειδοποιώντας την Ε.Ε. να μην αρχίσει εμπορικό πόλεμο, τονίζοντας ότι «οι αλλαγές ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Κόσμος που έχουν επέλθει στο παγκόσμιο ισοζύγιο δυνάμεων δεν άλλαξαν την αφ’ υψηλού συμπεριφορά μερικών Ευρωπαίων». Το τρίτο σενάριο ευρίσκεται κάπου στην μέση. Παραδέχεται ότι η ιστορία της Κίνας κουβαλά ένα δυσβάστακτο βάρος αλλά συγχρόνως ότι είναι ικανή να προσαρμοσθεί και να αλλάξει. Η παρούσα κρίση προέρχεται από το πιστεύω της Κίνας ότι η ταπείνωση που υπέστη στον 19ο και 20ο αιώνα πρέπει να αποκατασταθεί. Το 1793 ο Κινέζος αυτοκράτορας απέρριψε το αίτημα του Γεωργίου ΙΙΙ να ανοίξει το μεταξύ τους εμπόριο και αυτό επέτρεψε στην Βρεταννία να επιστρέψει στην δεκαετία του 1830 με κανονιοφόρους, με αποτέλεσμα να κυριαρχήσει στην οικονομία της, οι Κινέζοι να ταπεινωθούν, οι προσπάθειές τους για εκσυγχρονισμό να καταρρεύσουν και τελικώς να επικρατήσει ο Μάο. Το αίσθημα της αδικίας και η επιθυμία της αποκατάστασης είναι μία αντίληψη που έχουν όλα τα υγιώς σκεπτόμενα κράτη, που βλέπουν με τον ίδιο φακό τον κόσμο και το συμφέρον τους. Η Κίνα σήμερα έχει διανύσει μία τεράστια απόσταση για να επιστρέψει στην ανάκαμψη. Εκατοντάδες εκατομμύρια Κινέζων έχουν ξεφύγει από την φτώχεια και εκατοντάδες εκατομμύρια έχουν μεταπηδήσει στην νέα μεσαία τάξη. Η Κίνα είναι έτοιμη να διεκδικήσει τη θέση που πιστεύει ότι της ανήκει στον κόσμο. Η Κίνα είναι διατεθειμένη και προσπαθεί να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις της νέας εποχής και αυτό το βλέπουμε με την κατασκευή σιδηροδρόμων, εργοστασίων και ναυπηγείων (ήδη από τον 19ο αιώνα). Δυστυχώς, οι συγκυρίες, σύμφωνα με τους υποστηρικτές της θέσης αυτής, δεν επέτρεψαν στην Κίνα να αξιοποιήσει το άνοιγμα προς τον εκμοντερνισμό, λόγω της έλευσης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος αποδυνάμωσε την δημοκρατική κυβέρνηση, η οποία ουσιαστικά δεν εβοηθήθη από τις Η.Π.Α., με αποτέλεσμα να ανέλθει στην εξουσία ο Μάο με τα γνωστά επακόλουθα. Κατά γενική ομολογία, η εξωτερική πολιτική της Κίνας επί κομμουνιστικής διακυβέρνησης υπήρξε καταστροφική και τουλάχιστον ερασιτεχνική. Ενώ αρχικώς είχε αποκτήσει κάποια ερείσματα στον αναπτυσσόμενο κόσμο αντιπαρατασσόμενη στις Ην. Πολιτείες, λόγω της αλλοπρόσαλλης πολιτικής της έχασε την καλή μαρτυρία που είχε αποκτήσει, όπως αποδεικνύει η διαμάχη της με το Βιετνάμ, που κατέληξε στην εισβολή του 1979, και η ενίσχυση των Μαοϊκών κινημάτων στην Αφρική, όπως π.χ. συνέβη στην Γκάνα. Σήμερα δε, ενώ η Κίνα έχει επενδύσει πάρα πολλά στην Αφρική λόγω ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

των πολύτιμων πρώτων υλών που διαθέτει η αφρικανική ήπειρος, εν τούτοις η ακολουθούμενη πολιτική της είναι τουλάχιστον αμφιλεγόμενη. Δεν επιδεικνύει καμμία ευαισθησία προς τους κατοίκους και τις ανάγκες τους, παρά μόνον ενδιαφέρεται να τα έχει καλά με τους κυβερνώντες, αδιαφορώντας πού διοχετεύεται και πως αξιοποιείται η βοήθειά της. Παρ’ όλα αυτά, το γεγονός παραμένει ότι η Κίνα, με τις τεράστιες ανάγκες που έχει σε πετρέλαιο και πρώτες ύλες, εξ αιτίας των οποίων φροντίζει να αναπτύξει τη ναυτική της δύναμη και να συνομολογήσει συμφωνίες για την κατασκευή αγωγών μέσω κρατών της Κεντρικής Ασίας, είναι υποχρεωμένη να μάθει να συμπεριφέρεται ως υπεύθυνος παίκτης στην διεθνή σκακιέρα. Η αντίληψη αυτή είναι, κατά την γνώμη μας, η λογική που πρέπει να ακολουθηθεί για να φθάσει η Κίνα στο ποθούμενο αποτέλεσμα. Δεν σημαίνει, όμως, ότι η Κίνα θα την ακολουθήσει. *** Για να φθάσουμε σ’ ένα ορθολογικό συμπέρασμα εξετάζοντας τις τρεις εκδοχές που αναλύσαμε πιο πάνω, πρέπει να προστρέξουμε στις βασικές αρχές και τους παράγοντες που επηρεάζουν την συμπεριφορά των εθνών στην δεδομένη εποχή και συγκυρία. Οι αρχές αυτές είναι παραδοσιακά η γεωπολιτική και έχει τώρα προστεθεί και η γεωοικονομία. Η γεωπολιτική ξεκινά από τον 19ο αιώνα και εξετάζει τις βασικές παραμέτρους που την διέπουν, δηλαδή δημογραφία, φυσικός πλούτος, στρατός, στόλος, συμβατικά και πυρηνικά όπλα, κ.λπ., παρέμεινε δε η κυριαρχούσα άποψη για την ανάλυση των δυνάμεων κατά την μεγαλύτερη περίοδο του 20ου αιώνα. Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, η γεωοικονομία έγινε το αντίβαρο της γεωπολιτικής. Το 1990 ο Edward Luttwak, εξέχων στρατηγιστής, έγραψε ότι η γεωοικονομία εφαρμόζει την «λογική της διαμάχης» στην «γραμματική του εμπορίου». Κατά την άποψη αυτή, το μέγεθος του ΑΕΠ και η αύξησή του, τα εμπορικά ισοζύγια, τα νομισματικά αποθέματα και οι εξωτερικές επενδύσεις είναι βασικοί παράγοντες στην εκτίμηση της ισορροπίας δυνάμεων. Παρ’ όλο που η Κίνα δεν είναι σήμερα συγκρίσιμη στρατιωτικά με τις Ην. Πολιτείες, είναι η μεγαλύτερη κάτοχος αμερικανικού δανείου και αντιπροσωπεύει σχεδόν το 15% του παγκόσμιου ΑΕΠ, πράγμα το οποίο την κατατάσσει σε γεωοικονομική υπερδύναμη. Είναι φανερό ότι η γεωπολιτική και η γεωοικονομία συμπληρώνουν τις παραμέτρους σύμφωνα στις οποίες είναι δυ61

Κόσμος νατόν να βασισθεί μία ρεαλιστική ανάλυση. Όμως, για να συμπληρωθούν οι παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν για την ανάλυση αυτή, πρέπει να προσθέσουμε στους δύο που αναλύσαμε πιο πάνω και την γεωτεχνολογία, η οποία αναπτύσσεται με γεωμετρική πρόοδο. Η γεωτεχνολογία μελετά τις νέες ανακαλύψεις που είναι δυνατόν να προσφέρουν γεωοικονομικά πλεονεκτήματα και γεωπολιτικά οφέλη μέσω στρατηγικών τους χρήσεων. Κάθε περίοδος της ανθρωπότητας έχει σφραγισθεί από μία ή περισσότερες καταλυτικές ανακαλύψεις, όπως π.χ. ο τροχός, το τόξο, τα ατμόπλοια και οι σιδηρόδρομοι, η πυρίτιδα, η πυρηνική ενέργεια,

οι οποίες αποτελούν την γεωτεχνολογική αλλαγή. Η διαφορά του σήμερα με το χθες είναι η ταχύτητα της αλλαγής η οποία επέρχεται με γεωμετρική πρόοδο. Σύμφωνα με τον νόμο του Moore (Moore’s Law), υπάρχει διπλασιασμός της τεχνολογικής προόδου κάθε δύο χρόνια. Επειδή όλες οι πρόοδοι, από την βιοτεχνολογία μέχρι την ρομποτική, υπόκεινται στον νόμο του Moore, αυτό επηρεάζει την γεωπολιτική και τη γεωοικονομία. Αρκεί να θυμηθούμε ότι το κοινό σημερινό iphone, που εκατομμύρια χρήστες κουβαλούν στην τσέπη τους, έχει περισσότερες ικανότητες από ό,τι είχαν οι υπολογιστές της NASA κατά την προσελήνωση του Apollo 11 πριν από σαράντα χρόνια. Και αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ότι το Net, Facebook και SMS, με τα οποία «παίζουν» σήμερα τα παιδιά, ήταν κατά μία εκδοχή, η οποία όμως αμφισβητείται, από τους βασικούς παράγοντες που άλλαξαν την όψη της Μέσης Ανατολής. Αρκεί να θυμηθούμε ότι στις 28 Ιανουαρίου 2011 η 62

κυβέρνηση Mubarak «έκλεισε» το internet για να αποφύγει τις διαμαρτυρίες, και αυτό υπήρξε έναυσμα για τους ακτιβιστές να κατακλύσουν τους δρόμους και να επιταχύνουν την πτώση του καθεστώτος. Οι ανατροπές όλων των καθεστώτων της περιοχής οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην τεχνολογία, ασχέτως αν από τις αλλαγές επωφελήθηκαν τα συντηρητικά στρώματα των κρατών αυτών. Για να γίνει αντιληπτή η σημασία της τεχνολογίας στην σημερινή εποχή, αρκεί να αναφερθούμε στον «πόλεμο» που διεξάγεται σήμερα στον κυβερνοχώρο, όπου οι Ην. Πολιτείες και η Μεγ. Βρεταννία κατηγορούν την Κίνα για πολύ εκτεταμένη κατασκοπεία σε όλους γενικώς τους τομείς των αμυντικών, κρατικών, βιομηχανικών, επιχειρηματικών και τεχνολογικών δραστηριοτήτων των κρατών τους. Παρά ταύτα, από τα μέχρι σήμερα υπάρχοντα γνωστά δεδομένα, το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι η Κίνα, λόγω ακριβώς της παγκοσμιοποίησης και της πρόσμιξης των πολιτισμών, θα καταστεί ένας αξιόπιστος παίκτης στην διεθνή σκηνή και η πρώτη οικονομική δύναμη στον κόσμο. Αυτό θα το κατορθώσει νοουμένου ότι θα επιτρέψει στους πολίτες της περισσότερες ελευθερίες και δικαιώματα. Ναι μεν έχει αποδειχθεί ότι η ελεγχόμενη ευμάρεια και ο κρατικός καπιταλισμός είναι σήμερα οι κύριοι μοχλοί ανάπτυξης της χώρας αυτής, αλλά όπως έχει διαφανεί από τις αναταράξεις στην Μέση Ανατολή δεν αρκεί. Όταν ο λαός γεμίσει το στομάχι του χρειάζεται και κάτι παραπάνω. Η Κίνα πρέπει να τολμήσει το άλμα αυτό. Χρειάζεται περισσότερη ελευθερία, έστω και ελεγχόμενη. Στην περίπτωση που η Κίνα το επιτρέψει, όντως θα γίνει η πρώτη υπερδύναμη, αλλά δεν θα είναι ποτέ η μοναδική υπερδύναμη, όπως έχουν διατελέσει οι Ην. Πολιτείες. Οι εποχές αυτές παρήλθαν ανεπιστρεπτί. Το καλύτερο που μπορεί να ελπίζει η Κίνα, είναι να είναι ή πρώτη δύναμη σ’ έναν πολυκεντρικό κόσμο.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

αφιερωμα

ΚYΠΡΟΣ

1974-2014 40 χρόνια αισχύνης To χρυσοπράσινο φύλλο

και ο πειρασμός του ανέξοδου Ελλαδίτικου ριζοσπαστισμού του Α.Δ. Παπαγιαννίδη

Τ

ο Κυπριακό και η ενασχόληση του Ελλαδικού Ελληνισμού μ’ αυτό -κάποτε γινόταν λόγος και για «εθνικόν κέντρον», ύστερα η διατύπωση έφθινε, ευτυχώς για την ειλικρίνεια των πραγμάτων, ιδίως από την στιγμή τού: «η Κύπρος αποφασίζει, η Ελλάς συμπαρίσταται»...- έχει χρησιμεύσει για πολλά. Έχει λειτουργήσει ως αμόνι για την σφυρηλάτηση (όχι-και-τόσο-ανθεκτικής, είναι αλήθεια) εξωτερικής πολιτικής, από τα χρόνια όπου η χώρα, ενθυμούμενη ότι είναι νικήτρια (καλά, εν τάξει, μεταξύ

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

των νικητών...) του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, επιχειρούσε να «δοκιμάσει» την χρησιμότητα των νεόκοπων ακόμη Ηνωμένων Εθνών. Έχει παίξει τον ρόλο litmus test των προθέσεων του ΝΑΤΟ, όταν ανεπιτυχώς επιχειρήθηκε να αφυπνισθούν τα αντανακλαστικά της Συμμαχίας μετά τον Αττίλα-ΙΙ. Έχει ακόμη επιχειρηθεί να θέσει σε κίνηση μηχανισμούς μοχλών του Κοινοτικού/Ενωσιακού οικοδομήματος, με την διπλή τριγωνική σχέση Ελλάδας-ΕΕ-Τουρκίας και ΚύπρουΕΕ-Τουρκίας.

>>

63

Σ’ ένα άλλο επίπεδο, έχει επιχειρηθεί να υποστασιοποιήσει την ίδια την έννοια του «Ελληνισμού», έννοια είν’ αλήθεια αρκετά ταλαιπωρημένη, καθώς δεν είναι βέβαιο ότι έχει αποκρυσταλλωθεί με τρόπο που να περιλαμβάνει την έννοια της θυσίας, πάντως της ανάληψης κόστους, στην φάση τουλάχιστον εκείνη που οι «αλησμόνητες πατρίδες» ήταν προφανέστατα πλέον λησμονημένες. Όποιος νομίσει ότι η έννοια αυτή έχει μόνον τα χρώματα του ρομαντικού ορίζοντα, ας ανακαλέσει στην μνήμη κάτι που ονομάσθηκε προς στιγμήν Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα/Ενιαίος Αμυντικός Χώρος, έως ότου η σκιά των Υμίων έσβησε αποτελεσματικώτατα τις ψευδαισθήσεις. Για να προσγειώσουμε όμως την συζήτηση στον ωφελιμισμό της τωρινής εποχής, η Κυπριακή πραγματικότητα της διεκδίκησης των ενεργειακών πόρων της Λεκάνης της Λεβαντίνης, με την Αφροδίτη να αντικρίζει τον Λεβιάθαν και με την Ισραηλινή στήριξη να επιτρέπει στην Κύπρο να αντιμετωπίζει την τουρκική απειλή χωρίς να υποχωρεί προτροπάδην (όπως η Ελλάς-εθνικό κέντρο μετά το «no men, no ships, no flags»), επιτρέπει και σ’ εμάς να αναζητούμε... ονομασία για την ενδεχόμενη ενεργειακή παρουσία μας στον χάρτη! Αν όμως αυτού του είδους οι διασυνδέσεις καταγράφονται, ύστερα έρχονται και σβήνουν, υπάρχει και μια βαθύτερη επίπτωση στην πορεία των πολιτικών πραγμάτων στην Ελλάδα, που ως θρυαλλίδα (ή ως παράγοντας τόνωσης ή ως πρόσχημα: ο καθείς μπορεί να δώσει την δική του ερμηνεία...) αξιοποιούν την ένταξη του Κυπριακού στην δημόσια Ελλαδίτικη συζήτηση. Ήδη απο την εποχή των μεγάλων διαδηλώσεων άνοιξαν τα κεφάλια σε ανθρώπους μιας γενιάς, στα ούτως ή άλλως ταραγμένα μεταπολεμικά χρόνια - για την Ένωση και την εναντίωση στην βρεταννική αποικιοκρατία. ύστερα στην εποχή των συγκρούσεων των δύο Κοινοτήτων σε μια Κύπρο που αναζητούσε Μακαριακά ερείσματα στους Αδεσμεύτους, αποκλίνοντας από την ΝΑΤΟϊκή μονόδρομη ένταξη. ασφαλώς στα τραγικά απόνερα της εισβολής/κατοχής μετά το προδοτικό όσο και αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου επί Χούντας Ιωαννίδη, που έφερε την Ελλάδα εκτός στρατιωτικού σκέλους της Συμμαχίας με πρωτοβουλία Κ. Καραμανλή. πάλι στους μήνες επώασης του Σχεδίου Ανάν (και διαμόρφωσης των συνθηκών του Κυπριακού 64

«Όχι») με μια στροφή Ευρω-αμφιβολίας. Στις, ομολογουμένως ανόμοιες, περιπτώσεις αυτές, ένα κοινό στοιχείο υπορρέει: λειτουργεί το Κυπριακό για να φορτίσει (και εν συνεχεία να εκτονώσει) με ριζοσπαστική διάθεση την Ελλαδική πολιτική σκηνή. Να αποκρυσταλλώσει, αν προτιμάτε, ένα «αντι-» που παγίως ελλοχεύει στην Ελληνική πολιτική πραγματικότητα: μην βιαστείτε, όμως, να το κατηγοριοποιήσετε ως ευρισκόμενο στα αριστερώτερα του πολιτικού φάσματος - τόσο οι διεκδικήσεις της Ένωσης την εποχή του Αγώνα της Κύπρου, όσο και η αντιπαράθεση με το Σχέδιο Ανάν δύσκολα θα μπορούσαν να ενταχθούν σε μια τέτοια σχηματοποίηση - ή και να το εντάξετε σε κάτι το αντι-Δυτικό/αντι-καπιταλιστικό κοκ. σχήμα. Θα μας ανεχθεί ο αναγνώστης, να του προτείνουμε ένα άλλο αναλυτικό εργαλείο για τον Ελλαδικό ριζοσπαστισμό, όπως αυτός γεννιέται απο την τριβή με το Κυπριακό/με τα Κυπριακά. Είναι ένας ριζοσπαστισμός ανέξοδος για μας! «Άλλος πληρώνει». Τραγικά (και τραυματικά για την εθνική αυτοεκτίμηση, ό,τι κι αν ο όρος σημαίνει, αν δηλαδή σημαίνει κάτι...), αυτό επαληθεύθηκε στην περίπτωση της προδοσίας της Κύπρου, η οποία «χάρισε» στην Ελλάδα την περίπου χωρίς κόστος Μεταπολίτευση, πλην με συγκλονιστικό κόστος για τον Κυπριακό Ελληνισμό. Όμως και οι πειραματισμοί της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής με τον ΟΗΕ όταν το Κυπριακό ξεκινούσε, και η συμπαράταξη με την απόρριψη του Σχεδίου Άτσεσσον (και με όσα επακολούθησαν) ή και η Μεραρχία στην Κύπρο, μπορεί να βοήθησαν στην όρθωση της σπονδυλικής στήλης των Ελλαδικών πολιτικών ηγεσιών, όμως πληρώθηκαν απ’ άλλους: κι αν όχι προοπτικά από τους Κύπριους, πάντως απο την Ελληνική μειονότητα στην Πόλη. Όσο για το τι πολιτικό κεφάλαιο αφέθηκε να φύγει με τον ΕΑΧ ή με τον αντι-Ανάν, το μέλλον θα δείξει (σε όσους θέλουν να το δουν, εννοείται) απο ποιούς τελικά χάθηκε. [Για να μην κλείσουμε με παρεξήγηση αυτό το σημείωμα: δεν αναφερόμαστε στο τι ήταν ορθό και τι όχι και στην μια και στην άλλη περίπτωση. Αμφότερα κρίθηκαν απο την λαϊκή κυριαρχία - το πρώτο έμμεσα, το δεύτερο δημοψηφισματικά. Εκείνο στο οποίο αναφερόμαστε είναι με πόση ειλικρίνεια, διαφάνεια κοκ. επιμερίστηκε το κόστος και των αποφάσεων και των υπαναχωρήσεων]. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα

Η Κύπρος δεν κείται μακράν του Δ. Πολίτη η Κύπρος, όπως και η Κρήτη, η Πελοπόννησος, η Θράκη και όλες οι υπόλοιπες ελληνικές περιοχές, είναι αναπόσπαστο μέρος ενός ενιαίου εθνικού συνόλου

Κ

ατά την δεκαετία του ’80, εμφανίσθηκε μία προσπάθεια τεχνητής κατασκευής μίας υποτιθέμενης «κυπριακής ταυτότητας» από διάφορους «προοδευτικούς» κυπριακούς και ελλαδικούς κύκλους. Αυτή η προσπάθεια αποσκοπούσε πρωτοσταδίως στην αποκοπή των Ελλήνων της Κύπρου από τον εθνικό ελληνικό κορμό. Δευτεροσταδίως δε αποσκοπούσε στην ένταξη, στην υποτιθέμενη αναδυόμενη κυπριακή ταυτότητα, και των Τούρκων της Μεγαλονήσου. Έλληνες και Τούρκοι της Κύπρου θα έπαυαν να είναι Έλληνες και Τούρκοι, και θα γίνονταν «Κύπριοι». Έτσι, θα μπορούσε, πίστευαν ή έλεγαν ότι πίστευαν οι θιασώτες αυτής της σχολής, να δημιουργηθεί μία «ενιαία κυπριακή δημοκρατία», χωρίς εσωτερικές «εθνικιστικικές» διχοτομήσεις. Σήμερα, υπό το φως των εξελίξεων που ακολούθησαν την ανακήρυξη του ψευδοκράτους, τα δραματικά γεγονότα της Δερύνειας, το Σχέδιο Ανάν και την κυπριακή χρεωκοπία, όλα αυτά μπορεί να φαίνονται ασυναρτησίες ή και προϊόντα σκοτεινών προθέσεων, αλλά υπήρξε μία εποχή που κάποιοι επεχείρησαν να τα θέσουν επί τάπητος. Σκοπός τους ήταν άραγε η «λύση» του Κυπριακού; (λύση σε εισαγωγικά, διότι θα βασιζόταν σε ανύπαρκτα ερείσματα). Ή επεδίωκαν αλλότριες γεωπολιτικές σκοπιμότητες; Η προπαγάνδα περί «κυπριακής ταυτότητας» καλλιέργησε εντέχνως την ευθύνη της ελλαδικής πλευράς γιά την εισβολή του Αττίλα. Ευθύνη αναμφισβήτητη, αλλά προϊόν απόφασης όχι μίας δημοκρατικά εκλεγμένης ελληνικής κυβέρνησης, αλλά ενός σκοτεινού, μυστικοκοπαθούς και πιθανότατα ψυχοπαθούς και πάντως πολιτικά και διπλωματικά αστοιχείωτου δικτάτορα. Δεν ήταν ευθύνη του ελληνικού λαού, ο οποίος στην Επιστράτευση του 1974 προσήλθε με ενθουσιασμό γιά να πολεμήσει γιά την Κύπρο. Το 1922 οι Μικρασιάτες αποκήρυξαν την αντιβενιζελική παράταξη επειδή τους κατέστρεψε, αλλά δεν αποποιήθηκαν την εθνική τους ταυτότητα. Το ίδιο και οι Κύπριοι δεν επρόκειτο να

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

αποκηρύξουν την ελληνικότητά τους λόγω του εθνικού εγκλήματος του Ιωαννίδη. Αφ’ ετέρου η προπαγάνδα περί «κυπριακής ταυτότητας» αξιοποίησε την ευνοϊκή μακρο-οικονομική συγκυρία, που προσέδιδε στην Κύπρο μία αίσθηση ευημερίας, αυτάρκειας και μη εξάρτητης από το εθνικό κέντρο. Αίσθηση όμως απατηλή, διότι παραγνώριζε μεταξύ άλλων το γεγονός ότι η οικονομική αυτάρκεια δεν έχει καμμία έννοια αν δεν βασίζεται σε μία πολιτική και κυρίως αμυντική αυτάρκεια. Κάτι που επιβεβαιώθηκε πλήρως τα επόμενα χρόνια, κυρίως με την ένταξη της Κύπρου την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Σχέδιο Ανάν, το Φυσικό Αέριο. Σε αυτές τις περιστάσεις αποδείχθηκε ότι μόνον ως ενιαίο σώμα Ελλάδα και Κύπρος μπορούν να είναι παρούσες στο παγκόσμιο γεωπολιτικό τοπίο. Η «κυπριακή ταυτότητα» αποτελούσε στην πραγματικότητα εργαλειακή προϋπόθεση γιά την πολιτιστική και πολιτική αυτονόμηση της Κύπρου από τον Ελληνισμό και την απόσπασή της από την ευρύτερη ελληνική γεωπολιτική αρχιτεκτονική στην Ανατολική Μεσόγειο. Κανείς τότε δεν αντελήφθη ότι με αυτόν τον τρόπο η Κύπρος δεν θα έπαυε μόνον να αποτελεί «προέκταση» της Ελλάδας προς Ανατολάς, αλλά θα έπαυε ταυτόχρονα να αποτελεί και προγεφύρωμα του Ισραήλ προς δυσμάς. Διότι λίγοι συνειδητοποιούσαν ότι η Τουρκία, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο και την βεβιασμένη ένταξή της στον Δυτικό Συνασπισμό, θα επέστρεφε στην βαθύτερη-άρα ισχυρότερη και αληθινώτερη- ασιατική και ισλαμική της ταυτότητα. Η Κύπρος, παρά το γεγονός ότι βρίσκεται στον μυχό μεταξύ Μικράς Ασίας και Συρίας, παρά ταύτα κλιματολογικά, εδαφολογικά, οικονομικά, πολιτισμικά, εθνολογικά είναι ένα μέρος της Ελλάδας όσο η Πελοπόννησος και η Κρήτη. Ειδικά με τις δύο αυτές περιοχές η ταυτότητα εντυπωσιάζει σε επίπεδο προφορικής ομιλίας, ηθών και εθίμων, ενδυμασίας, μουσικής, χορών κλπ. Αν προσγειωθεί κανείς σε ένα κυπριακό χωριό χωρίς να γνωρίζει πού 65

βρίσκεται, θα νομίζει ότι βρίσκεται στην Λακωνία ή στο Ηράκλειο. Αλλά και η αίσθηση του ανήκειν στο Ελληνικό έθνος είναι τόσο έντονη, ώστε, μετά την αποτυχία της Ενώσεως και την δημιουργία κυπριακού κράτους, όλο το πλαίσιο είναι αντίγραφο του ελλαδικού (π.χ. παρά την ύπαρξη κυπριακής σημαίας παντού κυματίζει η ελληνική, οι κυπριακές ένοπλες δυνάμεις είναι παραπληρωματικές των ελλαδικών, το εκπαιδευτικό σύστημα είναι αντίγραφο του ελλαδικού με τα ίδια σχολικά βιβλία κλπ.). Αλλά και ιστορικά η Κύπρος ακολούθησε την μοίρα του όλου Ελληνισμού: υπήρξε μέρος του Αρχαιοελληνικού και του Ελληνιστικού κόσμου, μετά του Ρωμαϊκού και του Βυζαντινού, στην συνέχεια αποικία των Φράγκων όπως και οι υπόλοιπες ελληνικές περιοχές, γιά να καταλήξει στην τουρκοκρατία. Και, όπως μετά την Απελευθέρωσή της η Ελλάδα ενετάχθη στην βρεταννική σφαίρα επιρροής, έτσι και η Κύπρος έγινεπιό άμεσα και πιό εμφανώς-βρεταννική αποικία.

η αποτυχία της Ενώσεως Όπως και όλη η τεκτονική πλάκα στην οποία αναπτύσσεται ο Ελληνισμός εδώ και χιλιετίες, έτσι και η Κύπρος διακρίνεται γιά την τεράστια γεωπολιτική της σημασία. Η Βρεταννική Αυτοκρατορία την απέσπασε από την καταρρέουσα Οθωμανική το 1878 γιά να διασφαλίσει την πρόσβασή της στον Ινδικό Ωκεανό. Η Κύπρος υπήρξε γιά ογδόντα χρόνια βασικός κρίκος στην βρεταννική γεωπολιτική άλυσσο ΓιβραλτάρΜάλτα-Κύπρος-Σουέζ. Οι προσπάθειες των Κυπρίων να ενωθούν με την μητέρα πατρίδα αποκρούσθηκαν βίαια και όχι μόνον όσο η Μεγάλη Βρεταννία ήταν η παγκόσμια υπερδύναμη, δηλαδή μέχρι τον Δεύτερο Πόλεμο. Αλλά και όταν, μεταπολεμικά, εξουθενωμένη αν και νικήτρια, η Μεγάλη Βρεταννία προσπαθούσε να οργανώσει τα όποια ερείσματα της απέμεναν, ώστε να παραμείνει στην διεθνή σκακιέρα έστω και σε μικρότερη κλίμακα. Ενώ η αμερικανική πολιτική ενίσχυε τα αντι-αποικιοκρατικά κινήματα σε ολόκληρον τον κόσμο προκειμένου να αποδομήσει την βρεταννική και την γαλλική αποικιοκρατία, η Μεγάλη Βρεταννία έδινε μάχες οπισθοφυλακής, ενίοτε με επιτυχία. Δεν διέθετε πλέον την υλική πρωτοκαθεδρία στα πεδία της οικονομίας και της στρατιωτικής ισχύος, αλλά διατηρούσε την διπλωματική και πολιτική τεχνογνωσία μίας υπερδύναμης που είχε κυβερνήσει τον κόσμο γιά τριακόσια χρόνια και είχε αποικιοποιήσει τρεις ηπείρους. Οπότε η βρεταννική πολιτική, έχοντας εκκενώσει την Ινδία το 1948, «στήλωσε τα πόδια» στην Κύπρο και βραχυκύκλωσε τo αναπόφευκτο αίτημα γιά την Ένωση 66

της Κύπρου με την Ελλάδα, που ετέθη στον ΟΗΕ από την κυβέρνηση του στρατάρχη Παπάγου το 1954 ως δικαίωμα αυτοδιάθεσης του κυπριακού λαού. Η βρεταννική αδιαλλαξία εκφράσθηκε γλαφυρά τον Ιούλιο του 1954 στην Βουλή των Κοινοτήτων, όταν ο υφυπουργός Αποικιακών Υποθέσεων της Μεγάλης Βρεταννίας Χένρυ Χόπκινσον δήλωσε ότι «η Κύπρος ανήκει στις αποικίες που λόγω των ιδιαίτερων περιστάσεών τους δεν μπορούν να ελπίζουν ότι κάποτε θα ανεξαρτητοποιηθούν πλήρως». Ήταν το περίφημο never, που απέκλεισε κάθε προοπτική ειρηνικής εξεύρεσης λύσης και οδήγησε στην ουσία στην έκρηξη του ένοπλου αγώνα στην Μεγαλόνησο. Αναμφισβήτητα σφάλμα μίας παλαιάς υπερδύναμης, που είχε όμως χάσει στο συγκεκριμένο ζήτημα την ψυχραιμία της. Στην έναρξη του ένοπλου αντι-αποικιακού αγώνα στην Κύπρο αμφισβήτητα έπαιξαν ρόλο και οι δυσκολίες που συνάντησε η ελληνική πρωτοβουλία στον ΟΗΕ τον Δεκέμβριο του 1954. Οπότε ο ένοπλος αγώνας ξεκίνησε από την Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) την 1η Απριλίου του 1955, με ισχυρές ενισχύσεις από το εθνικό κέντρο. Η Μεγάλη Βρεταννία αντέδρασε με την πρόταση του νέου υπουργού Εξωτερικών Χάρολντ Μακμίλλαν (ο Τσώρτσιλ αποχώρησε τον Απρίλιο του 1955 και τον διαδέχθηκε στην πρωθυπουργία ο Άντονυ Ήντεν). Ο Μακμίλλαν πρότεινε τριμερή συνδιάσκεψη ΕλλάδοςΤουρκίας=Μεγάλης Βρεταννίας (η πάγια βρεταννική πολιτική του «διαίρει και βασίλευε»), εισάγοντας στην συζήτηση την πάντα πρόθυμη μετακεμαλική Τουρκία. Βρήκε βέβαια και διάφορους πρόθυμους ή χρήσιμους ηλίθιους στην Αθήνα, με αποτέλεσμα η ελληνική κυβέρνηση να προσέλθει ως μη ώφειλε στην τριμερή (παρά την σφοδρή αντίδραση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου). Η αποδοχή, από την τότε ελληνική κυβέρνηση, της Τουρκίας ως συνομιλητού ήταν η διπλωματική και νομική βάση την οποία αξιοποίησε η Τουρκία όλην την περίοδο που ακολούθησε, με τελικό στάδιο την στρατιωτική της επέμβαση το 1974. Η τριμερής πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο τον Αύγουστο του 1955. Η αδιαλλαξία των Τούρκων (που ζήτησαν να....τους επιστραφεί η Κύπρος) διευκόλυνε τους Βρεταννούς να καταστήσουν την Ένωση ανέφικτη και την αυτοδιάθεση εξαιρετικά περίπλοκη, ώστε να διαιωνιστεί το ζήτημα. Ο Μακμίλλαν ενεφάνισε σχέδιο που διατηρούσε την βρεταννική κυριαρχία και προέβλεπε κάποια στοιχεία κοινοτικής αυτοδιοίκησης με αναβαθμισμένο ρόλο των Τουρκοκυπρίων. Τελικά η Συνδιάσκεψη ναυάγησε λόγω των δραματικών γεγονότων του Σεπτεμβρίου 1955 στην Κωνσταντινούπολη. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα Ο απελευθερωτικός αγώνας, του οποίου ηγήθηκε ο εξ Ελλάδος αξιωματικός Γεώργιος Γρίβας ή «Διγενής», και τα επιφανή θύματά του (άλλο τραγικό σφάλμα της βρεταννικής αδιαλλαξίας) διεθνοποίησαν το πρόβλημα. Αλλά η λύση είχε δρομολογηθεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Στην Ελλάδα διορίστηκε από τον Βασιλιά Παύλο πρωθυπουργός ο βουλευτής Σερρών Κωνσταντίνος Καραμανλής, που προηγουμένως είχε περάσει πολλούς μήνες στις ΗΠΑ «γιά θεραπεία της βαρηκοϊας», όπως είχε ανακοινωθεί επισήμως. Δεν γνωρίζουμε τις επαφές του Καραμανλή στις ΗΠΑ εκείνη την εποχή, ασφαλώς όμως θα συνειδητοποίησε τις προτεραιότητες της νέας υπερδύναμης. Και ασφαλώς η αμερικανική πολιτική δεν επιθυμούσε, μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου, ούτε την διάλυση του ΝΑΤΟ ούτε ελληνοτουρκικό πόλεμο εξ αιτίας του Κυπριακού.

η μη βιωσιμότητα προέκυψε από την διχοτομική συνθήκη του Λονδίνου Οπότε η οδυνηρή μετατόπιση από την Ένωση στην Ανεξαρτησία οδήγησε, παρά το αντάρτικο του Διγενή και τις σφοδρές διαδηλώσεις στην Αθήνα, στις Συνθήκες της Ζυρίχης και του Λονδίνου το 1959-60. Ιδρύθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία σε βάση δικοινοτική, οπότε οι Τουρκοκύπριοι δεν απέκτησαν status ισότιμων Κυπρίων πολιτών αλλά μειονότητας, που ήταν εύκολο να ποδηγετηθεί από την Τουρκία. Θεσμικά ο πρόεδρος ήταν Ελληνοκύπριος (ο Μακάριος εξελέγετο συνεχώς πρόεδρος από το 1960 μέχρι τον αιφνίδιο θάνατό του το 1977) και ο αντιπρόεδρος ήταν Τουρκοκύπριος (ο Κιουτσούκ). Οι Τούρκοι οργάνωσαν παρακρατικό δίκτυο με αρχηγό τον Ραούφ Ντενκτάς, αλλά και στην ελληνοκυπριακή πλευρά αναπτύχθηκαν ακραία στοιχεία, με γνωστότερο τον Νικόλαο Σαμψών. Οι διακοινοτικές ταραχές το 1964 και το 1967, που παρ’ ολίγον να οδηγήσουν σε ελληνοτουρκικό πόλεμο, αποσοβήθηκαν με αμερικανική παρέμβαση. Στο εκρηκτικό μείγμα προστίθεται η «τριτοκοσμική» πολιτική του Μακαρίου, που επεχείρησε αρχικά να αναθεωρήσει τις Συνθήκες εις βάρος των Τουρκοκυπρίων, και, αντί να εντάξει την Κύπρο στο ΝΑΤΟ, επεχείρησε να αγοράσει όπλα από την κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία. Δεν θα μάθουμε ποτέ τα κίνητρά του. Το 1965 ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου έστειλε μυστικά στην Κύπρο μία ολόκληρη μεραρχία, ώστε να την θωρακίσει έναντι πιθανής τουρκικής απειλής. Πιθανώς να συνήνεσαν και ι Αμερικανοί, προκειμένου ο πειραματιζόμενος σε τριτοκοσμικές κατευθύνσεις Μακάριος να αισθάνεται κάποια πίεση. Η τεΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

λική πορεία προς την καταστροφή αρχίζει όταν, το 1967, οι Τούρκοι απαιτούν την απόσυρση της Μεραρχίας απειλώντας με πόλεμο. Νοέμβριος 1967. Στην Αθήνα καταφθάνει πανικόβλητος ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Σάϋρους Βανς. Πρωθυπουργός είναι ακόμα ο Κόλλιας, ο βασιλιάς έχει αποστασιοποιηθεί πλήρως και ετοιμάζει το κίνημα της 6ης Δεκεμβρίου. Πραγματικό κέντρο εξουσίας είναι ο υπουργός Προεδρίας Γεώργιος Παπαδόπουλος, συνταγματάρχης Πυροβολικού και ουσιαστικός αρχηγός της στρατιωτικής χούντας. Ο Βανς, σύμφωνα με ανέκδοτη διήγηση που έχει υπ’ όψιν του ο γράφων, εισβάλλει στο γραφείο του: «Θα αποσύρετε την Μεραρχία;». Παπαδόπουλος: «Μα....». Ο Βάνς σηκώνεται έξαλλος και πάει προς την πόρτα: «Φεύγω και νίπτω τας χείρας μου». Παπαδόπουλος, έντρομος: «Πού πάτε, μην φεύγετε». Ο Βανς στέκεται και ρωτάει επιτακτικά: «Θα αποσύρετε την μεραρχία;». «Μάλιστα», είπε ο Παπαδόπουλος, ο θαυμαστής του Ιωάννου Μεταξά. Έτσι αποσύρθηκε η Μεραρχία και άνοιξε ο δρόμος γιά την τουρκική εισβολή. Γιά την οποία χρειάσθηκαν, όμως, ακόμα δύο προϋποθέσεις: η άνοδος του Ιωαννίδη την εξουσία και η πτώση του Νίξον.

η σκοτεινή συγκυρία και τα αναπάντητα ερωτήματα Η χούντα δεν «χώνευε» τον Μακάριο, τον οποίον θεωρούσε προδότη του στόχου της Ένωσης. Ασφαλώς ο Μακάριος είχε εγκαταλείψει σε κάποια φάση την Ένωση, ασφαλώς η φιλοδοξία του να καταστεί πρόεδρος κράτους έπαιξε ρόλο, αλλά πριν από αυτόν την Ένωση είχε αποκηρύξει η μητέρα Ελλάδα. Η Ιστορία δεν κινείται βεβαίως βάσει του ορθού λόγου. Η διάσταση Χούντας-Μακαρίου, λογική ή παράλογη, ήταν μία πραγματικότητα. Οπωςδήποτε, πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου δεν επρόκειτο να κάνει ο Παπαδόπουλος ούτε πολύ περισσότερο ο Μαρκεζίνης, ο οποίος διορίστηκε από τον Παπαδόπουλο πρωθυπουργός τον Οκτώβριο του 1973. Πιθανώς γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο να ανετράπησαν τον Νοέμβριο του 1973 από τον Ιωαννίδη. Πάντως ο ταξίαρχος Ιωαννίδης, ο αφανής δικτάτωρ που διαδέχθηκε τον Παπαδόπουλο στην ηγεσία του στρατιωτικού καθεστώτος, ήταν αποφασισμένος να εξαλείψει τον Μακάριο και να ανακηρύξει την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Άλλωστε ο Ιωαννίδης ως δικτάτωρ δεν φαίνεται να είχε άλλο πρόγραμμα ή στόχο πέραν της ανατροπής του Μακαρίου. Ο Ιωαννίδης υποτίμησε ή αγνόησε εντελώς τον τουρκικό παράγοντα. Βασίστηκε σε κάποιες υποτιθέ67

μενες διαβεβαιώσεις μεσαίου στελέχους των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών. Αμέλησε πλήρως να προετοιμάσει την Ελλάδα γιά ενδεχόμενη πολεμική σύγκρουση με την Τουρκία, έστω περιορισμένη στο κυπριακό έδαφος. Εξαπέλυσε το πραξικόπημα στις 15 Ιουλίου, τοποθέτησε ως μαριοννέτα τον παγκοσμίως άγνωστο Νίκο Σαμψών, που είχε «διακριθεί» κατά την δεκαετία του ’60 στις διώξεις κατά άμαχου τουρκικού πληθυσμού. Και όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν, αντί να σπεύσει στο πεδίο της μάχης και να πολεμήσει ως Έλλην αξιωματικός, πήγε στον πρόεδρο του καθεστώτος στρατηγό Γκιζίκη και....αιτήθηκε κανονικής αδείας. Η επιστράτευση αποδείχθηκε απερίγραπτο φιάσκο, η Κύπρος αφέθηκε αβοήθητη στο έλεος των Τούρκων, ενώ σύμφωνα με τους πιό αξιόπιστους εμπειρογνώμονες μία ισχυρή και αξιόμαχη έστω αριθμητικά μικρή ελληνική στρατιωτική παρουσία θα ακύρωνε ή θα περιέπλεκε την τουρκική επίθεση. Ο Ιωαννίδης, μετά από την εθνική καταστροφή που προκάλεσε, δεν βρήκε κάν το θάρρος να επιτελέσει το αυτονόητο ηθικό καθήκον του ως αξιωματικός που έβλαψε την πατρίδα του. Αλλά προκύπτει και ένα μείζον ερώτημα, που δικαιώνει όσους αναζητούν ερμηνείες κάτω από την επιφάνεια των πραγμάτων. Γιατί ο Ιωαννίδης πραγματοποίησε το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου στις 15 Ιουλίου 1974, ακριβώς τις ημέρες κατά τις οποίες ο πρόεδρος των ΗΠΑ Νίξον εσύρετο ως υπόδικος γιά το σκάνδαλο Γουώτεργκαίητ, με αποτέλεσμα να αναγκασθεί να παραιτηθεί στις 9 Αυγούστου; Θεώρησε το κενό εξουσίας στις ΗΠΑ ως «ευκαιρία»; Διείδε ότι ο υπουργός Εξωτερικών Χένρυ Κίσσινγκερ, που τις εβδομάδες που προηγήθηκαν και που ακολούθησαν την πτώση του Νίξον ήταν ο απόλυτος κύριος της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, θα ήταν ευνοϊκός στα σχέδιά του; Μήπως τελικά, και αφήνοντας στην άκρη τις θεωρίες συνωμοσίας, ο Ιωαννίδης παγιδεύθηκε και υπηρέτησε άθελά του τον καιροσκοπισμό των Τούρκων, που είδαν στο κενό εξουσίας των ΗΠΑ την απόλυτη ευκαιρεία να «λύσουν» το κυπριακό προς ώφελός τους; Αλλά, και αν ακόμα συνέβησαν αυτά, τότε γιατί δεν αντιστάθηκε στρατιωτικά στην τουρκική εισβολή; Την στιγμή μάλιστα που ηγείτο στρατιωτικού καθεστώτος; η έλλειψη απάντησης στο τελευταίο ερώτημα είναι ιδιαίτερα οδυνηρή. Γι’ αυτό και η Ιστορία δεν θα είναι επιεικής με τον ταξίαρχο Ιωαννίδη.

αι ειδοί του Αυγούστου Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, που εκλήθη να αναλάβει την πρωθυπουργία στις 24 Ιουλίου εν μέσω του χάους, δεν αντέδρασε στην δεύτερη (και ουσιαστικώτερη, 68

διότι τότε κατελήφθη η μισή Λευκωσία) προέλαση του Αττίλα τον Αύγουστο του 1974. Yπήρχε βέβαια το ελαφρυντικό του προηγηθέντος φιάσκου της επιστράτευσης του Ιουλίου, αν υποθέσουμε ότι στην μη υπεράσπιση ενός έθνους από την κυβέρνησή του υπάρχει ελαφρυντικό. Αλλά ο Καραμανλής δεν κάλυψε την απόφασή του να μην υπερασπιστεί την Κύπρο με αιδήμονα σιωπή. Αντιθέτως προέβαλε το αδιανόητο επιχείρημα ότι «η Κύπρος κείται μακράν». Δηλαδή εισήλθαν στην συζήτηση περί εθνικής αμύνης κριτήρια, που επιτρέπουν ή δεν επιτρέπουν την υπεράσπιση της πατρίδας. Ήταν η δεύτερη φορά που ο Καραμανλής εμφανίστηκε και ανέλαβε την εξουσία ενώ εξελισσόταν μία εθνική τραγωδία. Η πρώτη ήταν το 1955, όταν ορκίστηκε πρωθυπουργός την ώρα που στην Κωνσταντινούπολη είχε μόλις συντελεσθεί η καταστροφή της ελληνικής κοινότητας. Τότε ο ρόλος του ήταν να εξευρεθεί ένας συμβιβασμός, ώστε να μην διαρραγεί η συμμαχική ενότητα. Δεν μπορεί κανείς να μεμφθεί τον Καραμανλή γιά την συμβολή του στην διεθνή σταθερότητα, αλλά ασφαλώς έπρεπε να απαιτήσει ανταλλάγματα που δεν θα έθιγαν το ΝΑΤΟ αλλά θα δημιουργούσαν αντισταθμίσματα, όπως π.χ. την απομάκρυνση της μουσουλμανικής μειονότητας από την Δυτική Θράκη σε ισάριθμη αντιστοιχία με τις απελάσεις Ελλήνων από την Πόλη. Ο ρόλος του Καραμανλή και το 1974 ήταν η αποκλιμάκωση, διότι η κλιμάκωση θα προκαλούσε σοβαρό πρόβλημα στο ΝΑΤΟ και στην δυτική γεωστρατηγική αρχιτεκτονική του Ψυχρού Πολέμου. Όμως, το 1974 το πρόβλημα ήταν πολύ σοβαρότερο από αυτό του 1955. Εδώ επρόκειτο γιά εισβολή και κατοχή εδάφους κράτους, γιά το οποίο η Ελλάδα ήταν και αυτή εγγυήτρια δύναμη. Θα μπορούσε, γιά παράδειγμα, ο Καραμανλής να αποστείλει ισχυρές στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις στην Κύπρο ώστε να ασκήσει πίεση στους Τούρκους και να αυξήσει την διαπραγματευτική ικανότητα του υπουργού Εξωτερικών Γεωργίου Μαύρου στην Γενεύη. Επιπλέον, ο Καραμανλής απέσυρε την Ελλάδα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, ενώ ώφειλε να παραμείνει και να ζητήσει από τα αρμόδια νατοϊκά όργανα να υποχρεώσουν την Τουρκία να εκκενώσει την Κύπρο. Αντ’ αυτού, η κυπριακή τραγωδία τακτοποιήθηκε συνειδησιακά με το σύνθημα «δεν ξεχνώ», η κρίση κατέστησε τον Καραμανλή πολιτικά κυρίαρχο σ’ ένα ακρωτηριασμένο και ταπεινωμένο έθνος, η μη υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων εμπεδώθηκε ως δόγμα της ελληνικής αμυντικής πολιτικής και καθιερώθηκε η επέτειος του Αττίλα να εορτάζεται ως «γιορτή της Δημοκρατίας» στο προεδρικό μέγαρο, με τα απαραίτητα συνοδευτικά ποτά και εδέσματα. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα

Μία άγνωστη προσπάθεια αποτροπής του Αττίλα

T

o κείμενο που ακολουθεί βασίζεται στα ανέκδοτα Απομνημονεύματα (υπό τον γερμανικό τίτλο Memoiren, αντίγραφο των οποίων διαθέτει ο συντάκτης του παρόντος) του αείμνηστου καθηγητού Δημητρίου Τσάκωνα, καθώς και και τέσσερις αυτοβιογραφικές συνεντεύξεις του που ελήφθησαν το 1999. Ο Δημήτριος Τσάκωνας (Δημητσάνα 1921-Αθήνα 2004) ήταν επιφανής κοινωνιολόγος διεθνούς φήμης, συγγραφέας βαρυσήμαντου και ογκώδους έργου, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Βόννης και μετά στην Πάντειο. Ο Τσάκωνας ήταν ανιδιοτελής και ακέραιος άνθρωπος, χριστιανός, πλατωνιστής, ιδεαλιστής και κοινωνιστής και αντικομμουνιστής. Επί Κατοχής ήταν μέλος της Ιεράς Ταξιαρχίας.Υποστήριζε σταθερά την λύση ενός νέου Γουδί, που θα καταργούσε τον παλιοκομματισμό και θα μεταμόρφωνε ριζικά την ελληνική κοινωνία. Είδε στον στρατό τον μηχανισμό που θα επιτελούσε αυτό το έργο υπό την καθοδήγηση αταξικών διανοουμένων με κοινωνική συνείδηση. Πλάνη μείζων φυσικά, διότι δεν περίμενε ότι οι Συνταγματάρχες αντί γιά Επανάσταση θα εγκαθίδρυαν μία συντηρητική δικτατορία.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

του Μελέτη Η. Μελετόπουλου Το 1970 έγινε τελικά υπουργός του απριλιανού καθεστώτος, κατά σειράν υφυπουργός Προεδρίας, Εξωτερικών και Παιδείας, και το 1973 διορίστηκε υπουργός Πολιτισμού στην κυβέρνηση του Ανδρουτσόπουλου. Από τα ανέκδοτα Απομνημονεύματα του Τσάκωνα και τις ανέκδοτες συνεντεύξεις του καθηγητού το 1999, προκύπτει μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πτυχή των γεγονότων: η αγωνιώδης προσπάθεια του Τσάκωνα, την περίοδο πριν τα δραματικά γεγονότα της Κύπρου, να βρει σημεία επαφής με την τουρκική πλευρά, την στιγμή που είχαν διακοπεί όλες οι γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ Ελλήνων-Τούρκων, ώστε να αποτραπεί η τραγωδία που τελικώς δεν απετράπη. Ο Τσάκωνας ήταν επί δεκαετίες καθηγητής στις στρατιωτικές σχολές και έχαιρε τεράστιου κύρους στον κόσμο των αξιωματικών. Γι’ αυτό και επί Δικτατορίας εκινείτο ελεύθερα. Δεν φοβόταν τους δικτάτορες, με τον Παπαδόπουλο είχε παλαιά φιλία, όπως και με τον Ιωαννίδη. Στα γεγονότα της Νομικής, το 1972, εκφώνησε στην Πάντειο έναν φιλελεύθερο λόγο, που εξαγρίωσε τον Ιωαννίδη. Όταν ο διοικητής της ΕΣΑ εξέφρασε την δυσφορία του στον Τσάκωνα, ο τελευταί69

ος του απάντησε: «Κύριε ταξίαρχε, εγώ δεν παίρνω αλλά δίνω μαθήματα πατριωτισμού.» Ως υφυπουργός του Παπαδόπουλου χειρίστηκε αυτόνομα και με μεγάλη επιτυχία μείζονες εθνικές υποθέσεις, όπως την διαδοχή του Οικουμενικού Πατριάρχη Αθηναγόρα, την απόπειρα διάσπασης της Αρχιεπισκοπής Αμερικής και τις Ελληνοαλβανικές σχέσεις. Το πρωί του κινήματος της 26ης Νοεμβρίου 1973, ο Τσάκωνας υποπτευόταν ότι το νέο καθεστώς θα τον συνελάμβανε και δεν απαντούσε στα τηλέφωνα. Αντιθέτως, ο νέος δικτάτωρ, ο Ιωαννίδης του διεμήνυσε μέσω του ΑΓΕΝ Αραπάκη ότι δεν θα ορκιζόταν χωρίς αυτόν η νέα κυβέρνηση. Ήταν μία δυσάρεστη φάση της Δικτατορίας. Είχε προηγηθεί το Πολυτεχνείο, ο Ιωαννίδης ήταν ένας αγέλαστος πραιτωριανός, ενώ η οικονομική ανάπτυξη είχε προσκρούσει στον ύφαλο της πετρελαϊκης κρίσης και εμφανίζονταν τα πρώτα σοβαρά σημεία της επερχόμενης ύφεσης. Ο Ιωαννίδης, αφού κατέλαβε την εξουσία, έμεινε στο παρασκήνιο και τοποθέτησε πρόεδρο-μαριοννέττα τον στρατηγό Γκιζίκη και πρωθυπουργό τον Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο. Το νέο καθεστώς προσπαθούσε με δυσκολία να βρει πρόσωπα πρόθυμα να συμμετάσχουν στην νέα κυβέρνηση. Όταν ο Τσάκωνας έφθασε με στρατιωτικό τζιπ στο προεδρικό μέγαρο, τον υποδέχθηκαν οι παρατεταγμένοι Ευέλπιδες και ο Ιωαννίδης με φιλοφρονήσεις. Κρατώντας τον Τσάκωνα από το μπράτσο, ο νέος δικτάτωρ επανέλαβε μπροστά στον κόσμο την γνωστή παραπλανητική φλυαρία περί ταχείας πολιτικοποίησης, επιστροφής του στρατού στους στρατώνες κλπ. Ο Τσάκωνας σημειώνει στα Απομνημονεύματά του ότι «Από την συνυπηρεσία μας στην Σχολή Ευελπίδων (1965=67) με είχε γοητεύσει η ευπρέπειά του, όχι όμως και ο υπερεθνικιστικός φανατισμός του επί του Κυπριακού και η διπλωματική του υποτίμηση γιά την δύναμη των άλλων βαλκανικών χωρών. Η διπλωματική του πληροφόρηση ήταν ελλειπής». Ο Ιωαννίδης προσέφερε στον Τσάκωνα το υπουργείο Εξωτερικών, αλλά αυτός αρνήθηκε. Τελικά συμφώνησαν στο υπουργείο Πολιτισμού. Όταν συγκεντρώθηκαν όλοι οι υποψήφιοι υπουργοί, ο Τσάκωνας ζήτησε να διευκρινισθεί προ της ορκωμοσίας ποιός ήταν ο σκοπός της κυβερνήσεως. Κανείς δεν απάντησε. Τελικώς, πήγαν στο γραφείο του Γκιζίκη οι Τσάκωνας, Ιωαννίδης, Ανδρουτσόπουλος. «Κύριε πρόεδρε», λέει θρασύτατα ο Τσάκωνας στον αχυράνθρωπο του Ιωαννίδη. «Συγχαρητήρια γιά τα νέα σας κα70

θήκοντα. Παρακαλούν οι υπουργοί προ της ορκωμοσίας να προεδρεύσετε του υπουργικού συμβουλίου και να μας ανακοινώσετε την αποστολή της κυβερνήσεως». Παρεμβαίνει ο Ανδρουτσόπουλος. «Σε τρία λεπτά θα ορκισθούμε και σε πέντε θα προεδρεύσει ο κ.πρόεδρος», είπε, γιατί φοβήθηκε μην διαλυθεί η κυβέρνηση. Κατά την ορκωμοσία, ο Τσάκωνας είχε το συναίσθημα ότι επίκειται μια νέα Μικρασιατική Καταστροφή. Ο στρατός ήταν διχασμένος και ο νέος δικτάτωρ ήθελε να εξοντώσει τον Μακάριο. Μετά την ορκωμοσία, ο Γκιζίκης προήδρευσε πράγματι του υπουργικού συμβουλίου, είπε διάφορες ανοησίες και όλοι κατάλαβαν ότι δεν υπήρχε κυβερνητικό πρόγραμμα. Και όμως, ο Τσάκωνας επεχείρησε να παίξει στα πλαίσια του καθεστώτος Ιωαννίδη έναν διαμεσολαβητικό ρόλο που θα μπορούσε να αποβεί σωτήριος γιά την Κύπρο. Καθώς η Δικτατορία δεν είχε καμμία επαφή με την τουρκική πλευρά και είχε προσανατολιστεί στην ρήξη, ο Τσάκωνας διαμόρφωσε δικό του προσωπικό δίκτυο επαφών με την τουρκική πολιτική ηγεσία. Η ευκαιρεία δόθηκε στην κηδεία του Τούρκου πολιτικού ηγέτη Ισμέτ Ινονού, όπου ο Τσάκωνας πήγε ως εκπρόσωπος της Ελληνικής κυβέρνησης. «Αξιομνημόνευτο», γράφει ο Τσάκωνας στα Απομνημονεύματά του, «είναι το ταξίδι μου στην Άγκυρα, στα τέλη Δεκεμβρίου 1973, στην κηδεία του Ισμέτ Ινονού. Επέτυχα μέσα σε δύο μέρες την συνάντησή μου με τους 4 σημαντικώτερους πολιτικούς αρχηγούς της Τουρκίας (μεταξύ αυτών και του Ετσεβίτ, που την επομένη ημέρα ορκιζόταν πρωθυπουργός, όπως και του Ερμπακάν, αντιπροέδρου της κυβέρνησης). Χωρίς να έχω καμμιά εξουσιοδότηση της Ελληνικής κυβέρνησης γιά οποιαδήποτε συνομιλία ή διαπραγμάτευση με τους Τούρκους ηγέτες, όλως αυθαίρετα, κατά την πορεία της κηδείας του Τούρκου στρατάρχη Ισμέτ Ινονού, διαλογίσθηκα πώς δεν ήμουν νεκροπομπός σταλείς από τους Έλληνες στρατιωτικούς κι’ ότι μία συζήτησή μου καλής θέλησης με τους Τούρκους ηγέτες σε τίποτε δεν θα έβλαπτε». Πρώτη συνάντηση με τον Ετσεβίτ, τον πρωθυπουργό που πραγματοποίησε την εισβολή στην Κύπρο λίγους μήνες αργότερα. Η συνάντηση έγινε παρουσία όλης της διοικούσας επιτροπής του κόμματός του και του προαλειφόμενου γιά το υπουργείο Εξωτερικών Γκιουνές. Μετά την ανταλλαγή κάποιων σχολίων γιά την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα (όπου ο Ετσεβίτ εξέφρασε την λύπη του γιά την ανατροπή της κυβέρνησης Μαρκεζίνη), ο Τσάκωνας είπε στον Ετσεβίτ τα ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα εξής: «Υπάρχουν δύο ταμπού στην Τουρκία και στην Ελλάδα, οι Ατατούρκ και Βενιζέλος. Θαυμάζω τον Ατατούρκ γιατί ανέτρεψε την φεουδαρχία, εδημιούργησε τις προϋποθέσεις της πολιτικής δημοκρατίας και ήταν τόσο μεγάλος που τά’ βαλε και με την θρησκεία ακόμη. Γιά το ταμπού του Βενιζέλου έχω ενδοιασμούς, γιατί η πολιτική κρίνεται από τα αποτελέσματα. Πήγε να κατακτήσει ό,τι η τότε Ελλάδα ήταν ηθικά ανήμπορη να κρατήσει και ηττήθηκε ατιμωτικά.» Στην συνέχεια, ο Τσάκωνας είπε στον Ετσεβίτ: «Κύριε πρόεδρε. Δεν θα είχα αντίρρηση να πω ότι εξ απόψεως στρατηγικής ασφαλείας στον χώρο του Αιγαίου σεις αντιπροσωπεύετε το 75% κι εμείς μόνον μόνον το 25%. Αν θέλετε αλλάζω και αυτά ακόμη τα νούμερα επί το δυσμενέστερον δι’ ημάς. Το πρόβλημα όμως δεν είναι η ποσόστωση. Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε κοινούς αντιπάλους και ότι, όταν πέσει το 75%, αυτομάτως θα πέσει το 25%, όπως και αντιστρόφως. Συνεπώς ένας άξονας Αθηνών-Αγκύρας είναι η μόνη λύση. Όχι διότι διασφαλίζει μία τουρκοελληνική υπερ-Ιταλία στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά γιά στοιχειώδεις λόγους άμυνας ή ύπαρξης του χώρου αυτού. Πέραν αυτού, σεις, που θέλετε να είσθε ένας σοσιαλδημοκράτης διάδοχος του Κεμάλ Ατατούρκ -που ήταν η μεγαλύτερη στρατιωτικοπολιτική προσωπικότητα της Ανατολικής Μεσογείου-, δεν νομίζω ότι θα θελήσετε να μιλήσετε μαζί μου γιά επαρχιακά θέματα του 18ου αιώνος (εννοούσα το Κυπριακό).» Ετσεβίτ: «Τι σκέπτεσθε γιά τον Μακάριο;» Τσάκωνας: «Ό,τι ακριβώς σκέπτεσθε εσείς γιά τον Ντενκτάς». Συνεχίζει ο Τσάκωνας στα Απομνημονεύματά του: «Αποτέλεσμα: μέσω του Τούρκου πρέσβεως αρχίσαμε εγκάρδιο αλληλογραφία στην ελληνική και τουρκική γλώσσα. Ενθουσιασμένος ο Τετενές (υπουργός Εξωτερικών) με ασπάσθηκε και μου είπε στην Αθήνα: ‘Μας έβγαλες από την διπλωματική απομόνωση. Αδιανόητη αλληλογραφία πρωθυπουργού με υπουργό Πολιτισμού άλλης χώρας.» Ακολουθεί συνάντηση Τσάκωνα-Ντεμιρέλ. Ο Ντεμιρέλ ξεκίνησε λέγοντας «Εγώ είμαι μηχανικός». Η συνάντηση διήρκεσε δυόμισυ ώρες, η πρώτη μιάμιση ώρα παρουσία του πρώην υπουργού Εξωτερικών Τσαγλαγκιαγκίλ, της σημαντικώτερης διπλωματικής προσωπικότητας της Τουρκίας, ο οποίος αποσύρθηκε διακριτικά στην συνέχεια. «Βασική μου θέση», σημειώνει ο Τσάκωνας, «ήταν το θέμα της γεωοικονομικής ενότητας του Αιγαίου, που θα ενώνει ειρηνικά τις δύο ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

χώρες, Τουρκία και Ελλάδα, ανεξαρτήτως του υποτιθέμενου ποσοστού στρατηγικής ασφαλείας που κάθε μιά χώρα πιστεύει γιά τον εαυτό της ότι αντιπροσωπεύει.» Ντεμιρέλ: «Μεγάλωσα στην ‘‘ελληνική γειτονιά’’ της Σμύρνης όταν σεις είχατε φύγει από την Μικρασία. Ως τεχνοκράτης δεν καταδέχθηκα ποτέ να χρησιμοποιήσω το Κυπριακό γιά να εισπράξω πολιτικά ωφέλη.» Σημείωση Τσάκωνα: «Αντίθετα με το ασιατικό προφίλ του Ετσεβιτ, η φυσιογνωμία του Ντεμιρέλ είχε ανθρωπισμό ευρωπαϊκής πειστικότητας». Επόμενη συνάντηση του Τσάκωνα με τον ευρωπαϊστή Φεϊζίογλου. Αφήγηση Τσάκωνα: «...στη συνομιλία μας παραπονέθηκε γιά τον ρόλο του μουσουλμανικού ιερατείου. Ήταν κάτι αντίστοιχο προς τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και είχε χάσει την κοινοβουλευτική του δύναμη. Του ανέπτυξα ότι κάθε λογής ιερατεία αντιπροσωπεύουν καστικά συμφέροντα, αλλά το Πατριαρχείο του Φαναρίου εις χείρας των Ρωμηών της Πόλης αποτελεί εμπόδιο στην ρωσσική-κομμουνιστική εξάπλωση στην Τουρκία. Μόνον αν απεμακρύνετο το Ρωμέϊκο Πατριαρχείο της Πόλης, οπότε η κομμουνιστική Ρωσσία θα έστελνε έναν αρχιμανδρίτη της ως πολιτιστικό ακόλουθο του προξενείου της στην Πόλη (που μετά 6 μήνες θα εχειροτονείτο Επίσκοπος) υπήρχε φόβος, χάρις στο γεγονός αυτό, να διαταραχθούν επικίνδυνα οι τουρκο-σοβιετικές σχέσεις. ‘‘Γιατί;’’, με ρώτησε ο ευγενέστατος συνομιλητής μου. ‘‘Διότι -του απάντησα- ο Ρώσσος αυτός επίσκοπος θα επήγαινε να καταλάβει το Φανάρι και, λόγω του ότι θα ήταν εντός των τειχών του Βυζαντίου, σύμφωνα με τον 28ο κανόνα της Δ’ Οικουμενικής Συνόδου, θα ανεκήρυττε εαυτόν Οικουμενικόν Πατριάρχη, οπότε εις τας κινήσεις του στον Βόσπορο ή αλλαχού θα τον συνόδευε η ρωσσική κανονιοφόρος-ακταιωρός προς βλάβην των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Τουρκίας’’. Το συμπέρασμά μου δεν εχρειάζετο συνόψιση. Απόρροια της γοητευτικής συνομιλίας μας ήταν ότι ο ίδιος ο Φεϊζίογλου με συνόδευσε ώς το πεζοδρόμιο και ευγενέστατα μου άνοιξε μόνος του την πόρτα του αυτοκινήτου μου». Επόμενη συνάντηση με τον Ερμπακάν, αρχηγό των Ισλαμιστών και καθηγητή Κοινωνιολογίας. «Κατεπλάγη όταν ευθύς αμέσως του είπα ότι η από μέρους του καθυστέρηση ήταν αποτέλεσμα του γεγονότος ότι την επομένη θα ανελάμβανε την αντιπροεδρία της κυβέρνησης, πράγμα που έκπληκτος επικύρωσε. Κάναμε μία κοινωνιολογική περιήγηση και συμφωνήσαμε ν’ αλληλογραφούμε προσωπικώς στο μέλλον, 71

γιά να βοηθήσουμε τις σχέσεις των δύο χωρών μας. Το ότι η εντύπωσή του ήταν θετική πιστοποιείται από την ακολουθήσασα αλληλογραφία μας.» Κατακλείδα του Τσάκωνα: «Πίστευα πάντοτε ότι όταν οι προσωπικές σχέσεις ετεροεθνών ηγετών στηρίζονται στην αμοιβαία εκτίμηση και ιδίως προσωπική φιλία διευκολύνεται η ειρήνη και αποφεύγονται οι παρεξηγήσεις και οι οξύτητες».

Άνοιξη του 1974. Ο Ιωαννίδης επισκέπτεται τον Τσάκωνα-ήταν ο μόνος υπουργός που δέχθηκε επίσκε-

ψη του Δικτάτορα. Ο Ιωαννίδης είπε στον Τσάκωνα, τότε υπουργό Πολιτισμού: «Σκοπεύω να σας προαγάγω, αλλά να έχετε υπ’ όψιν σας ότι σκοπεύω να συγκρουσθώ με τους Τούρκους. Θα ήθελα να συμφωνήσουμε σε μία κοινή αντιτουρκική πολιτική, γεγονός που θα σας ανυψώσει». Ο Τσάκωνας απάντησε: «Δεν είμαι εναντίον της Τουρκίας διότι είμαι υπέρ της Ελλάδος». Αφήγηση Τσάκωνα: «Συνεπλάκημεν και οι τόνοι της φωνής μας ανυψώθησαν. Ωστόσο δεν πήγε το μυαλό μου ότι θα έκανε πραξικόπημα στην Λευκωσία μετά ενάμιση μήνα, με παντελή άγνοια του υπουργικού συμβουλίου.» Η πρόταση του Ιωαννίδη στον Τσάκωνα να αναλάβει την πρωθυπουργία με προοπτική ελληνοτουρκικής σύγκρουσης ήταν ακόμα πιό ανοίκεια, δεδομένου ότι ο Τσάκωνας έστελνε αντίγραφα της αλληλογραφίας του με τους Τούρκους αξιωμα72

τούχους στον Γκιζίκη, τον Ιωαννίδη και τον υπουργό Εξωτερικών Τετενέ, προκειμένου να αποτρέψει εξελίξεις σαν κι αυτές που ακολούθησαν. Μετά από αυτά, ο Τσάκωνας υπέβαλε την παραίτησή του, που φυσικά δεν έγινε αποδεκτή. Καθώς περνούσε ο καιρός, ο Τσάκωνας ήταν όλο και πιό ανήσυχος. «Όσο προχωρούμε προς τον Μάϊο του 1974, όλο και περισσότερο νοιώθω το κενό εξουσίας της Δικτατορίας. Ποιός κυβερνάει; Πρώτα, σωστά κι άσωστα, κυβερνούσε ο Γ. Παπαδόπουλος. Ο Ανδρουτσόπουλος δεν είχε πολιτικό προφίλ, ούτε ήταν συνταγματάρχης. Ο ταξίαρχος Ιωαννίδης ήταν αφανής, ψυχολογικά διόλου δεν ήθελε να παίξει τον δικτάτορα. Υπήρχε εμφανές κενό εξουσίας. Η υπόσχεση του Ιωαννίδη ‘‘πάμε γιά εκλογές’’ δεν ακουγόταν πλέον». Στις 15 Ιουλίου 1974, η χούντα του Ιωαννίδη προχώρησε στην απόπειρα βίαιης ανατροπής του νόμιμου προέδρου της Κύπρου Μακαρίου. Η Τουρκία είχε τώρα το πρόσχημα γιά να εισβάλει. Ο Ιωαννίδης ισχυρίσθηκε εμμέσως, πολύ αργότερα, ότι είχε διαβεβαιώσεις από μυστικές υπηρεσίες συμμάχων χωρών ότι οι Τούρκοι δεν θα αντιδρούσαν σε περίπτωση ελληνικής στρατιωτικής παρέμβασης στην Κύπρο. Όφειλε να γνωρίζει ότι τέτοιες παρασκηνιακές και ανεπίσημες διαβεβαιώσεις δεν θεωρούνται έγκυρες στην διεθνή πολιτική, και δεν μπορεί ένα σοβαρό κράτος να στηρίζει σε αυτές την εξωτερική του πολιτική. Και ότι, επιτέλους, η μόνη ασφαλής διαβεβαίωση είναι η αμυντική ισχύς και η διπλωματική ικανότητα κάθε κράτους. Ο Ιωαννίδης στην μεν διπλωματική ικανότητα πήρε μηδέν. Προφανώς η εγκληματική απόφαση γιά πραξικόπημα εναντίον του νόμιμου και εκλεγμένου προέδρου της Κύπρου Μακαρίου ελήφθη σε επίπεδο καφενειακής κουβέντας, χωρίς το εύρος των γνώσεων, την διπλωματική τεχνογνωσία, την πολυδιάστατη πληροφόρηση και την βαθειά γνώση του διεθνούς περιβάλλοντος που απαιτεί η άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Αλλά το χειρότερο είναι ότι, όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στις 20 Ιουλίου, ο Ιωαννίδης, αντί να πράξει το καθήκον του, αιτήθηκε κανονικής αδείας και εξαφανίστηκε, αφήνοντας την Κύπρο στο έλεος του Αττίλα. Η γενική επιστράτευση που διέταξε το στρατιωτικό ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα καθεστώς αποδείχθηκε φιάσκο. Οι Τούρκοι προήλασαν χωρίς σοβαρή αντίσταση. Η Δικτατορία κατέρρευσε. Αλλά και η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος, που συγκροτήθηκε στις 24 Ιουλίου, δεν αντέδρασε στην δεύτερη προέλαση των Τούρκων μέχρι την Λευκωσία τον Αύγουστο, με το επιχείρημα «Η Κύπρος κείται μακράν». Έτσι η Ελλάδα άφησε την Κύπρο ακάλυπτη, με τα γνωστά μέχρι σήμερα αποτελέσματα. Μετά την τουρκική εισβολή, συνήλθε γιά τελευταία φορά το υπουργικό συμβούλιο της Δικτατορίας υπό τον Ανδρουτσόπουλο. Οι υπουργοί είχαν πλήρη άγνοια, ό,τι ήξεραν το ήξεραν από τς εφημερίδες. Λαμβάνει τον λόγο ο Τσάκωνας και εισηγείται κήρυξη πανστρατιάς γιά να αντιμετωπισθεί η εισβολή. Η πρόταση απορρίπτεται από τον Ανδρουτσόπουλο. Τσάκωνας προς τον πρωθυπουργό: «Εσχηματίσατε γελοίαν κυβέρνησιν». Στην συνέχεια ο Τσάκωνας προτείνει να παραιτηθεί πάραυτα η κυβέρνηση ως ένδειξη δυσαρέσκειας διότι το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου έγινε εν αγνοία της. Η πρότασή του έγινε δεκτή κατά πλειοψηφία. Οι στρατιωτικοί υπουργοί κατέφυγαν εξοργισμένοι στον Γκιζίκη, θεωρώντας πρωτοφανές να παραιτείται στρατιωτική κυβέρνηση με πρόταση πολίτη. Μέσα στο χάος, κι ενώ ο Ανδρουτσόπουλος και ο υπουργός Εξωτερικών Κυπραίος προσπαθούσαν να επικοινωνήσουν τηλεφωνικώς με τις ΗΠΑ, οι υπουργοί δεν γνώριζαν ότι ο Γκιζίκης είχε ήδη καλέσει τους πολιτικούς. Υστερόγραφο: Επιστρέφοντας σπίτι του, αφού πέρασε από το υπουργείο του όπου ενημερώθηκε γιά τις εξελίξεις, ο Τσάκωνας έπεσε πάνω σε λαϊκή διαδήλωση. Γιά να μην του σπάσουν το αυτοκίνητο, διέφυγε μέσα από παρόδους. Στο σπίτι του, δέχθηκε τηλεφώνημα του παλαιού δασκάλου του Κωνσταντίνου Τσάτσου, που είχε ήδη ορκισθεί υπουργός Πολιτισμού στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος. «Κύριε υπουργέ, σας παρακαλώ να μου παραδώσετε επισήμως το υπουργείο». Ήταν η μοναδική παράδοση-παραλαβή υπουργείου στην Μεταπολίτευση. Ήταν 3 η ώρα το μεσημέρι. Ο Τσάκωνας πήγε στο υπουργείο με ταξί, το οποίο τον περίμενε στην είσοδο. Ο Τσάτσος τον δέχθηκε με μεγάλη ευγένεια. Τσάκωνας: «Κύριε καθηγητά, η μόνη ουσιαστική εξουσία που είχα εδώ ήταν τα μυστικά κονδύλια ύψους 12.000.000 δραχμών. 12 εκατομμύρια παρέλαβα, 12 εκατομμύρια σας παραδίδω.» Τσάτσος: «Δεν αμφέβαλα». Ο Τσάκωνας πήρε το ταξί και επέστρεψε σπίτι του. Αυτό ήταν και το τέλος των ψευδαισθήσεων. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Ο αναγνώστης ας μην σταθεί στις γενικώτερες αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν την πολιτεία του καθηγητού Τσάκωνα πριν και κατά την διάρκεια της Δικτατορίας. Π.χ. ότι υπηρέτησε ένα καθεστώς αντίθετο με τον ανθρωπισμό του και το οποίο άλλωστε διέψευσε τις αναμορφωτικές και ριζοσπαστικές του φιλοδοξίες. Σημασία εδώ, εφ’όσον το αντικείμενο του αφιερώματος είναι το Κυπριακό, έχει η απεγνωσμένη προπάθειά του να βρει διαύλους επικοινωνίας με την τουρκική πλευρά, την ώρα που η χούντα σχεδίαζε την παρανοϊκή και (εσκεμμένα ή όχι, πάντως εκ του αποτελέσματος) προδοτική ανατροπή του Μακαρίου. Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει η προθυμία των Τούρκων να ανταποκριθούν στον διάλογο που άνοιξε ο Τσάκωνας, γεγονός που σημαίνει ότι αναζητούσαν κάποιον μηχανισμό επικοινωνίας με την τουρκική πλευρά. Γι’αυτό, άλλωστε, όπως προκύπτει, αναπολούσαν τον Σπύρο Μαρκεζίνη, ο οποίος διατηρούσε επαφή με τους Τούρκους, λέγοντας πάντοτε (και στον συντάκτη του παρόντος) ότι ήταν έτοιμος να διαπραγματευθεί συμφωνία εφ’ όλης της ύλης με αμοιβαίες όμως (τόνιζε το «αμοιβαίες») υποχωρήσεις και παραχωρήσεις. Ο Τσάκωνας έθετε στο τραπέζι, με σπάνια διπλωματική ευφυία, όχι μόνον τα κοινά συμφέροντα των δύο χωρών και την γεωμετρική αύξηση της ισχύος τους σε περίπτωση κοινής γεωοικονομικής και αμυντικής συνεργασίας, αλλά και τα ίδια τα συμφέροντα της Τουρκίας, όπως όταν τόνιζε τα προβλήματα που θα δημιουργούσε στην Τουρκία η Ρωσσία σε περίπτωση αποδυνάμωσης του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Έθετε επίσης και το ζήτημα της συλλογικής ασφάλειας της Δύσης, που (επί Ψυχρού Πολέμου) μόνον από κοινού μπορούσαν να υπηρετήσουν η Ελλάδα και η Τουρκία. Ο Τσάκωνας ήταν υπέρμαχος ενός κοινού άξονα Δύσης-Ελλάδας-Τουρκίας-Ισραήλ. Το γεωπολιτικό αυτό αξίωμα παραμένει εν μερει επίκαιρο. Εν μέρει, γιατί η Τουρκία αποφάσισε μόνη της και με δημοκρατικές διαδικασίες να αυτο-εξαιρεθεί. Μάλλον χωρίς επιστροφή.

73

Το χρονικό του Αττίλα 15 Ιουλίου: Ο Μακάριος επιστρέφει από την θερινή κατοικία του στο όρος Τρόοδος και φθάνει στο Προεδρικό Μέγαρο, στην Λευκωσία, γύρω στις 8 το πρωί. Λίγο αργότερα, δύο φάλαγγες τεθωρακισμένων, η μία προερχόμενη από το στρατόπεδο Κοκκινοτριμυθιάς και η δεύτερη από το στρατόπεδο Καποτά (Παλλουριώτισσα), περικυκλώνουν και βάλλουν κατά του προεδρικού μεγάρου. Οι δυνάμεις που έλαβαν μέρος στο πραξικόπημα ήταν η 31η και η 33η μοίρες καταδρομών, η ύλη αρμάτων της 21ης επιλαρχία μέσων αρμάτων και της 23ης επιλαρχίας αναγνώρισης , 2 τάγματα πεζικού από την Κερύνεια και 2 λόχοι της ΕΛΔΥΚ. Διοικητής των αρμάτων της 21ης ήταν ο επίλαρχος Κορκόντζελος, της 23ης ο αντισυνταγματάρχης Λαμπρινός, ενώ των καταδρομών ο ταγματάρχης Δαμασκηνός.. Ο Μακάριος εκείνη την ώρα δεχόταν σε ακρόαση Αιγύπτιους μαθητές. Ενώ τον προσφωνούσε ο καθηγητής τους, ακούστηκαν κανονιοβολισμοί. Ο Μακάριος καθησυχάζοντας τον καθηγητή τον παρότρυνε να συνεχίσει. Οι κανονιοβολισμοί επαναλήφθηκαν, Ο Μακάριος διατηρούσε την ψυχραιμία του, αλλά τελικά ο υπασπιστής του με τον διοικητή της προεδρικής φρουράς (ανεψιό του Μακαρίου) εισέβαλαν στο γραφείο του και τον φυγάδευσαν με πολιτική περιβολή και τραγιάσκα από την έξοδο ασφαλείας του μεγάρου, και μέσω ενός ξεροπόταμου, έφθασαν σε δημόσιο δρόμο (οι μαθητές εν τω μεταξύ εκκένωσαν το προεδρικό μέγαρο χωρίς προβλήματα). Με αστυνομικό όχημα, ο Μακάριος μεταφέρεται από αγροτικούς δρόμους σε μονή στο όρος Τρόοδος. Εκεί ακούει τον ραδιοφωνικό σταθμό της Λευκωσίας, που είχε καταληφθεί από τους πραξικοπηματίες, να ανακοινώνει την θάνατό του. Στις 11:00 ο ταξίαρχος Γεωργίτσης ενημερώνει τον δικτάτορα Ιωαννίδη στον ειδικό θάλαμο επιχειρήσεων του τότε Πενταγώνου (στην Αθήνα), που παρακολουθεί την εξέλιξη μαζί με τους αρχηγούς των Όπλων, ότι η επιχείρηση ολοκληρώθηκε επιτυχώς. Μία ώρα αργότερα, ο Ιωαννίδης ενημερώνεται για την διαφυγή του Μακαρίου. Στις 13:00 ο Μακάριος φθάνει στην Πάφο. Από την Μητρόπολη, μπροστά σε πλήθος που τον επευφημούσε, απηύθυνε ραδιοφωνικό διάγγελμα : Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ! Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποίος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος τον οποίον συ εξέλεξες διά να είναι ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός, όπως η χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρόσωποί της θα ήθελαν... Το μήνυμα αναμεταδόθηκε από τον ραδιοφωνικό 74

σταθμό του Τελ Αβίβ σε όλον τον κόσμο. Στις 15:00 οι πραξικοπηματίες στην Κύπρο, αγνοώντας την άφιξη του Μακαρίου στην Πάφο (είχαν διακοπεί οι τηλεφωνικές συνδέσεις), αποφάσισαν να ορίσουν αντικαταστάτη του Μακαρίου. Νόμιμος αναπληρωτής του ήταν εκ του κυπριακού συντάγματος ο πρόεδρος της Γλαύκος Κληρίδης, αλλά η νομιμότητα είχε ανατραπεί από το πραξικόπημα. Οι πραξικοπηματίες απευθύνθηκαν σε διάφορα πρόσωπα που αρνήθηκαν, και τελικώς διόρισαν πρόεδρομαριοννέτα τον ακροδεξιό δημοσιογράφο και βουλευτή Νικόλαο Σαμψών, γνωστό από την συμμετοχή του σε έκτροπα εννατίον των Τουρκοκυπρίων κατ΄ατην δεκαετία του ΄60. Λίγο αργότερα ο Σαμψών ορκίστηκε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, εκφώνησε διάγγελμα και επέβαλε στρατιωτικό νόμο. Στην τελετή της ορκωμοσίας του χοροστάτησε ο καθαιρεθείς πριν έναν χρόνο επίσκοπος Γεννάδιος (πρώην Πάφου), ο οποίος και ορίστηκε Αρχιεπίσκοπος Κύπρου στην θέση του Μακαρίου. [Ο επίσκοπος Γεννάδιος μαζί με τους επισκόπους Ανθέμιο Κιτίου και Κυπριανό Κερύνειας είχαν προκαλέσει Συνοδικό πραξικόπημα το 1973, γιά να καθαιρέσουν τον Μακάριο, αλλά ο Μακάριος προκάλεσε Μείζονα Σύνοδο, στην οποία αν και προσκλήθηκαν η Εκκλησία της Ελλάδος και το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δεν παρευρέθησαν. Η Μείζων Σύνοδος καθαίρεσε και αντικατέστησε τους Επισκόπους που ζητούσαν την καθαίρεση τυ Μακαρίου]. Το ίδιο απόγευμα φαινόταν ότι το πραξικόπημα είχε τελικά επικρατήσει, με τραγικό απολογισμό 91 νεκρούς και 250 τραυματίες.

16 Ιουλίου.Τα τουρκικά και τουρκοκυπριακά μέσα ενημέρωσης μεταδίδουν τις «ανησυχίες» του πρωθυπουργού της Τουρκίας Μ. Ετζεβίτ και του αρχηγού των Τουρκοκυπρίων Ρ. Ντενκτάς για τις προθέσεις των πραξικοπηματιών σχετικά με πιθανή ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα ή διωγμό των Τουρκοκυπρίων. Στις 15:00 οι πραξικοπηματίες περικυκλώνουν την Πάφο, ενώ το κυπριακό περιπολικό σκάφος «ΛΕΒΕΝΤΗΣ» βάλλει από τον λιμένα κατά της Μητρόπολης. Ο Μακάριος μία ώρα πριν είχε μεταφερθεί με ελικόπτερο από την παρακείμενη φινλανδική βάση του ΟΗΕ στην βρεταννική βάση και από εκεί με αεροπλάνο κατευθυνόταν προς την Μάλτα. Λίγη ώρα αργότερα ενημερώνεται η χούντα στην Αθήνα για την διαφυγή του Μακαρίου. Η ελληνική κυβέρνηση προβαίνει στην εξής ασύλληπτη ανακοίνωση: Αι πρόσφαται εξελίξεις εν Κύπρω αποτελούν εσωτερικήν υπόΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα θεσιν..... Η πολιτική της Ελλάδος επί του Κυπριακού παραμένει αμετάβλητος, συνισταμένη εις την διαφύλαξιν και εξασφάλισιν της ανεξαρτησίας, της ακεραιότητος και του ενιαίου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Την νύχτα ο Μακάριος φθάνει στο Λονδίνο αεροπορικώς μέσω Μάλτας και συναντάται με τον πρωθυπουργό Wilson. Το ίδιο απόγευμα ο Βρεταννός υπουργός Εξωτερικών James Callaghan δηλώνει στην Βουλή των Κοινοτήτων ότι η Μεγάλη Βρεταννία δεν πρόκειται να επέμβει στρατιωτικά στην Κύπρο. Ο Τούρκος πρωθυπουργός Ετσεβίτ, την ίδια ώρα, ετοιμάζει το ταξίδι του στο Λονδίνο, όπου θα ζητήσει την ενεργοποίηση της Συνθήκης Εγγυήσεως. Στην Νέα Υόρκη συνέρχεται το πρώτο έκτακτο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπου ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας, Οσμάν Ολτσάϊ δήλωσε ότι τα γεγονότα αποτελούν εσωτερική υπόθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας....

17 Ιουλίου: Το απόγευμα ο Μακάριος ταξιδεύει αεροπορικώς στις ΗΠΑ, προκειμένου να παραστεί στην επικείμενη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας.

18 Ιουλίου: Στην Αθήνα φθάνουν ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζόζεφ Σίσκο με τον υφυπουργό Εθνικής Αμύνης Έλσγουώρθ. Συνοδευόμενοι από τον πρέσβη Χ. Τάσκα επισκέπτονται τον πρωθυπουργό Α. Ανδρουτσόπουλο γιά κατ΄ ιδίαν συνομιλίες. Ακολουθούν δύο συσκέψεις, μία περί τις 14:00 και η δεύτερη περί τις 18:00, στις οποίες συμμετέχουν ο Ανδρουτσόπουλος, ο υπουργός Εξωτερικών Κ. Κυπραίος, ο αρχηγός Ε.Δ. στρατηγός Μπονάνος και άλλοι ανώτατοι υπηρεσιακοί παράγοντες. Ο Σίσκο δηλώνει κατηγορηματικά ότι πρέπει οπωσδήποτε να αποτραπεί πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών, συμμάχων στο ΝΑΤΟ. Ο Σίσκο στην συνέχεια ταξιδεύει στην Άγκυρα, επιστρέφει στην Αθήνα και ξαναπηγαίνει στην Άγκυρα, προκειμένου να αποτρέψει έναν πόλεμο που θα διέλυε το ΝΑΤΟ. Εν τω μεταξύ ο Μακάριος απευθύνεται στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Καταγγέλλει το δικτατορικό καθεστώς της Αθήνας γιά την οργάνωση και διενέργεια του πραξικοπήματος, που παραβιάζει την συνθήκη του Λονδίνου, και που αφορά και τους Τουρκοκύπριους. Μιλάει γιά «εισβολή» της χούντας στη Κύπρο, φράση που από πολλούς θεωρήθηκε ως νομιμοποιητική της τουρκικής εισβολής. Στις 20:00 μεταδίδονται πληροφορίες γιά ναυτικές και στρατιωτικές κινήσεις των Τούρκων και απόπλου τουρκικού στόλου από την Μερσίνα. Στις 21:15 τα ναυτικά ραντάρ της Κύπρου επισημαίνουν έξι στόχους σε σχηματισμό να κινούνται με κατεύθυνση από την Μερσίνα προς την Κύπρο. Λίγο μετά στους παραπάνω στόχους προστίθενται άλλοι οκτώ. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Στην Αθήνα η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία καθεύδει. Οι επόπτες του ΓΕΕΘΑ είχαν λάβει οδηγίες ότι οι Τούρκοι πραγματοποιούσαν γυμνάσια για να ασκήσουν πίεση. Παρά τις εκκλήσεις του διοικητού της Εθνικής Φρουράς Κύπρου Γιωργίτση να δοθεί εντολή γιά απόκρουση της επικείμενης εισβολής, οι οδηγίες συνιστούσαν «αυτοσυγκράτηση». Βλακεία ή προδοσία;

19 Ιουλίου, 3 π.μ.: ο Ελληνικός σταθμός της Κυρήνειας συλλαμβάνει ένα σήμα με οδηγίες προς τους Τουρκοκύπριους. Ειδοποιείται από την κυπριακή κυβέρνηση ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Κύπρο Ρότζερ Ντέιβις, που απαντά πως πρόκειται για επίδειξη δύναμης. Η Λευκωσία ειδοποιεί και την Αθήνα, η οποία απαντά με την σειρά της ότι πρόκειται για άσκηση.

20 Ιουλίου, 0:01: στην Ελλάδα το υπουργείο Εθνικής Αμύνης, τα Γενικά Επιτελεία, τα αρχηγεία Σωμάτων Ασφαλείας και το υπουργείο Εξωτερικών βρίσκονται σε ενισχυμένη επιφυλακή. Κύπρος: Από τις πρώτες πρωινές ώρες έχουν εντοπιστεί 11 στόχοι, οι οποίοι πλέουν με ταχύτητα 10 κόμβων προς την ακτή. Ο αντιπλοίαρχος Γ. Παπαγιάννης της Ναυτικής Διοικήσεως Κύπρου ειδοποιεί με αναφορές του την Αθήνα για την φθίνουσα απόσταση των τουρκικών πλοίων. Στις 4:30 π.μ.: ειδοποιείται από την τουρκική κυβέρνηση ο Έλληνας πρεσβευτής στην Άγκυρα Κοσμαδόπουλος ότι με το πραξικόπημα παραβιάστηκε η συνταγματική τάξη στην Κύπρο και πως η Τουρκία έχει δικαίωμα εισβολής ως μία από τις εγγυήτριες δυνάμεις. Με την σειρά του ο Κοσμαδόπουλος ειδοποιεί τον πρωθυπουργό Ανδρουτσόπουλο στην Αθήνα.

5:30-5:45 π.μ. τουρκικά στρατεύματα αποβιβάζονται στην Κυρήνεια.

6:00 π.μ.: σχηματίζεται το πρώτο τουρκικό προγεφύρωμα στην περιοχή Πενταμίλι της Κύπρου, από περίπου 600 Τούρκους που αποβιβάστηκαν από μοίρα πέντε αποβατικών σκαφών τύπου LCD και LCU, που προηγουμένως είχαν κινηθεί για προσγειάλωση στην βραχώδη ακτή της Γλυκιωτίσσης. Η σφοδρή αντίσταση του τάγματος του Παύλου Κουρούπη, ο οποίος αυτοβούλως διέταξε πυρ, είχε ως αποτέλεσμα να επιζήσουν μόνον 120-150 Τούρκοι στρατιώτες, οι οποίοι όμως μπόρεσαν να καταλάβουν το προγεφύρωμα.

6:15 π.μ.: Ο Έλληνας πρεσβευτής στην Άγκυρα τηλεγραφεί στο υπουργείο Εξωτερικών: «Ώραν 05:45 κληθείς κατεπειγόντως συνηντήθην με κ. Γκιουνές [υπουργό Εξωτερικών Τουρκίας] όστις μοι ανακοίνωσεν εξής: Τουρκική κυβέρνησις πληροφορεί ελληνικήν κυβέρνησιν ότι απεφάσισε κάμη χρήσιν άρθρου 4, εδάφ. 2 Συνθήκης Εγγυήσεως. Ενέργεια αύτη τουρκικής κυβερνήσεως τοποθετείται αυστηρώς εντός πλαισίου συμβατικής ταύ75

της διατάξεως και αποβλέπει εις επαναφοράν εις κατάστασιν πραγμάτων οριζομένην εν ειρημένη συνθήκη. Προστίθεται ότι κατά συνομιλίας μετά κ. Σίσκο [Αμερικανό υφυπουργό Εξωτερικών] διαβεβαιώσαμεν τούτον ότι τουρκικά στρατεύματα δεν θ΄ ανοίξουν ποτέ πυρ εφ’όσον το αυτό πράξουν δυνάμεις αίτινες ευρίσκονται εν νήσω. Επαναλαμβάνεται ότι δια της ενεργείας αυτής τουρκική κυβέρνησις δεν αποβλέπει ποσώς έλθη ένοπλον ρήξιν μετά Ελλάδος και ελπίζει έτι ότι εν συνεχεία ενεργείας αυτής έδαφος συνεννοήσεως θα ηδύνατο δημιουργηθή ευχερέστερον. Τουρκική κυβέρνησις επαναλαμβάνει απόψεις της περί ανάγκης καλών σχέσεων μεταξύ δύο μελών του ΝΑΤΟ, συγκεκριμένως Τουρκίας και Ελλάδος. - Κοσμαδόπουλος».

7:30 π.μ.: φθάνει στην Αθήνα από την Άγκυρα ο Αμερικανός αξιωματούχος Σίσκο, ο οποίος μεταβαίνει απ’ευθείας στο Πεντάγωνο.

8:30 π.μ.: συγκαλείται στην Αθήνα Πολεμικό Συμβούλιο, στο οποίο μετέχουν οι Γκιζίκης, Ανδρουτσόπουλος, Κυπραίος, Λατσούδης, Μπαλόπουλος, Β. Τούμπας, Κ. Ράλλης, οι αρχηγοί των Ε.Δ. και Επιτελείων και άλλων παραγόντων. Η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία αποφασίζει ομόφωνα Γενική Επιστράτευση, απορρίπτει όμως κήρυξη πολέμου και άμεση επέμβαση στη Κύπρο. Στην συνέχεια ο υπουργός εξωτερικών Κ. Κυπραίος καλεί τον Τούρκο πρεσβευτή στην Αθήνα, στον οποίο δηλώνει: «Η Ελλάς θεωρεί δεδομένον ότι εγένετο επίθεσις εκ μέρους τουρκικών στρατευμάτων κατά της Κύπρου και των ελληνικών τμημάτων της ΕΛΔΥΚ και απαιτεί την άμεση κατάπαυση του πυρός, την αποχήν από πάσης ενεργείας των τουρκικών στρατευμάτων και την συγκέντρωση όλων όσων έχουν αποβιβαστεί από θαλάσσης ή αέρος εντός των τουρκικών θυλάκων μέχρι ώρας 14:00.»

4 μ.μ.: συγκαλείται το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στην Νέα Υόρκη, κατόπιν αιτήσεως του πρεσβευτού Κ. Παναγιωτάκου, μόνιμου αντιπροσώπου της Ελλάδας στον ΟΗΕ. Τότε ο ΟΗΕ εκδίδει την υπ’αριθμόν 353 από 20 Ιουλίου 1974 απόφαση, της οποίας οι παράγραφοι 3 και 4 γράφουν συγκεκριμένα: (Το Συμβούλιο Ασφαλείας) 3.

Aπαιτεί άμεσο τερματισμό της ξένης στρατιωτικής επέμβασης στην Kυπριακή Δημοκρατία, η οποία είναι αντίθετη με την παράγραφο 1. ανωτέρω, 4. Zητεί την αποχώρηση χωρίς καθυστέρηση από την Kυπριακή Δημοκρατία του ξένου στρατιωτικού προσωπικού που βρίσκεται εκεί πέραν των προνοιών διεθνών συμφωνιών, περιλαμβανομένων και εκείνων των οποίων η αποχώρηση είχε ζητηθεί από τον Πρόεδρο της Kυπριακής Δημοκρατίας Aρχιεπίσκοπο Mακάριο, στην επιστολή του ημερομηνίας 2 Iουλίου 1974. Με την προοπτική της κατάπαυσης του πυρός, οι Τούρκοι εντατικοποιούν τις επιχειρήσεις, καταλαμβάνοντας την Κερύνεια και επεκτείνοντας την ζώνη κατοχής. Στις 4 το απόγευμα, από την ελληνοκυπριακή πλευρά εφαρμόζεται η απόφαση για κατάπαυση του πυρός, 76

όχι όμως από την πλευρά των Τούρκων, που προώθησαν τις δυνάμεις τους και κύκλωσαν το αεροδρόμιο της Λευκωσίας. Εν τω μεταξύ στην Ελλάδα κηρύσσεται Γενική Επιστράτευση. Οι Έλληνες αξιωματικοί και πολίτες σπεύδουν να καταταγούν ξεχνώντας τα πολιτικά πάθη. Ακόμη και μάχιμοι αντιστασιακοί με χρόνια στην φυλακή, όπως ο Λεωνίδας Βασιλικόπουλος, παρουσιάζονται και ζητούν να πολεμήσουν γιά την πατρίδα (αντιθέτως οι Έλληνες «αντιστασιακοί» φοιτητές στο Παρίσι συνεχίζουν τις ατέρμονες «αντιστασιακές» τους δραστηριότητες στα εκεί καφενεία αντί να σπεύσουν στην Αθήνα να καταταγούν ως εθελοντές). Στην Επιστράτευση αποκαλύπτεται το χάος και η πλήρης αποδιοργάνωση που είχε προκαλέσει η χούντα στις Ένοπλες Δυνάμεις. Ο άλλοτε πανίσχυρος και αξιόμαχος ελληνικός στρατός δεν είναι σε θέση να λειτουργήσει συντεταγμένα. Ο οπλισμός είναι ανεπαρκής ή παρωχημένος, οι οδηγίες αλληλοαναιρούνται, οι αξιωματικοί δεν γνωρίζουν τι να κάνουν, οι έφεδροι μένουν χωρίς ενημέρωση και προώθηση. Υπ’ αυτές τις συνθήκες απαξιώνεται στην κοινή συνείδηση πλήρως η προηγηθείσα επταετής στρατιωτική δικτατορική διακυβέρνηση, αφού απέτυχε στον τομέα ακριβώς στον οποίο έπρεπε να αποδειχθεί ως πλέον αποτελεσματική.

21 Ιουλίου: σμήνος τουρκικών αεροσκαφών επιτίθεται σε τουρκικά πλοία τα οποία νομίζει ότι είναι ελληνικά. Οι απώλειες είναι ένα αντιτορπιλικό (Kocatepe) βυθισμένο, ένα αντιτορπιλικό (Adatepe) σοβαρότατα βεβλαμμένο εκτός επιχειρησιακής ετοιμότητας, ένα αντιτορπιλικό (Cakmac) ελαφρά βεβλαμμένο και ένα αεροσκάφος καταρριφθέν. Την ίδια μέρα αναχωρεί από το λιμάνι της Μερσίνης το δεύτερο κύμα της τουρκικής απόβασης.

22 Ιουλίου: Αποβιβάζονται στην Κύπρο μία μηχανοκίνητη μονάδα πεζικού και μία αρμάτων. Οι τουρκικές δυνάμεις, υπό την διοίκηση του υποστρατήγου Ντεμιρέλ, που περιελάμβαναν την Task Force Bora και το 50ό σύνταγμα, επιτίθενται εναντίον του πρωταρχικού στόχου της Κερύνειας. Μέχρι το τέλος του απογεύματος, ένα στερεό προγεφύρωμα είχε διαμορφωθεί μεταξύ Κερύνειας και της κεντρικής τοποθεσίας του χωριού Geunyeli, του τελευταίου στρατηγικά τοποθετημένου στον δρόμο ΚερύνειαςΛευκωσίας. Το αποτέλεσμα του Αττίλα 1 ήταν οι τουρκικές δυνάμεις να ελέγχουν το 7% της έκτασης του νησιού. Συγκεκριμένα είχαν καταφέρει να συνδέσουν επιτυχώς το προγεφύρωμά τους στα βόρεια με τον μεγάλο τουρκοκυπριακό θύλακα βόρεια της Λευκωσίας. Επίσης ήλεγχαν το λιμάνι της Κερύνειας, το οποίο τους επέτρεψε να αυξήΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα σουν το ποσοστό των ενισχύσεων που έφθαναν από την Τουρκία, κάτι απαραίτητο για την δεύτερη επίθεση.

23 Ιουλίου: Η Τουρκία παραβιάζει την κατάπαυση του πυρός βομβαρδίζοντας αεροπορικώς και από ξηρά ελληνικές θέσεις και το αεροδρόμιο της Μεγαλονήσου. Στην Αθήνα, οι τέσσερις αρχηγοί των Επιτελείων παρουσιάζονται στον πρόεδρο Φαίδωνα Γκιζίκη και εισηγούνται ομοφώνως να προσκληθούν να αναλάβουν την διακυβέρνηση της χώρας οι πολιτικοί. Ο ταξίαρχος Ιωαννίδης, ο οποίος ώφειλε να ευρίσκεται στο πεδίο της μάχης ή έστω να συντονίζει τις επιχειρήσεις από την Αθήνα, παρουσιάστηκε στην σύσκεψη, δήλωσε ότι δεν θα αντιδράσει στην σχεδιαζόμενη μεταπολίτευση και αιτήθηκε κανονικής αδείας (!). Ο Γκιζίκης συγκάλεσε συμβούλιο των παλαιών πολιτικών αρχηγών, το οποίο οδήγησε στην επιστροφή του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή.

24 Ιουλίου: Ο Καραμανλής επιστρέφει με το αεροπλάνο του προέδρου της Γαλλίας Βαλερύ Ζισκάρ ντ’ Εσταίν στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Περίπου ένα εκατομμύριο Ελλήνων πολιτών σπεύδουν να τον υποδεχθούν αλλόφρονες. Από το αεροδρόμιο ο Καραμανλής μεταβαίνει κατ’ ευθείαν στην Βουλή, όπου ορκίζεται ενώπιον του Γκιζίκη πρωθυπουργός με αντιπρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών τον Γεώργιο Μαύρο. Παράλληλα στην Κύπρο ο Σαμψών παραιτείται και πρόεδρος αναλαμβάνει ο πρόεδρος της Βουλής Γλαύκος Κληρίδης.

25 Ιουλίου: αρχίζουν στην Γενεύη συνομιλίες μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών των τριών εγγυητριών κρατών της Κυπριακής Ανεξαρτησίας (Μαύρος, Γκιουνές, Κάλλαχαν). Στο τέλος των συνομιλιών, στις 30 Ιουλίου, υπογράφουν διακήρυξη, με την οποία συμφωνούν στα εξής: 1: Μη επέκταση των περιοχών που είχαν υπό τον έλεγχό τους οι αντίπαλες δυνάμεις. 2: Εγκαθίδρυση ζωνών ασφαλείας μεταξύ των αντιμαχομένων. 3: Εκκένωση των τουρκικών θυλάκων από την Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ. 4: Δικαίωμα να διαθέτουν οι δύο πλευρές δική τους αστυνομία και δυνάμεις ασφαλείας. 5: Διεξαγωγή διαπραγματεύσεων με συμμετοχή Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων για οριστική διευθέτηση του Κυπριακού.

Εάν η Τουρκία αποσκοπούσε σε «ειρηνική επέμβαση» με σκοπό την αποκατάσταση της παραβιασθείσας από το πραξικόπημα συνταγματικής τάξης, τότε η τουρκική επέμβαση θα είχε ολοκληρωθεί. Αλλά, ενώ οι συνομιλίες συνεχίζονταν στην Γενεύη, ακολουθεί ο Αττίλας 2. Ήδη προ της δεύτερης τουρκικής προέλασης, σημειώνονται τουρκικές κινήσεις ενδεικτικές του τι επρόκειτο να επακολουθήσει. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

1η Αυγούστου: τουρκικές δυνάμεις αναγκάζουν το 316ο τάγμα που βρισκόταν στον λόφο 1024 να υποχωρήσει και να εγκαταλείψει τις θέσεις του, όμως κατά την διάρκεια της νύκτας ελληνικές δυνάμεις ξαναπαίρνουν το ύψωμα.

2 Αυγούστου: οι Τούρκοι ανακαταλαμβάνουν το ύψωμα 1024.

3 Αυγούστου: ιδρύεται η κύρια αμυντική γραμμή από μέρους των Ελλήνων στο δυτικό μέτωπο στην περιοχή Καραβά.

6 Αυγούστου: την αυγή οι Τούρκοι εξαπολύουν επίθεση στις αμυντικές γραμμές των Ελλήνων και το απόγευμα οι αμυνόμενοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους και να υποχωρήσουν στην γραμμή Βασιλεία- Βαβυλά.

14 Αυγούστου: οι τουρκικές δυνάμεις ενισχύονται με την δύναμη δύο μεραρχιών πεζικού και ξεκινούν δεύτερη μεγάλη επίθεση, με την κωδική ονομασία Αττίλα-2. Η κυβέρνηση Καραμανλή δεν αντιδρά στρατιωτικά και δηλώνει ότι η Ελλάδα αποχωρεί από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ.

Από τις 6:30 π.μ., η τουρκική αεροπορία, το ναυτικό και το πυροβολικό βάλλουν κατά των ελληνικών ανατολικών θέσεων για 30 περίπου λεπτά. Στην συνέχεια ακολουθούν οι πρώτες τουρκικές επιθέσεις κατά των ελληνικών θέσεων, οι οποίες αποκρούονται με επιτυχία. Στις 10 π.μ. ωστόσο, οι επιθέσεις γίνονται σφοδρότερες και τελικά οι Τούρκοι διασπούν τις ελληνικές γραμμές, ενώ η Ανώτατη Διοίκηση της Κυπριακής Φρουράς δίνει εντολή οπισθοχώρησης. Οι Τούρκοι βομβαρδίζουν παράλληλα και στον κεντρικό τομέα το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, χωρίς όμως να προξενήσουν μεγάλες απώλειες.

15 Αυγούστου: Οι ελληνικές δυνάμεις αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους, ενώ οι Τούρκοι κερδίζουν έδαφος, επεκτείνοντας τα κατεχόμενα εδάφη κατά 6 χλμ προς τα δυτικά.

16 Αυγούστου: Οι Τούρκοι, αφού έχουν βομβαρδίσει το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, εξαπολύουν νέα επίθεση και τελικά το καταλαμβάνουν. Σύμφωνα με την επίσημη καταμέτρηση, η ΕΛΔΥΚ μετρούσε 80 νεκρούς, 22 τραυματίες και 5 αγνοούμενους. Στις 12:30 π.μ. οι Τούρκοι κατέλαβαν την κωμόπολη Μόρφου και στις 6 μ.μ. το χωριό Λιμνίτη. Το αποτέλεσμα των εχθροπραξιών ήταν η Τουρκία να καταλάβει το 37% του νησιού. επιμέλεια: Μελέτης Μελετόπουλος Βασίλης Σπυράκος-Πατρώνας 77

Ο

Λευτέρης Χανδρινός έμεινε στην ιστορία από την δράση που ανέπτυξε με το αρματαγωγό «ΛEΣBOΣ» κατά την διάρκεια της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Το αρματαγωγό, το οποίο ήταν πλοίο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και είχε δοθεί ως βοήθεια στην Ελλάδα από τις ΗΠΑ, είχε προγραμματιστεί να εκτελέσει την μεταφορά του προσωπικού και υλικού της Eλληνικής Δύναμης Kύπρου (EΛΔYK) στην Kύπρο με προβλεπομένη ημερομηνία απόπλου το μεσημέρι της 12ης Iουλίου. Η ημερομηνία του απόπλου άλλαξε δύο φορές και έτσι το πλοίο, αφού απέπλευσε από τις Κεχρεές την 13η Ιουλίου έχοντας παραλάβει 450 άνδρες της EΛΔYK, συνέχισε το ταξίδι του για Αμμόχωστο, με προβλεπόμενη ημερομηνία άφιξης τις 17. Tο μεσημέρι, όμως, της 17ης Iουλίου (στις 15 πραγματοποιήθηκε το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου), ενώ βρισκόταν δυτικώς της Λεμεσσού, έλαβε διαταγή να αναστρέψει και να αγκυροβολήσει στην Ρόδο. Το μεσημέρι της επομένης και ενώ το πλοίο βρισκόταν 20 νμ νοτιοανατολικώς της Λίνδου, διατάχθηκε να αναστρέψει και να πλεύσει προς Αμμόχωστο, όπου αποβιβάστηκε το προσωπικό της ΕΛΔΥΚ και ο οπλισμός. Εν τω μεταξύ, είχαν αρχίσει να διαδίδονται φήμες σε στρατιωτικούς κύκλους ότι επίκειται τουρκική απόβαση, ενώ ο ραδιοφωνικός σταθμός της βρεταννικής βάσεως της Λεμεσού κυκλοφόρησε την φήμη πως Τούρκοι προέβησαν σε επιθετικές ενέργειες πλησίον της πράσινης γραμμής στην Λευκωσία. Το Α/Τ «ΛΕΣΒΟΣ», αφού φόρτωσε 450 άνδρες παλαιάς κλάσεως, απέπλευσε από το λιμάνι της Αμμοχώστου για Ελλάδα. Το πρωί της 20ης Ιουλίου, ο Χανδρινός έμαθε για την τουρκική εισβολή. Αμέσως σήμανε συναγερμό και έλαβε πορεία νοτιοδυτική, για να απομακρυνθεί των ακτών της Kύπρου και επομένως της περιοχής επιχειρήσεων. Λίγο αργότερα, ωστόσο, ελήφθη σήμα από το Aρχηγείο Nαυτικού, με το οποίο το πλοίο διατασσόταν να πλεύσει προς Λεμεσό και να αποβιβάσει το τμήμα της EΛΔYK 78

Ελευθέριος Χανδρινός που επέστρεφε στην Eλλάδα. Στην συνέχεια το σήμα ακυρώθηκε και δόθηκε διαταγή να αποβιβάσει το προσωπικό της ΕΛΔΥΚ στην Πάφο. Εκεί, ο διοικητής του ATΔ Πάφου συνταγματάρχης Γιοβάνης ζήτησε από τον κυβερνήτη του πλοίου την εκτέλεση πυρών εναντίον οικοδομήματος που έφερε τουρκική σημαία και το οποίο αποτελούσε το διοικητήριο των τουρκοκυπριακών δυνάμεων της περιοχής. Μολονότι δεν είχε δοθεί σχετική εντολή από το Αρχηγείο, ο πλοίαρχος έδωσε διαταγή για βομβαρδισμό των τουρκικών θέσεων. Στο ημερολόγιό του ο Λ. Χανδρινός δικαιολόγησε την απόφασή του να κανονιοβολήσει τον τουρκικό θύλακα ως μια λογική ενέργεια, αφού η αποβίβαση στρατιωτών από μόνη της μπορούσε να θεωρηθεί εμπλοκή στις επιχειρήσεις. Στην συνέχεια το πλοίο κατευθύνθηκε μακριά από το θέατρο των επιχειρήσεων προς Σητεία και στις 10 μ.μ. απέπλευσε από την Σητεία και κατέπλευσε στον NΣ. Εν τω μεταξύ το Tουρκικό Γενικό Eπιτελείο έλαβε αίτημα της τουρκοκυπριακής διοίκησης Λευκωσίας και πείσθηκε πως η Ελλάδα επενέβαινε υπέρ της Κύπρου, με αποβίβαση στρατευμάτων στην Πάφο από τμήμα του ελληνικού στόλου. Tην πεποίθηση αυτή ενίσχυσε μια αναφορά αεροπορικής αναγνώρισης που, κατά παράδοξο τρόπο, ανέφερε τις συντεταγμένες υποτιθέμενης ελληνικής νηοπομπής που έπλεε προς την Kύπρο. Από την μεριά του ο σημαιοφόρος ΣEA/M Παλαίστρος, Διοικητής του Nαυτικού Σταθμού Πάφου, βλέποντας δύο αντιτορπιλικά να πλησιάζουν, ρώτησε την Λευκωσία: «Eδώ έξω από την Πάφο περιπολούν δύο αντιτορπιλικά. Eίναι δικά μας ή τούρκικα;» Aπό το ΓEEΦ ο Πλωτάρχης Παπαργύρης απάντησε: «Tα δύο αντιτορπιλικά που βλέπεις είναι δικά μας, είναι ελληνικά, και πρόσεξε, αν χρειασθούν κάποια βοήθεια να τους την δώσεις». Στην πραγματικότητα, τα αντιτορπιλικά ήταν τουρκικά, αλλά ο Παπαργύρης, γνωρίζοντας ότι οι συνομιλίες υποκλέπτονταν από τους Τούρκους, τους έδινε το πράσινο φως για να αλληλοσκοτωθούν. Έτσι, στις 9 μ.μ., το πρώτο σμήνος τουρκικών αεροσκαφών επιτέθηκε στα πλοία προκαλώντας τους σοβαρές ζημιές. Στο μεταξύ, ένα από τα τουρκικά πλοία, το «Cakmac», είχε ανασύρει από την θάλασσα σώο έναν Tούρκο πιλότο, του οποίου το αεροσκάφος είχε καταπέσει από ελληνικό αντιαεροπορικό πυρ. O πιλότος, εν όσω βρισκόταν μέσα στο πλοηγείο, προσπάθησε να αποκαταστήσει επαφή με τους συναδέλφους του, που επετίθεντο στα πλοία. Oι αεροπόροι του ζήτησαν το ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα ισχύον σύνθημα της ημέρας, το οποίο, όμως, δεν γνώριζε, αφού είχε καταρριφθεί την προηγούμενη, και έτσι συνέχισαν να χτυπούν τα δικά τους αεροσκάφη. Το αποτέλεσμα της αεροναυτικής μάχης ήταν ένα αντιτορπιλικό (Kocatepe) βυθισμένο, ένα αντιτορπιλικό (Adatepe) σοβαρότατα βεβλαμμένο εκτός επιχειρησιακής ετοιμότητας, ένα αντιτορπιλικό (Cakmac) ελαφρά βεβλαμμένο και ένα αεροσκάφος καταρριφθέν.

Aπό το Kocatepe διασώθηκαν 42 άνδρες, οι οποίοι περισυνελέγησαν από διερχόμενο Iσραηλινό εμπορικό και οδηγήθηκαν στην Xάϊφα. Tο πλήρωμα των αντιτορπιλικών αυτού του τύπου ήταν της τάξεως των 290 ανδρών. Ο πλωτάρχης Λευτέρης Χανδρινός προτάθηκε το 1984 ως Ναυτικός Ακόλουθος στην Άγκυρα, θέση η οποία κατά γενική παραδοχή ήταν επικίνδυνη για έναν

Ο

Παύλος Κουρούπης γεννήθηκε το 1929 στο χωριό Δεντρά της Μεσσηνίας. Οι γονείς του ήταν αγρότες, και ήταν το 3ο παιδί του Γεωργίου και της Ευαγγελίας Κουρούπη. Το 1952 αποφοίτησε από την Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, ενώ σπούδασε και στην Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καθώς και στην Ανωτέρα Σχολή Πολέμου, από την οποία αποφοίτησε το 1967. Πέραν των σπουδών του, ο Παύλος Κουρούπης γνώριζε τρεις ξένες γλώσσες. Υπηρετώντας με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχου στην Κύπρο, ο Παύλος Κουρούπης έμελλε να μείνει στην ιστορία ως ήρωας της μάχης της Κυρήνειας, κατά την οποία κατόρθωσε να καθηλώσει τους Τούρκους εισβολείς για δύο ολόκληρα εικοσιτετράωρα. Ο Κουρούπης διοικούσε το τάγμα 251 Τ. Π (Τάγμα της Παναγιάς της Γλυκιώτισσας), το οποίο αποτελείτο από 6 λόχους και υπήρξε το πρώτο που ήρθε σε επαφή με τον εχθρό. Ο οπλισμός των στρατιωτών υπήρξε εξαιρετικά ελλιπής, με μάρτυρες να αναφέρουν ότι μεγάλο μέρος του οπλισμού προερχόταν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ η αναλογία Ελλήνων και Τούρκων βρισκόταν στο 1:7. Οι πληροφορίες για επικείμενη επίθεση ξεκίνησαν από την Τετάρτη 17 Ιουλίου και δύο μέρες αργότερα η επίθεση εθεωρείτο σίγουρη. Με την έναρξη της επίθεσης στις 20 Ιουλίου ο Κουρούπης με τον 1ο λόχο Διοικήσεως ξεκίνησε για την κοντινή τοποθεσία Πέντε Μίλι. Η απόβαση ξεκίνησε λίγο μετά τις 8 το πρωί της 20ης Ιουλίου, την στιγμή που τουρκικά αεροπλάνα και πλοία βομβάρδιζαν τις θέσεις του τάγματος. Τότε, ο ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

άνθρωπο με το δικό του ιστορικό. Ο Χανδρινός δέχθηκε ωστόσο την θέση και λίγο αργότερα αποστρατεύθηκε πρόωρα. Τον Μάϊο του 1986 τραυματίστηκε σε ένα ατύχημα έξω από την Kομοτηνή επιστρέφοντας στην Άγκυρα με το αυτοκίνητό του. Έμεινε παράλυτος και χρειάσθηκε μεγάλη προσπάθεια για να μπορέσει να ξαναπερπατήσει με μπαστούνι. Τα προβλήματα που του προξένησε το ατύχημά του οδήγησαν στον πρόωρο θάνατό του τον Ιούλιο του 1994. Χάρη στις ενέργειές του, ο Χανδρινός κατάφερε όχι μόνο να προξενήσει ζημιές και απώλειες στο τουρκικό σώμα της Πάφου, αλλά και να αποπροσανατολίσει τους Τούρκους, οι οποίοι νομίζοντας ότι χτυπάνε την ελληνική βοήθεια της Κύπρου, η οποία δεν έφτασε ποτέ, έβαλαν στην πραγματικότητα κατά των δικών τους πλοίων.

Παύλος Κουρούπης αντισυνταγματάρχης, παρά τις εντολές του ΓΕΕΦ, το οποίο τον κρατούσε σε θέση αναμονής, διέταξε πυρ. Οι άνδρες του Κουρούπη κράτησαν μια «λωρίδα» ακτής, μήκους 500 μ. και βάθους μόνο 50 μ., δύο ολόκληρες μέρες, μέχρι το μεσημέρι της 22ης Ιουλίου, οπότε οι Τούρκοι με την προστασία των κανονιών των αντιτορπιλικών τους και με πλήρη κάλυψη από την αεροπορία τους που κατέκαιε με βόμβες ναπάλμ τις θέσεις της Εθνικής Φρουράς, αποβίβασαν τα άρματα Μ47. Ο δρόμος για τον Άγιο Γεώργιο και την Κυρήνεια ήταν πια ανοιχτός για τους Τούρκους εισβολείς. Το σώμα του αντισυνταγματάρχη δεν βρέθηκε ποτέ, και έτσι θεωρήθηκε και αυτός ένας από τους χιλιάδες αγνοούμενους της εισβολής. Στις 27 Μαρτίου 1995, ο δημοσιογράφος Πέτρος Κασιμάτης ανέφερε σε ρεπορτάζ του στην εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος ότι ο αντισυνταγματάρχης εκρατείτο αιχμάλωτος σε φυλακή της Τουρκίας. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο, η ΕΥΠ είχε εντοπίσει τον Κουρούπη και είχε οργανώσει επιχείρηση απόδρασής του, η οποία απέτυχε, και κατά την οποία ένας από τους άνδρες που έλαβαν μέρος έπεσε νεκρός σε ανταλλαγή πυρών με τους Τούρκους.

79

Μία συγκλονιστική μαρτυρία γιά τους Αγνοουμένους

Κ

ατά τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του 1974 εξαφανίστηκαν 1619 Έλληνες στρατιώτες και αξιωματικοί, γυναίκες και ανήλικοι. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται και άτομα που εγκλωβίστηκαν σε κατεχόμενες περιοχές. Η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει δώσει στοιχεία γιά τους αγνοουμένους. Οργανώσεις που συλλέγουν στοιχεία, όμως, έχουν ανακαλύψει μαρτυρίες γιά την ύπαρξη αγνοουμένων Ελλήνων σε φυλακές της Ανατολίας. Γιά τους 1619 Αγνοουμένους της εισβολής έχουν γραφεί πολλά. Ενδελεχείς έρευνες πραγματοποίησε ο δημοσιογράφος Πέτρος Κασιμάτης.

Πρόσφατα, με εξετάσεις DNA σε οστά που έχουν βρεθεί σε ομαδικούς τάφους ταυτοποιήθηκε ένας αριθμός αγνοουμένων και ο αριθμός τους κατέβηκε στα 1.532 άτομα. Στις 10/1/2008,το Τρίτο Τμήμα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με απόφασή του καταδίκασε την Τουρκία για παραβιάσεις άρθρων της Ευρωπαϊκής Συνθήκης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ενώ δεν αποδέχεται τον όρο «υποθετικά νεκροί» που επιχείρησε να εισαγάγει η Τουρκία για τους Αγνοούμενους. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του τύπου και τηλεοπτι80

κές εκπομπές, από την εποχή της εισβολής μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί μυστικές αποστολές γιά την ανεύρεση αγνοουμένων σε φυλακές στην τουρκική ενδοχώρα, που όμως δεν τελεσφόρησαν. Αξίζει εδώ να δημοσιευθεί μία ανέκδοτη μαρτυρία, που δεν σχετίζεται άμεσα αλλά έμμεσα με το ζήτημα. Η έμμεση όμως σχέση της μαρτυρίας που ακολουθεί με το ζήτημα των Αγνοουμένων είναι πραγματικά συγκλονιστική. Το 1996, διηγήθηκε στον συντάκτη του παρόντος ο Γεώργιος Βοζαϊτης (1918-2000), εργατοτεχνίτης από τον Άγιο Δημήτριο Ζακύνθου, την εξής απίστευτη ιστορία. Στον πόλεμο του 1940-1 υπηρετούσε στο Τάγμα Ευζώνων στην Μακεδονία. Μετά την ανακωχή, το τάγμα του μεταφέρθηκε οδικώς μέσω Τουρκίας στην Αίγυπτο. Καθώς διέσχιζαν την Σμύρνη, τα στρατιωτικά οχήματα πέρασαν μπροστά από τις φυλακές της πόλης. Ξαφνικά, από τα παράθυρα άκουσαν φωνές: «Αδέλφια, αδέλφια, είμαστε Έλληνες αιχμάλωτοι του ’22.» Έκπληκτοι οι Έλληνες στρατιώτες συνειδητοποίησαν ότι υπήρχαν εκεί φυλακισμένοι αιχμάλωτοι της Μικρασιατικής Καταστροφής, σε άθλια κατάσταση και τσακισμένοι ύστερα από είκοσι χρόνια στις τουρκικές φυλακές. Οι δυστυχισμένοι αντιλήφθηκαν ότι από τον δρόμο μπροστά από τις φυλακές περνούσαν Έλληνες, συνωστίστηκαν στα κάγκελα και άρχισαν να φωνάζουν. Άλλος έστελνε στην μάνα του μήνυμα «Πές στην μάνα μου στο χωριό ότι ο Γιώργος τάδε ζει», άλλος στα αδέλφια του, άλλος στην προ εικοσαετίας μνηστή του κλπ. Οι στρατιώτες είδαν σαν οπτασία αυτήν την φρικαλέα σκηνή. Ανήμποροι και συντετριμμένοι σιώπησαν, κανείς δεν ξαναμίλησε σε όλη την διαδρομή. Αντιλαμβάνεται κανείς από αυτό και μόνον ότι σε κάποιες τουρκικές φυλακές ζουν οι Αγνοούμενοι του 1974. Αν η Ελλάδα είχε σοβαρή πολιτική ηγεσία, αυτή θα έπρεπε να έχει θέσει την απελευθέρωσή τους ως πρώτο θέμα σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση με την Τουρκία. ΜΗΜ

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα

Ανοίγει ο φάκελος της αποστολής «ΝΙΚΗ»

Γ

ια πρώτη φορά μετά από 40 χρόνια θα αναγκαστεί μια ελληνική κυβέρνηση να δώσει στοιχεία για την αποστολή της Α΄ Μοίρας Καταδρομών στην Κύπρο και για τους ηρωικούς Έλληνες καταδρομείς που χάθηκαν τόσο από φίλια όσο και από εχθρικά πυρά, αλλά στο τέλος έσωσαν τουλάχιστον την μάχη του αεροδρομίου της Λευκωσίας. Η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους (ΔΕΑ) ζήτησε από το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς (ΓΕΕΦ) και αυτό θα ζητήσει (αν δεν έχει ήδη συμβεί αυτό) όλα εκείνα τα στοιχεία που συνιστούσαν την αποστολή «ΝΙΚΗ» των μεταγωγικών Noratlas, έμφορτων με 350 καταδρομείς στις 22 Ιουλίου 1974, στην μοναδική προσπάθεια της Ελλάδας να βοηθήσει έμπρακτα την Κύπρο. Σημειώνεται ότι μέχρι και σήμερα η αποστολή «ΝΙΚΗ» δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα από το ελληνικό κράτος και όχι απλώς δεν έχουν τιμηθεί οι συμμετάσχοντες σε αυτή, αλλά ούτε καν έχουν αναγνωριστεί οι νεκροί! Το κυπριακό υπουργικό συμβούλιο αποφάσισε μάλιστα την διεξαγωγή εκταφών στο στρατιωτικό κοιμητήριο στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσον υπάρχουν ακόμα οστά στρατιωτών από την Ελλάδα, που βρίσκονταν στο μεταγωγικό αεροσκάφος που καταρρίφθηκε από φίλια πυρά (λόγω του χάους που επικρατούσε και του σκότους, θεωρήθηκε ότι τα αεροσκάφη ήταν τουρκικά και εβλήθησαν όλα). ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

του Παύλου Καρούσου Οι εκταφές αποφασίστηκαν, ύστερα από σχετικό αίτημα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η ΔΕΑ ζήτησε κατά πόσον υπάρχει κάποιος χάρτης με το ακριβές σημείο, που είχε θαφτεί το αεροπλάνο και με τα στοιχεία των θυμάτων. Πάντως, αυτόπτες μάρτυρες, οι οποίοι κατά καιρούς μίλησαν δημόσια για τα τραγικά γεγονότα του Ιουλίου του 1974, είχαν πει ότι το αεροπλάνο θάφτηκε στο σημείο, όπου σήμερα βρίσκεται ο μεγάλος σταυρός, στο ύψωμα του στρατιωτικού κοιμητηρίου. Όπως αποφάσισε το υπουργικό συμβούλιο και γράφει η εφημερίδα Φιλελεύθερος, την γενική ευθύνη για την υλοποίηση του έργου θα αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών και επικεφαλής/συντονιστής έχει οριστεί ο προϊστάμενος της Διεύθυνσης Ανθρωπιστικών Θεμάτων του υπουργείου Εξωτερικών. Θα εργαστούν τέσσερις Κύπριοι αρχαιολόγοι, επί εθελοντικής βάσεως ή με απόσπαση από το μουσείο, για την περίοδο που θα διαρκέσουν οι εργασίες, η μέγιστη διάρκεια της οποίας (συμπεριλαμβανομένης της ολοκλήρωσης των ανθρωπολογικών εξετάσεων) θα είναι 3-4 εβδομάδες. Η πτήση των μεταγωγικών προβλεπόταν να γίνει με άκρα μυστικότητα, από την αεροπορική βάση της Σούδας στην Κρήτη, μετά από διαταγή του ΓΕΣ μεταφέροντας την Α΄ Μοίρα Καταδρομών με τον οπλισμό της.

81

Η όλη επιχείρηση θα έφερε την κωδική ονομασία «ΝΙΚΗ». Είκοσι αεροσκάφη Nord 2501 Noratlas και δέκα C-47 Dakota της 354 Μοίρας Μεταφορών «Πήγασος» διατέθηκαν για την μεταφορά της Μοίρας. Τα αεροσκάφη θα απογειώνονταν κατά την διάρκεια της νύχτας, θα πετούσαν χωρίς συνοδεία μαχητικών, σε χαμηλό ύψος, σε σιγή ασυρμάτου, με τα φώτα πορείας σβηστά και χωρίς οπτική επαφή μεταξύ τους. Τελικός προορισμός το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, προσγείωση σε αυτό, αποβίβαση των καταδρομέων και άμεση επιστροφή των αεροσκαφών στην Ελλάδα. Τελικά αποφασίστηκε να διατεθούν στο πρώτο κύμα 15 αεροσκάφη και στο δεύτερο τα υπόλοιπα 15. Η κυβέρνηση Καραμανλή, που ανέλαβε την εξουσία στην

Ελλάδα μετά την κατάρρευση της στρατιωτικής κυβέρνησης, απαγόρευσε στο δεύτερο κύμα να απογειωθεί. Το «σχέδιο» προέβλεπε να αρχίσουν οι απογειώσεις στις 22.30 της 21ης Ιουλίου με χρονικό διαχωρισμό αεροσκαφών 5΄, έτσι ώστε να έχουν όλα απογειωθεί μέχρι τα μεσάνυχτα. Η πτήση προς την Κύπρο, η αποβίβαση των καταδρομέων και του υλικού και η επιστροφή έπρεπε να γίνουν υπό πλήρες σκότος, για την αποφυγή εντοπισμού από την τουρκική αεροπορία. Υπήρξε ρητή διαταγή, σε καμμία περίπτωση να μην προσγειωθεί αεροσκάφος στην Κύπρο με το φως της ημέρας. Οι απογειώσεις ξεκίνησαν στις 22:30. Το σχέδιο απο82

γειώσεων εφαρμόστηκε όσον αφορά τα πέντε πρώτα αεροσκάφη, αλλά από εκεί και πέρα υπήρξαν καθυστερήσεις (σύμφωνα με ορισμένες εκδοχές σκόπιμες), με αποτέλεσμα να δοθεί διαταγή να ακυρωθούν οι απογειώσεις, αφήνοντας πέντε Νοράτλας και όλα τα Ντακότα με το υλικό πίσω! Τελευταίο απογειώθηκε το Νοράτλας με τον κωδικό «Νίκη 15», (15ο στην σειρά απογειώσεων) έξω από τα χρονικά όρια, και παρά την εντολή να ακυρώσει. Δυστυχώς δεν απογειώθηκαν και τα F-4E. Εδώ οι διαταγές τηρήθηκαν, όπως ακολουθήθηκαν και οι διαταγές από τα υποβρύχια να μην πληγεί ο τουρκικός αποβατικός στόλος! Όταν απογειώθηκαν και τα 15 Νοράτλας το Κέντρο Επιχειρήσεων της 115 Π.Μ έστειλε το σχετικό σήμα στο 28ο ΑΤΑ (Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας), και στο ΓΕΑ. Με την σειρά τους το 28ο ΑΤΑ ή το ΓΕΑ ενημέρωσε το ΑΕΔ (Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων) το οποίο ενημέρωσε το ΓΕΕΦ (Λευκωσία) σε απλή γλώσσα και χωρίς κωδικοποίηση με το παρακάτω σήμα: «ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΤΑ ΔΕΚΑΠΕΝΤΕ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ». Πλησιάζοντας την Κύπρο από τα δυτικά, και έχοντας από ώρα σπάσει την σιγή ασυρμάτου, παρατήρησαν ότι η θαλάσσια περιοχή νοτίως του νησιού παρουσίαζε ασυνήθιστη κίνηση πολεμικών πλοίων του Αμερικανικού 6ου Στόλου. Φτάνοντας πάνω από το νησί, παρατήρησαν μεγάλες πυρκαϊές στο Όρος Τρόοδος, οι οποίες είχαν ανάψει απο τους βομβαρδισμούς των Τούρκων. Αυτές οι πυρκαϊές ήσαν η πηγή των αναλαμπών στον ορίζοντα που είχαν βοηθήσει στον προσανατολισμό πολλών Νοράτλας κατά την προσέγγισή τους στην Κύπρο. Μερικά αεροσκάφη δέχτηκαν αραιά πυρά από τις διάσπαρτες τουρκοκυπριακές θέσεις, αλλά χωρίς τα πληρώματά τους να ανησυχήσουν ιδιαίτερα. Ένα-ένα τα μεταγωγικά άρχισαν την κάθοδό τους προς το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, όταν διαπίστωσαν ότι δέχονταν σφοδρά αντιαεροπορικά πυρά, αν και απ’ ό,τι γνώριζαν, το αεροδρόμιο ευρίσκετο μέχρι εκείνη την στιγμή σε Ελληνικά χέρια. Η ώρα ήταν λίγο μετά τις 02.00 της 22ας Ιουλίου. Πριν την αναχώρηση της αποστολής, τα πληρώματα των «Νοράτλας» ενημερώθηκαν ότι οι κυπριακές δυνάμεις οι οποίες είχαν τον έλεγχο του αεροδρομίου, είχαν ειδοποιηθεί για την άφιξη των ελληνικών αεροσκαφών και είχαν διαταχθεί να μην ανοίξουν πυρ κατά την προσέγγισή τους αλλά η ουσία είναι ότι τους υποδέχθηκαν με καταιγισμό πυρών. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα

Η νέα τραγωδία της Κύπρου του Κωνσταντίνου Κόλμερ

Η

Κύπρος τελεί υφ’ ένα ιδιότυπον καθεστώς στάσεως πληρωμών, εξ αιτίας των χειρισμών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης, μετά την Ελληνική στάσι πληρωμών το 2010 και του ΄Ελληνος αντιπροσώπου στο Eurogroup της 25 Μαρτίου 13 κ.Γιάννη Στουρνάρα, νύν διοικητού της Τραπέζης της Ελλάδος. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Κύπρου κ.Χάρης Γεωργιάδης κατηγόρησε ευθέως τις τρεις τελευταίες Ελληνικές κυβερνήσεις των Γιώργου Α. Παπανδρέου, Λουκά Παπαδήμου και Αντώνη Σαμαρά , ως υπεύθυνες γιά την οικονομική κατάρρευσι της Κυπριακής Δημοκρατίας: Πρώτον, με το «κούρεμα»(PSI) των ομολόγων του Ελληνικού δημοσίου, προεκάλεσε σοβαρές ζημίες (4,5 δις. ευρώ) στο Κυπριακό πιστωτικόν σύστημα, το οποίον είχεν υποχρεωθή ν’αγοράσει Ελληνικά κρατικά ομόλογα μέσω των εν Ελλάδι τριών Κυπριακών Τραπεζών. Δεύτερον, με την εγκατάλειψι της Κύπρου στο μοιραίον Eurogroup της 25ης Μαρτίου 2013, που απεφάσισε την παράδοσί της στα «Καυδιανά δίκρανα» του ΔΝΤ και στις εντολές του Γερμανού υπουργού Οικονομικών χέρ Σόϋμπλε , με αποτέλεσμα να πληρώσουν οι καταθέτες την αδυναμία πληρωμών της Τραπέζης Κύπρου και της Λαϊκής του κ.Βγενόπουλου. Πράγματι, απεσβέσθησαν το 47,5 % των καταθέσεων των ανωτέρω τραπεζών διά ποσά άνω των 134.000 ευρώ ανά καταθέτη. Τα Ρωσσικά κεφάλαια που εχάθησαν στην Κύπρον ανήλθον εις 31 δις. Ευρώ, ενώ σημαντικά είναι και τα Ελληνικά.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Τρίτον, εκ της μεγάλης ζημίας από ιδιωτικά δάνεια ύψους 6 δις. ευρώ , λόγω της κακίστης διαχειρήσεως των Κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα, όπερ υπαινίσσεται ευθύνες επί διοικήσεως της Τραπέζης της Ελλάδος υπό του Γ. Προβοπούλου. «Τα αίτια της Κυπριακή οικονομικής κρίσεως», εδήλωσε την 26ην Mαΐου 2013, στο Κέντρο Προγραμματισμού (ΚΕΠΕ) εν Αθήναις , ο οικονομικός σύμβουλος του Κυπρίου προέδρου καθηγητής .κ.Παναγιώτης Θεοδοσίου , «δεν ήταν οι υποβαθμίσεις των διεθνών οίκων ούτε τα ελλείμματα του (πρώην προέδρου) Χριστόφια μήτε η ανατίναξις του ηλεκτροπαραγωγού σταθμού στο Μαρί τον Ιούλιο του 2011, αλλά μάλλον η άτακτη απορρόφησις των υποκαταστημάτων της Λαϊκής,της Ελληνικής και της Τραπέζης Κύπρου στην Ελλάδα από την Τράπεζα Πειραιώς»!... Η απορρόφησις αυτή επέφερε ζημίαν 7,4 δις. ευρώ στην Κύπρο, έναντι μόλις 350 εκατομμυρίων ευρώ που κατέβαλε το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητος (ΣΣ:...υπέρ της Τραπέζης Πειραιώς!) Οι ευθύνες γιά το κολοσσιαίο αυτό ατόπημα ανήκουν στην κυβέρνησι Σαμαρά και ειδικώτερον στην τριανδρία Προβοπούλου-Στουρνάρα-Σάλα. Το ώφελος γιά την Τράπεζα Πειραιώς υπελογίσθη στα 2,5 δις.ευρώ απ’ τον οικονομικό σύμβουλο του Κυπρίου προέδρου.

Οι Γερμανοί ξανάρχονται Οι ζημίες της Κύπρου δεν περιορίζονται μόνον στο ατόπημα της απορροφήσεως των Κυπριακών 83

Τραπεζών στην Ελλάδα. Δύο άλλα ατοπήματα κατήγγειλε ο κ.Θεοδοσίου, που διεπράχθησαν υπ’ ευθύνη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης, Γερμανικής ως γνωστόν, κατευθύνσεως : α. το κλείσιμο της Λαϊκής Τραπέζης που είχε απορροφήσει ρευστότητα 9,5 δις. ευρώ απ’ την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα - το ήμισυ της οποία διοχετεύθη στην Ελλάδα παρανόμως. Τώρα, ολόκληρο το χρέος αυτό βαρύνει την Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου, και β. την αναδιάρθρωσι της Τραπέζης Κύπρου, στην οποία μετεφέρθησαν καταθέσεις των Κυπριακών ιδρυμάτων ύψους 8 δις. ευρώ, ενώ τα διαθέσιμα δεν υπερέβαιναν τα 5 δις. ευρώ στην Κύπρον, γιά να καλύψουν τους μικροκαταθέτες. «Η Ελλάδα, εδήλωσε ο σύμβουλος του Κυπρίου προέδρου, απετέλεσε τον νούμερο ένα συστηματικό κίνδυνο της Κυπριακής οικονομίας, ενώ η έξοδος από το ευρώ δεν θα την επηρέαζε παρά ελάχιστα»!... Πράγματι, η Κύπρος, μ’ εθνικό εισόδημα 18 δις.ευρώ, υπέστη μία συνολική ζημία 19 δις. ευρώ από την κρίσι που προεκάλεσε η ένταξίς της στην Ευρωζώνη. Ακόμη και όταν θα έχει λάβη τα 10 δις.ευρώ του μνημονιακού δανείου που καταβάλλει τώρα η Τρόϊκα εις δόσεις, θα αναγκασθή να κηρύξει στάσι πληρωμών έναντι των καταθετών άνω των 100.000 ευρώ, εάν εξαντληθούν τα σημερινά διαθέσιμά της - όπερ βέβαιον εάν απελευθερωθή η κίνησις κεφαλαίων και επιτραπεί στους καταθέτες ν’αποσύρουν τ’αποταμιεύματα από τις Κυπριακές τράπεζες. Αλλά το καίριο κτύπημα της Κυπριακής οικονομίας, εκτός της απωλείας ανταγωνιστικότητος του Κυπριακού προϊόντος λόγω ευρώ, είναι «η Γερμανική συμπεριφορά, που «θέλει να τιμωρήσει την Κύπρο» ως υπεστήριξεν ο κ.Θεοδοσίου. Διά τις καλές σχέσεις με την… Ρωσσία. Φαίνεται ότι η Γερμανία στο Ανατολικόν Ζήτημα εζήλωσε την δόξα της Βρεταννίας, που κατέστρεψε την Ελληνική Κύπρο και πάει τώρα να την υποκαταστήσει, με ενδιαμέσους πράκτορες την Ελληνική κυβέρνησι και την δήθεν ανεξάρτητη Τράπεζα της Ελλάδος - όργανον της εν Φραγκφούρτη ΕΚΤ... Θα πρέπει όμως να έχουν υπ’όψιν όσοι ευθύνονται διά την νέα καταστροφή της Κύπρου, ότι όπως το 1974 έτσι και τώρα, η Κυπριακή τραγωδία δύναται να γίνη καταλύτης της Ελληνικής πολιτικής ζωής. Οι νομοτέλειες του ευρώ και οι Ερυνείες της Κυπριακής προδοσίας του 1974 δεν έπαυσαν να ζητούν δικαίωσι. Τον «Εθνάρχη» καταδιώκουν, στον μοναχικό 84

τάφο του, οι επιλογές του θέρους του 1974 και η ρήσις του «η Κύπρος κείται μακράν». Η τρικομματική κυβέρνησις ΝΔ-ΠαΣοΚ και ΔΗΜΑΡ κατέρρευσε πρίν συμπληρώσει έτος εις την εξουσίαν, ενώ η διάδοχος δικομματική στηρίζεται εις οριακή «δεδηλωμένη» (152) πλειοψηφία στην νόθο Βουλή του 2012 και σπαράσσεται από τις εσωτερικές αντιφάσεις της, ενώ αυξάνει συνεχώς το Ελληνικό χρέος. Η μόνη εναπομείνασα αντιμετώπισις του Κυπριακού δημοσίου χρέους, ύψους 19,8 δις. Ευρώ, είναι «η απομόχλευσίς του, διά την αποκατάστασι της εμπιστοσύνης των καταθετών και επενδυτών στο τραπεζικό σύστημα της Κύπρου», υπεστήριξε ο κ.Θεοδοσίου στην ομιλία του στο ΚΕΠΕ. Δηλαδή,η μη αποπληρωμή 15,2 δις.ευρώ προς το ΔΝΤ και την ΕΚΤ! Αλλά τούτο θα έφερε την… Αργεντινήν εντός των κόλπων της Ευρωζώνης και θ’απετέλει αφετηρία διαλύσεώς της. Η Wall Street Journal έγραψεν (18.6.13) ότι ο Κύπριος πρόεδρος Αναστασιάδης εζήτησε επείγουσα κοινοτική βοήθεια γιά την Τράπεζα Κύπρου (ΤΚ) «όχι μόνο με τραπεζικά κριτήρια αλλά με εθνικολογιστικά». Το σχέδιον εθελουσίας «αφυπηρετήσεως» της Τ.Κ. δεν επαρκεί, όπως είπε, και επέκρινε τους επιβληθέντες υπό της ΕΚΤ ελέγχους εξαγωγής κεφαλαίων απ’ την Κύπρον. Η έκτακτος διάσκεψις κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενώσεως της 27ης Ιουνίου 13 απέστρεψεν ευήκοον ους στην έκκλησι της Κύπρου. Υπεσχέθη μόνον αρωγή κατόπιν εγκρίσεως του Ευρωκοινοβουλίου, ενώ το αίτημα ήταν κατεπείγον.Η Κύπρος τελεί σήμερον υπό άτυπον «συντεταγμένη χρεωκοπία», δηλαδή το δημόσιον έχει διακόψει την ελευθερία κινήσεως Κυπριακών κεφαλαίων εντός της ευρωζώνης διά τα εισρεύσαντα πρό της 25ης Μαρτίου 2013, και δεν επλήρωσε τους μεγάλους καταθέτες. Είναι το δεύτερον πλήγμα κατά της αξιοπιστίας του ευρωνομίσματος μετά την Ελληνική χρωκοπία το 2010.΄Αν και το επόμενο βήμα θα έδει να είναι η έξοδος της Κύπρου από το ευρώ, η Μεγαλόνησος παραμένει «πιστή» στην Ευρωζώνη.Το πολιτικό κόστος της εξόδου υπερβαίνει τις αντοχές του κ. Αναστασιάδη. Ακέραιες παραμένουν, εν τούτοις, οι ευθύνες της Ελληνικής κυβερνήσεως, της ΕΚΤ και των Ελλήνων Τραπεζιτών από την νέα Κυπριακή τραγωδία.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα

Το Κυπριακό στην μέγγενη του πάρε-δώσε! του ανταποκριτή μας στην Λευκωσία Κώστα Παπασταύρου

Κ

ατά τους γκαιμπελίσκους της Άγκυρας, είναι η ώρα του πάρε-δώσε! Επείγονται, τάχα, για λύση, τόσο οι αξιωματούχοι της Άγκυρας όσο και τα πιόνια τους στην κατεχόμενη Λευκωσία. Και ξεδιάντροπα ομολογούν ότι ήρθε η ώρα για πάρε-δώσε (και επίλυση του Κυπριακού), για υποστήριξη της ενεργειακής πολιτικής της Τουρκίας. Και, άκουσον άκουσον, πιέζουν τις Βρυξέλλες για να ασκηθεί σε εμάς πίεση για πάρε-δώσε… Αν είναι δυνατόν. Να δώσουμε τι; Να πάρουμε τι; Δηλαδή, είμαστε σε συνθήκες οργουελικού θρίλερ; Ήδη, δώσαμε, με τις Συμφωνίες Ζυρίχης, το 1959, πολλά, πάρα πολλά, και έξω από κάθε λογική. Ειδικώτερα, δώσαμε επεμβατικά και εγγυητικά δικαιώματα στην Τουρκία, δώσαμε βέτο στην διοίκηση του κράτους, δώσαμε 30% στην συμμετοχή στηνν δημόσια υπηρεσία και 40% στα σώματα ασφαλείας, δώσαμε όλα εκείνα τα στοιχεία που με μαθηματική ακρίβεια προδίκαζαν την διχοτόμηση, διότι ήταν στοιχεία προδιαγεγραμμένα διχαστικά και διχοτομικά επί τούτου! Και δώσαμε αυτά, την στιγμή που οι Τουρκοκύπριοι ήταν με το μέρος του κατακτητή κατά τον αποικιοκρατικό αγώνα του νησιού. Την στιγμή που οι Τουρκοκύπριοι ήταν οι πραιτωριανοί στα βασανιστήρια και στην αντιμετώπιση των Ελληνοκυπρίων νέων,

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

που διαδήλωναν για αυτοδιάθεση και ελευθερία. Μα, καταλαβαίνουμε γιατί μιλάμε; Οι νέοι μας να διαδηλώνουν υπέρ της ελευθερίας και οι Τουρκοκύπριοι να τους σκοτώνουν στο ξύλο... Κι όμως, τους δώσαμε. Και, ειδικά μετά από νικηφόρο ανταρτοπόλεμο στα πεδία των μαχών! Οι πολιτικοί μας ηγέτες Αθηνών και Λευκωσίας-κι όχι ο μαχόμενος λαός, τους έδωσε με την υπογραφή τους το πρώτο και καταλυτικό κλειδί της διχοτόμησης. Αυτά μεν τους τα δώσαμε, ενώ δεν δόθηκε η ευκαιρία στον λαό μας να ασκήσει το αναφαίρετο δικαίωμά του της αυτοδιάθεσης μέσω δημοψηφίσματος. Το πλέον σημαντικό, τους τα δώσαμε, παρά το γεγονός ότι, με τις συμφωνίες Βενιζέλου-Ατατούρκ, η Τουρκία είχε αποποιηθεί κάθε δικαιώματος επί της Κύπρου! Ναι, μια απλή πληθυσμιακή μειοψηφία του 18% τώρα ζητά τα πάντα. Τους δώσαμε λοιπόν, πολλά από το ΄59. Μάλλον, ορθότερα, τους τα προσφέραμε. Και πήραν παραπάνω με μπαμπεσιά και το ΄63-΄64 και το ΄68. Το δε ΄74 συμπεριφέρθηκαν ως άγρια ζώα, ως λήσταρχοι, ως πεινασμένοι λύκοι. Δεν σεβάστηκαν, όχι μόνο οι εκ Τουρκίας, αλλά και η συντριπτική πλειοψηφία των συμπατριωτών μας Τουρκοκυπρίων, τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα, τις στοιχειώδεις αξίες, που στα 85

θεμέλιά τους στήνονται οι σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες. Κι’ όμως, και τώρα, με την ένταξη στην ΕΕ, δώσαμε ευρωπαϊκή ταυτότητα και υπόσταση σε δεκάδες χιλιάδες Τουρκοκυπρίους, όσους τέλος πάντων έκαναν αίτηση. Αναγνωρίζοντας βέβαια ότι η ΕΕ δεν είναι παράδεισος, αλλά είναι το καλύτερο υπό τις περιστάσεις που αυτήν την στιγμή έχουμε. Δώσαμε ιδρώτα και αίμα οι Ελληνοκύπριοι για να φέρουμε την Κύπροόση μας έμεινε, σε μια ικανοποιητική για τα δεδομένα ευημερία και ανάπτυξη. Και τώρα θέλουν και άλλη μοιρασιά. Τη στιγμή που ελαχιστότατοι συμπολίτες μας Τουρκοκύπριοι είπαν, έστω και ψιθυριστά, όχι στα κατοχικά στρατεύματα. Φοβούνται; Φυσικός είναι ο φόβος. Μα και οι δικοί μας οι γονιοί φοβόντουσαν, αλλά αψήφησαν τα πάντα το ΄55 και έκαναν την επανάσταση με πολύ μεγάλο κόστος, αλλά τόλμησαν. Ας κάνουν κι οι Τουρκοκύπριοι την επανάστασή τους και ας έρθουν μετά για πάρε-δώσε. Όχι, όχι, όχι, λοιπόν, στο πάρε-δώσε. Ας σταθούν οι πολιτικοί μας ηγέτες στο ύψος να «ξαναριγάρουν» το γήπεδο. Ας ξεκινήσουμε από το ΄59 και ας δούμε χωρίς εθνικιστικές εξάρσεις και ρατσιστικές διαθέσεις τι πήραν οι Τουρκοκύπριοι από εμάς, χωρίς να δώσουν τίποτα, ιδιαίτερα, ούτε ιδρώτα, ούτε αίμα. Κι άμα κάνουμε το λάθος να δώσουμε σήμερα ακόμα κάτι, ιδιαίτερα στα πλαίσια της Δικοινοτικής Διζωνικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ), τότε η πολυπόθητη ειρήνη το πολύ να διαρκέσει 1-2 χρόνια, διότι υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Εμείς απογαλακτιστήκαμε από την Αθήνα, οι Τουρκοκύπριοι όμως όχι από την βαθειά ισλαμική Άγκυρα. Και το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη αλληλοκατανόησης ή η ανάγκη υπέρβασης ψυχολογικών αναστολών μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Το ουσιώδες πρόβλημα είναι ότι η Άγκυρα και οι οποιοιδήποτε φασίστες βρίσκονται στην εξουσία, όπως ο Ερντογάν ή ο τότε «σοσιαλιστής» Ετζεβίτ, θα ελέγχουν μέσω των πιονιών τους την Κύπρο. Κι όταν η σουννιτική ισλαμική εξουσία έχει στην κατοχή της την Κύπρο, πέραν που η Ελληνοκυπριακή κοινότητα θα καταντήσει μειοψηφία, θα χάσουμε και όση φιλική υποστήριξη έχουμε από Ισραήλ, Αίγυπτο και Συρία. Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι μόνον ο διαμερισμός αυτός καθ’ αυτός «των ιματίων» στην διαδικασία του πάρε-δώσε, που εξ επαγωγής θα έχει ως αποτέλεσμα μια λύση άδικη, μη βιώσιμη, και μη λειτουργική. Το κύριο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει εγγυητής ικανός να μας διασφαλίσει τη βιωσιμότητα της όποιας 86

συμφωνίας στα πλαίσια της ΔΔΟ. Η Κύπρος αμαχητί θα παραδοθεί στο έλεος του Ισλάμ με τις ευλογίες των ΗΠΑ και της ΕΕ. Φανταστείτε να εξαρτάται η επιβίωσή μας μπροστά στο βαθύ σουννιτικό ισλάμ από ηγέτες του τύπου Κάμερον, Μέρκελ, Ολάντ, ή ακόμη τους όποιους τεχνοκράτες των Βρυξελλών και του ΝΑΤΟ. Ααα, ξεχάσαμε τους ηγέτες των τέως ανατολικών χωρών και τους… αδέσμευτους και ανεξάρτητους! Ειδικά, ξεχάσαμε τον υποψήφιο πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλωντ Γιούνγκερ και τον Αμερικανό αντιπρόεδρο Τζο Μπάϊντεν, που πρόσφατα ήλθαν στην Κύπρο, είδαν και απήλθαν, αλλά κατοχή και κατοχικά στρατεύματα δεν… είδαν! Είπαν μόνον ότι με την επίλυση του Κυπριακού θα ωφεληθούν τα αμερικανικά και ευρωπαϊκά συμφέροντα! Όχι διότι πρόκειται περί εισβολής-κατοχής, όχι διότι πρόκειται για βάρβαρη επιβολή του δικαίου του ισχυρού, αλλά για το συμφέρον τους. Κι αυτό το πανηγυρίσαμε και ως… υποστήριξη! Τελικά, αξίζει να υπενθυμιστεί ότι η ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 2004, έγινε με την αποδοχή ολόκληρου γεωγραφικά του νησιού, με την επεξήγηση ότι στο κατεχόμενο μέρος του νησιού δεν ασκείται προσωρινά διοικητικός έλεγχος από την Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δηλαδή, το κατεχόμενο μέρος της Κύπρου είναι αυτήν την στιγμή έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εύλογα έχει και αιγιαλίτιδα ζώνη και ΑΟΖ, απλά, δεν δύναται να ασκήσει διοίκηση η Κυπριακή Κυβέρνηση. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν έχει το δικαίωμα η κυβέρνηση της Λευκωσίας (με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) να οριοθετήσει την ΑΟΖ του κατεχόμενου μέρους της Δημοκρατίας και να την εντάξει στους χάρτες που ήδη κυκλοφορούν διεθνώς. Αλλά, φευ! Πασιφανής η έλλειψη στοιχειώδους διεκδικητικότητας εκ μέρους μας και, τουναντίον, δεικνύουμε στους χάρτες ότι το παράνομο κρατίδιο έχει τη δική του ΑΟΖ! Με απλά λόγια, δώσαμε εμείς οι ίδιοι και αυτό το δικαίωμα στην Τουρκοκυπριακή πλευρά, βασικά στην Τουρκία! Τετέλεσται, αγαπητοί, τετέλεσται!

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα

Σκέψεις μετά από μία επίσκεψη του Θαλή Ν. Καραγιαννόπουλου

δικηγόρου Αθηνών, τ. επιστημονικού συνεργάτη της Βουλής των Ελλήνων

Έ

ναυσμα για να γράψω το σημείωμα αυτό αποτέλεσε η πρόσφατη τελευταία μου επίσκεψη στην Μεγαλόνησο. Το βράδυ της επιστροφής στην Αθήνα, έπεσε στα χέρια μου το νέο βιβλίο της Ιζαμπέλας Παλάσκα Τα Χρόνια της Θύελλας. Aφορά τις περιπέτειες του πατέρα της Γιάννη Βουλπιώτη, σημαντικού παρασκηνιακού παίκτη στα οικονομικά και πολιτικά ζητήματα, επί Κατοχής και στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Στο βιβλίο γίνεται σαφής υπαινιγμός σχετικά με την «μυστηριώδη» ασθένεια του Πρωθυπουργού και Στρατάρχη Αλεξάνδρου Παπάγου, που τον έπληξε «συμπτωματικά», αμέσως μετά την εκδήλωση της δυναμικής του στάσης στο Κυπριακό το 1955. Κατόπιν ήρθε και η πρωτοφανής ρηματική διακοίνωση του υπουργού των Εξωτερικών της Ελλάδος σχετικά με το ζήτημα που δημιουργήθηκε μεταξύ του ίδιου και της ευρωβουλευτού του ΔΗ.ΣΥ. κ. Ελένης Θεοχάρους. Ως γνωστόν, η κ. Θεοχάρους ζήτησε, όπως ώφειλε, εξηγήσεις για την (ανύπαρκτη) αντίδραση του Ελληνικού ΥΠΕΞ (προεδρεύοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατά το τελευταίο εξάμηνο) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απέναντι στις κλιμακούμενες προκλήσεις της Τουρκίας, η οποία αμφισβητεί την κρατική υπόσταση κράτους-μέλους ενός υπερκρατικού οργανισμού, στον οποίον και η ίδια επιθυμεί να εισέλθει! Οπότε, αισθάνομαι την ανάγκη να καταθέσω τις ακόλουθες σκέψεις μου, που αφορούν την Ελλάδα και την Κύπρο. Όταν ο νους μου έρχεται στην Κύπρο, παρ’όλο που τέτοιες μέρες του Ιούλη του ΄74 ήμουν παιδί 9 χρονών, την ψυχή μου βαραίνει το δικό της μερίδιο της συλλογικής, πανελλήνιας ενοχής για το πώς έχουμε φτάσει ως εδώ… Σαράντα χρόνια έχουν περάσει από τις ημέρες της προδοσίας, της δολοφονικής επίθεσης και της καταστροφής, σαράντα χρόνια, που το ένα αύξαινε περισσότερο από το άλλο την απόσταση μεταξύ Μητροπολιτικής Ελλάδος και Κύπρου. Αίφνης, η Μεγαλόνησος γίνεται ζήτημα της Ελλαδικής επικαιρότητας γύρω από ένα κωμικοτραγικό διπλωματικό επεισόδιο, μεταξύ του αρχηγού του παραπαίοντος – τελειωμένου ΠΑΣΟΚ και της πρώτης, με συντριπτική διαφορά σε ψήφους, εκλεγμένης ευρωβουλευτού του Νησιού. Σαράντα χρόνια επίπλαστου νεοπλουτισμού με δανεικά και με ενέχυρο την Εθνική μας ανεξαρτησία και ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

αξιοπρέπεια, σαράντα κρίκοι στην αλυσσίδα των εθνικών υποχωρήσεων από κατώτερες των περιστάσεων ηγεσίες. Σημαντικά τμήματα των συστημάτων εξουσίας, έχουν την τάση να απωθούν σε Ελλάδα και Κύπρο την πραγματικότητα της τουρκικής επιθετικότητας και αδιαλλαξίας, επιδεικνύοντας συμβιβαστικές-υποχωρητικές διαθέσεις απέναντι στην τουρκική συνεπή στόχευση του ελέγχου του συνόλου των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Κατά τα άλλα, αρκούνται στις κατά καιρούς επετειακές μεγαλοστομίες. Το τραύμα του ’74, για λόγους που άπτονται κυρίως της κοινωνικής ψυχολογίας και το άφθονο χρυσίον, που αλλοίωσε τον χαρακτήρα μας, δημιούργησαν ψυχική απόσταση μεταξύ Ελλαδιτών και Κυπρίων και αντιστρόφως. Και αυτή η απόσταση είναι παράγων που πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν και να αντιπαλέψουν όσοι επιμένουν να προασπίζουν την συνολική εθνική μας ύπαρξη. Οι ηγεσίες στην Αθήνα και στην Λευκωσία επέλεξαν την γραφειοκρατική και παθητική διαχείριση του ζητήματος, εκδηλώνοντας μια ολοένα αυξανόμενη κόπωση και επιθυμία να κρατούν το ζήτημα της Κύπρου σε χαμηλούς τόνους, με τον χρόνο να δουλεύει υπέρ του εχθρού μας. Για τους περισσότερους Ελλαδίτες και Κυπρίους πολιτικούς φαίνεται βολικό να αποσείουν τις ευθύνες τους και να θάβουν το πρόβλημα κάτω από το χαλί. Κατά καιρούς εμφανίζεται η αγωνία να κλείσει, να διεκπεραιωθεί η «εκκρεμότητα» όπως-όπως. Είναι ενοχλητική, λοιπόν, κάθε φωνή, που αμφισβητεί το δικαίωμα της επίλυσης της «ενοχλητικής εκκρεμότητας» εις βάρος των θυσιών αυτών που έφυγαν και των δικαιωμάτων εκείνων που θα ‘ρθουν. Μέσα από τον ορυμαγδό της συντριπτικής για ολόκληρο τον Ελληνισμό οικονομικής κρίσης, η οποία ακολούθησε την κρίση αξιών που επί δεκαετίες επιπολάζει, αρχίζει να διαφαίνεται η αφύπνιση και η αντίδραση απέναντι στους διεκπεραιωτές σχεδίων απαραδέκτων και εμπνευσμένων στο εξωτερικό από άσπονδους φίλους του Ελληνισμού, που το ένα είναι χειρότερο του προηγουμένου. Η υποχωρητικότητα και ο ατομισμός των ηγεσιών – οι οποίες επικαλούνται το μόνιμο άλλοθι της λαϊκής ψήφου - έχουν οδηγήσει σε μια κατάσταση δυσάρεστη και επικίνδυνη. Αφού τα κόμματα εξουσίας εμφανίζονται να υπακούουν χωρίς διαπραγμάτευση στα κελεύ87

σματα των τροϊκανών και των τοκογλύφων, αδιαφορώντας για την αποσάθρωση του κοινωνικού ιστού, την εξαθλίωση του κόσμου και την υπονόμευση κάθε αυτοδύναμης παραγωγής, ακραίες πολιτικές δυνάμεις καπηλεύονται τον πατριωτισμό, που εξακολουθεί να υπάρχει, έστω και ως αυτοσυντήρηση στις λαϊκές μάζες. Υπάρχει πλέον δυσαρμονία μεταξύ των πρακτικών των συστημάτων εξουσίας και του λαϊκού αισθήματος. Σε Ελλάδα και Κύπρο ο πατριωτισμός, ως ζωντανή διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας να συνεχίσουμε να ζούμε αφέντες στον τόπο μας, παρουσιάζεται από τους διαφόρους εθνομηδενιστές ως παλαιομοδίτικο άκρο. Αυτό το φαινόμενο του «ναι-νεκισμού» δεν ξέρω να υπάρχει σε άλλο Έθνος. Οι καλοπληρωμένες γραφίδες των «ρεαλιστών» και των «οικουμενιστών» αρνούνται στον Ελληνισμό το δικαίωμα για επιβίωση και αυτοσυντήρηση, την στιγμή που όλα τα άλλα έθνη της περιοχής από την Τουρκία, μέχρι τα Σκόπια, την Αλβανία, το Ισραήλ κλπ. προωθούν μαχητικά τα δίκαια και τα άδικά τους… Είναι στην καλύτερη περίπτωση «ομφαλοσκοπία» η επιχείρηση διαχωρισμού Ελλαδιτών και Κυπρίων, όσον αφορά την γραμμή και την στρατηγική τους. Ελλαδίτες και Κύπριοι δεν είναι κάποιας αόριστης και ανιστόρητης μορφής «πολιτισμικοί συγγενείς». Είμαστε όλοι μας επιβάτες ενός σκάφους, που μετά από αλλεπάλληλες αβαρίες κινδυνεύει να τσακιστεί… Η ενιαία κρατική υπόσταση, που δεν υφίσταται σήμερα, λόγω της ανήθικης και άδικης αντίδρασης των ξένων, που εκμεταλλεύθηκαν προς τούτο τις αδυναμίες μας, δεν αποτελεί άλλοθι για την έλλειψη κοινών αντανακλαστικών. Η αντίδραση απέναντι σε κάθε πρόκληση πρέπει να είναι άμεση, δυναμική και αποτελεσματική, αποτελεί ύψιστη υποχρέωση, απέναντι στην οποία υποχωρούν οι μωροφιλοδοξίες του οιουδήποτε… Ο Ελληνισμός ολόκληρος τίθεται σήμερα προ του διλήμματος, είτε να αντιδράσει και να υπερασπιστεί τον εαυτό του ως γεωγραφικό Όλον, ή να συνεχίσει στο μονοπάτι της παθητικής εσωστρέφειας και να αυτοκτονήσει ιστορικά ως Οργανισμός, αρκεί να φορτώσει την ευθύνη της αυτοκτονίας του σε κάποιον άλλον, για να θυμηθούμε τον μεγάλο διανοητή Παναγιώτη Κονδύλη (Θεωρία του Πολέμου, εκδόσεις Θεμέλιο). Αλλά αυτά τα μεγάλα, τα υπαρξιακά ζητήματα για τον Ελληνισμό απαιτούν νέες ηγεσίες, νέες νοοτροπίες, απαιτούν Ενότητα, ανόθευτη δημοκρατία και συλλογική λειτουργία. Είναι δύσκολη η αλλαγή νοοτροπίας των παρόντων συστημάτων εξουσίας. Επί δεκαετίες πρωταρχικό τους μέλημα είναι η ατομική επιβίωση και αναρρίχηση, μέσω του βρώμικου χρήματος, της διαπλοκής, του ρουσφετιού, του πλιάτσικου και των διασυνδέσεων με τον 88

διεθνή παράγοντα. Είναι πολλοί οι πολίτες που έχουν συνειδητοποιήσει και αντιδρούν, αλλά πνιγμένοι μέσα στην καθημερινότητα του αγώνα της επιβίωσης, σε Ελλάδα, Κύπρο και όπου υπάρχει Ελληνισμός, είναι αναγκασμένοι να μάχονται να ζήσουν τα παιδιά τους, χωρίς βαρύτιμους μισθούς εκτός του επαγγελματικού συστήματος των τεχνητών διαχωρισμών μεταξύ «δεξιάς» και «αριστεράς». Αυτοί έχουν το μεγάλο πλεονέκτημα του χρήματος και της προβολής. Οι υπόλοιποι διαθέτουμε μόνον την συνείδησή μας, την αγωνία μας και τον «τσαμπουκά» μας. Ίσως άμα τύχει και βρεθούμε δέκα, είκοσι, εκατό, χίλια άτομα σε Ελλάδα, Κύπρο και διασπορά, να κάνουμε την διαφορά. Δεν μιλώ ρομαντικά, ούτε ιδεαλιστικά ούτε και παρωχημένα. Αληθινός ρεαλισμός είναι η επιδίωξη της συνέχισης της ενεργού ύπαρξής μας στις Ελληνικές μας μικρές πατρίδες, που όλες μαζί συνθέτουν τον Ελληνισμό. Υπάρχουν σημάδια, μετά την κρίση που μας πλήττει, ότι ο κόσμος πλέον έχει καταλάβει. Στις πρόσφατες εκλογές, δίχως να χρειάζεται να αναφερθώ σε ονόματα, ειδικά στην Κύπρο, ο λαός απέδειξε ότι εμπιστεύεται, τιμά και ακολουθεί εκείνους που αποτελούν την γνήσια και ειλικρινή έκφραση των καλύτερων αγωνιστικών παραδόσεων του Κυπριακού Ελληνισμού. Απέναντι βρίσκονται οι μηχανισμοί και οι εκλεκτοί τους, που υποστηρίζονται από αυτό που ακόμη αποτελεί την κυρίαρχη πολιτική τάξη. Δόγμα της τελευταίας η «απαλλαγή από τα προβλήματα», η συνέχιση και η διαιώνιση της παθητικότητας και του ενδοτισμού. Άγχος τους η ατομική επιβίωση και η διαιώνισή τους. Η περίπτωση της δυναμικής διαμαρτυρίας της κ. Θεοχάρους, που απαίτησε το αυτονόητο από την Ελλάδα, αν όχι σαν Μητέρα Πατρίδα τουλάχιστον ως εγγυήτρια δύναμη της Κυπριακής ανεξαρτησίας, και η αχαρακτήριστη αντίδραση του κ. Βενιζέλου, αποτυπώνουν αδρά ακριβώς τους δύο ιδεοτύπους στάσεων. Του Ελληνισμού που εννοεί να επιβιώσει ως αφέντης στον χώρο όπου επί χιλιάδες χρόνια μεγαλουργεί, προσφέροντας πολιτισμό, και του πολιτικάντη που ενδιαφέρεται αποκλειστικά και μόνον για την δική του ατομική επιβίωση με κάθε κόστος για την Πατρίδα. Οι σκέψεις που εξέθεσα ίσως φανούν πυκνές και μπερδεμένες. Μπερδεμένη όμως είναι και η κατάσταση που έχουμε ενώπιόν μας. Και πρέπει επειγόντως να την ξεμπερδέψουμε, επινοώντας τρόπους για να βγούμε από τα αδιέξοδα των επιλογών μας του τελευταίου μισού αιώνα. Γι’ αυτόν τον σκοπό ίσως θα έπρεπε να καταφύγουμε και σε ειδικούς, όπως λ.χ. τον κ. Τάκη Ευδόκα, που εξέδωσε πριν λίγες εβδομάδες το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο Ο Χαρακτήρας του Κυπρίου. Η ανάγνωσή του θα ήταν χρήσιμη, καθώς αφορά όλους τους Έλληνες της εποχής μας. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Αφιέρωμα

Η μη λύση είναι καλύτερη από την «λύση» που μεθοδεύεται του Μελέτη Μελετόπουλου Η απώλεια, συνεπεία της τουρκικής στρατιωτικής εισβολής, του βορείου τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, συνοδεύθηκε από την σοβαρή αποτυχία της ελληνικής (ελλαδικής και κυπριακής) διπλωματίας να διεθνοποιήσει σε βάθος χρόνου και με αυξανόμενη ένταση το ζήτημα. Παρά την προσωρινή επιτυχία του embargo επί προεδρίας Κάρτερ, ουσιαστικά η ελληνική πλευρά αποδέχθηκε σιωπηρώς την εισβολή και κατοχή του βορείου τμήματος ως τετελεσμένο. Έτσι, τελικώς η Τουρκία έσυρε την ελληνική πλευρά σε ατέρμονες διαπραγματεύσεις, που εμπέδωσαν την κατοχή και απομάκρυναν χρονικά τα τραγικά γεγονότα του 1974. Και τελικώς επέβαλε την θέση περί «διζωνικής-δικοινοτικής» δημοκρατίας ως κοινά αποδεκτό στόχο, με διαφοροποιήσεις μόνον όσον αφορά τις τεχνικές διαστάσεις του προβλήματος. Κατοχύρωσε έτσι, η τουρκική πλευρά, στην ουσία, την εσαεί τουρκοκυπριακή οντότητα είτε ως ισότιμη και μάλιστα προνομιακή συνιστώσα νέου κυπριακού κράτους, είτε ως ανεξάρτητο κράτος σε περίπτωση αποτυχίας των διαπραγματεύσεων. Η ελληνική πλευρά εύκολα αποδέχθηκε την έννοια της διζωνικής-δικοινοτικής κρατικής υπόστασης, λησμονώντας ότι κράτη με «συνιστώσες», δηλαδή ομόσπονδα υπο-κρατίδια τύπου γερμανικών laender, λειτουργούν όταν υφίσταται πολιτισμική ομοιογένεια, αλληλοκατανόηση, επικοινωνία και στοιχειώδης βούληση κοινής συνύπαρξης, χαρακτηριστικά που απουσιάζουν από την διηρημένη Κύπρο της μετά το 1974 περιόδου (αντιθέτως υπήρχαν κάποια απ’ αυτά προ του 1974). Επίσης η εγκατάσταση μετοίκων από την ανατολική Μικρά Ασία μετέβαλε άρδην το δημογραφικόπολιτισμικό τοπίο, κατέστησε μειοψηφία τους γηγενείς Τουρκοκυπρίους ή τους οδήγησε στην μετανάστευση, και ακύρωσε οιεςδήποτε κοινές μνήμες και εμπειρίες συμβίωσης συνέδεαν τους Ελληνοκυπρίους με τους ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Τουρκοκυπρίους προ του 1974. Προϊόντος του χρόνου, οι δύο περιοχές, κεχωρισμένες από το τελευταίο «σιδηρούν παραπέτασμα» επί της Ευρωπαϊκής ηπείρου, αποξενώθηκαν, και πρόκειται σήμερα περί δύο αγνώστων μεταξύ τους πληθυσμών. Επιπλέον, η οικονομική υπανάπτυξη των κατεχομένων εδαφών καθιστά τεράστιο το κόστος της επανένωσης, το οποίο θα κληθούν να καταβάλουν οι Ελληνοκύπριοι. Τέλος, την όλη συνεννόηση καθιστά δυσχερή αν όχι αδύνατη η πλήρης ανελαστικότητα της Τουρκίας στο βασικό ζήτημα της απόσυρσης των στρατευμάτων της από το βόρειο τμήμα της Κύπρου, ακόμη και σε περίπτωση επανενοποίησης της νήσου. Η Τουρκία θεωρεί τα κατοχικά στρατεύματα εγγύηση όχι γιά την ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων αλλά την δική της γεωστρατηγική αρχιτεκτονική. Υπ’ αυτές τις συνθήκες, δεν είναι απορίας άξιο το γεγονός της απόρριψης του Σχεδίου Ανάν από την συντριπτική πλειοψηφία των Ελληνοκυπρίων το 2004. Οι μεν Τουρκοκύπριοι, σε περίπτωση αποδοχής του σχεδίου, θα κέρδιζαν την συμμετοχή τους στην διακυβέρνηση ολόκληρης της Κύπρου μέσω της εναλλαγής Ελληνοκυπρίου και Τουρκοκυπρίου προέδρου, την ένταξή τους στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και την απόσπαση μέρους του πλούτου των Ελληνοκυπρίων, που θα έπρεπε να χρηματοδοτούν πλέον, ως φορολογούμενοι, την ανάπτυξη των οικονομικά υπανάπτυκτων Τουρκοκυπρίων. Η Τουρκία θα κέρδιζε την νομική αναγνώριση της τουρκοκυπριακής συνιστώσας, την αποδοχή τοις πράγμασι των αποτελεσμάτων της εισβολής του 1974, την νόμιμη πλέον παραμονή των στρατευμάτων της ή μέρους τους, την νομιμοποίηση της παράνομης αλλοίωσης του πληθυσμού (όλα αυτά δεν τα ακύρωνε το Σχέδιο Ανάν) και το κυριώτερο: την υποχρεωτικά προ89

βλεπόμενη ανά τετραετία ανάδειξη Τουρκοκυπρίου προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας (πρόβλεψη αντίθετη προς οιαδήποτε έννοια λαϊκής κυριαρχίας και δημοκρατικού κεκτημένου, αφού οι Τουρκοκύπριοι αποτελούν μειοψηφία). Στο σημείο αυτό ας προστεθεί το εξής καταλυτικό: μέσω του Τουρκοκυπρίου προέδρου, ο οποίος θα διέθετε ψήφο και δικαίωμα αρνησικυρίας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κορυφής, η Τουρκία θα εισερχόταν εμμέσως πλην σαφώς στον σκληρό πυρήνα του κέντρου αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα μπορούσε να εκβιάζει την προώθηση των δικών της γεωπολιτικών συμφερόντων. Από την άποψη του Συνταγματικού Δικαίου, επιτροπή αξιολόγησης του Σχεδίου Ανάν, που συνεστήθη υπό τον καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου του Πανεπιστημίου της Γενεύης Αuer, κατέδειξε την καταρράκωση ολόκληρης της Συνταγματικής Επιστήμης στις προβλέψεις του εν λόγω σχεδίου. Σήμερα αναβίωσε, με πρωτοβουλία των Ηνωμένων Εθνών, η συζήτηση περί «λύσεως» του Κυπριακού στο πνεύμα που περιγράφηκε παραπάνω. Παρά κάποιες φραστικές και διαδικαστικές παραλλαγές, η ουσία παραμένει η ιδία: δηλαδή η συγκρότηση ενιαίου κρατικού μορφώματος με δύο ισότιμες αν και άνισες συνιστώσες. Η τουρκική πλευρά, στην υπό εξέλιξη συζήτηση (που στην Ελλάδα είναι απούσα από τον δημόσιο διάλογο), επιδιώκει στην ουσία και να διατηρήσει τον πλήρη έλεγχο του κατεχομένου βορρά και να αποκτήσει μέσω των ενιαίων θεσμών τον έλεγχο της ελεύθερης Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία θα υποβιβαστεί σε τμήμα της ενιαίας ελληνοτουρκικής διοίκησης. Η σπουδή της τουρκικής πλευράς οφείλεται ασφαλώς στην ανακοίνωση της ύπαρξης τεραστίων ενεργειακών κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο, στα οποία η Τουρκία δεν έχει πρόσβαση, παρά μόνον μέσω της ακτογραμμής του παράνομου τουρκοκυπριακού κρατιδίου. Μόνον κάποια μορφή νομιμοποίησης μπορεί να επιτρέψει την σύναψη συμφωνιών με εταιρείες εξόρυξης. Είναι πάρα πολύ σημαντικό η ΕλληνικήΕλληνοκυπριακή πλευρά να εννοήσει ότι, αυτό που προέχει, είναι η διατήρηση του ελληνικού χαρακτήρα και της πολιτικής ανεξαρτησίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο πλαίσιο που συζητούν οι Τούρκοι και οι διάφοροι διεθνείς διαμεσολαβητές, η μη λύση είναι προτιμώτερη από την λύση. Η ελληνική πλευρά διαθέτει ισχυρά διαπραγματευτικά πλεονεκτήματα (ένταξη στην ΕΕ, νόμιμη πρόσβαση στους ενεργει90

ακούς πόρους, ισχυρή οικονομία). Η μόνη αποδεκτή, υπό όλα τα δυνατά πρίσματα, λύση, είναι η επιστροφή των κατεχομένων εδαφών στην Κυπριακή Δημοκρατία, η αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και των εποίκων, και η ένταξη των γηγενών Τουρκοκυπρίων ως ισότιμων πολιτών της Κυπριακής Δημοκρατίας και όχι ως διασπαστικής μειονότητας. Κάθε άλλη λύση υπηρετεί τον τουρκικό επεκτατισμό. Θα ήταν περισσότερο συμφέρουσα η διαιώνιση της διχοτόμησης από μία εσπευσμένη, άνωθεν υπαγορευμένη «λύση». Επομένως, Ελλάδα και Κύπρος πρέπει να αντισταθούν σε οποιαδήποτε «λύση» του Κυπριακού θα συνεπάγεται έμμεση συμμετοχή των Τούρκων στην διακυβέρνηση του συνόλου της μεγαλονήσου, μέσω της απολύτως ελεγχόμενης από την Άγκυρα τουρκοκυπριακής συνιστώσας. Μόνον εάν η τουρκική πλευρά δεχόταν την πλήρη απόσυρση των στρατευμάτων της και των εποίκων από την Ανατολία, παρέδιδε την Αμμόχωστο και την Μόρφου στην ελληνική πλευρά, δεχόταν ότι ο πρόεδρος της ενωμένης Κύπρου θα εκλέγεται από τον κυπριακό λαό (Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους) με καθολική ψηφοφορία και χωρίς υποχρεωτική εναλλαγή Τουρκοκύπριου στην προεδρία, και εάν υπέγραφε σύμφωνο μη επιθέσεως με την Κυπριακή Δημοκρατία, τότε ναι, θα είχε νόημα μία λύση του Κυπριακού. Φυσικά, η Τουρκία δεν πρόκειται να δεχθεί μία τέτοια λύση που δεν θα εξυπηρετεί τον στρατηγικό σχεδιασμό της, που είναι η επέκταση του γεωπολιτικού ελέγχου της Άγκυρας και στο νότιο τμήμα, και η πρόσβαση στους ενεργειακούς πόρους. Όσοι αντιμετωπίζουν τις διεθνείς σχέσεις ως πεδίο άσκησης δημοσίων σχέσεων, εφαρμογής ανθρωπιστικών αρχών, φιλικών αισθημάτων και καλής γειτονίας, όχι μόνον είναι εκτός πραγματικότητος αλλά οδηγούν και σε επικίνδυνα σφάλματα γεωπολιτικών επιλογών. Η εναλλακτική λύση στην οποία λοιπόν πρέπει να είναι σταθερά προσανατολισμένη η ελληνική πλευρά,είναι α. η αμυντική και διπλωματική ενίσχυση των δύο κρατών, Ελλάδας και Κύπρου, β. η ενεργοποίηση της ελληνικής παρουσίας στον ΟΗΕ, στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γ. η σύσφιξη της στρατηγικής σχέσης με το Ισραήλ, δ. η υποβολή συγκεκριμένης και σύμφωνης με το διεθνές δίκαιο αντιπρότασης στον κύριο Μπαν-Κι-Μουν, που να προβλέπει βιώσιμο, λειτουργικό και ενιαίο Κυπριακό κράτος, στο οποίο οι γηγενείς Τουρκοκύπριοι θα είναι ισότιμοι πολίτες χωρίς μειονοτικά χαρακτηριστικά. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Θέατρο

k

Ρωμαίος και Ιουλιέττα για 2

Θέατρο 104 , Σκηνοθεσία Κώστας Γάκης

Σ

Έμπνευση είναι η στιγμή εκείνη που ξέρουμε τι συμβαίνει. Κατά κανόνα το αγνοούμε. Ρενέ Μαγκρίτ

το Ρωμαίος και Ιουλιέττα, ένα από τα πρώτα έργα του γραμμένο το 1595, ο William Sheakspeare περιγράφει έναν από τους μεγαλύτερους και πλέον τραγικούς έρωτες όλων των εποχών. Στο Ρωμαίος και Ιουλιέττα για 2 ο Κώστας Γάκης, σε συνεργασία με την Αθηνά Μουστάκα και τον Κωνσταντίνο Μπιμπή, επιχειρούν μια διασκευή του κλασσικού αυτού έργου για δύο, όπου οι δύο ηθοποιοί υποδύονται μπροστά στα μάτια του κοινού τους χαρακτήρες που έπαιξαν ρόλο στην ιστορία, σκιαγραφώντας ταυτόχρονα τις σχέσεις που είχαν μαζί τους και εκφράζουν τις ενδόμυχές τους σκέψεις για αυτούς. Κύριο μέλημα των συντελεστών, όπως ομολογούν και οι ίδιοι, είναι να δοθεί στο ακέραιο η ουσία και η εσώτερη συγκίνηση του έργου που μιλάει για τον πιο βαθύ, τον πιο αθώο, τον πιο παράλογο, τον πιο ακραίο, τον πιο θνησιγενή, τον πιο ποιητικά γελοίο έρωτα όλων των εποχών. Και τι υπέροχο, που το καταφέρνουν, με έναν τόσο μοναδικό και όμορφο τρόπο. Η συγκεκριμένη παράσταση είναι και μια προσωπική δικαίωση του σκηνοθέτη της, ο οποίος επικρίθηκε από πολλούς για την μεγάλη του επιτυχία, την Κατσαρίδα, με την οποία ο Γάκης εγκαινίασε το ύφος του και στην οποία πολλοί είδαν μια ελαφριά παράσταση κενή, στερούμενης βάθους, μια υφολογική άσκηση. Έκτοτε αρκετοί προσπάθησαν να ακολουθήσουν αυτό το ύφος. Αλλά αυτό που διαφοροποιεί τον συγκεκριμένο δημιουργό είναι ο τρόπος που κουρντίζει τις παραστάσεις του μέσω της μουσικής, η οποία δεν συνοδεύει, δεν ντύνει απλά το έργο, αλλά το επαναδημιουργεί, το επανακαθορίζει με έναν μαγικό τρόπο. Ο Γάκης δημιουργεί τις ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

σκηνές στο μυαλό του πρώτα μουσικά και από αυτήν την αφετηρία καταλήγει στα τελικά σχήματά του. Η παράσταση χαρακτηρίζεται από σχεδόν φρενήρεις ανά στιγμές ρυθμούς, τρομερή ενέργεια από τους ηθοποιούς αλλά προπαντός φρεσκάδα, ευρηματικότητα, μπολιασμένη με μια αθωότητα και μια αγάπη απέναντι στο κείμενο. Ένα αέναο παιχνίδι μεταμορφώσεων, όπου, όμως, πουθενά το παιχνίδι δεν γίνεται για το παιχνίδι και μόνον, παντού τα μέσα εξυπηρετούν τον σκοπό, την αφήγηση, την ροή του έργου, το οποίο κυλάει χωρίς να κρεμάει πουθενά. Ένας πραγματικός άθλος για τους δύο ερμηνευτές, οι οποίοι καταθέτουν απίστευτη ωριμότητα πέραν του αδιαμφισβήτητου ταλέντου τους. Νέοι, γοητευτικοί και αυθάδεις καθώς είναι, δεν μπορείς παρά να τους αγαπήσεις και να προσπεράσεις τη μικρή αμηχανία τους απέναντι στον λόγο στα σημεία όπου αυτός αποκτά ξεχωριστό ειδικό βάρος. Το σπουδαιότερο όλων, όμως, είναι πως το θέατρο ήταν γεμάτο και από νέους ανθρώπους, κάτι για το ποίο οι συντελεστές της παράστασης θα πρέπει να αισθάνονται ευτυχισμένοι, καθώς δεν είναι λίγο σε μια εποχή όπου κυριαρχεί το φθηνό και το κιτς ότι κατάφεραν να προσελκύσουν νέους ανθρώπους και να τους φέρουν σε επαφή με τον σαιξπηρικό λόγο και την μαγεία του θεάτρου. Γιατί αυτό είναι το ζητούμενο: να μπορούμε να ανοίξουμε νέους δρόμους στα μυαλά των ανθρώπωνπολιτών μιας κοινωνίας, που, ενώ διψούν γι’ αυτό, είναι τόσο δύσκολο να ζήσουν αυτήν την εμπειρία.

Επιμέλεια: Γιάννης Δρακόπουλος 91

Θεώρημα ή θαύμα; του Κωνσταντίνου Μπλάθρα

Τ

ο Θεώρημα του Πιερ Πάολο Παζολίνι, ταινία σύγχρονη με τον βρασμό του 1968, απάνω στην κορύφωση του έργου του Ιταλού ποιητή και σκηνοθέτη, παραμένει η πιο αινιγματική ερμηνεία εκείνων των καιρών, που θυελλώδεις καθόρισαν την μετέπειτα πορεία του κόσμου. Αινιγματική και ποιητική ταυτόχρονα ακριβώς γιατί αποφεύγει να είναι δογματική. Μπορεί η ιστορία της ταινίας, που στην αρχή της μοιάζει σαν ένα ντοκυμανταίρ, να ξεκινά με την κλασική μαρξιστική διερώτηση, για το αν δηλαδή οι αστοί μπορούν να ενσωματωθούν στην «νέα βασιλεία» των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής –ερώτημα που μοιάζει με το ευαγγελικό εάν τελικά οι πλούσιοι θα μπουν στη βασιλεία του Θεού–, ωστόσο καταλήγει στο βασικό ζητούμενο εκείνου (μόνο;) του καιρού: Απελευθέρωση! Όχι μόνο στον τομέα της παραγωγής και της οικονομίας, αλλά κυρίως στο ανθρώπινο, στο οντολογικό επίπεδο, όπως θα το ονομάζαμε σε μια πιο φιλοσοφική γλώσσα. Η ταινία ξεκινά με ένα ρεπορτάζ, σαν κομμάτι από επίκαιρα, για ένα εργοστάσιο, στα περίχωρα του Μιλάνου. Ο ρεπόρτερ κάνει ερωτήσεις σχετικά με την είδηση που έχει προβληματίσει όλους: ο εργοστασιάρχης αποφάσισε να το παραδώσει στους εργάτες του. Οι εικόνες του έρημου εργοστασίου από τη μια μεριά και ο κόσμος που έχει μαζευτεί με αφορμή το παράξε-

92

νο αυτό γεγονός, ο ρεπόρτερ που κάνει ερωτήσεις στο συγκεντρωμένο πλήθος, όλα αυτά σε προϊδεάζουν για μια ταινία για τη βιομηχανία ή για τους εργάτες κ.λπ. Πλην όχι! Οι μεν ερωτήσεις του ρεπόρτερ αναζητούν τη γνώμη του πλήθους σχετικά με την τύχη των αστών στη νέα κοινωνία. Οι δε επόμενες σκηνές, βουβές, υπό την μουσική του Μότσαρτ, μας μεταφέρουν στην πολυτελή κατοικία του ιδιοκτήτη του εργοστασίου, ξετυλίγοντάς μας την κάπως ανιαρή της καθημερινότητα. Η κυρία ξυπνά και περνά ώρες στον καθρέφτη, ο ταχυδρόμος που έρχεται πειράζει την υπηρέτρια, ο γιος και η κόρη περνούν ευχάριστες ώρες με τις παρέες τους και τέλος το οικογενειακό τραπέζι με κάθε αστική επισημότητα, ψυχρότητα και σύμβαση. Εκείνη τη στιγμή, ως σπινθήρας, φθάνει ένα τηλεγράφημα: «Φθάνω αύριο»! Αλλά, ποιος είναι αυτός που έρχεται; Δεν το γνωρίζουμε, ούτε και μαθαίνουμε πολλά περισσότερα ως το τέλος της ταινίας. Πράγματι, την επόμενη καταφθάνει στην έπαυλη ένας ωραίος νέος, που η οικογένεια τον υποδέχεται ιδιαίτερα θερμά. Πρόσωπο οικείο, αλλά τι σχέση έχει με την οικογένεια δεν ξέρουμε. Αυτό που βλέπουμε είναι ότι σε όλους, ακόμα και στην υπηρέτρια, προκαλεί έντονη εντύπωση. Όλων τα βλέμματα από την πρώτη στιγμή είναι ριγμένα πάνω του. Η παρουσία ενός τέτοιου ερωτεύσιμου νέου σύντομα γίνεται η θρυαλλίδα που θα ανάψει το πάθος εκείνο που έχει εξορίΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

Κινηματογράφος σει από την κομψή της υποκρισία η αστική ζωή. Όλοι θα τον ερωτευτούν και για όλους ο νέος αυτός θα γίνει ο οδηγός σε έναν κόσμο που δεν γνώριζαν, τον κόσμο της ερωτικής επιθυμίας. Όπως και στον Μπονιουέλ, εκείνο που τινάζει στον αέρα την αστική σύμβαση είναι το σεξ, ή μάλλον περισσότερο η σεξουαλική επιθυμία. Ως ιερός αλλά και βέβηλος συνάμα, εξόριστος και καλά κρυμμένος, ως μια συναίρεση όλων των γλωσσών και ως ακαταληψία, ο ερωτικός ίμερος εισβάλλει στην απονεκρωμένη αστική ζωή σαν θεός και σαν διάβολος. Καλώς ήρθατε στον κόσμο του Πιέρ Πάολο Παζολίνι: «Ο επισκέπτης αντιπροσωπεύει ακριβώς το ιερό», όπως εξηγούσε σε μια συνέντευξή του. «Δεν θέλω να πω πως είναι ο Θεός ή ο Διάβολος, ένας άγγελος ή ο Διόνυσος... Θέλω να πω απλώς πως είναι το ιερό, αυτό που οι ιστορικοί των θρησκειών ονομάζουν “ιεροφάνεια”. Δεν έχει πάει εκεί για να προσηλυτίσει, αλλά μονάχα για να διαμαρτυρηθεί. Έπρεπε λοιπόν να βρω ένα σύστημα σημείων μη γλωσσικών κι έτσι πήρα το σημειολογικό σύστημα του σεξ. Το σεξ στο Θεώρημα λειτουργεί σαν διάλεκτος...». Μια νέα διάλεκτος που ανατρέπει όχι μόνο τις συμβάσεις της αστικής ζωής αλλά ρίχνει στην πλεκτάνη του και την εργατική τάξη. Εκτός από τους καχύποπτους εργάτες στην αρχή, που σχολιάζουν τις προθέσεις του αφεντικού, όταν τους χαρίζει το εργοστάσιο, η υπηρέτρια θα εγκαταλείψει κι αυτή τη θέση της, επιδιδόμενη στην προσευχή και στα θαύματα! Η ιστορία προέρχεται από ομώνυμο μυθιστόρημα του ίδιου του Παζολίνι και καταγράφει με καθαρότητα την ιδιαίτερη τοποθέτησή του απέναντι στο ζήτημα της κομμουνιστικής ανατροπής. Εκτός από τις παραγωγικές και οικονομικές σχέσεις, υπάρχει η επιθυμία, η οποία ανατρέπει ακόμα και την εξελικτική νομοτέλεια, όπως αυτή περιγράφεται στην μαρξιστική θεωρία. Εκτός από τον Μαρξ υπάρχει και ο Φρόυντ. Εκτός από την επανάσταση των εργατών υπάρχει και η έκρηξη της επιθυμίας, η μεγαλύτερη ίσως ανατροπή του εικοστού αιώνα, που εδώ καταφέρνει να επιβληθεί ακόμα και μέσα στην απροσπέλαστη κατά τα λοιπά οικία του αστού-εργοστασιάρχη. Η σκηνή της αρχής, με το παράδοξο ένας εργοστασιάρχης να χαρίζει το εργοστάσιο στους εργάτες του, είναι η συνέχεια του τέλους, καθώς η υπόθεση της ταινίας κάνει κύκλο. Ο εργοστασιάρχης, αφού προβεί στην παράδοξη αποποίηση του εργοστασίου του, περιφέρεται ύστερα γυμνός στις αμμώδεις ηφαιστειογενείς πλαγιές της Αίτνας, παράφορος, εκτός ορίων. Και κείνου η συνείδηση έχει ανατραπεί από τον ερχομό αυτού του απρόσμενου επισκέπτη, ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

k

ο οποίος εκτός των άλλων, ρίχνει το φράχτη που χωρίζει τις τάξεις. Πρέπει να ομολογήσουμε ότι το εύρημα του Παζολίνι είναι μεγαλειώδες. Φέρνοντας απρόσμενα στη σκηνή, με τον «ξένο» του, την ερωτική επιθυμία, καταθέτει ταυτόχρονα τις αιρετικές αμφιβολίες του για το αδιαπέραστο της μαρξιστικής θεωρίας. «Αιρέσεις», που τον οδήγησαν από πολύ νωρίς σε σύγκρουση με το Κομμουνιστικό Κόμμα, στο οποίο ανήκε. Η επιθυμία μοιάζει να έχει μεγαλύτερη ισχύ ακόμα και από τον πυρετό του χρήματος. Το ’68 είναι εδώ, η τελευταία από τις επαναστάσεις μόλις ξεκίνησε. Ακολουθώντας μια γραμμή που την ξεκίνησε με το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (1964), ο σκηνοθέτης-ποιητής συνεχίζει την οντολογική διερώτησή του σχετικά με τη μοίρα του ανθρώπου και του κόσμου. Θα ακολουθήσουν τα γεμάτα παραβολές Πουλιά και πουλάκια (1966), ο Οιδίπους τύραννος (1967), τραγικός αρχέτυπος της εξουσίας, και η Γη ειδομένη από τη σελήνη (1967). Το Θεώρημα κορυφώνει αυτή την πορεία, όπως άλλωστε και τη σύγκρουσή του όχι μόνο με το ιταλικό Κ.Κ., αλλά και με την ίδια την ιταλική κοινωνία – και την εργατική τάξη–, που θα οδηγήσει στην ανεξιχνίαστη ως σήμερα δολοφονία του το 1975. Η πορεία του θα συνεχιστεί καταιγιστική πριν το αδόκητο τέλος, με το Χοιροστάσιο (1969), την Μήδεια (1969) –αξεπέραστη η Μαρία Κάλλας–, Το Δεκάμερο (1971) του Βοκκάκιου, Οι μύθοι του Καντέρμπουρι (1972), ως την πρόκληση του Σαλό ή 120 μέρες στα Σόδομα (1976), που ο σάλος του μοιάζει να όπλισε το δολοφονικό χέρι. Θα χρειαζόμασταν περισσότερο χώρο και προσφορότερα μέσα για να αναφερθούμε αναλυτικότερα στην ταινία και το έργο του σκηνοθέτη, που υπήρξε –εν μέρει εξακολουθεί να είναι– σημείο αντιλεγόμενο. Θα σταθούμε ως εδώ στην τόλμη του να καταγράψει με ειλικρίνεια τα κενά μιας μονοσήμαντης για τον άνθρωπο ανάλυσης, θητεύοντας άξια στην ποιητική συνθήκη του δημιουργού και του έργου. Ο Παζολίνι, αντίθετα με όσα τυχόν πίστευαν οι παλιοί του σύντροφοι, δεν πρόδωσε. Υπήρξε ποιητής άξιος του ονόματός του. Στην ταινία, εκτός από τη Λάουρα Μπέτι, που βραβεύτηκε στη Βενετία για το ρόλο της υπηρέτριας-αγίας, πρωταγωνιστούν η εκθαμβωτική Συλβάνα Μαγκάνο, ο Μάσιμο Τζιρότι, ο Βρετανός Τέρενς Σταμπ, στο ρόλο του«ξένου», η Άννα Βιαζέμσκι και ο Νινέτο Ντάβολι. Εκτός από τον Μότζαρτ, ο Ένιο Μορικόνε δίνει το κλίμα της μουσικής, σε μια ταινία που μπορεί να ειδωθεί και ως κινηματογραφική όπερα.

93

Βιβλιοκριτική

Edmund Burke Στοχασμοί για την Επανάσταση στην Γαλλία μετάφραση-επιμέλεια-εισαγωγή : Χ. Γρηγορίου εκδόσεις Σαββάλας, Αθήνα 2010, σελ. 341.

Π

ρόκειται για ένα κλασσικό κείμενο της πολιτικής θεωρίας. Η έκδοσή του στην γλώσσα μας, αν και συνιστά ένα σημαντικό πνευματικό γεγονός, αντιμετωπίστηκε μάλλον αδιάφορα. Ο Edmund Burke θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως συντηρητικός, αλλά η σκέψη του αφορά οποιονδήποτε θα επιθυμούσε να προβληματιστεί σοβαρά πάνω στην πολιτική σκέψη και στην εξέλιξη των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Όπως διαβάζουμε στην ιδιαίτερα κατατοπιστική εισαγωγή του Χ.Γρηγορίου, ο Burke γεννήθηκε στο Δουβλίνο το 1729, έχοντας βαθειές ιρλανδικές ρίζες. Η ζωή του χρωματίστηκε από αντιφάσεις, αφού αν και Ιρλανδός υπερασπίστηκε την Αγγλία, ενώ αν και αστός τάχθηκε μαχητικά υπέρ της κοινωνικής ιεραρχίας και αριστοκρατίας. Η κριτική που αναπτύσσει στην Γαλλική Επανάσταση είναι πιο μετριοπαθής από αυτήν που ανέπτυξαν άλλοι αντιδραστικοί συγγραφείς, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση τον Joseph de Maistre. Νεώτεροι στοχαστές σαν τον Leo Strauss τον θεωρούν ως συνεχιστή της παράδοσης του φυσικού δικαίου, που ξεκινά από τον Αριστοτέλη και τον Ακινάτη. Στην εισαγωγή του Χ. Γρηγορίου διαβάζουμε ότι, σύμφωνα με την παραδοσιoκρατική προσέγγιση του Burke, οι θεσμοί που αντέχουν στην δοκιμασία του χρόνου σημαίνει ότι μπορούν να δίδουν τις κατάλληλες απαντήσεις στα προβλήματα που προκύπτουν, ενώ ο «αντιορθολογικός χαρακτήρας της θεώρησης αυτής καθίσταται προφανής»(σελ.24), αφού τα μεμονωμένα άτομα δεν μπορούν να αφομοιώσουν, να ελέγξουν και να αποτιμήσουν το σύνολο των αναγκών και των ενδιαφερόντων της κοινωνίας. Ο χριστιανισμός θεμελιώνει την πολιτική σκέψη του Burke. Ισχυρίζεται ότι ήταν ο κρίσιμος ενοποιητικός παράγων στην προεπαναστατική Ευρώπη, που ενέπνεε πάνω στους πολίτες «ένα ευεργετικό δέος» (σελ.138). Επιπλέον «μια θρησκεία που συνδέεται με το κράτος, υποστηρίζεται, εμπνέει υψηλές ιδέες στους λειτουργούς του και εμφυσά δέος για το λειτούργημά τους»(σελ.32), ενώ εξασφαλίζει την διαχρονική του συνέχεια. Ενδεικτικό του μετριοπαθούς συντηρητισμού του είναι η σκέψη: «είμαστε αποφασισμένοι να διατηρήσουμε μια θεσμικά εδραιωμένη Εκκλησία, μια θεσμικά εδραιωμένη μοναρχία, μια θεσμικά εδραιωμένη αριστοκρατία και μια θεσμικά εδραιωμένη δημοκρατία, καθεμιά στο βαθμό που υπάρχει και 94

όχι σε μεγαλύτερο» (σελ. 136). Συνεπώς το κράτος δεν μπορεί να είναι μια «εμπορική συμφωνία» (σελ.142), αλλά να υπηρετεί στοχοθεσίες ευρύτερες από αυτές μιας περιορισμένης χρονικά ανθρώπινης ύπαρξης. Ως κλασσικός συντηρητικός, ο Burke θεωρεί ότι η τάξη του χρήματος αντιμετωπίζεται με καχυποψία από τον λαό αλλά και από την παλαιά τάξη των γαιοκτημόνων. Μάλιστα θεωρεί ότι η γαλλική αριστοκρατία «αποτελείτο κατά το πλείστον από άνδρες υψηλού φρονήματος και με μια λεπτή αίσθηση της τιμής, τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο»( σελ.184,185). Ακόμη ήσαν σπλαχνικοί, φιλόξενοι και προσηνείς προς τις κατώτερες τάξεις. Το αποτέλεσμα της Γαλλικής Επανάστασης θα είναι «να μεταμορφώσει την Γαλλία από μεγάλο βασίλειο σε μεγάλο τραπέζι χαρτοπαιξίας και τους κατοίκους της σε παίχτες∙ να κάνει την κερδοσκοπία να αγκαλιάσει ολόκληρη τη ζωή» (σελ 246), ενώ το «σύνολο της εξουσίας που έχει αποκτηθεί από αυτήν την επανάσταση θα κατασταλάξει στις πόλεις ανάμεσα στους αστούς και στους διευθυντές του χρήματος που τους καθοδηγούν» (σελ.248). Μάλιστα το Παρίσι αναδεικνύεται σε κέντρο της κερδοσκοπίας. Θεωρεί πως η γαλλική εθνότητα θα εκλείψει. Η Γαλλία θα κατοικείται από «ανθρώπους χωρίς καμμιά πατρίδα»(σελ 251). Βεβαίως η τελευταία του επισήμανση όχι μόνο δεν επαληθεύθηκε, αλλά μετά την Γαλλική Επανάσταση θα ενισχυθούν οι εθνικισμοί σε όλη την Ευρώπη, αφού θα αποκτήσουν περισσότερο λαϊκά χαρακτηριστικά. Ο Burke, ολοκληρώνοντας το έργο του, διατυπώνει με γλαφυρό και συγχρόνως αφοριστικό τρόπο τον πυρήνα του συντηρητισμού: «Για τον λαό μας, το πραγματικό πατριωτικό, ελεύθερο και ανεξάρτητο πνεύμα μεριμνά για την προστασία αυτού που κατέχει από κάθε παραβίαση. Δεν αντιτίθεμαι καθόλου στην μεταβολή, αλλά ακόμα κι όταν θα άλλαζα, θα το έκανα για να συντηρήσω. Δεν θα επιχειρούσα να θεραπεύσω τίποτε άλλο παρά μια μεγάλα αδικία και σε ό,τι θα έκανα θα ακολουθούσα το παράδειγμα των προγόνων μας: οι επιδιορθώσεις μου θα ακολουθούσαν όσο γίνεται πιστότερα την τεχνοτροπία του οικοδομήματος. Ακόμα και στην πιο αποφασιστική τους συμπεριφορά, οι πρόγονοί μας καθοδηγούνταν από μια συνετή επαγρύπνηση, μια επιφυλακτική περίσκεψη, και μια ηθική μάλλον, παρά φυσική ατολμία» (σελ.306).

Σπύρος Κουτρούλης ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

η ζωή είναι ένα σταυρόλεξο...

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1. Είναι και ο Ειρηνικός – Φιλοξενεί τραίνα - … Λάνκα, παλαιότερα η Κεϋλάνη 2. Είδος δυνατού ποτού – Σταθμοί στην έρημο – Πολιτεία των ΗΠΑ 3. Θέλουν τα φαγητά – Όχι φανταστικά 4. Οπτικό άριστα – Τα περιέχουν οι εφημερίδες – Γυναικείο χαϊδευτικό – Στρατηγός του Ιουστινιανού 5. Βραβείο της 7ης Τέχνης – Ναυπηγεία – Πληθυντικός άρθρου 6. Πρόθεση – Συνοδεύουν απόστρατους – Μολυσμένος – Προϊόν βράσης 7. Χαρακτηρισμός μυελού – Λιμάνι της Αλγερίας – Η γυναίκα του… Όμηρου 8. Περιβάλλεται από θάλασσα (καθ.) – Κρατική υπηρεσία (αρχ.) – Τεχνοτροπία – Μάρκα για ξυραφάκια 9. Άγγλων διαζευκτικό – Τίτλος ευγενείας – Σωστά – Παλαιός Σταφιδοπαραγωγικός Οργανισμός (αρχ.)

10. Η λίμα – Το όνομα δικτάτορα του Ιράκ – Τάδε… ο Ζαρατούστρα – Δίφθογγος 11. Πληθυντικός άρθρου – Όχι άνισαι – Εγώ Ιταλών – Κόκκαλα – Ήρωας του Κίπλινγκ ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014

12. Ταμείο για λεωφορεία – Κάτω από τη μασχάλη (επίρ.) – Θεός των Αιγυπτίων 13. Αλλιώς η Οδησσός – Χρονικός σύνδεσμος – Γαλλική… οθόνη 14. Άρθρο για πολλά – Το θερμοκήπιο – Καρίμ … Χαν – Απολαυστική το καλοκαίρι (μία γραφή) 15. Παιχνίδι της τράπουλας – Όχι στραβά – Παλιά ευρωπαϊκά αρχικά 16. Είναι κάθε ηθοποιός – Μισά ποτά – Καμμία φορά – Οι κάτοικοι της πόλης 17. Σύμπνοια – Στάλα (καθ.) – Αρχικά τραίνων 18. Νησί των Κυκλάδων – Διετέλεσε πρόεδρος της Αιγύπτου – Βυζαντινή νότα 19. Αρχαίων βεβαιωτικό – Γράμμα… αρχαρίων – Αντιθετικός σύνδεσμος – Όχι παρών 20. Χαρακτηρίζουν ώρα – Σαπφώ …, γνωστή ηθοποιός μας – Σύντομη ξαφνική βροχή – Γάλλος διηγηματογράφος 21. Πασίγνωστος για το ουζερί του – Σημειώνονται στο σχολείο – Μισή ίρις 22. Δεν κάνει τον παπά – Έχει κάθε γιατρός – Προτερήματα (καθ.)

23. Πόλη και πίστα αγώνων ράλι στην Ιταλία – Ατελείωτη… ράγα – Έλεος, χάρη 95

... και, μάλιστα, για δυνατούς λύτες!

1

k

η ζωή είναι ένα σταυρόλεξο... ΚΑΘΕΤΑ 1. Όμορφος – Κότες του… νερού – Κάθισμα όνου 2. Ευγένεια, πραότητα – Ηφαίστειο της Ιταλίας – Παλαιές Μονάδες της υπαίθρου (αρχ.) – Ήχος πυροβολισμού 3. Εργατικό Κέντρο Αθήνας (αρχ.) – Αρχαία πόλη της Κρήτης (μία γραφή) – Αρχικά για… εξωγήινο – Μητέρα – Διπλό ξεπουλάει 4. Ίδιο με το 2β κάθετα – Όπλα των υποβρυχίων – Ημιτελής… ρότα – Μπέιμπι… κοντό, διαφανές γυναικείο νυχτικό 5. Ιερωμένοι - Αδιαφορεί αυτό – Τιμητικό Άγγλων – Μπαίνει στις λέξεις 6. Παγκόσμιος Οικονομικός Οργανισμός – Δηλωτικά ποιότητας – Περνούν κι έτσι ορισμένοι άνθρωποι 7. Αμερικανός Μπάρμπας – Παράκληση – Φημισμένα βιολιά – Γάλλος θεατρικός συγγραφέας 8. Η άλμη – Δυσκόλεψε τον Διογένη – Αρχαίος άνδρας – Ημιτελής… τάπα 9. Πρόθεση – Έχει 7 χρώματα – Μπορεί να είναι και… οργισμένα – Ποτάμι της Ελβετίας 10. Βαλκανική πρωτεύουσα – Παλιός Κουβανός άλτης –

Γκρέγκορι… παλιός σταρ του σινεμά 11. Άφησε – Με αυτά οργώνουν – Ύμνοι μεγάλης χριστιανικής εορτής 12. Όρος των μαθηματικών – Πόλη της Γερμανίας – Τρέχει από μολυσμένη πληγή 13. … Μαλ, Γάλλος σκηνοθέτης – Μέρη του πλοίου – Μορφή – Κάτοικος ασιατικού κράτους 14. … Ξενοπούλου, ηθοποιός μας – Οργάνωση Βάσκων – Ζει και κινείται στο βυθό της θάλασσας 15. Γυναικείο χαϊδευτικό – Υπάρχουν για τα φώτα – Ιαχή του’40 16. Πρέπει να είναι πάντα ετοιμοπόλεμος – Ενέργεια των άκρων – Αρχιμάγειρας 17. Έχουν πολλά σακκάκια – Κουρέλι – Αρχή πόνου – Ερώτηση περίεργου 18. Πτώματα από την κούραση – Είναι και η Πίνδος – Πατρίδα των καμικάζι 19. Χαρτί της τράπουλας (μία γραφή) – Βαλκανική χώρα – Πλεκτά καλάθια

επιμέλεια: Νίκος Λιναρδάτος

Λύση σταυρολέξου προηγούμενου τεύχους 1

2

3

4

5

6

7

8

9

1

Κ

Α

Θ

Ρ

Ε

Φ

Τ

Η

Σ

2

Ο

Μ

Η

Ρ

Ο

Σ

Μ

Ι

3

Υ

Α

Σ

Κ

Α

Τ

Α

4

Τ

Ρ

Α

Τ

Α

Θ

5

Ι

Υ

Σ

Σ

Ι

6

Α

7

Τ

Κ

Ρ

Α

Τ

Α

Α

Ο

Ρ

Α

Τ

Σ

Ο

Ι

Ρ

Λ

Υ

Π

Α

Τ

Α

Ε

Ν

8

Μ

Ι

9

Ο

Σ

10

Α

Α Α

Α

Α

Χ

Ο

Ρ

Γ

Η

Κ

Α

Ι

Σ

13

Α

Σ

Α

14

Ρ

Σ

Π

15

Ι

Α

Μ

Α

16

Ν

Τ

Ο

Μ

Α

Τ

Α

17

Α

Ρ

Σ

Ε

Ν

Η

Σ

11 12

12

13

14

15

Κ

Τ

Η

Μ

Α

Τ

Ρ

Α

Α

Τ

Κ

Ρ

Α

Υ

Ε

Ο

Σ

Μ

Ι

Ν

Δ

Ι

Ι

Ρ

Α

Α

Μ Α

Α

Χ

Ν

Τ

Α

Ρ

Κ

Α

Ρ

Α

Η

Ν Ο Κ

Ν

Α

Ζ

Ι Ι Β

Ι

Α

Α

Ν

Α Ο

Σ

Ν

Α

Ο

Ι Χ

Π Ο

Λ

Η

Α

Σ

Κ

Α

Γ

Ν

Π

Τ

Α

Ο

11

Ο

Ι Β

10

16

17

18

19

Ο

Ε

Κ

Α

Κ

Τ

Ο

Χ

Ε

Α Σ

Τ

Ω

Τ

Α

Ε

Α

Α

Τ

Α

Κ

Ο

Ρ

Ι

Τ

Α

Σ

Ι Α

Σ

Κ

Ι

Α

Ι

Α

Σ

Α

Θ

Α

Ρ

Η

Α

Ν

Ε

Α

Ν

Ο

Χ Α

Σ

Ρ

Ο

Σ

Α

Ι

Ν

Δ

Σ

Ι

Α

Σ Π

Α

Κ

Ο

Ν

Α

Ρ

Μ

Ε

Λ

Ο

Σ

Ε

Σ

Ν Ο

Ο

Υ

Ν Σ

Ι Α

Α

Ρ

Τ

Α

Ζ

Α

Ι

Α

Η Νέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις Παπαζήση, Νικηταρά 2 και Εμμ. Μπενάκη, Αθήνα Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας: www.neapolitiki.gr 96 ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 10 . ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2014