Neapolitiki vol 7 by Nea Politiki

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

Β΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΤΕΥΧΟΣ 7 - MAΡΤΙΟΥ 2014 - ΤΙΜΗ 4 ΕΥΡΩ

αφιερωμα

Αυτήν την Ευρώπη θέλουμε;

Συνέντευξη-σοκ του επ. Α/ΓΕΕΘΑ Ναυάρχου

Χρήστου Λυμπέρη

«Η πολιτική ηγεσία έφτιαχνε συνενόχους» ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Φάκελλος Η Ελλάδα στο ΝΑΤΟ Γιάννης Μαρίνος Έγκλημα και ατιμωρησία ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ

τεύχος 2 Ιούλιος-Αύγουστος 2013

τεύχος 3 Σεπτέμβριος 2013

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ανήκει η Ελλάδα στην Δύση;

τεύχος 4 Οκτώβριος 2013 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Υπάρχει έξοδος από το Μνημόνιο; 2

90 χρόνια από την Συνθήκη της Λωζάννης

Κωνσταντίνος Καραμανλής

τεύχος 5 τεύχος 6 Nοέμβριος-Δεκέμβριος 2013 Ιανουάριος-Φεβρουάριος2014 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ελληνική αστική τάξη

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Δεκέμβριος 1967 ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

μηνιαίο πολιτικό περιοδικό - Β΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΤΕΥΧΟΣ 7 - MAΡΤΙΟΣ 2014

τεύχος 1 Ιούνιος 2013

Η Nέα Πολιτική

Η Nέα Πολιτική Β΄ περίοδος

περιεχόμενα Από την διεύθυνση ........................................................................... 3 Κωνσταντίνος Κόλμερ Γεώργιος Κ. Μπήτρος Όθων Ιακωβίδης Πάνος Παναγόπουλος Μαρία Δημητρίου Χάρης Κατσιβαρδάς Νίκος Λιναρδάτος Γιάννης Μαρίνος

Ισολογισμός Εξαρτήσεως ............................................................... 5 Το άνοιγμα της Ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας ................ 6 Δεν είναι το Μνημόνιο ο εχθρός μας .......................................... 10 Η Νέα Πολιτική και η «Γενιά του ΄30» ....................................... 12 Με τι θα μοιάζουν οι επόμενες εκλογές; ................................... 14 Ληξιπρόθεσμες πολιτικές υποσχέσεις ....................................... 15 Casus Belli ...................................................................................... 16 Συνέντευξη του επ. Α/ΓΕΕΘΑ Ναυάρχου Χρήστου Λυμπέρη ... 17 Έγκλημα και ατιμωρησία .............................................................. 24 ΦΑΚΕΛΛΟΣ: Η Ελλάδα στο ΝΑΤΟ

Εισαγωγικό σημείωμα .................................................................... 27 Γιάννης Χατζόπουλος Το ΝΑΤΟ σε νέο γεωπολιτικό τοπίο .......................................... 28 Μαρίνα Σκορδέλη Η τουρκική απειλή περιορίζει την δυνατότητα συμβολής της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ ....................... 32 Εκάβης Αθανασοπούλου Η πρώτη διεύρυνση του ΝΑΤΟ ................................................. 34 Σωτήρης Δημόπουλος Δημήτρης Μουχλίδης Παύλος Καρούσος

Τα πρόσωπα της Ουκρανίας ........................................................ 36 Bitcoin: Η Επανάσταση του χρήματος ...................................... 39 Επιστημονικά νέα ......................................................................... 41

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Αυτήν την Ευρώπη θέλουμε; Α. Δ. Παπαγιαννίδης Κώστας Μ. Σταματόπουλος Μάνος Κρανίδης Νέστωρ Ε. Κουράκης Γιάννης Μαθιουδάκης Γιώργος Φοίνικας Κωνσταντίνος Κόλμερ Χρήστος Η. Χαλαζιάς Γιάννης Ν. Μπεκιάρης

Ευρωπαϊκότητα και Ευρωσκεπτικισμός ..................................... 46 Γιατί οι φίλοι της Ευρώπης είναι σήμερα ευρωσκεπτικιστές; ... 48 Ευρωπαϊκά Κονδύλια: αναντιστοιχία πόρων και ουσίας ......... 52 Συνηγορία γιά μία πολιτιστική σύγκλιση της Ευρώπης ........... 53 Ο Habermas και το μέλλον του ευρωπαϊκού προγράμματος ... 55 Ισλαμική Ευρώπη ή Ευρωπαϊκό Ισλάμ; ...................................... 61 H Δίωξις των Μνημονιακών ....................................................... 66 Η δομή της Ε.Έ. δεν έχει δημοκρατική νομιμοποίηση ............. 70 Διαδρομές στην Ιστορία: Έλληνες και Γερμανοί........................ 71

Γιάννης Δρακόπουλος Η Μηχανή Άμλετ .......................................................................... 73 Κωνσταντίνος Μπλάθρας Η κινηματογραφική έκρηξη της κρίσης ...................................... 74 Βασίλης Σπυράκος-Πατρώνας Συνέβησαν τον Φεβρουάριο ....................................................... 76 Βιβλιοκριτικές Θ. Κουλουμπής, Σημειώσεις ενός πανεπιστημιακού .................. 78 Α. Μακρυδημήτρης, Διλήμματα στην υπαλληλία ..................... 79 Νέστωρ Ε. Κουράκης Τι βιβλία θα παίρνατε σ΄ένα ερημονήσι; .................................... 80 Κώστας Μ. Σταματόπουλος «Παύλος, ένας ασυνήθιστος βασιλιάς» ....................................... 81 Ραφαήλ Καλυβιώτης Ο Συντηρητισμός δεν είναι συντηρητικός ................................. 82 Χρήστος Μπαλόγλου Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος ....................................................... 84 Nίκος Λιναρδάτος Σταυρόλεξο ..................................................................................... 87

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Η Nέα Πολιτική

από την διεύθυνση

μηνιαίο πολιτικό περιοδικό ISSN: 2241-6226

εκδότης ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ ΑΕΒΕ

ελληνικό χρηματιστήριο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΝΙΚΑΣ

διευθυντής ΜΕΛΕΤΗΣ Η. ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΣ

επιστημονικές ειδήσεις ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΡΟΥΣΟΣ αρχισυντάκτης για πολιτιστικά θέματα ΝΙΚΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ κινηματογράφος ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΛΑΘΡΑΣ θέατρο ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

σύμβουλος έκδοσης ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΦΑΡΑΣ αρχισυντάκτης-συντονιστής ύλης ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ βοηθοί αρχισυντάκτες ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΠΥΡΑΚΟΣ-ΠΑΤΡΩΝΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΚΙΝΟΠΟΥΛΟΣ

www.neapolitiki.gr

κύριοι αρθρογράφοι-αναλυτές ΝΙΚΟΣ ΑΛΙΚΑΚΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΑΓΙΣ ΒΕΡΟΥΤΗΣ ΟΘΩΝ ΙΑΚΩΒΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΛΜΕΡ ΝΕΣΤΩΡ ΚΟΥΡΑΚΗΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΟΥΣΟΥΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΣΣΑΒΕΤΑΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΕΣΘΑΝΕΩΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΗΤΡΟΣ ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΚΩΣΤΑΣ Μ. ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΡΙΑΝΤΗΣ γεωπολιτική ανάλυση ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΡΑΦΑΗΛ ΚΑΛΥΒΙΩΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΜΑΛΚΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΕΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΦOΙΝΙΚΑΣ ανταποκριτής στην Λευκωσία ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΣ ανταποκριτής στις Βρυξέλλες ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΑΡΑΓΚΑΣ αρχισυντάκτης για οικονομικά θέματα ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΙΔΗΣ διεθνής οικονομία ΤΙΜΟΣ ΚΟΥΖΕΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΟΥΧΛΙΔΗΣ ελληνική οικονομία ΜΑΝΟΣ ΚΡΑΝΙΔΗΣ

θεωρητικά κείμενα-ιστορικά αφιερώματα ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΔΟΥΒΑΛΕΡΗΣ ΧΑΡΗΣ ΚΑΤΣΙΒΑΡΔΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ σταυρόλεξο ΝΙΚΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ διαχείριση ιστοσελίδας ΚΩΣΤΗΣ ΠΙΕΡΙΔΗΣ επιμέλεια-σελιδοποίηση ΝΙΚΟΛΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ εικονογράφηση ΣΠΥΡΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

• Ηλ. ταχυδρομείο: syggrafeas@yahoo.gr • Συνδρομές: τηλ. 6978 774 874, 698 014 9044 Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις Παπαζήση, Νικηταρά 2 και Εμμ. Μπενάκη, Αθήνα Η Νέα Πολιτική κυκλοφορεί κάθε μήνα στα βιβλιοπωλεία και σε επιλεγμένα σημεία πώλησης: Εκδόσεις Πατάκη /Ακαδημίας 65, Αθήνα Ιανός / Σταδίου 24,Αθήνα Αριστοτέλους 7, Θεσσαλονίκη Ναυτίλος / Χαριλάου Τρικούπη 28, Αθήνα Πρωτοπορία / Γραβιάς 3-5, Πλ. Κάνιγγος, Αθήνα Πολιτεία / Ασκληπιού 1-3 & Ακαδημίας, Αθήνα Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο / Θεμιστοκλέους 37 Εκδόσεις Θεμέλιο ΕΠΕ/ Σόλωνος 84, Αθήνα Αθ. Χριστάκης / Ιπποκράτους 10-12, Αθήνα Free Thinking Zone / Σκουφά 64, Αθήνα Βιβλιοπωλείο Επιλογή / Κρήτης 5, Ζωγράφου

Η Νέα Πολιτική δέχεται και δημοσιεύει κείμενα συνεργατών και αναγνωστών. Για τις απόψεις των δημοσιευομένων άρθρων υπεύθυνοι είναι μόνον οι συντάκτες τους. 2

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Πατριωτικός και Κοινωνικός Φιλελευθερισμός

ιδεολογική φυσιογνωμία ενός ελεύθερου και δημοκρατικού περιοδικού, όπως η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, δεν επιβάλλεται από τον διευθυντή, αρχισυντάκτη κλπ., ούτε αναπαράγεται από μηχανισμούς λογοκρισίας και αυτολογοκρισίας. Αλλά διαμορφώνεται, ως προϊόν συλλογικού εγκεφάλου, από τον συνεχή διάλογο και την αλληλεπίδραση μέσα στην Κοινότητα του περιοδικού, στην οποία συμπεριλαμβάνονται και οι αναγνώστες του. Οι επιφανείς αλλά και οι νεώτεροι αρθρογράφοι, οι εξωτερικοί συνεργάτες και οι επιστολογράφοι αυτού του περιοδικού, που συνεχώς αυξάνονται καθώς διευρύνεται η κυκλοφορία και η απήχησή του, μοιάζουν να συμφωνούν σε μερικά βασικά σημεία: α. ότι η Ελλάδα κυβερνάται από ένα τριτοκοσμικό, πελατειακό, φαυλοκρατικό, ολιγαρχικό και οικογενειοκρατικό πολιτικό σύστημα, που την οδήγησε στην χρεωκοπία. Και ότι επομένως απαιτείται μία Ριζική Πολιτική Μεταρρύθμιση, που θα εγκαθιδρύσει ένα υγιές και πραγματικό δημοκρατικό πολίτευμα, με διαχωρισμό των εξουσιών και εγγυήσεις κατά της διαφθοράς. β. ότι η οικονομική δομή της χώρας είναι αντιπαραγωγική και παρασιτική, δανειοδίαιτη, διαπλεκόμενη, κρατικοδίαιτη και καταπιέζεται από μία διεφθαρμένη γραφειοκρατία. Αυτά δεν έχουν καμμία σχέση με μία ελεύθερη οικονομία ευρωπαϊκού τύπου. Και, άρα, πρέπει να γίνουν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, που θα απελευθερώσουν την επιχειρηματικότητα και θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη. Η οποία με την σειρά της θα επιτρέψει την χρηματοδότηση ενός κράτους προνοίας ευρωπαϊκού τύπου. γ. διότι η βασική προσφορά ενός κράτους στους πολίτες του είναι η Κοινωνική Πρόνοια, δηλαδή η προσφορά ολοκληρωμένων υπηρεσιών υγείας και παιδείας στις ομάδες του πληθυσμού που δεν διαθέτουν την οικονομική δύναμη να τα εξασφαλίσουν. Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά ενός πολιτισμένου κράτους από την βαρβαρότητα. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

δ. ότι η επιβίωση του Ελληνικού κράτους και του Ελληνισμού γενικώτερα προαπαιτεί ένα πλέγμα εσωτερικής ισχυροποίησης και εξωτερικών συμμαχιών, σε μία βάση ορθολογική και επιστημονική, χωρίς ιδεοληπτικές παραμορφώσεις και συναισθηματικές εξάρσεις, με μόνον γνώμονα το Εθνικό Συμφέρον. Απαιτείται δηλαδή Γεωπολιτική Ανάλυση, χάραξη στόχων και στρατηγικής και πρόσκτηση σημαντικής αμυντικής ισχύος. Αυτά όλα μπορούν να κωδικοποιηθούν προσωρινά στην φράση «Πατριωτικός και Κοινωνικός Φιλελευθερισμός». Αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς τις αγεφύρωτες διαφορές της σχολής σκέψης της ΝΕΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ από τα σημερινά πολιτικά σχήματα. Τα μεν δύο βασικά πελατειακά κόμματα, η «Νέα Δημοκρατία» και το «Πασόκ», εκπροσωπούν την διαπλεκόμενη, τριτοκοσμική δομή που περιγράφηκε παραπάνω και πού οδήγησε την χώρα στην χρεωκοπία και στην καταστροφή. Εμετρήθησαν από την ιστορία και ευρέθησαν ολίγα. Η περαιτέρω ανάλυση περιττεύει, διότι η βασιλεία τους τελείωσε. Τα κόμματα της Αριστεράς, από την άλλη πλευρά, εκπροσωπούν την λογική των φοιτητικών αμφιθεάτρων της Μεταπολίτευσης και ζουν στον απόηχο του προ εβδομηκονταετίας κομμουνιστικού αντάρτικου. Θεωρούν την δημοκρατία συνομωσία της αστικής τάξης και το φαντασιακό τους κυριαρχείται από τον Φιντέλ Κάστρο και άλλους «πατερούληδες». Χαρακτηρίζονται από κρατικιστικές ιδεοληψίες, απεχθάνονται την ελεύθερη οικονομία αλλά και –το σοβαρότερο– την έννοια του Εθνικού Συμφέροντος, που την ταυτίζουν με τον εθνικισμό, τον σωβινισμό, τον ρατσισμό και άλλα γραφικά παρόμοια. Όσον αφορά την Άκρα Δεξιά, κανείς αναλυτής μέχρι σήμερα δεν προχώρησε πιο πέρα από το ιδεολογικό της πρόσωπο, γιά να ασχοληθεί ρεαλιστικά με τις βαθύτερες αντιφάσεις της. Γιά παράδειγμα, ότι η ακροδεξιά ιδεολογία έρχεται σε αντίφαση με την παραμονή της Ελλάδος στους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους μετέχει, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο ΝΑΤΟ κλπ., αλλά και με τον άξονα με την Κύπρο και το Ισραήλ, που είναι η μόνη απτή και πραγματική στρατιωτική συμμαχία που διαθέτουμε στον χώρο της Μέσης Ανατολής. Οι περισσότεροι εξαντλούνται σε ρητορικές κορώνες, αλλά αυτό που χρειάζεται η χώρα σήμερα είναι μία ψύχραιμη και ρεαλιστική συζήτηση. Οι λεγόμενοι «Φιλελεύθεροι» ή «Νεοφιλελεύθεροι», που εκπροσωπούνται από διάφορα σχήματα μεγέθους παρέας, με ισχνή ή ανύπαρκτη πολιτική παρουσία, έχουν κατορθώσει να δυσφημίσουν τον Οικονομικό Φιλελευθερισμό, διότι τον συνδυάζουν ανιστόρητα και αντιεπιστημονικά με μία πραγματική απέχθεια προς την αυτονόητη έννοια του Εθνικού Συμφέροντος (η Θάτσερ και ο Ρέηγκαν, τα ινδάλματά τους, είχαν σκληρή και αδιαπραγμάτευτη αφοσίωση στα εθνικά συμφέροντα των χωρών τους). Αυτή η εχθρότητα προς τον Πατριωτισμό καθήλωσε, μαζι με άλλες αιτίες, τους εμφανιζόμενους ως εκπροσώπους του Οικονομικού Φιλελευθερισμού στην Ελλάδα γιά δεκαετίες στο πολιτικό περιθώριο. Τέλος, τα διάφορα εξωκοινοβουλευτικά γκρουπούσκουλα και κινήματα της λεγόμενης «αντισυστημικής αντιπολίτευσης» πάσχουν συνήθως από ισχυρές ιδεοληψίες, συνομωσιολογικές προσεγγίσεις κλπ., οι δε πολιτικές τους εξαγγελίες χαρακτηρίζονται από απίστευτο μικρομεγαλισμό. Στις στήλες του περιοδικού αυτού επιχειρείται μία ορθολογική, σύνθετη, πολυπρισματική και ισορροπημένη προσέγγιση στο Ελληνικό πρόβλημα. Η παραγωγή μίας Σχολής Σκέψης γιά την διαμόρφωση προτάσεων και λύσεων είναι υπόθεση διαλόγου. Στα πλαίσια του διαλόγου οι διαφορές και οι αντιθέσεις είναι ευκταίες. Αν δεν υπάρχουν διαφοροποιήσεις και διαφωνίες, δεν υπάρχει διάλογος, και τότε έρχεται η ώρα του Μονολόγου, δηλαδή του Ολοκληρωτισμού.

Η Νέα Πολιτική 4

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Ισολογισμός Εξαρτήσεως του Κωνσταντίνου Κόλμερ

δημοσιευθείς προσφάτως ισολογισμός της Τραπέζης της Ελλάδος αποκαλύπτει πόσον εξηρτημένη είναι η Ελλάς από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Μία στοιχειώδης εμβάθυνσις στα ισολογιστικά της κονδύλια αποκαλύπτει του λόγου το ασφαλές. Στο παθητικόν, εκτός από την μείωσι του εις χρυσούν αποθέματος από 6 εις 4 δις. ευρώ (κατά το 1/3), εις μίαν εποχήν όπου λόγω των «φθηνών» τιμών του κιτρίνου μετάλλου, όλες οι κεντρικές Τράπεζες αγόραζαν χρυσόν, η ιδική μας επώλει! Είναι γνωστή η χρυσόφυγος ΤτΕ από της εποχής του κ. Γκραγκάνα, που επώλησε 25 τόννους χρυσού στα 260 δολλάρια την ουγγία και μετά το μέταλλον εξετοξεύθη στα 1800$. Τα δάνεια που εχορήγησεν η ΤτΕ προς τις Ελληνικές Τράπεζες «για λόγους νομισματικής πολιτικής», δηλαδή διά να τις σώσει από αχρηματίαν, αυξήθησαν κατά 44 δις. ευρώ στα 63, ενώ «οι λοιπές απαιτήσεις σε ευρώ» εμειώθησαν από 102 δις. ευρώ εις 10 (στρογγυλοποιούμενα ποσά). Το κονδύλι αυτό προφανώς υποκρύπτει μείωσι των αποταμιευτικών καταθέσεων κατά 92 δις. ευρώ εντός του παρελθόντος έτους, όπερ αποτελεί άκρως ανησυχητικόν γεγονός διά την απομόχλευσι της Ελληνικής οικονομίας, που κατά τον κ.Στουρνάρα είναι «έτοιμη να δοκιμάσει τις ξένες αγορές». Όταν οι Έλληνες δεν εμπιστεύονται τις Τράπεζές των, γιατί να τις εμπιστευθούν οι ξένοι; Στο ενεργητικό της ΤτΕ, την προσοχή συγκεντρώνει το κονδύλι των «υποχρεώσεων εντός του ευρωσυστήματος», που εμειώθη κατά 51 δις. ευρώ στα 62 (-54%), το οποίον υποδηλοί εντόνως περιοριστική πιστωτική πολιτική στην Ελλάδα από την ΕΚΤ. Η μικρή αύξησις (+5%) της νομισματικής κυκλοΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

φορίας στα 25 δις. ευρώ δεν εκφράζει τίποτε και απορεί κανείς διά τον υπολογισμόν της - μάλλον αυθαίρετον. Οι υποχρεώσεις από την μεταφορά κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων στην Ελλάδα εμειώθησαν κατά 26% στα 11 δις. ευρώ, μετά την τραπεζική κρίσι του θέρους του 2012, όταν είχαν μεταφερθή στις Τράπεζες εσπεσμένως 15 δις. ευρώ περίπου. Παρά την μείωσι του υπολοίπου του λογαριασμού TARGET2 κατά 48%, το ποσόν αυτό δεν παύει να εκφράζει (υπο) χρέωσι των Ελληνικών Τραπεζών στο εξωτερικό διά 51 δις. ευρώ, προερχόμενον απ’ το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου. Οι «λογαριασμοί εκτός ισολογισμού» της ΤτΕ εμειώθησαν κατά 69 δις.ευρώ στα 207, αντιπροσωπεύοντας κυρίως εγγυήσεις των Τραπεζών για παροχή «έκτακτης ρευστότητας» από την ΕΚΤ, καθώς και ομόλογα του Ελληνικού δημοσίου στα δεσμευμένα χαροφυλάκια των ασφαλιστικών ταμείων από εκείνα που «εκούρεψεν» ο κ. Προβόπουλος το 2012. Τα καθαρά έσοδα της ΤτΕ το περασμένο έτος εμειώθησαν περίπου στα μισά από 3 εις 1,6 δις. ευρώ και οι προβλέψεις διά ζημίες από 2,3 δις. ευρώ στα μόλις 468 εκατομ. ευρώ. Ούτως τα καθαρά κέρδη χρήσεως αυξήθησαν κατά 513 εκατομμύρια στα 831, τα οποία εκαρπώθη το Ελληνικόν δημόσιον σχεδόν εξ ολοκλήρου, ενώ οι μέτοχοι έλαβον ψυχία-ένα πενηνταράκι ως μέρισμα ανά μετοχήν. Κοντολογής, ο ισολογισμός του 2013 φανερώνει την πλήρη απώλεια εθνικής κυριαρχίας της Ελλάδος μέσα στην κρίσι του ευρώ, αφού η ΤτΕ ενεργεί πλέον ως υποκατάστημα της ΕΚΤ παρά ως εθνικό πιστωτικό ίδρυμα. 5

Ελλάδα

Το αναπόδραστο άνοιγμα της Ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας του Γεωργίου Κ. Μπήτρου

ις τρεις τελευταίες δεκαετίες βρίσκονται σε εξέλιξη τέσσερις τουλάχιστον παγκόσμιες τάσεις. Έχουν να κάνουν: πρώτον, με την διεθνοποίηση των κοινωνιών και οικονομιών. Δεύτερον, με την ανακατανομή του πλούτου, και συνεπώς της ισχύος, από τις χώρες της Δύσης στις χώρες της Ανατολής. Τρίτον, με τις ανακατατάξεις στον χώρο της γεωπολιτικής και των υπερδυνάμεων, και, τέταρτον, με την ψηφιακή επανάσταση, η οποία προάγει με ταχύτατους ρυθμούς την επαναφορά της διακυβέρνησης στον έλεγχο των πολιτών. Έναντι των τάσεων αυτών, εμείς, ως χώρα, δείξαμε προκλητική αδιαφορία. Αλλά πιό πρόσφατα, και ειδικώτερα από το 2009, περιήλθαμε σε κατάσταση πτώχευσης και αρχίσαμε να ψαχνόμαστε για την πορεία μας στο μέλλον. Σ’ αυτήν την αναζήτηση, οι σκέψεις που ακολουθούν δικαιολογούν να είμαστε αισιόδοξοι γιατί, αν αποκλείσουμε ως απίθανη την περίπτωση να επιλέξουμε να αυτοχειριασθούμε, οι πιο πάνω τάσεις κάνουν το άνοιγμα της Ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας αναπόδραστο.

Οι δυνάμεις που προωθούν την διεθνοποίηση Το σχεδιάγραμμα που συνοδεύει το κείμενο αποτυπώνει τις δυνάμεις που προωθούν το άνοιγμα των κοινωνιών και των οικονομιών στις διεθνείς σχέσεις και στον διεθνή ανταγωνισμό. Οι δυνάμεις αυτές είναι ακαταμάχητες και καμμιά χώρα, οσοδήποτε μεγάλη, δεν είναι ικανή από μόνη της να τις ποδηγετήσει, οπότε για να επωφεληθούν προσαρμόζονται. Εν τούτοις, από την Μεταπολίτευση κυρίως και μετά, η αδήριτη ανάγκη για 6

διεθνοποίηση της οικονομίας μας όχι μόνον αγνοήθηκε, αλλά και πολεμήθηκε. Με λόγια και έργα οι ξένες άμεσες επενδύσεις κηρύχθηκαν ουσιαστικά ανεπιθύμητες, ενώ πολλές πολυεθνικές, που είχαν εγκατασταθεί εδώ μεταπολεμικά, έφυγαν. Οι ιδιωτικοποιήσεις, ως μέσον προσέλκυσης ξένων επενδυτών και αύξησης της παραγωγικότητας των οικονομικών πόρων, δαιμονοποιήθηκαν. Οι ρυθμοί διείσδυσης και πανελλαδικής διάχυσης του διαδικτύου προσαρμόστηκαν στους ρυθμούς χελώνας του Ελληνικού δημοσίου και των δημόσιων μονοπωλίων. Αντί οι επιχειρήσεις μας να διεκδικούν και να κερδίζουν μερίδια στις διεθνείς αγορές, αρκέστηκαν στον εναγκαλισμό με το κράτος και άφησαν τα ποιοτικά προϊόντα των διεθνών ανταγωνιστών τους να διεισδύσουν στις εγχώριες αγορές, κλπ., κλπ. Οι πολιτικές και η κουλτούρα της κλειστής κοινωνίας και οικονομίας που καλλιεργήθηκαν μας οδήγησαν σε πτώχευση, γιατί βρέθηκαν αντιμέτωπες με τις δυνάμεις που προωθούν την διεθνοποίηση. Έτσι, για να βγούμε από την κρίση και να επιστρέψουμε στο μονοπάτι της κοινωνικής και οικονομικής προόδου, όλοι πλέον συμφωνούν ότι χρειαζόμαστε ένα διαφορετικό υπόδειγμα ανάπτυξης. Αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από το πλήρες άνοιγμα της χώρας μας στις διεθνείςσυνεργασίες και στον ανταγωνισμό. Όχι πλέον ανάπτυξη με βάση το παλαιό δόγμα της υποκατάστασης των εισαγωγών, αλλά με επιθετική διεκδίκηση μεριδίων στις διεθνείς αγορές, όπως ακριβώς δείχνουν οι επιτυχίες στους κλάδους της κραταιής Ελληνικής ναυτιλίας και του τουρισμού, οι οποίοι επειδή έπρεπε να επιβιώσουν στις διεθνείς αγορές ήταν οι μόνοι που διασώθηκαν. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Η παγκόσμια ανακατανομή πλούτου και ισχύος Η διεθνής οικονομία βρίσκεται σε κρίση. Στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία, οι ρυθμοί της οικονομικής ανάπτυξης είναι σημαντικά κάτω από την μακροχρόνια τάση τους και η ανεργία βρίσκεται σε ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα. Παράλληλα, όμως, οι στατιστικές δείχνουν ότι στις αναδυόμενες χώρες, όπως είναι π.χ. οι αποκαλούμενες BRICS (Brazil, Russia, India, China, South Africa), οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι εξαιρετικά υψηλοί και το κατά κεφαλήν εισόδημα και η απασχόληση αυξάνονται με εκπληκτικούς ρυθμούς. Εν όψει αυτών των εξελίξεων, αυτό το οποίο θα ήταν παράξενο είναι να μην υπήρχε κρίση. Ο λόγος είναι ότι αυτή η κρίση, δηλαδή η δημιουργική κρίση, είναι ο μόνος τρόπος να αναπτυχθούν οι οικονομίες που υστερούν. Ασφαλώς η παγκόσμια κρίση, με την προηγηθείσα δημιουργική της έννοια, επέδρασε αρνητικά επί της χώρας μας. Σ’ αυτήν την διαπίστωση, οι υποστηρικτές της κεντρικά κατευθυνόμενης κοινωνίας και οικονομίας έχουν δίκιο. Αλλά διαφωνώ μαζί τους ότι, για την καταθλιπτική πορεία που ακολουθήσαμε τα τελευταία 40 χρόνια, ευθύνεται η διεθνοποίηση των οικονομιών και η δημιουργική κρίση του καπιταλιστικού συστήματος. Οι αιτίες της φθίνουσας πορείας ανήκουν αποκλειστικά σ’ εμάς και στις επιλογές που κάναμε ως χώρα, παρά την μεγάλη βοήθεια που πήραμε από την Ευρώπη και παρά το τεράστιο βάρος του δημόσιου χρέους που φορτωθήκαμε. (Επί του θέματος αυτού έχω γράψει μόνος και με άλλους συνεργάτες μου εκατοντάδες σελίδες και θα ήταν άσκοπο να ασχοληθώ εδώ αναλυτικώτερα.) Γι’ αυτό θα αρκεστώ στις ακόλουθες επισημάνσεις. Το πρότυπο της ανάπτυξης που υιοθετήσαμε μεταπολεμικά εξέθρεψε μια κλειστοφοβική επιχειρηματικότητα, με αμυντικό προσανατολισμό και με βαθιές εξαρτήσεις από το πολιτικό σύστημα, μέσω του κρατικοποιημένου τραπεζικού συστήματος. Σε αντίθεση μ’ εμάς, τόσο ανόμοιες χώρες όσο π.χ. η Γερμανία, η Ταϊβάν, η Σιγκαπούρη και η Κορέα, όλες βρήκαν τον δρόμο για μεγάλη και διαρκή οικονομική ανάπτυξη, με βάση αναπτυξιακά πρότυπα που βασίζονταν στις εξαγωγές. Τι θα είχε συμβεί αν είχαμε ακολουθήσει το παράδειγμά τους; Αυτό που θα είχε συμβεί είναι ότι η Ελληνική επιχειρηματικότητα θα είχε αποκτήσει εξωστρεφή προσανατολισμό και οι επιδόσεις των Ελληνικών επιχειρήσεων δεν θα περιορίζονταν από το μικρό μέγεθος των Ελληνικών αγορών. Αλλά επικράτησαν οι ιδέες και οι προτάσεις ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

των υποστηρικτών της κεντρικά διευθυνόμενης κοινωνίας και οικονομίας, οπότε η επιχειρηματικότητα υποτάχθηκε στους κυβερνητικούς στόχους και χειρισμούς. Αναγκαστικά, λοιπόν, και επειδή είναι πασιφανές ότι οι τεκτονικές μεταβολές που συμβαίνουν στον κόσμο θα μας προσπεράσουν, ελπίζω να συνειδητοποιήσουμε την πρόκληση και να προσαρμοστούμε το συντομώτερο δυνατόν, ώστε να εκμεταλλευτούμε την διαδικασία της ανακατανομής πλούτου και ισχύος που βρίσκεται σε εξέλιξη.

Ανακατατάξεις στον χώρο της γεωπολιτικής και των υπερδυνάμεων Η μεγάλη πλειοψηφία των ειδικών συμφωνεί ότι τις προσεχείς δεκαετίες θα κυριαρχήσουν στον κόσμο 5-6 μεγάλες δυνάμεις. Σ’ αυτές θα περιλαμβάνονται

οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσσία, η Βραζιλία και η Ινδία. Θα βρίσκεται μεταξύ τους η ΕΕ; Η άποψή μου είναι ότι θα βρίσκεται ως μια παντοδύναμη ομοσπονδία, γιατί κάθε άλλη έκβαση μπορεί να αποκλειστεί με αναφορά στον ορθολογισμό των ηγέτιδων δυνάμεων Αγγλίας, Γαλλίας και Γερμανίας. Στον εξαπολικό κόσμο που πρόκειται να σχηματιστεί, μπορεί κάποιος να φανταστεί την θέση της Αγγλίας, της Γαλλίας ή της Γερμανίας ως μεμονωμένων κρατών; Τότε, στα τραπέζια των μεγάλων διαπραγματεύσεων για οποιοδήποτε θέμα του πλανήτη, λόγω περιορισμένης πληθυσμιακής και οικονομικής μάζας, θα κάθονται στην δεύτερη σειρά των καθισμάτων, και τις περισσότερες φορές, για να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους, θα αναγκάζονται να ζητούν την βοήθεια των μεγάλων δυνάμεων. Αυτή η επιλογή θα ήταν παραλογισμός και 7

Ελλάδα

γι’ αυτό την αποκλείω. Πολλοί συμμερίζονται αυτήν την εκτίμηση. Αλλά, εν όψει των αδυναμιών και των προβλημάτων που έχουν ανακύψει με τις χώρες του Μεσογειακού Νότου, δεν αποκλείεται οι ηγέτιδες δυνάμεις της ΕΕ να επιλέξουν να περιορίσουν την πολιτειακή ένωση της Ευρώπης στις χώρες του Βορρά. Είναι κάτι τέτοιο λογικό; Προσωπικά το αποκλείω. Με τα οικονομικά της προβλήματα και χωρίς αυτά, θεωρώ ότι η Ελλάδα αποτελεί για τις ηγέτιδες δυνάμεις της ΕΕ μια προσθήκη ανεκτίμητης αξίας, και ότι έγινε δεκτή για πολιτικούς-στρατηγικούς λόγους, αφού ήταν ανέκαθεν ενήμεροι των αδυναμιών της χώρας μας. Είναι λοιπόν αυτή η ανάλυση που με κάνει να θεωρώ ότι οι ποικίλοι λόγοι που επικαλούνται οι «Ευρωσκεπτικιστές» αποκλείεται να ανακόψουν την πορεία προς την ομοσπονδοποίηση. Βέβαια, αυτή η πορεία δεν θα είναι εύκολη, γιατί, σε αντίθεση με τις προϋποθέσεις που διευκόλυναν την πολιτική ολοκλήρωση στις ΗΠΑ,1 η ΕΕ ξεκίνησε από την οικονομική ενοποίηση για να προχωρήσει σταδιακά στην πολιτική, και επιπλέον οι Ευρωπαϊκοί λαοί έχουν μεγάλες διαφορές. Δεν μιλούν την ίδια γλώσσα. Διαβάζουν διαφορετικά βιβλία και βλέπουν διαφορετικά κανάλια τηλεόρασης. Με άλλα λόγια, αν και το πολιτιστικό τους υπόβαθρο βρίσκεται στον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό και στον χριστιανισμό, εν τούτοις έχουν διαφορετικές ρίζες, ιστορία, και κουλτούρα. Επομένως, αναγκαστικά, η πορεία στην κατεύθυνση των ΗΠΕ θα εξαρτηθεί από το πόσο γρήγορα θα υπερνικηθούν οι δυσκολίες που συνοδεύουν το όλο εγχείρημα.

1 Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι 13 πολιτείες της Βορείου Αμερικής, που συγκρότησαν τις ΗΠΑ, πρώτον,κατοικούνταν από άτομα που μιλούσαν την ίδια σχεδόν γλώσσα (κυρίως Αγγλικά), είχαν κοινή κουλτούρα και θρησκευτικά πιστεύω, και, δεύτερον, ξεκίνησαν από την πολιτική ενοποίηση για να προχωρήσουν στην οικονομική.

Ψηφιακή επανάσταση και διακυβέρνηση Όταν τον 180 αιώνα το ενδιαφέρον των πολιτών για την δημοκρατία αναζωπυρώθηκε, η αρχαία Αθηναϊκή μορφή της ήταν ανέφικτη, ιδιαίτερα σε χώρες εδαφικά αχανείς και με ετερογενή πληθυσμό εκατομμυρίων ανθρώπων. Ως εκ τούτου, η έμμεση ή αντιπροσωπευτική δημοκρατία που υιοθέτησαν ήταν η μόνη εφικτή. Σήμερα, αυτή η οργάνωση της δημοκρατίας είναι πολλαπλά προβληματική, κυρίως γιατί τα κόμματα: – Λειτουργούν ως μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες προσβλέπουν στην εκμετάλλευση της εξουσίας επ’ ωφελεία κυρίως των μελών τους. – Βοηθούμενα από μεγάλη, σπάταλη, και ανεξέλεγκτη γραφειοκρατία, περιορίζουν τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και τον χώρο ελευθερίας των ατόμων, και – Σε περιόδους κρίσεων, φορτώνουν στις αγορές τις δικές τους αποτυχίες, προκειμένου να επεκτείνουν τους κρατικούς ελέγχους και να επωφεληθούν. Έτσι, εν όψει της προϊούσης αποσάθρωσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, όλο και περισσότεροι υψώνουν την φωνή τους και συμπαρατάσσονται με όσους ζητούν, αν όχι την επιστροφή στην άμεση δημοκρατία, τουλάχιστον την εισαγωγή περισσότερων διαδικασιών για την αποκατάσταση της κυριαρχίας των πολιτών επί της πολιτικής. Σ’ αυτήν την τάση έχουν σύμμαχο την ψηφιακή τεχνολογία, χάρις στην οποία πολύ σύντομα θα γίνει εφικτή η ιδέα της Ηλεκτρονικής Πνύκας σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο. Είναι η προσδοκία της Άμεσης Ψηφιακής Δημοκρατίας μια απλή ευχή; Εκτιμώ πως όχι, γιατί βασίζεται σε ευδιάκριτες και ευνοϊκές τάσεις τόσο από την πλευρά της ζήτησης που εκδηλώνουν τα άτομα για συμμετοχή στα κοινά, όσο και από την πλευρά της προσφοράς δυνατοτήτων μέσα από τις επαναστατικές αλλαγές στον τομέα της ψηφιακή τεχνολογίας. Προς επιβεβαίωση αυτών των προοπτικών, αρκούν οι διαπιστώσεις ότι: ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

– Οι διαδικασίες διαβούλευσης επί θεμάτων δημοσίου ενδιαφέροντος, και όχι μόνον, προάγουν ραγδαία την εφικτότητα της ηλεκτρονικής δημοκρατίας (e-Democracy). – Οι τεχνολογίες της κρυπτογραφίας και της αυθεντικοποίησης της ταυτότητας των ατόμων βελτιώνονται ταχύτατα, οπότε γρηγορώτερα παρά αργότερα η λήψη αποφάσεων μέσω συστημάτων ηλεκτρονικής ψηφοφορίας (e-Voting) θα φθάσει σε ικανοποιητικά επίπεδα ασφάλειας. Και, τέλος, – Οι υψηλοί ρυθμοί με τους οποίους διάφορες κυβερνητικές δραστηριότητες μεταφέρονται στο διαδίκτυο, εγγυώνται ότι η ηλεκτρονική διακυβέρνηση (e-Government) θα καταστεί σύντομα ο κυρίαρχος τρόπος διεξαγωγής του κυβερνητικού έργου.

Συμπέρασμα

Οι παγκόσμιες εξελίξεις οδηγούν σε ένα νέο πρότυπο οργάνωσης της κοινωνίας και της οικονομίας, στο οποίο το έθνος-κράτος θα επικεντρώνεται σε δραστηριότητες χωρίς τις οποίες είναι αδύνατον να διατηρηθούν οι ατομικές ελευθερίες και να προχωρήσουν ο καταμερισμός της εργασίας, η συσσώρευση φυσικού και ανθρώπινου κεφαλαίου, και η παραγωγή υλικού πλούτου. Αυτές οι δραστηριότητες έχουν να κάνουν με την διαμόρφωση του κατάλληλου νομικού πλαισίου για την άσκηση των ατομικών και περιουσιακών δικαιωμάτων, την τήρηση της τάξης, την παροχή συλλογικών αγαθών

και επιδοτήσεων για «εξωτερικότητες» (externalities) στην παραγωγή και την κατανάλωση, την εποπτεία του ανταγωνισμού σε κλάδους που χρησιμοποιούν δίκτυα, και τις εξωτερικές και διεθνείς σχέσεις. Επομένως, το ζητούμενο για κάθε χώρα είναι πώς να προσαρμοστεί στο αναδυόμενο πρότυπο για να μην μείνει πίσω. Η χώρα μας μπορεί να προσαρμοστεί; Η εμπειρία των τελευταίων ετών δείχνει ότι οι απαιτούμενες αλλαγές δεν μπορούν να γίνουν, τουλάχιστον όχι με την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα που απαιτείται. Ο λόγος είναι ότι, παρά την μεταστροφή που έχει επέλθει στην σκέψη πολλών διανοουμένων και πολιτικών, και παρά την πίεση που ασκούν οι εκπρόσωποι της ΕΕ και του ΔΝΤ, το πολιτικό σύστημα δείχνει εξαιρετικά αδύναμο να επωμισθεί το σχετικό βάρος. Αλλά, κάτω από την πίεση της πολυεπίπεδης κρίσης που περνάμε και τους κινδύνους που προδιαγράφουν οι τάσεις στις οποίες αναφέρθηκα, τα ωφέλη από το άνοιγμα της Ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας θα γίνονται όλο και πιο ορατά και η αντίσταση θα καμφθεί. Τότε θα σημάνει η ώρα για έναν πραγματικό εκσυγχρονισμό, ο οποίος θα προχωρήσει, γιατί οι πολίτες θα έχουν κατανοήσει ότι η ανάπτυξη και οι πραγματικές θέσεις εργασίας δεν δημιουργούνται από τα κόμματα και τους πολιτικούς, αλλά κερδίζονται από επιχειρηματίες και πολίτες που έχουν φιλοδοξίες, ικανότητες, δυναμισμό και δημιουργικότητα σε παγκόσμια κλίμακα.

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

Γραφτείτε συνδρομητές στη Νέα Πολιτική Συνδρομές εσωτερικού: 40 ευρώ Συνδρομές φοιτητών: 35 ευρώ Συνδρομές νομικών προσώπων: 75 ευρώ Συνδρομές εξωτερικού: 50 ευρώ

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Επικοινωνήστε μαζί μας για την συνδρομή σας: Ηλ. ταχυδρομείο: syggrafeas@yahoo.gr 9 Τηλ.: 6978 774 874, 698 014 9044

Ελλάδα

Δεν είναι το Μνημόνιο ο εχθρός μας Είναι οι Μνημονιοφύλακες του Όθωνα Ιακωβίδη

πό την πρώτη στιγμή που προέκυψε το Μνημόνιο, σαν η (κατά την κυβερνώσα Ολιγαρχία) ενδεδειγμένη λύση στο πρόβλημα της (τότε επικείμενης και τώρα βιούμενης από τους πολίτες της) πτώχευσης της Χώρας, φωνάζω (“φωνή βοώντος εν τη ερήμω”) ότι το πρόβλημα της Ελληνικής κοινωνίας, δεν είναι το “Μνημόνιο”, αλλά οι Μνημονιοφύλακες, για δύο, κυρίως, λόγους: 1. Διότι, δεν μπορεί ο εχθρός μας να είναι η υπογραφείσα συνθήκη υποτέλειας, αλλά αυτοί που την υπέγραψαν, την επέβαλαν και επιτηρούν την εφαρμογή της. Κανένας λαός και ποτέ στην παγκόσμια ιστορία, δεν είχε εχθρό μία Συνθήκη. Πάντοτε είχε εχθρό και πολεμούσε εναντίον αυτών που επέβαλαν ταπεινωτικές συνθήκες. Το/τα “Μνημόνια” δεν είναι θεόσταλτες γραφές, σαν τις πλάκες των 10 εντολών του Μωϋσή, αλλά είναι νομικά κείμενα συνταγμένα πολύ προσεκτικά από ανθρώπους που κατέχουν το σχετικό “Know-How” της οικονομικής υποδούλωσης ενός λαού και υπογεγραμμένα από ανθρώπους που (υποτίθεται) εκπροσωπούν τη βούληση και τα συμφέροντα της Ελληνικής κοινωνίας. 2. Διότι, βάζοντας απέναντι, ως εχθρό, τα “Μνημόνια”, (δηλαδή τα κείμενα των όρων της υποτέλειάς μας) βγάζουμε από τό στόχαστρο τους αποδέκτες τους, δηλαδή τους ενόχους της ύπαρξης αυτών των Μνημονίων. Αυτό, όμως, που συμβαίνει, είναι η όλη δημόσια συζήτηση και πολιτική αντιπαλότητα, να επικεντρώνεται στο περιεχόμενο των κειμένων αυτών (και όχι στην εγκληματική πράξη που γέννησε τα Μνημόνια, τα συ-

ντηρεί και τα εφαρμόζει). Ο διαχωρισμός των κομμάτων σε Μνημονιακό και Αντιμνημονιακό στρατόπεδα, εμπεδώνει αυτήν ακριβώς την έξοδο των ενόχων από το σκαμνί τής ενοχής τους. Αυτό αποτελεί το μεγάλο κέρδος της ανηλεούς προπαγάνδας του συστήματος της κυβερνώσας Ολιγαρχίας, ασχέτως της κομματικής της ένδυσης. Το πέτυχε, δείχνοντάς μας συνέχεια, επί 24ώρου βάσεως, επί τρία χρόνια, μέσα από χιλιάδες ώρες συζητήσεων στα κανάλια, τα ολέθρια αποτελέσματα της δηλητηρίασης του ασθενή και τις αλληλοσυγκρουόμενες ιατρικές απόψεις και γνώμες για την θεραπεία του, παραμερίζοντας εντέχνως και πολύ αποτελεσματικά το ποιός και γιατί τον δηλητηρίασε, ποιός και γιατί συνεχίζει να τον κρατά σε καταστολή, δηλητηριασμένο! Ο αποπροσανατολισμός πέτυχε! Κανένας δεν ασχολείται με το έγκλημα και τους εγκληματίες! Πάει, αυτό, τελείωσε! Τώρα έχουμε μπροστά μας την θεραπεία της θανατηφόρου δηλητηρίασης... Το ότι ο δηλητηριαστής ήταν ο θεράπων γιατρός του ασθενή, το προσπεράσαμε κι αυτό και αφήνουμε, αυτός ο εγκληματίας, να συνεχίζει ακόμη να γνωματεύει και να χορηγεί συνταγές και φάρμακα για την εξέλιξη της πορείας του ασθενή! Ποιός; Ο ίδιος αυτός που τον δηλητηρίασε! Ο ίδιος αυτός που (αποδεδειγμένα, πλέον) θέλει τον κλινικό θάνατό τού ασθενή, για να πλιατσικολογεί στην περιουσία του, όπως έκανε και όλα τα προηγούμενα χρόνια! Ποιός είναι αυτός; Είναι οι “Μνημονιοφύλακες”, δηλαδή αυτοί που (όλα τα χρόνια της “μεταπολίτευσης”) δημιούργησαν ή άφησαν να δημιουργηθούν όλες οι ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

προϋποθέσεις για την χρεωκοπία της Χώρας, αυξάνοντας το Δημόσιο Χρέος και αποψιλώνοντας την χώρα από κάθε κίνητρο και όρεξη για κάθε παραγωγική διαδικασία, με αποτέλεσμα την πλήρη αποβιομηχάνιση και απο-αγροτοποίησή της. Αυτοί οι ίδιοι οι Μνημονιοφύλακες, κατέστησαν Εθνικό όραμα το τεμπελχανείο του έμμισθου ψηφοφόρου, που φώλιασε κατά μιλιούνια στο παχνί του Δημοσίου, λές και τα τάγιστρα ήταν τζάμπα και δεν βαρύνανε, ως δανεικά, την κάθε Ελληνική οικογένεια! Και αυτοί, είναι ΟΛΟ ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΚΟΜΜΑΤΟΚΡΑΤΙΑΣ από τις δεξιές ως τις αριστερές παρυφές του. Βέβαια, δεν έχουν όλοι τον ίδιο βαθμό ενοχής. Άλλοι μαχαίρωναν το θύμα και άλλοι φύλαγαν τσίλιες... Όλοι, όμως, συμμετείχαν στο έγκλημα! Είναι το ίδιο σύστημα που, ως κυβέρνηση/συγκυβέρνηση, επιβάλλει και επιτηρεί την τήρηση των όρων υποδούλωσης της Ελληνικής κοινωνίας στις δυνάμεις κατοχής, και ως αντιπολίτευση το μόνο που κάνει είναι, διαφωνόντας ρηματικά, να νομιμοποιεί (με την παρουσία της στην Βουλή των Ελλήνων), τις σχετικές λαομίσητες αποφάσεις των κατοχικών δυνάμεων που ψηφίζονται απο την «Βουλή των άβουλων» και γίνονται Νόμοι, ως βούληση/θέληση του Ελληνικού λαού! Η «νωπή εντολή» των εκλογών, αποτελεί και την πιό έξυπνη ταφόπλακα της ενοχής αυτού του καθεστώτος, καθώς «με άψογες δημοκρατικές διαδικασίες» σταθεροποιείται και διαιωνίζεται η Ολιγαρχία! Οι εκλογές (αυτός ο κίβδηλος μηχανισμός νομιμοποίησης προαποφασισμένων επιλογών του συστήματος και, κυρίως, μηχανισμός σταθεροποίησης του Συστήματος της κομματοκρατίας) δρά ως “κολυμβήθρα του Σιλωάμ”, παράγοντας την εκάστοτε απαιτούμενη «νωπή

εντολή», δηλαδή την σανίδα σωτηρίας αυτού τού, εντελώς σάπιου, «συστήματος». Αυτό, λοιπόν, το “σύστημα” (που, με τον τρόπο αυτόν, διατηρεί στην Εξουσία την πολιτική και οικονομική Ολιγαρχία που κυβερνά τον τόπο υπό τον μανδύα της Δημοκρατίας) είναι ο εχθρός της Ελληνικής κοινωνίας και από αυτόν πρέπει να απαλλαγούμε, οριστικά και αμετάκλητα, μέσα από μία Συντακτική Εθνοσυνέλευση, που θα εξυγιάνει το πολιτικό περιβάλλον από την καρκινογόνα ρύπανση που έχει καταστρέψει το παρόν και απειλεί να μην αφήσει να υπάρξει μέλλον, για την Χώρα. Το πρόβλημα, όμως, της Ελληνικής κοινωνίας, όπως προκύπτει από την αντικειμενική θεώρηση της σημερινής κατάστασης, γίνεται ακόμη μεγαλύτερο, από την διαπίστωση πως η οικογένεια του ασθενή, δηλαδή η ίδια η Ελληνική κοινωνία, δεν αντιδρά μπροστά στο έγκλημα που έγινε (και συνεχίζεται, σφοδρότερα) μπροστά στα μάτια της... Στο έγκλημα εις βάρος των παιδιών της, του δικού μου και του δικού σου, που τους έχει αφαιρεθεί κάθε δυνατότητα μελλοντικής ευζωίας τους, αφού τους έχει αφαιρεθεί, από τώρα, η Ελευθερία να αξιοποιήσουν υπέρ αυτών, τις δικές τους εθνικές πηγές πλούτου, που (με τα Μνημόνια) έχουν ήδη παραχωρηθεί (μέσα από το ΤΑΙΠΕΔ) μαζί με αυτούς τους ίδιους (τα παιδιά μας, ως σύγχρονα ανδράποδα) στα χέρια των επικυρίαρχων που ταυτόχρονα είναι οι πάτρωνες των Μνημονιοφυλάκων. Ουαί τοις ηττημένοις... Όσοι, το χάλκεον χέρι βαρύ του φόβου αισθάνονται, ζυγόν δουλείας άς έχωσι. Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία... Ανδρέας Κάλβος

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας > Όλη η αρθρογραφία της Νέας Πολιτικής > Ξεφυλλίστε τα παλαιότερα τεύχη του περιοδικού

www.neapolitiki.gr ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Το ιδεολογικό στίγμα της ΝΕΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ και η «Γενιά του ΄30» Ένα σχόλιο στο editorial του 5ου τεύχους της ΝΠ του Πάνου Παναγόπουλου

ο «Ιδεολογικό Στίγμα της Νέας Πολιτικής», δηλαδή η ιδιαιτερότητα του 4ου τεύχους, δεν αποτέλεσε έκπληξη, αλλά ένα καθ’ όλα ευοίωνο δείγμα συνέπειας του περιοδικού. Διότι, τι άλλο θα μπορούσε να είναι το σημερινό στίγμα μίας αυθεντικά νέας ορθολογικής πολιτικής, εκτός από αυτήν που συνέχεται με το ΜΕΤΡΟ και ΤΟΝ ΚΟΙΝΟ ΝΟΥ, το «Common Sense»; Αρκετά ταλαιπώρησαν και καταταλαιπωρούν ακόμα την υφήλιο, τόσο ο «Μετακαπιταλισμός» (ή αλλιώς πώς, ο «Τυχοδιωκτικός Καπιταλισμός»), με τα νεοφεουδαλικά φαινόμενα που υπονομεύουν την Δημοκρατία, όσο και η ισοπεδωτική εφαρμογή κάποιων «υπαρκτών», ου μην αλλά και παντελώς ανύπαρκτων Σοσιαλισμών (βλέπε λ.χ. ΠΑΣΟΚ). Ήρθε πια το πλήρωμα του χρόνου, που μας υποχρεώνει να ξεχάσουμε τους εύκολους δρόμους, με τις αφειδώς παρεχόμενες υποσχέσεις των Σοβιετικών παραδείσων, των αέναων ιλιγγιωδών ρυθμών ανάπτυξης του Νεοφιλελευθερισμού, καθώς και των άλλων ουτοπικών θεωριών. Το κλασσικό δε, «Μ’ όνειρα πλουταίνει η κόρη, με το νου η ακαμάτα», εις βάρος των… επόμενων βεβαίως γενεών και σε τελευταία ανάλυση εις βάρος των ισορροπιών και των φυσικών λειτουργιών αυτού καθ’ αυτού του πλανήτη, από τον ίδιο τον αν μη τι άλλο, ΑΝΑΙΔΗ Homo sapiens, που σκαρφίζεται εφήμερες ποταπές κουτοπονηριές, εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος, αποτελεί το άκρο άωτο της ασυνέπειάς μας. Το Editorial αυτό, ευρηματικό πολιτικό κείμενο, περιεκτικό και γραμμένο με τόσο ιδιαίτερη σαφήνεια, δεν οριοθετεί πολιτικά απλώς και μόνον το περιεχόμενο της Ν.Π. ως επί μέρους μέλημα της σύνταξης, αλλά κυρίως περιγράφει τους στόχους μίας ριζοσπαστικής, επιθυμητής και εφικτής νέας πολιτικής για την Ελλάδα,

που ασφαλώς ταιριάζει ακόμα και στον πολύ ευρύτερο χώρο. Αποτελεί, δηλαδή, αυτό που υπαγορεύει ο κοινός νους, το «Common Sense», και αξίζει τον κόπο να ξαναδιαβαστεί, ή καλύτερα να μελετηθεί προσεκτικά. Λείπει μόνον το «Διά Ταύτα». Ίσως γιατί είναι ιδιαίτερα δυσχερές, να τολμήσει να περάσει κανείς, με πρακτικά εφαρμόσιμες πολιτικές διαστάσεις, τέτοιες ιδέες και απόψεις, σε έναν λαό που έχει εξαπατηθεί τόσες πολλές φορές, και μάλιστα σε τόσο πρόσφατα και μικρά χρονικά διαστήματα, και που, «γιατί να το κρύψωμεν άλλωστε», με στραβό αν κοιμηθείς την άλλη μέρα θα αλλοιθωρίζεις. Είχα αρχίσει να πιστεύω πως τα περιθώρια δυνατότητας εφαρμογής όποιας ανάλογης πολιτικής είναι πράγματι ελάχιστα, λόγω αυτού του, ουσιαστικά πρωτοφανούς στη νεώτερη ελληνική ιστορία, καθολικού ελλείμματος αξιοπιστίας εκ μέρους των πολιτικών μας, μέχρις ότου προ ημερών ξαναδιάβασα ένα κείμενο από αυτά που επίσης αξίζει τον κόπο να διαβάζονται δύο και τρεις φορές. Η αρχή της ακροτελεύτιας παραγράφου μιάς από τις κρυστάλλινες σε διαφάνεια και σε οξύνοια επιφυλλίδες του Χρήστου Γιανναρά: «Η Ελλάδα της γενιάς του ΄30 θα μπορούσε να είχε πρωτοστατήσει ……», σε συνδυασμό με την τοιχογραφία που τόσο συχνά αντικρίζαμε μαζί με τον Χρήστο στο «Ίλιον Τρώας» (παρίστανε έναν έφηβο, που με μία κλωτσιά αφαιρούσε το Α από τη λέξη «Αδύνατον»), έφηβοι τότε και εμείς. Αυτή η εικόνα σε συνδυασμό με την παραπάνω φράση, ενεργοποίησαν/ζωντάνεψαν μετά από 60 ολόκληρα χρόνια εύλογους δημιουργικούς συνειρμούς. Έχω λοιπόν λόγους να πιστεύω πως η γενιά του ’30 (όσοι γεννηθήκαμε γύρω στην δεκαετία του 1930), μπορεί ακόμα και τώρα να βοηθήσει την πατρίδα, τουλάχιστον σ’ αυτήν την δυστυχή συγκυρία, σ’ αυτούς τους δίσεκτους χρόνους. Έμμεσα βέβαια, αλλά επιμέΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

νω πως μπορεί. Μπορεί ακόμα να βοηθήσει/πρωτοστατήσει, η γενιά του ’30. Είναι, παρά την προχωρημένη ηλικία της, ικανή η γενιά αυτή να παίξει συμβουλευτικό αλλά και ελεγκτικό ρόλο σε θέματα πολιτικής οργάνωσης, εξασφαλίζοντας, αν μη τι άλλο, την διαφάνεια και μαζί μ’ αυτήν την αξιοπιστία, που αποτελούν σήμερα τα κυρίως ζητούμενα, για μια έντιμη πολιτική σκακιέρα. Είναι η γενιά που, λόγω συγκυριών, διακρίθηκε, όχι μόνον για την φιλομάθειά της, για τις περγαμηνές και τον υγιή πατριωτισμό της, αλλά και για τις ασυνήθιστα μεγάλες εμπειρίες. Τότε δεν ήσαν μόνον τα 5 ώς 10 κορυφαία σχολεία όπου μαθαίναμε καλά τα γράμματα, τα βασικά τα μαθαίναμε σχεδόν παντού, από καλά μέχρι πολύ καλά, με δασκάλους που το όραμά τους, απαλλαγμένο από ιδιοτέλειες, συνίστατο αποκλειστικά στο να μάθουμε εμείς καλά τα γράμματα. Ζήσαμε τόσες και τόσο μεγάλες, εκ βάθρων ανατροπές (από το Ησιόδειο άροτρο - κατ’ αποκλειστική(!) σχεδόν χρήση- μέχρι το i-phone και έως το «σωματίδιο του Θεού») και είδαμε τόσες και τόσο κυριολεκτικά ριζοσπαστικές θετικές μεταβολές, αλλά και πληθώρα από άμετρες και εν πολλοίς μη φυσιολογικές εξελίξεις. Ειδικά για την διχαστική και άκρως αρνητική περιπέτεια του έθνους (αναφέρομαι στον εμφύλιο), είμαστε οι μοναδικοί αυτόπτες μάρτυρες που, χωρίς να λάβουμε μέρος, παρακολουθήσαμε εκ του σύνεγγυς (από πάρα πολύ κοντά) και με διαυγή διάνοια λόγω ηλικίας, πήραμε εκείνα τα πολύ σκληρά, χρήσιμα μαθήματα. Τώρα διασταυρώνουμε μεταξύ μας τις εμπειρίες και μετράμε τις συνέπειες, τις πιο πολλές φορές αντικειμενικά και έχω κάθε λόγο να το πιστεύω. Είναι πολύ σπάνιοι και χρήσιμοι στην ιστορία των εθνών οι συλλογικοί αντικειμενικοί αυτόπτες μάρτυρες, οι ικανοί να απεικονίζουν και να βγάζουν συμπεράσματα από τις σημαντικές πτυχές της ιστορίας που έζησαν οι ίδιοι. Μόλις δε λίγο προηγουμένως από την εμφύλια αυτή σύρραξη, βιώσαμε σε όλες της τις διαστάσεις την ιδιοσυστασία του ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΥ, μαζί με τα ευεργετήματα που προσέφερε τόσο προ της κατοχής, όσο ιδίως κατά την κατοχή. Αμέσως όμως μετά, φευ, παρακολουθήσαμε βήμα προς βήμα και την σταδιακή κατάρρευσή του. Τα ορόσημα της κατάρρευσης ήσαν αφ’ ενός ο «εμφύλιος» και αφ’ ετέρου ο «Καποδίστριας» και ο «Καλλικράτης». Οποία ειρωνεία η επιλογή της ονοματολογίας και ποία η αντιστοιχία των ενεργειών αυτών, παράλληλη με την παρακμιακή περίοδο που διανύουμε! Μια άλλη σημαντική εξέλιξη/εμπειρία που συνέβη κατά την εφηβική ή την προεφηβική, ή την μετεφηβιΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

κή (για τους μεγαλύτερους) διαδρομή μας, και γι’ αυτό ξεχωριστά χαραγμένη στις μνήμες μας, ήταν η ιδιαίτερα μελετημένη και πολύ επιτυχημένη στην εφαρμογή της, υποτίμηση της δραχμής από τον Σπ. Μαρκεζίνη, το Μάρτιο του 1953. Μέχρι τότε η Ελλάδα είχε επίσης σοβαρό δημοσιονομικό πρόβλημα (ιδίως πρόβλημα ισοζυγίου εξωτερικών πληρωμών) και το ίδιο σοβαρή πολιτική αστάθεια, ώστε να μην μπορεί η προ του 1953 Ελλάδα, με κανέναν τρόπο να θεωρηθεί ισότιμη με τις άλλες Δυτικοευρωπαϊκές χώρες. Αυτά επίσης τα ζήσαμε και διακρίναμε την έκτοτε σαφή απογείωση της Ελλάδας, και γι’ αυτό είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε πως την τότε «Τρόϊκα», δηλαδή την δυναστεία των Γλύξμπουργκ, δεν την έδιωξε ούτε ο Παπαδόπουλος, ούτε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, αλλά ούτε ο Ελληνικός λαός, ο οποίος έδωσε απλώς και μόνον την συγκατάθεσή του. Οι Γλύξμπουργκ έφυγαν διότι δεν τους χρειαζόταν πια κανένας!!! Αυτό, η γενιά του ’30, για τους πιο πολλούς από εμάς, που δεν είμαστε πλέον τοποθετημένοι με τη μία ή με την άλλη πλευρά, είναι πολύ εύκολο να το διακρίνουμε από μόνοι μας, χωρίς να μελετήσουμε ειδικά ιστορικά βοηθήματα. Μόλις δε είπαμε να σταθούμε στα πόδια μας, μας «έτυχε;» ο Ανδρέας με το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό κίνημα, που ούτε Σοσιαλιστικό υπήρξε ποτέ, αλλά ούτε, σύμφωνα με τις τελευταίες ιδίως δημοσκοπήσεις, το κόμμα αυτό αναδεικνύεται Πανελλήνιο. Όποιος δε δεν βλέπει πόσο απαραίτητη είναι η απαλλαγή μας κι’ από το τελευταίο ίχνος του ΠΑΣΟΚ, είτε συνέχεται από ιδιοτέλεια, του τύπου «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», για να μην βρεθεί πίσω από τα κάγκελλα, είτε πρόκειται περί ευήθειας. Απλά δηλαδή πράγματα, που η γενιά του ’30 λόγω εμπειριών τα διέκρινε πρώτη. Όσοι, πολύ λίγοι, απονέμουν, έστω και μερικώς, εύσημα στον Α.Γ.Π. για την πράγματι σχετικά ταχύτερη αποκατάσταση των καταφρονημένων Ελλήνων πολιτών λόγω εμφυλιοπολεμικής ανάμειξης των ιδίων ή των συγγενών τους, θα έπρεπε να γνωρίζουν πως αφ’ ενός η υπόθεση αυτή είχε ήδη δρομολογηθεί από την επαύριον της μεταπολίτευσης και αφ’ ετέρου ότι ο Ανδρέας στην ουσία εφάρμοσε τα εν προκειμένω, με άκρως χρησιμοθηρική πρόθεση και μεθόδευση, όχι για να επιταχύνει τις εξελίξεις αλλά για να αποστεώσει το ΚΚΕ, την Ανανεωτική Αριστερά, όπως επίσης ακόμα και κυρίως το ΚΟΔΗΣΟ για ευνόητους λόγους, και τα κατάφερε πολύ καλά. Δηλαδή μ’ ένα σμπάρο όλα τα τριγώνια μαζί. Εκείνοι, οι τελευταίοι, που επιμένουν να απονέμουν τέτοια εύσημα, όπως λ.χ. ο Α. Ανδριανόπουλος (βλέπε Καθημερινή 5-1-2014), δεν ανήκουν στη γενιά 13

του ’30, που σήμερα αποτελεί την ζωντανή ιστορία. Στην παρούσα κρίση που για την Ελλάδα είναι λιγώτερο οικονομική και πολύ, πολύ περισσότερο κρίση ηθικού και πολιτικού εκτροχιασμού, την αρχική ευθύνη φέρει χωρίς καμμιά πλέον αμφιβολία το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα της 10ετίας του 1980 αλλά και στην συνέχεια, μαζί βέβαια με τους επιρρεπείς στον εκμαυλισμό λοιπούς πολιτικούς σχηματισμούς και πολιτικά μορφώματα. Μετά, λοιπόν, από την αχρείαστη και αρνητική αυτή 33ετή ταλαιπωρία ολόκληρου του έθνους, όπου η πρωτοφανής κακοπιστία των πολιτικών οδήγησε νομοτελειακά στην καθολικευμένη δυσπιστία των πολιτών, η γενιά του ’30, λόγω των παραπάνω ιδιαιτεροτήτων, μπορεί ακόμα να πρωτοστατήσει, τουλάχιστον στην ΑΡΣΗ της εθνοκτόνου αυτής δυσπιστίας, εξασφαλίζοντας έμμεσα αλλά σαφώς την διαφάνεια κατά τις διαδικασίες δημιουργίας ενός Κόμματος Εθνικής Σωτηρίας με συ-

γκεκριμένους στόχους, αλλά και κατά την λειτουργία του, που θα διαρκέσει για ένα προσδιορίσιμο χρονικό διάστημα. Δηλαδή αυτά που σήμερα αποτελούν «τα εκ των ών ουκ άνευ», η γενιά του ’30 ακόμα τα μπορεί. Είναι, εξ άλλου, ηλίου φαεινότερο, πως στην γενιά αυτή δεν υπάρχουν πλέον ούτε ιδιαίτερες φιλοδοξίες, ούτε οι όποιες ιδιοτελείς χρησιμοθηρίες θα προλάβαιναν να καταλήξουν/υλοποιηθούν. Περισσότερο δε απ’ όλους έχουμε αηδιάσει από την όλη αυτή περιρρέουσα ατμόσφαιρα και επομένως η μόνη μας συλλογική χρησιμοθηρική(!) επιδίωξη/ενέργεια θα έτεινε στο να αναπνεύσουμε καθαρό αέρα, δηλαδή σε αντίθεση με τον ζόφο που αποπνέει η σημερινή πολιτική πραγματικότητα. Κυρίως, όμως, όλοι μας, λίγο–πολύ αισθανόμαστε κατά κάποιον τρόπο υπεύθυνοι, διότι ώριμοι τότε σαραντάρηδες, ιδίως η εξ ημών επιστημονική ελίτ, δεν προλάβαμε τα γεγονότα, και πολύ θα θέλαμε να εξιλεωθούμε!

Με τι θα μοιάζουν οι επόμενες εκλογές;

σο παράδοξο και εάν ακούγεται, το αποτέλεσμα των εκλογών του Μαΐου 2012 θυμίζει αρκετά το αποτέλεσμα των εκλογών του 1950. Και στις δύο περιπτώσεις, οι εκλογές έφεραν το τέλος ενός μεγάλου κόμματος, που είχε παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Ελλάδος τις προηγούμενες δεκαετίες. Το 1950, είχε έλθει το τέλος του Λαϊκού Κόμματος. Τον Μάϊιο του 2012, ήλθε το τέλος του ΠΑΣΟΚ. Επίσης, και στις δύο περιπτώσεις, οι εκλογές έφεραν στο προσκήνιο έναν νέο κομματικό παίκτη με μεγάλη δυναμική. Το 1950, ανέτειλε το άστρο της ΕΠΕΚ των Πλαστήρα και Τσουδερού. Τον Μάϊο του 2012, είχε έλθει η σειρά του ΣΥΡΙΖΑ των Τσίπρα και Γλέζου. Ακόμα πιο παράδοξο, η ψυχολογία των εκλογών του Ιουνίου 2012 θυμίζει αρκετά την ψυχολογία των εκλογών του 1946. Τόσο τον Ιούνιο του 2012, όσο και το 1946, ο φόβος της αποκοπής της Ελλάδος από τον Δυτικό Κόσμο οδήγησε μεγάλο μέρος των εκλογέων να συσπειρωθεί κοντά σε εκείνο το κόμμα που θα κρατούσε την Ελλάδα στην Δύση. Το 1946, η συσπείρωση ήταν προς το Λαϊκό Κόμμα. Τον Ιούνιο του 2012, η συσπείρωση ήταν προς την Νέα Δημοκρατία. Και στις δύο περιπτώσεις, τα κόμματα αυτά ψηφίστηκαν κυρίως επειδή δεν υπήρχε κανείς άλλος να κρατήσει την Ελλάδα στην Δυτική Ευρώπη. Και όχι επειδή οι ψηφοφόροι εκτιμούσαν τους υποψηφίους ή τους ηγέτες των 14

της Μαρίας Δημητρίου αντιστοίχων κομμάτων. Τον Ιούνιο του 2012, η συσπείρωση προς την Νέα Δημοκρατία ξεπέρασε την αντίστοιχη συσπείρωση των «αντι-δεξιών» προς τον ΣΥΡΙΖΑ, που ήταν και αυτή πολύ σημαντική. Έτσι, η Νέα Δημοκρατία μπόρεσε να γίνει η «σπονδυλική στήλη» της κυβέρνησης συνασπισμού που θα κρατούσε την Ελλάδα εντός της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως το 1946 το Λαϊκό Κόμμα έγινε η «σπονδυλική στήλη» της κυβέρνησης συνασπισμού που θα κρατούσε την Ελλάδα εντός του Δυτικού Κόσμου. Άραγε, τι θα μας θυμίσουν οι επόμενες εκλογές; Θα ήλπιζε κανείς ότι θα μπορούσε να επαναληφθεί το φαινόμενο του 1974: μέσα στην κρίση και την διάλυση, οι ψηφοφόροι συσπειρώθηκαν γύρω από την πρόταση της ευρωπαϊκής προοπτικής της Ελλάδας, της συνέχειας και της ομαλότητας. Δυστυχώς, όμως, μάλλον δεν υπάρχουν σήμερα άνθρωποι σαν και εκείνους που ενσάρκωναν αυτήν την προοπτική το 1974. Οπότε, είναι πιθανό να επαναληφθεί το θλιβερό φαινόμενο της 18 Οκτωβρίου 1981. Ίσως η πλειοψηφία των Ελλήνων να αποφασίσει και πάλι, με αλαλαγμούς χαράς, να πέσει στον γκρεμό της ψευτιάς και της αυταπάτης. Και όταν θα φτάσει πάλι στον πάτο, θα ψάχνει να βρει άλλους για να τους φορτώσει την ευθύνη της συμφοράς. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Ληξιπρόθεσμες πολιτικές υποσχέσεις του Χάρη Κατσιβαρδά

χουν συμπληρωθεί σχεδόν 4 χρόνια αφ’ ής στιγμής υπαχθήκαμε, εκόντες άκοντες, στο ειδεχθές μνημόνιο, με ό,τι τούτο συνεπάγεται αναφορικώς με τις επαχθείς συνέπειες, ιδίως στην συρρίκνωση του κράτους δικαίου και την κατάλυση των θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων και ελευθεριών μας. Εν τούτοις, όμως, εμείς οι ίδιοι ως ψηφοφόροι αναδείξαμε κόμματα τα οποία, λόγω ασφαλώς του αντιπροσωπευτικού μας συστήματος, μας περιήγαγαν, έχοντας δηλαδή την εντολή μας, στην βιούμενη σήμερα μνημονιακή πραγματικότητα. Η μαζική εξαθλίωση και η αλλοίωση η οποία επέφερε στον κοινωνικό ιστό, ανήκει υπό το πρίσμα αυτό, σε μέρος των ψηφισάντων. Ας εξακοντίσουμε λοιπόν την σοβούσα δήθεν μεμψιμοιρία περί επιλήψιμης παρέμβασης υπερεθνικών συμφερόντων στο εσωτερικό της χώρας, με σκοπό να υπονομεύσουν την πατρίδα μας ή να σφετεριστούν την οικονομική κρίση. Σίγουρα συμβαίνει και αυτό, πλην όμως εμείς οι ίδιοι προεχόντως και κυρίως, ευθυνόμαστε καθ΄ότι δεν δρούμε συλλογικά, έχουμε απεμπολήσει προ πολλού την έννοια της εθνικής συνείδησης με το όραμα της οικουμενικότητας, δεν προσδοκούμε τίποτε, δεν ευαγγελιζόμαστε κάτι, δεν επαγγελλόμαστε το παραμικρό. Ένας λαός με ιστορικά συμπλέγματα, ριζικά αγκυλωμένος στο 1974 και εντεύθεν, μυωπικά προσκολλημένος σε ρεμβασιστικές κορώνες μετεμφυλιακής διχοστασίας, στερούμενος οράματος και ικμάδας για ρηξικέλευθες τομές και εκ βάθρων μεταβολές στο πολιτικό σκηνικό. Ένας λαός σε αδράνεια ο οποίος άγεται και φέρεται από το ένα συστημικό-συντηρητικό κόμμα στο άλλο, υπό άλλον απλώς μανδύα αριστερεπώνυμης ρητορικής. Άρα για ποια αλλαγή μιλάμε, όταν ο κόσμος, καΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

τόπιν όλης αυτής της ολέθριας κατάστασης την οποία βιώνουμε, ομολογεί ότι θα ψηφίσει κόμματα, τα οποία όμως, όπως εμφαίνεται εκ των προτέρων λόγω της διγλωσσίας τους και του πολιτικού καιροσκοπισμού τους, θα ακολουθήσουν απαρεγκλίτως την ίδια πολιτική. Κατά συνέπεια, λοιπόν, είμαστε άξιοι της μοίρας μας, καθώς ως συναυτουργοί συμπράττουμε και εμείς δια της ψήφου μας στην εξακολούθηση της ίδιας εγκληματικής μνημονιακής πολιτικής, δίδοντας εξουσία σε πρόσωπα τα οποία νομιμοποιούν με την σειρά τους τον νεποτισμό, την κατ’ επίφαση επανάσταση και τον αμοραλισμό. Το μέτρο και το κριτήριο του εκλογικού σώματος δεν είναι επομένως η προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών και η ουσιαστική επίλυση των ζέοντων προβλημάτων που κατατρύχουν τον ελληνικό λαό, αλλά η εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ημετέρων, οι οποίοι προέρχονται από κομματικές μετακινήσεις και μεταγραφές στο εκάστοτε κόμμα. Εν κατακλείδι, φρονώ ότι ως λαός είμαστε αμετανόητοι και υπεύθυνοι για την πορεία της χώρας, καθώς ψηφίζουμε ένα κόμμα με γνώμονα την απατηλή προσδοκία ότι θα μας «βολέψει» εισέτι και αυτήν την ύστατη ώρα όπου η χώρα χρεωκοπεί και καταβαραθρώνεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Είναι το ίδιο πράγμα με τον ολοκληρωτισμό: ενώ θεωρητικά όλοι μας ακκιζόμαστε ως δήθεν δημοκράτες-επαναστάτες, κατ’ ουσίαν στην πράξη είμαστε οι πιο στυγνοί εργοδότες και φασίστες, καθώς η δημοκρατία κατακτάται ισοβίως και κερδίζεται με μόχθο και επ’ ουδενί συνιστά δογματική αποστήθιση θεωρητικών αρχών τις οποίες επιβάλλω για να εξουδετερώσω τον αντιφρονούντα με «προκρούστεια» λογική, δημιουργώντας έτσι έναν φαυλεπίφαυλο ατελεσφόρως περιδινούμενο κύκλο. 15

Casus Belli

συνέντευξη «Η πολιτική ηγεσία, αντί να καλλιεργήσει την αρετή στους αξιωματικούς, έφτιαχνε συνενόχους στο μεγάλο έγκλημα διαφθοράς στην εκτέλεση εξοπλιστικών προγραμμάτων.»

Κάρολος Παπούλιας:

«Η διαφθορά φτάνει μέχρι τα θεμέλια του Ελληνικού Κράτους» του Νίκου Σ. Λιναρδάτου

ια το «μεγάλο κόστος» που έχει η διαφθορά για την οικονομία, το βάθος της διάβρωσης που προκαλεί στο κράτος δικαίου, αλλά και την επιτακτική ανάγκη της καταπολέμησής της, κάνει λόγο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, σε μήνυμά του για την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Διαφθοράς (9/12). «Ξέρουμε ότι η διαφθορά, παγκοσμίως, ανθεί όπου υπάρχει δημοκρατικό έλλειμμα και θεσμικές δυσλειτουργίες, σε κοινωνίες που δοκιμάζονται από μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, σε συνθήκες οικονομικής δυσπραγίας και αβεβαιότητας» τονίζει ο κος Παπούλιας και επισημαίνει: «Στη χώρα μας, το φαινόμενο αυτό είναι υπαρκτό διαχρονικά, ανεξάρτητα από τη δημοσιονομική κατάσταση και έχει βαθιές ρίζες που φτάνουν μέχρι τα θεμέλια του ελληνικού κράτους». Υπογραμμίζει μάλιστα, σημειώνοντας ότι: «Από τη διαπλοκή των ελίτ μέχρι το φακελάκι στο γιατρό, από το πολιτικό μαύρο χρήμα μέχρι το γρηγορόσημο, από την ανοχή στη φοροδιαφυγή μέχρι τους πελατειακούς διορισμούς, τα πολλά και διαφορετικά επίπεδα εκδήλωσης του φαινομένου δείχνουν ότι πρόκειται για συστημική διαφθορά και αυτό κάνει εξαιρετικά δύσκολη αλλά και επιτακτικά αναγκαία την καταπολέμησή της. Έχουν γίνει σημαντικά βήματα για να εμπεδωθούν κανόνες διαφάνειας και ελέγχου, επειδή η διαφθορά αποτελεί, εκτός από ηθικό μειονέκτημα, τροχοπέδη σε κάθε προσπάθεια ανάπτυξης και προόδου». «Η απάντηση δεν μπορεί παρά να είναι θεσμική», σημειώνει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και καταλήγει: «Μόνο ένα πολύ αυστηρό πλαίσιο μπορεί να έχει αποφασιστική επίδραση προς την κατεύθυνση που επιθυμούμε. Νομίζω ότι έχει μεγάλη σημασία η δύναμη του παραδείγματος από την πλευρά της πολιτικής τάξης και ακόμη μεγαλύτερη ο προσανατολισμός της παιδείας μας στη διαμόρφωση συνειδήσεων πολιτών, που δεν χρησιμοποιούν, αλλά σέβονται και υπερασπίζονται τη δημοκρατία με τη στάση ζωής τους». Newsit.gr, πρώτη δημοσίευση: 07.12.2013 | 13:22 Και εγώ, σαν ένας απλός πολίτης αυτής της έρμης χώρας, που υφίσταμαι τα πάνδεινα όπως και εκατομμύρια συμπατριώτες μου, απλά αναρωτιέμαι: Πολύ σωστά τα λέει ο κος Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Όμως, γιατί υπάρχουν δημοκρατικό έλλειμμα και θεσμικές δυσλειτουργίες; Γιατί χρόνια και χρόνια τώρα, δεν καταπολεμούνται; Αναφέρει πως έχουν γίνει σημαντικά βήματα για να εμπεδωθούν κανόνες διαφάνειας και ελέγχου… Μήπως έμειναν και αυτά στα χαρτιά; Γιατί δεν έχει δημιουργηθεί αυτό το πολύ αυστηρό πλαίσιο, όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο κος Πρόεδρος της Δημοκρατίας; Όσο για τη μεγάλη σημασία που έχει η δύναμη του παραδείγματος από την πλευρά της πολιτικής τάξης, ποιοι είναι άραγε αυτοί που κάνουν τα ρουσφέτια; Που διορίζουν «υμετέρους», που ψηφίζουν πάντα υπέρ των δικών τους συμφερόντων για αυξήσεις των μισθών τους, των ειδικών προνομίων τους, των συνταξιοδοτήσεών τους με ελάχιστα χρόνια εργασίας (;) τους; Που ψηφίζουν νόμους περί «μη ευθύνης υπουργών»; Ποιοι είναι άραγε αυτοί οι «καρεκλοκένταυροι» της Δημοκρατίας μας; Δεν έχουν ονοματεπώνυμο και διεύθυνση; Μήπως - με όλο το σεβασμό προς το αξίωμά σας - θα έπρεπε αξιότιμε κε Πρόεδρε της Δημοκρατίας, να μιλήσετε κάποια στιγμή με ονοματεπώνυμα; Αυτό άλλωστε υπαγορεύει το ήθος σας στη μακρόχρονη πολιτική σας πορεία. ΥΓ. Αλλά και με τις όποιες εντυπωσιακές συλλήψεις καταχραστών δημοσίου χρήματος, τι έγινε τελικά; Τιμωρήθηκε π.χ. κανείς για το σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου ή του Κτηματολογίου; Για τα δομημένα ομόλογα, για τη Ζήμενς, για τα υποβρύχια που γέρνουν, για τις αμέτρητες μίζες και αμέτρητα άλλα; Τι απέγινε με τα τόσα εκατομμύρια – η και δισεκατομμύρια – ευρώ που… εξαφανίστηκαν; Επεστράφη κάτι στα Ταμεία του Κράτους; Ή μήπως να πιστέψουμε ότι με τη φυλάκιση του κου Τσοχατζόπουλου λύθηκαν όλα τα θέματα, γιατί αυτός ήταν ο μόνος που έφταιγε τόσα και τόσα χρόνια τώρα; 16

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Συνέντευξη του επίτιμου Α/ΓΕΕΘΑ Ναυάρχου Χρήστου Λυμπέρη στην ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης, δεκαοκτώ χρόνια μετά την λήξη της θητείας του ως Α/ΓΕΕΘΑ, ασχολείται με την μελέτη του διεθνούς γεωπολιτικού περιβάλλοντος και συγγράφει βιβλία με αντικείμενο όχι μόνον την Στρατηγική αλλά και τον κοινωνικό και ηθικό ρόλο των Αξιωματικών. Στο βιβλίο του Ο Δρόμος των Στρατιωτικών (2011) προβάλλει το πρότυπο ενός αξιωματικού ηθικά ακέραιου, τεχνικά καταρτισμένου, επιστημονικά ολοκληρωμένου, αφοσιωμένου στην αποστολή του, που θα ασκεί ηθική επιρροή και θα λειτουργεί ως κοινωνικό πρότυπο. Στην συνέντευξη που παραχώρησε στις αρχές του έτους σε ομάδα της ΝΕΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ που τον επισκέφθηκε, μίλησε με εντυπωσιακή αμεσότητα, καλύπτοντας ευρύτατο φάσμα θεμάτων, από την γεωπολιτική συνθήκη την οποία καλείται να αντιμετωπίσει η Ελλάδα μέχρι το εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα των σχέσεων μεταξύ της πολιτικής και της στρατιωτικής ηγεσίας. Στο τελευταίο ζήτημα προβαίνει σε εντυπωσιακές αποκαλύψεις που προβληματίζουν. ΝΠ: Θα θέλαμε, κύριε Ναύαρχε, να αρχίσουμε την συζήτηση μαζί σας από τα γενικά προς τα ειδικά. Σας ερωτώ: πώς εσείς διαβάζετε αυτήν την στιγμή το γεωπολιτικό περιβάλλον της Ελλάδας; Συμφωνώ μαζί σας να δούμε τον κόσμο από ψηλά για να έχουμε την συνολική εικόνα.Εκτιμώ ότι βιώνουμε περίοδο μετασχηματισμού του γεωπολιτικού,γεωοικονομικού και γεωστρατηγικού περιβάλλοντος, και δη με ταχείς ρυθμούς. Αλλάζει το τοπίο στην περιοχή μας, διαμορφώνονται νέες ισορροπίες. Τα πάντα ρεί. Το ερώτημα που πρέπει να μας απασχολήσει είναι κατά πόσον η Ελλάδα είναι παρούσα στις εξελίξεις της περιΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

οχή μας, ιδιαίτερα και του κόσμου γενικώτερα. Η εικόνα που εκπέμπει η Αθήνα δηλώνει μάλλον ελληνική απουσία. Επιβάλλεται να φορέσει η πολιτική ηγεσία της χώρας μας γεωπολιτικές διόπτρες, χαράσσοντας την πορεία του έθνους προς το μέλλον. Μία μικρή αλλά όχι ασήμαντη χώρα, όπως η Ελλάδα, έχει τις ώρες αυτές, που το στρατηγικό ρολόι χτυπάει, ανάγκη από μία πολιτική ηγεσία η οποία θα διαθέτει τουλάχιστον δύο αρετές: να διαβάζει τα επερχόμενα και να κινείται γρήγορα, με την λειτουργία όλων των θεσμών που διαθέτει, προς τούτο. Στην περιοχή μας έχουν δημιουργηθεί πολλές εστίες, πολλαπλά σημεία συσσώρευσης εκρηκτικού δυ17

συνέντευξη ναμικού. Για πολλά ακόμη χρόνια θα απουσιάζει από την Ανατολική Μεσόγειο και την γειτνιάζουσα περιοχή (Μέση Ανατολή, Βόρειο Αφρική) μία σταθερή ειρήνη. Η λύση των προβλημάτων της περιοχής θα περάσει μέσα από συγκρούσεις ζωτικών συμφερόντων των λαών της περιοχής, και μετά από μία συνεννόηση των εξωτερικών δυνάμεων. Οι μεταβλητές που μπαίνουν στην γεωπολιτική εξίσωση της περιοχής μας, μεταξύ άλλων είναι: χαρακτήρας κυβερνήσεων των κρατών της περιοχής, εσωτερικά ανά χώρα προβλήματα, τάσεις αυτονόμησης /συνοχής, στρατιωτική ισχύς,πηγές ενέργειας και γραμμές μεταφοράς, μετακινήσεις πληθυσμών, συμφέροντα ΗΠΑ, Κίνας Ρωσσίας, Ευρώπης, Αραβο-ισραηλινές σχέσεις, Κυπριακό, Κουρδικό κ.α. Η Ελλάδα στην παρούσα φάση δοκιμάζεται από αυτό που αποκαλώ «γεωπολιτικό ζήτα».Φαντασθείτε το γράμμα Ζ και επί αυτού προσεγγίζοντα τέσσερα βέλη: Από Ανατολάς η τουρκική απειλή, από Δυσμάς οι πιέσεις συμμάχων και εταίρων, από βορρά ο αλυτρωτισμός Σκοπίων και οι Αλβανικές προκλήσεις και από Νότο οι μετακινήσεις πληθυσμών συν την αστάθεια της Β Αφρικής/ Μ Ανατολής. ΝΠ:Πώς θα βλέπατε τον ρόλο της Ελλάδας μέσα στον χώρο που αναφερθήκατε? Για να διεκδικήσει μια χώρα κάποιον ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις θα πρέπει, πρώτον, να διαθέτει σχετική βούληση, η οποία θα καταλήγει σε μία εθνική στρατηγική με συγκεκριμένους στόχους και, στην συνέχεια, αφ’ενός μεν να αναπτύσσει την αναγκαία εθνική ισχύ, αφ’ετέρου δε να αξιοποιεί τα συλλογικά όργανα στα οποία έχει ενταχθεί(ΝΑΤΟ,ΕΕ). Ακόμη, θα πρέπει να επιδιώξει στρατηγικές συνεργασίες στην βάση σύγκλισης συμφερόντων. Ως πρώτο βήμα θα επιμείνω να υποστηρίζω ότι είναι ένα εθνικό όραμα μαζί με ένα εθνικό σχέδιο. Ας ενεργοποιηθούν προς τούτο οι προβλεπόμενοι θεσμοί της χώρας,Βουλή, Συμβούλιο Εξωτερικών/ Άμυνας, ΚΥΣΕΑ, ΣΑΓΕ κ.λπ. Η γεωπολιτική/γεωοικονομική εικόνα της περιοχής μας προσφέρει ευκαιρίες συνεργασίας στρατηγικού και γεωοικονομικού χαρακτήρα. Ο οικουμενικός χαρακτήρας του ελληνικού πολιτισμού,η ιστορική παρουσία του Ελληνισμού στην περιοχή άμεσου γεωπολιτικού ενδιαφέροντος, η υποθαλάσσια ενέργεια στην Αν. Μεσόγειο σε συνδυασμό με την μεταφορά της, η αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων, δίνουν την ευκαιρία ελληνικών πρωτοβουλιών. Θα είναι ιστορικό λάθος να χαθούν οι εν δυνάμει ευκαιρίες. 18

Η ελληνική εξωτερική πολιτική θα πρέπει να κινηθεί στον άξονα «συμφιλίωσης της διαφορετικότητας», όπως διακήρυξαν οι προσωκρατικοί του 7ου αι. π.Χ από την Ιωνία, με σεβασμό στην ισχύ του διεθνούς δικαίου και των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η Ελλάδα θα πρέπει να έχει πολιτική,οικονομική, πολιτισμική και ναυτική παρουσία στην Μεσόγειο. Η επίδειξη της ελληνικής σημαίας από πολεμικά και εμπορικά πλοία θεωρείται αυτονόητη. Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να διαμορφώσει θαλάσσια στρατηγική και κατ’επέκτασιν ναυτική στρατηγική. Τα μνημόνια της οικονομικής κρίσης ας μην λειτουργήσουν και ως παραχωρητήρια διαχείρισης εθνικών συμφερόντων στον ευαίσθητο χώρο της Αν. Μεσογείου. Να αντισταθεί η Αθήνα στις όποιες εξωτερικές πιέσεις για παραχωρήσεις και υποχωρήσεις, να περάσει αυτή η μεταβατική περίοδος ακόμη και με κέρδη γεωπολιτικά και γεωοικονομικά. Για όσους διέθεταν καλοπιστία κα πολιτική διορατικότητα, ήταν διακριτό ότι το Δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου (το οποίο ας μου επιτραπεί, πρότεινα γραπτώς μέσα από το βιβλίο μου Σύγχρονη Αμυντική Στρατηγική από το 1993) είχε από την γένεσή του πολιτική και γεωοικονομική διάσταση.Κύπρος και Ελλάδα συνιστούν γεωπολιτικά και γεωοικονομικά αγκυροβόλια της ΕΕ στην Αν. Μεσόγειο, τα οποία αυξάνουν την αξία της μετοχής τόσο των Ελλάδας/Κύπρου όσο και της ΕΕ στο διεθνές προσκήνιο. ΝΠ: Επειδή στην απάντησή σας διακρίνεται κάποια ανησυχία για τις επερχόμενες εξελίξεις, μπορείτε να γίνετε πιο συγκεκριμένος;τι σας ανησυχεί περισσότερο; Κατ’αρχάς, για την εξέλιξη των διεθνών σχέσεων, επειδή αυτές διαμορφώνονται από πολλές δυνάμεις και συνδέονται με το μέλλον της χώρας, οφείλουμε να επαγρυπνούμε, να ανησυχούμε, για να μην αιφνιδιαζόμαστε και βρισκόμαστε προ τετελεσμένων. Συγκεκριμένα σημεία που με ανησυχούν ιδιαίτερα είναι: - Η Ελλάδα εμφανίζεται ως απούσα των εξελίξεων, εκπέμπεται η εντύπωση αδράνειας. Έχει η πολιτική ηγεσία πνιγεί στα μνημόνια,χάθηκε η φωνήτης ελληνικής εξωτερικής πολιτικής; Η ιστορία επιβεβαιώνει ότι όποια χώρα αδρανεί στις διεθνείς εξελίξεις τιμωρείται. -Η προηγούμενη θέση κυπριακών και ελληνικών πολιτικών δυνάμεων υπέρ του σχεδίου Ανάν μήπως λειτουργήσει σε βάρος της ελληνοκυπριακής πλευράς στην αναζήτηση λύσης. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

-Μήπως η δυστοκία επίλυσης του κυπριακού, σχεδιασμένη στην Άγκυρα, επιφυλάσσει εκπλήξεις για το περιεχόμενο της λύσης του προβλήματος. -Η ενθάρρυνση της Άγκυρας στααλυτρωτικά σχέδια των Σκοπίων και τον αλβανικό μεγαλοϊδεατισμό. -Η πτώση της συλλογικότητας της ΕΕ, με ταυτόχρονη ανάπτυξη ηγεμονισμού από το Βερολίνο και το Παρίσι. -Η επιμονή της Ρωσσίας στην υποβάθμιση του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης καθώς και η δοκιμασία των υπόλοιπων Ορθόδοξων Πατριαρχείων. -Η επιθετική θαλάσσια στρατηγική της Τουρκίας στην Μεσόγειο. Ένα άλλο σημείο που με προβληματίζει, είναι η προσδοκία αποτελεσμάτων της επένδυσης στην δυσμενή εξέλιξη των ισραηλινο-τουρκικών σχέσεων.Λόγω της γνωστής στάσης του Ερντογκάν προς τους χειρισμούς Ισραήλ. Το πρόβλημα μεταφοράς ενέργειας από την Αν. Μεσόγειο προς την Ευρώπη, είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε επανεκτίμηση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας και ενδεχομένως να ανοίξει μια ευκαιρία συνεργασίας των τεσσάρων υποκείμενων χωρών: Ελλάδα-Ισραήλ-Κύπρου-Τουρκίας. ΝΠ: Ας εστιάσουμε την συζήτηση στην απειλή της Τουρκίας. Εδώ και αιώνες συνεχίζεται η αντιπαράθεση μεταξύ Ελληνισμού και Τουρκίας. Ποιά κατά την γνώμη σας είναι η προοπτική των ελληνοτουρκικών σχέσεων? Όσο η Άγκυρα θα επιμένει στην επεκτατική της πολιτική σε βάρος του Ελληνισμού και θα αρνείται την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου θαλάσσης στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών που συνορεύουν με τις ελληνικές και θα παραβιάζει τις διεθνείς συμφωνίες που αναφέρονται στην περιοχή,η προσδοκία ουσιαστικής βελτίωσης των Ελληνοτουρκικών σχέσεων απομακρύνεται και θα βιώνουν οι σχέσεις των δύο χωρών περιοδικές αναταράξεις. Η ανάπτυξη των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων και τα αντικείμενα επιχειρησιακής εκπαίδευσής των, δείχνουν επιθετικούς στόχους εναντίον της Ελλάδος. Θα ήταν μια γενναία πολιτική πράξη της Άγκυρας να καλέσει την Ελλάδα σε κοινή διακήρυξη τερματισμού της αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης των Δωδεκανήσων και ακύρωσης όλων των ΜΟΕ από το 1988 και εντεύθεν ως άνευ περιεχομένου μεταξύ συμμάχων. Τέτοιες κινήσεις συνιστούν ουσιαστικά βήματα αποΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

μάκρυνσης από ψυχροπολεμικού χαρακτήρα διμερείς σχέσεις. Ενδεχόμενη αλλαγή της τουρκικής πολιτικής στο κυπριακό, για μια δίκαιη λύση που θα ενώνει το νησί σε ενιαίο, ανεξάρτητο, κυρίαρχο κράτος, μέλος της ΕΕ, θα διαμόρφωνε ένα νέο σταθεροποιητικό περιβάλλον στην Α. Μεσόγειο, επωφελές προς όλα τα μέρη. Θα ήθελα να επισημάνω εδώ τον αρνητικό για τα ελληνικά συμφέροντα ρόλο των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Η Άγκυρα σε όλες τις ελληνοτουρκικές κρίσεις, από το 1955 μέχρι και το 1996 τουλάχιστον, διατηρούσε δίαυλο επικοινωνίας με την Ουάσινγκτων και εξασφάλιζε την πολιτική της ανοχή αν όχι και υποστήριξη πριν πάρει τις αποφάσεις της. ΝΠ: Έχετε συμμετάσχει σε τρεις ελληνοτουρκικές κρίσεις στο Αιγαίο το 1976 (ως κυβερνήτης), το 1987 (ως Αρχηγός του Στόλου) και το 1996 (ως Α/ΓΕΕΘΑ). Μετά από αυτές τις εμπειρίες ερωτάσθε: Πώς είδατε τον ρόλο των συμμάχων; Ποιά είναι τα πραγματικά όρια προσδοκώμενης αλληλεγγύης; Χωρίς καμμία διάθεση υποτίμησης των δυνατοτήτων ή και προκατάληψη σε βάρος των ΗΠΑ και των εταίρων/συμμάχων, η εμπειρία μου λέει ότι ο ρόλος αυτών ήταν αρνητικός για τα ελληνικά συμφέροντα.Πάντοτε επίεζαν την Ελλάδα για συμβιβασμό, ενώ έκλειναν το μάτι στην άλλη πλευρά. Στην προκείμενη περίπτωση, ισχύει το κοινώς λεγόμενο: «Αν δεν έχεις νύχια να ξυστείς, μην περιμένεις από άλλους». Ο Θουκυδίδης επιβεβαιώνεται: «Οι σύμμαχοι συνδράμουν όταν είναι ωφέλιμο για αυτούς». Η εθνική μας ασφάλεια είναι σταυρός που εμείς καλούμεθα να σηκώσουμε, δεν βρίσκονται εύκολα Σίμωνες Κυρηναίοι. Το μέγιστο που μπορούμε να προσδοκούμε από τις ΗΠΑ και την ΕΕ είναι η υποστήριξη του statusquo στην Κύπρο και το Αιγαίο. Αρνούνται κάθε μορφής συμπαράσταση στην άσκηση νόμιμων κυριαρχικών δικαιωμάτων και καταφεύγουν στην συμβουλή απ’ ευθείας διμερούς ελληνο-τουρκικού διαλόγου. ΝΠ: Επειδή τελευταία γίνεται λόγος για την Κοινή Ευρωπαϊκή Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΑ ή ESDP). Θα θέλαμε την δική σας αξιολόγηση αυτής. Μπορούμε να επενδύσουμε σε αυτήν σε ό,τι αφορά την εθνική μας ασφάλεια; Είναι ξεκάθαρο σε εμένα ότι η ΚΕΠΑ/ESDP οριακά αν όχι μηδενικά προσφέρει στην αντιμετώπιση της τουρκικής απειλής.Υπενθυμίζω ότι, κατά την θεσμο19

συνέντευξη γική προσπάθεια στην έρευνα αμυντικών συστημάτων κ.ά., θα λειτουργήσουν θετικά και για την Ελλάδα. ΝΠ: Στο πλαίσιο ελέγχου διακίνησης λαθρομεταναστών στην θάλασσα, μελλοντικών αναγκών ασφάλειας υποθαλάσσιων πηγών ενέργειας και θαλάσσιων γραμμών μεταφοράς, και με δεδομένο ότι το Λιμενικό Σώμα συνδράμει το Πολεμικό Ναυτικό στην επιτήρηση του Αιγαίου, πώς βλέπετε να διαμορφώνεται στο μέλλον η σχέση ΠΝ-ΛΣ; Μήπως λόγοι οικονομίας επιτάσσουν ένα νέο σχήμα συνεργασίας ΠΝ-ΛΣ;

θέτηση της ΚΕΠΑ (Σύνοδος κορυφής 2000,κυβέρνηση Σημίτη), περιλαμβάνονται και τα κάτωθι: -Οι επιχειρήσεις του ευρωστρατού θα γίνονται σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ, όπου το ΝΑΤΟ δεν εμπλέκεται ως σύνολο. -Δεν περιλαμβάνεται στις αποστολές του ευρωστρατού η άμυνα της εδαφικής ακεραιότητας των χωρών μελών της Ε.Ε. -Η άμυνα της Ευρώπης στην ουσία δεν ενοποιείται. Στην ουσία η ΚΕΠΑ είναι διακυβερνητικός πυλώνας. Οι ΗΠΑ προσεγγίζουν την ΚΕΠΑ και τον Ευρωστρατό αρνητικά. Θέλουν μόνο το ΝΑΤΟ, το οποίο ελέγχουν, να διατηρήσει την ευθύνη της άμυνας της Ευρώπης.Με απόφαση της συνόδου κορυφής του Δεκεμβρίου του 2003, αποφασίστηκε η ευρω-άμυνα να θεμελιωθεί στο ΝΑΤΟ, τουτέστιν να γίνει συμπλήρωμα του ΝΑΤΟ. Δεν προβλέπεται πλήρως αυτόνομο ευρωπαϊκό στρατηγείο, που θα σχεδιάζει τις επιχειρήσεις της Ε.Ε. Η τότε ελληνική κυβέρνηση Σημίτη παγιδεύτηκε στην συμπαιγνία Ε.Ε-ΗΠΑ-Τουρκίας και αποδέχτηκε όπως η Τουρκία αποκτήσει δικαιώματα πλήρους μέλους της Ε.Ε στην λήψη πολιτικών αποφάσεων, οι οποίες θα αφορούν την στρατιωτική εμπλοκή της Ε.Ε στην διαχείριση διεθνών κρίσεων, με χρήση νατοϊκών μέσων. Είναι προφανές ότι η ρύθμιση αυτή δεν εξασφαλίζει την 20

Ελλάδα από τουρκική στρατιωτική ενέργεια σε βάρος της. Έτσι η Άγκυρα επιδίωξε, και οι σύμμαχοι/εταίροι μας την ικανοποίησαν, όπως αποκλειστεί το Αιγαίο και η Κύπρος από τυχούσα ανάπτυξη εκεί Ευρωστρατού. Η ρύθμιση αυτή είναι συμβατή με το πρωτόκολλο της Μαδρίτης του 1997, που υπέγραψαν Σημίτης και Πάγκαλος. Το βαθύτερο νόημα της ελληνικής στάσης στο σημείο αυτό είναι ότιη Αθήνα επιβεβαίωνε την ζώνη του Ανατολικού Αιγαίου ως περιοχή μειωμένης κυριαρχίας. Η κυβέρνηση Σημίτη αντιμετώπισε με ηττοπάθεια το πρόβλημα της ΚΕΠΑ. Παρά τα παραπάνω, έχω την άποψη ότι η ΚΕΠΑμπορεί να καταστεί μοχλός ικανοποίησης στόχων εθνικής ασφάλειας, υπό την προϋπόθεση επίδειξης σχετικής πολιτικής βούλησης και διαμόρφωσης μελετημένης στρατηγικής. Μπορούμε να διεκδικήσουμε ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ασφάλειας. Π.χ. έλεγχος κίνησης λαθρομεταναστών, ασφάλειας θαλασσίων πηγών ενέργειας και γραμμών μεταφοράς. Στο πλαίσιο της ΚΕΠΑ, θα πρέπει να προωθήσουμε την αντίληψη της ενότητας του αμυντικού χώρου κάθε κράτους και της Ε.Ε στο σύνολό της.Ακόμη, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας,η ανάπτυξη ενιαίου ευρωπαϊκού συστήματος δορυφορικής επιτήρησης, η συλλοΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Δεν έχω έτοιμη μελετημένη απάντηση.Είναι θέμα που θα πρέπει να απασχολήσει την κυβέρνηση.Στόχος θα πρέπει να είναι το μέγιστο επιχειρησιακό αποτέλεσμα με το μικρότερο κόστος. Για να φέρουν θετικό αποτέλεσμα, οι όποιες αλλαγές στην ισχύουσα οργάνωση θα πρέπει να προηγείται μελέτη και διαβούλευση. Προέχει το εθνικό συμφέρον. Υπάρχουν πρότυπα σε άλλες χώρες και αντίστοιχες εμπειρίες των οποίων μπορούμε να επωφεληθούμε.Το γεγονός ότι το ΛΣ προήλθε από τα σπλάχνα του ΠΝ και ότι υπάρχει πολύ καλή συνεργασία μεταξύ των, διευκολύνει την εκτός εγωισμών και συναισθημάτων αναζήτηση της άριστης λύσης. ΝΠ: Έχει δημιουργηθεί στην κοινή γνώμη η εντύπωση, ότι υφίστανται διαχρονικά, και ιδιαίτερα μετά την κρίση των Ιμίων, προβλήματα στις πολιτικο-στρατιωτικές σχέσεις. Πώς το σχολιάζετε? Θίγετε ένα πολύ σοβαρό θέμα, το οποίο άπτεται της εθνικής ασφάλειας, διότιτα όποια προβλήματα συνεργασίας-δυσαρμονίας μεταξύ της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας μειώνουν το αμυντικό αποτέλεσμα. Να γνωρίζετε ότι το φαινόμενο αυτό δεν είναι μόνον ελληνικό. Στην Ελλάδα άρχισε μετά την σύσταση του νεοελληνικού κράτους και διαρκεί έκτοτε με μεταβαλλόμενη συχνότητα και ένταση. Η ιστορική διαδρομή των πολιτικο-στρατιωτικών σχέσεων στην Ελλάδα έχει απασχολήσει Έλληνες και ξένους μελετητές. Μέχρι το 1974, οι στρατιωτικοί είχαν ενισχυμένο λόγο στην πολιτικο-στρατιωτική διαβούλευση και προφανώς μονόλογο στην δικτατορία του 1967. Πίσω από τις θέσεις των στρατιωτικών εκρύπτοντο τα ανάκτορα και οι ΗΠΑ/ΝΑΤΟ. Προσωπικά. και νομίζω το σύνολο των στελεχών των ΕΔ, σέβονται το Σύνταγμα και την Δημοκρατία και λειτουργούν σύμφωνα με τον νόμο της πολιτείας, που καθορίζει σαφώς ρόλους, αρμοδιότητες και σχέσεις στην ιεραρχία του ΥΠΕΘΑ. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Υποστηρίζω ότι το πρόβλημα των πολιτικο-στρατιωτικών σχέσεων, στον βαθμό που υπάρχει, οφείλεται αποκλειστικά στην πολιτική ηγεσία, στην συμπεριφορά της έναντι των στελεχών των ΕΔ. Οσάκις προέκυπτε, τα τελευταία 40 χρόνια, κάποια δυσαρμονία, γενεσιουργός αιτία ήταν οι πολιτικοί, για τον απλούστατο λόγο ότι η κυβέρνηση διά του υπουργού Άμυνας, ασκεί τον πολιτικό έλεγχο των ΕΔ και αυτή νομοθετεί το πλαίσιο λειτουργίας. Η κυβέρνηση έχει και το πεπόνι και το μαχαίρι. Όμως δεν αρκούν μόνον οι νόμοι.Για την ομαλοποίηση των πολιτικο-στρατιωτικών σχέσεων χρειάζεται και το παράδειγμα της πολιτικής ηγεσίας στον σεβασμό των νόμων, της δικαιοσύνης, της αξιοκρατίας και των παραδόσεων. Οι Ένοπλες Δυνάμεις έλκονται προς μια πολιτική ηγεσία που διαθέτει τις αρετές της ικανότητας, της ανιδιοτέλειας στην άσκηση εξουσίας,της θεοσέβειας, της αφιλοχρηματίας και τις εμπνέει.Η αναβάθμιση των σχέσεων γίνεται με έργα και όχι με λόγια. Η όντως αμαρτωλότητα των στρατιωτικών στην περίοδο της δικτατορίας του 1967 δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για την καλλιέργεια αντιστρατιωτικού κλίματος μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας.Είναι πράξη ανευθυνότητας και αφροσύνης, ένα μέρος των πολιτικών και «όψιμων δημοκρατών» να υπονομεύουν το ηθικό των ΕΔ, ειδικά σε περιόδους υψηλής απειλής. Το ολίσθημα αυτό δεν το διέπραξαν ούτε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ούτε ο Ανδρέας Παπανδρέου και οι υπουργοί τους, Άμυνας και Εξωτερικών. Η Ιστορία θα χρεώσει ως μεγάλο ρήγμα στις πολιτικο-στρατιωτικές σχέσεις την περίοδο Κ. Σημίτη. Ας θυμηθούμε δημόσιες δηλώσεις του ιδίου εντός και εκτός βουλής, καθώς και των στενών πολιτικών συνεργατών του και φιλικών προς αυτόν ΜΜΕ. Θέλω εδώ να υπενθυμίσω την αντιδικτατορική στάση τόσο μεμονωμένων στρατιωτικών όσο και ομαδικών αντιδράσεων. Ας θυμηθούμε τον Αντισμήναρχο Α. Μήνη, τον Συνταγματάρχη Οπρόπουλο τον Ταγματάρχη Μουστακλή, τις εξορίες αποστράτων στα νησιά, το κίνημα του ναυτικού, την αντιδικτατορική ενέργεια ομάδας υπαξιωματικών του ΠΝ κ.α.Μερικοί πολιτικοί, επικριτές των ΕΔ, την ώρα που στελέχη τους εβασανίζοντο, απολάμβαναν βόλτες στον Σηκουάνα. ΝΠ: Παρακαλώ πολύ συνοπτικά, μπορείτε να γίνετε πιό συγκεκριμένος; Ποιές δηλαδή πολιτικές ενέργειες δρουν αρνητικά στις πολιτικο-στρατιωτικές σχέσεις και κατ’επέκτασιν στην λειτουργία όλου του αμυντικού συστήματος; 21

συνέντευξη Θα ήθελα να τονίσω ότι, στην πολιτική ηγεσία, κατά κανόνα κυριαρχεί το κριτήριο του πολιτικού συμφέροντος, έναντι του ηθικού που κυριαρχεί στους στρατιωτικούς. Αρχίζουν οι επιλογές τους από διαφορετικές αφετηρίες. Οι πολιτικοί βλέπουν ψηφοφόρους, ενώ οι στρατιωτικοί άντρες ορκισμένους να δώσουν το σώμα τους, την ζωή τους, υπέρ πατρίδος. Τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων ανήκουν στην κοινωνική ομάδα (όπως και εκείνα των Σωμάτων Ασφαλείας) που έχουν δεσμευτεί δια όρκου να προσφέρουν και την ζωή τους στην εκτέλεση της αποστολής των. Αυτή η δέσμευση διακρίνει τους στρατιωτικούς από τις άλλες ομάδες που προσφέρουν δημόσιες υπηρεσίες, και για αυτό θα πρέπει να τιμώνται από την πολιτεία και την κοινωνία, και όχι να περιθωριοποιούνται και το χειρότερο να υβρίζονται, όπως συνέβη επί κυβερνήσεως Σημίτη. Συγκεκριμένες πολιτικές ενέργειες που κατά καιρούς /διαχρονικά τραυμάτισαν τις πολιτικοστρατιωτικές σχέσεις είναι: -Μεταφορά πολιτικών ευθυνών στις ΕΔ και δη μεθοδευμένη δια των ΜΜΕ. -Αποκλεισμός των ΕΔ από διαπραγματεύσεις σε περιόδους κρίσης. -Μη αναζήτηση στρατιωτικής συμβουλής στην διαμόρφωση πολιτικών επιλογών που αφορούν κατ’ευθείαν την ασφάλεια της χώρας. -Απροθυμία της πολιτικής ηγεσίας να συμμετέχει στην σχεδίαση σεναρίων ενδεχόμενων κρίσεων και την άσκηση επί αυτών με την βοήθεια εξομοιωτών. -Παρέμβαση νομοθετημένη, για τις προαγωγές, αποστρατείες, μετακινήσεις, τοποθετήσεις στην αλλοδαπή, στελεχών βαθμούπλωτάρχου και άνω. -Αφαίρεση ψήφου Α/ΓΕΕΘΑ στο ΚΥΣΕΑ.Παρίσταται αλλά δεν ψηφίζει. -Μεταφορά αρμοδιοτήτων από τους αρχηγούς των Γενικών Επιτελείων Κλάδων στον ειδικό γραμματέα (συνήθως πρόσωπο άσχετο με τις ΕΔ, κομματικός φίλος) με νομοθετική ρύθμιση. -Μισθολογική απαξίωση των στρατιωτικών.Αποσυνδέθηκε ο μισθός του Α/ΓΕΕΘΑ από τον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου που ίσχυε. Ως Α/ΓΕΕΘΑ, ο μισθός μου με 44 χρόνια υπηρεσία υπολειπόταν του μισθού διευθυντού Γραφείου Τύπου του ΥΠΕΘΑ. -Οι περικοπές στις συντάξεις των στρατιωτικών, συμπεριλαμβανομένων των δώρων, έφθασε το 65%. Σε ποιά άλλη ομάδα λειτουργών του δημοσίου συνέβη αυτό; Σε ομόφωνη εισήγηση του ΣΑΓΕ προς τον υπουργό 22

Άμυνας για τα προβλήματα των στελεχών, η αντίδραση του υπουργού ήταν να την βάλει στο συρτάρι για ωρίμανση.Οι πολιτικοί έδειξαν βαρειάς μορφής βαρυκοϊα στα προβλήματα των στελεχών των ΕΔ. -Άρνηση της πολιτικής ηγεσίας να ενισχύσει το Επιτελικό Γραφείο/ΓΕΕΘΑ με έναν διπλωμάτη έστω και συνταξιοδοτηθέντα, και 2 έως 3 ειδικούς επιστήμονες, αναλυτές διεθνών εξελίξεων στην περιοχή εθνικού γεωπολιτικού ενδιαφέροντος. Τον ίδιο χρόνο, η πρόσληψη συμβούλων στο ΥΕΘΑ έβαινε καλώς. Μέσα από το περιοδικό σας προτείνω στην πολιτική ηγεσία του ΥΕΘΑ να ασχοληθεί με το θέμα τωνπολιτικο-στρατιωτικών σχέσεων. Τα προβλήματα, οι πληγές δεν θεραπεύονται με την κάλυψή των. ΝΠ: Μήπως, κ.Ναύαρχε, η εξέλιξη της κοινωνίας και η ειρήνη έχει προωθήσει την αντίληψη του αξιωματικού-γραφειοκράτη; Πώς αντιδράτε σε αυτό; Προσωπικά δεν υποστηρίζω το πρότυπο του αξιωματικού-γραφειοκράτη/διαχειριστού, αλλά το πρότυπο του αξιωματικού-ηγέτη. Στον βαθμό που συμβαίνει το πρώτο τον παρόντα καιρό, με βρίσκει αντίθετο.Η παρατεταμένη ειρήνη, ο σημειωθείσες αλλαγές στην ελληνική κοινωνία, η εμπλοκή των αξιωματικών σε γραφειοκρατικές διεκπεραιώσεις υποθέσεων, η υποβάθμιση των αξιών, η αναζήτηση εισοδήματος εκτός του μισθού στην αγορά εργασίας και ακόμη το σύστημα επιλογής εισακτέων στις Ανώτατες Στρατιωτικές Σχολές όπου δεν είναι η πρώτη του επιλογή το υποψηφίου να γίνει αξιωματικός, όλα αυτά έχουν συμβάλει στην εικόνα αξιωματικού γραφειοκράτη. Το ζητούμενο είναι να ξεκαθαρίσει η πολιτεία ποιό πρότυπο αξιωματικού προτιμάει-επιλέγει. Θέλει αξιωματικό διαχειριστή-γραφειοκράτη ή αξιωματικόηγέτη με προσωπικότητα, ο οποίος θα έχει το θάρρος της γνώμης του, θα αναλαμβάνει πρωτοβουλίες,θα επενδύεται με την αναγκαία γνώση, θα του μεταβιβάζονται αυξημένες αρμοδιότητες. Η όποια αντίληψη για το πρότυπο του αξιωματικού αντανακλά τα θέλω της πολιτείας και της κοινωνίας. Η πολιτική ηγεσία έχει δείξει φοβία στην επιλογή των στρατιωτικών ηγετών με προσωπικότητα. Δεν αντέχει τις πρωτοβουλίες κα τις διαφωνίες. Την προβληματίζει η συμπεριφορά στρατιωτικού ηγέτη με ετοιμότητα παραίτησης όταν διαφωνεί σε συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές στο πεδίο της εθνικής ασφάλειας. Είναι τυχαίο ότι η πολιτεία χρησιμοποιεί τον όρο «ένστολος» αναφερόμενη στον οπλίτη ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

πενταετούς υποχρέωσης μέχρι τους Αρχηγούς Γενικών Επιτελείων; Δεν έχει η πολιτεία συνεργήσει στην απαξίωση των αξιωματικών, όταν εξισώνει μισθολογικά τον Αρχηγό Επιτελείου με τον πρωτοδίκη;Δεν προώθησε η πολιτεία την αντίληψη του αξιωματικού-υπαλλήλουγραφειοκράτη, όταν επέτρεψε τον συνδικαλισμό στις Ένοπλες Δυνάμεις; Είναι αλήθεια ότι η πολιτική ηγεσία, αντί να καλλιεργήσει την αρετή στους αξιωματικούς,έφτιαχνε συνενόχους στο μεγάλο έγκλημα διαφθοράς στην εκτέλεση εξοπλιστικών προγραμμάτων. Ολοκληρώνοντας την απάντησή μου, θεωρώ ότι είναι άδικο, άτοπο, εξωπραγματικό, να αποδοθεί ο χαρακτηρισμός του γραφειοκράτη-υπαλλήλου, όταν αξιωματικοί πετάνε στο Αιγαίο νύχτα-μέρα, αναλαμβάνουν αποστολές ανορθόδοξου πολέμου, καταδύονται στα 600 πόδια μέσα σε υποβρύχια,πετάνε με ελικόπτερα σε οριακές συνθήκες καιρού, ταξιδεύουν με θάλασσες 10 μποφόρ, ξενυχτάνε σε υπόγειους θαλάμους επιχειρήσεων, εγκαταλείπουν οικογένειες για να ανταποκριθούν στην αποστολή τους,όταν ταξιδεύουν στον Ινδικό για να προστατέψουν την ελεύθερη ναυσιπλοϊα από τους πειρατές, και, επιτέλους, ας αναγνωριστεί ο ρόλος των ΕΔ και το έργο των αξιωματικών και να λείψουν οι άδικοι χαρακτηρισμοί για το καλό της Άμυνας. Το πρότυπο στρατιωτικού περιγράφω εκτενώς στο βιβλίο μου Ο Δρόμος των Στρατιωτικών (Απρίλιος 2011). ΝΠ: Κύριε Ναύαρχε, ας κλείσουμε την συνέντευξη με το σχόλιό σας για όσα βλέπουν το φώς της δημοσιότητας σχετικά με την εμπλοκή αξιωματικών στο κύκλωμα παράνομων προμηθειών γύρω από τους εξοπλισμούς της χώρας. Αισθάνομαι θλίψη και ανησυχία για φαινόμενα δωροδοκίας και δωροληψίας στον τομέα των εξοπλιστικών προγραμμάτων της χώρας. Τέτοιες πράξεις αξιωματικών εν ενεργεία και απόστρατων τραυματίζουν την εικόνα των ΕΔ στην ελληνική κοινωνία και μειώνουν την αποτελεσματικότητα του αμυντικού συστήματος. Ακόμη και μέσα στις ΕΔ δημιουργούν ρήγμα στην εκτίμηση των νεώτερων αξιωματικών προς τους αρχαιότερους αυτών. Ενσυνείδητα αποφεύγω να κρίνω πρόσωπα,αυτό είναι το έργο της κοσμικής δικαιοσύνης και δικαίωμα του δίκαιου κριτή πάντων των ανθρώπων,του Θεού. Είναι προνόμιο του Θεού και τον κλέπτη/δωροδότη/δωρολήπτη να συγχωρέσει μετά από εν συντριβή και ειλικρινή μετάνοια και οι μηκλέαντες αλλά κατακρίνοντες τους κλέπτες να τιμωρηθούν. Έτσι περιορίζονται μόνο στον κολασμό της πράξης. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Οι αξιωματικοί οφείλουν να είναι πρότυπα αρετής, λιτότητας, ασκητικού πνεύματος, εντιμότητας στην άσκηση της εξουσίας, εργατικότητας, επαγγελματικής επάρκειας, για να τύχουν αναγνώρισης και σεβασμού εντός της ελληνικής κοινωνίας. Ας θυμηθούμε τον Αισχύλο, που γράφει στην τραγωδία «Αγαμέμνων»: «Όποιος για να χορτάσει πλούτη, με μια κλωτσιά γκρεμίσει τον μεγάλο της Δίκης βωμό, δεν έχει τρόπο να σωθεί». Θεωρώ αναγκαίο να κάνω την παρακάτω διάκριση-παρατήρηση. Πέραν της εκ δόλου σπατάλης του δημόσιου χρήματος, εντός του αμυντικού συστήματος υπάρχει και το ζήτημα του κατά πόσο εξασφαλίζεται η οικονομική λειτουργία του. Λυπούμαι αλλά αυτή είναι η αλήθεια. Όταν ως ΑΓΕΕΘΑ εισηγήθηκα προς τον υπουργό Άμυνας να γίνει ειδική μελέτη επ’αυτού από επιτροπή στην οποία θα συμμετείχαν πέραν των αξιωματικών και άλλοι ειδικοί στην ανάλυση των οικονομικών της άμυνας, η εισήγησή μου δεν έγινε δεκτή. Στην διάθεσή μου είχα ανάλογη μελέτη του Βρεταννικού ΥΕΘΑ. Τον ορθό δρόμο της συμπεριφοράς του αξιωματικού στην σχέση του με το χρήμα φωτίζουν δύο ευαγγελικές περικοπές: «Τοις στρατευμένοιςπαραιτού ταις του βίου πραγματείαις ίνα τω στρατολογήσαντι αρέσουν» [στρατολόγος εδώ, κατά μεταφορά, είναι το έθνος]. «Οι στρατιωτικοί μηδένασυκοφαντήσητε μηδέ διασείθητε [απειλήσετε] και αρκείσθε τοις οψώνιοις υμών» [τους μισθούς σας]. (Απάντηση Ιωάννου προδρόμου στο ερώτημα υπηρετούντων στρατιωτικών «τί να κάνουμε για να σωθούμε;»). Ο στρατιωτικός έχει κληθεί να δημιουργεί υπέρ των άλλων και όχι του εαυτού του. Χτίζει την ταυτότητά του δια των αρετών, έλκεται από το προσφέρειν και όχι το λαμβάνειν. Η πολιτική ηγεσία, βουτηγμένη στην αμαρτία του πλουτισμού, δεν έχει ούτε την βούληση ούτε την δύναμη να επιβάλει κλίμα λιτότητας και σεβασμού του δημοσίου χρήματος στους υπ’αυτής διοικούμενους στρατιωτικούς. Τέλος, θέλω να τονίσω ότι είναι περιορισμένη μειοψηφία ο αριθμός των αξιωματικών που εντάχθηκαν στο κλίμα αυτής της διαφθοράς. Γνώρισα αξιωματικούς διαμάντια ήθους και αγωνιστές/»τσιγκούνηδες» στην χρήση των οικονομικών πόρων.Είναι μεγάλο λάθος να γενικεύονται επικριτικοί χαρακτηρισμοί προς το σύνολο των αξιωματικών. ΝΠ: Κύριε Ναύαρχε, σας ευχαριστούμε πολύ για την συνέντευξη. 23

Έγκλημα και ατιμωρησία του Γιάννη Μαρίνου

πρώην διευθυντού του Οικονομικού Ταχυδρόμου πρώην Ευρωβουλευτού

Πώς η νομοθεσία και η εφαρμογή της ενθαρρύνουν την παραβατικότητα με την ανοχή ή και αποδοχή της ελληνικής κοινωνίας

πρόσφατη έκρηξη αποκαλύψεων για το άγος των μιζών στα εξοπλιστικά προγράμματα ή για τα χαριστικά δάνεια και άλλες παράνομες συναλλαγές στον τραπεζικό χώρο και γενικά η διαφθορά στον δημόσιο τομέα όπου οργιάζουν όχι μόνον πρόσωπα κορυφής αλλά και απλοί υπάλληλοι κ.ο.κ., δίνουν εικόνα ενός διεφθαρμένου και σε διάλυση κράτους και μίας συμπράττουσας, ανεκτικής ή πάντως αδιάφορης κοινωνίας. Η ανεκτικότητα έχει προ πολλού επεκταθεί απέναντι στην βία με οποιαδήποτε μορφή της και ιδιαίτερα στην επενδεδυμένη με διάφορα ιδεολογήματα. Έτσι έχομε φθάσει σε ακροδεξιές και φασιστικές συμπεριφορές, που ακολούθησαν την ανοχή στην παραβατικότητα και στα εγκλήματα της άκρας αριστεράς και των αναρχικών. Η πινακοθήκη με τους Χρυσαυγίτες, τους Μαζιώτηδες, τα πρωτοπαλίκαρα της τρομοκρατικής «17 Νοέμβρη» και τα παιδιά «καλών οικογενειών» των «Πυρήνων της Φωτιάς», είναι ενδεικτική των συνεπειών αυτής της ανεκτικότητας, η οποία κλονίζει τα ήδη σαθρά θεμέλια της ούτως ή άλλως προβληματικής δημοκρατίας μας, όπου η νομιμότητα είναι συνήθως σεβαστή μόνον όταν μας συμφέρει. Άρα ουσιαστικά δεν έχομε ευνομούμενο κράτος. Κυριαρχείται από συγκρούσεις συντεχνιακών συμφερόντων, κομματικών στρατών με εξουσιαστική βουλιμία, τον πιο ακραίο λαϊκισμό και την ανεξέλεγκτη και αδίστακτη ατομική ιδιοτέλεια, που καλλιέργησαν την ατομική και κοινωνική διαφθορά, η οποία διεκδικεί παγκόσμιο ρεκόρ. Τα αίτια είναι πολλά και η συνολική προσέγγισή τους εκφεύγει των δυνατοτήτων του γράφοντος, αλλά και του χώρου που μπορεί να διαθέσει το νέο αυτό φιλόξενο και πολύ χρήσιμο περιοδικό διαλόγου. Θα περιορισθώ συνεπώς σε μικρές ενδεικτικές επισημάνσεις για τον προβληματικό χαρακτήρα της νομοθεσίας μας,

που ίσως είναι χρήσιμο να συζητηθούν. *** Στην Ελλάδα, όπως και σε κάθε ευνομούμενη δημοκρατία, τα δικαιώματα και η ελεύθερη άσκηση και ικανοποίησή τους συνιστούν κυρίαρχη απαίτηση του κάθε πολίτη, αυτονόητη πρακτική και διεκδικούνται δυναμικά ιδιαίτερα από οργανωμένες ομάδες με ισχυρή επιρροή στα θεσμικά κέντρα αποφάσεων. Αντίθετα, δεν θεωρείται συνήθως αυτονόητη η αντίστοιχη απαίτηση για την ταχεία και ευσυνείδητη εκπλήρωση των νομοθετημένων υποχρεώσεων, ιδιαίτερα στην δημόσια διοίκηση, στις ΔΕΚΟ, αλλά ακόμα και στους θεσμούς που ασκούν την εξουσία (ιδιαίτερα στην εκάστοτε Κυβέρνηση και την τοπική αυτοδιοίκηση). Υπάρχει μάλιστα διάχυτη η αντίληψη στον χώρο της Αριστεράς ότι η παραβατικότητα και η ατιμωρησία συνιστούν «δημοκρατικές κατακτήσεις», υπέρ των οποίων εκδηλώνονται όλο και συχνότερα φαινόμενα επιβολής τους με αγωνιστικές εκδηλώσεις, που περιλαμβάνουν συχνά και βιαιοπραγίες. Στην ουσία, έχομε να κάνομε με παγιωμένες από χρόνια καταστάσεις, που έχουν προκύψει από διαπλεκόμενα πολιτικά, κομματικά και συντεχνιακά συμφέροντα, όπως π.χ. στον χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης, του ποδοσφαίρου ή των μέσων ενημέρωσης. Η ατιμωρησία, ιδιαίτερα στον χώρο του δημοσίου τομέα, επισημαίνεται και καταγγέλλεται από όλα τα θεσμοθετημένα όργανα (το Ελεγκτικό Συνέδριο, τον Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, άλλες Ανεξάρτητες Αρχές, ακόμα και από την Δικαιοσύνη), χωρίς ουσιώδες αποτέλεσμα, καθώς η αδιαφορία και η σιωπηρή στήριξη της κοινωνίας απενεχοποιούν την παραβατικότητα. Φρονούμε συνεπώς ότι ως πρωτεύων στόχος των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών του πολιτικού μας συστήματος και κυρίως των κομμάτων εξουσίας θα πρέπει να αναδειχθεί η συμμόρφωση των ιδίων πρώτων και γεΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

νικά των πολιτών στον νόμο, η αποτελεσματική άσκηση των προβλεπόμενων ή ακόμα και αυστηρότερων κυρώσεων με την ενεργοποίηση της αναγκαίας αλλά και οφειλόμενης συνδρομής των συνδικάτων, την αποδυνάμωση ή ακόμα καλύτερα την αποβολή του κομματισμού στην λειτουργία του κράτους ιδιαίτερα στον χώρο της εκπαίδευσης, και την αποτελεσματική πάταξη της διαφθοράς, η άνθηση της οποίας παραμένει ανεμπόδιστη. Προφανώς οι εμπλεκόμενοι σ’ αυτήν πιστεύουν (μάλλον βάσιμα) ότι, και αν ακόμα αποβληθούν από τις μόνιμες θέσεις τους (πράγμα σπανιότατο), θα απολαύσουν πάντως ανεμπόδιστα τον παράνομο πλουτισμό τους με την ανοχή αν όχι τον κρυφό θαυμασμό ευρέων στρωμάτων της κοινωνίας μας. Η παραγραφή των αδικημάτων, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις επέρχεται με τις αλλεπάλληλες αναβολές της δίκης όπως έχουν προνοήσει κάποιοι καλοπροαίρετοι ή παμπόνηροι νομοθέτες, είναι η χρόνια πληγή δια της οποίας επιστρέφουν στην κοινωνία και στις κρατικές θέσεις της οι αναμφισβήτητα ένοχοι. Παραμένουν ατιμώρητοι και συνεπώς «αθώοι» λόγω παραγραφής και αυτό τους ενθαρρύνει να συνεχίσουν το προσωρινά διακοπέν ανόσιο «έργο» τους. *** Εν προκειμένω θα πρέπει να εξετασθεί εκ βάθρων το ισχύον σύστημα ποινών και κυρώσεων για τους παρανομούντες, ώστε, χωρίς να παραμερίζονται θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες, να ανακτηθεί η ολοένα υποβαθμιζόμενη αποτρεπτικότητα των νομοθετημένων κυρώσεων (π.χ. η μονιμότητα θα πρέπει να παύσει να προστατεύει τους παρανομούντες). Επίσης θα πρέπει να επανεξετασθεί το όλο νομοθετικό πλέγμα προστασίας προσωπικών δεδομένων, οσάκις έχομε παραπομπές σε δίκη και ακόμα περισσότερο οσάκις έχομε καταδικαστικές αποφάσεις. Η παιδαγωγική αποστολή των ποινών και η αποτρεπτική λειτουργία τους με την παρουσία κοινού στο δικαστήριο, που κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα, και την δημόσια ανακοίνωση των αποφάσεων, εξουδετερώνονται με τις συνεχείς απαγορεύσεις κοινολόγησης στοιχείων από το ποινικό μητρώο των καταδικασμένων. Έτσι ελαχιστοποιείται η δημοσιότητα ως μέσο αποτροπής της εγκληματικότητας και παραδειγματισμού προς αποφυγήν και ταυτόχρονα παρέχεται (αθελήτως ελπίζομε) η ευχέρεια στους ήδη βεβαρημένους με καταδίκες να εμφανίζονται ως άμεμπτοι πολίτες και να διευκολύνεται και η συνέχιση της παραβατικής δράστηριότητάς τους και στο μέλλον, είτε ως καθ’ έξιν ή κατ’ επάγγελμα εγκληματίες, είτε για ψυχοπαθολογικούς λόγους, με αποτέλεσμα να μένει απροστάτευτη από αυτούς η κοινωνία. (Αυτό συμβαίνει π.χ. με την μη υποχρέωση παρουσίασης του ποινικού ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

μητρώου από καταχραστές διαχείρισης δημοσίου χρήματος, προκειμένου να εργασθούν σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Όπως επίσης και με τους παιδεραστές, των οποίων δεν επιτρέπεται να ελεγχθεί το ποινικό μητρώο όταν, μετά την αποφυλάκισή τους, αναζητούν εργασία παιδαγωγού, οπότε συνήθως υποτροπιάζουν, κ.ο.κ.). Ο σύντομος για τα βραδυπορούντα ελληνικά δικαστήρια χρόνος παραγραφής των αδικημάτων, σε συνδυασμό με την απερισκέπτως (αν όχι σκοπίμως υπαγορευμένη από τους κατ’ επάγγελμα προστάτες των εγκληματιών) διευκολυνομένη αναβολή των δικών μέχρις ότου επέλθει η παραγραφή, επιτρέπουν την πλήρη ατιμωρησία, ιδιαίτερα στα οικονομικά εγκλήματα, όπου οι δράστες, έχοντας αποκομίσει παράνομο πλουτισμό, έχουν την οικονομική δυνατότητα να μισθώνουν τις πανάκριβες υπηρεσίες έμπειρων και χωρίς ηθικούς φραγμούς δικηγόρων, που δεν διστάζουν να αποκρύπτουν ή παραποιούν την αλήθεια ή και να εξαγοράζουν συνειδήσεις ολιγάριθμων ελπίζω ευάλωτων δικαστών και ενόρκων. Ουσιαστικά έχομε θεσμοθετημένη αρνησιδικία, στην οποία συμβάλλει ο πολλαπλασιασμός των υποθέσεων για τις οποίες πρέπει να αποφανθεί η δικαιοσύνη, με αμετάβλητο τον αριθμό των δικαστών. Επίσης η ευρύτατα διαδεδομένη εξαγορά της ποινής φυλάκισης μέχρι πέντε ετών έναντι του ασήμαντου ποσού των πέντε έως δέκα ευρώ για κάθε ημέρα ποινής (προβλέπονται και υψηλότερα ποσά έως 100 ευρώ ημερησίως, αλλά ουδέποτε επιβάλλονται από τους δικαστές), αναιρεί μέχρι γελοιοποιήσεως την συχνά ακουόμενη ακόμα και από πρωθυπουργικά χείλη διακήρυξη ότι το μαχαίρι θα φθάσει στο κόκκαλο, αφού οι διαπράττοντες οικονομικά κακουργήματα, άρα διαθέτοντες οικονομική άνεση (προκύπτουσα και από την εγκληματική τους δράση,) πληρώνουν το πολύ 3.650 ευρώ για κάθε έτος φυλάκισης και ουδέποτε εγκλείονται στην φυλακή. Ταυτόχρονα θεωρούνται εκτίσαντες την ποινή τους και συνεπώς κυκλοφορούν ως ευϋπόληπτοι πολίτες, αφού η αναφορά στο ότι τιμωρήθηκαν για την παραβατική τους συμπεριφορά απαγορεύεται από την νομοθεσία περί προστασίας ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων. Η τελευταία απεδείχθη ότι έχει εξελιχθεί σε πρόσθετη προστατευτική ασπίδα των εγκληματιών και ως παγίδα σε βάρος της κοινωνίας, η οποία αγνοεί το παρελθόν τους και συνεπώς παραμένει απροστάτευτη από την υποτροπή, ιδιαίτερα των κατ’ επάγγελμα ή καθ’ έξιν αδικοπραγούντων. Η ουσιαστικά θεσπισμένη ατιμωρησία (για την οποία δυστυχώς έχει προνοήσει δι’ εαυτήν πρώτη η πολιτική ηγεσία, καθώς την έχει κατοχυρώσει ακόμα και με αναίσχυντη συνταγματική διάταξη, αλλά και με την 25

ΦΑΚΕΛΛΟΣ νομοθεσία περί ευθύνης υπουργών), ήταν αναπόφευκτο να εκθρέψει την διαφθορά, σε σημείο ώστε η χώρα μας να «διαπρέπει» μονίμως σε όλες τις διεθνείς μετρήσεις των πλέον έγκυρων οργανισμών (ΟΟΣΑ, Διεθνής Διαφάνεια, ΟΗΕ) ως μια από τις πιο επιρρεπείς στην διαφθορά χώρες παγκοσμίως. Ματαίως δε όλα τα αρμόδια θεσμικά όργανα (συνήγορος του πολίτη, γενικός επιθεωρητής δημόσιας διοίκησης, ΜΜΕ, ακόμα και μεμονωμένοι πολιτικοί) διαπιστώνουν και καταγγέλλουν συγκεκριμένα περιστατικά διαφθοράς από δημοσίους υπαλλήλους και όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι παραμένουν ατιμώρητοι ή τους επιβάλλονται κωμικές ποινές για βαρύτατα αδικήματα, και οι οποίοι σχεδόν ποτέ δεν απολύονται ή εκπίπτουν από τα αξιώματά τους χάρις στην κομματική στήριξη, την συντεχνιακή αλληλεγγύη και την μονιμότητα (μόλις προ ημερών η Βουλή σχεδόν ομόφωνα απέρριψε εισαγγελικό αίτημα για άρση ασυλίας αρχηγού κόμματος διωκόμενου για βαρύ αδίκημα). Ακριβώς αυτή η διαφθορά, που παίρνει την μορφή συνεχών εκβιασμών σε βάρος των συναλλασσομένων με το Δημόσιο και τους ΟΤΑ και τον ασύστολο χρηματισμό των δημοσίων λειτουργών είτε επειδή υποκύπτουν στη δωροληψία αλλά κυρίως επειδή απαιτούν το «γρηγορόσημο» ή το κατά Α. Παπανδρέου «δωράκι» έναντι της αβλεψίας ή της συμμετοχής τους στις παρανομίες των δωροδοκούντων, έχει αναδειχθεί και επισήμως καταγγελθεί ως μία από τις κυριώτερες αιτίες για διαβλητά και ασύμφορα εξοπλιστικά προγράμματα, αλλά και για την μη πραγματοποίηση υγιών παραγωγικών επενδύσεων ιδιαίτερα από το ξένο κεφάλαιο. Το φαινόμενο αυτό της διαδεδομένης ανεμπόδιστης, αν όχι προστατευόμενης διαφθοράς από κομματικά και διαπλεκόμενα συμφέροντα, συνδικαλιστικές συντεχνίες, ιδιαίτερα του Δημοσίου και των ΔΕΚΟ, και τα ενθουσιωδώς στηρίζοντα κάθε συλλογική εκβιαστική συμπεριφορά και ασυδότως λαϊκίζοντα μέσα μαζικής επικοινωνίας, παρεμποδίζει ή ματαιώνει κάθε αναγκαία μεταρρυθμιστική προσπάθεια, η οποία αναπόφευκτα οφείλει να εξουδετερώσει αποτελεσματικά αυτές τις παραβατικές συμπεριφορές και να επαναφέρει σε λειτουργία την αποτρεπτικότητα του νόμου και των δικαστικών κυρώσεων. Έκδηλη είναι, επίσης, η ανεπάρκεια και ακαταλληλότητα της ισχύουσας νομοθεσίας. Επίσης διαπιστώθηκε τελευταία διαβλητή εφαρμογή της και στα αφορώντα τις άδειες προς τους κατάδικους και στην διακοπή της προφυλάκισης λόγω παρέλευσης της προθεσμίας. Και στις δύο περιπτώσεις αφέθηκαν ελεύθεροι στυγνοί ή κατ’ επάγγελμα εγκληματίες (π.χ. Ξηρός, Μαζιώτης, Ρούπα, Σακκάς) και αναπόφευκτα συνεχίζουν 26

το εγκληματικό έργο τους, χλευάζοντας ευλόγως την αφέλεια έως βλακεία των νομοθετών και των δικαστών που τους διευκολύνουν σ’ αυτό. *** Το τι θα πρέπει να γίνει είναι προφανές και προκύπτει εκ των προαναφερθέντων. Το τι θα μπορούσε να γίνει είναι πολύ δυσκολώτερο, αφού στις δημοκρατίες παίζει σημαντικό ρόλο το πολιτικό (διάβαζε κομματικό) κόστος, το οποίο μάλιστα στην χώρα μας έχει αναχθεί σε πρωταρχική μέριμνα των κομμάτων και κατά προέκταση των κυβερνήσεων και συχνότατα σε ατομικό επίπεδο. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια συνέβησαν δύο γεγονότα, που διευκόλυναν την καταπολέμηση αυτής της παγιωμένης εκτροπής από την νομιμότητα. Πρώτον: η ουσιαστική χρεωκοπία του κράτους, το οποίο δεν μπορεί πια, παρά την ζωηρή επιθυμία των εκάστοτε κυβερνώντων, να προβαίνει σε κάθε είδους παροχές προς κάθε εκβιαστική συντεχνία, προς διαπλεκόμενα επιχειρηματικά συμφέροντα και στους κομματάρχες που εξασφαλίζουν ψήφους υπέρ των βουλευτών και του κόμματος. Λεφτά δεν υπάρχουν πια. Και δεύτερον: Ο μόνος εφικτός δανεισμός από το εξωτερικό (κύριος τροφοδότης μέχρι προ τετραετίας της σπατάλης και των ελλειμμάτων του δημοσίου) ελέγχεται εφ’ εξής από την τρόϊκα των ξένων δανειστών μας, οι οποίοι υπαγορεύουν την συμπεριφορά των κυβερνώντων. Πολλές από τις υποδείξεις τους, που τις κατοχυρώνουν και δεσμευτικά με τα μνημόνια, κατατείνουν και στην διόρθωση των κακώς κειμένων, ορισμένα από τα οποία περιγράψαμε στο άρθρο αυτό. Κατά κάποιον τρόπο δια της βίας θεσμοθετείται ένα πραγματικό κράτος δικαίου. Οι αντιστάσεις είναι τεράστιες, η πολιτική βούληση της κυβέρνησης είναι του στυλ «τραβάτε με κι ας κλαίω», της δε αντιπολιτεύσεως «κάτω τα χέρια από τα ιερά και όσια των ‘‘δημοκρατικών’’ μας κατακτήσεων», δηλαδή κάτω τα χέρια από το φαύλο κράτος, που άλλοι λίγο, άλλοι πολλοί απομυζούμε, και από τα συντεχνιακά προνόμια των οποίων η αντίσταση είναι λυσσαλέα και κλονίζει την ήδη προβληματική δημοκρατία μας. Είναι πια πιθανόν ότι για μιαν ακόμα φορά είναι στα πρόθυρα της εξουσίας κάποιου είδους και χρώματος δικτατορία, και πάντως η περαιτέρω διάλυση του κράτους, που ακόμα υφίσταται. Πώς αντιμετωπίζεται αυτή η προέχουσα παθογένεια της δημοκρατίας μας, η οποία μάλιστα μονίμως καταγγέλλεται, αξίζει να αποτελέσει θέμα διερεύνησης και συγκεκριμένων προτάσεων, που πιθανότατα θα θίξουν και την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα του ισχύοντος κοινοβουλευτικού συστήματος, ως έχει. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Η Ελλάδα στο ΝΑΤΟ η εμπειρία και οι προοπτικές μιάς εξηκονταετούς σχέσης

ε πρόσφατη ημερίδα της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, ο εισηγητής ρωτήθηκε από σπουδαστή εάν το μέγεθος της χώρας, το γεγονός δηλαδή ότι η Ελλάδα είναι μια μικρή σε έκταση χώρα, επηρεάζει την θέση της στην Ατλαντική Συμμαχία. «Να ξεχάσετε τη λέξη μικρή», ήταν η κατηγορηματική απάντηση του εισηγητή. Για να προσθέσει: «Το μέγεθος της χώρας μας δεν έπαιξε ποτέ ρόλο στην ισότιμη συμμετοχή της στην Ατλαντική Συμμαχία. Σημασία έπαιξε η γεωγραφική της θέση, που ήταν και παραμένει στρατηγική.» Και τα πράγματα είναι ακριβώς έτσι. Η Ελλάδα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1952 για γεωπολιτικούς λόγους. Η διάσταση αυτή δεν έχει αλλάξει, παρά τις πολλές αλλαγές οι οποίες επήλθαν στο διεθνές σύστημα κατά τα εξήντα και πλέον χρόνια της ένταξής μας. Και θα έπρεπε λογικά η διάσταση αυτή να είναι καθοριστική για την διαμόρφωση της πολιτικής της χώρας εντός της Συμμαχίας. Δυστυχώς, το «ενοχικό σύνδρομο» έναντι της αριστεράς οδήγησε τις μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις σε μια πολύ χλιαρή συμμετοχή της χώρας στα δρώμενα της Ατλαντικής Συμμαχίας. Με συνέπεια, γενιές ολόκληρες διπλωματών και αξιωματικών να εμποτισθούν με πολύ έντονο «αντι-ατλαντισμό», και ως εκ τούτου να μην είναι σε θέση ως χειριστές κρίσιμων θεμάτων να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που προσφέρει η ισχυρότερη πολιτικο-στρατιωτική συμμαχία του πλανήτη. Είναι σαφές ότι αυτό θα πρέπει ν’αλλάξει στο πλαίσιο χάραξης μιας νέας εθνικής στρατηγικής. Η νέα εθνική στρατηγική, απαραίτητη για την επιβίωση της Ελλάδας και την έξοδο από την κρίση, θα πρέΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

πει ν’ αξιοποιήσει στο έπακρο τους «πολλαπλασιαστές ισχύος» που προσφέρονται στην χώρα. Η ενεργή συμμετοχή στα δρώμενα της Ατλαντικής Συμμαχίας είναι ένας εξ αυτών. Η στροφή αυτή ασφαλώς θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα κεντρικής πολιτικής απόφασης. Ωστόσο, απαιτείται μια εκ βάθρων μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης των στελεχών της διπλωματικής υπηρεσίας και των ενόπλων δυνάμεων, ώστε να είναι σε θέση να πιστέψουν και να εργασθούν για τον αναπροσανατολισμό των στρατηγικών προτεραιοτήτων. Αυτός είναι ο μόνος δρόμος για να μπορέσει η Ελλάδα να διαδραματίσει τον ρόλο που απορρέει από την γεωγραφική της θέση, σε μια περίοδο πολύ ριζικών αλλαγών για το διεθνές σύστημα, πολλές εκ των οποίων έχουν επέλθει (βλ. «Αραβική Ανοιξη») ή θα επέλθουν, αν κρίνουμε από τα διαδραματιζόμενα στα σύνορά μας (βλ. Τουρκία) ή πολύ κοντά σ’αυτά (βλ. Ουκρανία). Το να έχει η ελληνική εξωτερική και αμυντική πολιτική εγκλωβιστεί στο κοστούμι που θέλουν να της φορέσουν η τρόϊκα και η στενή δημοσιονομική αντίληψη – «χρωστάς άρα είσαι υποτελής» - μόνο περισσότερα δεινά μπορεί να επιφέρει. Η νέα εθνική στρατηγική θα πρέπει να επανακοθορίσει τις προτεραιότητες της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής και τον σχεδιασμό της άμυνας με βάση τις σχέσεις μας με στρατηγικούς εταίρους και συμμαχίες. Η θέση μας στην Μεσόγειο, ο ζωτικός θαλάσσιος χώρος που διαθέτουμε, μαζί με την ναυτοσύνη, η ενεργειακή διάσταση είναι μόνον μερικά από τα προφανή μας πλεονεκτήματα. Μια σοβαρή εθνική προσπάθεια θα πρέπει ν’αναδείξει και τα μη προφανή.

Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

εξωτερική πολιτική & άμυνα

Το ΝΑΤΟ σε νέο γεωπολιτικό τοπίο του Γιάννη Χατζόπουλου

Οι αλλαγές στο διεθνές περιβάλλον ι σημαντικές αλλαγές στο διεθνές περιβάλλον έχουν δημιουργήσει ένα καινούργιο τοπίο, αυξάνοντας την ανάγκη για μία ισχυρή πολιτική ασφαλείας και άμυνας. Οι ασύμμετρες απειλές, η οικονομική κρίση που έχει σοβαρή επίπτωση στους αμυντικούς προϋπολογισμούς τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική και η μετατόπιση του γεωστρατηγικού ενδιαφέροντος των Ηνωμένων Πολιτειών προς την περιοχή του Ειρηνικού, δημιουργούν νέες συνθήκες, κάτω από τις οποίες το ΝΑΤΟ καλείται να παραμείνει αξιόμαχο, ιδιαίτερα μετά την επικείμενη αποχώρησή του από το Αφγανιστάν τον ερχόμενο Δεκέμβριο. Παράλληλα, η πάντοτε επίκαιρη απειλή της τρομοκρατίας και η ανάγκη για μια αποτελεσματική πολιτική ασφαλείας, οδηγούν το ΝΑΤΟ στην αναπροσαρμογή των στόχων και των προτεραιοτήτων του, καθώς και την διεύρυνση των συνεργασιών. Συνεπώς, η διατήρηση της υπεροχής του ΝΑΤΟ στο πεδίο των αμυντικών μέσων και δυνατοτήτων, εν μέσω οικονομικών δυσχερειών και περικοπών των αμυντικών δαπανών, αποτελεί την τρέχουσα περίοδο, άμεση προτεραιότητα για το ΝΑΤΟ. Η Συμμαχία πρέπει να επενδύσει στην βελτίωση των δυνατοτήτων της για να αντιμετωπίσει νέους κινδύνους και νέες προκλήσεις: την τρομοκρατία, την πειρατεία, τις επιθέσεις στον κυ-

βερνοχώρο, τους θανάτους και την κακοποίηση των γυναικών και των παιδιών εν καιρώ πολέμου. Η πολιτική «ανοιχτών θυρών» και συνεργασιών To NATO δίνει σήμερα έμφαση στην διεύρυνση των συνεργασιών και είναι ανοιχτό στην ένταξη νέων μελών-κρατών, ακολουθώντας την πολιτική ανοιχτών θυρών (open door policy). Η νέα στρατηγική αντίληψη του ΝΑΤΟ, που εγκρίθηκε κατά την Σύνοδο Κορυφής της Λισσαβώνας τον Νοέμβριο του 2010, επιβεβαίωσε την δέσμευση των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ, ότι η πόρτα του Οργανισμού παραμένει ανοικτή σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα που είναι σε θέση να αναλάβει τις δεσμεύσεις και τις υποχρεώσεις του μέλους και να συμβάλει στην ασφάλεια του δυτικού κόσμου. Η απόφαση για πρόσκληση μιας χώρας για ένταξη στο ΝΑΤΟ λαμβάνεται από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο, βάσει της συναίνεσης μεταξύ όλων των κρατών μελών της Συμμαχίας. Το ΝΑΤΟ έχει σήμερα τρεις υποψήφιες χώρες, που ξεκίνησαν τις διαδικασίες για ένταξη στη συμμαχία: την Βοσνία- Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο και την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Η ένταξη της τελευταίας αναβλήθηκε ομόφωνα λόγω της διαφωνίας της με την Ελλάδαστο θέμα της ονομασίας της. Επίσης, ένα ακόμα υποψήφιο μέλος είναι η ΓεωρΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

γία, που έχει λάβει υποσχέσεις για μελλοντική ένταξη στο ΝΑΤΟ κατά την διάρκεια της συνόδου κορυφής του 2008 στο Βουκουρέστι. Από τις υποψήφιες χώρες, το Μαυροβούνιο βρίσκεται πιο κοντά στην ένταξή του στη Συμμαχία. Το πρόγραμμα «Σύμπραξη για την Ειρήνη» (PfP) θεωρείται το επιχειρησιακό κομμάτι της ευρωατλαντικής συνεργασίας. Το πρόγραμμα βασίζεται σε μεμονωμένες διμερείς σχέσεις μεταξύ κάθε χώρας εταίρου και του ΝΑΤΟ, ενώ κάθε χώρα μπορεί να επιλέξει τον βαθμό της συμμετοχής της. Επίσης, το Ευρω-Ατλαντικό Συμβούλιο Σύμπραξης (EAPC) θεσπίστηκε για πρώτη φορά στις 29 Μαΐου 1997, και αποτελεί ένα φόρουμ για την τακτική του συντονισμού, της διαβούλευσης και του διαλόγου μεταξύ των πενήντα συμμετεχόντων κρατών. H πολιτική ασφαλείας του ΝΑΤΟ εν καιρώ κρίσης Το ΝΑΤΟ, προκειμένου να αντιμετωπίσει τα πιθανά προβλήματα από την μείωση των αμυντικών δαπανών, υιοθέτησε την πρωτοβουλία “Chicago Defence Package”, κατά την διάρκεια της Συνόδου Κορυφής στο Σικάγο (20-21 Μαΐου 2012). Στόχος της πρωτοβουλίας είναι η ανάληψη δέσμευσης εκ μέρους των κρατών-μελών της Συμμαχίας για την διατήρηση των ήδη διαθέσιμων αμυντικών μέσων και δυνατοτήτων, καθώς και την απόκτηση νέων, την προσεχή δεκαετία και αλλά και μετά το τέλος αυτής. Βασικές παραμέτρους του “Chicago Defence Package” αποτελούν η «Έξυπνη Άμυνα» (“Smart Defence”) και η «Πρωτοβουλία Συνδεδεμένων Δυνάμεων» (“Connected Forces Initiative”). Η «έξυπνη άμυνα» είναι η απάντηση του ΝΑΤΟ στην συρρίκνωση των αμυντικών προυπολογισμών. Στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, οι κυβερνήσεις εφαρμόζουν δημοσιονομικούς περιορισμούς για την αντιμετώπιση της ύφεσης, η οποία έχει σημαντικές επιπτώσεις στις αμυντικές δαπάνες. Επίσης, κατά την διάρκεια της ύφεσης, το περιβάλλον ασφαλείας της Συμμαχίας έχει γίνει πιο απρόβλεπτο. Η κρίση στην Λιβύη είναι ένα πρόσφατο παράδειγμα. Παράλληλα, αυξάνεται η ανάγκη για σύγχρονα αμυντικά συστήματα και εγκαταστάσεις, καθώς και για λιγώτερη εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείε,ς με στόχο να υπάρχει δίκαιη κατανομή του βάρους της άμυνας. Το ΝΑΤΟ ενθαρρύνει τους Συμμάχους να συνεργαστούν για την ανάπτυξη , την απόκτηση και την διατήρηση των στρατιωτιΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

κών δυνατοτήτων στα πλαίσια του νέου στρατηγικού του δόγματος. Πρωταρχικός στόχος του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν είναι να επιτρέψει τις αφγανικές αρχές να παρέχουν αποτελεσματική ασφάλεια σε όλη την χώρα. Από τον Αύγουστο του 2003, η ΝΑΤΟϊκή Διεθνής Δύναμη Βοήθειας για την Ασφάλεια ( ISAF) έχει διεξαγάγει επιχειρήσεις ασφαλείας, ενώ, στα πλαίσια των καθηκόντων της, έχει αναλάβει την κατάρτιση και την ανάπτυξη των Αφγανικών Εθνικών Δυνάμεων Ασφαλείας (ANSF ). Η μετάβαση στην πλήρη ευθύνη της ασφαλείας από τις αφγανικές αρχές, αναμένεται να ολοκληρωθεί τον Δεκέμβριο του 2014, με το τέλος της αποστολή της ISAF. Κατόπιν, το ΝΑΤΟ θα στείλει μια αποστολή για να εκπαιδεύει, να συμβουλεύει και να επικουρεί τις αφγανικές δυνάμεις, με στόχο να συνεχίσει να στηρίζει την ανάπτυξη και την διατήρηση των αφγανικών δυνάμεων ασφαλείας και των θεσμικών οργάνων . Μετά το 2014, το ΝΑΤΟ αναμένεται να ρίξει το βάρος στην επιχειρησιακή ετοιμότητα. Για να επιτευχθεί αυτό, οι ηγέτες των κρατών μελών έχουν θέσει τον στόχο των « Δυνάμεων του ΝΑΤΟ 2020». Πρόκειται για τις σύγχρονες, καλά συνδεδεμένες δυνάμεις, που είναι κατάλληλα εξοπλισμένες και εκπαιδευμένες. Η Πρωτοβουλία Συνδεδεμένων Δυνάμεων ( CFI) θα βοηθήσει στην διατήρηση της ετοιμότητας του ΝΑΤΟ, μέσω της εκπαίδευσης, των αυξημένων στρατιωτικών ασκήσεων και της καλύτερης χρήσης της τεχνολογίας. Η πολιτική ασφαλείας στον κυβερνοχώρο Στην εποχή της αυξανόμενης εξάρτησης από την τεχνολογία και το διαδίκτυο, το ΝΑΤΟ καλείται να αντιμετωπίσει το ευρύ φάσμα των απειλών στον κυβερνοχώρο με στόχο τα δίκτυα της Συμμαχίας σε καθημερινή βάση. Σύμφωνα με την Διακήρυξη της Διάσκεψης Κορυφής του Σικάγο, η αυξανόμενη πολυπλοκότητα των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο καθιστά την προστασία των πληροφοριών και των συστημάτων επικοινωνίας επιτακτικό καθήκον για το ΝΑΤΟ. Ήδη από τον Ιούνιο του 2011, το ΝΑΤΟ υιοθέτησε μια νέα πολιτική άμυνας στον κυβερνοχώρο. Αυτή η πολιτική επαναλαμβάνει ότι η προτεραιότητα είναι η προστασία του δικτύου του ΝΑΤΟ, αλλά ότι κάθε συλλογική ανταπόκριση της άμυνας υπόκειται σε απόφαση του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου, του βασικού πολιτικού οργάνου λήψης αποφάσεων του ΝΑΤΟ. Η αναθεωρημένη πολιτική προσφέρει μια συντονισμένη προ29

εξωτερική πολιτική & άμυνα σέγγιση για την άμυνα στον κυβερνοχώρο, σε ολόκληρη την Συμμαχία. Η έκθεση επικεντρώνεται στις δυνατότητες για την καλύτερη ανίχνευση, την πρόληψη και την αντιμετώπιση των απειλών στον κυβερνοχώρο κατά των δικτύων του ΝΑΤΟ. Όλες οι δομές της Συμμαχίας θα πρέπει να τεθούν υπό κεντρικό σύστημα προστασίας στον κυβερνοχώρο, για να ασχοληθεί με την τεράστια ποικιλία των διαδικτυακών απειλών, ενσωματώνοντας τις αμυντικές απαιτήσεις στην Διαδικασία Αμυντικού Σχεδιασμού του ΝΑΤΟ. Με αυτό τον τρόπο, οι Σύμμαχοι θα εξασφαλίσουν ότι οι κατάλληλες δυνατότητες άμυνας στον κυβερνοχώρο θα συμπεριληφθούν ως μέρος του προγραμματισμού τους για την προστασία των υποδομών πληροφοριών. Επίσης, η αναθεωρημένη πολιτική άμυνας στον κυβερνοχώρο προβλέπει επίσης τηνν συνεργασία του ΝΑΤΟ με τις χώρες εταίρους, τους διεθνείς οργανισμούς, τον ιδιωτικό τομέα και τον ακαδημαϊκό κόσμο. Η μάχη εναντίον της τρομοκρατίας Η τρομοκρατία αποτελεί μια ιδιαίτερα σοβαρή απειλή για την ασφάλεια των κρατών-μελών της Συμμαχίας αλλά και του υπόλοιπου κόσμου. Το ΝΑΤΟ, στον αγώνα για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, δίνει έμφαση στην βελτίωση της ευαισθητοποίησης των απειλών, και την ετοιμότητα,την ανάπτυξη κατάλληλων ικανοτήτων και την ενίσχυση της δέσμευσης με τις χώρες εταίρους και τους διεθνείς οργανισμούς. Μετά την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, το ΝΑΤΟ επικαλέστηκε για πρώτη φορά το Άρθρο 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτων, που κάνει λόγο για συλλογική άμυνα. Η Συμμαχία συμβάλλει στον αγώνα της διεθνούς κοινότητας κατά της τρομοκρατίας με διάφορους τρόπους. Πρώτον, το ΝΑΤΟ έχει την ικανότητα, μέσω των διαβουλεύσεων μεταξύ των κρατών μελών του, να μετατρέψει τις συζητήσεις σε συλλογικές αποφάσεις και δράσεις. Δεύτερον, διαθέτει τα αναγκαία στρατιωτικά και πολιτικά μέσα που μπορούν να συμβάλουν στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την διαχείριση των συνεπειών μιας επίθεσης . Τέλος, το ΝΑΤΟ συνεργάζεται ως μέρος ενός πολύ μεγάλου δικτύου συνεργασιών που αφορούν άλλα κράτη και διεθνείς οργανισμούς. Η δημιουργία του Τμήματος Αναδυόμενων Προκλήσεων Ασφάλειας στα κεντρικά γραφεία του ΝΑΤΟ, τον Αύγουστο του 2010, έδειξε την πρόθεση της Συμμαχίας να αντιμετωπίσει ένα αυξανόμενο φάσμα των μη παραδο30

σιακών προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας. Γ’ι αυτόν τον λόγο δημιουργήθηκε η Μονάδα Πληροφοριών του ΝΑΤΟ (ILU), η οποία έχει οδηγήσει σε μια βελτίωση της ροής της ανάλυσης της τρομοκρατίας στο Βορειοατλαντικό Συμβούλιο. Η επιχείρηση κατά της πειρατείας στην Σομαλία Ένας άλλος στρατηγικός στόχος του ΝΑΤΟ είναι η καταπολέμηση της πειρατείας. Η πειρατεία στον Κόλπο του Άντεν, στα ανοικτά του Κέρατος της Αφρικής και του Ινδικού Ωκεανού, υπονομεύει τις διεθνείς ανθρωπιστικές προσπάθειες στην Αφρική και την ασφάλεια της Διώρυγας του Σουέζ. Σήμερα, το ΝΑΤΟ, με την επιχείρηση «Ωκεάνια Ασπίδα» (Ocean Shield), συμβάλλει επίσης στην παροχή ασφάλειας της ναυσιπλοΐας στην περιοχή και βοηθά στην μείωση του συνολικού ποσοστού επιτυχίας πειρατικής επίθεσης. Η τελευταία έχει μειωθεί σημαντικά από τότε που ξεκίνησαν οι πολυεθνικές επιχειρήσεις. Επίσης, το ΝΑΤΟ έχει δημιουργήσει δίκτυο συνεργασιών για την αντιμετώπιση των νέων τακτικών της πειρατείας. Τέλος, η Συμμαχία διεξάγει τις δραστηριότητες αντι- πειρατείας σε πλήρη συμπληρωματικότητα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πολιτική προστασίας γυναικών και παιδιών σε εμπόλεμες περιόδους Στους στρατηγικούς στόχους του ΝΑΤΟ, ιδιαίτερα σημαντική θέση κατέχει η προστασία των γυναικών και των παιδιών κατά την διάρκεια των πολέμων, με την υποστήριξη της εφαρμογής του ψηφίσματος των Ηνωμένων Εθνών, του Συμβουλίου Ασφαλείας ( ΣΑΗΕ) 1325 , το οποίο εγκρίθηκε τον Οκτώβριο του 2000 . Η Απόφαση 1325 του ΣΑΗΕ αναγνωρίζει τον δυσανάλογο αντίκτυπο που έχουν ο πόλεμος και οι συγκρούσεις στις γυναίκες και τα παιδιά , και υπογραμμίζει το γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν ιστορικά μείνει έξω από τις ειρηνευτικές διαδικασίες και τις προσπάθειες σταθεροποίησης . Παράλληλα, ζητεί την πλήρη και ισότιμη συμμετοχή των γυναικών σε όλα τα επίπεδα, σε θέματα που κυμαίνονται από την πρόληψη της πρόωρης σύγκρουσης στην ανασυγκρότηση μετά τις συγκρούσεις, την ειρήνη και την ασφάλεια. Τα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ ανταποκρίθηκαν στην απόφαση 1325 του ΣΑΗΕ, υιοθετώντας μια γενική πολιτική το 2007. Πέντε χρόνια αργότερα, τον Αύγουστο ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

του 2012, μετά από πρόταση που έκανε η κυβέρνηση της Νορβηγίας, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ διόρισε έναν Ειδικό Εκπρόσωπο για τις γυναίκες, την ειρήνη και την ασφάλεια, στην έδρα του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες. Η Απόφαση 1325 του ΣΑΗΕ και τα σχετικά ψηφίσματα έχουν τεθεί σε εφαρμογή σε ΝΑΤΟϊκές επιχειρήσεις και αποστολές . Συγκεκριμένα, η Συμμαχία έχει ορίσει συμβούλους των δύο φύλων στις Στρατηγικές Διοικήσεις Επιχειρήσεων και Μετασχηματισμού, καθώς και στο Αφγανιστάν και το Κόσοβο, ώστε να περιορίσουν τις επιπτώσεις των επιχειρήσεων στις γυναίκες και τα παιδιά. Οι ηγέτες των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ αποφάσισαν, στην Σύνοδο Κορυφής του Σικάγο το Μάϊο του 2012, να ξεκινήσει η ανασκόπηση των πρακτικών συνεπειών της απόφασης 1325 του ΣΑΗΕ για την διεξαγωγή ΝΑΤΟϊκών επιχειρήσεων και αποστολών, και το Σκανδιναβικό Κέντρο για την Ισότητα στις Στρατιωτικές Επιχειρήσεις συμφώνησε να αναλάβει αυτό το έργο. Το ΝΑΤΟ συνεργάζεται με τις χώρες εταίρους και με άλλους διεθνείς οργανισμούς σχετικά με τις γυναίκες , την ειρήνη και τα θέματα ασφαλείας . Η Συμμαχία προωθεί το θέμα της προστασίας των γυναικών, με την μεγαλύτερη χρήση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι γυναίκες στα πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα , και με την βελτίωση της συνεργασίας με τις χώρες εταίρους και άλλους διεθνείς οργανισμούς. Το ΝΑΤΟ και οι προκλήσεις των καιρών Το ΝΑΤΟ καλείται σήμερα να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες προκλήσεις του διεθνούς περιβάλλοντος ασφαλείας κάτω από τις αντίξοες οικονομικές συνθήκες. Η αποχώρηση των δυνάμεών του από το Αφγανιστάν το 2014, μετατοπίζει το κέντρο βάρους από την ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

επιχειρησιακή εμπλοκή στην επιχειρησιακή ετοιμότητα. Επιπλέον, βάσει της νέας στρατηγικής αντίληψης του ΝΑΤΟ, που υιοθετήθηκε το 2010, οι τρεις κύριες προτεραιότητες της Συμμαχίας την επόμενη δεκαετία είναι η συλλογική άμυνα, η διαχείριση κρίσεων και η ενδυνάμωση της συνεργασίας με τα κράτη μέλη της, τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Η επιτυχής αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων ασφα-

λείας απαιτεί όχι μόνον την χρήση στρατιωτικών μέσων αλλά και την συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα Ηνωμένα Έθνη αλλά και άλλους σημαντικούς παίκτες της διεθνούς γεωπολιτικής ‘σκακιέρας’, την Ρωσσία, την Κίνα και την Ινδία. Το ΝΑΤΟ, διαθέτοντας ευελιξία και λειτουργικότητα και κάνοντας σωστή χρήση των πολιτικο-στρατιωτικών μέσων και της τεχνολογίας, θα υλοποιήσει την αποστολή του, δηλαδή την προάσπιση της παγκόσμιας ειρήνης και την ασφάλεια του δυτικού κόσμου.

εξωτερική πολιτική & άμυνα

Η τουρκική απειλή περιορίζει την δυνατότητα συμβολής της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ της Μαρίνας Σκορδέλη *

μέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο καταλυτικός παράγων για την διαμόρφωση της πολιτικής ασφαλείας και άμυνας της Ελλάδας και για τους γενικώτερους διεθνείς προσανατολισμούς της, ήταν το αποτέλεσμα του Εμφυλίου Πολέμου. Η παράταξη που αναδείχθηκε νικήτρια, έπρεπε να αναζητήσει συμμάχους στο στρατόπεδο που θεωρούσε ότι θα της παρείχε ασφάλεια έναντι του εχθρού που μόλις είχε αντιμετωπίσει. Η στάση των τριών βορείων γειτόνων της Ελλάδας, κατά την διάρκεια του Εμφυλίου, ενίσχυαν την ανασφάλεια. Οι σοβιετικές βλέψεις για την απόκτηση ναυτικής βάσης στα Δωδεκάνησα, που διαφάνηκαν κατά τις διαβουλεύσεις σχετικά με την παραχώρησή τους στην Ελλάδα, σε συνδυασμό με τις σοβιετικές διεκδικήσεις για το καθεστώς των Στενών, αποκάλυπταν τους στόχους της ΕΣΣΔ για παρουσία στη Μεσόγειο. Οι ανησυχίες αυτές οδήγησαν την Ελλάδα στην υποβολή αίτησης για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Όπως και στην περίπτωση της Τουρκίας, στο ενδεχόμενο αυτό αντέδρασε τόσο η Βρεταννία, που προτιμούσε την συμμετοχή των δύο χωρών σε μια μεσογειακή συμμαχία υπό τον έλεγχό της, όσο και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που δεν επιθυμούσαν την επέκταση της Συμμαχίας σε μια ζώνη που θεωρούσαν επικίνδυνη. Η ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ επετεύχθη τελικώς, μετά από αμερικανική παρέμβαση, τον Φεβρουάριο 1952. Παράλληλα, η εγκατάσταση αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα, η συμμετοχή της χώρας στον πόλεμο στην Κορέα, η τριμερής συμμαχία με την Τουρκία και την Γιουγκοσλαυία, μαρτυρούν την προτεραιότητα που είχε αποκτήσει η σύνταξη με το δυτικό συνασπισμό στους ελληνικούς αμυντικούς σχεδιασμούς. Την περίοδο αυτή, το ελληνικό αμυντικό δόγμα έθετε ως κυριώτερο εχθρό τον από 32

βορρά κίνδυνο, τα κομμουνιστικά δηλαδή κράτη βορείως της Ελλάδας. Για τους στρατηγικούς σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ, η Ελλάδα, έχοντας κοινά σύνορα με τρία κομμουνιστικά κράτη – την Αλβανία, την Γιουγκοσλαυία, αλλά κυρίως την Βουλγαρία – θα μπορούσε, σε μια πιθανή επέμβαση του ανατολικού μπλοκ, να αναλάβει την καθυστέρηση της καθόδου των δυνάμεών του. Η ελληνκη Μακεδονία, μαζί με την ελληνική και τουρκική Θράκη και τα Στενά, σχημάτιζαν ένα τόξο, όπου, κατά τους νατοϊκούς σχεδιασμούς, θα έπρεπε να ανακοπεί πιθανή κάθοδος εχθρικών δυνάμεων στο Αιγαίο. Σε μια ενδεχόμενη επίθεση για την κατάληψη των Στενών μέσω Βουλγαρίας, δυνάμεις από την Ελλάδα θα δημιουργούσαν αντιπερισπασμό. Η Ελλάδα παρείχε, επίσης, την δυνατότητα ελέγχου του θαλάσσιου και εναέριου ανεφοδιασμού της ΝΑ πτέρυγας, αλλά και των θαλάσσιων επικοινωνιών στην Ανατολική Μεσόγειο, οδού ζωτικής σημασίας για το εμπόριο με την Δύση. Στο πλαίσιο αυτό, ο ρόλος της Κρήτης ήταν κεντρικός. Επιπλέον, η θαλάσσια και εναέρια επικοινωνία των συμμάχων με την Τουρκία ήταν δυνατή μόνον μέσω Ελλάδας. Με την ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ, ενεργοποιήθηκε στην Θεσσαλονίκη ένα στρατηγείο υπαγόμενο στο LANDSOUTHEAST, το Thessaloniki Advanced Command Post, ενώ στην Αθήνα ανατέθηκε η διοίκηση των ναυτικών δυνάμεων Ανατολικής Μεσογείου υπό τον COMEDEAST, που ήταν ο αρχηγός ΓΕΝ. Στο πλαίσιο του δόγματος των «μαζικών αντιποίνων», η Ελλάδα φιλοξενούσε επιχειρησιακές βάσεις για το ενδεχόμενο επίθεσης κατά των ανατολικών δυνάμεων, αλλά και βάσεις παρακολούθησης των εχθρικών κινήσεων, σταθμούς τηλεπικοινωνιών και λογιστικής υποΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

στήριξης. Η υποστήριξη του Έκτου Στόλου και η παρακολούθηση του Αιγαίου αποτελούσαν τις βασικές αποστολές των βάσεων που δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα. Με την υιοθέτηση του δόγματος της «ευέλικτης ανταπόδοσης» από το ΝΑΤΟ, το 1967, ένας πιθανός πόλεμος μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων θα αποκτούσε μεγαλύτερη χρονική διάρκεια, αποδίδοντας επιπρόσθετη στρατηγική σημασία στον ελληνικό χώρο. Στην αύξηση της σημασίας αυτής συνέβαλε και η εμφάνιση στην Μεσόγειο αμερικανικών υποβρυχίων που διέθεταν πυρηνικούς πυραύλους και σοβιετικών πολεμικών πλοίων. Ωστόσο, οι εξελίξεις που ακολούθησαν, επηρέασαν τους σχεδιασμούς αυτούς τόσο για την Ελλάδα όσο και για το ΝΑΤΟ. Τα προβλήματα που ανέκυψαν στις σχέσεις μεταξύ Άγκυρας και Αθήνας, έθεσαν ως πρωταρχικό για την Ελλάδα τον εξ ανατολών κίνδυνο έναντι του από βορρά, μετατρέποντας τον αμυντικό σχεδιασμό της χώρας. Τα γεγονότα του 1955 θέτουν για πρώτη φορά σε αμφισβήτηση τη νατοϊκή επιλογή. Η ουδέτερη στάση των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ απέναντι στα γεγονότα αυτά είχε πολύ κακό αντίκτυπο στην ελληνική κοινή γνώμη. Η ελληνική κυβέρνηση εκδήλωσε την δυσαρέσκειά της απέχοντας από την εκπλήρωση συμμαχικών της υποχρεώσεων, αρνούμενη στις ΗΠΑ χρήση των βάσεών τους στην Ελλάδα για επέμβαση στην Μέση Ανατολή, περιορίζοντας το δικαίωμα ετεροδικίας για τους Αμερικανούς στρατιωτικούς και αναπτύσσοντας διπλωματικές επαφές με αδέσμευτα κράτη και με την ίδια την ΕΣΣΔ. Η προτεραιότητα της τουρκικής απειλής κερδίζει έτσι σταδιακά έδαφος. Από την δεκαετία του 1960, οι εξελίξεις στο Κυπριακό προκαλούν συνεχείς εντάσεις με την Άγκυρα και έχουν αντίκτυπο στην ελληνική μειονότητα στην Τουρκία. Παράλληλα, η τελευταία εγείρει σταδιακά ζητήματα στο Αιγαίο. Αποκορύφωμα όλων αυτών θα είναι η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, το 1974. Διαμαρτυρόμενη για την ανοχή που επέδειξαν οι Σύμμαχοι απέναντι στην εισβολή, η Ελλάδα αποσύρει τις δυνάμεις της από το αμυντικό σκέλος του ΝΑΤΟ, για να επανενταχθεί σ’ αυτό το 1980. Η εξ ανατολών απειλή τίθεται τελικά ως το βασικώτερο αντικείμενο του ελληνικού αμυντικού δόγματος. Μέχρι σήμερα, και παρά το γεγονός ότι, για το ΝΑΤΟ, την σοβιετική απειλή διαδέχθηκαν νέες προκλήσεις ασφαλείας, για την Ελλάδα, πέρα από αυτές ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

τις προκλήσεις, παραμένει και η ανάγκη προσανατολισμού του αμυντικού της δόγματος προς ανατολάς. Η δέσμευση δυνάμεων για την αντιμετώπιση της απειλής κατά της εδαφικής της ακεραιότητας περιορίζει τις δυνατότητες συνδρομής της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ. Τα ζητήματα που εγείρει η Τουρκία και στο πλαίσιο της Συμμαχίας, όπως αναθεώρηση των ζωνών επιχειρησιακού ελέγχου στο Αιγαίο και αποστρατικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, επιβάλλουν στην Ελλάδα μία ατζέντα συνεχούς υπεράσπισης των κυριαρχικών της δικαιωμάτων εντός του ΝΑΤΟ και αποστερούν την Συμμαχία από σημαντικές υποδομές και δυνα-

τότητες.Οι συνέπειες όλων αυτών παραμένουν αισθητές, τόσο για την επιχειρησιακή ετοιμότητα του ΝΑΤΟ στην περιοχή όσο και για την δυνατότητα της Ελλάδας να παίξει ρόλο. Η άρση των εμποδίων αυτών θα είχε πολλαπλά οφέλη τόσο για τη Συμμαχία όσο και για την χώρα μας, αφού θα επέτρεπε την ενεργότερη ενασχόληση της Ελλάδας με τις νέες απειλές ασφάλειας στην περιοχή μας. * Η κ.Μαρίνα Σκορδέλη είναι Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων και Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει διατελέσει Σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή. 33

εξωτερική πολιτική & άμυνα

Η πρώτη διεύρυνση του ΝΑΤΟ έγινε με την ταυτόχρονη ένταξη της Ελλάδας και της Τουρκίας της Εκάβης Αθανασοπούλου *

απόφαση του Βόρειου Ατλαντικού Συμβουλίου (15 Οκτωβρίου 1951) να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ η Ελλάδα και η Τουρκία, σήμαινε την προέκταση της αμερικανικής «ομπρέλας» στρατιωτικής προστασίας στην ανατολική Μεσόγειο, δυόμισι χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού. Η ένταξη των δύο χωρών σηματοδοτούσε την πρώτη διεύρυνση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας και αντανακλούσε την δραματική εξέλιξη των αντιλήψεων ασφαλείας των ΗΠΑ, υπό από την επίδραση του πολέμου της Κορέας (Ιούνιος 1950). Ήδη από τα τέλη του 1949, η επιτυχημένη δοκιμή έκρηξης ατομικής βόμβας από τους Σοβιετικούς και η επικράτηση των κομμουνιστών στην Κίνα είχαν οδηγήσει τον Αμερικανό πρόεδρο Truman να ζητήσει την επανεξέταση της εθνικής πολιτικής ασφαλείας. Έτσι, τον Απρίλιο του 1950, το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΠΑ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, ενώ οι Σοβιετικοί ανέπτυσσαν τις στρατιωτικές δυνατότητές τους, τα αμερικανικά στρατιωτικά προγράμματα ήταν επικινδύνως ανεπαρκή. Γι’ αυτό και εισηγήθηκε σημαντική αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, συμπεριλαμβανομένου και του εξοπλισμού των συμμάχων. Το ξέσπασμα εχθροπραξιών στην Κορέα επιτάχυνε την διαδικασία αποφάσεων και η παραπάνω εισήγη34

ση εγκρίθηκε ως επίσημη πολιτική. Σε πρακτικά μεγέθη, αυτό σήμαινε ότι ο αμυντικός προϋπολογισμός των ΗΠΑ θα τριπλασιαζόταν για το οικονομικό έτος του 1951. Για πρώτη φορά μετά την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, τα διεθνή συμφέροντα ασφαλείας των ΗΠΑ εκφράζονταν και με ουσιαστικά στρατιωτικά μεγέθη. Η νέα αμερικανική στρατηγική ασφαλείας έγινε αμέσως αισθητή εντός της Βορειοατλαντικής συμμαχίας. Καθώς η εμπλοκή αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων με κινεζικές δυνάμεις στην Κορέα ενίσχυσε στην Ουάσιγκτων την ανησυχία ότι η Μόσχα πιθανώς θα διακινδύνευε έναν γενικευμένο πόλεμο, εντατικοποιήθηκαν οι προσπάθειες ενίσχυσης της αμυντικής προετοιμασίας του ΝΑΤΟ. Μέσα σε αυτό το ευρύτερο περιβάλλον, το Βόρειο Ατλαντικό Συμβούλιο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι εάν, μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, η Μόσχα αποφάσιζε να κινηθεί εναντίον της δυτικής Ευρώπης, η εισβολή στην Γιουγκοσλαυία θα ήταν απαραίτητη. Επομένως, συμπλήρωνε το State Department, οι Σοβιετικοί θα έπρεπε να καταστήσουν ουδέτερες και/ή να καταστρέψουν τις γιουγκοσλαυοελληνο-τουρκικές δυνάμεις. Επομένως, η ιδέα ότι η Ελλάδα, η Τουρκία και η Γιουκοσλαυία μπορούσαν να αποτελέσουν την πρώτη ασπίδα προστασίας της δυτικής Ευρώπης από μια σοβιΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

ετική επίθεση μέσω της νοτιοανατολικής Ευρώπης και να συντελέσουν στην καλύτερη οργάνωση της δυτικοευρωπαϊκής άμυνας, άρχισε να αναπτύσσεται στους κύκλους της αμερικανικής ηγεσίας. Με λίγα λόγια, οι Αμερικανοί, στην προσπάθειά τους να οργανώσουν έναν στρατό για την άμυνα της δυτικής Ευρώπης, αντιμετώπιζαν το ανυπέρβλητο πρόβλημα ότι αυτός δεν θα μπορούσε να αποκτήσει αξιόλογο μέγεθος κατά την διάρκεια του 1951. Έτσι άρχισε να εστιάζεται η προσοχή τους στο ότι στην νοτιοανατολική Ευρώπη υπήρχαν τρεις μεγάλοι στρατοί σοβαρής μαχητικής ικανότητας και υψηλού ηθικού, που τουλάχιστον θα αποτελούσαν απειλή για την σοβιετική πτέρυγα και θα οδηγούσαν στην ακινητοποίηση σημαντικού αριθμού σοβιετικών και δορυφορικών τους μεραρχιών. Επιπλέον, εάν εξοπλίζονταν κατάλληλα, θα μπορούσαν ακόμη και να αναλάβουν προσωρινά την επίθεση, ώστε να ανακουφίσουν την πίεση στη δυτική Ευρώπη σε μια κρίσιμη στιγμή. Έτσι η Ουάσιγκτων άρχισε να θεωρεί μια συμμαχία με την Τουρκία και την Ελλάδα απαραίτητη, έτσι ώστε να συντονισθεί ο στρατηγικός τους σχεδιασμός με τον αμυντικό σχεδιασμό στην δυτική Ευρώπη (αλλά και στην Μέση Ανατολή), καθώς η Άγκυρα έθετε μια τέτοια συμμαχία ως quid pro quo για την πλήρη στρατιωτική συνεργασία της με τις ΗΠΑ. Για τις ΗΠΑ ο ταχύτερος και ευκολώτερος τρόπο για την υλοποίηση μιας τέτοιας συμμαχίας ήταν δια μέσου του ΝΑΤΟ. Η ένταξη της Ελλάδας και της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, αντικατόπτριζε την ισχύ που είχαν ήδη αποκτήσει οι ΗΠΑ στην δυτική Ευρώπη. Η Ολλανδία, μαζί με τις σκανδιναυϊκές χώρες, είχαν εκφράσει μεγάλη απροθυμία ως προς την ένταξη των δύο χωρών, και κυρίως της Τουρκίας. Το βασικό τους επιχείρημα ήταν ότι η διεύρυνση αυτή αντιτίθετο στην γενεσιουργό ιδέα της συμμαχίας, δηλαδή την ύπαρξη μιας πολιτισμικής βορειοαντλαντικής κοινότητας. Το επιχείρημα δεν μετακίνησε τους Αμερικανούς, οι οποίοι είχαν αποφασίσει να θυσιάσουν την ιδέα της πολιτισμικής κοινότητας στο βωμό των απαιτήσεων των στρατηγικών τους συμφερόντων, όπως αυτά προέκυπταν από την ανάλυση των νέων δεδομένων. Οι προαναφερθείσες χώρες αισθάνθηκαν ότι είχαν γίνει παίγνια των μεγάλων δυνάμεων, καθώς οι Αμερικανοί είχαν ζητήσει την άποψη των Βρεταννών και των Γάλλων, ενώ είχαν παντελώς αγνοήσει τα μικρότερα μέλη της Συμμαχίας, πριν από την επίσημη ανακοίνωση της πρότασης διεύρυνσης στο Συμβούλιο. Ωστόσο, ουδεμία ήταν διατεθειμένη να προβάλει βέτο κατά της εισήγησης των ΗΠΑ. De ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

jure όλα τα μέλη της συμμαχίας ήταν ισότιμα. De facto οι ΗΠΑ ήταν ήδη περισσότερο ισότιμες από τα άλλα. Η ένταξη της Ελλάδας και της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ ήταν ένα σημαντικό βήμα και για τις δύο χώρες. Οι προφανείς συνέπειες ήταν η αύξηση της αίσθησης ασφάλειας και η θεσμική τους σύνδεση με την Δύση. Αλλά υπήρχαν και άλλες, οι οποίες θα γίνονταν αντιληπτές αργότερα. Ίσως η πιο σημαντική ήταν το ότι η αμερικανική «επιρροή» στην Αθήνα και στην Άγκυρα ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο, με έντονο αντίκτυπο στην εξωτερική αλλά και στην εσωτερική τους πολιτική για αρκετά χρόνια. Επίσης, η ένταξη των δύο χωρών είχε απώτερες συνέπειες, οι οποίες αφορούσαν όχι μόνο τις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ αλλά και τις μεταξύ τους σχέσεις, οι οποίες δηλητηριάστηκαν μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1950. Για τους έντονους επικριτές (στην Αθήνα και στην Άγκυρα) της αμερικανικής πολιτικής αναφορικά με τις ελληνο-τουρκικές διαφορές, η Ουάσιγκτων δεν προασπιζόταν τα δίκαια αιτήματα της Ελλάδας ή της Τουρκίας αντιστοίχως, επειδή πάντα έδινε προτεραιότητα στα συμφέροντα της συμμαχίας. Από την άλλη, οι περισσότερο μετριοπαθείς θεωρούσαν ότι το θεσμικό πλαίσιο του ΝΑΤΟ συνετέλεσε, ωστόσο, στην αποφυγή ενός πολέμου ανάμεσα στις δύο χώρες. Υπό την ευρύτερη θεώρηση της διεθνούς πολιτικής της περιόδου, η πρώτη διεύρυνση του ΝΑΤΟ ήταν μια σημαντικώτατη εξέλιξη. Συνιστούσε ένα περαιτέρω βήμα της αμερικανικής πολιτικής στην κατεύθυνση της ανάσχεσης της Σοβιετικής Ένωσης. Με την ενσωμάτωση της Ανατολικής Μεσογείου στον δυτικοευρωπαϊκό αμυντικό χώρο, οι Αμερικανοί επεξέτειναν το δυτικό τόξο ανάσχεσης και οι ΗΠΑ εδραιώθηκαν στην Ευρώπη από τις ακτές της Νορβηγίας ώς τις μεσογειακές ακτές της Εγγύς Ανατολής. Το επόμενο αναμενόμενο βήμα επρόκειτο να είναι η προσπάθεια οικοδόμησης ενός νότιου τόξου, που θα ένωνε την Ανατολική Μεσόγειο με το ανατολικό τόξο ανάσχεσης, το οποίο η Ουάσιγκτων πυρετωδώς οικοδομούσε από την Κορέα και την Ιαπωνία μέχρι το Βιετνάμ και τις Φιλιππίνες. * Επίκουρος Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ

κόσμος

Τα πρόσωπα της Ουκρανίας του Σωτήρη Δημόπουλου

Νίκος Καζαντζάκης, την δεκαετία του 1920, χαρακτήριζε την Ουκρανία ως το γελαστό πρόσωπο της Ρωσσίας. Διαπίστωνε στους κατοίκους της διακριτά στοιχεία του μεσογειακού νότου αλλά και ισχυρές επιβιώσεις του παγανιστικού προχριστιανικού πολιτισμού των Σλαύων. Στην πραγματικότητα, βέβαια, ο Μικρορώσσος «χαχόλος», της νότιας και κεντρο-ανατολικής Ουκρανίας, ελάχιστα διέφερε με το Μεγαλορώσσο μουζίκο. Η ιστορία έχει καταγράψει την Ουκρανία ως το λίκνο του ρωσσικού πολιτισμού. Στα δάση της και στις όχθες των πλατιών ποταμών της, όπως ο Δνείπερος, γονιμοποιήθηκαν τα πρωτόγονα σλαυικά φύλα με την ισχύ και το πολεμικό ήθος των Ρως, των Βαράγγων (Βραγκ=εχθρός), του βορρά και την Βυζαντινή Ορθοδοξία. Η πρώτη άνθηση του ρωσσικού πολιτισμού, ενός νέου Βυζαντίου, από την Γαλικία έως το Βλαδίμηρ και από το Κίεβο έως το Νόβγκοροντ, θα ανακοπεί βιαίως από τις τρομερές στρατιές των λαών της Ανατολής και την «Κυανή Ορδή» του Μπατού Χαν. Στους επόμενους αιώνες, οι Ρώσσοι θα αναδιπλωθούν και θα μεταμορφωθούν. Η σκυτάλη στην νέα φάση του ρωσσικού πολιτισμού θα μεταφερθεί από το βυζαντινό Κίεβο και το εμπορικό Νόβγκοροντ, πόλη της χανσεατικής ένωσης, στα ανατολικά, στο δουκάτο της Μοσκοβίας. Ταυτόχρονα, θα συνεχίζεται η διαδικασία της εθνογένεσης. Το ρωσσικό έθνος, ενώ θα φράξει τον δρόμο στον τευτονικό επεκτατισμό, θα μπολιαστεί από την 36

τέταρτη συνιστώσα του, την «μογγολο-ταταρική» -των ασιατικών και των γηγενών λαών, τουρανικών και μογγολικών, που θα φέρουν το όνομα των Τατάρων. Έτσι θα ξεκινήσει η εξάπλωση της νέας Ρωσσίας. Με το σπαθί και με το κνούτο, με το άροτρο και με τον σταυρό, το Δουκάτο θα γίνει αυτοκρατορία. Οι Ρώσσοι θα απλωθούν πέρα από την παγωμένη Σιβηρία μέχρι τον Ειρηνικό Ωκεανό, και βαθειά στις στέππες της Κεντρικής Ασίας και στον Καύκασο. Οι Σλαύοι, που απόμειναν στα εδάφη των παλαιών Ρως, στην χώρα των συνόρων –γιατί αυτό σημαίνει Ουκρανία- διαμόρφωναν ταυτόχρονα μια σχετικά διαφορετική ταυτότητα από τους αδελφούς τους της Ανατολής. Οι Ουκρανοί είχαν να αντιμετωπίσουν δύο απειλές: τους καθολικούς Πολωνο-Λιθουανούς και τους μουσουλμάνους Τατάρους του Χανάτου της Κριμαίας, ενός κράτους-δορυφόρου των Οθωμανών. Οι Πολωνοί θα προσπαθήσουν να λύσουν το «πρόβλημα» των Ουκρανών χωρικών, αλλάζοντάς τους την θρησκευτική τους ταυτότητα. Οι Ιησουίτες μοναχοί, μετά την συνθήκη του Μπρεστ το 1596, προώθησαν με επιμονή και με αρκετή επιτυχία την Ουνία –ορθόδοξο τυπικό με υπαγωγή στον πάπα- στα εδάφη της Βολινίας και της Γαλικίας. Ωστόσο, η σύγκρουση Ορθοδοξίας–Καθολικισμού θα έχει εν τέλει ευεργετικές συνέπειες στην ανάπτυξη των γραμμάτων για την νέα Ρωσσία. Στις ουκρανικές πόλεις, όπως στην πρωτεύουσα της Γαλικίας Λβιφ ή ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

στο Κίεβο, με την Θεολογική Αδελφότητα και την μοναστική κοινότητα της Λαύρας των Σπηλαίων (ιδρυθείσας από Ουκρανό μοναχό της Μονής Εσφιγμένου), η Ορθοδοξία αντιστάθηκε σθεναρά. Από τον νότο, οι Σλαύοι υφίσταντο τις διαρκείς επιδρομές των Τατάρων της Κριμαίας, οι οποίοι άρπαζαν χιλιάδες άνδρες και γυναίκες για να τους μεταπωλήσουν στους δυτικούς δουλεμπόρους. Εξ ανάγκης, λοιπόν, στις στέππες της Ουκρανίας, οι ατίθασοι κοζάκοι του Ζαπαρόγκ διατηρούσαν, με την στρατιωτικής δομής κοινότητά τους, την ταυτότητά τους απέναντι στους Πολωνούς φεουδάρχες και τους μουσουλμάνους της Κριμαίας. Γλαφυρά μας τους περιγράφει στο «Τάρας Μπούλμπα» ο Νικολάϊ Γκόγκολ –ο Ουκρανός συγγραφέας των «Νεκρών Ψυχών» είναι ένας από τους γεννήτορες της ρωσσικής λογοτεχνίας! Αλλά και οι σχέσεις των Ουκρανών με τους Ρώσσους δεν θα είναι σταθερές. Σε αρκετές περιπτώσεις, θα βρεθούν αντιμέτωποι, όπως όταν ο αταμάνος Ιβάν Μαζέπα θα πολεμήσει μαζί με τον Καρόλο ΧΙΙ της Σουηδίας, στην μάχη της Πολτάβας το 1709, εναντίον του Μεγάλου Πέτρου. Η επικράτηση, όμως, της Ρωσσίας, θα αλλάξει καταλυτικά την ανθρωπογεωγραφία της Ουκρανίας. Στα εύφορα, αλλά αραιοκατοικημένα, εδάφη της νότιας Ουκρανίας ή «Νοβορωσσίας», η τσαρική εξουσία, με μια σχεδιασμένη εποικιστική πολιτική, κατοχυρώνει την ρωσσική κυριαρχία. Οι κάτοικοι, από 60 χιλιάδες γύρω στα 1770, θα φθάσουν το 1857, την επαύριο του Κριμαϊκού Πολέμου, τα 3,5 εκατομμύρια. Και μεταξύ αυτών που θα εποικίσουν τις περιοχές αυτές θα είναι Έλληνες, Γερμανοί Μενονίτες και πολυάριθμοι Εβραίοι. Εκεί, μάλιστα, στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, κατέληγε η αχανής Yiddishland της κεντρικής Ευρώπης. Οι Εβραίοι, με κατ’ εξοχήν αστικό πληθυσμό, θα ακμάσουν πληθυσμιακά, οικονομικά, πολιτικά και πνευματικά. Στην Οδησσό, ήδη στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, θα αναλάβουν τα ηνία, από τους Ιταλούς και τους Έλληνες, του εμπορίου σίτου. Από τον εβραϊκό πληθυσμό της Ουκρανίας θα αναδειχθούν ηγετικές μορφές του σιωνιστικού αλλά και του κομμουνιστικού κινήματος, όπως ο Λέων Τρότσκυ. Ο Ισαάκ Μπέμπελ θα μας δώσει, με το «Κόκκινο Ιππικό» του, μια ανάγλυφη και σκληρή συνάμα εικόνα του χώρου και των ανθρώπων. Η σχέση, όμως, των Εβραίων με τους Ουκρανούς, όπως και με την ρωσσική εξουσία, δεν θα είναι αρμονική. Ήδη τον 17ο αιώνα, ο Αταμάνος Μπογκντάν Χμελίνσκι είχε εξαπολύσει ένα άγριο πογκρόμ εναντίον τους. Τον 19ο αιώνα, στην Ουκρανία, που βρίσκεται υπό ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

την τσαρική κυριαρχία, θα αναπτυχθεί ο ουκρανικός εθνικισμός, που θα εκφραστεί μέσα από την ποίηση του Ταράς Σεφτσένκο. Ο εθνικισμός των Ουκρανών, ρομαντικός, αντι-φεουδαρχικός και αντι-απολυταρχικός, χωρίς να γίνει όμως αντι-ρωσσικός, θα εκφράσει την επιθυμία για απελευθέρωση από την δουλοπαροικία, ενώ θα αγαπήσει και θα αναδείξει τον λαϊκό πολιτισμό και τις παραδόσεις. Γι’ αυτό άλλωστε ο Σεφτσένκο θα τιμηθεί δεόντως κατά την διάρκεια της σοβιετικής περιόδου. Στις δυτικές επαρχίες, όμως, οι οποίες μετά τους διαμελισμούς της Πολωνίας στα τέλη του 18ου αιώνα έγιναν τμήμα της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, ο ουκρανικός εθνικισμός θα αποκτήσει διαφορετικό χαρακτήρα. Αντι-πολωνικός, αντι-εβραϊκός αλλά και αντιρωσσικός, στο μέλλον θα στραφεί για στήριξη προς τον γερμανικό παράγοντα. Για τους Γερμανούς, η Ουκρανία θα παραμένει μια ζωτικής σημασίας περιοχή για τον έλεγχο της Ευρασίας. Τόσο στον Πρώτο όσο και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο γερμανικός στρατός θα καταλάβει την χώρα, συμπεριφερόμενος και στις δύο περιπτώσεις ως στυγνός κατακτητής. Την πρώτη φορά, οι Κεντρικές Αυτοκρατορίες θα κυριαρχήσουν στα ουκρανικά εδάφη, όπου προσπαθούσε να σταθεί ένα αδύναμο αστικό καθεστώς, μετά την συμφωνία του Μπρεστ-Λιτόφσκ. Μια επιλογή ανάγκης για τον Λένιν, που απελπισμένα επεδίωκε να διασώσει την παραπαίουσα, στις αρχές του 1918, μπολσεβίκικη επανάσταση. Τα κατοχικά αυστρογερμανικά στρατεύματα λεηλάτησαν την ουκρανική ενδοχώρα, προκαλώντας, όμως, ταυτόχρονα, ένα τεράστιο κίνημα αντίστασης των χωρικών, μέσα από το οποίο ξεπήδησαν σπουδαίοι αναρχικοί ηγέτες, όπως ο Μαχνό ή ο Γκριγκόριεφ. Οι ίδιοι που στην συνέχεια θα κατανικήσουν τους «Λευκούς» του Ντενίκιν και τους συμμάχους τους (μεταξύ αυτών και οι Έλληνες της περίφημης Ουκρανικής εκστρατείας, που σε αντίθεση με τους Γάλλους πολέμησαν και επέστρεψαν συντεταγμένα), πριν εξοντωθούν από τους μπολσεβίκους. Μετά την λήξη του σοβιετο-πολωνικού πολέμου, που ακολούθησε τον ρωσσικό εμφύλιο, η Ουκρανία θα ανακηρυχθεί σε σοβιετική δημοκρατία. Χωρίς όμως το δυτικό της τμήμα, που θα παραμείνει στην Πολωνία, μέχρι το σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότοφ, το 1939, να αλλάξει και πάλι τον χάρτη. Θα έχει προηγηθεί, όμως, από τα τέλη της δεκαετίας του 1920, ο σταλινικός δεσποτισμός, ο οποίος, κυρίως μέσω της βίαιης κολλεκτιβοποίησης, προκάλεσε και στην Ουκρανία τον θάνατο από την πείνα εκατομμυ37

διεθνής οικονομία

Bitcoin Η Επανάσταση του χρήματος

Σ ρίων ανθρώπων –τραγωδία γνωστή ως «χολοντομόρ»και που θα ενισχύσει τα αντικομμουνιστικά αλλά και τα αντι-ρωσσικά αισθήματα. Τα γεγονότα αυτά καλλιέργησαν το έδαφος για την συνεργασία χιλιάδων Ουκρανών, υπό τον Στεπάν Μπαντέρα, με τους Γερμανούς ναζιστές, που εισέβαλαν το 1941 στην Σοβιετική Ένωση. Οι Ουκρανοί σύμμαχοι του Χίτλερ θα διαπράξουν, ως εκτελεστικά όργανα, ειδεχθή εγκλήματα σε μαζική κλίμακα, εναντίον, κυρίως, των Εβραίων. Σύντομα, όμως, ο Γκαίρινγκ, επισκεπτόμενος την κατεχόμενη Ουκρανία, θα υποβιβάσει τους ντόπιους συμμάχους του Άξονα στην κατηγορία του αναγκαίου για το Ράϊχ εργατικού δυναμικού. Έτσι, οι ψευδαισθήσεις για ένα ουκρανικό κράτος θα καταρρεύσουν, και αρκετοί κάτοικοι της δυτικής Ουκρανίας, έχοντας σχηματίσει αντάρτικες ομάδες, θα πολεμούν ταυτόχρονα εναντίον των Γερμανών, των Πολωνών, του Σοβιετικού στρατού αλλά και των πολυάριθμων και αξιόμαχων Ουκρανών παρτιζάνων. Μετά τον πόλεμο, η Γαλικία και όλη η δυτική Ουκρανία θα αποτελέσουν τμήμα της Σοβιετικής Ουκρανίας, μέχρι και την διάλυση της ΕΣΣΔ. Στις αρχές του 1990, η επανεμφάνιση του ουκρανικού εθνικισμού θα βρει υποστήριξη από μεγάλο μέρος της κομματικής νομενκλατούρας της Δημοκρατίας, ως όχημα της ανεξαρτητοποίησής τους από την Μόσχα. Η γενικευμένη επέλαση στον δημόσιο πλούτο, πρόσκαιρα θα παραμερίσει τις βαθειές αντιθέσεις. Αρχικά, για τους κατοίκους της ανατολικής Ουκρανίας ένα ανεξάρτητο Ουκρανικό κράτος σήμαινε μόνον ένα μη κομμουνιστικό κράτος. Για τους κατοίκους της δυτικής Ουκρανίας σήμαινε, 38

όμως, ένα, πάνω απ’ όλα, αντι-ρωσσικό κράτος. Οι διαφορές αυτές σύντομα αναδύθηκαν, μέσα σε ένα περιβάλλον απίστευτης οικονομικής διαφθοράς και ένδειας για την πλειοψηφία του ουκρανικού λαού. Και, καθώς η Ουκρανία εξακολουθεί να είναι μια χώρα των συνόρων μεταξύ του ευρωατλαντικού κόσμου και του ευρασιατικού κόσμου, τα γεωπολιτικά παιχνίδια που εξακολουθούν να παίζονται στη περιοχή είναι πάντοτε πολύ επικίνδυνα. Σήμερα, κι ενώ η χώρα ισορροπεί σε τεντωμένο σχοινί, το εμπόδιο στην συνεννόηση των δύο μερών φαντάζει ανυπέρβλητο. Η νότια και η ανατολική Ουκρανία -με έξοδο προς την θάλασσα, τεράστια βιομηχανική παραγωγή και απέραντους σιτοβολώνες- δεν θα είχε αντίρρηση να απαλλαγεί από τις δυτικές επαρχίες. Άλλωστε, η οικονομική επιβίωση των τελευταίων βασίζεται αποκλειστικά σχεδόν στις επιδοτήσεις του κρατικού προϋπολογισμού. Γι’ αυτό, το πλέον πιθανό είναι το επόμενο διάστημα η ρωσόφιλη πτέρυγα, με τις ευλογίες της Μόσχας και του Πούτιν, να προωθήσει την δημιουργία ημι-αυτόνομων περιφερειών, με ευρείες εξουσίες των τοπικών κυβερνήσεων στους τομείς της οικονομίας, της εκπαίδευσης, του πολιτισμού και της γλώσσας. Έτσι, είναι βέβαιο ότι, κάποια στιγμή, η χώρα θα οδηγηθεί στην διχοτόμηση ή και στην τριχοτόμηση. Αυτή, όμως, ίσως είναι και η μοναδική λύση που μπορεί να αποτρέψει έναν καταστροφικό εμφύλιο, για την έκρηξη του οποίου υφίστανται ήδη όλες οι προϋποθέσεις.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

ε μια εποχή που η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία, τα ψηφιακά νομίσματα κερδίζουν όλο και μεγαλύτερη δημοτικότητα ως ένας νέος και ταχύτερος τρόπος αγοράς αγαθών και υπηρεσιών. Το πιο δημοφιλές ψηφιακό νόμισμα είναι το Bitcoin. Πρόκειται, κατά την άποψη των δημιουργών του, γνωστών με το ψευδώνυμο Satoshi Nakamoto, ως το πρώτο ηλεκτρονικό νόμισμα, το οποίο δημιουργήθηκε για να εξαλείψει το πρόβλημα του πληθωρισμού αλλά και της έλλειψης εμπιστοσύνης ενός πωλητή προς τους αγοραστές των προϊόντων ή υπηρεσιών του, τα οποία πωλεί μέσω Internet. Η ανυπαρξία μη αναστρέψιμων πληρωμών στο ηλεκτρονικό εμπόριο, αποτελεί μακροχρόνιο πρόβλημα, και, σύμφωνα με τους υποστηρικτές του Bitcoin, μια ηλεκτρονική πληρωμή που δεν θα μπορούσε να ακυρωθεί, θα αποτελούσε μια δικλείδα ασφαλείας για τους πωλητές. Από την άλλη, το σύστημα αυτό δεν εξασφαλίζει τον αγοραστή για την περίπτωση που ο πωλητής δεν αποστείλει ποτέ το εμπόρευμα για το οποίο έχει ήδη πληρωθεί. Για το ενδεχόμενο αυτό, προτείνεται η εφαρμογή μεθόδων εγγύησης από κάποιον τρίτο (escrow mechanisms). Η μεγάλη δημοσιότητα που έχει πάρει το Bitcoin, οφείλεται κατά κύριο λόγο στην πρωτοποριακή λειτουργία του. Βασίζεται σε ένα πρόγραμμα λογισμικού ανοικτού κώδικα και η χορήγησή του ελέγχεται από έναν υπολογισμό αλγορίθμου. Με την εγκατάσταση αυτού του λογισμικού στον υπολογιστή σας, εισέρχεστε αυτόματα στο αποκεντρωμένο δίκτυο του Bitcoin, όπου, με την χρήση 2 ειδικών μαθηματικών ‘’κλειδιών’’ που σας δίνονται, μπορείτε να ανταλλάξετε Bitcoins με άλλους χρήστες. Το ένα ‘’κλειδί’’ είναι ιδιωτικό και παραμένει κρυμμένο στον υπολογιστή σας και το άλλο είναι δημόσιο προκειμένου να σας στέλνουν οι άλλοι χρήστες Bitcoins εάν το επιθυμούν. Όταν πραγματοποιείτε μια συναλλαγή, το λογισμικό σας εκτελεί μια μαθηματική πράξη, για να συνδυάσει το δημόσιο κλειδί του άλλου μέρους και το δικό σας ιδιωτικό κλειδί, με το ποσό των Bitcoins που θέλετε να μεταφέρετε. Το αποτέλεσμα αυτής της λειτουργίας αποστέλλεται σε όλο το δίκτυο, ώστε να επαληθευτεί η συναλλαγή από τους Bitcoin Software Clients οι οποίοι δεν εμπλέκονται στην συναλλαγή. Το μικρότερο τμήμα Bitcoin, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συναλλαγή, είναι το Satoshi, το οποίο ισούται με 0,00000001 Bitcoin (οι αξίες δηλαδή που εκφράζονται σε Bitcoin έχουν 8 δεκαδικά ψηφία και κάθε Bitcoin χωρίζεται σε 100.000.000 Satoshi). Τα Bitcoins ανταλλάσσονται με παραδοσιακά νομίσματα με ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

του Δημήτρη Μουχλίδη μεταβαλλόμενη ισοτιμία. Οι δημιουργοί του Bitcoin όρισαν πώς ο μέγιστος αριθμός Bitcoins που θα τεθεί ποτέ σε κυκλοφορία είναι 21.000.000 προκειμένου, όπως αναφέρθηκε, να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του πληθωρισμού. Το ψηφιακό νόμισμα ελέγχεται από όλους τους χρήστες Bitcoin σε όλο τον κόσμο. Ενώ οι προγραμματιστές προσπαθούν να βελτιώσουν το λογισμικό, δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν αλλαγές στο πρωτόκολλό του, επειδή το εικονικό νόμισμα μπορεί να λειτουργήσει σωστά μόνο εάν υπάρχει συναίνεση μεταξύ όλων των χρηστών. Ωστόσο, η πρωτόγνωρη δημοτικότητα του νομίσματος, η οποία δεν άξιζε σχεδόν τίποτα μέχρι τον Απρίλιο του 2011 και η οποία εμπορεύεται σήμερα σε περίπου 1.000$, μπορεί κάλλιστα να αποδειχθεί η καταστροφή της. Η εποπτική Αρχή των τραπεζών της Ευρωπαϊκής Ένωσης προειδοποίησε τους καταναλωτές ότι ενέχει κινδύνους η χρήση των ψηφιακών νομισμάτων όπως είναι το Bitcoin, το οποίο το τελευταίο διάστημα παρουσιάζει πολύ μεγάλες διακυμάνσεις στην τιμή του, μεταξύ 340 και 1.200 δολλαρίων. Η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή προειδοποίησε επίσης ότι δεν υπάρχει προστασία ή αποζημίωση αν παραβιαστούν από χάκερ τα «ψηφιακά πορτοφόλια», αν παρουσιαστούν τεχνικά προβλήματα στις συναλλαγές ή αν κλείσει η πλατφόρμα διαπραγμάτευσης όσων χρησιμοποιούν Bitcoin. Ανάλογες προειδοποιήσεις έχουν απευθύνει ήδη η Τράπεζα της Γαλλίας και η Τράπεζα της Κίνας. Συγκεκριμένα, η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας (κεντρική τράπεζα), είπε σε μια δήλωση που εξέδωσε από κοινού με άλλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς: ‘’Το Bitcoin είναι ένα εικονικό αγαθό, το οποίο δεν κατέχει τα ίδια νομικά δικαιώματα με τα υπόλοιπα νομίσματα, και δεν μπορεί και δεν πρέπει να κυκλοφορεί και να χρησιμοποιείται στην αγορά ως τέτοιο. Τα Bitcoins δεν είναι εγγυημένα από καμμία κεντρική τράπεζα ή κυβέρνηση και η αξία τους εξαρτάται μόνον από την εμπιστοσύνη του κοινού σε αυτά. Οι εποπτικές αρχές έχουν βάλει στο μικροσκόπιο τα ψηφιακά νομίσματα και εξετάζουν αν οι συναλλαγές τους θα έπρεπε να τεθούν υπό εποπτεία. Λαμβάνοντας όλα τα παραπάνω υπ’όψιν, παρά τις αμφιλεγόμενες απόψεις σχετικά με το ψηφιακό νόμισμα, το Bitcoin κατάφερε να βρεθεί στο προσκήνιο της παγκόσμιας αγοράς και να προκαλέσει το ενδιαφέρον του κόσμου αλλά και τον προβληματισμό ή μάλλον καλύτερα το δέος των εποπτικών αρχών των τραπεζών των παγκόσμιων δυνάμεων. 39

επιστημονικά νέα

Ο Ελληνισμός σε δημογραφικό κίνδυνο: κατά 5,5% μειώθηκε ο πληθυσμός της χώρας από το 2009

Μια γενοκτονία εν εξελίξει βιώνει η χώρα από το 2009 που ανέλαβε την εξουσία το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου και εν συνεχεία επί κυβερνήσεων Λουκά Παπαδήμου και Αντώνη Σαμαρά, δηλαδή επί των κυβερνήσεων που υλοποίησαν το Μνημόνιο. Συνολικά κατά 5,5% υποχώρησε ο πληθυσμός της Ελλάδας το 2012 σε σχέση με το 2009, ενώ ο πληθυσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 28 αυξήθηκε κατά μέσο όρο 2,2% και έφθασε τα 505,7 εκατ. άτομα, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα την Τετάρτη η Eurostat. Ο πληθυσμός αυξήθηκε σε 17 κράτη- μέλη της ΕΕ και μειώθηκε σε 11 κράτη- μέλη. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφηκαν στο Λουξεμβούργο (+23%), στην Μάλτα (9,1%), στην Σουηδία (7,7%), στην Βρεταννία (+6,2%), στο Βέλγιο (+6%) και στην Αυστρία (+5,2%). Οι μεγαλύτερες μειώσεις πληθυσμού καταγράφηκαν στην Λιθουανία (-10,6%), στην Λεττονία (-10,3%), στην Εσθονία (-6,8%), στην Βουλγαρία (-5,8%), στην Ελλάδα (-5,5%) και στην Πορτογαλία (-5,2%). Στην ΕΕ των 28, ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 1,1 εκατ. και η Eurostat εκτιμά πως την Πρωτοχρονιά του 2013 ήταν στα 505,73 εκατομμύρια άτομα. Το 2012 στην ΕΕ καταγράφηκαν 5,231 εκατ. γεννήσεις και 5,014 εκατομμύρια θάνατοι, ενώ εισήλθαν 882.000 μετανάστες. Στην Ελλάδα ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 60.500 το 2012: την Πρωτοχρονιά του 2013 ο πληθυσμός της χώρας μας ήταν 11,161 εκατ. κάτοικοι. Το 2012 καταγράφηκαν 100.400 γεννήσεις και 116.700 θάνατοι, ενώ την ίδια χρονιά εγκατέλειψαν την Ελλάδα πάνω από 44.000 κάτοικοί της. Η Ελλάδα και η Ιταλία καταγράφουν τον τρίτο χαμηλότερο δείκτη γεννητικότητας (9%) στην ΕΕ, μετά την Γερμανία (8,4%) και την Πορτογαλία (8,5%). Οι υψηλότεροι δείκτες γεννητικότητας σημειώθηκαν στην Ιρλανδία (15,7%), στο Ηνωμένο Βασίλειο (12,8%), στην Γαλλία (12,6%), στην Σουηδία (11,9%) και στην Κύπρο (11,8%).

Δημόπουλος: k Επαμεινώνδας Ο πρώτος Έλληνας στην Ανταρκτική Ο Επαμεινώνδας Δημόπουλος, γνωστός και σαν E.J. Demas, ήταν στενός συνεργάτης του μεγάλου Αμερι40

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

κανού ναυάρχου Richard E. Byrd. Ο Δημόπουλος συνόδευσε τον Byrd στις πτήσεις του και στις εξερευνητικές του αποστολές στην Αρκτική και στην Ανταρκτική την περίοδο 1926-1934. Ο ναύαρχος Byrd ήταν από τους σημαντικώτερους εξερευνητές του 20ου αιώνα. Υπηρέτησε ως πιλότος κατά την διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, πέταξε με αεροπλάνο πάνω από τον Βόρειο Πόλο (1926) και πάνω από τον Ατλαντικό Ωκεανό (1927), ενώ διοργάνωσε και τέσσερις εξερευνητικές αποστολές στον Νότιο Πόλο (1928-1930, 1934, 1940, 1946-1947). Η τελευταία εξερευνητική αποστολή, μάλιστα, η Operation Highjump, είναι η μεγαλύτερη αποστολή που έχει διοργανωθεί ποτέ στον Νότιο Πόλο (συμμετείχαν ένα αεροπλανοφόρο, ένα πλοίο αμφίβιων επιχειρήσεων, 13 πλοία υποστήριξης, 6 ελικόπτερα και 6 υδροπλάνα και 4.700 προσωπικό), ενώ για τον πραγματικό σκοπό της υπάρχουν διάφορες θεωρίες (αναζήτηση γερμανικών βάσεων). Ο Byrd προάχθηκε σε ναύαρχο μόλις στα 41 του χρόνια (1929), γεγονός που τον κατέστησε τον νεώτερο ναύαρχο στην ιστορία του αμερικανικού ναυτικού. Ο Επαμεινώνδας Δημόπουλος ή Δήμας γεννήθηκε στην Κόρινθο στις 31 Μαΐου 1905 και πέθανε στην Καλιφόρνια στις 17 Νοεμβρίου 1979. Συνόδευσε τον Byrd σε όλες του τις αποστολές την περίοδο 1926-1934, με την ιδιότητα του μηχανικού αεροσκαφών και του πιλότου. Το 1930 ο Δήμας άφησε μια ελληνική σημαία στον Νότιο Πόλο, ενώ μια ίδια σημαία έστειλε στο Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας, ανακοινώνοντας το γεγονός στις Ελληνικές Αρχές. Το γεγονός επιβεβαιώνεται από σχετική αναφορά που υπάρχει σε επιστολή του τότε πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον ναύαρχο Byrd με ημερομηνία 9 Οκτωβρίου 1930. Η σημαία φυλάσσεται σήμερα στο Ναυτικό Μουσείο Πειραιώς. O Byrd τον εκτιμούσε ιδιαίτερα και, όταν ζήτησε εγγράφως την άδεια του πρύτανη του MIT, όπου ο Δημόπουλος σπούδαζε αεροναυπηγική, για να τον συνοδεύσει στην αποστολή του στην Ανταρκτική το 1934, του έγραφε: «Πιστεύω ότι θα του ράγιζε η καρδιά αν δεν ερχόταν.» και για να τον πείσει του υποσχέθηκε ότι θα φρόντιζε να μην παραμελεί την μελέτη του. Ο Δήμας ήταν πολυμήχανος και θαρραλέος άνθρωπος. Όσο σπούδαζε στο MIT στην Βοστώνη, έμενε σε ένα παλαιό φαλαινοθηρικό στο λιμάνι της Βοστώνης, το οποίο είχε μετατρέψει κατάλληλα ο Byrd για αποστολές στους πόλους. Πριν φύγει για την 3η αποστολή μαζί με τον ναύαρχο, είχε ήδη εργασθεί στο «Spirit 41

επιστημονικά νέα of St.Louis» (το αεροπλάνο του Lindbergh) αλλά και στο αεροδρόμιο Hoover, το πρώτο πολιτικό αεροδρόμιο της Washington. Το 1934 η αποστολή φθάνει στην Ανταρκτική και οι 55 άνδρες που συμμετέχουν εγκαθίστανται στην βάση «Little America». Οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες που επικρατούν δημιουργούν προβλήματα στα υλικά. Ο Δήμας, όπως περιγράφεται στο ημερολόγιο του Byrd, ήταν συνέχεια καλυμμένος με λάδια και με εγκαύματα στα χέρια από την πολύ χαμηλή θερμοκρασία των μετάλλων, ενώ μια μέρα παρά λίγο να χάσει την ζωή του στην προσπάθειά του να σώσει έναν ελκυστήρα που ταλαντευόταν στην άκρη ενός παγετώνα. Ο Δήμας απέκτησε και μια ιδιαίτερη σχέση με τον Byrd, σώζοντάς του την ζωή μια μεγάλη νύχτα του χειμώνα του 1934. Ο Byrd, ευρισκόμενος στη βάση «Advance» στα ενδότερα της Ανταρκτικής (πάνω από 160 χλμ. από την βάση «Little America») για τη διεξαγωγή μετεωρολογικών παρατηρήσεων, έπαθε δηλητηρίαση από τις αναθυμιάσεις της θέρμανσης. Η κατάστασή του επιδεινώνονταν αργά από τον Μάιο μέχρι τα τέλη Ιουλίου, ώσπου αυτό άρχισε να γίνεται αισθητά φανερό στην επικοινωνία με τα μέλη της αποστολής, τόσο που οι άνδρες του οργάνωσαν αποστολή στη παγωμένη έρημο για να τον σώσουν. Τρεις προσπάθειες απέβησαν άκαρπες, εξ αιτίας των βλαβών στους κινητήρες που σταματούσαν από τους πολικούς τυφώνες και τις καταιγίδες, μέχρι που ο Δήμας με δύο άλλους άνδρες κατάφερε ηρωικά να φτάσει στον Byrd που μπορούσε μετά βίας πλέον να σταθεί. Η αποστολή του 1934 παρήγαγε επιστημονικά αποτελέσματα στους τομείς της γεωλογίας, της ζωολογίας, της αστρονομίας (μελέτη κοσμικών ακτινών και παρακολούθηση αστεροειδών), στην μελέτη των πάγων και σε πολλούς άλλους. Επέστρεψαν στις ΗΠΑ το 1935. Ο Δήμας όμως δεν γύρισε στο MIT. Μετακόμισε στην Καλιφόρνια, όπου εργάστηκε στην Douglas Aircraft και στην Lockheed Aircraft. Το 1945 κατοχύρωσε μια ευρεσιτεχνία για πλάστιγγες βαρέων οχημάτων. Προς τιμήν του Έλληνα αεροπόρου και μηχανικού, μια περιοχή της Ανταρκτικής ονομάστηκε “Range of Demas”. Στις 21 Ιουνίου 1982 η συλλογή του Επαμεινώνδα Δημόπουλου δωρίσθηκε στο Ναυτικό Μουσείο του Πειραιά. Η συλλογή αποτελεί το πιο εντυπωσιακό μέρος του οπτικοακουστικού αρχείου του μουσείου. Το σχετικό υλικό αποτελείται από 10 ασπρόμαυρα φιλμ χωρίς ήχο. Τα φιλμ παρουσιάζουν την διατλαντική πτήση του ναυάρχου Byrd το 1927 με το αεροπλάνο «America», την θαλάσσια επιχείρηση στον Νότιο Πόλο 42

με το πλοίο «City of New York», την διάσχιση της διώρυγας του Παναμά, την επίσκεψη στα νησιά του Πάσχα και της Νέας Ζηλανδίας, τον Ανταρκτικό σταθμό «Little America», φωτογραφίες από την ζωή στο σταθμό, την πτήση πάνω από το Νότιο Πόλο το 1927, την μεγαλειώδη επιστροφή στη Νέα Υόρκη, όπως επίσης και την τελετή βράβευσης της εξερευνητικής ομάδας από τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Επιπλέον, υπάρχουν τέσσερις ακόμα κασέτες από το 1972, όπου ο ηλικιωμένος πλέον Δήμας αφηγείται και περιγράφει τις σκηνές από τα χωρίς ήχο φιλμ του αρχείου.

ναρκωτικό Krokodil που τρώει τη k Τοσάρκα έχει τρομοκρατήσει τις ΗΠΑ Σοκαρισμένη είναι η κοινή γνώμη στις ΗΠΑ με την ραγδαία αύξηση της χρήσης του ανατριχιαστικού ναρκωτικού Krokodil, που τρώει τις σάρκες των χρηστών του. Ένα χρόνο μετά την ανακάλυψη του πρώτου κρούσματος, τα νέα στοιχεία είναι πραγματικά συγκλονιστικά. Σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία, το επίκεντρο της χρήσης του Krokodil εστιάζεται πλέον στην Αριζόνα, ενώ αρκετές ακραίες περιπτώσεις έχουν εμφανιστεί και στο Φοίνιξ, το Ιλινόϊς, το Οχάιο και την Οκλαχόμα. Οι γιατροί θεωρούν ότι την ευθύνη για τα συμπτώματα σήψης της σάρκας είναι οι βρώμικες βελόνες που μολύνουν τους χρήστες με τον ιό του AIDS, της ηπατίτιδας και του ανθεκτικού στη μεθικιλλίνη χρυσίζοντος σταφυλόκοκκου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δερματική γάγγραινα, βαθιά αποστήματα και απώλεια των άκρων. Σοκαριστική είναι η περίπτωση που αναφέρουν δύο γιατροί από το Μιζούρι, οι οποίοι, μιλώντας στο American Journal of Medicine, παρουσιάζουν την περίπτωση ενός ασθενούς τους, του οποίου το δέρμα είχε σαπίσει από την χρήση Krokodil: «Είδαμε ότι το δάχτυλό του έπεσε, ενώ οι πληγές στο μηρό του ταιριάζουν πραγματικά με την εικόνα της χρήσης Krokodil»,εξηγεί ο δρ. Ντάνι Θεκεμουριχίλ, επισημαίνοντας ότι η συγκεκριμένη περίπτωση είναι η πρώτη που δημοσιεύεται σε παγκοσμίως αναγνωρισμένο ιατρικό περιοδικό. Το Krokodil, ή δεσομορφίνη, όπως είναι η επιστημονική του ονομασία, είναι η λεγόμενη «σπιτική ηρωΐνη», που ξεκίνησε από την Ρωσσία και σταδιακά εξαπλώθηκε στις ΗΠΑ, σημαίνοντας συναγερμό για την δημόσια υγεία. Κατασκευάζεται συνήθως από τριμμένα χάπια κωδεΐνης, βενζίνη, μαγειρικό λάδι, ιώδιο, διαλυτικό μπογιάς και υγρό αναπτήρα και η ραγδαία εξάπλωσή του έχει απασχολήσει πολύ τους ειδικούς. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Η εξάπλωση του στις ΗΠΑ ήρθε στο φως από τον Δρα Φρανκ Λοβέκιo, ιατρικό διευθυντή στο Κέντρο Ελέγχου Δηλητηριάσεων, ο οποίος έχει ασχοληθεί με περιπτώσεις χρηστών Krokodil. Όπως αναφέρει ο ίδιος, «Είμαστε πολύ φοβισμένοι. Το ναρκωτικό αυτό κατασκευάζεται από επικίνδυνα υλικά και, ακόμη και αν θεωρούν ότι το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου και της βενζίνης έχει φύγει, υπάρχουν ακόμα υπολείμματα από αυτά. Μπορείτε να φανταστείτε τι ζημιά προκαλεί αυτό το ναρκωτικό στις φλέβες σας, όταν βγάζει αυτό το αποτέλεσμα στο δέρμα. Τρώει τον χρήστη από μέσα προς τα έξω» Αν και έχει τις ίδιες ψυχικές συνέπειες με την ηρωίνη, τα απίστευτα φθηνά υλικά του Krokodil, τα οποία μπορούν να αγοραστούν νόμιμα σε καταστήματα και σούπερ μάρκετ, μπορεί να προκαλέσει δραματικές και καταστροφικές συνέπειες στο σώμα του χρήστη. Πολλοί τοξικομανείς έχουν υποστεί μόνιμη εγκεφαλική βλάβη και προβλήματα λόγου και ομιλίας από το φάρμακο, αφού συχνά «σκάνε» τα αιμοφόρα αγγεία τους, αφήνοντας έντονη οσμή γάγγραινας και πληγές να φουντώνουν στο σώμα, από τις οποίες το Krokodil απέκτησε το όνομα και την φήμη του. Ο μέσος χρήστης Krokodil έχει προσδόκιμο ζωής μόλις δύο με τρία χρόνια από την στιγμή που θα αρχίσει την χρήση, και σε αυτό το διάστημα το δέρμα του θα γίνει πράσινο, φολιδωτό και θα αρχίσει να πέφτει σαν ένα είδος αποσύνθεσης που ξεκινάει από το εσωτερικό του οργανισμού.

συνάντηση k HΝ.μυστική Ζαχαριάδη - Ε. Χότζα Εξήντα τρία χρόνια μετά την λήξη του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, τα αλβανικά αρχεία παρέχουν σπάνιο αρχειακό υλικό για τις εξελίξεις της περιόδου αυτής. Το καλοκαίρι του 1949, και ενώ η τύχη του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου είχε εν πολλοίς κριθεί, η αλβανική κομμουνιστική ηγεσία επιχειρούσε με κάθε τρόπο να ανταποκριθεί στις αιτήσεις των ελλήνων κομμουνιστών και να βοηθήσει τον αντάρτικο αγώνα, σύμφωνα με τις υποδείξεις της Μόσχας και του Βελιγραδίου, αλλά χωρίς η βοήθεια αυτή να γίνει ευρύτερα αντιληπτή και να υπονομεύσει την ασφάλεια και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας. Και αυτό διότι, από τις αρχές Απριλίου 1949, η ελληνική κυβέρνηση, με υπόμνημά της προς τις Δυτικές Δυνάμεις, διατύπωνε την ανάγκη μιας κοινής συμμαχικής ναυτικής απόβασης στην Αλβανία, με στόχο την ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

εξόντωση των αντάρτικων βάσεων στο εσωτερικό της χώρας, πλην αυτό δεν έβρισκε δεκτικούς τους δυτικούς συμμάχους. Στην Αλβανία ήταν εγκατεστημένος μεγάλος αριθμός σοβιετικών αξιωματούχων, ενώ σοβιετικά εμπορικά και στρατιωτικά πλοία εφοδίαζαν την Αλβανία και, στην συνέχεια, το αντάρτικο μέτωπο. Η Αλβανία εξακολουθούσε να αποτελεί την κύρια βάση ανεφοδιασμού στον αγώνα των ανταρτών. Στα τέλη Ιουλίου 1949, και ενώ η απόφαση του Βελιγραδίου για κλείσιμο της μεθορίου με την Ελλάδα είχε ανακουφίσει σημαντικά τόσο την Αθήνα όσο και την Δύση, η ελληνική κυβέρνηση επέμενε φορτικά στις θέσεις της για εισβολή στην Αλβανία. Τότε ακριβώς, και ενώ όλα έβαιναν δυσμενώς για τους έλληνες κομμουνιστές και η τύχη του Εμφυλίου είχε οριστικά κριθεί, ο αμετροεπής και αλαζών Νίκος Ζαχαριάδης ζητούσε πεισματικά από τους αλβανούς κομμουνιστές την κλιμάκωση της βοήθειας προς τους αντάρτες. Καινούργια στοιχεία, που έρχονται στο φως της δημοσιότητας από τα αλβανικά αρχεία, κάνουν λόγο για μυστικές συναντήσεις εκείνης της περιόδου μεταξύ των δύο κομουνιστών ηγετών σε αλβανικό έδαφος κατά μήκος της μεθορίου. Μια τέτοια συνάντηση, η οποία για πρώτη φορά έρχεται στο φως από τα αλβανικά κρατικά αρχεία, είναι αυτή της 2ας Ιουλίου 1949 στην Κορυτσά. Ύστερα από απεγνωσμένες εκκλήσεις του Ν. Ζαχαριάδη, και αφού είχε πρώτα φροντίσει να ενημερώσει την Μόσχα, ο αλβανός κομμουνιστής ηγέτης Ε. Χότζα δέχτηκε τον Ν. Ζαχαριάδη σε μια άκρως μυστική συνάντηση στην Κορυτσά, ενώ βρισκόταν σε διακοπές στο Πόγραδετς. Η συνάντηση προετοιμάστηκε με απόλυτη μυστικότητα από αλβανούς αξιωματούχους της ασφάλειας, ενώ παρέστη ως διερμηνέας ο Βορειοηπειρώτης, ανώτατος αξιωματούχος της Αλβανικής Ασφάλειας, Γιώργος Κώτσιας. Ο Ζαχαριάδης ζήτησε από τον Χότζα χωρίς περιστροφές να επιτραπεί η είσοδος των ελλήνων ανταρτών στην Αλβανία, να εξοπλιστούν και στην συνέχεια να προωθηθούν στο μέτωπο του πολέμου. Αυτό όμως εγκυμονούσε τεράστιους κινδύνους για την ίδια την Αλβανία και την ακεραιότητά της, αφού η ηγεσία των Τιράννων, μέσω ισχυρού δικτύου κατασκοπείας, είχε ενημερωθεί για τα σχέδια της Αθήνας. Ο Ε. Χότζα ήταν κατηγορηματικός: «Όχι, εγώ σας εξόπλισα, εγώ και θα σας αφοπλίσω, και κανένα πόδι ελλήνων ανταρτών δεν θα εισέλθει επί αλβανικού εδάφους. Δεν επιθυμώ επ’ ουδενί μια ένοπλη σύρραξη μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας! Σας βοήθησα πολύ, πέραν του δέοντος. Γι’ αυτό ενημέρωσα και τον Στάλιν!». Ύψωσε την φωνή και χτύπησε το τραπέζι με την γροθιά του. 43

Τα λόγια αυτά μεταφέρει αυτήκοος μάρτυρας στην συνάντηση. Τον συντονισμό της παροχής βοήθειας προς τους έλληνες αντάρτες, αλλά και την διαχείριση του περίπλοκου ελληνικού ζητήματος στην Αλβανία, είχε αναλάβει ειδική υπηρεσία με τον κωδικό «Επιχείρηση 10», υπό τον αναπληρωτή υπουργό Εσωτερικών Μιφτάρ Τάρε, ο οποίος διηγείται με κάθε λεπτομέρεια τα γεγονότα της εποχής. Είχαν προηγηθεί και άλλες συναντήσεις αλβανών υψηλόβαθμων αξιωματούχων με έλληνες κομμουνιστές, όπως εκείνη του Νοεμβρίου 1948 στα Τίραννα, στα πλαίσια των εργασιών του πρώτου Συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος της Αλβανίας. Προσκεκλημένοι των Αλβανών ήταν οι Γ. Ιωαννίδης και Β. Μπαρτζώτας. Οι έλληνες προσκεκλημένοι, μέσω επευφημιών, έλαβαν τον λόγο και εξύμνησαν τους αλβανούς κομμουνιστές, χωρίς να αναφέρουν επίσημα την βοήθεια προς τους αντάρτες. Ωστόσο, σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις, και οι δυό τους εξέφραζαν την ευγνωμοσύνη τους για τη στάση των αλβανών κομμουνιστών. Ο επίσης βορειοηπειρώτης διερμηνέας Χρήστος Βώκος, ο οποίος παρέστη στις συναντήσεις αυτές, μεταφέρει με πιστότητα τις ευχαριστίες του Μπαρτζώτα προς τους Αλβανούς: «Εσείς μας κρατήσατε ζωντανούς!». Μετρήσιμος παράγων και ακανθώδες ζήτημα, που περιέπλεκε ακόμα περισσότερο τα πράγματα και τις ήδη προβληματικές σχέσεις μεταξύ των δύο αδελφών κομμουνιστικών κομμάτων, ήταν και η παρουσία των μουσουλμάνων Τσάμηδων, οι οποίοι είχαν καταφύγει στην Αλβανία στα τέλη του 1944 και αρχές του 1945. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, που τώρα έρχονται στο φως της δημοσιότητας (αρχεία που αποχαρακτηρίστηκαν πρόσφατα), στα τέλη Μαρτίου 1949 και ύστερα από (απερίσκεπτη) προτροπή των ελλήνων κομμουνιστών ηγετών, οι οποίοι ζητούσαν την επαναπροώθηση των Τσάμηδων στην Ελλάδα και την επιστράτευσή τους δίπλα στον Δημοκρατικό Στρατό, σε αποκλειστική συνάντηση του Πολιτικού Γραφείου του Κομμουνιστικού Κόμματος Αλβανίας, το θέμα συζητήθηκε με την προσήκουσα προσοχή. Για την υπόθεση αυτή είχε ενημερωθεί, με την σειρά του, και ο Τίτο με τον Στάλιν (σύμφωνα με τα γιουγκοσλαβικά αρχεία) από το 1947, πλην όμως ο Ε. Χότζα ήταν κατηγορηματικός: Η πλειοψηφία των μουσουλμάνων Τσάμηδων είναι αρνητική σε τέτοιο ενδεχόμενο, και μόνον προβλήματα θα προκαλούσε μια τέτοια ενέργεια! Στην συνάντηση αυτή επικράτησαν δύο απόψεις: η πρώτη, η βιαία στρατολόγηση των Τσάμηδων και η αποστολή τους στο ελληνικό μέτωπο, και η δεύτερη, 44

η επιλεκτική οικειοθελής επιστράτευση και αποστολή τους στο μέτωπο. Την πρόταση της βιαίας στρατολόγησης εξέφραζαν συγκεκριμένα στοιχεία της τσάμικης κοινότητας, τα οποία διεμήνυσαν «να γίνει βίαιη στρατολόγηση και να ληφθούν κάποια μέτρα κατά των αντιδραστικών στοιχείων». Ως προς την δεύτερη εκδοχή, μόνον τριάντα άτομα από την συγκεκριμένη κοινότητα είχαν εκφράσει την επιθυμία να στρατολογηθούν και να αποσταλούν στο μέτωπο. Για την πρώτη εκδοχή ούτε κάν έγινε κάποια συγκεκριμένη προσπάθεια, αν εξαιρεθούν δυο-τρεις μεμονωμένες απόπειρες βίαιων απαγωγών. Έτσι, ούτε η πρώτη ούτε η δεύτερη επιλογή καρποφόρησε. Στις εκκλήσεις αυτές των αλβανών και ελλήνων αξιωματούχων, οι τσάμηδες πρόσφυγες απαντούσαν ότι «δεν εμπιστευόμαστε τους Έλληνες, επιθυμούμε να μείνουμε στην Αλβανία, ή, αλλιώς, αφήστε μας να πάμε στην Τουρκία, την Τσαμουριά δεν την αγαπούμε». Χαρακτηριστικό είναι ότι οι αλβανοί παράγοντες τόνισαν ότι η όποια προσπάθεια πρέπει να γίνει σε συνθήκες απόλυτου σκότους, «να μη φανεί το χέρι μας, όλα να γίνουν νύχτα!». Και ότι, για όλα, πρέπει να ζητηθεί η συγκατάθεση των Σοβιετικών. Μάλιστα, στην συνάντηση αυτή επικράτησε η άποψη να ληφθούν σκληρά μέτρα εναντίων των Τσάμηδων, οι οποίοι διασύρουν το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας, και αυτό να γίνει με απόλυτη μυστικότητα, «εν μία νυκτί», καθώς αυτοί είναι ξένοι υπήκοοι (!). Συζητήθηκε δε ένα πογκρόμ κατά των ταραχοποιών και αυτό αποτέλεσε το έναυσμα για ό,τι επακολούθησε μετά τις απηνείς διώξεις του τσάμικου στοιχείου από το κομμουνιστικό καθεστώς της Αλβανίας, το οποίο διώχθηκε με την κατηγορία της κατασκοπείας υπέρ της Ελλάδας και των Ηνωμένων Πολιτειών. Και ενώ στην Αλβανία διαμορφωνόταν αυτό το σκηνικό, με τις διαβουλεύσεις για την προσεκτική στάση έναντι του ελληνικού ζητήματος και ιδίως για την ασφάλεια και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας, και, παρά τις αμερικανικές κατηγορηματικές αντιρρήσεις για τις ελληνικές πρωτοβουλίες, η 9η Μεραρχία απέκοψε την διάβαση του Πόρτα Οσμάν, που ήταν η κύρια πύλη επικοινωνίας του Γράμμου με την Αλβανία, και μπήκε στο αλβανικό έδαφος. Αυτό σήμανε και το τέλος του Εμφυλίου. Στις 28 Αυγούστου, ο Νίκος Ζαχαριάδης έδωσε εντολή για γενική υποχώρηση στην Αλβανία από άλλη διάβαση, παρά την σθεναρή άρνηση της αλβανικής ηγεσίας. Αυτήν την φορά η υποχώρηση ήταν οριστική. Ο Ελληνικός Εμφύλιος έκλεινε έτσι το τελευταίο κεφάλαιο.

αφιερωμα

Αυτήν την Ευρώπη θέλουμε;

επιμέλεια: Παύλος Καρούσος ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Αφιέρωμα

Με θέμα την Ευρωπαϊκότητα και τον Ευρωσκεπτικισμό του Α. Δ. Παπαγιαννίδη

θέση που θα επιχειρήσει να υποστηρίξει αυτό το σημείωμα -θα λέγαμε: «να αναδείξει», ας μείνουμε όμως όσο γίνεται πιο μετριοπαθείςείναι ότι οι λεγόμενες/θεωρούμενες «Ευρωπαϊστικές» τοποθετήσεις έχουν φθάσει να αποτελούν την πλέον ακραία εκδοχή υπονόμευσης της Ευρωπαϊκότητας, του Ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Ενώ μόνο με ισχυρές δόσεις Ευρωσκεπτικισμού (και ειλικρινούς ρεαλισμού) είναι δυνατόν να προχωρήσει το ίδιο αυτό Ευρωπαϊκό εγχείρημα, να μην πέσει δηλαδή θύμα ης «θεωρίας του ποδηλάτου»: μόνον όταν κινείται δεν πέφτει, άρα όταν δεν κινείται πέφτει. Την θέση αυτή θα μπορούσε να την υποστηρίξει κανείς από νωρίς, δηλαδή ήδη απο τις περιόδους που - σήμερα, με τα σημερινά μάτια, με την εμπειρία της Ευρώπης στα χρόνια της αληθινής κρίσης (γιατί «αληθινής»; διότι παραδοσιακά λέγεται ότι «Η Ευρώπη προχωρεί από κρίση σε κρίση», αλλά ούτε με τις εποχές του Ευρωπεσσιμισμού της δεκαετίας του ΄80, ούτε με τα κατά καιρούς μπλοκαρίσματα, της «chaise vide» επί De Gaulle ή των βρεταννικών αντιπαραθέσεων/του Κοινοτικού Προϋπολογισμού συγκρίνεται η τωρινή βύθιση της κρίσης της Ευρωζώνης) τις βλέπουμε σαν απλές αναταράξεις, σαν επεισόδια διαδρομής. Πράγματι, στις διαδοχικές φάσεις οικοδόμησης της κοινοτικής, ήδη ενωσιακής Ευρώπης, η βάση ουσιαστικής νομιμοποίησης ήταν αμφίβολη: η επίκληση του Ευρωπαϊκού οράματος, όσο ξεμάκραινε κανείς από τα χρόνια όπου (α) οι μνήμες του Πολέμου ήταν ενεστώσες, ισχυρές, ανυποχώρητες και (β) η υπόσχεση ευημερίας του «Ευρωπαϊκού μοντέλου» ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής ήταν παρούσα και αυταπόδεικτη, έπειθε μεν αλλά από απόσταση. Έτσι δηλαδή όπως εξεφωνείτο απο μια ευρεία μεν, αλλά πάντως εξ ορισμού περιορισμένη ελίτ: πολιτική, ακαδημαϊκή,

σταση. Όμως, άμα (α) έχει ζήσει ο παρατηρητής από κοντά την διαδικασία συζήτησης και απόφασης στην καθημερινότητα του ΕΚ, (β) έχει σταθεί στο περιεχόμενο του νομοθετούμενου υλικού, στις ρίζες παραγωγής του από την Επιτροπή και τις Ομάδες Εργασίας μέχρι τους μηχανισμούς του ίδιου του ΕΚ και, κυρίως, (γ) έχει κοιτάξει με ειλικρίνεια την διαδικασία ανάδειξης των Ευρωβουλευτών, αλλά και τον βαθμό συμμετοχής - διΕυρωπαϊκά - στις Ευρωεκλογές καθώς και την ποιότητα της δημόσιας συζήτησης σχετικώς, τότε θα διστάσει να βρει εδώ αυτό που ήδη επισημάναμε ότι προβληματίζει: ουσιαστική νομιμοποίηση.

... και η «περισσότερη Ευρώπη»

μέρος της οικονομικής, μεγάλο μέρος της μηντιακής...

Η λογική της «φυγής προς τα εμπρός»...

Όσο τα προβλήματα συσσωρεύονταν, όσο τα αδιέξοδα εγκαθίσταντο (ή: έμπαιναν κάτω από το χαλί αρκεί να δει κανείς την πορεία της ΚΑΠ διαχρονικά με φόντο τις διεθνείς αγορές και τα πλεονάσματα. αρκεί να θυμίσει τις επικές μάχες περί τον Προϋπολογισμό και να συγκρίνει ύστερα, προσγειωτικά, το μερίδιο του ΑΕΠ της ΕΕ «25», ήδη «28», που πηγαίνει σ’ αυτόν σε σύγκριση με των ΗΠΑ ή άλλων ομοσπονδιακού χαρακτήρα μορφωμάτων. αρκεί να δει κανείς τις εξορμήσεις αναζήτησης της ανταγωνιστικότητας, π.χ. την Στρατηγική της Λισσαβώνας, και ύστερα να συγκρίνει με τα αποτελέσματα, ιδίως σε επίπεδα απασχόλησης...), τόσο η «φυγή προς τα εμπρός» άρχισε από πειρασμός να καθίσταται πάγιο καταφύγιο. Ταυτόχρονα - και αυτό έπαιξε καθοριστικό ρόλο - ο πειρασμός να ανάγονται όλα σε θεσμική συζήτηση, με την σκέψη ότι η (όντως πρότυπη και ευρηματική) «κοινοτική μέθοδος» στην λήψη αποφάσεων, ή έστω στο αποδιώξιμο των μπλοκαρισμάτων με το μείγμα κοινοτικού και ήπιου διακυβερνητικού, νομιμοποιούσε στην πράξη, δημιούργησε μια γλυκιά αυτοεξαπάτηση. Η επίκληση της «κοινοτικής μεθόδου» κρίθηκε ότι ήταν απάντηση σε κάθε επίκριση, ενώ παράλληλα η παραδοχή του «δημοκρατικού ελλείμματος» θεωρήθηκε ότι λειτουργεί εξιλεωτικά - έτσι που συνδυάστηκε με την επί δυο δεκαετίες εκτόνωση μέσω της αύξησης των εξουσιών συναπόφασης στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Εδώ, μια θεμελιώδης παρέκβαση: όντως, άμα κανείς συγκρίνει το ΕΚ στο γύρισμα του αιώνα με το κατά De Gaulle «Parlement croupion»/ την Κοινοβουλευτική Συνέλευση της δεκαετίας του ΄60, υπάρχει χαώδης απόΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Αυτό, αυτό το ουσιώδες έλλειμμα, εν όσω τα πράγματα πορεύονταν σωστά - ή, έστω, εν όσω βολεύονταν πολιτικά - καλυπτόταν απο την υπερχειλή ρητορική του Ευρωπαϊσμού. Η επίκληση της «κοινοτικής μεθόδου», όταν μάλιστα συνδυαζόταν με το αποτέλεσμα, (με κάποιο πρακτικό αποτέλεσμα σε σύγκριση ιδίως με τα συμβαίνοντα στην υπόλοιπη υφήλιο), οδηγούσε στην Ευρωπαϊστική διέξοδο, που θέλει την «περισσότερη Ευρώπη» ως λύση σε κάθε πρόβλημα, ως υπέρβαση κάθε αδιεξόδου. Εως ότου... ... Έως ότου η κρίση της Ευρωζώνης ήρθε και άλλαξε σαρωτικά τα πράγματα. Ή, μάλλον, ψέμματα! ήρθε και έδειξε, με τρόπο που δεν επιδέχεται ειλικρινή αμφισβήτηση, το πόσο η Ευρωπαϊστική εικόνα της ίδιας της «Ευρώπης» είχε απομακρυνθεί απο την πραγματικότητά της. Ήδη νωρίτερα είχε προκύψει ένα σχήμα όπου (α) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «φύλακας των Συνθηκών και του κονοτικού συμφέροντος», κάτοχος του θεσμικού μονοπωλίου της νομοθετικής πρωτοβουλίας κ.λπ., είχε κινηθεί προς την κατεύθυνση μιας «βαριάς» Γραμματείας του Συμβουλίου Υπουργών, (β) το ίδιο το Συμβούλιο είχε «αδειάσει» , προς δύο μάλιστα κατευθύνσεις: προς τα πάνω, όταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ουσιαστικά άρχισε να προδιαγράφει όλα όσα οι υπουργοί θα δρομολογούσαν (γι’ αυτό σε μια φάση τα Συμπεράσματά του άρχιζαν να θυμίζουν πολυσέλιδο σύγγραμμα...), προ τα κάτω διότι η πραγματική απόφαση «έκλεινε» σε χαμηλότερα επίπεδα από τεχνοκράτες των πρωτευουσών, και απλώς ανέβαινε στους υπουργούς για επικύρωση, και τέλος (γ) το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, υπερήφανο για τον ρόλο του στην διαβόητη συναπόφαση, έβλεπε το μεγαλύτερο μέρος των θεμάτων να ρυθμίζονται «στην πρώτη ανάγνωση», με περιορισμένο αριθμό - κάποιες δεκάδες - εισηγητών βουλευτών να παίζουν ουσιαστικό ρόλο, η δε Ολομέλεια απλώς να επιψηφίζει. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Όταν όμως ήρθε στο προσκήνιο η αληθινή κρίση, ακόμη και αυτοί έφυγαν απο την μέση. Η πρωτοβουλία της Επιτροπής εξαχνώθηκε μετά από λίγους μήνες - ή περιορίστηκε σε ex post προτάσεις, που ενσωμάτωναν πρακτικές διακυβερνητικά προαποφασισμένες. Η διαδικασία στο Συμβούλιο, ιδίως στο καίριο Eurogroup αλλά στο Eco/Fin - ή ακόμη και στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο... - πήρε μιαν αδιανόητη απλουστευμένη μορφή: προς στιγμή ακούστηκαν μουρμουρητά για «διευθυντήριο» (των χωρών με πιστοληπτική ικανότητα ΑΑΑ, ή των Βορείων), ή πάλι για ΓερμανοΓαλλικό άξονα («κορυφαία στιγμή» η άφρων απόφαση στην Deauville για προαναγγελία κουρέματος των ομόλογων στα χέρια ιδιωτών...), ύστερα όμως απο ένα σημείο έγινε φανερό τι; Ότι όλα αποφασίζονταν/κρίνονταν στο Βερολίνο, ύστερα ακολουθούσε μια τυπική διαβούλευση/ ενημέρωση και ύστερα... η απόφαση είχε ληφθεί! Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο; Α, αυτό συζητούσε! Και, κάπου στα τέλη του 2013 άρχισε να κάνει Επιτροπές πρωτοβουλίας για να ... κρίνει τις επιδόσεις της Τρόϊκας, ή την υπεισέλευση του ΔΝΤ στα χωράφια της «Ευρώπης». Όταν δε, έφθασε η τραγικώτερη στιγμή όλης αυτής της διαδρομής - ποιά ήταν αυτή; ήταν με το bailin στην Κύπρο, με δύο διαδοχικά Eurogroup σε απόσταση μιας εβδομάδας να λαμβάνουν διαμετρικά αντίθετες αποφάσεις, φυσικά... με ομοφωνία/consensus! τότε παρατηρήθηκε ότι, ακόμη βαθύτερα, είχε λειτουργήσει το άλλο: η απερίφραστη απειλή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (σε φόντο μόλις υποκρυπτόμενης Bundesbank) να «στεγνώσει» το τραπεζικό σύστημα μιας χώρας μέλους της Ευρωζώνης, αν αυτή δεν ευθυγραμμιζόταν με την προειλημμένη απόφαση. (Τι ψήφισε η Κυπριακή Βουλή; Who bloody cares!). Ας σταματήσουμε εδώ την προσπάθεια να δείξουμε τι έχει απομείνει από εκείνο που η Ευρωπαϊστική ανάγνωση των πραγμάτων άφηνε αν διαφανεί ως «διέξοδος». Δηλαδή... την mantra περί «περισσότερης Ευρώπης» ως λύσης δια πάσαν νόσον κλπ. Όταν το βάθρο της Ευρωπαϊκής πορείας, δηλαδή η τεκμαρτή έστω ισότητα των Κρατών μελών καταργείται με τόσο απροκάλυπτο (και αποτελεσματικό!) τρόπο, τότε μόνο μέσα απο μία σοβαρή φάση Ευρωσκεπτικισμού (ή, αν προτιμάτε Ευρωαναθεωρητισμού) μπορεί να προκύψει κάτι που να διασώζει την «Ευρώπη» στα μάτια των λαών της. Αλλιώς, θα ισχύσει για την «Ευρώπη» ως ήπιος εφιάλτης εκείνο που λέγεται ως αστείο για το ποδόσφαιρο («είναι το άθλημα που παίζεται με μπάλα, με δυο ομάδες των 11 παικτών και όπου κερδίζει η Γερμανία»). 47

Αφιέρωμα

Γιατί οι φίλοι της Ευρώπης είναι σήμερα ευρωσκεπτικιστές; του Κώστα Μ. Σταματόπουλου

την ευρωπαϊκή ιστορία, το όραμα μιας μορφής Ευρωπαϊκής Ενώσεως πηγαίνει πίσω, στον πρώτο σχεδόν Μεσαίωνα, και εκπηγάζει από τους δύο θεσμούς που διεκδικούσαν παγκοσμιότητα: την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και την Εκκλησία. Η σύνδεση των δύο αυτών ενοποιών θεσμών - στους οποίους, στην καρδιά του φεουδαλισμού, εμφωλεύει η νοσταλγία της αυτοκρατορικής Ρώμης - σε μια κορωνίδα τρόπον τινά της οικουμένης, σαρκώθηκε για πρώτη φορά στην αυτοκρατορία του Καρλομάγνου και μία δεύτερη στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους, η οποία από τον 15ο αιώνα και μετά περιήλθε στα χέρια των Αψβούργων. Η επιβίωσή της, μετά την κατάργησή της από τον Ναπολέοντα Α΄ το 1806, υπό την μορφή της Αυστριακής αυτοκρατορίας αρχικά και εν συνεχεία της Αυστρουγγαρίας, υπήρξε, έως το 1918, η μέχρις στιγμής αξεπέραστη πραγμάτωση ενός υπερεθνικού οικοδομήματος στην καρδιά της Ευρώπης, ερειδώμενου στις πνευματικές ρίζες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, με πνεύμα ωστόσο ανοικτό και εξωστρεφές, απόδειξη του οποίου είναι η πολυπρόσωπη και ακτινοβολούσα Βιέννη του 1900. Όλες οι άλλες απόπειρες ενώσεως της Ευρώπης υπήρξαν προσχηματικές, καθώς δεν απέβλεπαν παρά στην κυριαρχία - ηγεμονία μιας ευρωπαϊκής Δυνάμεως εφ’ όλων των άλλων. Ας θυμηθούμε την Γαλλική Ευρώπη του Μεγάλου Ναπολέοντα (που σε κάποιο ποσοστό σκότωσε την γαλλική – αλλ’ όχι μόνον γαλλική – Ευρώπη του Διαφωτισμού), καθώς και την γερμανική Ευρώπη του Αδόλφου Χίτλερ, που με τις ανήκουστες φρικαλεότητές της αναίρεσε στην παγκόσμια συνείδηση αιώνες λαμπρού γερμανικού πολιτισμού. Αμφότερες οι απόπειρες αυτές σωριάσθηκαν μέσα σε λίγα χρόνια· κι αν η πρώτη από τις δύο άφησε μια σχετικώς αγαθή μνήμη, ήταν διότι συνέβαλε στην διάδοση των ιδεωδών της Γαλλικής Επαναστάσεως και, μεταξύ άλλων, επιτάχυνε την συνένωση τόσο της Ιταλίας όσο και της Γερμανίας· η δεύτερη απ’ εναντίας δεν προκάλεσε και δεν προκαλεί παρά αποτροπιασμό. Ας συμπεράνομε, επομένως, πως η μακροημέρευ-

ση και η αγαθή υστεροφημία του προτύπου οικοδομήματος πολιτειακής και πολυεθνικής ισορροπίας των Αψβούργων επέτυχε, διότι στηρίχθηκε πάνω σε καθαρά ευρωπαϊκές όσο και σε πανανθρώπινες αξίες και αρχές, αντέχοντας δε μέχρι του σημείου που οι σύνοικοι της αυτοκρατορίας λαοί, ακόμη και πολεμώντας ομοφύλους τους κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρέμειναν έως την τελευταία στιγμή πιστοί στον δικέφαλο αετό των Αψβούργων. Οι άλλες απεναντίας προσπάθειες συνετρίβησαν, διότι εδράζονταν σε σχέσεις ανισοβαρείς και πάνω στην ωμή (στρατιωτική) βία. Η πρώτη τάση επιβιώνει διότι υπακούει στους ρυθμούς της ίδιας της ζωής, η δεύτερη όχι, διότι αποτελεί βιασμό και ρήξη. Μιλώντας για «οικοδόμημα πολιτειακής και πολυεθνικής ισορροπίας», και για «ρυθμούς ζωής» - συνώνυμο ρεαλισμού, είναι φανερό πως επισημαίνομε την άλλη, συμπληρωματική, όψη των πραγμάτων, την οποία και πάλι η αυτοκρατορία των Αψβούργων ιστορικά ως έναν βαθμό δεν παραμέλησε. Θα ήταν μάλιστα ορθότερο αν υποστηρίζαμε πως καταλύθηκε εσωτερικά στο μέτρο που την είχε παραμελήσει. Κι αυτή η έτερη όψη, που σήμερα, ενοχοποιούμενη και παραγκωνιζόμενη, πολύπλευρα εκδικείται, είναι η βαθύρριζη πραγματικότητα των εθνών, πραγματικότητα χωρίς την οποία δεν νοείται σε κανένα επίπεδο η ιστορική Ευρώπη. Τα έθνη αποτελούν την ομορφιά και τον πλούτο της, ήτοι με άλλα λόγια, την πραγματική της δύναμη. Η αντίθεση ανάμεσα στις δύο εικόνες της Ευρώπης, την «ενωμένη» και την «Ευρώπη των εθνών», αποτελεί μάλλον φαινόμενο παθογένειας παρά κάτι το μοιραίο και το αναπότρεπτο. Σύμφωνα με την γνώμη ορισμένων, η πρώτη, αποτελεί σήμερα αποκύημα ήκιστα τεχνητό, και κατά τούτο ύποπτο ότι, επικαλούμενο μελλοντικές πραγματώσεις με επιχειρήματα απελπιστικά μονοδιάστατα και στην ουσία πνευματικώς αντιευρωπαϊκά, στην πράξη εξασθενίζει σοβαρά και πολύπλευρα την Ευρώπη και στρεβλώνει και δηλητηριάζει την ευρωπαϊκή ιδέα στην μακρά της διάρκεια. Επί πλέον, ανυψώνοντας στην κεφαλή της ένα γραΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

φειοκρατικό λαβυρινθώδες τερατούργημα, πλήττει ήδη καίρια την δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, που αποτελούν, με την πλατύτερη έννοια, καίρια κεκτημένα του ευρωπαϊκού ανθρωπισμού. Με αποτέλεσμα να μην είναι λίγοι αυτοί που διερωτώνται, με κάποιαν ομολογουμένως υπερβολή, αν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, έτσι όπως σήμερα λειτουργεί, δεν έχει άλλον στόχο από τον βιοπορισμό και την συντήρηση των γραφειοκρατών που το στελεχώνουν. Και ως άλλο λίαν υπαρκτό αποτέλεσμα έχει την εμφάνιση νέων στυγνών ηγεμονισμών, την μεγέθυνση των ενδο-ευρωπαϊκών αποκλίσεων, την φτωχοποίηση πληθυσμών μεγάλου μέρους της ευρωπαϊκής ηπείρου και την παραίτηση απ’ οποιονδήποτε ενεργό ρόλο στην Ιστορία, στην οποία η Ευρώπη δεν εμφανίζεται πλέον παρά ως θλιβερός κι αμήχανος κομπάρσος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής. Είναι φανερό πως, είτε από το ξεκίνημα κάτι δεν επήγε καλά, είτε κατά την πορεία κάτι εστράβωσε. II. Ήδη από την εποχή του Μεσοπολέμου, ορισμένες προσωπικότητες – θυμίζω επί παραδείγματι τον Gudenhove –Kalergi, τον Αριστείδη Briand και τον Ριχάρδο Stresemann-, άρχισαν να εργάζονται για την πραγμάτωση του οράματος της Ενωμένης Ευρώπης. Άλλοι λόγω νοσταλγίας του συγκριτικά ήμερου προπολεμικού κόσμου και από ανθρωπισμό, άλλοι σε μία άπελπι προσπάθεια να αποτρέψουν τα δεινά τα οποία τα έβλεπαν να απειλούν ξανά την ανθρωπότητα με νέο αιματοκύλισμα, την νέα θύελλα που επρόκειτο να ξεσπάσει. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την Ευρώπη να κείτεται σε ερείπια και να θρηνεί δεκάδες εκατομμύρια νεκρούς, η ανάγκη να σπάσει κανείς τον φαύλο κύκλο της βίας, που είχε εγκαινιασθεί το 1870, επιτάχυνε τις διαδικασίες στο επίπεδο όχι πια των μεμονωμένων πρωτοβουλιών, αλλά της πολιτικής εκ μέρους προσωπικοτήτων, που εκτός των άλλων έβλεπαν τον κίνδυνο συνθλίψεως της Ευρώπης ανάμεσα στους δύο γίγαντες του μεταπολεμικού κόσμου: τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και την Σοβιετική Ένωση. Η δεύτερη, άλλωστε, έχοντας καταπιεί την Ανατολική και την Μέση Γερμανία, διατηρούσε ετοιμοπόλεμα τα στρατεύματά της στην ανατολική όχθη του Έλβα ποταμού. Από το σημείο αυτό και πέρα, έχομε τουλάχιστον δύο διαφορετικές αναγνώσεις, που ίσως μας οδηγήσουν σε χρήσιμα για το παρόν συμπεράσματα. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Σύμφωνα με την πρώτη, καθώς το πένθος από τον πόλεμο ήταν ακόμη νωπό, ο ρεαλισμός επέβαλε το να ξεκινήσει κανείς ταπεινά, συνενώνοντας αρχικά κάποιους τομείς της παραγωγής και της οικονομίας, χωρίς να τραυματίσει τις ψυχές και προκαλέσει αντίδραση ικανή να ματαιώσει το μέγα εγχείρημα, καθώς δεν εννοείτο ευρωπαϊκό οικοδόμημα χωρίς την συμμετοχή της (Δυτικής τότε) Γερμανίας. Το πρώτο βήμα ακολούθησαν άλλα, ενώ η πορεία μέσα από την Κοινή Αγορά (1957-) κατέληξε στην συνεχώς διευρυνόμενη Ευρωπαϊκή Ένωση, που σήμερα, με την ένταξη σε αυτήν της Κροατίας, αριθμεί 28 μέλη. Με εξαίρεση τον πόλεμο στην Γιουγκοσλαβία, η Ευρώπη γνώρισε μια πρωτόγνωρα μακρά περίοδο ειρήνης και υλικής ευημερίας.

Σύμφωνα με την δεύτερη ανάγνωση, η λύση που μεταπολεμικώς προτάθηκε ήταν ήδη ένα είδος ομολογίας, όχι της πίστης στην ευρωπαϊκή ενδυνάμωση, αλλά της ευρωπαϊκής παραίτησης και της ευρωπαϊκής οριστικής αδυναμίας. Υπό την έννοια δε αυτή, ήταν ένας προάγγελος καταδίκης σε αποτυχία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Επί πλέον, συγκέντρωνε όλα τα μειονεκτήματα μιας ιδεαλιστικής κατασκευής, που φορτώνει με ορόφους το οικοδόμημα χωρίς να έχει εξασφαλίσει επαρκή θεμέλια, πράγμα αφελές και άκρως ριψοκίνδυνο, καθώς η Ιστορία διδάσκει πως τέτοιου είδους κατασκευές τελικώς σωριάζονται, ενώ κατά την πορεία αποδεικνύονται τρομακτικά ανθρωποκτόνες. Το ιδεαλιστικό ή κατ’ άλλους πρόχειρο της κατασκευής έγκειται στην παραμέληση της πραγματικότητας των εθνών. Το αμαρτωλό συνίσταται στην στο49

Αφιέρωμα χοποίηση και την ενοχοποίησή τους προς όφελος ενός σχήματος που σε μεγάλο βαθμό, έτσι όπως θεμελιώθηκε και εξελίχθηκε, είναι αναιρετικό της ευρωπαϊκής ουσίας. Τέτοιες επιπόλαιες ή αμαρτωλές συντμήσεις και παρακάμψεις, οδηγούν την Ευρώπη στους κόλπους ιδίως της σημερινής παγκοσμιοποίησης, να συναγωνίζεται με τους γίγαντες στα σημεία όπου είναι αδύνατη, και να παραβλέπει τα άλλα, στα οποία θα μπορούσε να «πουλήσει» ακριβά την μοναδικότητά της, φθάνει να πιστέψει ξανά σ’ αυτήν και να θελήσει, καλλιεργώντας την, να την αξιοποιήσει. Η κρίση φανέρωσε τα όρια της ευρωπαϊκής προσπάθειας, όπως αυτή σήμερα εμφανίζεται και όξυνε, αλλά δεν τον προκάλεσε, τον ευρωσκεπτικισμό. Τούτος κατά βάσιν οφείλεται: α. στην αντίσταση που προβάλλουν τα εθνικά κράτη να δεχθούν μείωση των κυριαρχικών τους δικαιωμάτων, β. στην αποκοπή και την αυτονόμηση της κεντρικής ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας από την πραγματικότητα και τις ανάγκες των Ευρωπαίων πολιτών γ. στην έλλειψη καλλιεργείας και εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής συνείδησης. Εκεί η έμφαση έπρεπε να δοθεί στην παιδεία και τον πολιτισμό – και όχι σε ένα όλο και λιγώτερο προφανές οικονομικό για τον καθένα συμφέρον - ώστε ο Ευρωπαίος πολίτης να αντιληφθεί τις κοινές με τους άλλους Ευρωπαίους ρίζες και τον κοινό, παρά τις επί μέρους διαφορές, ευρωπαϊκό πολιτισμικό κορμό, και να αισθανθεί εν κατακλείδι ολόκληρη την Ευρώπη από τον Ατλαντικό έως τα Ουράλια ως πατρίδα του. Από τα τρία αυτά σημεία που θρέφουν τον ευρωσκεπτικισμό, το πρώτο είναι κυρίως φοβικά στραμμένο προς το παρελθόν, ενώ τα δύο άλλα αφορούν και προσβλέπουν πρωτίστως στο ευρωπαϊκό μέλλον. Το πρώτο ενδεχομένως θα ήθελε την πλήρη κατάργηση της Ένωσης και την επιστροφή στο προϋπάρχον καθεστώς των εθνικών και απολύτως κυρίαρχων κρατών· το δεύτερο και το τρίτο απ’ εναντίας επιδιώκει την ολοκλήρωση της Ένωσης πάνω σε νέες, απείρως πιο στέρεες βάσεις, κι ακολουθώντας άλλη τακτική. Στηλιτεύει αφ’ ενός την έλλειψη επαρκούς δημοκρατίας στους κεντρικούς Ευρωπαϊκούς θεσμούς και αφ’ ετέρου την αμέλεια ως προς την δημιουργία ενός πολιτισμικού και πνευματικού θεμελίου που, κατανοούμενο, συμμεριζόμενο και κοινωνούμενο από τους πολλούς, θα έκαμε την ανάγκη προς μεγαλύτερη και πιο οργανική συνένωση προφανή στις ψυχές των Ευρωπαίων. Ταυτόχρονα, η ενσυνείδητη επαφή με τις ρίζες τους θα τους έκαμε εξ άλλου να αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και επομένως νηφαλιότητα και 50

σύνεση - καθ’ ότι κάτοχοι του μόνου μείζονος ανθρωποκεντρικού πολιτισμού - την ενδόμυχη απειλή που αισθάνονται ως πρώην παγκόσμιοι ηγέτες από την στιγμή που η ισχύς έφυγε από τα χέρια τους για να μεταφερθεί επέκεινα του Ατλαντικού και σήμερα ακόμη πιο πέρα. Θα απέτρεπε επίσης την ανάπτυξη του διόλου ευρωπαϊκού, διότι μονομερούς (= μονοφυσιτικού) προσανατολισμού προς μια στενά ιδωμένη και τελικά αυτονομημένη οικονομία, κατεύθυνση μειωτική, που στερεί την Ευρώπη από το μόνο συγκριτικό πλεονέκτημά της και φτωχαίνει παγκοσμίως την ανθρώπινη εικόνα. Τέλος, η εμβάθυνση στον ευρωπαϊκό πολιτισμό θα στεκόταν αντίβαρο στην αλαζονεία μιας Δύναμης και στην απαίτησή της, λόγω της υπεροχής της στην επίτευξη εφήμερων ποσοτικών μεγεθών και σε παροδικές, της αυτής τάξεως, επιτυχίες, να υπαγορεύει και να δεσμεύει την τύχη των άλλων κρατών/λαών μελών. Κάτι που συνεπάγεται πως στην νέα Ευρώπη που οραματίζονται αυτού του είδους οι ευρωσκεπικιστές, το υπουργείο Πολιτισμού (εθνικού και ευρωπαϊκού ταυτόχρονα) των κρατών-μελών, θα ήταν ίσης σημασίας με εκείνο της Άμυνας και της Οικονομίας. Ταυτόχρονα, όμως, σημαίνει και κάτι άλλο, που υπό μία έννοια αποτελεί την κοινή συνισταμένη των κύριων λόγων που τρέφουν τον ευρωσκεπτικισμό: το ότι είναι αδύνατο να αποφεύγει κανείς ή όπερ σοβαρότερο να αντιμετωπίζει με εχθρότητα το βασικό ευρωπαϊκό θεμέλιο, που συνιστούν προς το παρόν, και για μεγάλο ακόμη διάστημα, οι εθνικές οντότητες και υποστάσεις. Όποια αντίθετη μεθόδευση και πρακτική αποτελεί βιασμό της πραγματικότητας και συνεπώς συντελεστή καίριο μιας εκ των πραγμάτων αναπόφευκτης αποτυχίας. Από τα κράτη-έθνη πρέπει να αρχίσει ίσως εξ απαρχής να κτίζεται το ευρωπαϊκό, κοινό μας σπίτι. Και όχι αντίστροφα. Κάτι που μεταξύ άλλων συνεπάγεται την μερική ή ολική επαναφορά των εθνικών νομισμάτων, καθ’ ότι το ευρώ, για την ενίσχυση του οποίου τόσα πολλά θυσιάζονται, είναι το κατ’ εξοχήν σύμβολο της ευρωπαϊκής μας χίμαιρας, ήτοι του λανθασμένου και βλαπτικού τρόπου της κατά τα άλλα επιθυμητής, σταδιακής και άρτιας ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. ΙΙΙ. Οι φιλο-Ευρωπαίοι ευρωσκεπτικιστές, εξ αιτίας όλων των παραπάνω λόγων, δεν έχουν λόγο να αισιοδοξούν, κάτι που συνεπάγεται πως έχουν την ηθική υποχρέωση να συνεχίσουν και να γιγαντώσουν τον ευρωπαϊκό τους αγώνα. Στηρίζουν δε την απαισιοδοξία τους σε δύο διαπιστώσεις, που φαίνονται αναντίρρητες όσο και αμετακίΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

νητες, τουλάχιστον με τα υπάρχοντα δεδομένα: α. Στην συνεχώς επιβεβαιούμενη διαπίστωση ότι βαδίζομε πάνω σε λάθος δρόμο, ο οποίος καθιστά όλο και πιο προβληματική την πραγματοποίηση του επιθυμητού στόχου της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, διότι στην ουσία οξύνομε αντί να αμβλύνομε τις αντιθέσεις μεταξύ κατηγοριών κρατών-μελών, ενώ το θεσμικά ευρωπαϊκό επιστέγασμα όλο και πιο πολύ εκλαμβάνεται από τους ευρωπαίους λαούς ως καταπιεστικό και ζημιογόνο, για να μην πούμε ως αυθαίρετη διοίκηση δυνάμεων κατοχής. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερα να επιμείνομε πως μία οποιαδήποτε μορφής σταθερή συνεργασία, προκειμένου να επιβιώσει, προϋποθέτει ισχύουσα ανάμεσα στα συμβαλλόμενα μέλη της μία έστω και σχετική ισοτιμία. Ανισοβαρείς και ανιδιοτελείς σχέσεις ενδέχεται να υπάρξουν μεταξύ ατόμων υψηλής ηθικής. Είναι όμως μάταιο και άτοπο να περιμένομε κάτι τέτοιο στις μεταξύ των κρατών σχέσεις, ακόμη δε και στην περίπτωση που ο καταποντισμός του αδύνατου συνεπάγεται ζημία για τον ισχυρό. Τα πράγματα είναι απείρως πιο σύνθετα, και το ευρωπαϊκό επίπεδο πολιτικής δεν είναι το μόνο που μετρά στους υπολογισμούς των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων. Υπό αυτήν λοιπόν την έννοια, η συνένωση του Δυτικού με το Μεσαίο τμήμα της Γερμανίας (το Ανατολικό είχε χαθεί το 1945) υπήρξε μοιραία για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα (χωρίς το οποίο η συνένωση ήταν αδύνατον να πραγματοποιηθεί), καθ’ ότι ανέκαθεν η Γερμανία συνενούμενη (στην περίπτωσή μας εδαφικά έστω και κατά τα 2/3α της ιστορικής της επικράτειας), υπήρξε μέγεθος ανοικονόμητο και δυσβάστακτο και τέρμα – τέρμα διαλυτικό για την υπόλοιπη Ευρώπη. Μια Γερμανία, επί πλέον, στην οποία οι ενοχές για τις μαζικές θηριωδίες που διαπράχθηκαν στο διάστημα 1933-1945, είχαν αποστρέψει τις μεταπολεμικές της γενιές από την Ιστορία, και μέσω αυτού είχαν αποκόψει την χώρα από ένα βαθύτερο επίπεδο ευρωπαϊκού γίγνεσθαι. Μια αμερικανοποιημένη Γερμανία και, επί πλέον, μια Γερμανία όλο και πιο ισχυρή, δεν είναι μόνον δυσβάστακτη, είναι και μέχρις ενός σημείου αλλότριο σώμα, πόσο μάλλον που η ανάμνησή της ως κατακτήτριας με πολεμικά τότε μέσα είναι νωπή και δεν μπορεί να σβήσει με μια γομολάστιχα από την συλλογική μνήμη των λαών που γεύτηκαν τον στυγνό και βάρβαρο γερμανικό ζυγό. Το πρόβλημα μιας αντι-ευρωπαϊκής Γερμανίας/ ηγέτιδος της Ευρώπης, μιας Γερμανίας συνεπώς μείζονος πηγής ευρωσκεπτικισμού, το καθιστά οξύτερο η προέλευση, η παιδεία και η προσωπικότητα της σημερινής καγκελλαρίου. β. Ως επακόλουθο των παραπάνω, ας υπογραμμίΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

σουμε - επαναλαμβάνοντας τα ίδια πράγματα με διαφορετικό τρόπο - ότι ο ευρωπαϊκός άξονας στηρίχθηκε στους ισοβαρείς συν-εταίρους Γαλλία – Δυτική Γερμανία (Bundes Republik Deutschlands). Kάτι που σημαίνει πως, όχι μόνον η διόγκωση της Γερμανίας αλλά και η υποβάθμιση της Γαλλίας αποτελεί θανάσιμη ευρωπαϊκή ασθένεια (πόσο μάλλον ο συνδυασμός αμφοτέρων των συμπτωμάτων). Τούτο δε όχι μόνον διότι η μονοκρατορία εκ μέρους μιας και μόνον δύναμης ξυπνά παλαιούς συνειρμούς, αλλά και επειδή θέτει αυτή αυτομάτως σχεδόν σε κίνηση ψυχολογικούς και άλλους μηχανισμούς αλαζονικής εξουσίας, που είναι απολύτως ανθρώπινο, πλην απολύτως διαλυτικό στα πλαίσια ενός συνεταιρισμού. Αλλ’ επίσης διότι μια ενίσχυση της γαλλικής συνιστώσας θα εξανθρώπιζε κάπως τον κυρίαρχο άνευ αυτής, μονοδιάστατο αγγλοσαξωνικό κυνισμό, θα μετρίαζε με την συνεισφορά ανθρωπιστικών παραμέτρων και αξιών την βάναυση, προτεσταντικών καταβολών, κοινωνική πολιτική και εν γένει θα επανέφερε την ρότα του ευρωπαϊκού σκάφους προς γνήσιους ευρωπαϊκούς ορίζοντες, φιλάνθρωπα και εποικοδομητικά, προς τον μέσο δηλαδή άνθρωπο, όσο φυσικά το επιτρέπουν οι συνθήκες παγκοσμιοποίησης, που και αυτές δεν μπορούν να αγνοηθούν. Όμως, προκειμένου να μπορέσει να γίνει κάτι τέτοιο, πρέπει να το θελήσει η ίδια η Γαλλία και να επιτύχει να αρθεί ξανά στο ύψος της μεγάλης δημοκρατικής της παράδοσης, επανευρίσκοντας σε όλους τους τομείς το προϋποθετούμενο ύψος πτήσεως και βεληνεκές, με άλλα λόγια τα αναστήματα που θα ενσαρκώσουν αυτή την παράδοση, θα την καταστήσουν επίκαιρη και θα την προεκτείνουν στο μέλλον. γ. Επιστρέφομε έτσι στον Ευρωπαίο άνθρωπο, για να πούμε ότι εις μάτην τον αναζητούμε στο επίπεδο της σημερινής ευρωπαϊκής ηγεσίας. Καταλήγουμε δε ευρωσκεπτικιστές, αναρωτώμενοι πώς είναι δυνατόν να προωθηθεί ουσιαστικά η ευρωπαϊκή ιδέα, πόσο μάλλον επί ολικώς ή μερικώς εσφαλμένης διαδρομής, όταν το ευρωπαϊκό πηδάλιο βρίσκεται στα χέρια ανθρώπων τόσο μη Ευρωπαίων, ατόμων δηλαδή που πρωτίστως βαθειά αγνοούν την δική του ο καθένας ιστορική και πολιτισμική παράδοση. Η σύγκριση με τους πρωτεργάτες της Ευρωπαϊκής Ιδέας προκαλεί μόνον ίλιγγο. Αναλογιζόμαστε, μεταξύ άλλων Ευρωπαίων μεγάλων, τον Konrad Adenauer, τον Jean Monnet, τον Robert Schuman, τον Paul–Henri Spaak, τον Alcide de Gasperi, τον Joseph Beck, αλλά και τον Winston Churchill, τον Charles de Gaulle, στην επόμενη δε γενιά, τον Otto von Habsburg, πρεσβύτερο γιο του τελευ51

Αφιέρωμα ταίου αυτοκράτορα της Αυστροουγγαρίας, καθώς και τον ακόμη χρονικά πιο κοντά μας Jacques Delors· κοινή συνισταμένη όλων ήταν ότι όλοι τους ήσαν άνθρωποι της παλαιάς Ευρώπης, γνήσια ευρωπαϊκά αναστήματα με βαθειές ευρωπαϊκές ρίζες. Γι αυτό και ήσαν ικανοί να προβούν σε μεγάλες αλλαγές, να οραματιστούν και να δημιουργήσουν νέους κόσμους. Σήμερα, το ανθρώπινο τοπίο στις ύπατες θέσεις εί-

ναι αποκαλυπτικό του πόσο ποιοτικώς χαμηλά εξέπεσε η Γηραιά μας Ήπειρος, την οποία νέμονται οι λιλιπούτειοι γραφειοκράτες και καρεκλοκένταυροι των Βρυξελλών, σε αγαστή συνεργασία με τις εξ ίσου σπιθαμιαίες εθνικές ανά ευρωπαϊκή χώρα ηγεσίες. Για έναν ακόμη λόγο, επομένως, εμείς, οι φίλοι της Ευρώπης, είμαστε ευρωσκεπτικιστές: διότι με τέτοιους ανθρώπους Ευρώπη ΔΕΝ κτίζεται.

Συνηγορία γιά μία πολιτιστική σύγκλιση της Ευρώπης

Ευρωπαϊκά Κονδύλια: αναντιστοιχία πόρων και ουσίας

διαχρονική συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να συνοδεύεται από θετικό ισοζύγιο για την Ελλάδα. Παρ’ όλα αυτά, η παρουσία της χώρας στα «κέντρα αποφάσεων» συνοδεύεται από πολλές χαμένες ευκαιρίες, αδύναμες διαπραγματεύσεις και τελικά την αποτυχία απτών αποτελεσμάτων για τους Έλληνες. Κλασσικό παράδειγμα είναι η διαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων, κεφαλαίων ή επιδοτήσεων τα τελευταία 30 έτη, το ύψος των οποίων έως σήμερα φτάνει τα εκατοντάδες δις ευρώ. Η πλήρης αναντιστοιχία των πόρων με την τελική προστιθέμενη αξία τους είναι εμβληματική, αφού το παραγόμενο αποτέλεσμα, κάθε μορφής, είναι πολύ χαμηλότερο του δυνητικού. Άλλωστε και η σημερινή τραγική κατάληξη της ελληνικής οικονομίας αποτελεί δυστυχώς την πιο τρανή απόδειξη. Κατ’ αρχήν και πέρα πάσης αμφιβολίας, η διαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων αποτέλεσε πηγή και εστία δημιουργίας μηχανισμών διαφθοράς, στο πλαίσιο βέβαια μιας γενικώτερη διάχυτης πολιτικής και κοινωνικής νοοτροπίας, βούλησης και πράξης. Σε πλείστες περιπτώσεις, οι αδιαφανείς διαδικασίες και οι ελλιπείς έλεγχοι οδήγησαν σε έργα χωρίς αντικείμενο και σε κατασπατάληση των πόρων. Κύριος στόχος η απορρόφηση των κονδυλίων για τον πλουτισμό συγκεκριμένων συμφερόντων και όχι για την πραγματική και διαχρονική ενίσχυση των δομών της οικονομίας. Τα έργα υλοποιήθηκαν με κενά και χωρίς γενική εθνική στρατηγική ανάπτυξης ή ουσιαστικό προγραμματισμό. Πρόσφατο παράδειγμα η κατανομή των πόρων του ΕΣΠΑ, όπου τα λιγώτερα συγκριτικά κονδύλια αξιοποιήθηκαν για δράσεις στους κρίσιμους, για την ελληνική οικονομία, τομείς της δημόσιας διοίκησης, έρευνας-τεχνολογίας, ναυτιλίας και του τουρισμού. Διαχρονικά, οι κοινοτικές αγροτικές επιδοτήσεις δόθηκαν αφειδώς ως εισοδηματικές ενισχύσεις, χωρίς την εξα52

του Μάνου Κρανίδη σφάλιση της αποδοτικής χρήση τους, με στόχο μια ανταγωνιστική και εξωστρεφή ελληνική γεωργία. Οι υποδομές, κάθε μορφής, δημιουργήθηκαν, αλλά με υπέρ-κοστολογήσεις, κακοτεχνίες και αδιαφανείς διαδικασίες. Ευκαιρίες απασχόλησης δόθηκαν πολλές αλλά ευκαιριακά, με μια εφήμερη επιδοματική λογική, και όχι βάσει σχεδίου για δημιουργία βιώσιμων θέσεων απασχόλησης σε τομείς με δυνατότητα ανάπτυξης. Η καινοτομία και η εξωστρέφεια χρηματοδοτήθηκαν εντελώς προσχηματικά χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα, με πολλές αστοχίες και σπατάλη πόρων. Όλες οι προαναφερθείσες παθογένειες οδήγησαν στην χαμένη ευκαιρία να αποτελέσει η διαχείριση των ευρωπαϊκών κονδυλίων τον κύριο επικουρικό μοχλό ανάπτυξης των δομών της ελληνικής οικονομίας. Σίγουρα η ευθύνη του πολιτικού συστήματος και της δημόσιας διοίκησης είναι μεγάλη, αφού εν γένει επέτρεψαν και οικειοποιήθηκαν ένα πνεύμα ευνοιοκρατίας και εξυπηρέτησης ιδιοτελών οικονομικών συμφερόντων. Σήμερα, η εθνική στρατηγική αξιοποίησης των ευρωπαϊκών πόρων συνεχίζει να μην υπάρχει ή να μην εφαρμόζεται επαρκώς και τα κονδύλια να αξιοποιούνται χωρίς την πλήρη δυναμική τους, αναδεικνύοντας έτσι την ανασύνθεση των μηχανισμών αξιοποίησής τους ως μια κορυφαία και ουσιαστική εθνική μεταρρύθμιση. Άλλωστε, τα καλά παραδείγματα έργων ή δομών αξιοποίησης που υπάρχουν σήμερα ή υπήρξαν στο παρελθόν, αποτελούν σίγουρα την πραγματική βάση για την αναγκαία ραγδαία βελτίωση του τελικού αποτυπώματος των πολλών δις της ΕΕ στην χώρα μας. Τόσο η ελληνική κυβέρνηση όσο και η ευρωπαϊκή διοίκηση οφείλουν άρδην να επιτύχουν την θετική ανατροπή του αποτελέσματος της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, ειδάλλως ο σκεπτικισμός για την συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα παρασύρει και τα διαχρονικά και μελλοντικά απτά στρατηγικά οφέλη. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

του Νέστορα Ε. Κουράκη

ρκετοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι, για να μπορέσει η σημερινή Ευρώπη να επιβιώσει μέσα στον σύγχρονο ανταγωνιστικό κόσμο της παγκοσμιοποίησης, θα πρέπει να προχωρήσει με ταχύ βηματισμό στην δημοσιονομική, την τραπεζική και, εν τέλει, στην πολιτική της ενοποίηση. Ωστόσο, η γνώμη αυτή παραλείπει να λάβει υπ’ όψη της μια καίρια παράμετρο, που προσδιορίζει όλες τις άλλες- την πολιτιστική. Την διαμόρφωση, δηλαδή, μιας ενιαίας κατά το δυνατόν στάσης των Ευρωπαίων σε θέματα ιδεών, αντιλήψεων και πολιτισμού. Όπως είχα γράψει χαρακτηριστικά σε δοκίμιό μου το έτος 2009, «μπορεί οι οικονομίες της Ευρώπης στην Ευρωπαϊκή Ένωση να πέτυχαν μεταξύ τους κάποιαν οικονομική σύγκλιση στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, όμως οι λαοί αυτών των κρατών, όπως φαίνεται και από τα αποτελέσματα πολλών δημοψηφισμάτων, θεωρούν ότι η Ευρώπη θα πρέπει να αποκτήσει ένα πιο ανθρώπινο πρόσωπο, μια μεγαλύτερη πνευματικότητα και μιαν εντονώτερη ηθική διάσταση…» (Ν. Ε. Κουράκη, Κλασσικά Ιδεώδη για μια Σύγχρονη Παιδεία, Ροές, Αθήνα 2009, σελ. 75). Πώς, όμως, μπορεί να επιτευχθεί η πολιτιστική αυτή σύγκλιση; Ποιοί είναι, δηλαδή, οι πυλώνες, στους οποίους μπορεί να αναπτυχθεί και να στηριχθεί ένας νέος και ενιαίος Ευρωπαϊκός Πολιτισμός, ικανός να δώσει κοινό όραμα στους ευρωπαϊκούς λαούς και να τους εμπνεύσει στην δημόσια και στην καθημερινή τους ζωή; Ανατρέχω, για μια πρώτη ουσιαστική απάντηση αυτού του ερωτήματος, στην συζήτηση που είχε γίνει την 28.4.1955 στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, με θέμα «Το μέλλον του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού», και με κεντρικό προσκεκλημένο τον κορυφαίο Γάλλο στοχαστή Αλμπέρ Καμύ (βλ. Albert Camus κ.ά., Το μέλλον του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2004). ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Δύο συνάγεται ότι είναι, στην σκέψη του Καμύ, οι βασικοί πυλώνες αυτού του μελλοντικού ευρωπαϊκού πολιτισμού: οι ιδέες του Μέτρου και της Αλληλεγγύης: «Γνωρίζουμε ότι πιθανόν», υποστηρίζει ο Καμύ (…), «είναι δύσκολο να βρούμε μια [άλλη] εποχή στην οποία να είναι τόσο μεγάλος ο αριθμός των ταπεινωμένων ανθρώπων» (σελ. 24). «… Αναρωτιέμαι αν η απόλυτη πίστη, η τυφλή κατά κάποιον τρόπο, στην δύναμη της λογικής (…), αν αυτή η απόλυτη πίστη στον ορθολογισμό δεν ευθύνεται, κατά κάποιον τρόπο, για την άμβλυνση της ανθρώπινης ευαισθησίας…» (σελ. 25.) «Το μέτρο, στον Ελληνισμό, αν οι γνώσεις μου επ’ αυτού είναι επαρκείς, υπήρξε πάντα η αναγνώριση της αντίφασης [ορθότερα: αντίθεσης], και η απόφαση να διατηρηθεί [αυτή], ό,τι κι αν συμβεί. Μια τέτοια διατύπωση δεν είναι μόνον ορθολογική διατύπωση, ουμανιστική κι ευχάριστη. Στην πραγματικότητα προϋποθέτει ηρωισμό. Έχει οπωσδήποτε πιθανότητες να μας παράσχει όχι την λύση, δεν είναι αυτό που περιμένουμε, αλλά μία μέθοδο για να προσεγγίσουμε την μελέτη των προβλημάτων που μας τίθενται και να βαδίσουμε προς ένα υποφερτό μέλλον» (σελ. 34). «Το μεγάλο μάθημα, και το λέω γιατί αντιτίθεμαι κατηγορηματικά στην ιδεολογία των λαϊκών δημοκρατιών, το μεγάλο μάθημα που μας έρχεται από την Ανατολή, είναι ακριβώς το νόημα της συμμετοχής σε μια κοινή προσπάθεια, και ουδείς λόγος υπάρχει να απορρίψουμε αυτό το παράδειγμα» (σελ. 35). «Αυτήν την αλληλεγγύη μπορούμε να την ξαναβρούμε κάθε στιγμή (…). Αν συλλογιζόμασταν αρκετά αυτή την εμπειρία [του τελευταίου Παγκοσμίου Πολέμου], είμαι πεπεισμένος ότι θα καταλαβαίναμε καλύτερα την έννοια του μέτρου που νοείται ως συμφιλίωση των αντιφάσεων [=αντιθέσεων] και, ιδιαίτερα στον κοινωνικό και πολιτικό τομέα, ως συμφιλίωση των δικαιωμάτων 53

Αφιέρωμα

Ο J. Habermas και το μέλλον του «ευρωπαϊκού προγράμματος» του Γιάννη Μαθιουδάκη

Α και των υποχρεώσεων του ατόμου» (σελ. 35-36) (οι υπογραμμίσεις από τον υπογράφοντα). Οι ανωτέρω επισημάνεις του Καμύ αποκτούν, πιστεύω, στις ταραγμένες μέρες μας, μια διαχρονική αξία. Και φωτίζουν το μεγάλο πρόβλημα της σύγχρονης εποχής, όπως άλλωστε το είχε διατυπώσει και ο δικός μας Άγγελος Τερζάκης: «Σήμερα», έγραφε ο Τερζάκης ήδη το 1973, «έχουμε να κάνουμε μ’ έναν κόσμο δίχως κάποιον εσωτερικό του συνεκτικό δεσμό. Ας μην μιλήσουμε γι’ απιστία, γι’ αποκοπή από την θρησκευτική παράδοση, που πρότεινε ίσαμε προχθές ακόμα κάποιους κανόνες ζωής, προσδιόριζε το ήθος μιας ομοψυχίας. Ας μιλήσουμε κάλλιο για είσοδο σε μια περίοδο της ιστορίας, όπου ο άνθρωπος νιώθει τον εαυτό του ξεμοναχιασμένον μέσα σ’ έναν κόσμο πρόσκαιρο, αλλά κι ελκυστικό με την έννοια ότι σε καλεί να τον κερδίσεις γρήγορα και όπως-όπως. Όταν λέμε πως έλειψε ο εσωτερικός συνεκτικός δεσμός από το σύνολο, εννοούμε πως η υπαγωγή του κάθε ανθρώπου σ’ ένα συγκρότημα –κοινότητα, κοινωνία, έθνος, ανθρωπότητα– είναι σήμερα μηχανική, όχι ηθική. Εκείνο όμως που συνδέει φυσιολογικά τους ανθρώπους μεταξύ τους δεν είναι η γειτνίαση ή η συμβίωση, είναι το αίσθημα πως υπηρετούν μιαν ενιαία υπόθεση, πως κάποια, πέρα από της ατομικές θελήσεις, αλληλεγγύη τους συνέχει. Πως έχουν συναποδεχθεί, ως είδος, έναν υπερατομικό σκοπό, η πως κάτι υπερβατικό, ιερό, απαραβίαστο, τους συναδελφώνει, κάτω από μιαν 54

εξουσία υψηλή» (εφημερίδα Το Βήμα της 4.2.1973, σελ. 4, οι υπογραμμίσεις από τον υπογράφοντα). Για την οικοδόμηση μιας ενιαίας Ευρώπης χρειάζεται, λοιπόν, ως συμπέρασμα των ανωτέρω σκέψεων, μια ευρύτερη πολιτιστική σύγκλιση, μια συμφιλίωση αντιθέσεων, κυρίως στον τομέα των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων, η ανάδειξη της «αδελφοσύνης» (fraternité) ως ισότιμης με την ελευθερία και την ισότητα, για να θυμηθούμε με την ευκαιρία αυτή και το τρίτο αλλά ξεχασμένο μεγάλο πρόταγμα της Γαλλικής Επανάστασης του 1789, και, ακόμη, η ενδυνάμωση της ιδέας της αλληλεγγύης ως εσωτερικού συνεκτικού δεσμού προς την κατεύθυνση υπερατομικών σκοπών, όπως ο Κοινοτισμός (ενδιαφέρον είναι, στο πλαίσιο αυτό, το πρόσφατο έργο του Μελέτη Μελετόπουλου Κοινοτισμός: το έργο του Κωνσταντίνου Καραβίδα και οι συγγενείς προσεγγίσεις, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2013). Μακάρι να βρεθεί σύντομα ο διανοητής που θα μπορέσει να διαμορφώσει αυτές τις ιδέες σε φιλοσοφικό σύστημα ή έστω σε πολιτικό μανιφέστο και θα δώσει έτσι στους λαούς της Ευρώπης το πνευματικό υπόβαθρο για να έλθουν πιο κοντά μεταξύ τους, στο πλαίσιο μιας ευημερούσας και ενιαίας αλλά, κυρίως, πραγματικά πολιτισμένης Ευρώπης.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

πό το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη, το 2009, το ευρωπαϊκό όραμα έχει αρχίσει να ξεθωριάζει, ίσως ανεπανόρθωτα. Στο επίπεδο των ηγετών, οι πολιτικοί των κεντρο-ευρωπαϊκών κρατών που οι οικονομίες τους δεν επηρεάστηκαν ουσιαστικά από την κρίση, με επικεφαλής την Γερμανία, δείχνουν να οδηγούν τις εξελίξεις προς μια Ευρώπη διαιρεμένη ανάμεσα σε χώρες που θα ηγούνται και σε χώρες που θα υποτάσσονται. Στο επίπεδο των πολιτών, οι λαοί της Ευρώπης μοιάζουν παγιδευμένοι από την άνοδο μιας μυωπικής, εθνικιστικής οπτικής, που εμπνέεται από στερεότυπα και στήνει εμπόδια στην αλληλοκατανόηση, διακρίνοντας στον «άλλο» τον ξένο, τον ηθικά-πολιτικά κατώτερο, τον εχθρό. Ο Ευρωσκεπτικισμός έχει αναλάβει τα ηνία της Ένωσης, που φαίνεται να οδεύει είτε προς ένα είδος αναγκαστικής συμβίωσης των χωρών, όπου αντί για το πνεύμα συνεργασίας θα κυριαρχούν συναισθήματα μνησικακίας, είτε προς τον τελικό της διαμελισμό. Οι Ευρωπαίοι δεν εμπιστεύονται πλέον την Ευρώπη. Το Ευρωβαρόμετρο του 2013 κατέγραψε ρεκόρ στηΝ δυσπιστία των πολιτών προς την Ένωση, με ποσοστό που ανήλθε στο 60%, διπλάσιο από το αντίστοιχο του 2007 (32%). Έχασε, λοιπόν, την δυναμική του το «ευρωπαϊκό πρόγραμμα»; Το φαινόμενο του ολοένα αυξανόμενου Ευρωσκεπτικισμού απαιτεί το ενδιαφέρον μας, καθώς, όποιες και αν είναι οι απόψεις και οι διαθέσεις μας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, η μοίρα μας, τουλάχιστον μεσοπροθέσμα, θα επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το μέλλον της. Πρώτα απ’ όλα, χρήζει απάντησης το εξής ερώτημα: αποτελεί η άνοδος του Ευρωσκεπτικισμού ένα φαινόμενο συγκυριακό, αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, ή μήπως η κρίση λειτούργησε απλώς ως ο πυροΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

κροτητής που πυροδότησε τα υφιστάμενα προβλήματα, που βρίσκονταν εν υπνώσει; Για την εξέταση του εν λόγω φαινομένου, θα προσφύγουμε εδώ στις απόψεις του Γερμανού φιλοσόφου J. Habermas. Και αυτό, πρώτον, γιατί ο Γερμανός στοχαστής αποτελεί αναμφισβήτητα μία από τις κορυφαίες πνευματικές μορφές του αιώνα που πέρασε, αλλά και του παρόντος. Έπειτα, γιατί ο Habermas δεν είναι μόνον κορυφαίος θεωρητικός, αλλά και ένας από τους πλέον σημαντικούς εκπροσώπους ενός τύπου διανοητή που τείνει να εκλείψει σήμερα, που η Ευρώπη τον χρειάζεται περισσότερο: του Ευρωπαίου διανοούμενου ο οποίος δεν διστάζει να τοποθετηθεί δημοσίως επί των σημαντικών κοινωνικο-πολιτικών θεμάτων που κυριαρχούν στον δημόσιο διάλογο. Και, τέλος, γιατί, σήμερα ακριβώς που ο Ευρωσκεπτικισμός βρίσκεται σε συνεχή άνοδο –και όχι αναίτια-, αποκτά μεγαλύτερη σημασία να στραφούμε προς μια φωνή που υπερασπίζεται σθεναρά το «ευρωπαϊκό πρόγραμμα», ήδη από το ξεκίνημά του. Πράγματι, ο Habermas δεν διστάζει να χαρακτηρίσει το όραμα της ενωμένης Ευρώπης ως μια υπόθεση «της γενιάς του».1 Ο μεγάλος Γερμανός στοχαστης, παιδί του Μεσοπολέμου ο ίδιος, γεννημένος το 1929, εξέφραζε πάντα την υποστήριξή του στον πολιτικό στόχο μιας Γερμανίας ενταγμένης στην Ευρώπη και μιας Ευρώπης ενωμένης, η οποία θα άφηνε, κατ’ αυτόν τον τρόπο, για πάντα πίσω της το πολεμοχαρές και καταστροφικό παρελθόν της. Ήδη από το ξέσπασμα της κρίσης στην Αμερική, το 1 Diez Georg, “J. Habermas: The last European”, αφιέρωμα στο Der Spiegel, 47/2011, http://www.spiegel.de/international/europe/ habermas-the-last-european-a-philosopher-s-mission-to-save-theeu-a-799237.html

Αφιέρωμα

J. Habermas

2008, ο Habermas είχε τοποθετηθεί επί του θέματος. Σε μια συνέντευξή του εκείνης της εποχής,2 εντοπίζει τα αίτια της κρίσης σε τρεις κυρίως παράγοντες: 1) στην επικράτηση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου από την εποχή του Ρόναλντ Ρέηγκαν και της Μάργκαρετ Θάτσερ, το οποίο σταδιακά κατέστη κυρίαρχη ιδεολογία και οδήγησε στην πλήρη «απορρύθμιση» της αγοράς. Η επικράτηση αυτή, μάλιστα, συνοδευόταν από το ιδεολόγημα του «trickle down effect» [η θεωρία της αυτόματης διάχυσης του παραγόμενου πλούτου προς τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, θεωρία που υποτίθεται δικαιώνει την νεοφιλελεύθερη προσέγγιση], το οποίο αποδείχθηκε εντελώς αναποτελεσματικό και ουτοπικό στην πράξη. 2) στην ολοσχερή κυριαρχία του καπιταλισμού, από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, μετά την πτώση του Ανατολικού μπλοκ, οπότε και κατέστη φανερό, κατά την γνώμη του, ότι η μοναδική εναπομείνασα επιλογή για τον εξανθρωπισμό του συστήματος ήταν η αλλαγή του «από τα μέσα». Γι’ αυτό και ισχυρίζεται ότι, μετά το 1990, μπορούμε πλέον να μιλάμε μόνο για κρίσεις «μέσα» στον καπιταλισμό. 3) τέλος, στην επέλευση της παγκοσμιοποίησης στο οικονομικό επίπεδο, 2 “Life after bankruptcy”, συνέντευξη στην εφημ. Die Zeit, 6/11/2008, http://www.signandsight.com/features/1798.html

την οποία η πολιτική δεν μπόρεσε να ακολουθήσει, παράγοντας, κατά έναν ανάλογο τρόπο, ένα σύστημα παγκόσμιας πολιτικής συνεργασίας και δικαιικής κωδικοποίησης των διεθνών σχέσεων. Έτσι, το αποτέλεσμα όλων αυτών των παραγόντων δεν ήταν μόνον η έλευση της κρίσης· ήταν, ακόμη, το ότι οι ασθενέστεροι καλούνται να επωμιστούν το κόστος της, καθώς η πολιτική αποφεύγει να βασιστεί στον «δημοκρατικό νομοθέτη» για την αντιμετώπισή της. Ήδη στην συνέντευξή του αυτή, πριν δηλαδή η τραπεζική κρίση εμπλέξει την Ευρωπαϊκή Ένωση στο σπιράλ της παράλληλης κρίσης του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού τομέα και του δημοσίου χρέους, ο Habermas διακρίνει στην ευρωπαϊκή εμπλοκή την αδυναμία συνεργασίας και διαμόρφωσης μιας κοινής πολιτικής επί του θέματος. Το γεγονός αυτό, κατά τον Habermas, αναδεικνύει ακριβώς την ουσία της ευρωπαϊκής κρίσης. Πάνω από όλα, πρόκειται για κρίση πολιτική: κρίση νομιμοποίησης, αλληλεγγύης και εμπιστοσύνης. Κρίση, λοιπόν, πολύπλευρη. Πρώτα απ’ όλα, στην κρίση αυτή επανακάμπτει, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η κυριαρχία της αγοράς επί της πολιτικής, που χαρακτηρίζει τον σύγχρονο καπιταλισμό. Έτσι, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα αποδείχθηκε στην πράξη λιγώτερο φιλόδοξο και περισσότερο συντηρητικό απ’ ό,τι στις αρχικές του εξαγγελίες. Σταμάτησε, έτσι, θα λέγαμε, στην μέση του δρόμου. Από την μία, δημιουργήθηκε μια κοινή αγορά με ένα κοινό νόμισμα σε ηπειρωτικό επίπεδο. Από την άλλη, όμως, ελλείπουν οι θεσμοί εκείνοι που θα μπορούσαν να διασφαλίσουν μια αποτελεσματική συνεργασία και έναν αποτελεσματικό συντονισμό της οικονομικής πολιτικής των κρατών μελών. Η δημιουργία, με άλλα λόγια, της κοινής αγοράς μοιάζει προβληματική χωρίς την παράλληλη εμβάθυνση της ενσωμάτωσης των κρατών μελών σε μια, όχι μόνον οικονομική, αλλά και πολιτική Ένωση. Και, πράγμα που είναι το χειρότερο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αδυνατούν να συλλάβουν την ουσία του προβλήματος: την ύπαρξη μας νομισματικής ένωσης που δεν υποστηρίζεται από μια αντίστοιχη κεντρική πολιτική διοίκηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Έτσι, η οικονομική κρίση ανέδειξε και τα όρια της κυριαρχίας της αγοράς επί των κρατών που ευαγγελίζεται το νεοφιλελεύθερο μοντέλο. Η ημιτελής αυτή πορεία του ευρωπαϊκού προγράμματος ήταν αποτέλεσμα μιας εξ αρχής λανθασμένης πολιτικής των Ευρωπαίων ηγετών. Γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση, κατά τον Habermas, αποτελεί ένα πρόγραμμα που υλοποιήθηκε από τις πολιτικές ελίτ, «πίσω από τις πλάτες των πολιτών». Μετά την Συνθήκη του ΜάΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

αστριχτ, λοιπόν, οπότε ολοκληρώθηκε το οικονομικό πρόγραμμα της ενοποίησης και ικανοποιήθηκαν οι επιταγές μιας «κοινής αγοράς», οι ευρωπαϊκές ελίτ δεν βρήκαν κανέναν πλέον λόγο να επιδιώξουν την εμβάθυνση της ενσωμάτωσης. Και οι πολίτες ήταν ικανοποιημένοι, αν και αμέτοχοι, στον βαθμό που η Ένωση ήταν μια «κοινότητα κέρδους». Τώρα, όμως, η κρίση, η οποία προκαλεί διαφορετικά αποτελέσματα στις εθνικές οικονομίες και επιδρά πολωτικά στην δημόσια σφαίρα των διαφόρων ευρωπαϊκών χωρών, έχει ενδυναμώσει τον ευρωσκεπτικισμό του «δεξιού λαϊκισμού». Παρ’ όλ’ αυτά, όπως υποστηρίζει ο Habermas, οι Ευρωπαίοι ηγέτες αδυνατούν να βγάλουν τα ορθά συμπεράσματα από την οικονομική κρίση. Έτσι, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η εξουσία έχει πλέον παραδοθεί σε όργανα αμφίβολης δημοκρατικής νομιμοποίησης, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ένα στην ουσία του πολιτικό πρόγραμμα έχει εγκαταλειφθεί στα χέρια των τεχνοκρατών, οι οποίοι έχουν προβεί σε ένα «αθόρυβο πραξικόπημα». Αλλά και σε εθνικό επίπεδο, τα πράγματα δεν φαντάζουν καλύτερα. Χαρακτηριστική είναι, κατ’ αρχάς, η έλλειψη αλληλεγγύης μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Οι δηλώσεις της Μέρκελ για πιθανή έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη φανερώνουν, ισχυρίζεται ο Habermas, την αδιαφορία της Γερμανίας για την επίδραση της στάσης της στα υπόλοιπα κράτη-μέλη. Η ίδια η Μέρκελ, άλλωστε, αποτελεί «ένα καλό παράδειγμα του φαινομένου ότι ‘οι καλοί εκείνοι πολιτικοί που ήταν πρόθυμοι να αναλάβουν κάποιο εσωτερικό πολιτικό ρίσκο για χάρη του ευρωπαϊκού προγράμματος αποτελούν ένα είδος υπό εξαφάνιση’».3 Στο πλαίσιο αυτό, οι Ευρωπαίοι ηγέτες και τα πολιτικά κόμματα μοιάζουν να πάσχουν από την έλλειψη πραγματικών πολιτικών στόχων και οράματος. Αναλαμβάνοντας έναν αποκλειστικά συστημικό, διαχειριστικό ρόλο, έχουν αποτύχει να εμπνεύσουν για ο,τιδήποτε άλλο πέρα από την επανεκλογή τους. Δεν έχουν πλέον πολιτικές πεποιθήσεις. Δεν ενδιαφέρονται να εξηγήσουν τις αποφάσεις τους στους πολίτες, ενδιαφέρονται μόνον για την διατήρηση της εξουσίας. Έτσι και η γερμανική κυβέρνηση, λέει ο Habermas, φαίνεται «στριμωγμένη» ανάμεσα στις επιταγές των μεγάλων τραπεζών και των οίκων αξιολόγησης και στην επαπει3 “The cost and challenge of the Eurozone crisis”, συνέντευξη στο Financial Times Weekend Magazine, 1/5/2010, http://www. ft.com/intl/cms/s/0/eda3bcd8-5327-11df-813e-00144feab49a. html#axzz2trP3TNZo

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

λούμενη απώλεια νομιμοποίησης από την δυσαρέσκεια των εκλογέων της. Σύρεται, λοιπόν, δημοσκοπικά, στις αποφάσεις της, από μια εθνικιστική κοινή γνώμη, που η ίδια ανατροφοδότησε με την στάση της. Ενώπιον αυτών των καταστάσεων και εξελίξεων, εύλογο είναι το ερώτημα: πώς μπορεί να σωθεί το «ευρωπαϊκό πρόγραμμα»; Και πίσω από αυτό, εμφανίζεται ένα ερώτημα ακόμη πιο ριζικό: γιατί να επιμείνουμε για την ολοκλήρωση του «ευρωπαϊκού προγράμματος»; Μήπως θα πρέπει να δεχθούμε την αποτυχία του και να το εγκαταλείψουμε; Μήπως, με άλλα λόγια, οι ευρωσκεπτικιστές έχουν δίκιο; Ο Habermas θεωρεί ότι έχουμε αρκετούς ισχυρούς λόγους για να επιμείνουμε στον στόχο της ένωσης. Δεν είναι μόνον ότι η εγκατάλειψη του Ευρώ θα βάλει τις χώρες της Ευρωζώνης σε απροσδόκητες περιπέτειες. Πολύ περισσότερο, είναι ότι η Ενωμένη Ευρώπη αποτελεί εγγύηση για την ειρήνη στην περιοχή. Είναι, επίσης, ότι, κατά την άποψή του, σε ένα ανταγωνιστικό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, όπου νέες παγκόσμιες δυνάμεις αναδύονται, όπως η Κίνα και η Ρωσσία, ακόμα και οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες είναι πολύ μικρές για να διατηρήσουν μόνες τους έναν πρωταγωνιστικό ρόλο. Μια φθίνουσα πληθυσμιακά και ευρισκόμενη σε δύσκολη θέση ανταγωνιστικά Ευρώπη μπορεί να διατηρήσει όχι μόνον την θέση της, αλλά και τις κοινωνικές και πολιτικές κατακτήσεις της έναντι της επέλασης της αγοράς, μόνον ενωμένη· μόνον, δηλαδή, αν προχωρήσει μπροστά, προς τον δρόμο της «περισσότερης και πιο ουσιαστικής ένωσης», και όχι αν οπισθοδρομήσει σε μια εποχή όπου κυριαρχούσε η διαίρεση, ο ανταγωνισμός και οι συγκρούσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών.4 Τέλος, είναι και το γεγονός ότι το ευρωπαϊκό πρόγραμμα τροφοδοτείται από το όραμα του I. Kant, ως βήμα δηλαδή προς μια πολιτικά συντεταγμένη παγκόσμια κοινωνία συνεργασίας και δικαιοσύνης· ένα φιλοσοφικό όραμα που δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε. Η κρίση, λοιπόν, μπορεί να λειτουργήσει ως εφαλ4 Bofinger Peter, Habermas Juergen and Nida-Ruemelin Julian, “The case for a change of course in European policy”, Social Europe Journal, 9/8/2012, http://www.social-europe.eu/2012/08/the-casefor-a-change-of-course-in-european-policy/. «Μόνον μια πολιτικά ενωμένη Ευρώπη παρέχει μια ελπίδα αναστροφής της διαδικασίας –που ήδη έχει προχωρήσει- του μετασχηματισμού της δημοκρατίας των πολιτών, που θεμελιώνεται στην ιδέα του κοινωνικού κράτους, σε μια κατ’ επίφασιν δημοκρατία, που διέπεται από τις αρχές της αγοράς… Οι λαοί της Ευρώπης πρέπει να κατανοήσουν ότι μπορούν να διατηρήσουν το κοινωνικό μοντέλο του κράτους πρόνοιας και την ποικιλία των εθνικών τους πολιτισμών μόνον εάν ενώσουν τις δυνάμεις τους και συνεργαστούν».

Αφιέρωμα

Τα δαιδαλώδη γραφεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες

τήριο για μια νέα εκκίνηση προς μια πραγματική ένωση, καθώς η συνειδητοποίηση της κοινής μοίρας μέσα στην οικονομική κρίση λειτουργεί προς την περαιτέρω ενοποίηση. Και πράγματι, λέει ο Habermas, πραγματοποιούνται βήματα προς μια εμβάθυνση της ένωσης, μόνον που αυτά τα βήματα δεν γίνονται προς την ορθή κατεύθυνση. Στο πλαίσιο αυτό, παρατηρείται μια ακόμη τεχνοκρατική στροφή στην Ένωση, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποκτά το δικαίωμα να ελέγχει τους προϋπολογισμούς των κρατών μελών. Αυτή η προσπάθεια ευθυγράμμισης της οικονομικής πολιτικής των μελών της Ένωσης αποτελεί ένα ακόμη μεγαλύτερο πλήγμα και διευρύνει το υφιστάμενο δημοκρατικό έλλειμμα, καθώς ουσιαστικά μοιάζει να επιβάλλει στα εθνικά κοινοβούλια αποφάσεις που λαμβάνονται στις Βρυξέλλες. Αυτές οι αποφάσεις δεν μπορεί παρά να εκλαμβάνονται ως μη-δημοκρατικές στην εκτέλεσή τους, ενώ είναι ικανές να αυξήσουν ακόμη περισσότερο την δυσαρέσκεια των πολιτών προς την Ένωση. Από την άλλη πλευρά, για τα κράτη υπό καθεστώς μνημονίου και για εκείνα που αντιμετωπίζουν δυσκολίες σχετικά με την δημοσιονομική τους σταθερότητα, καθιερώνεται μια ενισχυμένη εποπτεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Έτσι, ο «εκτελεστικός ομοσπονδισμός» της τεχνοκρατικής Ευρώπης επεκτείνεται προς μια διακυβερνητική κυριαρχία του Συμβουλίου αντίθετη προς τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες – ένα καθεστώς που θα επέτρεπε την ικανοποίηση των επιταγών της αγοράς χωρίς, όμως, καμμία δημοκρατική νομιμοποίηση. Μ’ αυτόν τον τρόπο, λέει ο Habermas, «οι επικε58

φαλής των κυβερνήσεων μετατρέπουν το ευρωπαϊκό πρόγραμμα στο αντίθετό του: η πρώτη δημοκρατικά θεσμοθετημένη υπερεθνική κοινότητα μεταμορφώνεται σε έναν αποτελεσματικό μηχανισμό, που οδηγεί σε μια αδιαφανή, μετα-δημοκρατική κυριαρχία».5 Άλλωστε, η προτεραιότητα της δημοσιονομικής σταθεροποίησης αποδίδεται κυρίως σε βάρος των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και των δημοσίων υπηρεσιών. Μια τέτοια πολιτική, στερημένη από κάθε δημοκρατικό έρεισμα, δεν μπορεί παρά να έχει ως αποτέλεσμα την ολοκλήρωση της μετάβασης από μια μορφή «ενσωματωμένου καπιταλισμού» (embedded capitalism), τιθασσευμένου από το κοινωνικό κράτος, σε μια μορφή «συμμορφούμενης προς τις αγορές δημοκρατίας» (marktkonforme Demokratie). Συμπερασματικά, οι ευρωπαϊκές ελίτ επιδιώκουν την επιθυμητή εμβάθυνση μέσα από τεχνοκρατικές ατραπούς, που μπορεί να διασφαλίζουν την ικανοποίηση των επιταγών της αγοράς, θέτουν όμως την δημοκρατία στο περιθώριο. Στο σημείο, όμως, που έχει φτάσει η Ένωση, οι πολιτικοί ηγέτες θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι η διαδικασία της ενοποίησης δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς την λαϊκή συμμετοχή. Σε διαφορετική περίπτωση, εάν η Ευρώπη δεν εκδημοκρατιστεί, τότε κινδυνεύει να βρίσκεται συνεχώς σε «κατάσταση ανάγκης». Από την μία, λοιπόν, πλευρά, η πολιτική αυτή είναι αναποτελεσματική. Σε μια νομισματική περιοχή που 5 Habermas Juergen, “A pact for or against Europe?”, in Guerot Ulrike and Henard Jacqueline (eds.), What does German think about Europe?, European Council on Foreign Relations, 2011, pp. 83-89.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

συνδέει εντελώς διαφορετικές οικονομίες, προκειμένου να εναρμονιστούν τα διαφορετικά επίπεδα ανταγωνιστικότητας των κρατών μελών, δεν είναι αρκετή μια πολιτική λιτότητας και αυστηρών οικονομικών μέτρων. Παράλληλα, απαιτείται και μια πολιτική οικονομικής ανάπτυξης και αναδιανομής προς τις χώρες με προβλήματα, που θα διασφαλίζει τόσο την κοινωνική ειρήνη όσο και την ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα της Ευρωζώνης στο σύνολό της. Από την άλλη, πέρα από την αναποτελεσματικότητά της, η πολιτική αυτή είναι αντι-δημοκρατική, την στιγμή ακριβώς που απαιτείται η διεύρυνση της νομιμοποιητικής βάσης των πολιτικών αποφάσεων στην Ένωση. Εάν είναι να προχωρήσουμε προς μια δημοκρατικά νομιμοποιημένη εμβάθυνση, τα κυριαρχικά δικαιώματα που αφαιρούνται από τα εθνικά κοινοβούλια πρέπει να αναληφθούν εκ νέου σε ευρωπαϊκό επίπεδο από έναν δημοκρατικό νομοθέτη. Πώς, όμως, μπορεί να συμβεί αυτό, από την στιγμή που, στην παρούσα ιστορική φάση, έννοιες όπως δημοκρατία, λαϊκή κυριαρχία, ανθρώπινα δικαιώματα κλπ. συνδέονται με την κοινωνικο-πολιτική μορφή οργάνωσης του έθνους-κράτους; Ή, διαφορετικά, όπως το θέτει ο Habermas, πώς θα μεταβούμε, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, από την σημερινή μορφή της «εκτελεστικής ομοσπονδίας» (Exekutivfoederalismus) σε μια δι-εθνοποιημένη δημοκρατία (transnationale Demokratie); Κατά τον Γερμανό φιλόσοφο, «η διαδικασία δημοκρατικής νομιμοποίησης θα επεκταθεί πέρα από τα εθνικά σύνορα, σε μια πολιτική κοινότητα που υπερβαίνει τα έθνη-κράτη (όπως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, για παράδειγμα), μόνον εάν καταστεί δυνατό να συνδυαστούν με διαφορετικό τρόπο τα τρία στοιχεία που συγκροτούν κάθε δημοκρατικό σύστημα εντός ενός υπερεθνικού πολυεπίπεδου συστήματος. Τα τρία συστατικά στοιχεία είναι ο ‘λαός’, ως φορέας της διαμόρφωσης πολιτικής βούλησης, το ‘κράτος’, ως εκείνος ο οργανισμός που επιτρέπει στους πολίτες να δράσουν συλλογικά, και η ‘δικαιικά συγκροτημένη κοινότητα των πολιτών’, ως εκούσια ένωση ελεύθερων και ίσων ατόμων».6 Σε ό,τι αφορά το δεύτερο στοιχείο, την «κρατική κυριαρχία», ο Habermas παρατηρεί ότι ήδη, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, έχει δεχτεί πλήγματα στην παραδοσιακή της έννοια, καθώς τα έθνη κράτη δείχνουν αδύναμα να αντιμετωπίσουν μόνα τους τα σημερινά σύνθετα και υπερεθνικά προβλήματα, και συνασπίζονται σε διεθνείς οργανισμούς, παραχωρώντας σε αυ6 “Plea for constitutionalization of international law”, διάλεξη στο 23ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας, Αθήνα 6/8/2013.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

τούς μέρος των κυριαρχικών τους δικαιωμάτων. Αυτό συμβαίνει, σε έντονο βαθμό, στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι, η διάσπαση του ενιαίου χαρακτήρα της κρατικής κυριαρχίας είναι πλέον γεγονός. Δεν έχει, όμως, συνοδευτεί από μια ανάλογη προσαρμογή των δύο άλλων στοιχείων, προκειμένου να μεταβούμε σε ένα διαφορετικό επίπεδο δημοκρατικής νομιμοποίησης της, υπερεθνικής πλέον, πολιτικής εξουσίας σε επίπεδο Ένωσης. Έτσι, το πρώτο συστατικό στοιχείο, το στοιχείο του λαού, θα πρέπει να μετασχηματιστεί ανάλογα ως εξής: το πρόγραμμα της Ένωσης (η υπερκρατική αλλά δημοκρατική δομή της) θα πρέπει ταυτόχρονα να συλληφθεί ως πρόγραμμα των κρατών και των λαών τους, καθώς και ως πρόγραμμα των Ευρωπαίων πολιτών. «Κάθε πολίτης μετέχει στην ευρωπαϊκή διαδικασία διαμόρφωσης γνώμης και βούλησης ταυτόχρονα ως άτομο… και ως μέλος ενός συγκεκριμένου έθνους».7 Μέσω αυτής της σύλληψης και πραγμάτωσης της έννοιας της λαϊκής κυριαρχίας, θα μπορούσαμε να υπερβούμε την ασυμμετρία ανάμεσα στην εξουσιοδότηση των εθνικών αντιπροσώπων των λαών και στην ανωτέρου επιπέδου εξουσία της ευρωπαϊκής οργάνωσης, που ασκείται από όλα τα κράτη μέλη μαζί. Η νομιμοποίηση των αποφάσεων σε επίπεδο Ένωσης έγκειται ακριβώς σε αυτό: ο κάθε Ευρωπαίος να μπορεί, και ατομικά, να συμμετέχει στην διαμόρφωση και την λήψη αποφάσεων που λαμβάνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και επηρεάζουν όλη την Ένωση στο σύνολό της. Τέλος, η «εκούσια ένωση» πολιτών έγκειται, κατά τον Habermas, στην ανάπτυξη της αλληλεγγύης μεταξύ των λαών της Ευρώπης, που ελλείπει από την Ένωση: «Η υπερεθνική επέκταση της αλληλεγγύης έγκειται σε μια διαδικασία μάθησης, που μπορεί να επιτευχθεί μόνον με το άνοιγμα των εθνικών δημοσίων σφαιρών. Για μια τέτοια δι-εθνοποίηση, απαιτείται η μεταβολή της λειτουργίας των ΜΜΕ, ούτως ώστε όχι μόνον να παρουσιάζουν τα ευρωπαϊκά θέματα, αλλά και να περιγράφουν τις σχετικές απόψεις και διαμάχες που προκαλούν στα άλλα κράτη μέλη».8 Στο πλαίσιο αυτό, υποστηρίζει ο Habermas, η συζήτηση για την κρίση θα μπορούσε να ενισχύσει αυτήν την διαδικασία, καθώς η προγραμματική διαφορά ανά7 Habermas Juergen, The crisis of the European Union: A response, Polity Press, Malden 2012, σ. 37. 8 “Wie demokratisch ist die EU?”, Blaetter fuer deutsche und internationale Politik, 8/2011, https://www.blaetter.de/archiv/jahrgaenge/2011/august/wie-demokratisch-ist-die-eu

Αφιέρωμα μεσα στους φιλελεύθερους και τους σοσιαλδημοκράτες θα οδηγούσε προς την διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής εσωτερικής πολιτικής και θα αποτελούσε το κίνητρο για την δημιουργία ενός πραγματικού ευρωπαϊκού συστήματος κομμάτων. Για να συμβεί, όμως, κάτι τέτοιο, θα πρέπει και οι πολιτικές ελίτ να υπερβούν την οπορτουνιστική στάση τους και να αναλάβουν την προώθηση της διεξαγωγής, στην δημόσια σφαίρα, ενός ουσιαστικού διαλόγου για το «ευρωπαϊκό πρόγραμμα». Έτσι, η έλλειψη ηγετικών πολιτικών φυσιογνωμιών στην Ευρώπη κρίνεται από τον Habermas καθοριστική. «Δεν πιστεύω», λέει, «στην άποψη ότι τα άτομα γράφουν την ιστορία, τουλάχιστον κατά κύριο λόγο. Αλλά συνειδητοποιώ πραγματικά ότι υπάρχουν εξαιρετικές καταστάσεις, στις οποίες η γνωστική ευαισθησία, η φαντασία, το θάρρος και η προθυμία για την ανάληψη ευθυνών των ιθυνόντων ασκούν σημαντική επιρροή στην εξέλιξη των γεγονότων».9 Στο σημείο, όμως, αυτό, θα πρέπει να αναρωτηθούμε: είναι, άραγε, δυνατή η ανάπτυξη των πραγματικά απαραίτητων δεσμών αλληλεγγύης των ευρωπαϊκών λαών, οι οποίοι –και μόνον αυτοί- θα μπορούσαν να παρέχουν την υποστήριξη και να δώσουν την ώθηση σε ένα ουσιαστικό ευρωπαϊκό πρόγραμμα, όπως αυτό που οραματίζεται ο Habermas; Όπως αναλύει την έννοια της αλληλεγγύης, τα καθήκοντα που επιτάσσει διαφέρουν από τα αντίστοιχα, απρόσωπα καθήκοντα της ηθικής και του νόμου. Συσχετίζει, έτσι, ο Γερμανός στοχαστής, τα καθήκοντα αυτά με το εκάστοτε συγκεκριμένο πλαίσιο κοινωνικών σχέσεων. Βρίσκει, δηλαδή, μια συγγένεια της αλληλεγγύης με τις υποχρεώσεις που απορρέουν όχι από τους ηθικούς και νομικούς κανόνες, αλλά από εκείνο που ο Hegel αποκαλεί «εθικότητα» (Sittlichkeit): το δίκτυο των κοινωνικών σχέσεων, το οποίο ορίζει την συμπεριφορά κάποιου με βάση τα συμφέροντά του και τις προσδοκίες αλληλοβοήθειας που απορρέουν από το δίκτυο αυτό (όπως, πχ., συμβαίνει στην περίπτωση της προσφοράς βοήθειας προς κάποιον μακρινό συγγενή μας) και ριζώνουν στο ενδιαφέρον για την ακεραιότητα μιας κοινής μορφής ζωής και μιας κοινής αντίληψης για την ευζωία. Το ιδιαίτερο, όμως, χαρακτηριστικό της αλληλεγγύης είναι ότι δεν μπορεί να ριζώσει σε προ-πολιτικές κοινότητες, όπως η οικογένεια, παρά μόνον σε πολιτικές συσσωματώσεις ή σε κοινά πολιτικά συμφέροντα. Στο πλαίσιο της κρίσης, 9 “Germany dozes on a volcano”, στο Der Spiegel, 32/2013. http:// www.spiegel.de/international/germany/juergen-habermas-merkelneeds-to-confront-real-european-reform-a-915244.html

λοιπόν, η επίκληση στην αλληλεγγύη μπορεί κάλλιστα να αφορά το ενδιαφέρον για την διατήρηση του ευρωπαϊκού κεκτημένου απέναντι στις επιταγές των ανεξέλεγκτων αγορών. Εάν, όμως, όπως εύστοχα παρατηρεί ο Habermas, η θεμελίωση και η επίκληση στην αλληλεγγύη βασίζονται στην ύπαρξη μιας κοινής μορφής ζωής και μιας κοινής αντίληψης για την ευζωία, τότε, υπό τις παρούσες συνθήκες, καθίσταται τουλάχιστον αμφίβολη η ανάπτυξή της μεταξύ των λαών της Ευρώπης. Τότε, η αντίληψη της κοινότητας των προβλημάτων και της κοινής μοίρας δεν οδηγεί κατ’ ανάγκην στην αλληλεγγύη, που είναι απαραίτητη για την ολοκλήρωση του «ευρωπαϊκού προγράμματος»· μπορεί, αντίθετα, να οδηγεί στην όξυνση των αρνητικών συναισθημάτων και στην τάση απόδοσης αλληλοκατηγοριών μεταξύ των λαών. Με άλλα λόγια, οι διαφορές στην αντίληψη περί ευζωίας, στην επικρατούσα μορφή ζωής και στις διαμορφωμένες μέσω ενός πολιτισμικού πλαισίου κοινωνικές σχέσεις θα αποτελούν πάντοτε εμπόδιο στον δρόμο προς την διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής «εκούσιας ένωσης» πολιτών. Ο Habermas, ασφαλώς, το αντιλαμβάνεται αυτό· γι’ αυτό και παραπέμπει σε παράγοντες όπως το διαδίκτυο, ο μαζικός τουρισμός (θα μπορούσαμε εδώ να προσθέσουμε και την αυξημένη κινητικότητα των Ευρωπαίων πολιτών προς άλλες χώρες της Ευρώπης για επαγγελματικούς λόγους ή για λόγους σπουδών), οι οποίοι διευκολύνουν την ανάπτυξη της αλληλεγγύης. Εκεί, όμως, ίσως έγκειται και η βασικώτερη δυσκολία του όλου εγχειρήματος. Το ουσιαστικό, δηλαδή, πρόβλημα για την υπέρβαση του Ευρωσκεπτικισμού και την πραγματική ολοκλήρωση του «ευρωπαϊκού προγράμματος», που όντως φαντάζουν αναγκαίες, μοιάζει να βρίσκεται εκεί: στην δυνατότητα δημιουργίας μιας κοινότητας διαθέσεων, αντιλήψεων, στάσεων και –εν τέλει- μορφών ζωής, στην αλληλοκατανόηση των διαφορών, καθώς και στην συνακόλουθη ανάπτυξη συναισθημάτων συμπάθειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, παρόμοια όπως και σε επίπεδο εθνικό. Χωρίς αυτά, η επίκληση στην αλληλεγγύη, η βασιζόμενη στα κοινά προβλήματα που προκαλούνται από την επίθεση των αγορών στις κοινές ευρωπαϊκές κατακτήσεις της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κοινωνικού κράτους, θα παραμένει, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κενή περιεχόμενου και ανίκανη να δημιουργήσει την εσωτερική εκείνη υποκίνηση που προκαλεί σε εθνικό επίπεδο.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Ισλαμική Ευρώπη ή Ευρωπαϊκό Ισλάμ; του Γιώργου Φοίνικα

Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (1992) ΠΡΟΙΜΙΟ: … [Οι Ηγέτες των χωρών της ΕΕ] … ΕΜΠΝΕΟΜΕΝΟΙ από την πολιτιστική, τη θρησκευτική και την ανθρωπιστική κληρονομιά της Ευρώπης, από την οποία αναπτύχθηκαν οι παγκόσμιες αξίες των απαράβατων και αναφαίρετων δικαιωμάτων του ανθρώπου, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας και του κράτους δικαίου ... ... ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΟΝΤΑΣ την προσήλωσή τους στις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των θεμελιωδών ελευθεριών, καθώς και του κράτους δικαίου ... ... ΕΠΙΘΥΜΩΝΤΑΣ βαθύτερες σχέσεις αλληλεγγύης μεταξύ των λαών τους και ταυτόχρονα σεβόμενοι την ιστορία, τον πολιτισμό και τις παραδόσεις τους ... Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (2000) ... Η Ένωση συμβάλλει στη διαφύλαξη και την ανάπτυξη αυτών των κοινών αξιών, σεβόμενη την πολυμορφία των πολιτισμών και των παραδόσεων των λαών της Ευρώπης καθώς και την εθνική ταυτότητα των κρατών μελών της και την οργάνωση της δημόσιας εξουσίας τους σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο..... Συνθήκη Λισσαβώνας (2007) …DRAWING INSPIRATION from the cultural, religious and humanist inheritance of Europe, from which have developed the universal values of the inviolable and inalienable rights of the human person, freedom, democracy, equality and the rule of law,…”» * * Συνθήκη Λισσαβώνας της ΕΕ (Treaty of Lisbon amending the Treaty on European Union and the Treaty establishing the European Community), 13 Δεκ. 2007, διαθέσιμη στην διεύθυνση http://eur-lex.europa.eu/JOHtml.do?uri=OJ:C:2007:306:SOM:EN:HTML.

προβληματισμός για την Ευρώπη, για την πορεία των λαών της διά μέσου μιας μείζονος διεθνούς κρίσης, δεν μπορεί παρά να συμπεριλαμβάνει την εξέταση της πορείας του ίδιου εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης: την διατήρηση ή την αλλοίωση τηςευρωπαϊκής ταυτότητας και των εξ αυτής απορρεόντων «προνομίων» για τους ΕυρωπαίΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

ους πολίτες, που ορίστηκαν ως το επίκεντρο του ευρωπαϊκού κεκτημένου. Δυστυχώς, η πορεία για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση στην βάση της «ευρωπαϊκά» αντιληπτής υπερεθνικότητας, κάθε άλλο παρά απέδωσε τα προσδοκώμενα. Ασκήθηκαν μικροπολιτικές και εν μέρει εθνοκεντρικές επιδιώξεις Ευρωπαίων ηγετών και ηγεσιών ομολογου61

Αφιέρωμα μένως ήσσονος βεληνεκούς και ικανοτήτων, στερούμενων των απαιτούμενων οραματικών στοχεύσεων που απαιτεί η τρέχουσα ιστορική συγκυρία. Έτσι προώθησαν την «διεύρυνση» έναντι της «εμβάθυνσης» και την επικράτηση της «διακυβερνητικής» έναντι της «κοινοτικής» ευρωπαϊκής πορείας ολοκλήρωσης. Αποτέλεσμα αυτών των επιλογών, ήταν το ευρωπαϊκό ολοκληρωτικό εγχείρημα να διολισθήσει και μάλλον να αποπροσανατολιστεί πλήρως, χάνοντας οριστικά το momentum του, αλλά κυρίως τον αυτοσκοπό του. Χωρίς αμφιβολία, θέματα που αφορούν τον ουσιαστικό σεβασμό των θεσμικών και ευρύτερων νομικών κανόνων, που απορρέουν από το κεκτημένο του Ευρωπαϊκού δικαιϊκού και πολιτικού συστήματος και του καλώς εννοούμενου ευρωπαϊκού νομικού πολιτισμού, αλλά και της θρησκευτικής χριστιανικής του ταυτότητας1, με έμφαση στην προστασία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, των Δημοκρατικών θεσμών και του Κράτους Δικαίου, θα πρέπει, τώρα κάθε άλλο παρά ποτέ, να τεθούν, ουσιαστικά αυτήν την φορά, στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού δημόσιου προβληματισμού. Είναι ανάγκη όλα τα ανωτέρω να εξεταστούν κατά τον δημόσιο και επιστημονικό διάλογο σε επαρκές βάθος και έκταση ανάλυσης, ώστε να είναι δυνατές οι ουσιαστικές απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα που αφορούν την αποτελεσματική και «βιώσιμη»� διαχείριση μαζικών πληθυσμών αλλοδαπών, που προσέρχονται ανεξέλεγκτα πλέον προς την ηπειρωτική ζώνη της ΕΕ, με σκοπό όχι απλά την αναζήτηση ενός φιλόξενου και ανθρωπιστικά ασφαλούς περιβάλλοντος για την συνέχεια της ζωής τους και την εξασφάλιση της ευμάρειας των απογόνων τους, αλλά σε πολλές περιπτώσεις -αποδεδειγμένα πλέον- προκειμένου να προχωρήσουν ακόμη περισσότερο, «ξενίζοντας» κοινωνικοπολιτισμικά και αλλοιώνοντας μόνιμα και μη ανατάξιμα το προϋφιστάμενο κοινωνικό ευρωπαϊκό υπόβαθρο, επί του οποίου επιδιώκουν να εγκατασταθούν μόνιμα, είτε με νόμιμες διαδικασίες, είτε με παράνομες και απαράδεκτες μεθοδεύσεις. Όμως, ο βαθμός αποδοχής και σεβασμού εκ μέρους τους της προϋπάρχουσας κοινωνικής και της δικαιϊκής τάξης και κατ’ επέκτασιν του προϋφιστάμενου πολιτισμικού πλαισίου των περιοχών και των κοινωνιών εν δυνάμει φιλοξενίας τους, καθώς και η προθυμία τους (ή μη) να αποδεχθούν και να προσαρμόσουν την μετεγκατάστασή τους με όρους κατ’ ελάχιστον λειτουργικής ενσωμάτωσής τους στην φιλοξενούσα κοινωνία, 1 Βλέπε τις σχετικές απόψεις του Δημητρίου Τσάτσου, για το θέμα.

συνιστά εκ των πραγμάτων κριτήριο μακροπρόθεσμης επιτυχίας της διαχείρισης του μεταναστευτικού φαινομένου, τόσο από τα ίδια τα ευρωπαϊκά κράτη- προορισμούς, όσο και από τους (νόμιμους, αλλά συνήθως παράνομους) μεταναστευτικούς πληθυσμούς ή τα κράτη προέλευσής τους. Σε κάθε περίπτωση, οι περιπτώσεις διαφαινόμενης αποτυχίας ως προς την λειτουργική ή ουσιαστική ενσωμάτωση τέτοιων πληθυσμών σε χώρες της ΕΕ είναι όλο και λιγώτερο σπάνιες, καθιστώντας πλέον το όλο κλιμακούμενο φαινόμενο απολύτως ανησυχητικό, σε κάθε πτυχή του. Διαπιστώνεται, όλο και συχνότερα, ότι οι μεταναστευτικοί πληθυσμοί σπανίως μετεγκαθίστανται πλέον με όρους καλοπροαίρετης φιλοξενίας ή αμοιβαία ωφέλιμης συμβίωσης με το ιθαγενές στοιχείο. Απεναντίας επιδιώκουν, αναμενόμενα ίσως, λόγω της εύλογης πολιτισμικής και θρησκευτικής τους ιδιαιτερότητας, κυρίως μάλιστα οι πιο συντηρητικοί θρησκευτικά οπαδοί του Ισλάμ (όχι όλοι οι μουσουλμάνοι αλλά κυρίως αυτοί των οποίων η ισλαμική ταυτότητα είναι το κυρίαρχο στοιχείο της ταυτότητάς τους και της κοινωνικής συνοχής τους, δηλαδή οι οικονομικά και κοινωνικά λιγώτερο ανεπτυγμένοι), το ρόλο του ενεργού «πολιτισμικού ξενιστή με επιτακτικές πολιτικοκοινωνικές διεκδικήσεις» επί των κοινωνιών των χωρών της ΕΕ που ηθελημένα ή αναγκαστικά καλούνται εκ τω πραγμάτων να τους (από)δεχθούν στο έδαφός τους. Φαινόμενο ανησυχητικό και άκρως επικίνδυνο, που συνήθως εξαντλεί τα όρια θεμιτής και αποτελεσματικής διαχειρισιμότητας από τις υφιστάμενες δομές του κράτους φιλοξενίας (σύστημα δημόσιας τάξης - υγείας – πρόνοιας – ασφάλισης - εκπαίδευσης κλπ.) και που σαφώς επιτείνεται και λόγω της προϊούσας οικονομικής κρίσης, η οποία -δυστυχώς- δεν περιορίζεται πλέον σε περιοχές πέραν και μακράν του Ευρωπαϊκού Χώρου. Η προώθηση μεταναστών από χώρες εκτός της ΕΕ έχει εμφανείς πλέον στοχεύσεις, δηλαδή αποσκοπεί όχι στην ενσωμάτωσή τους στον νέο τόπο μετεγκατάστασής τους μέσω της θεμιτά ελεγχόμενης, βαθμιαίας, συναινετικής και άρα κοινωνικά αποδεκτής αφομοίωσής τους στις προϋφιστάμενες κοινωνικές και πολιτιστικές δομές. Αλλά της (όχι σπάνιας) de facto επιβολής της συλλογικής παρουσίας τους στην τοπική κοινωνία. Αυτή μάλιστα συνοδεύεται και με την έγερση εντατικών κοινωνικών και κυρίως θρησκευτικών διεκδικήσεων. Αυτές συνήθως αντίκεινται στον πολιτισμικό χαρακτήρα της τοπικής κοινωνίας και απορρέουν εκ της βαθμιαία επιβαλλόμενης «επιθετικής» διατήρησης της ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

(κοινωνικής, θρησκευτικής, πολιτισμικής κλπ.) ετερότητάς τους έναντι του γηγενούς «ευρωπαϊκού» κοινωνικού υπόβαθρου. Επί παραδείγματι, το σχετικά πρόσφατο αίτημα έγερσης τζαμιού ή τζαμιών στην Ελβετία, το οποίο απορρίφθηκε με δημοψήφισμα, ή άλλες πρωτοφανείς περιπτώσεις προσωπικών καταπιέσεων ή διάκρισης ατόμων λόγω της έκφρασης της χριστιανικής τους πίστης σε δημόσιους χώρους, με αφορμή την «ενόχληση» αλλόθρησκων και δη μουσουλμάνων που παραπονέθηκαν σχετικώς(!). Χαρακτηριστικά παραδείγματα ήταν η απαγόρευση της αεροπορικής εταιρίας British Airways στην αεροσυνοδό Nadia Eweida να φορά χριστιανικό σταυρό2, που κατέληξε να απασχολήσει και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο μάλιστα και δικαίωσε την προσφεύγουσα αεροσυνοδό, αναγνωρίζοντας ότι υπέστη διάκριση στην εργασία της, κατά παράβαση του Άρθρου 9 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ).3 Άλλη χαρακτηριστική περίπτωση ήταν αυτή της νορβηγίδας τηλεπαρουσιάστριας Siv Kristin Sællmann, η οποία υποχρεώθηκε να μην εκφωνεί ειδήσεις φορώντας το χριστιανικό σύμβολο του σταυρού, έπειτα από διαμαρτυρίες «οργισμένων»(!) τηλεθεατών του σταθμού της.4 Όλα αυτά εγείρουν σημαντικά θέματα για την δημόσια τάξη και ασφάλεια, αλλά και προοιωνίζουν σοβαρά προβλήματα στην κοινωνική συνοχή και λειτουργία των ευρωπαϊκών χωρών, και μάλιστα σε ενεστώτα και όχι σε πολύ μεταγενέστερο χρόνο. Ιδιαίτερα προβληματικές είναι οι περιπτώσεις φονταμενταλιστικών μουσουλμανικών μειονοτήτων, σε χώρες της ΕΕ, που χαρακτηρίζονται από την έντονη θρησκευτική τους προσήλωση στο Ισλάμ και στους κανόνες που αυτό επιβάλλει, που θεωρούνται θεϊκής προέλευσης άρα υπέρτεροι έναντι όλων των αστικών ή ποινικών άλλων νόμων του κράτους υποδοχής. Το επίκεντρο του προβλήματος προκύπτει καθ’ όσον η συγκεκριμένη θρησκευτική ταυτότητα δεν περιορίζεται μόνον στο να παρέχει θρησκευτικού χαρακτήρα κανόνες, αλλά αποτελεί κατεξοχήν και σύστημα δικαίου και μάλιστα θεόπνευστου(!), με αυτοτελείς νομικούς κανόνες, και μάλιστα εξαιρετικά αυστηρούς και απαρέγκλι2 http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-london-21025710. 3 Case of Eweida and others v. UK, Judgement, 15 Jan 013 (Final 275-2013), ECHR, διαθέσιμηστηδνσηhttp://hudoc.echr.coe.int/sites/ eng/pages/search.aspx?i=001-115881#{«itemid»:[«001-115881»]}. 4 http://www.bbc.co.uk/news/blogs-news-fromelsewhere-24821518.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

τους ως προς την εφαρμογή τους. Οι εν λόγω θρησκευτικοί κανόνες σε όχι λίγες περιπτώσεις έρχονται σε εγγενή αντίφαση με το κανονιστικό πλαίσιο, που αποτελεί το Ευρωπαϊκό κεκτημένο αλλά και το εσωτερικό δίκαιο των κρατών-μελών της ΕΕ, δεδομένο που συνιστά τον σημαντικώτερο αποτρεπτικό παράγοντα ουσιαστικής ενσωμάτωσης των πληθυσμών αυτών στην Ευρωπαϊκή κοινωνική και νομική λειτουργία. Για παράδειγμα, ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (30/3/2010)5 αναγνωρίζει μία σειρά προσωπικών, αστικών, πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών και μόνιμων κατοίκων της ΕΕ, τα περισσότερα των οποίων έρχονται σε πλήρη αντίθεση και αντίφαση με τις δογματικές επιταγές των κανόνων του φονταμενταλιστικού Ισλάμ, όπως η θεμελιώδης διάκριση μεταξύ των πιστών του Ισλάμ και των λοιπών απίστων, αλλά, ακόμη και μεταξύ των πιστών, η προνομιακή διάκριση των δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται για τους άντρες έναντι των γυναικών μουσουλμάνων. Με απλά λόγια, η φονταμενταλιστική διάσταση του Ισλάμ, που καλύπτει όλο και πιό σημαντικό μέρος των μουσουλμάνων της Ευρώπης, και Ευρώπη6, όπως την γνωρίσαμε μέχρι σήμερα ως ο ενιαίος Χώρος Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης, αλλά κυρίως όπως την οραματίστηκαν οι πατέρες της, αλλά και οι πολίτες της7, απλά δεν μπορούν να συναρτηθούν, ούτε κατ’ ελάχιστον. Είναι μια διαπίστωση που μπορεί μεν να ακούγεται αντίθετη προς τα political correct στερεότυπα της εποχής μας, αλλά δεν παύει να συνιστά την αδυσώπητη πραγματικότητα. Έως σήμερα, η ανωτέρω διαπίστωση επισημαίνεται από λίγους main stream ρεαλιστές, αλλά και από πολύ περισσότερους ακραίους, 5 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:20 10:083:0389:0403:EL:PDF 6 Ο συγκριτικός συγκερασμός των δύο αυτών εννοιών, κάθε άλλο παρά αδόκιμος είναι, καθ’ότι εν προκειμένω το Ισλάμ εννοείται ως πολιτικοκοινωνικό σύστημα και κατ’ εξοχήν πρωτίστως ως σύστημα δικαίου, και δευτερευόντως ως θρησκευτικό Δόγμα, και ως τέτοιο αντιστοιχείται με την Ευρώπη, ως Χώρος Ελευθερίας, Ασφάλειας Δικαιοσύνης (ΧΑΕΔ), ένας χώρος με κοινές αξίες και αρχές που διέπουν τις σύγχρονες δημοκρατίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 7 Βλέπε ειδικώτερα τις προβλέψεις περί της Ιθαγένειας της ΕΕ, η οποία προσδιορίζει την ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη, δια της οποίας οι πολίτες κρατών μελών της ΕΕ απολαμβάνουν συγκεκριμένα επιπλέον δικαιώματα εντός και εκτός του Χώρου της ΕΕ (δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ, καθώς και της διπλωματικής και προξενικής προστασίας εκτός της Ένωσης από οποιοδήποτε κράτος μέλος).

Αφιέρωμα

και για λόγους που αφορούν κυρίως ιδεολογικά ακραία (και ως τέτοια σαφώς καταδικαστέα) και μισαλλόδοξα κίνητρα. Aλλά λόγω συλλογικού στρουθοκαμηλισμού, φαίνεται ότι δεν απασχολεί -ακόμη- σοβαρά τον ευρύτερο ευρωπαϊκό δημόσιο και εν πολλοίς και τον επιστημονικό διάλογο. Όποια δε απόπειρα η ανωτέρω θέση να τεθεί δημοσίως, συνήθως προκαλεί την κατάταξη του φορέα της μάλλον στις τάξεις των δεύτερων, δηλαδή των ακραίων, παρά στους κύκλους των πρώτων, δηλαδή των ρεαλιστών. Το όλο θέμα χαρακτηρίζεται από μια διπλά αδιέξοδη προοπτική, η οποία εγκλωβίζει και δυσχεραίνει πολλαπλώς κάθε καλοπροαίρετη εκδοχή, από κάθε πλευρά, καθώς η εφαρμογή της Σαρία, όσο και της Ευρωπαϊκής/εθνικής δημόσιας νομικής τάξης, είναι ταυτόχρονα και εκατέρωθεν κριτήριο conditio sine qua non για κάθε πλευρά. Ένα καθαρά «loose-loose» scenario για κάθε πλευρά. Το δίλημμα είναι και εδώ πρόδηλο: Σαρία και προστασία των στενά εννοούμενων μειονοτικών δικαιωμάτων vs του Ευρωπαϊκού κεκτημένου και διάδοσης /εμπέδωσης των δικαιωμάτων του ανθρώπου και δημοκρατικών θεσμών, γενικώς, σε ολόκληρο τον Ευρωπαϊκό χώρο, και άρα και στον χώρο της συγκεκριμένης μειονότητας. Προφανέστατα, ο πολιτικός και ουσιαστικός συγκε64

ρασμός των προβλέψεων του Ευρωπαϊκού κεκτημένου, με την μειονοτική οπτική της διαφύλαξη των ιδιαιτεροτήτων της μειονότητας, έστω και εις βάρος της δημοκρατικά εννοούμενης πολιτικής ισότητας και νομικής εξίσωσης των πολιτών του κράτους, συνιστά το μείζον νομοτεχνικό πρόβλημα. Και αυτό διότι, όπως είναι φυσικό, η όποια προτεινόμενη λύση θα πρέπει να συνάδει και αν απηχεί πλήρως τις σχετικές πρόνοιες που απορρέουν από το Ευρωπαϊκό κεκτημένο. Γενικά, το ευρωπαϊκό κεκτημένο δείχνει να εξασφαλίζει μεν την προνομία μέγιστης δυνατής προστασίας ατομικών και ευρύτερων ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Ευρωπαίου πολίτη έναντι των περισσότερων υπολοίπων του λοιπού κόσμου, αλλά την ίδια στιγμή, δείχνει να είναι και θύμα της επιτυχίας του. Φαίνεται να καθίσταται το «τραγικό» υπαίτιο που προσελκύει μεταναστευτικούς πληθυσμούς από ολόκληρο τον κόσμο, καθιστώντας τον Ευρωπαϊκό χώρο μια Γη της Επαγγελίας, ελκυστική να προσφέρει το εναλλακτικό Ευρωπαϊκό έκδοχο του Αμερικανικού Ονείρου του 21ου αιώνα, για τους πληθυσμούς που είτε λόγω αποικιοκρατικής προέλευσης, είτε λόγω γεωγραφικής εγγύτητας, είτε κυρίως λόγω της λιγώτερο αυστηρής πολιτικής φύλαξης συνόρων της ΕΕ, βλέπουν ευκολώτερη και άρα σωτήρια, την μετανάστευσή τους σε όποια χώρα της ΕΕ ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

είναι ευκαιριακά προσφορώτερη η αρχική είσοδος του σε αυτήν. Οι συνεχείς παλινωδίες των ηγετών της ΕΕ σε σχέση με τις λιγώτερο «σφριγηλές» πολιτικές μεταναστευτικής νομιμοποίησης - ενσωμάτωσης αλλοδαπών σε χώρες μέλη της ΕΕ, σε συνδυασμό με τις αντίστοιχες χαλαρές πολιτικές ασύλου, σε αλλοδαπούς που, βασίμως ή μη, καταθέτουν σχετική αίτηση στο κράτος εισόδου (βλέπε την εξέλιξη του θεσμού των ρυθμίσεων του Δουβλίνο «ΙΙ» και «ΙΙΙ»), καθιστούν το όλο πεδίο εξαιρετικά προβληματικό, έως μεσο-μακρο- πρόθεσμα ανησυχητικό. Σημειώνεται ότι, χωρίς αμφιβολία, το σχετικό πλαίσιο νομιμοποίησης (μερικής ή μη) εξασφαλίζεται θεμιτά (είτε λιγώτερο θεμιτά), εντός της ΕΕ αρκετά ευκολώτερα από άλλες χώρες – «θελκτικούς» προορισμούς των λαθρομεταναστευτικών ροών παγκοσμίως (βλέπε ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία, Ιαπωνία κλπ.). Εξ άλλου, λόγω θεσμικών και άλλων ανθρωπιστικών ιδιαιτεροτήτων που συνδέονται με κοινωνικές ευαισθησίες και ευμενέστερες νομικές πρόνοιες εντός του χώρου της ΕΕ (ελέω κυρίως του …Ευρωπαϊκού κεκτημένου), εξ ίσου ευκολώερα διασφαλίζεται το …πολυπόθητο καθεστώς «προστατευόμενου ατόμου» και / ή «πρόσφυγα» για πολλούς εκ των παράνομα εισερχομένων στα σύνορα χωρών της ΕΕ, προκειμένου να αιτηθούν (αρχικά) και κατόπιν να αποκτήσουν (τελικά) το συναφές καθεστώς προστασίας, που τους εξασφαλίζει μια σειρά προνομίων διαμονής, εργασίας και κοινωνικής μέριμνας, που τις περισσότερες φορές ακόμη και για τις χώρες τους θα ήταν αδιανόητη πολυτέλεια. Η πολιτική πάντως βούληση των ηγεσιών των κρατών της ΕΕ, τουλάχιστον όπως αποτυπώνεται στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2013, αν και επέστησαν την προσοχή της Ευρώπης στην ανάγκη κοινής εμπέδωσης των επιμέρους αξόνων της ΚΠΑΑ, δεν συνόδευσαν αυτήν με ρητές αναφορές στις νέες απειλές ασφάλειας της ΕΕ και των επιμέρους χωρών της, με αποτέλεσμα το όλο ευρωπαϊκό εγχείρημα για μια κοινή δυναμική ανάπτυξης της ΚΠΑΑ να μην έχει την απαιτούμενη εστίαση για να είναι αρκούντως αποτελεσματική και οραματικά αληθινά ευρωπαϊκή. Η απαιτούμενη προϋπόθεση ανάληψης ουσιαστικών δράσεων για την αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων θα ήταν η αναγόρευσή τους από «προκλήσεις» σε «απειλές» ασφάλειας, βήμα που ακόμη οι ηγεσίες των ευρωπαϊκών χωρών, είτε απειλούνται άμεσα είτε έμμεσα από το εν τη Ευρώπη φονταμενταλιστικό Ισλάμ8, δεν φαίνεται να είναι διατεθειμένες, λόγω κυρί8 Δες ενδεικτικά «Σχεδόν 2.000 νέοι Ευρωπαίοι έχουν

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

ως πολιτικού κόστους, ιδεολογικών και πολιτικοκοινωνικών στερεοτύπων ή επιμέρους συμφερόντων, να πάρουν στο προσεχές μέλλον. Το ερώτημα πάντως που γεννάται είναι το εξής: Είναι δυνατόν το ευρωπαϊκό κεκτημένο να καταστεί και «θύμα» της ίδιας της επιτυχίας του; Είναι δυνατόν να διασφαλιστεί επαρκώς ότι η συνεχής αυτή αλλοίωση της δημογραφικής κατανομής του ευρωπαϊκού πληθυσμού, με άτομα ή πληθυσμούς που εμφορούνται από στοιχεία και χαρακτηριστικά όλο και περισσότερο από πολιτισμικά αλλότρια και ενίοτε κοινωνικώς ασύμβατα με την καθεστηκυία Ευρωπαϊκή ταυτότητα, δεν θα οδηγήσει, στο ορατό μάλλον, στην δραματική και εκφυλιστική αλλοίωσή της, ωθώντας την μάλιστα σε ρυθμούς οπισθοδρομικής μετεξέλιξης, η οποία θα οδηγήσει μοιραία και στην επακόλουθη απεμπόληση του συναφούς ευρωπαϊκού κεκτημένου; Ειδικά δε στην περίπτωση των πιό ακραίων οπαδών του Ισλάμ, μιας κοινωνικής ομάδας με κοινωνικές και πολιτισμικές αξίες και κώδικες κοινωνικής και ατομικής συμπεριφοράς που, όταν ακολουθούνται δογματικά αυστηρά και εφαρμόζονται απαρέγκλιτα, όχι απλώς απέχουν αλλά ουσιαστικά αντίκεινται σε αυτούς της υφιστάμενης Ευρωπαϊκής ταυτότητας. Με άλλα λόγια, είναι πλέον ώριμες οι συνθήκες να αναρωτηθούμε σοβαρά σχετικά με το ποιό σύστημα μεταξύ του Ισλαμικού και του Ευρωπαϊκού θα επηρεάσει και ίσως και θα απορροφήσει πολιτισμικά και πολιτικά το άλλο, κατά την ήδη εξελισσόμενη αλληλεπίδρασή τους στον μείζονα Ευρωπαϊκό χώρο. Το προδιαγραφόμενο μέλλον θα είναι ένα Ευρωπαϊκό Ισλάμ ή μια Ισλαμική Ευρώπη; Η Ιστορία θα δώσει, πιο σύντομα απ’ ό,τι πιστεύουν οι διάφοροι «πολιτικώς ορθοί» αναλυτές, την απάντηση, προς την μία ή την άλλη κατεύθυνση.

στρατολογηθεί από οργανώσεις της αλ Κάιντα στη Συρία. Ανησυχητικά στοιχεία από τους υπουργούς Εσωτερικών της Γαλλίας και του Βελγίου. Πόσοι νέοι έχουν φύγει από την Ευρώπη για να πολεμήσουν στη Συρία», Δημοσίευση σε Blog«Ινφογνώμων Πολιτικά», 6/12/13, στη δνση http://infognomonpolitics. blogspot.gr/2013/12/2000.html?utm_source=feedburner&utm_ medium=email&utm_campaign=Feed:+InfognomonPolitics+(Info gnomonPolitics)

Αφιέρωμα

H Δίωξις των Μνημονιακών του Κωνσταντίνου Κόλμερ

α τρία μνημόνια των κυβερνήσεων ΠαΣοΚ, ΝΔ, ΛΑΟΣ και ΔΗΜΑΡ παραβιάζουν ευθέως και καταφώρως το ισχύον Σύνταγμα, παραβαίνουν την διεθνή σύμβασι των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΑΔ) και αγνοούν ηθελημένα την νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου ΑΔ. Οι κυβερνώντες σφετερίσθησαν την λαϊκή κυριαρχία, και θα διωχθούν σύμφωνα με το άρθρον 120 του Συντάγματος, από την επομένη, νόμιμη κυβέρνησι, γιά διάπραξι εγκλημάτων εις βάρος του Ελληνικού λαού. Στο μόλις κυκλοφορήσαν βιβλίον του, ο συνταγματολόγος καθηγητής Κώστας Χρυσόγονος (Η Καταστρατήγηση του Συντάγματος στην Εποχή των Μνημονίων, Εκδόσεις Λιβάνη, 2013, σελ.316) επισημαίνει: «... την κλεπτοκρατία των κομμάτων, διεδέχθη η χ ρ ε ο κ ρα τ ί α, τον Μάϊο του 2010, με την υπαγωγή της χώρας στο καθεστώς των τριών Μνημονίων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Ευρωπαικής Κεντρικής Τραπέζης». Η περικοπή των μισθών και συντάξεων, το «χαράτσι» της ΔΕΗ και το «κούρεμα»των ομολόγων εις χείρας των ιδιωτών και ασφαλιστικών ταμείων, θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθή. Η σταθεροποίησις της οικονομίας, η οποία άλλωστε δεν επραγματοποιήθη με τα τρία μνημόνια (σς: το δημόσιο χρέος αυξήθηκε κατά 7% το τρίτο 3μηνον 2013 στα 418,6 δις.ευρώ !) θα ήταν δυνατή με περιστολή και εξυγίανσι του δημοσίου τομέως. Που όμως δεν έγινε. Με την καταπίεσι (depression) του ιδιωτικού τομέως, η Ύβρις των μνημονίων προεκάλεσε απώλεια του 1/3 του εθνικού προϊόντος και επίσημη ανεργία κοντά στο 30% του ενεργού πληθυσμού. Η Νέμεσις δεν θ’αργήσει..

Παράκαμψις της Δημοκρατίας

Ο καθηγητής Χρυσόγονος γράφει στο βιβλίο του: «Η δέσμευση της χώρας στο άρμα των μνημονίων άρχισε με την παραβίαση του άρθρου 29 παρ.1 του Συ66

ντάγματος, γιά την εσωτερική δημοκρατία των κοινοβουλευτικών κομμάτων, αφού η απόφαση του πρώτου μνημονίου ελήφθη από τον κληρονομικό ηγεμόνα του ΠαΣοΚ, της τρίτης γενεάς Παπανδρεϊκής δυναστείας, χωρίς να έχει προηγηθεί συζήτηση και ψηφοφορία στο Εθνικό Συμβούλιο του ΠαΣοΚ και με παραβίαση του άρθρου 36 του καταστατικού του.΄Οσοι βουλευτές εκ των υστέρων διεφώνησαν, απλώς διεγράφησαν με δήλωση του ηγεμόνα στο προεδρείο της Βουλής, παρερμηνεύοντας το αρθρ.16 παρ.5 του Κανονισμού της». «Η δανειακή σύμβαση της 8ης Μαΐου 2010 και το κυρωτικό νομοσχέδιο δεν απετολμήθη να τεθεί στην ημερησία διάταξη της Βουλής, επειδή ήταν δύσκολο να δικαιολογηθεί η παραίτηση του Ελληνικού δημοσίου από κάθε ασυλία, σε περίπτωσι αναγκαστικής εκτέλεσης από τους δανειστές», συνεχίζει στο βιβλίο του ο Κ. Χ. Εν τούτοις, «η παραίτηση του δημοσίου από την ασυλία προσκρούει ευθέως στην κατοχυρωμένη, στα άρθρα 1 και 26 του Συντάγματος, εθνική κυριαρχία», υποστηρίζει ο συνταγματολόγος Κ. Χ. Σημαντική παρατήρησις δι’όσους «μνημονιακούς» απειλούν τον Ελληνικό λαόν ότι εάν ανακτήσει την εθνική ανεξαρτησία του «θα πεινάσει».

Κατάργησις συντάξεων

Η εφαρμογή του πρώτου μνημονίου που υπέγραψε ο Γιώργος Παπανδρέου θίγει ευθέως το εισόδημα ατόμων και οικογενειών, με περικοπές μισθών, επιδομάτων και συντάξεων, που ενετάθησαν ήδη με το δεύτερο και τρίτο μνημόνιον. Μία άλλη ομάδα «μέτρων» απερρύθμισε τις εργασιακές σχέσεις και ετερμάτισε το συλλογικό εργατικό δίκαιο της χώρας και η τρίτη αναφέρεται στο μέλλον των επομένων γενών: η σύνταξις γήρατος από 1ης Ιανουαρίου 2015 χωρίζεται σε βασική 360 ευρώ, που παρέχει το κράτος, και αναλογική, που αντιστοιχεί στις ασφαλιστικές εισφορές πρός τους οργανισμούς συντάξεως. Η διάκρισις αυτή, υπό άλλες συνθήκες, θα είχε την ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

λογική της. Σήμερα, όμως, αποτελεί φενάκη. Η μεν ανεργία έχει στερήσει αναλογικών πρός τους μισθούς εισφορών των δυναμένων να εργασθούν -αλλ’ εργασία δεν βρίσκουν- τους δε ασφαλιστικούς οργανισμούς εστέρησεν από τα κεφάλαιά των, καθώς ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γ. Προβόπουλος περιέκοψε τις υποχρεωτικές ανακαταθέσεις των αποταμιεύσεών τους κατά 80%. Οι νόμοι 3863 και 3865/2010 περιορίζουν δραστικά τις συντάξεις, αυξάνουν τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης και περικόπτουν την κρατική χρηματοδότησι των ασφαλιστικών φορέων. Οι ρυθμίσεις αυτές αντιβαίνουν πρός την συνταγματική επιταγή της Αναλογικής Κατανομής Βαρών και της Αρχής της Κοινωνικής Αλληλεγγύης, που κατοχυρώνουν τα άρθρα 4 (ισότητα) 25 (αλληλεγγύη) και 22(δικαίωμα εργασίας) του Συντάγματος. Εξ άλλου, η τρόϊκα παρεβίασε το πρόσθετο πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Συμβάσεως Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που προστατεύει την περιουσία των ατόμων και οικογενειών και δεν επιτρέπει την αποστέρησι ή την ουσιώδη περικοπή των συντάξεων. Η διαφαινομένη κατάργησις της τριμερούς ασφαλιστικής χρηματοδότησης (κράτους, εργοδότου, εργαζομένου), η άρσις της εγγυήσεως από το κράτος των επικουρικών συντάξεων και η δραστική περικοπή της κοινωνικής προστασίας, θίγουν το ελάχιστο επίπεδο διαβιώσεως των χαμηλοσυνταξιούχων. Τούτο είναι ανεπίτρεπτο γιά τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα που απεκτήθησαν με καταβολές των εργαζομένων επί σειράν ετών και κατεσπαταλήθησαν από την κλεπτοκρατία των κομμάτων και την βαρεία αμέλεια των ξένων πιστωτών, που δάνειζαν αφειδώς και απερισκέπτως την νομενκλατούρα της Ελλάδος μέχρι του 2009 και μετά σταμάτησαν αιφνιδίως. Όπερ εξομοίώνει την αμέλεια με τον ενδεχόμενον δόλο.

Το «χαράτσι» ακινήτων

Τον Οκτώβριο του 2011 επεβλήθη «έ κ τ α κ τ ο ειδικό τ έ λ ο ς» ηλεκτροδοτουμένων δομημένων επιφανειών», το γνωστόν ως «χαράτσι ακινήτων». Το «έκτακτο» χαράτσι εμονιμοποιήθη εφέτος απ’ την κυβέρνησι Σαμαρά-Βενιζέλου. Ο φόρος αυτός ( ψευδεπίγραφος ως ανταποδοτικόν «τέλος») παραβιάζει την αρχή της συνεισφοράς των πολιτών στα δημόσια βάρη αναλόγως της εισοδηματικής των ικανότητος (άρθρ.4 παρ.5) και την αρχή της Αναλογικότητος (αρθρ.25παρ.1), καθ’όσον δεν συνδέει τον φόρο με το εισόδημα του ακινήτου. Η Αναλογικότης δεν επιτρέπει την στέρησι μιάς υπηρεσίας κοινής ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

ωφελείας γιά λόγους ασχέτους πρός την παροχή της. Η αδυναμία 350.000 νοικοκυριών να πληρώσουν το «χαράτσι» συνεπέφερε την διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος, βασικού αγαθού του συγχρόνου πολιτισμού. Η χούντα εξηλέκτρισε την Ελλάδα κατά 99% και η 3η πρωθυπουργική ολιγαρχία άφησε χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα ένα εκατομμύριο ΄Ελληνες και Ελληνίδες, με το νεοθωμανικό «χαράτσι» του «βεζύρη» Στουρνάρα. Η πλειοψηφία του ΣτΕ απέτυχε να διαγνώσει την πρώτη αντισυνταγματικότητα του σουλτανικού φόρου, που φορολογεί και όταν δεν υπάρχει εισόδημα, αλλ’ ανεγνώρισε την παράβασι της Αρχής Αναλογικότητος, χωρίς όμως έννομον αποτέλεσμα. Παράλληλα με το χαράτσι, εισεπράχθησαν τρείς ετήσιοι φόροι ακινήτου περιουσίας (ΦΑΠ) του νόμου 3808/2009 εντός ενός και μόνου έτους, το 2013, λόγω δυσλειτουργιών του συστήματος πληροφορικής του υπουργείου Οικονομικών. Το παράνομο κράτος κατήντησε μη-λειτουργικόν (failed state) «εναντίον των ανυπαιτίων διοικουμένων», κατά τον καθηγητή Κ.Χ. Η κυβέρνησις παραλείπει ηθελημένα την αναθεώρησι των «αντικειμενικών τιμών» ακινήτων, ως επιβάλλει ο νόμος, αλλά δεν μπορεί να εξαπατά τους ιδιοκτήτες χρησιμοποιώντας τις τιμές του 2008 γιά να τους φορολογήσει το εισόδημα το 2014, όταν οι «αντικειμενικές τιμές» έχουν χάσει τουλάχιστον 30%. Η πανελληνία αυτή απάτη θα έπρεπε να έχει τύχει της προσοχής της εισαγγελίας αυτεπαγέλτως.

Η παρακυβέρνησις Παπαδήμου

Η κυβέρνησις του Λουκά Παπαδήμου, το 2010, συνεστήθη καθ’ υπόδειξιν των αρχηγών των κομμάτων ΝΔ, ΠαΣοΚ, ΛΑΟΣ, και προέκυψε από μία συνταγματική ακροβασία του άρθρου 38, που προβλέπει συγκεκριμένη διαδικασία παραιτήσεως και αναλήψεως νέας κυβερνήσεως, το οποίον όμως δεν ετηρήθη.Ο σχηματισμός της επετεύχθη κατόπιν παραβιάσεως του άρθρου 16 του κανονισμού της Βουλής, περί αναδείξεως του πρωθυπουργού εκ της Κοινοβουλευτικής Ομάδος του πλειοψηφούντος κόμματος στην Βουλή (αρθρ. 37 παρ. 4) και με μυστικές ενδοσυννεννοήσεις κομματαρχών με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, που φέρει κι’αυτός ποσοστόν ευθύνης... Η κυβέρνησις Παπαδήμου απεδέχθη το δεύτερο μνημόνιο της τρόϊκα, με το οποίον περιέκοψε την αξία των κρατικών ομολόγων εις χείρας του κοινού μέχρις και 80% και παρεβίασε την συνταγματική επιταγή (άρθρ.4 παρ.5) της ι σ ό τ η τ ο ς των πολιτών ενώπιον των δημοσίων βαρών. Οι μεν ιδιώτες επενδυτές, που παρεπλανήθησαν 67

Αφιέρωμα από το Ελληνικό δημόσιον κι’ αγόρασαν κρατικά ομόλογα, εστερήθησαν μεγάλου μέρους της περιουσίας των χωρίς κανένα αντιστάθμισμα, οι δε τράπεζες (και ξένοι θεσμικοί επενδυτές) ενισχύθησαν με φορολογικές ελαφρύνσεις και, εν συνεχεία, με κεφάλαια 42 δις.ευρώ από δάνειον από το ΤΧΣ εις βάρος του Έλληνος φορολογουμένου. Συγχρόνως επαίχθησαν αισχρά παίγνια με τα Ελληνικά ομόλογα που ηγοράσθησαν φθηνά και επωλήθησαν ακριβά στο δημόσιον από διεθνείς κερδοσκόπους. Η επιβάρυνσις του δημοσίου υπερέβη τα 500 εκατομ. ευρώ. Παραλλήλως με το «κούρεμα» του ιδιωτικού χρέους, η κυβέρνησις Παπαδήμου παρεβίασε το άρθρον 4 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτου, μειώνοντας τον κατώτατο μισθό κατά 32%, με πράξι του υπουργικού συμβουλίου.

Η υπόβαθμισις της δημοσίας υγείας

Κατά παραπλήσιον τρόπο, τα οριζόντια «μέτρα» που ελήφθησαν από τις τρείς μνημονιακές κυβερνήσεις και ιδιαιτέρως από την τελευταίαν, υπεβάθμισαν την δημοσία υγεία και συνεπώς παρέβησαν τον Ευρωπαϊκό Κώδικα Κοινωνικής Ασφαλείας, που εκυρώθη το 1981 με τον νόμο 1336 επίτη βάσει του άρθρου 28 πα.2 του ισχύοντος Συντάγματος. Επίσης παρεβίασαν τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη, που εκυρώθη από την Βουλή το 1984 με τον νόμο 1426 ως και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, που διεμορφώθη τον Δεκέμβριον του 2007 με την Συνθήκη της Λισσαβώνος. Οι μνημονιακοί υπουργοί Υγείας θα πρέπει να διωχθούν διά παράβασιν καθήκοντος σύμφωνα με τ’ άρθρα 259 και 306 του Ποινικού Κώδικος.

Το Τρίτο Μνημόνιο

«Την σκυτάλη των παραβιάσεων του Συντάγματος παρέλαβε ο νόμος 4093/12, που ψήφισε η τρικομματική κυβέρνηση ΝΔ, ΠαΣοΚ, ΔΗΜΑΡ, γιά την περίοδο 2013-16, με αντισυνταγματικότητες τυπικές και ουσιαστικές», σημειώνει ο κ. Χρυσόγονος. Στις πρώτες, περιλαμβάνεται η συσσώρευσις διατάξεων 216 σελίδων εις ένα και μόνον άρθρο και η ψήφισίς του με συνοπτικές διαδικασίες από 152 βουλευτές, αντίθετα με τα άρθρα 72 και 76 του Συντάγματος, που επιβάλλουν την επί της αρχής, κατ’ άρθρον και εν συνόλω συζήτησι και ψήφισι «κατά συνείδησι» των βουλευτών και όχι αγεληδόν. Συναφής είναι και η παραβίασις των άρθρων 73 και 74 του Συντάγματος με περικοπές των συντάξεων εις άσχετα νομοθετήματα και ο διπλασιασμός των δικαστικών ενσήμων που προσβάλλει το δικαίωμα της νο68

μικής προστασίας του άρθρου 20. Τόσον ο Άρειος Πάγος όσον και το Ελεγκτικό Συνέδριον επεσήμαναν την αντισυνταγματικότητα ορισμένων διατάξεων του ν.4093/12, πλην όμως αγνοήθησαν από την ισχνή κυβερνητική πλειοψηφία. Η κατάχρησις των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου αποτελεί άλλη μία συνταγματική εκτροπή των μνημονιακών κυβερνήσεων. Με επίκλησι δήθεν της «απρόβλεπτης ανάγκης», εξεδόθησαν 25 ΠΝΠ εντός του 2012 και παρεβιάσθη το άρθρον 44 του Συντάγματος. Οι σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις όχι μόνον δεν εψηφίσθηαν υπό της Βουλής εντός 40ημερών, ως επιτάσσει το Σύνταγμα, αλλά εξακολουθούν να ισχύουν και μετά πάροδον τριών μηνών από της δημοσιεύσεως, χωρίς την επικύρωσίν των. «Η παράκαμψη του Συντάγματος αυτή αποσκοπεί προφανώς στην αποφυγή κρουσμάτων απειθαρχίας των βουλευτών πρός τους κομματικούς ηγεμόνες», κατά τον καθ. Κ.Χ.

Συνταγμαρτήματα Σαμαρά

Η κυβέρνησις Σαμαρά, και ειδικώς οι Γιαννάκης Στουρνάρας και Γιώργος Προβόπουλος, ευθύνονται και γιά την Κυπριακή Τραπεζική κρίσι.΄Οχι μόνον δεν συμπαρεστάθησαν στην Κύπρο κατά το μοιραίον Eurogroup της 25ης Μαρτίου 2013, που επέβαλε γιά πρώτη φορά «κούρεμα» καταθέσεων του ευρώ και κατήργησε την ελευθερία κινήσεως κεφαλαίων στην Ευρωζώνη, προκαλέσαν θετική ζημία 3 δις. ευρώ περίπου στις τρεις Κυπριακές εν Ελλάδι Τράπεζες, αλλά και διότι τις εξεχώρησαν παρατύπως στην Τράπεζα Πειραιώς. Αν και κυβέρνησις μειοψηφίας ΝΔ και ΠαΣοΚ (42% των ψήφων), ο Σαμαράς συμπεριφέρθη ως απόλυτος μονάρχης την τελευταία 2ετία. Ελησμόνησε τα όσα διακήρυττε στα Ζάππεια κι’ εφήρμοσε μία αδιέξοδη πολιτική που παραβιάζει εξακολουθητικώς το Σύνταγμα του 2001. Πέραν των αυθαιρεσιών γιά την απαγόρευσι συγκεκριμένου κοινοβουλευτικού κόμματος, με την συνδρομή των διαπλεκομένων μέσων μαζικής επιβολής (ΜΜΕ), συνέχισε την κατεδάφισι κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων του Ελληνικού λαού κατά παράβασιν του συντάγματος και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτου. Τρομοκρατεί επίσης τον λαό με διάφορες κινδυνολόγες γενικεύσεις («θα πεινάσει» αν ξεφύγει από το ευρώ κλπ), χωρίς ν’ αντιλαμβάνεται την αντίθετη επιχειρηματολογία (ibid Χρυσόγονος, σελ. 201 επ.) και το αδιέξοδον στο οποίον ευρίσκεται η οικονομία και ο ίδιος. Οι αποφάσεις των δικαστηρίων (επί της ουσίας) έχουν αρχίσει και κρίνουν ως αντισυνταγματικές διατάξεις των μνημονιακών νόμων (αποφ. 599/12 του ΕιΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

ρηνοδικείου Αθηνών, Ασφαλιστικά Μέτρα 136/13 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών και 90/13 Πρωτοδικείου Θράκης, απόφ.3/13 του μονομελούς Πρωτοδικείου Χανίων κλπ. κλπ.). Εις αυτές προστίθενται κρίσιμες αποφάσεις του ΣτΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων, που διαπιστώνουν περιφρόνησι του Ελληνικού και Ευρωπαϊκού Θεσμικού Κεκτημένου από πράξεις της κυβερνήσεως Σαμαρά.

Βιομηχανία Ασυλιών

Οι αυτουργοί και συναυτουργοί τόσων παρανομιών αντιλαμβάνονται ότι έχουν υπερβή προ πολλού τα εσκαμμένα και επινοούν προκαταβολικές ή και εκ των υστέρων ασυλίες, διά να μην διωχθούν εκ των υστέρων. Μέλη του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους για τις παράνομες γνωματεύσεις των, Διευθύνοντες Σύμβουλοι Τραπεζών και πρόεδροι δημοσίων οργανισμών γιά τις έκνομες αποφάσεις των διοικητικών συμβουλίων, απαιτούν και επιτυγχάνουν από την Βουλή ασυλίας ευρυτέρας ακόμη και εκείνης των υπουργών και βουλευτών. Ο πρώτος νόμος που πέρασε από την Βουλή η δικομματική κυβέρνησις Σαμαρά το 2014, ήταν εκείνος της παροχής ασυλίας, από τυχόν ποινικές και αστικές διώξεις, στο Ταμείον Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητος (ΤΧΣ), γιά την πώλησι των τεσσάρων «συστημικών Τραπεζών» εις τιμάς κάτω της αξίας στην οποίαν απέκτησε τις μετοχές των το ΤΧΣ κατά την κρατικοποίησί των, κατόπιν της εξαχνώσεως των κεφαλαίων των, εν συνεχεία του «κουρέματος» των κρατικών ομολόγων. Πέραν της καταδολιεύσεως των απροστατεύτων μετόχων των τραπεζών που μετέσχον εξαναγκαστικώς στην αύξησι του κεφαλαίου, στάδιον δόξης λαμπρόν διανοίγεται γιά τις προσφιλείς στις κομματικές κυβερνήσεις προμήθειες, κοινώς «μίζες». Διότι, προφανώς, ποίος θα εμποδίσει τους διευθύνοντες τις τράπεζες να ζητήσουν από τους αγοραστές του είδους Σόρος ή από τα επενδυτικά κονδύλια (Funds) ένα γερό «μπαξίσι», διά να εγκρίνουν μίαν εξ ίσου γερή έκπτωσι ( discount) επί της τιμής πωλήσεως των μετοχών του ΤΧΣ. Πλανώνται όμως πλάνην μεγάλην οι ευφάνταστοι δωρολήπτες, εάν νομίζουν ότι εμβαπτιζόμενοι στην κολυμβήθρα του Σιλωάμ (της Βουλής) απολαμβάνουν διαρκούς ασυλείας. Διότι από τα δύο συγχωροχάρτια της δημο-ακρατίας, η μεν χ ά ρ ι ς δίδεται πάντοτε μετά καταδικαστικήν απόφασιν του δικαστηρίου και δεν αίρει το αξιόποινον – απλώς δεν εκτελείται η καταγνωσθείσα ποινή- η δε α μ ν η σ τ ί α δίδεται και πρό της καταδίκης, αλλά μόνον διά πολιτικά αδικήματα, και πάντως δεν δύναται ν’ αφορά στο μέλλον αλλά μόνον τεΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

λεσθείσες ήδη πράξεις. Αμφότερα, χάρις και αμνηστία, δεν συντρέχουν στην περίπτωσι των παρανομιών κρατικών οργάνων στα όρια των αρμοδιοτήτων των.

Επικείμενες διώξεις

«Στην περίοδο των μνημονίων που ήδη διανύομε», γράφει ο καθηγητής Χρυσόγονος, «η καταστρατήγηση του Συντάγματος...και η αποθέσμιση του πολιτικού συστήματος καθίσταται εμφανέστερη απ’ ό,τι στην προηγουμένη περίοδο της κλεπτοκρατίας: παραβιάζονται σωρηδόν θεμελειώδη δικαιώματα, κατοχυρωμένα στο Σύνταγμα και σε διεθνείς συμβάσεις κυρωμένες με νόμο - άρα υπέρτερες από κάθε άλλη διάταξη (άρθρ.28 παρ.1 του Συντ.)». Έτσι οι μνημονιακές κυβερνήσεις διατρέχουν βέβαιον κίνδυνον ποινικής διώξεως. Όπως η κλεπτοκρατία άρχισε τελευταίως να διώκεται ποινικώς (καταδίκες Τσοχατζόπουλου & Σίας, Μιχ. Λιάπη, δικαστικές ανακρίσεις Χριστοφοράκου-Μαυρίδη, Σκαρπέλη, Γιάννου Παπαντωνίου, συλλήψεις Σμπώκου, Κάντα, Ευσταθίου, Τομπούλογλου, και Παπαχρήστου, η παραπομπή του Γ. Παπακωνστατίνου στο Ειδικόν Δικαστήριον κι’ η δίωξις κατά του βουλευτού ΝΔ Κ.Κοντογεώργου), ούτως και η χ ρ ε ο κ ρ α τ ί α θα διωχθή νομοτελειακώς από μία επομένη, νόμιμη κυβέρνησι, εναντίον των ηθικών αυτουργών σωρείας εγκλημάτων της τελευταίας 4ετίας, κατά του Ελληνικού λαού. Ευθύνη μεγάλη έχει και ο Κώστας Σημίτης, που επί πρωθυπουργίας του υπεγράφησαν όλα τα υπό δικαστική διερεύνηση σήμερα Εξοπλιστικά Προγράμματα. Δεν θ’αργήσει να διαβεί κι’αυτός την θύρα του ανακριτού. Κανένα δήθεν «υπέρτατο δημόσιο συμφέρον» (λχ. η παραμονή στην Ευρωζώνη ή η «εθνική άμυνα») δεν δικαιολογεί τις έκνομες ενέργειες των κομματικών κυβερνήσεων εις βάρος του Ελληνικού έθνους, πολλώ δε μάλλον καθ’ όσον, ως απεδείχθη εκ των υστέρων, τα ληφθέντα μνημονιακά «μέτρα-άμετρα» ήσαν άστοχα, βλαπτικά και έκνομα. Π.χ. εδόθη η΄Εκτακτη Βοήθεια Ρευστότητος (ELA) 120 δις.ευρώ, προς τις τράπεζες το θέρος του 2012. Η συνηγορία (MW29.12.13) του πρώην Γερμανού καγκελλαρίου Χέλμουτ Σμιτ υπέρ της διαγραφής του Ελληνικού χρέους και η πρόσφατη δήλωσις Σόϋμπλε ότι «οι Ευρωπαίοι δεν θ’απογοητεύσουν την Ελλάδα» (31.12.13), αποκαλύπτουν ότι τα περιοριστικά μέτρα ήσαν ανεπίκαιρα και υπερβολικά, μερικά δε εξ αυτών απολύτως κακόβουλα - απλώς αποτέλεσμα ανοργασμικών και εμμηνοπαυσιακών ηγετών της λεγομένης «ενωμένης Ευρώπης». Οι εγχώριοι, όμως, πρωταγωνιστές των μνημονιακών «μέτρων» δεν θ’ αποφύγουν εν τέλει την φυλακή. 69

Αφιέρωμα

Η διοικητική δομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχει δημοκρατική νομιμοποίηση

αρακολουθώ τελευταία τις έντονες δηλώσεις των μη εκλεγμένων από τους λαούς της Ευρώπης αλλά διορισμένων επιτρόπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μαζί με κάποιους εκπροσώπους κρατών-μελών της, να κουνούν το δάκτυλο προς τους πολίτες της Ελλάδας, της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας και ίσως στο μέλλον και σε άλλους λαούς που μπορεί να έχουν οικονομικά προβλήματα, αλλά είναι ισότιμα μέλη και έχουν υπογράψει τις ιδρυτικές κοινωνικές διακηρύξεις από την εποχή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) μέχρι την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ΟΝΕ. Το οικοδόμημα αυτό, που από τον Μάϊο του 1952 μέχρι σήμερα γιγαντώθηκε, φαντάζει ως ο μεγάλος ασθενής, γιατί οι Ευρωπαίοι πολίτες αμφισβητούν όσο ποτέ άλλοτε την δημοκρατική λειτουργία των θεσμών του. Οι Ευρωπαίοι πολίτες αντιλαμβάνονται ότι ψηφίζουν τους εκπροσώπους τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά κυβερνώνται με αποφάσεις που παίρνει μια διορισμένη ηγεσία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα είναι ένα όργανο χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση, αλλά με τεράστιες εξουσίες στην διαχείριση και διάθεση των πόρων και κατ’ επέκταση στην λήψη πρωτογενών πολιτικών αποφάσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα «άνομα» συνταγματικά – πολιτικά παραδείγματα στην ευρωπαϊκή ιστορία. Η Ευρώπη ήταν η τελευταία όαση δημοκρατίας, σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κοινωνικού κράτους που είχε απομείνει στον κόσμο. Θεσμοί με στοιχεία «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού» (με αρχικό δόγμα την αταξική κοινωνία ενώ σήμερα έχει την ανεξέλεγκτη οικονομία της αγοράς) όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα, αποτελούν κυριολεκτικά ανορθογραφία στην Ευρωπαϊκή κουλτούρα. Το «ισχυρότερο μη εκλεγμένο σώμα στον κόσμο», η Εευρωπαϊκή Επιτροπή, αποφασίζει για τις τύχες εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών χωρίς την γνώμη τους, μιας και η επιτροπή διορίζεται από τις κυβερνήσεις κράτη μέλη. Αρκετοί πολιτειολόγοι έχουν παρατηρήσει πως οι αυτοκρατορίες και οι μεγάλες χώρες δεν μπορούν να κυβερνηθούν ταυτόχρονα δίκαια, αποτελεσματικά και δημοκρατικά. Στο πρόσφατο παρελθόν ζήσαμε την περίπτωση της πρώην Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ), που το αποδεικνύει περίτρανα με την 70

του Χρήστου Η. Χαλαζιά διάλυσή της, ενώ για την πολυπολιτισμική «πατρίδα της Ελευθερίας» υπάρχουν πολλά ερωτήματα και ενστάσεις. Η υπερκυβέρνηση των Επιτρόπων φιλοδοξεί να «κυβερνήσει» αντιδημοκρατικά την εκκολαπτόμενη Ευρωπαϊκή αυτοκρατορία, καταργώντας συνταγματικά εθνικά δικαιώματα. Έτσι ήταν μοιραίο να έλθει σε ρήξη με το ίδιο το πολιτικό της περιβάλλον, στην πρώτη σοβαρή κρίση, και να φανεί ότι ο βασιλιάς τελικά είναι γυμνός. Οι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών οργάνων είναι διορισμένοι από δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις, αλλά ουσιαστικά ανεξέλεγκτοι και συντεχνιακά οργανωμένοι, και βασίζουν την ισχύ τους όχι στην λαϊκή ψήφο αλλά στην αγάπη…. ενός πανίσχυρου γραφειοκρατικού μηχανισμού προνομιούχων υπαλλήλων, που παρεπιδημούν στις Βρυξέλλες και το Λουξεμβούργο. Ένας γραφειοκρατικός μηχανισμός πρόθυμος να μοιράζεται την πλούσια πίττα της ευρωπαϊκής αγελάδας με τους πολιτικούς του προϊσταμένους, να συγκαλύπτει την διασπάθιση δισεκατομμυρίων ευρώ από εαυτούς και αλλήλους και να αναπαράγει τα πολιτικά και οικονομικά του προνόμια. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, βασικό μέλημα του «αυτοκρατορικού διευθυντηρίου» των 27–17 και των πολυάριθμων «πραιτωριανών» τους δεν είναι η οικοδόμηση της Ευρώπης των λαών, ούτε η προώθηση της πολιτικής συνοχής–αλληλεγγύης, ούτε φυσικά η «κοινή εξωτερική πολιτική–άμυνα». Αλλά μόνον η διασφάλιση της οικονομικής–τραπεζικής ελίτ. Το ιδιότυπο αυτό γραφειοκρατικό μοντέλο δεν έπεσε από τον ουρανό. Το εξέθρεψε η αδυναμία των εκλεγμένων Ευρωπαίων ηγετών να συνεννοηθούν σε πολιτικό, γεωπολιτικό–γεωστρατηγικό επίπεδο και στον οικονομικό ανταγωνισμό. Γι’ αυτό δεν επιτρέπουν στις ευρωπαϊκές χώρες να φυλάξουν από κοινού τα νέα «αυτοκρατορικά» σύνορα, και να μοιραστούν αναλογικά τις αμυντικές δαπάνες, δεν αποφασίζουν να υπάρξουν ενιαίες τιμές των αγαθών σε όλες τις χώρες μέλη, όπως έγινε με την τελωνιακή ένωση, ή να υπάρξει ένα ενιαίο μισθολόγιο για όλους τους πολίτες των μελών, όπως με την συμφωνία Σέγκεν. Η κρίση στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι μόνον οικονομική, αλλά πρωτίστως πολιτική, και αν δεν ληφθούν πολύ σύντομα πολιτικές αποφάσεις, το οικοδόμημα που λέγεται Ευρωπαϊκή Ένωση ή Οικονομική Νομισματική Ένωση θα καταρρεύσει. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Διαδρομές στην Ιστορία Έλληνες και Γερμανοί

ι Γερμανοί δεν είναι απλά οι σύγχρονοι εχθροί μας, οι εχθροί του 1940-45. Υπήρξαν διαχρονικά εχθροί μας, από την πρώτη στιγμή που ο δρόμος μας συναντήθηκε με τον δικό τους. Ας θυμηθούμε τους Γότθους του Αλάριχου, αρχαίους Γερμανούς, που τον 4ο και 5ο αιώνα μ.Χ. υπήρξαν οι καταστροφείς του αρχαιοελληνικού κόσμου και πολιτισμού. Ας θυμηθούμε τον Γερμανό επίσκοπο Κρεμόνας και Βερόνας Λουϊτπράνδο, ο οποίος τον 10ο αιώνα μ.Χ. υπήρξε ο πρώτος Ευρωπαίος Μισέλληνας, αυτόν που υπεστήριξε ότι οι Έλληνες είναι απόλεμοι Γραικύλοι και οι ηγέτες τους βάρβαροι κουρελήδες, αυτόν που, σύμφωνα με τον Ουμπέρτο Έκο, διέστρεψε σκόπιμα την Ιστορία και κατασκεύασε τον Έλληνα σαν εχθρό των Ευρωπαίων, συκοφαντώντας συνειδητά τον άγνωστο τότε στην Δύση Βυζαντινό πολιτισμό. Στον 19ο αιώνα συνέβη ένα γεγονός που δεν έγινε μέχρι σήμερα ευρύτερα γνωστό: η υποκατάσταση των Αρχαίων Ελλήνων από τους Γερμανούς του 19ου αιώνα. Οι Γερμανοί του 18ου και 19ου αιώνα μ.Χ. υπήρξαν οι πρώτοι Ευρωπαίοι που έριξαν την ματιά τους με πάθος αποκλειστικά στην Αρχαία Ελλάδα και τους Αρχαίους Έλληνες. Δεν ήταν όμως μια γνήσια αγάπη που τους έσπρωξε σ’ αυτόν τον δρόμο, αλλά ο ιδιοτελής πολιτικός υπολογισμός τους να προσεταιριστούν την Αρχαιοελληνική Ιστορία, να την εντάξουν στην δική τους ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

του Γιάννη Ν. Μπεκιάρη ιστορία και να την αντιτάξουν στον προσεταιρισμό της Αρχαίας Ρωμαϊκής ιστορίας που είχαν ήδη πετύχει οι Γάλλοι από την εποχή της Γαλλικής Επαναστάσεως. Στην συνέχεια, οι Γερμανοί πήραν μια σαφή και ξεκάθαρη θέση απέναντι στην Νεοελληνική ιστορία και τους σημερινούς Έλληνες. Ήταν η θέση που έλαβε ο δημοφιλής στην Γερμανία μισέλληνας ιστορικός του 19ου αιώνα Ιάκωβος-Φίλιππος Φαλμεράγιερ. Σύμφωνα με την διδασκαλία του, οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν αφανιστεί από τους Σλαύους από τον 6ο έως τον 9ο αιώνα μ.Χ. και Σλαύοι είχαν υποκαταστήσει τους Έλληνες σαν κάτοικοι του Ελλαδικού χώρου. Τι απέγιναν, λοιπόν, οι Αρχαίοι Έλληνες; Αλήθεια αφανίστηκαν από τους Σλαύους και δεν ξαναεμφανίστηκαν ποτέ στην ιστορία; Όχι, απήντησαν οι Γερμανοί. Η αθάνατη ψυχή τους παρέμενε ζωντανή και κατοικούσε στους Γερμανούς του 19ου αιώνα. Ούτε λίγο ούτε πολύ, οι σημερινοί Γερμανοί είναι Αρχαίοι Έλληνες «εκ μετεμψυχώσεως». Παραθέτω αντιγράφοντας ένα διαφωτιστικό απόσπασμα, όπου ένας πολύ αντιπροσωπευτικός Γερμανός ποιητής του 19ου αιώνα, ο Holderline, ερωτά: “Γνωρίζεις τον Λαό της Αθηνάς;”, και απαντά ο ίδιος: “Ακόμα ζη, ακόμα κινείται η Θεϊκή ψυχή των Αθηναίων ήσυχα ανάμεσα στους Ανθρώπους” 71

Θέατρο εννοώντας φυσικά όχι τους Έλληνες της εποχής του αλλά τους Γερμανούς, κατά την ερμηνεία του επίσης Γερμανού Hagen Schulze. Αυτήν την περιφρόνηση για τους σημερινούς Έλληνες μετέφεραν οι Γερμανοί και στους απογόνους τους του 20ού αιώνα. Αυτή η περιφρόνηση θα εκθρέψει και νομιμοποιήσει, κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, την πρακτική της γενοκτονικής τρομοκρατίας που έπληξε τον άμαχο πληθυσμό της Ελλάδας από το 1941 έως το 1944, όπως ακριβώς είχε πλήξει κατά την ύστερη Αρχαιότητα τις Ελληνικές και Ρωμαϊκές πόλεις, τις οποίες οι Αρχαίοι Γερμανοί εκπορθούσαν, πυρπολούσαν, και εξόντωναν, συνήθως με σαδιστικό τρόπο, τον άμαχο πληθυσμό τους. Ήταν τότε που οι Ρωμαίοι επινόησαν, για τον τρόμο που προκαλούσαν αυτές οι δολοφονικές επιδρομές, τον όρο «terror teutonicus» (τευτονικός τρόμος). Κατά τον 20ο αιώνα, οι Γερμανοί Ναζί έβαλαν με ακόμα μεγαλύτερη ένταση τα βρώμικα χέρια τους πάνω στην Ελληνική και Ρωμαϊκή Αρχαιότητα. Οι ιστορικοί και οι κλασσικοί τους φιλόλογοι έχυσαν ποταμούς μελάνης σε βιβλία και δημοσιεύματα και κατασκεύασαν την Ινδογερμανική τους θεωρία, σύμφωνα με την οποία οι Αχαιοί, οι Δωριείς, οι Ρωμαίοι, οι Αθηναίοι, οι Σπαρτιάτες ήσαν φυλετικά Αρχαίοι Γερμανοί που κατέβηκαν από τον Βορρά, εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα και την Ρώμη, όπου το καθαρό Γερμανικό τους αίμα, κάτω από το ήπιο Μεσογειακό κλίμα, μεγαλούργησε δημιουργώντας τον υπέροχο Ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, και συνεπώς η κατάκτηση του Μεσογειακού νότου και της Ελλάδος από το 3ο Ράιχ δεν ήταν κατάκτηση αλλά επιστροφή των σημερινών Γερμανών σε τόπους προγόνων τους. Μετέβαλαν έτσι τον Ελληνικό πολιτισμό, που οι Έλληνες δημιούργησαν για να είναι «κτήμα ες αεί» όλων των λαών όλων των εποχών, σε Γερμανορατσιστικό έκτρωμα. Τα ίδια βρώμικα χέρια πάνω στην Ελληνική Αρχαιότητα και Ιστορία. Κάτι όμως τους πήγε στραβά. Γιατί, όσο κι αν προσπαθούσαν οι Γερμανοί του 3ου Ράϊχ να θεμελιώσουν την νομιμότητα της κατάκτησης της Ελλάδας πάνω στην κάλπικη ενσωμάτωση της Ελληνικής Αρχαιότητας στην δική τους ιστορία – άξια τέκνα της ύποπτης Γερμανικής αρχαιολατρίας του 19ου αιώνα– τόσο η προσπάθειά τους αυτή σκόνταφτε πάνω στην Ελληνική Εθνική Αντίσταση και ναυαγούσε. Γιατί οι Έλληνες υποδέχτηκαν τις μεραρχίες του Ράϊχ ώς τις ίδιες εκείνες ορδές βαρβάρων που, στο λυκόφως της Αρχαιότητας, εφόρμησαν στην Ελλάδα και την Ρώμη και κατέστρεψαν τον πολιτισμό τους. Έτσι, οι Γερμανοκεντρικές 72

τους αναφορές στην Ελληνική και Γερμανική Αρχαιότητα κλονίστηκαν από την μειωτική για αυτούς ανάμνηση εκείνης της εποχής. Περιμένοντας, όπως όλοι οι Έλληνες, την επικείμενη άφιξη των πρώτων μηχανοκίνητων μονάδων της Wehrmacht, ο Γιώργος Θεοτοκάς σημειώνει στο ημερολόγιό του, στα τέλη Απριλίου 1941, τους ακόλουθους στίχους του Καβάφη: Τι περιμένουμε στην Αγορά συναθροισμένοι; Είναι οι βάρβαροι να φθάσουν σήμερα. Τί νόμους πια θα κάνουν οι Συγκλητικοί; Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν. Ας μη νομίσει, όμως, κανείς ότι, στο χρονικό διάστημα από το 1870 έως το 1941, υπήρξε κάποιο κενό στις ανθελληνικές δραστηριότητες των Γερμανών. Η ιστορία απεχθάνεται τα κενά, το ίδιο και οι Γερμανοί. Το 1916, ο Γερμανός στρατηγός Λήμαν Φον Σάντερς, γενικός επιθεωρητής και οργανωτής του Στρατού της Οθωμανικής Τουρκίας κατά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο, εισηγήθηκε στους Τούρκους την γενοκτονία των Αρμενίων και των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, πράγμα που οι Τούρκοι επραγματοποίησαν τα επόμενα λίγα χρόνια. Όσο για την απάνθρωπη μεταχείριση που επιφύλαξαν οι Γερμανοί στον Ελληνικό Λαό το 1941-44, με τους 1800 εκτελεσμένους στα Καλάβρυτα, τους 60.000 νεκρούς από πείνα στην Αθήνα τον χειμώνα του 1941, αυτό υπήρξε συνέπεια του γεγονότος ότι οι Γερμανοί μέχρι σήμερα θεωρούν τους Νεοέλληνες Σλαυϊκό λαό, και είναι γνωστή η διαφορετική βάρβαρη μεταχείριση των Σλαυϊκών Λαών (Ρώσσων, Σέρβων, Πολωνών, Τσέχων) συνεπώς και Ελλήνων, από τους Γερμανούς του 3ου Ράϊχ. Οι Γερμανοί δυστυχώς δεν άλλαξαν από τότε μέχρι σήμερα. Σήμερα επιχειρούν να επιβάλουν την θέλησή τους στους Λαούς της Ευρώπης και πάλι με την βία, όχι βέβαια των όπλων, αλλά της οικονομικής τους ισχύος. Όπως λέγεται, αποτελούν την ατμομηχανή της Ευρώπης. Άραγε, οι μηχανοδηγοί του τραίνου, που δεν είναι απαραίτητο να ταυτίζονται με τους ιδιοκτήτες της ατμομηχανής, βλέπουν ότι η γέφυρα μπροστά τους έχει καταστραφεί; [Βιβλιογραφικές αναφορές: Κατασκευάζοντας τον εχθρό του Ουμπέρτο Έκο, Επίτομος Ιστορία του Ελληνικού Έθνους του Κων. Παπαρρηγόπουλου, Ο Εθνικοσοσιαλισμός και η Αρχαιότητα του Johann Chapoutot.] ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Η Μηχανή Άμλετ του Heiner Muller

Θέατρο Θησείον Σκηνοθεσία Γιώργος Ζαμπουλάκης Μια σχεδόν θεία ιδιότητα που συλλαμβάνει άμεσα, χωρίς καμμιά προσφυγή σε φιλοσοφικές μεθόδους, τις βαθύτερες και μυστικές σχέσεις, αναλογίες και αντιστοιχίες των πραγμάτων Ένα ταξίδι για να γεννηθούν ξανά ευχές σε μια χώρα που μοιάζει σχεδόν έρημη από εκείνες Ο Μπωντλαίρ για την φαντασία

συγγνώμη, εσάς σας άρεσε η παράσταση;, με ρώτησε μια νεαρή κοπέλα, καθώς βγαίναμε από την αίθουσα μετά το πέρας αυτής. Η κοπέλα έτυχε να κάθεται μπροστά μου, οπότε μπορούσα να ξέρω πως δεν της άρεσε μάλλον καθόλου, καθώς αυτή και η φίλη της ήταν οι μόνοι θεατές που δεν χειροκρότησαν την παράσταση. Σχεδόν απολογούμενος, αφού δεν αισθανόμουν καλά με το γεγονός πως αν και έψαχνε κάποιον να συμφωνήσει μαζί της πως η παράσταση δεν ήταν καλή, εγώ θα την απογοήτευα, απάντησα πως ναι. Το θέατρο του Heiner Muller, όπως και το θέατρο της Σάρα Κέιν του Μπέκετ, δεν είναι ένα θέατρο που απευθύνεται σε όλους. Αν είναι η πρώτη φορά που έρχεσαι ως θεατής σε επαφή με αυτό το θέατρο, δύσκολα θα επικοινωνήσεις με αυτό, γιατί απαιτεί από τον θεατή μια προετοιμασία, δηλαδή προϋποθέτει να είναι υποψιασμένος. Πώς θα μπορούσε, άλλωστε, να είναι αλλιώς, όταν αυτό που πραγματεύεται αυτό το θέατρο δεν είναι παρά το τέλος των μορφών που υπήρξαν και υπάρχουν, την αγωνία ενός κόσμου που έρχεται, στον οποίο ο θεός έχει πια πεθάνει και ο άνθρωπος αναβαπτίζεται, επαναπροσδιορίζεται και μαζί του επαναπροσδιορίζεται και η ίδια η τέχνη. Κείμενα στα οποία απουσιάζει η πλοκή, χωρίς αρχή, μέση και τέλος, με την κλασική τουλάχιστον έννοια, πράγμα που τα καθιστά αμέσως «δύσκολα» γιατί θέλουν να χρησιμοποιήσουν -ή πιο σωστά, να εισαγάγουν- μια άλλη θεατρική γλώσσα, με την οποία ακόμα δεν είναι εξοικειωμένο όχι μόνο το θεατρικό κοινό, ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

αλλά ακόμα και οι ίδιοι οι δημιουργοί. Και είναι αυτή η αγωνιώδης προσπάθεια όσων ασχολούνται με αυτά τα έργα, να βρουν κώδικες να τα περάσουν στην πλατεία, που οδηγεί πολλές φορές στο ολίσθημα, όπου ο τρόπος, η φόρμα που χρησιμοποιούν ο σκηνοθέτης και οι ερμηνευτές, γίνονται σημαντικώτερα του ίδιου του κειμένου. Στην συγκεκριμένη παράσταση, η προσωπική ματιά του σκηνοθέτη (προς τιμήν του, αφού ο πειρασμός είναι μεγάλος) δεν προέκυψε σημαντικώτερη του κειμένου. Το κείμενο ανέπνευσε μέσα από την εξαίρετη ερμηνεία της Μαριάννας Δημητρίου, της οποίας η δουλειά πάνω στο κείμενο αποτελεί σεμινάριο υποκριτικής. Στο ίδιο υψηλό επίπεδο στέκουν τα κοστούμια και το σκηνικό της παράστασης, που ήταν ευθύνη του Θάνου Βόβολη, όπως και η μετάφραση του κειμένου από την Ελένη Βαροπούλου. Ναι, λοιπόν, δεσποινίς, μου άρεσε - και ακριβώς επειδή μου άρεσε, μου άφησε και μια μικρή πίκρα, γιατί σαν να υπήρχε μια συστολή, ένας φόβος στο να αφεθούμε στο χιούμορ του κειμένου, σαν να μας συγκρατούσε ένας ακαδημαϊκός καθωσπρεπισμός ή ένα αίσθημα σεβασμού προς το μεγαλείο του κειμένου, που μας τρομάζει μην και γίνουμε βέβηλοι απέναντι σ’ αυτό. Συστολή που στιγμές-στιγμές απέτρεπε από την παράσταση να εκραγεί, να δημιουργήσει το πολυπόθητο ρήγμα, μέσα από το οποίο θα αναβλύσει και θα ξεχυθεί στην πλατεία η υποσυνείδητη υπόσταση του κειμένου.

Επιμέλεια: Γιάννης Δρακόπουλος 73

Κινηματογράφος

Η κινηματογραφική έκρηξη της κρίσης του Κωνσταντίνου Μπλάθρα

ωρίς αμφιβολία, υπάρχει μια έκρηξη. Όχι μόνο στον αριθμό των ταινιών, αλλά και στην αποδοχή τους από τα διεθνή φεστιβάλ. Μιλάω, βέβαια, για τον ελληνικό κινηματογράφο στα χρόνια της κρίσης. Αυτήν την φορά είναι ένα μεγάλο αφιέρωμα στην Βασιλική Ταινιοθήκη του Βελγίου, σε συνεργασία με το Κέντρο Καλών Τεχνών (BOZAR) της Βελγικής πρωτεύουσας, που έρχεται να αναδείξει αυτήν την έκρηξη σε όλη της την ένταση, εντάσσοντάς την στο όλο σώμα του ελληνικού κινηματογράφου. Στις Βρυξέλλες, λοιπόν, και με αφορμή την Ελληνική Προεδρία, θα προβληθούν δεκάδες ελληνικές ταινίες, σε ένα τετράμηνο πρόγραμμα, από τον Μάρτιο ως τον Ιούνιο. Οι προβολές χωρίζονται σε τρεις ενότητες: α. Σύγχρονος Ελληνικός κινηματογράφος, τον Μάρτιο, με ταινίες μετά το 2000, β. Αφιέρωμα στον Θόδωρο Αγγελόπουλο, το οποίο θα διαρκέσει έως τον Απρίλιο και γ. Ανθολογία του Ελληνικού κινηματογράφου, όπου θα προβληθούν έως τον Ιούνιο οι πιο αντιπροσωπευτικές ταινίες από το 1920 έως σήμερα. Στην πρώτη και στην τρίτη ενότητα συνεργάζεται στενά η Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Στα πλαίσια του αφιερώματος θα παρουσιαστούν δύο εισηγήσεις, η πρώτη στην Βασιλική Ταινιοθήκη, από την καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών και Γενική Γραμματέα της Ταινιοθήκης Μαρία Κομνηνού, η οποία θα μιλήσει με θέμα: «Ο Αγγελόπουλος και ο Σύγχρονος Ελληνικός Κινηματογράφος: πατρο-

κτονία ή φόρος τιμής;» και η δεύτερη στο BOZAR, από τον Μισέλ Δημόπουλο, κριτικό, πρώην διευθυντή του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, με τίτλο «Ζήτω η Κρίση. Ο Ελληνικός Κινηματογράφος: από τον Νέο Κινηματογράφο στο Νέο Κύμα». Στο αφιέρωμα στον Σύγχρονο Ελληνικό Κινηματογράφο, το οποίο μας ενδιαφέρει κυρίως, θα προβληθούν ταινίες παραγωγής από το 2000 και μετά, κάποιες από τις οποίες έχουν πρόσφατα προβληθεί και διακριθεί σε διεθνή φεστιβάλ. Ανάμεσά τους και οι ιδιαίτερες εκείνες ταινίες των τελευταίων χρόνων, που ο Στηβ Ρόουζ, ο κριτικός της βρεταννικής εφημερίδας Guardian, βάφτισε «Weird Greek Cinema», τουτέστιν «αλλόκοτο ελληνικό κινηματογράφο» ή «νέο κύμα», όπως το λένε οι ημέτεροι. Θα προβληθούν εν όλω είκοσι δύο ταινίες μυθοπλασίας και οκτώ ντοκυμανταίρ. Κινέττα (2005), Κυνόδοντας (2008) και Άλπεις (2011) του Γιώργου Λάνθιμου –του πρώτου διδάξαντος στην αλλοδαπή το «αλλόκοτον»– Attenberg (2010) και The Capsule (2012) της Αθηνάς-Ραχήλ Τσαγγάρη, Στρέλλα (2009) του Πάνου Κούτρα, Μαχαιροβγάλτης (2011) του Γιάννη Οικονομίδη, J.A.C.E. (2011) του Μενέλαου Καραμαγγιώλη, Wasted Youth (2011) του Αργύρη Παπαδημητρόπουλου, Χώρα προέλευσης (2010) του Σύλλα Τζουμέρκα, Συγχαρητήρια στους αισιόδοξους? (2012) της Κωνσταντίνας Βούλγαρη, L (2012) του Μπάμπη Μακρίδη, Μετέωρα (2012) του Σπύρου Σταθουλόπουλου, Wild Duck (2013) του ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Γιάννη Σακαρίδη, Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού (2012) του Έκτορα Λυγίζου κι από κοντά η Ακαδημία Πλάτωνος (2009) του Φίλιππου Τσίτου, η Διόρθωση (2007) του Θάνου Αναστόπουλου, September (2013) της Πέννυς Παναγιωτοπούλου, τα Ημερολόγια αμνησίας (2012) της Στέλλας Θεοδωράκη, οι 11 συναντήσεις με τον πατέρα μου (2012) του Νίκου Κορνήλιου, η Ελληνογαλλική Στο Λύκο (2013) των Αράν Χιους και Χριστίνας Κουτσοσπύρου και ο El Greco (2007) του Γιάννη Σμαραγδή. Θα προβληθούν επίσης τα ντοκυμανταίρ Αγέλαστος Πέτρα (2000) του Φίλιππου Κουτσαφτή, Με τα μάτια στραμμένα στη στεριά (2003) της Κατερίνας Πατρώνη, Μακρόνησος (2008) του Ηλία Γιαννακάκη, Λουόμενοι (2008) της Εύας Στεφανή, Ελένη ΜπούκουραΑλταμούρα, η πρώτη Ελληνίδα ζωγράφος (2010) της Κλεώνης Φλέσσα, Πρώτη Ύλη (2011) του Χρήστου Καρακέπελη, Οι καθαριστές (2012) του Κωνσταντίνου Γεωργούση και Ο μανάβης (2013) του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου. Ανέφερα μία προς μία τις ταινίες, ακριβώς για να φανεί ο όγκος της σημερινής ελληνικής παραγωγής. Φυσικά, όλες αυτές οι ταινίες δεν είναι του ίδιου είδους, ούτε όλες ανήκουν στο «Αλλόκοτον», ούτε οι σκηνοθέτες τους ανήκουν όλοι στην ίδια γενιά. Η ανθολόγηση είναι μάλλον ενδεικτική πολλών –δεν λέω όλων, γιατί δεν είμαι σίγουρος– τάσεων στο σύγχρονο ελληνικό σινεμά. Υπάρχει αρκετή απόσταση από τον ρεαλισμό του Τσίτου έως την ποίηση του Κουτσαφτή, από το «φτωχό σινεμά» του Λυγίζου και της Βούλγαρη έως την υπερπαραγωγή του Σμαραγδή, ακόμα και από το «Αλλόκοτον» του Οικονομίδη έως εκείνο του Λάνθιμου και της Τσαγγάρη. Η κ. Κομνηνού, φερ’ ειπείν, στην διάλεξή της, σημεία της οποίας έχουν δημοσιοποιηθεί, ξεχωρίζει τις ταινίες σε τρεις ομάδες, «το Weird Wave (το Αλλόκοτον), την τάση του κοινωνικού ρεαλισμού και τέλος τις μετανεωτερικές περιπλανήσεις». Αν και τέτοιες κατηγοριοποιήσεις, ιδιαίτερα αγαπητές στους θεωρητικούς, είναι σχηματικές, γιατί οι ταινίες είναι – οι καλές– ζωντανά σώματα, δείχνουν ωστόσο έναν πραγματικό πλούτο που ξεχύνεται από τις οθόνες μας, μέρες κρίσης. Ετούτη η τελευταία, η κρίση δηλαδή, έχει ανάγκη από πνευματική δημιουργία, μιας και όπως λένε πολλοί, η κρίση είναι πρωτίστως πνευματική. Αρκεί η δημιουργία να επιχειρεί να αγγίξει τις πληγές, να τις επουλώσει πιθανόν και όχι απλώς να μεταφέρει μια στυλιστική πόζα στα καθ’ ημάς, έτσι ώστε να έχουμε κι εμείς ταινίες «εφάμιλλες των ευρωπαϊκών». ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Αρκεί, με άλλα λόγια, ο κινηματογράφος να αληθεύει. Μεγάλες κουβέντες, θα μου πείτε. Μα, η ίδια η τέχνη είναι μια μεγάλη κουβέντα, δεν νομίζετε; Δεν είναι του παρόντος να αναφερθούμε αναλυτικά στις τάσεις που αυτές οι ταινίες εκφράζουν. Θα χρειαζόταν άλλωστε πιότερος χώρος και περισσευάμενη υπομονή από τον αναγνώστη. Ας κρατήσουμε προσώρας ένα δυό εξωτερικά στοιχεία αυτής της, ελπιδοφόρας οπωσδήποτε, ανάπτυξης. Το πρώτο είναι πως το μεγαλύτερο μέρος αυτού του πλούτου τον παρήγαγε το φιλότιμο, ο λεγόμενος «πατριωτισμός των Ελλήνων», κυρίως των νέων ανθρώπων αυτής της χώρας, χωρίς την ελάχιστη κρατική χρηματοδότηση. Το δεύτερο είναι πως πολλές από αυτές τις ταινίες –οι περισσότερες από τις παραπάνω– παίχτηκαν και κάποιες βραβεύτηκαν σε μεγάλα διεθνή φεστιβάλ, ανανεώνοντας το διεθνές ενδιαφέρον για την ελληνική ταινία. Μέχρι πρότινος, το μόνο όνομα Έλληνα σκηνοθέτη που γνώριζε οποιοσδήποτε θεατής εκτός Ελλάδος, ήταν το όνομα του Αγγελόπουλου. Σήμερα, το πράγμα φαίνεται να αλλάζει. Ένα τρίτο στοιχείο, χρήσιμο μέρες πού ’ναι, είναι πως, ως εκ τούτου, οι ταινίες αυτές πουλάνε στο εξωτερικό, δίνοντας μια ανάσα στην καταθλιπτική ατμόσφαιρα της κρίσης. Στην κινηματογραφική ουσία των ελληνικών ταινιών της νέας χιλιετίας θα μας δοθεί άλλη ευκαιρία να αναφερθούμε. Κλείνοντας, θέλω μόνο να σημειώσω πως οι τέχνες γενικά και ο κινηματογράφος ως τέχνη «μας παρέχουν τα καλύτερα δεδομένα για να καθορίσουμε τι είδους πλάσμα είναι ο άνθρωπος», όπως το λέει κάπου ο Έζρα Πάουντ, και κατά συνέπεια «οι τέχνες παρέχουν δεδομένα για την ηθική». Άρα, δεν είναι η τέχνη είδος πολυτελείας, όπως πιθανόν κάποιοι νομίζουν. Είναι αντίθετα, είδος πρώτης ανάγκης, ιδιαίτερα στην κρίση. Γιατί, αν η τέχνη είναι αληθινή, «είναι εκεί, υπάρχει, όπως υπάρχουν τα δένδρα, μπορείτε να θαυμάσετε, μπορείτε να καθίσετε στη σκιά, μπορείτε να κόψετε φρούτα, μπορείτε να κόψετε ξύλα για κάψιμο, μπορείτε να κάνετε ο,τιδήποτε σας ευχαριστεί.».1 Γιατί οι τέχνες, εν τέλει, είναι ο καθρέφτης του πολιτισμού μας. Σωστά; Το ίδιο και ο κινηματογράφος. Μακάρι όλος αυτός ο πλούτος να αποδειχθεί πλούτος πραγματικός και να γίνει ένα πραγματικό και σκιερό δάσος. Η δημιουργικότητα των νέων κινηματογραφιστών το αξίζει. Να ευχηθούμε καλή επιτυχία επί του παρόντος και τα υπόλοιπα – επί των ίδιων των ταινιών δηλαδή – άλλοτε. Στην πρώτη ευκαιρία...

1 Έζρα Πάουντ, Ποιητική τέχνη, εκδ. Αστρολάβος / Ευθύνη.

Συνέβησαν και την «άνευ όρων» παράδοση στον Ελληνικό Στρατό της πόλεως των Ιωαννίνων, μετά από δύο ημέρες (21 Φεβρουαρίου 1913) από τον Τούρκο Διοικητή Εσσάτ Πασά.

Συνέβησαν τον Φεβρουάριο

Πεθαίνει την 1 Φεβρουαρίου του 1936 ο Γεώργιος Κονδύλης, αντιστράτηγος και πολιτικός κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου. Ο Κονδύλης έλαβε μέρος στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Βουλγαρικό μέτωπο κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου με το βαθμό του συνταγματάρχη, ενώ έλαβε μέρος και στο κίνημα της Εθνικής Άμυνας που ξέσπασε στην Θεσσαλονίκη υπό την ηγεσία του Ελευθερίου Βενιζέλου. Επίσης συμμετείχε στην εκστρατεία στην Ουκρανία (1919) καθώς και στην Μικρασιατική εκστρατεία. Αποστρατεύτηκε τον Νοέμβριο του 1923 και ανέλαβε πολιτική δράση ιδρύοντας το Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα, το οποίο θα μετονομάσει το 1928 σε Εθνικό Ριζοσπαστικό Κόμμα. Το 1928 κατέστειλε τη δικτατορία του Θεόδωρου Πάγκαλου συλλαμβάνοντας τον ίδιο και τους οπαδούς του στις Σπέτσες. Στις 10 Οκτωβρίου του 1935 οι αρχηγοί των όπλων υπό τον Γ. Κονδύλη εξαναγκάζουν τον Π. Τσαλδάρη, μπλοκάροντας καθ’ οδόν το όχημα που τον μετέφερε στην οικία του, επί της λεωφόρου Κηφισίας, σε πραξικοπηματική άμεση παραίτηση. Το ίδιο βράδυ ο Γ. Κονδύλης ορκίζεται στη Βουλή πρόεδρος της κυβέρνησης καταργώντας την Αβασίλευτη Δημοκρατία υπέρ της Βασιλευομένης, ενώ ο ίδιος τίθεται Αντιβασιλέας. Στις 3 Νοεμβρίου διεξάγεται δημοψήφισμα, το οποίο θα φέρει τον Γεώργιο Β’ στο θρόνο.

Συστήνεται με βασιλικό διάταγμα στις 10 Φεβρουαρίου του 1956 το «Ίδρυμα Ευγενίδου» κατά την επιθυμία του διαθέτη Ευγένιου Ευγενίδη, Έλληνα ευεργέτη και εφοπλιστή. Η δραστηριότητα του Ιδρύματος, σύμφωνα με την ιδρυτική πράξη, έχει στόχο να συμβάλλει στην επιστημονική και τεχνική εκπαίδευση των νέων της Ελλάδας. Το Ίδρυμα διοικείται από τριμελή επιτροπή στην οποία συμμετέχει ο εκάστοτε Πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (Ε.Μ.Π.). Για την πολυδιάστατη προσφορά του στην ελληνική κοινωνία, το Ίδρυμα Ευγενίδου τιμήθηκε το Δεκέμβριο του 1965 με το Χρυσούν Μετάλλιον της Ακαδημίας Αθηνών. Σήμερα αποτελεί πρότυπο ιδρύματος, το οποίο διεξάγει σημαντικές εκδηλώσεις με προσωπικότητες από όλον τον κόσμο, εκδίδει εκπαιδευτικά βιβλία που σχετίζονται με την ναυτιλία και τις τεχνολογικές και θετικές επιστήμες, ενώ αποτελεί ένα από τα πιο σύγχρονα πλανητάρια του κόσμου.

Υπογράφεται το 1945 η Συνθήκη της Βάρκιζας μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και του ΕΑΜ. Η συνθήκη προέβλεπε τα εξής: α) Tη δημιουργία μιας δημοκρατικής πολιτείας με πλήρεις πολιτικές ελευθερίες. β)Την άρση του στρατιωτικού νόμου. γ)Την αμνηστία των πολιτικών αδικημάτων (αλλά με την εξαίρεση των κοινών αδικημάτων), που πραγματοποιήθηκαν μετά τις 3 Δεκεμβρίου 1944. δ) Την πλήρη απελευθέρωση των συλληφθέντων από τον ΕΛΑΣ. ε)Τη δημιουργία ενός νέου Εθνικού Στρατού. στ)Την αποστράτευση του ΕΛΑΣ και τον πλήρη αφοπλισμό του. ζ)Την εκκαθάριση των δημοσίων υπηρεσιών. η)Την αντίστοιχη εκκαθάριση των σωμάτων ασφαλείας, και θ)τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το πολιτειακό ζήτημα και εκλογών με συμμετοχή διεθνών παρατηρητών. Ωστόσο οι παραβιάσεις της συνθήκης και από τις δύο πλευρές οδήγησαν στην καταστρατήγησή της και στην έναρξη του εμφυλίου πολέμου.

Στις 18 Φεβρουαρίου του 1952 η Ελλάδα προσχωρεί στο Σύμφωνο της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας (ΝΑΤΟ) μαζί με την Τουρκία. Ωστόσο, η εισβολή της Τουρκίας στο βόρειο τμήμα της Κύπρου το 1974 θα προκαλέσει σοβαρό ρήγμα της χώρας μας με τη συμμαχία, με αποτέλεσμα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής να ανακοινώσει την ίδια χρονιά ότι η Ελλάδα αποχωρεί από το στρατιωτικό σκέλος της συμμαχίας σε ένδειξη διαμαρίας για την εισβολή. Έξι χρόνια αργότερα, στις 19 Οκτωβρίου του 1980, η Ελλάδα επιστρέφει στα πλήρη καθήκοντά της.

Στις 21 Φεβρουαρίου του 1913 ο ελληνικός στρατός απελευθερώνει τα Ιωάννινα, τα οποία πολιορκούσε από την πρώτη Δεκεμβρίου του 1912. Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και της Δυτικής Μακεδονίας, έγινε δυνατή η αποδέσμευση της IV και VI Μεραρχίες από το Θέατρο Επιχειρήσεων Μακεδονίας με σκοπό να ενισχύσουν το μέτωπο της Ηπείρου. Η επίθεση που έγινε από τις 7 μέχρι τις 10 Ιανουαρίου 1913, με κύρια προσπάθεια κατά του Οχυρού Μπιζάνι, αναχαιτίστηκε από τους Τούρκους, με πολλές μάλιστα απώλειες για τις ελληνικές δυνάμεις. Τελικά, όμως, η σφοδρή επίθεση, που εκτοξεύτηκε στις 20 Φεβρουαρίου του ίδιου έτους, είχε ως αποτέλεσμα τον αιφνιδιασμό των Τούρκων, ιδίως από τη βαθειά ελληνική εισχώρηση στο δεξιό πλευρό τους ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Δραπετεύει στις 26 Φεβρουαρίου του 1815 από το νησί Έλβα, μεταξύ Κορσικής και Ιταλίας, ο Ναπολέων Βοναπάρτης, ο οποίος βρισκόταν εκεί εξόριστος. Μετά τη φυγή του από το νησί αποβιβάστηκε 2 μέρες αργότερα στην Γαλλία με μία μικρή δύναμη πιστών του στρατιωτών με σκοπό να ανακαταλάβει την εξουσία και να εκθρονίσει τον Λου-

δοβίκο XVIII. Ένα μήνα αργότερα θα βρεθεί αντιμέτωπος με το 5ο σώμα, υπό την διοίκηση του πρώην στρατηγού του και Νυ, ο οποίος μολονότι έδωσε διαταγή στους στρατιώτες του να ανοίξουν πυρ, δεν εισακούστηκε. Ο Ναπολέοντας, πεζός είπε στους στρατιώτες που βρίσκονταν απέναντι τους «Εδώ είμαι. Σκοτώστε τον Αυτοκράτορα σας, αν θέλετε», και οι στρατιώτες κραύγασαν «Ζήτω ο Αυτοκράτορας». Το σώμα ενώθηκε τελικά με εκείνο του Ναπολέοντα, ο οποίος κατέλαβε το Παρίσι λίγες μέρες αργότερα.

Συνέβησαν τον Μάρτιο

Στις 6 Μαρτίου του 1964 πεθαίνει από καρκίνο ο βασιλιάς της Ελλάδας Παύλος. Ο Παύλος ήταν το τέταρτο παιδί του βασιλέως Κωνσταντίνου Α’ και της βασιλίσσης Σοφίας. Ο Παύλος διαδέχθηκε τον αδερφό του Γεώργιο Β’ το. Το πρώτο μέρος της βασιλείας του συνέπεσε με τον εμφύλιο πόλεμο, ενώ το δεύτερο με την εποχή της μεταπολεμικής ανάπτυξης και ευημερίας. Κατά την διάρκεια της βασιλείας του ανέδειξε με προσωπική του επιλογή στην πρωθυπουργία δύο σημαντικές προσωπικότητες, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1955 και τον Γεώργιο Παπανδρέου το 1963, τους οποίους διόρισε πρωθυπουργούς χωρίς να διαθέτουν κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Γεννιέται στις 8 Μαρτίου του 1849 στη Βιζύη (ή Βιζώ) της Ανατολικής Θράκης (σημερινή Βίζε Τουρκίας) ο μεγάλος Έλληνας πεζογράφος Γεώργιος Βιζυηνός. Γόνος πολύ φτωχής οικογένειας, σε ηλικία δέκα ετών οι γονείς του τον στέλνουν στην Κωνσταντινούπολη κοντά σε έναν θείο του για να μάθει ραπτική. Παραμένει εκεί μέχρι την ηλικία των 18, προστατευόμενος από τον Κύπριο έμπορο Γιάγκο Γεωργιάδη και αργότερα προστατευόμενος του αρχιεπισκόπου Κύπρου Σωφρονίου Β΄ και ζει για ένα διάστημα στην Κύπρο. Το 1872 γίνεται ιεροσπουδαστής στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, χωρίς την υποχρέωση να ιερωθεί. Το 1873 δημοσιεύει την πρώτη του ποιητική συλλογή (Ποιητικά Πρωτόλεια). Στην Κωνσταντινούπολη θα τραβήξει την προσοχή του πλούσιου Έλληνα εμπόρου Γεώργιου Ζαρίφη, ο οποίος θα τον βοηθήσει να συνεχίσει τις σπουδές του και το έργο του. Το 1874 εγγράφεται στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, αλλά με δαπάνες του Ζαρίφη μεταβαίνει στη Γερμανία, στη Γοτίγγη, όπου σπουδάζει φιλολογία και φιλοσοφία στο διάστημα 1875-1878. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Ο Βιζυηνός θα έχει μεγάλη συγγραφική δραστηριότητα τόσο σε ποιήματα όσο και σε διηγήματα. Γνωστός θα γίνει, ωστόσο, για τα τελευταία, με σημαντικότερα από αυτά Το αμάρτημα της μητρός μου, Μοσκώβ-Σελήμ και Ποιος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου.

Απαγχονίζεται από τους Άγγλους στις 14 Μαρτίου του 1957, σε ηλικία μόλις 19 ετών, ο Κύπριος αγωνιστής Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Ο Παλλικαρίδης ήδη από τα μαθητικά του χρόνια αντιτάχθηκε στην αγγλική κατοχή της Κύπρου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανδρείας του αποτελεί το γεγονός ότι την παραμονή της στέψης της βασίλισσας Ελισάβετ, ο 15χρονος τότε Παλλικαρίδης κατέβασε και έσκισε την αγγλική σημαία του σχολείου του, γεγονός που έδωσε το έναυσμα για επέκταση των διαδηλώσεων. Σε ηλικία 17 χρόνων, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης εγκατέλειψε το σχολείο και εντάχθηκε στις αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ. Στις 18 Δεκεμβρίου του 1956 μαζί με άλλους 2 συναγωνιστές του μετέφεραν όπλα και τρόφιμα από την Λυσό, οπότε και ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με μία αγγλική περίπολο. Οι 2 συναγωνιστές του Ευαγόρα κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά ο ίδιος συνελήφθη. Στην κατοχή του είχε ένα οπλοπολυβόλο Μπρεν γρασαρισμένο. Ήταν συνεπώς ανέτοιμο για να χρησιμοποιηθεί. Επίσης κουβαλούσε 3 γεμιστήρες γεμάτες. Κατηγορήθηκε για κατοχή και διακίνηση οπλισμού και μεταφέρθηκε στην Λευκωσία Στη δίκη του ο νεαρός αγωνιστής δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους παραδέχθηκε την ενοχή του λέγοντας: «Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο». επιμέλεια: Βασίλης Σπυράκος-Πατρώνας

Βιβλιοκριτική

Αντώνης Μακρυδημήτρης Διλήμματα στην υπαλληλία: περί Δημοσίων Υπαλλήλων, σήμερα

Θεόδωρος Α. Κουλουμπής 1971-1974: Σημειώσεις ενός πανεπιστημιακού

εκδόσεις Παπαζήση Αθήνα 2013, σελ. 55

εκδόσεις Παττάκη Αθήνα 2002

έσα από πλήθος συνεντεύξεων από σημαντικές πολιτικές, και όχι μόνον, προσωπικότητες της δεκαετίας του 1970, ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Θεόδωρος Κουλουμπής περιγράφει τα πολιτικά τεκταινόμενα κατά την περίοδο της Δικτατορίας και τις αγωνίες, τα σχέδια και την νοοτροπία της απομακρυσμένης από τα πολιτικά πράγματα πολιτικής ελίτ της προδικτατορικής περιόδου. Οι συνεντεύξεις που έλαβε την εποχή εκείνη, αποκαλύπτουν όχι μόνον τον τρόπο σκέψης και ανάλυσης των πολιτικών πραγμάτων από τους συνεντευξιαζόμενους, αλλά και την οπτική του ίδιου του συγγραφέα. Η παραστατική και γεμάτη ζωντάνια αφήγηση του καθηγητή μεταφέρουν τον αναγνώστη στην σπίτι, στο εστιατόριο ή στο ξενοδοχείο που λαμβάνει χώρα η συζήτηση, ενώ το γεγονός ότι δεν φείδεται επιθέτων για τα πρόσωπα που συναντά, όχι μόνο δεν προκαταλαμβάνει τον αναγνώστη, αλλά αντίθετα δίνει μια παραστατική εικόνα της εποχής και των προσώπων. Κατά την διάρκεια της ανάγνωσης, ο αναγνώστης έχει την δυνατότητα να παρακολουθήσει πόσο γρήγορα εξελίσσονται τα πράγματα από την άνοιξη του 1972 έως το φθινόπωρο του 1974, παρατηρώντας πώς αλλάζουν στο ενδιάμεσο οι στάσεις των πολιτικών προσώπων, καθώς και η κλιμάκωση της αγωνίας το 1973-1974. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι συνεντεύξεις που έδωσαν στον καθηγητή κορυφαία στελέχη της Δικτατορίας όπως ο καθηγητής Δημήτριος Τσάκωνας, ο συνταγματάρχης Νικόλαος Μακαρέζος κ.ά., των οποίων οι απόψεις δίνουν στον αναγνώστη την δυνατότητα να καταλάβει τον τρόπο σκέψης του καθεστώτος. Σημα78

ντική πηγή πληροφοριών αποτελούν επίσης οι συζητήσεις και οι συνεντεύξεις του καθηγητή με Αμερικανούς διπλωμάτες, καθηγητές και πολιτικούς, οι οποίοι δίνουν την δική τους ερμηνεία για την στάση που κρατούσε η χώρα τους απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πληροφορίες για τα μη εκπληρούμενα σχέδια πολιτικών και αναλυτών, προκειμένου να δοθεί ένα τέλος στο απριλιανό καθεστώς, ενώ δεν λείπουν και οι υποθέσεις από μέρους πολιτικών και αναλυτών για το τέλος της Δικτατορίας, τις εξελίξεις στην Κύπρο και την στάση των ΗΠΑ. Το βιβλίο του καθηγητού Θεόδωρου Κουλουμπή αποτελεί μία πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών όχι μόνον για τα γεγονότα της περιόδου 1972-1974, αλλά και για την πρόσληψή τους από τα πρόσωπα που έπαιξαν ρόλο εκείνη την κρίσιμη μεταιχμιακή εποχή. Επίσης το έργο αυτό αποτελεί την καταγραφή ενός «ρεπορτάζ» της περιόδου από έναν Έλληνα πανεπιστημιακό, που μεγάλωσε στην Αθήνα της Κατοχής, σπούδασε και σταδιοδρόμησε στις ΗΠΑ τις πολύ ενδιαφέρουσες και επιστημονικά γόνιμες πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες και τελικώς επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου και παρέμεινε έκτοτε ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, σταθερά προσηλωμένος στην δημοκρατία και στην ευρωπαϊκή πορεία της χώρας. Δεκατρία χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση, το έργο αυτό παραμένει επίκαιρο και πολύτιμο εργαλείο με πρωτογενές υλικό για τον ερευνητή της νεώτερης ελληνικής ιστορίας.

Βασίλης Σπυράκος-Πατρώνας ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

έλει ένα στοιχείο ηρωισμού –του ηρωισμού εκείνου της καθημερινότητας, που συχνά αποδεικνύεται πιο δύσκολος απ’ ό,τι εκείνος των εκτάκτων περιστάσεων– για να σταθεί κανείς και να αποτυπώσει, υπό συνθήκες Ελλάδας του 2013, σκέψεις και προβληματισμούς γύρω από το θέμα (σωστότερα: ΤΟ θέμα) της δημόσιας υπαλληλίας. Δηλαδή, να εννοούμαστε, χωρίς να αυτοπεριχαρακωθεί σε παρατηρήσεις πολιτικής ορθότητας. χωρίς να αυτοοχυρωθεί στην αδιέξοδη καταγγελτικότητα. χωρίς να εκτραπεί σε μια άνευ νοήματος σειρά συγκρίσεων με τα συμβαίνοντα εν Εσπερία (με ή χωρίς «πέρασμα» στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις Τρόϊκας, με ή χωρίς αναγωγές στην «βοήθεια» της Task Force, τα γνωστά). Έχοντας όμως και την τεχνογνωσία, αλλά και τον γνήσιο πόνο κάποιου που έχει ασχοληθεί με την Ελληνική Δημόσια Διοίκηση και απ΄έξω/ως μελετητής και από μέσα/ως σύμμαχος σε απόπειρες μεταρρυθμίσεων (βρίσκεται άλλωστε στην γνήσια ρίζα του κακότυχου, στην πράξη, συνθήματος «επανίδρυση του Κράτους»: σύνθημα έγινε γι΄ αυτό και εξώκειλε, ενώ ως εκστρατεία νέας αρχής είχε προκύψει…) ο Αντώνης Μακρυδημήτρης συγκεντρώνει στον μικρό αυτόν τόμο την πείρα μιας ζωής. Και την επίγνωση ότι, έτσι όπως πλέουμε ούτως ή άλλως σε αχαρτογράφητα νερά, έχει μεγάλη σημασία η επίγνωση του ότι negotium magnum est

navigare. Είναι βαρύ πράγμα να οδηγείς το καράβι – ιδίως άμα έχεις συνειδητοποιήσει ότι «οι μεταρρυθμίσεις σ’ έναν ελεύθερο λαό [δικό μας παρένθετο σχόλιο: ιδίως σ’ έναν λαό ατίθασο, που θέλει να θεωρεί εαυτόν ελεύθερο…] δεν επιβάλλονται διά της βίας (ή της συγκυριακής πλειοψηφίας), είναι δική του επιλογή». Πώς, τώρα, μετατρέπεται αυτή η υπεύθυνη στάση – και η αναγνώριση του ότι η «στατικότητα οδηγεί σε ματαιοπονία», όταν το μεγάλο ποτάμι της ιστορίας τα παρασύρει όλα στο διάβα του – σε πρακτικές (όχι συνταγές, όχι λύσεις) αλλά προσεγγίσεις και αναζητήσεις, είναι κάτι που από την ήπια προσέγγιση της κατάρτισης/ εκπαίδευσης/μετεκπαίδευσης μέχρι την πιο «ρωμαλέα» της πειθαρχικής διαδικασίας, ο Αντώνης Μακρυδημήτρης ξεδιπλώνει στις εισηγήσεις που συγκεντρώνει ο μικρός αυτός τόμος. Στην διάθεση και του γενικού κοινού, αλλά και των ανθρώπων «του χώρου». Μαζί, αυτά, με τον αναστοχασμό του τι αποτέλεσε η αναζήτηση εφαρμογής συνταγών/ «τηλέπλαγκτων πλανών», που παρίσταναν τις best practices στον δημόσιο τομέα της Ελλάδας της κρίσης. Αξίζει.

Α. Δ. Παπαγιαννίδης

AΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΝΤΟΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ένα άγνωστο πολίτευμα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Κοινός νους

Κινηματογράφος

«Παύλος, ένας ασυνήθιστος βασιλιάς»

Τι βιβλία θα παίρνατε σ΄ένα ερημονήσι;

ένα ντοκυμανταίρ του Νίκου Πολίτη

ατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου, ένα σύνηθες ερώτημα σε νεανικά λευκώματα και συνεντεύξεις λογίων ήταν: “Τι βιβλία θα παίρνατε σ’ ένα ερημονήσι;”. Ασφαλώς το ερώτημα δείχνει να είναι κάπως αθώο και αφελές. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, είναι ένα ερώτημα εξαιρετικά καίριο. Και τούτο διότι επικεντρώνεται στο εξής κρίσιμο ζήτημα: ποια βιβλία είναι τόσο αξιόλογα, ώστε να αντέχουν στην δοκιμασία της επανάληψης και να μπορούν, κάθε φορά που θα ξαναδιαβάζονται, ακόμη και σ΄ ένα ερημονήσι, να προσφέρουν στον αναγνώστη νέες πνευματικές και αισθητικές απολαύσεις. Ο Κωστής Παλαμάς, όταν του είχαν θέσει το σχετικό ερώτημα από το περιοδικό Τα Πανελλήνια το 1922, είχε δώσει μιαν εκτενή απάντηση, λέγοντας: “… Θα στρίμωνα βιαστικά με μια βαλίντζα: τους Βιβλικούς Ψαλμούς. Την Ομηρική Οδύσσεια. Τον Οιδίποδα επί Κολωνώ του Σοφοκλή. Την Τρικυμία του Σαιξπήρου. Την Ποιητική του Εγέλου. Την Οττιλία, καθώς μ’ αρέσει να ονομάζω με την ηρωίδα του το μυθιστόρημα του Γκαίτε [Εκλεκτικές Συγγένειες]. Τους δύο τόμους των Κονταμπλασιόν [Contemplations] του Ουγκώ. Το Ταξίδι του Ψυχάρη. Τον Αδαμάντιον Κοραήν του Διονυσίου Θερειανού. Τον Αδάμ Μπέντε της Έλιοτ. Την Τες Ντουρμπεβίλλε [Thess d’ Urbeville] του Χάρντυ. Τον Πατρίκιο του Ρενάν. Την Ιστορία της Αγγλικής Λογοτεχνίας του Ταιν. Τους Στοχασμούς του Φλωμπέρ. Το Ημερολόγιο του Αμιέλ. Τον Ζητιάνο του Καρκαβίτσα. Τις Σκιές του Πορφύρα. Κ’ έχει ο Θεός. Και για να μη λησμονήσω ολότελα και τον εαυτό μου, θα έπαιρνα μαζί μου το βιβλίο που βρίσκεται το τραγούδι μου οργανωμένο σε όλη του την ένταση: τη Φλογέρα του Βασιλιά (βλ. Κ. Παλαμά, Άπαντα, τ. 14, Αθήνα: Μπίρης, περ. 1968, σελ. 117). Βέβαια, από την εποχή που έδωσε ο Παλαμάς αυτήν την εμπεριστατωμένη απάντηση, έχουν περάσει σχε80

δόν εκατό χρόνια, χρόνια που μας έδωσαν νέα σημαντικά έργα, ίσως μάλιστα έργα που αντικατοπτρίζουν σε ακόμη μεγαλύτερη έκταση και ένταση τις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου. Θα είχε λοιπόν μεγάλο ενδιαφέρον, αγαπητοί αναγνώστες, να είχα και την δική σας γνώμη ως προς τα ποιά βιβλία θα παίρνατε σ’ ένα ερημονήσι, ώστε να διαμορφωθεί βαθμιαία ένας κατάλογος από τα σπουδαιότερα (εκατό, ας πούμε) κλασσικά έργα, τα οποία αξίζει να διδάσκονται στα σχολεία ή τα πανεπιστήμια, αλλά και να διαμορφώνουν τον κεντρικό πυρήνα (το corpus) των βιβλίων κάθε πνευματικού ανθρώπου, που νοιώθει την ανάγκη να δικαιώσει την ύπαρξή του. Βέβαια, τέτοιες συλλογές ή κατάλογοι “κλασσικών έργων” έχουν κατά καιρούς αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και καταγραφής από πλειάδα συγγραφέων και εκδοτικών οίκων, στους οποίους θα αναφερθώ σε προσεχές σημείωμά μου. Επί του παρόντος, όμως, επείγει η γνώμη των αναγνωστών. Γι’ αυτό και όσοι από σας, αγαπητοί αναγνώστες, θα θέλατε να μου γράψετε την γνώμη σας για τα αγαπημένα σας βιβλία, μη διστάσετε να το κάνετε. Η γνώμη σας μετράει. Και θα αξιοποιηθεί δεόντως. Αρκεί να βρείτε τον χρόνο να μου στείλετε ένα μήνυμα στην ηλεκτρονική διεύθυνση: nestor-courakis@jurisconsultus.gr.

Νέστωρ Κουράκης ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

Διάρκεια: 120 λεπτά Α΄ προβολή: Γεννάδειος βιβλιοθήκη, 5 Μαρτίου 2014

αύλος Α΄ (1901-1964): Στιβαρός στο πηδάλιο του σκάφους της πολιτείας, ευπρόσιτος στους πολλούς, απλός στην συμπεριφορά και στον τρόπο ζωής, άψογος σύζυγος και πατέρας, άνθρωπος του καθήκοντος έως αυτοθυσίας, και ταυτόχρονα χαρακτήρας ανοιχτός, καλόκαρδος, σπόρτσμαν και τζέντλεμαν, μουσικός υπό την στενή και την ευρεία έννοια, βαθύς γνώστης της ελληνικής παράδοσης και ταυτόχρονα κοσμοπολίτης, ενσυνείδητος ορθόδοξος χριστιανός και βασιλεύς, με πίστη πλατειά, περιχωρητική, εδραζόμενη στην δια της αγάπης επίτευξη της κοινωνίας, στην κάθετη και οριζόντια της διάσταση, ο βασιλεύς Παύλος υπήρξε από όλους τους αρχηγούς του Ελληνικού κράτους, ο πιο κοντινός στο πλατωνικό πρότυπο του βασιλέως – φιλοσόφου. Πράος και αγαθός, εντυπώθηκε στην λαϊκή μνήμη ως ο καλός βασιλιάς Παύλος. Εξ ού και η πάγκοινη οδύνη και το καθολικό πηγαίο και αυθόρμητο πανελλήνιο πένθος την στιγμή του θανάτου και της κηδείας του, που ήταν ένα από τα ύψιστα σημεία επαφής του λαού και της δυναστείας, στην εκατόχρονη κοινή τους συμπόρευση. Στο πολιτικό επίπεδο ελίχθηκε με επιτηδειότητα ανάμεσα στους υφάλους της πολιτικής ζωής, σε μία περίοδο ιδιαιτέρως μεγάλων αναταράξεων, ασκώντας με επιτυχία τον ρόλο του ρυθμιστή του πολιτεύματος. Ρόλος ακροβάτη της πολιτικής, καθώς έπρεπε να συμβιβάσει έμπρακτα και καθημερινά τις αντιθέσεις που έκρυβε το ίδιο το Σύνταγμα, ανάμεσα στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας και τις βασιλικές προνομίες, που είτε ως πρόκληση και πειρασμός, είτε ως αναγκαιότητα επιβαλλόμενη από τις περιστάσεις, εξωθούσαν τον βασιλέα στην κάθοδο στην πολιτική κονίστρα/αρένα, με ό, τι αυτό συνεπάγεται. Επιλέγοντας, εκτός κομματικής επετηρίδας του Ελληνικού Συναγερμού, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή το 1955, ανανέωσε το πολιτικό σκηνικό προς όφελος της χώρας, όπως σαρανταπέντε χρόνια ενωρίτερα το είχε κάμει ο πάππος του Γεώργιος Α΄ στην περίπτωση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Διαβλέποντας ορθά ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

την κόπωση της κοινής γνώμης από την παρατεταμένη, επιτυχή σε πολλά, πλην αυταρχική διακυβέρνηση της Δεξιάς –όντας ο ίδιος προσωπικά μάλλον κεντρώας πολιτικής αποκλίσεως– έλαβε την πρωτοβουλία το 1963 της μεταβάσεως της εξουσίας από τα χέρια της σε εκείνα της Ενώσεως Κέντρου. Καίτοι ορισμένες πτυχές της παραπάνω διαδικασίας ήσαν στα όρια ή και εκτός των συνταγματικών πλαισίων, η λαϊκή ψήφος δικαίωσε την βασιλική διαίσθηση και επιλογή, φέρνοντας πανηγυρικά την Ένωση Κέντρου στην αρχή, την στιγμή ακριβώς που καλούσε τον Παύλο, σε ηλικία μόλις 63 ετών, ο θάνατος. Στο δίωρο ντοκυμανταίρ του Νίκου Πολίτη «Παύλος ένας ασυνήθιστος βασιλιάς», που από αγαθή σύμπτωση περατώθηκε την πεντηκοστή επέτειο από τον θάνατό του, εκτυλίσσεται στην λεπτομέρειά της ολόκληρη η ζωή του καλού και αγαθού βασιλέως, και μέσω αυτής παρουσιάζεται στα μάτια μας μια Ελλάδα νοικοκυρεμένη, τόσο κοντινή μας στον χρόνο και ταυτόχρονα τόσο απελπιστικά μακρυνή. Στην ταινία παρουσιάνονται στιγμιότυπα από κινηματογραφικά Επίκαιρα της εποχής, μία ακέκδοτη εκπληκτική τηλεοπτική συνέντευξη του Παύλου στην Ακρόπολη σε αμερικανό δημοσιογράφο που δεν προβλήθηκε ποτέ στην Ελλάδα, μία μικρή ταινία που γύρισε ο ίδιος ο Παύλος το 1930 στην Ελλάδα όταν την επισκέφθηκε in cognito και μυστικά ως έκπτωτος πρίγκηπας, μεταμφιεσμένος σε ναύτη. Εμφανίζεται επίσης ανέκδοτο αρχειακό υλικό (επιστολές κλπ.). Τέλος, μιλούν γιά τον Παύλο τα τρία παιδιά του, ο Κωνσταντίνος, η Σοφία και η Ειρήνη, ο εξάδελφός τους ιστορικός συγγραφέας Μιχαήλ, ο μόνος επιζών υπουργός της εποχής του Παύλου και πρώην πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης, ο ιστορικός και επιστημονικός σύμβουλος της ταινίας Κώστας Σταματόπουλος και οι ιστορικοί Ι. Παπαφλωράτος, Κ. Μπότσιου, Ε. Χατζηβασιλείου, Γ.Μαυρογορδάτος και αυτόπτες μάρτυρες.

Kώστας Μ. Σταματόπουλος 81

πολιτική θεωρία

Ο Συντηρητισμός δεν είναι συντηρητικός του Ραφαήλ Καλυβιώτη

να από τα ίσως μεγαλύτερα προβλήματα του Πολιτικού Φιλελευθερισμού είναι από την πολιτική φιλοσοφία του απουσιάζει η έννοια, αλλά και η πραγματικότητα, αυτού που οι Συντηρητικοί ονομάζουν «Κοινότητα». Για τον Πολιτικό Φιλελευθερισμό, η ανεξάρτητη αρχή της Κοινότητας και όλα αυτά που η τελευταία συνεπάγεται όπως η εθνικότητα, η διαχρονία της ιστορίας ως τρόπος ζωής και ως βίωμα που προσδίδει ιδιαίτερο νόημα, ο πολιτισμός, η θρησκεία και η ταυτότητα απουσιάζουν. Αλλά ακόμα και όταν η Κοινότητα καθίσταται παρούσα στις αναλύσεις του Πολιτικού Φιλελευθερισμού, αντιμετωπίζεται ως κάτι το δευτερογενές, ως κάτι δηλαδή που πρέπει να διασφαλίζει ότι τα μέλη που ανήκουν σε αυτήν την Κοινότητα αντιμετωπίζονται ως ίσα και συνεπώς ως ελεύθερα. Επομένως, η Κοινότητα για τους θιασώτες του Πολιτικού Φιλελευθερισμού: 1) είτε δεν έχει καμμία απολύτως αξία διότι δεν πρέπει καν να υφίσταται ως δίλημμα η σύγκρουση Ατόμου–Κοινότητας (αφού το Άτομο και οι ελευθερίες του επ’ ουδενί δεν πρέπει να περιορίζονται από κάποια συλλογικότητα) 2) είτε αναγνωρίζεται ως αναγκαίο κακό και κατά αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζεται ως παράγωγο της ισότητας και της ελευθερίας (αφού ο μόνος λόγος ύπαρξης της Κοινότητας είναι για να διασφαλίζει ότι τα Άτομα εντός της θα παραμείνουν ελεύθερα). 82

Όπως μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτό, ο Συντηρητισμός ως κίνημα, έννοια και αντίληψη απορρίπτει την πρώτη από τις δύο θέσεις του Φιλελευθερισμού. Κεντρικός άξονας του Συντηρητισμού είναι η πεποίθηση ότι οι κοινές πρακτικές και οι κοινές κατανοήσεις που ενυπάρχουν σε κάθε κοινωνία πρέπει να τυγχάνουν μεγαλύτερης προσοχής. Η Κοινότητα για έναν Συντηρητικό είναι ανάγκη να γίνει αντικείμενο προστασίας και να τεθεί τουλάχιστον στην ίδια ευθεία με την ισότητα και την ελευθερία. Η προτεραιότητα του Ατόμου σε τέτοιον ακραίο βαθμό ώστε να απαξιώνεται οποιαδήποτε συλλογικότητα ως σχήμα εν δυνάμει καταπιεστικό είναι για τον Συντηρητισμό μία ακραία τοποθέτηση του Πολιτικού Φιλελευθερισμού και οδηγεί σε ένα ακραίο ατομισμό. Ο ακραίος αυτός ατομισμός με την σειρά του οδηγεί τελολογικά στην Χομπσιανή παρατήρηση του «πολέμου των πάντων κατά πάντων» και άρα στην αναρχία. Με την δεύτερη τοποθέτηση του Πολιτικού Φιλελευθερισμού, ωστόσο, και είναι δυνατόν να υπάρξει κοινός τόπος. Ο Συντηρητισμός, άλλωστε, δέχεται την ατομική ελευθερία ως μία αδήριτη ανάγκη, ως μία κατάκτηση που οδήγησε τις κοινωνίες προς τα εμπρός και που παρεμπόδισε την κρατική αυθαιρεσία. Μέχρι αυτό το σημείο, Πολιτικός Φιλελευθερισμός και Συντηρητισμός συνταυτίζονται. Από εκεί και ύστερα, όμως, οι Συντηρητικοί θέτουν ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

ένα επιπλέον υπαρξιακό ερώτημα: «Μπορεί το Άτομο να βρει νόημα στην ιδιωτεία σε μία σύγχρονη πολιτική κοινότητα»; Ενώ ο Πολιτικός Φιλελευθερισμός θεωρεί ως ύψιστο πρόταγμα αυτοπραγμάτωσης τον διαχωρισμό δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας, ο Συντηρητισμός ανθίσταται σε μία τέτοια αντίληψη ως ρηχή και κενή νοήματος. Όσο σημαντικό και εάν είναι να υφίσταται μία κοινωνία ελεύθερων ατόμων, δεν επαρκεί από μόνη της για να εξηγήσει το γιατί αισθανόμαστε ένα ιδιαίτερο αίσθημα υποχρέωσης προς τους συμπολίτες μας εν σχέσει με τους πολίτες άλλων κρατών. Σε αυτό ακριβώς το σημείο, υπεισέρχεται για τον Συντηρητισμό ένας ειδικώτερος προσδιορισμός της έννοιας της Κοινότητας, η έννοια του «Έθνους» ή της «Εθνικότητας» (“nationhood”), που προτάσσει την κοινωνική ενότητα και αλληλεγγύη ως μορφές συνεισφοράς των ατόμων σε μία ενιαία πολιτική κοινότητα, που διαθέτει ιδιαίτερα και διαφορετικά χαρακτηριστικά σε σχέση με τις άλλες κοινότητες. Για τον Συντηρητισμό, η εθνότητα αποτελεί την κινητήριο δύναμη μέσω της οποίας ένας συγκεκριμένος λαός, σε μία συγκεκριμένη εδαφική επικράτεια και με μία συγκεκριμένη ιστορική πορεία, ενώνεται για να χαράξει μία συγκεκριμένη διαδρομή. Τα άτομα τα οποία ενυπάρχουν στο έθνος εκτίθενται σε έναν κοινό εθνικό πολιτισμό, μετέχουν σε κοινούς εκπαιδευτικούς και πολιτικούς θεσμούς και μιλούν την ίδια γλώσσα. Η τελευταία αποτελεί το απαύγασμα του πολιτισμού ενός διακριτού έθνους και ενσωματώνει τα διαχρονικά νοήματα τα οποία συγκροτούν την ιδιοπροσωπεία του συγκεκριμένου λαού. Το τί είδους ταυτότητα είναι αυτή που προάγεται σε κάθε ξεχωριστό έθνος, είναι ζήτημα του ίδιου του λαού που το συγκροτεί. Στην Ελλάδα, γιά παράδειγμα, η αποδοχή της Ορθόδοξης παράδοσης αποτελεί συστατικό στοιχείο του Ελληνισμού, που προσδίδει μία ξεχωριστή ανάγνωση για το τι συγκροτεί τον τελευταίο. Ο πολίτης, δηλαδή, δεν αντιμετωπίζεται ως ένα απλό νομικό σχήμα, αλλά ως «πρόσωπο» που λογοδοτεί οικειοθελως στην Κοινότητα. Αυτή η διατήρηση της διαφορετικής ανάγνωσης της ταυτότητας του κάθε έθνους, αποτελεί συστατική αξία της ιδεολογίας του Συντηρητισμού. Η εγγενής ανησυχία του Συντηρητικού υποδείγματος για μία κοινωνία αποξενωμένων ατομιστών είναι ο λόγος που καλεί τους πολίτες να σηκώσουν το φορτίο της πολιτικής συμμετοχής. Ενώ το φιλελεύθερο ιδεώδες του ιδιωτικού βίου είναι να απελευθερωθεί η κοινωνία από τις πολιτικές παρεμβάσεις, ο Συντηρητισμός αξιώνει και υπενθυμίζει ότι η πολιτική αποτελεί πρωτίστως το μέσο για τον ιδιωτικό βίο. Το ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

γεγονός ότι ο πολιτικός βίος κατασκευάζεται από τα μέσα ενημέρωσης, χειραγωγείται από το χρήμα και κυριαρχείται από τους «ειδικούς», αποτελεί το μεγαλύτερο κίνητρο να αυξηθούν τα δημόσια βήματα μικρότερης κλίμακας. Η αποκέντρωση, επομένως, σε ένα τοπικό, κοινοτιστικό ιδεώδες, και η ολοένα και μεγαλύτερη δυνατότητα πρόσβασης του πολίτη στην πολιτική, αποδυναμώνει την κουλτούρα εξάρτησης των παθητικών ατομιστών, που δήθεν έχουν «ανάγκη από μία γραφειοκρατική καθοδήγηση». Από την άλλη, το γεγονός ότι η ελεύθερη αγορά εμφυσά στα άτομα την ανάληψη πρωτοβουλίας, δεν σημαίνει ότι διδάσκει και το αίσθημα της κοινωνικής ευθύνης. Αντίθετα, η μεταφορά μέρους της πολιτικής ευθύνης στα άτομα μέσω των τοπικών ενώσεων της κοινωνίας των πολιτών, ανάγει σε ύψιστο αγαθό την ιδιότητα του πολίτη, τον κατά Walzer «κριτικό συνεργατισμό» (“critical associationalism”). Ο Συντηρητικός τοποθετείται, επομένως, ανάμεσα στην κουλτούρα της εξάρτησης από το κράτος και τον απρόσωπο χαρακτήρα των αγορών, προβάλλοντας ένα λησμονημένο χαρακτηριστικό αρετής, την ατομική κοινωνική ευθύνη. Εάν, λοιπόν, είναι κάτι που μπορεί να χαρακτηρίσει με πιο διαυγή τρόπο το τί πρεσβεύει η ιδεολογία του Συντηρητισμού, αυτό είναι η έννοια της «ισορροπίας». Διαφυλάσσει, δηλαδή, ο Συντηρητισμός την κοινωνική ειρήνη στην σύγκρουση Ατόμου – Κοινότητας, επιδιώκοντας την ισορροπία ανάμεσα στην Ποικιλομορφία και την Ενότητα. Από την μία πλευρά αντιτίθεται στην «πολυπολιτισμική κοινωνία» ως ιδεολόγημα ακραίας ποικιλομορφίας που διασαλεύει την ενότητα της κυρίαρχης εθνικής κουλτούρας. Αλλά και από την άλλη αντιτίθεται στον κάθε είδους «περφεξιονισμό», που απαγορεύει στους ανθρώπους να πράττουν αυτό που το κράτος θεωρεί κακή επιλογή, ως ακραία έκφανση Ενότητας που εν τέλει συσσωρεύει τις εξουσίες στην κυβέρνηση. Ο Συντηρητισμός, σε τελική ανάλυση, «αποθεώνει» την Αριστοτελική «μεσότητα» ως συστατικό αρμονίας αλλά και σταδιακής προόδου, η οποία θα επιτυγχάνεται χωρίς ακραίες αντιδράσεις. Αποτελεί τον θεματοφύλακα των επιτυχώς δοκιμασμένων αξιών μίας κοινωνίας, διατηρώντας τα καλύτερά της στοιχεία και μη επιδιώκοντας την πρόοδο για την πρόοδο. Η έννοια της προόδου λογοδοτεί στις ανάγκες της Κοινότητας. Χρόνια τώρα, στην ελληνική κοινωνία, ο Συντηρητικός χώρος φορτίζεται με αρνητικό πρόσημο σε μία κατ’ εξοχήν Εθνική Κοινωνία. Είναι αναγκαίο γιά την συλλογική μας πορεία να αρθούν οι παρεξηγήσεις. 83

επιφυλλίδα

Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος

πρότυπο ιστορικού και αντιπαράδειγμα στην ψευδοδιανόηση της Μεταπολίτευσης του Χρήστου Μπαλόγλου

Αλέξανδρος Ι. Δεσποτόπουλος1 γεννήθηκε την 26ην Ιανουαρίου 2013 στην Σμύρνη. Εφοίτησε αρχικά στο Κιουπετσόγλειο Δημοτικό Σχολείο Σμύρνης. Το 1922 βίωσε το δράμα της Μικρασιατικής Καταστροφής και την αγωνία του πρόσφυγα. Παρά ταύτα, κατώρθωσε να αριστεύση στο Α’ Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών. Συνέχισε τις σπουδές του στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, και, αφού τις ολοκλήρωσε, υπηρέτησε πρώτος αυτός ως έφεδρος ανθυπολοχαγός του πεζικού, δίδοντας στον δίδυμο αδελφό του Κωνσταντίνο τον απαιτούμενο χρόνο να συγγράψη την διδακτορική του διατριβή. Ελαβε μέρος ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος στις πολεμικές επιχειρήσεις κατά την γερμανική εισβολή του Απριλίου 1941. Συνελήφθη την 30ην Απριλίου 1944 από τους κατακτητές και ενεκλείσθη στο Γουδί, και διεσώθη από το εκτελεστικό απόσπασμα μόλις την τελευταία στιγμή, χάριν της σωστικής επεμβάσεως της Ελένης Ποταμιάνου2 προς τον πρωθυπουργό Ιω. Ράλλη3. Εδιώχθη όμως στην Μακρόνησο. Για τον Αλέξανδρο Δεσποτόπουλο, πβ. Κων/νου Δεσποτοπούλου, Αναπολήσεις, τόμ. Α’. Αθήνα, Παπαζήσης, 2005. Ιδίου, Αοιδίμων Φήμη. Αθήνα, τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός, 2005, 55-75. Πβ. την βαθυστόχαστη νεκρολογία του Νικ. Βικέτου εις Μικρασιατικά Χρονικά 22(2007) 319-322. Βλ. Βασ. Κρεμμυδά «Ὄψεις της Ιστοριογραφίας μας: Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος (Σμύρνη 1913-Αθήνα 2004)», Τα Ιστορικά 42 (Ιούνιος 2005) 241-243. 1

Κων/νου Δεσποτοπούλου, Αοιδίμων Φήμη. Αθήνα, τυπωθήτωΓιώργος Δαρδανός, 2005, σσ.94-95. 2

Ηθικά συμπαραστάθηκε και ο Ιωάννης Πεσμαζόγλου, υποψήφιος διδάκτωρ της Νομικής Σχολής, ο οποίος το βράδυ εκείνο της 30ης Απριλίου 1944 συνώδευσε τον Κ. Δεσποτόπουλο στα κρατητήρια. 3

Μεταπολεμικώς εργάσθηκε επί σειρά ετών ως νομικός σύμβουλος των επιχειρήσεων του Ομίλου Μποδοσάκη, ευπατρίδου Μικριασάτου επιχειρηματίου, κορυφαίου οικονομικού παράγοντος της χώρας. Παράλληλα συνέχισε τις σπουδές του στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου θα ανακηρυχθή αριστοβάθμιος διδάκτωρ το 1954, με εισηγητή –επόπτη της διατριβής του τον Καθηγητή της Ιστορίας της Νεωτέρας Ελλάδος Νικόλαο Βλάχο. Ως καταξιωμένος ως έγκριτος ιστορικός και μελετητής του Καποδίστρια4, της εποχής της Ελληνικής Επαναστάσεως5, καθώς και πρωταγωνιστών αυτής6, Κων/νου Δεσποτοπούλου, Αοιδίμων Φήμη. Αθήνα, τυπωθήτωΓιώργος Δαρδανός, 2005, σσ.43-51. 4 Αλεξ. Δεσποτοπούλου, Ο Ιωάννης Καποδίστριας και η Απελευθέρωσις της Ελλάδος, Αθήναι 1954, 2η έκδοση, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1996, 291σσ. Ιδίου, Η Ελλάς επί Καποδίστρια. Αθήναι 1957, 139σσ.

Αλεξ. Δεσποτοπούλου, Η απόφασις περι της Ελληνικής Επαναστάσεως. Αθήναι 1965. Αλεξ. Δεσποτοπούλου, Μελέτες Πολιτικής Ιστορίας. Αθήναι, Εκδοτική Αθηνών, 1989, 179σσ. Στο βιβλίο αυτό είναι συγκεντρωμένες επτά μελέτες, από τις οποίες πέντε αφορούν την Ελληνική Επανάσταση και τον Καποδίστρια. Με την Ελληνική Επανάσταση θα ασχοληθή αναλυτικά ως συγγραφεύς κεφαλαίων του ΙΒ’ τόμου της ΙΕΕ, Αθήναι 1975. Ιδού οι τίτλοι των κεφαλαίων: «Παράγοντες, διάρκεια, φάσεις και ιδιομορφία της Ελληνικής Επαναστάσεως» (σελ. 8-70). «Η στάση του Σουλτάνου –διωγμοί-απαγχονισμός του Πατριάρχη» (σελ. 130-135). «Οι διωγμοί από τον Ιούνιο έως και τον Δεκέμβριο» (σελ. 199-1221). «Η στάση της Ρωσσίας και άλλων κρατών απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση»(σελ.286-288). «Η Επανάσταση κατά το 1828» (σελ.478-491). «Οι ενέργειες του Καποδίστρια στο διπλωματικό πεδίο και οι εξελίξεις του Ελληνικού ζητήματος από τον Σεπτέμβριο έως τον Δεκέμβριο»(σελ. 512-515). 5

Alexandros Despotopoulos «La Revolution grecque. Alexandre Ypsilantis et la politique de la Russie», Balkan Studies 7(1966). 6

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

καθώς και προσωπικοτήτων της Νεωτέρας Ελλάδος, όπως του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου και του Ελευθερίου Βενιζέλου7, ρηξικέλευθος αναλυτής της περιόδου του Μεσοπολέμου και της προετοιμασίας της χώρας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο8, θα συνεργασθή σε συλλογικά έργα, με κορυφαίο το πολύτομο έργο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών. Στο έργο αυτό θα συμμετάσχη όχι μόνον ως συγγραφεύς, αλλά και ως επιμελητής, ως οιονεί αρχισυντάκτης, και θα συμβάλει πολύ θετικά στην έκδοση του επιβλητικού έργου Ιστορία του Ελληνικού Ἔθνους (ΙΕΕ). Ἔχοντας ως εφόδιο τα επιμελημένα και επιστημονικώς πρωτότυπα δημοσιεύματά του, θα επιτύχη να εκλεγή, έστω και σε προχωρημενη ηλικία, τον Μάρτιο του 1979, Τακτικός Καθηγητής στην έδρα Πολιτικής Ιστορίας της Νεωτέρας Ελλάδος της Παντείου Ανωτάτης Σχολής Πολιτικών Επιστημών9. Ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος συνέχισε την παράδοση του Διον. Α. Ζακυθηνού και του Εμμ. Πρωτοψάλτη, οι οποίοι είχαν υπηρετήσει στην ίδια έδρα. Αφυπηρέτησε την 31ην Αυγούστου 1980, καταληφθείς του ορίου ηλικίας10. * * * Με γνώμονα την δική του συμμετοχή σε πολεμικές εκστρατείες, και έχοντας διατελέσει διμοιρίτης, ασχολήθηκε συγγραφικά με την προβολή των ανδραγαθημάτων των αρχαίων Ελλήνων, διασωστικών της δημοκραΑλεξ. Δεσποτοπούλου, Ιωάννης Φιλήμων. Αγωνιστής-Δημοσιογράφος-Ιστορικός. Αθήναι 1967. Αλεξ. Δεσποτοπούλου, Ο Διδάσκαλος του Γένους Κωνσταντίνος Κούμας 1776-1836, Αθήναι 1968. 7 Αλεξ. Δεσποτοπούλου, Μελέτες Πολιτικής Ιστορίας. Αθήναι, Εκδοτική Αθηνών, 1989, δύο κεφάλαια με τους τίτλους Η πολιτική του Αλεξάνδρου Κουμουνδούρου, Η εθνική πολιτική του Ελευθερίου Βενιζέλου.

Alexandros Despotopoulos «La guerre greco-italienne et grecoallemande (28 octobre 1940-31 mai 1941)», Revue d’ Histoire de la deuxieme guerre mondiale et des conflicts contemporains 1984. Αλεξ. Δεσποτοπούλου, Η συμβολή της Ελλάδος στην έκβαση των δύο παγκοσμίων πολέμων , Αθήναι, Εκδοστική Αθηνών, 1992, 19962, 159σσ., και στην αγγλική με τον τίτλο Greece’s contribution to the Outcome of the two World Wars, 1993. Αλεξ. Δεσποτοπούλου, Η πολεμική προπαρασκευή της Ελλάδος, 1923-1940. Αθήναι, Ακαδημία Αθηνών, Κέντρον Ερεύνης Ελληνικής Κοινωνίας, αρ. 7, 1998, 208σσ. Αλεξ. Δεσποτοπούλου, «Η πολεμική προσπάθεια στο εξωτερικό», ΙΕΕ ΣΤ’ (200) 87-89. 8

9 Κων/νου Δεσποτοπούλου, Αναπολήσεις , τόμ. Γ’. Αθήνα, Παπαζήσης, 2013, σσ.71-73. Πβ. τα Πρακτικά του Επιστημονικού Μνημοσύνου που ωργάνωσε το Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Ιστορίας και Πολιτικής Επιστήμης (3.10.2005), εις Γεώργιος Δ. Κοντογεώργης, επιμ., Ο Ιστορικός Αλέξανδρος Ι. Δεσποτόπουλος. Αθήνα, Παπαζήσης, 2006.

Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Ι. Δεσποτόπουλο. Ανάλεκτα Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας. Αθήνα., Παπαζήσης 1995. 10

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

τίας. Ειδικώτερον, ο Αλεξ. Δεσποτόπουλος συνεργάζεται στον Β’ τόμο της ΙΕΕ, που επιγράφεται Αρχαϊκός Ελληνισμός. Η εξόρμηση των Ελλήνων (1100π.Χ.-479 π.Χ.), στον Γ’ τόμο με τον τίτλο Κλασσικός Ελληνισμός. Το ελληνικό θαύμα (479π.Χ.-336 π.Χ.), και στον Δ’ τόμο με τον τίτλο Αλεξανδρινός Ελληνισμός. Η μεταλαμπάδευση του ελληνικού πολιτισμού (336π.Χ. -215 π. Χ). Τα θέματα που πραγματεύεται αφορούν την στρατιωτική ιστορία των Αθηναίων, των Σπαρτιατών και των Μακεδόνων, αναπτύσσει όμως και θέματα πολεμικής τέχνης των προγόνων. Δεν είναι τυχαίο ότι διερευνά τον τρόπο που ωργάνωσε τους Αθηναίους και τους συμμάχους των ο Μιλτιάδης στον Μαραθώνα11, αναλύει με περισσή προσοχή τον γεωγραφικό χώρο που έλαβε χώρα η ναυμαχία της Σαλαμίνος, διερευνώντας τα πλεονεκτήματα εκάστης πλευράς, την σημασία της νήσου για την αθηναϊκή δημοκρατία12, αφού εκεί είχαν μετοικήσει όλοι οι Αθηναίοι, ενώ, τέλος, εξαίρει την πολεμική τέχνη του Κίμωνος και την καίρια απόφασή του να μεταφέρη τον πόλεμο στην Μ. Ασία13. Μετά τους Μηδικούς Πολέμους, ξέσπασαν στην Ελλάδα οι αντιθέσεις των δύο μεγάλων δυνάμεων και των συμμάχων τους, που αργότερα ωδήγησαν σε συγκρούσεις. Η προσπάθεια της Αθήνας να επιτύχη δύο στόχους, αφ’ ενός μεν να ανακόψη την δύναμη της Σπάρτης, ταλαιπωρημένη η ίδια από τον φονικό σεισμό του 464 π.Χ. και τον Γ’ Μεσσηνιακό Πόλεμο, και αφ’ ετέρου να συρρικνώση ακόμα περισσότερο την περσική αυτοκρατορία, αναλύονται εκτενέστατα και με σαφήνεια από τον Δεσποτόπουλο στον Γ’ τόμο της ΙΕΕ, όπου συγγράφει το κεφάλαιο «Οι Αθηναίοι αντιμέτωποι με Πέρσες και Έλληνες, 460-445 π.Χ.»(τόμ. Γ’ 1 (1971) 62-82). Η επέκταση των Αθηναίων στην Αίγυπτο, για να συνδράμουν τους επαναστατημένους Αιγυπτίους εναντίον των Περσών, έχει και αίτια εμπορικά, όπως και η συμμαχία των Αθηναίων με τους παραδοσιακούς των εχθρούς, Μεγαρείς, εναντίον των Σπαρτιατών. Στην περίοδο αυτή εντάσσονται και οι μάχες της Οινόης και της Τανάγρας, που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστές και προβάλλεται από τον Δεσποτόπουλο η σημασία τους για την καθυπόταξη της Βοιωτίας. Ως θέμα διεθνούς δικαίου και όχι μόνον ως ζήτημα στρατιωτικής ιστορίας μελετά ο Αλεξ. Δεσποτόπουλος Αλεξ. Δεσποτοπούλου, «Νέα στρατηγική και τακτική-Μιλτιάδης», ΙΕΕ Β(1971) 296-306. 11

Αλεξ. Δεσποτοπούλου, «Ναυμαχία της Σαλαμίνος-Η σύγκρουση», ΙΕΕ Β(1971) 338-340. 12

Αλ. Δεσποτοπούλου, «Η στρατηγική του Κίμωνος», ΙΕΕ Γ(1971) 29-31.

η ζωή είναι ένα σταυρόλεξο... την αποστασία της Σάμου, η οποία ως μέλος της Αθηναϊκής Συμμαχίας, με ανεκτό από την Αθήνα ολιγαρχικό πολίτευμα, κινήθηκε εναντίον της Μιλήτου, εξ αιτίας διαφοράς των δύο πόλεων, με δημοκρατικό πολίτευμα14. Η μη επέμβαση της Πελοποννησιακής Συμμαχίας, καθ’ υπόδειξιν της Κορίνθου, αναδεικνύει την προβληματική των δύο συνασπισμών στον χώρο του Αιγαίου και υποδεικνύει ότι η Περσία δεν είχε πή τον τελευταίο της λόγο. Ο Ελληνισμός της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας πριν από την έναρξη του Πελοποννησιακού Πολέμου, δεν αφήνει ασυγκίνητο τον Αλεξ. Δεσποτόπουλο, ο οποίος αφιερώνει ένα εκτενές κεφάλαιο με τον τίτλο «Κάτω Ιταλία και Σικελία» (ΙΕΕ Γ1(1971)139-152). Εύστοχα αναδεικνύονται τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Ελληνισμού των περιοχών αυτών: η ύπαρξη πολιτεύματος της τυραννίδος, η δημιουργία μεγάλων κρατών, στην Σικελία ιδίως, με την υποταγή των μικροτέρων πόλεων στις μεγαλύτερες, στις μετακινήσεις πληθυσμών και στην πολιτογράφηση χιλιάδων μισθοφόρων, με αποτέλεσμα την αλλοίωση του πληθυσμού των πόλεων και την μη ύπαρξη συνοχής και ενότητος μεταξύ των πολιτών, την ύπαρξη στην ενδοχώρα ξένων αυτοχθόνων πληθυσμών, που αποτελούσαν μία συνεχή, μόνιμη απειλή για τους Έλληνες, η ύπαρξη εξαιρετικά γονίμου εδάφους και η ανάπτυξη της γεωργίας, και τέλος, η απουσία ξένης εχθρικής επεμβάσεως στην Σικελία για εβδομήντα ολόκληρα χρόνια μετά την μάχη της Ιμέρας και την ήττα των Καρχηδονίων. Το ιστορικό μέγεθος Μέγας Αλέξανδρος δεν θα αφήση αδιάφορο τον Αλεξ. Δεσποτόπουλο. Στον Δ΄ τόμο της ΙΕΕ θα πραγματευθή την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου και θα συγγράψη τις τρεις μάχες που έδωσε ο Αλέξανδρος εναντίον των Περσών: Γρανικός15, Ισσός16, Γαυγάμηλα17. Μοναδικές είναι οι περιγραφές για την πολιορκία και κατάληψη της Τύρου, αναδεικνύοντας την πολεμική τεχνολογία πολιορκητών και πολιορκουμένων18. Τέλος, περιγράφει με πάσα ενάργεια την εκστρατεία του Αλεξάνδρου στην Ινδική19 , και εφιστά την προσοχή όχι μόνον στην πολεμική αρετή των Ελλήνων, αλλά και στην διπλωματική δεινότητα του Αλεξάν14

Αλ. Δεσποτοπούλου, «Αποστασία της Σάμου», ΙΕΕ Γ1(1971) 120-122.

Αλ. Δεσποτοπούλου, «Το εκστρατευτικό σώμα», ΙΕΕ Δ(1973) 48-57.

Αλ. Δεσποτοπούλου, «Εκστρατεία Δαρείου», ΙΕΕ Δ(1973) 80-87.

δρου. Επισημαίνει την φιλοδοξία του Μακεδόνα στρατηλάτη να υπερβή και αυτόν ακόμα τον Ηρακλή, μία φιλοδοξία που θα εύρη τροχοπέδη στον Ύφασι και θα σταματήση λόγω της κοπώσεως του στρατού. Η επιθυμία του ηγέτου δεν έκαμψε την αντίσταση του πλήθους. * * * Ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος είχε το μοναδικό προνόμιο να διακριθή τόσο ως πολεμιστής όσο και ως ιστορικός ερευνητής. Από την γενεά του των ιστορικών διέφερε, διότι διεκρίθη όχι εντός του πανεπιστημιακού χώρου, άλλωστε διετέλεσε Καθηγητής για ένα μόνο ακαδημαϊκό έτος, αλλά δημιούργησε το έργον του μέσα σε αντίξοες συνθήκες: εργαζόμενος σκληρά ως νομικός σύμβουλος και δικηγόρος και μακράν του ησύχου ακαδημαϊκού γραφείου. Ανήκοντας σε πολύπαθη γενεά, ετίμησε το αξίωμα του ανθρώπου. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο, ότι ο Ακαδημαϊκός, Σμυρναϊκής καταγωγής, Ιωάννης Πεσμαζόγλου (Χίος 1918 - Αθήνα 2003), αναγνωρίζοντας την συμβολή του, προέτεινε στην Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών, όπως χορηγηθή το Αριστείο των Κοινωνικών Επιστημών στον Αλέξανδρο Δεσποτόπουλο. Η παρεμβατική επιστολή του Αλεξάνδρου Δεσποτοπούλου, ευχαριστήρια για την μεγάλη τιμή, αλλά και με παράκληση να μη δεχθή την πρόταση του Ακαδημαϊκού η Ακαδημία ώστε να προστατευθή το κύρος της, από την υπόνοια τυχόν, ότι βραβεύθηκε αδελφός Ακαδημαϊκού ως αδελφός του20, αποτελεί την πλέον κορυφαία πράξη του βίου του και επαληθεύει όσα γράφει ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός για τον Μέγα Αθανάσιο: «ἁπλοῡς τὸν τρόπον, πολυειδὴς τὴν κυβέρνησιν,. σοφὸς τὸν λόγον, σοφώτερος τὴν διάνοιαν,. πεζὸς τοῖς ταπεινοτέροις, ὑψηλότερος τοῖς μετεωροτέροις,. φιλόξενος, ἱκέσιος, ἀποτρόπαιος, πάντα εἷς ἀληθῶς»21.

18 Αλεξ. Δεσποτοπούλου, «Πολιορκία και άλωση της Τύρου», ΙΕΕ Δ(1973) 91-100.

Κ. Ι. Δεσποτοπούλου, Περί προσώπων και θεσμών. Από το βήμα της Ακαδημίας Αθηνών. Αθήναι, Παπαζήσης, 2000, σσ. 217-223. Πρότασις Πεσμαζόγλου 3.2.1994. Κ. Ι. Δεσποτοπούλου, Αναπολήσεις, τόμ. Γ’, 1961-2003. Αθήναι, Παπαζήσης, 2013, σελ. 143.

19 Αλεξ. Δεσποτοπούλου, «Η εκστρατεία της Ινδικής», ΙΕΕ Δ(1973) 165-195.

21 Γρηγορίου Ναζιανζηνού, «Εγκώμιον εις τον Μέγαν Αθανάσιον», PG 35, cols. 1081-1128.

Αλ.Δεσποτοπούλου,«ΗμάχητωνΓαυγαμήλων»,ΙΕΕΔ(1973)115-124.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

... και, μάλιστα, για δυνατούς λύτες!

1 1

14 15 16 17

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1. Πόλη της Πελοποννήσου – Υπάρχει και… Σαουδική 2. Η ροδιά… αρχαιοπρεπώς – Με αυτό πίνεις νερό 3. Ζηλιάρα θεά – Δεν έχουν καμιά σχέση με τους… κακούς – Αλλιώς το ανάστημα 4. Καταδικάστηκε από τον Δία σε αιώνια δίψα και πείνα – Δηλητηριασμένη τροφή για ζώα 5. Αναμόρφωσε την Ιαπωνία – Μεγάλο κράτος – Πρόθεση – Ντάριο… Ιταλός θεατράνθρωπος 6. Το σύμπαν, η φύση – Εκλεκτή της Χίου 7. Αναφορική αντωνυμία – Ανέντιμα – Έξυπνη ιδέα 8. Τυλίγει ή ξετυλίγει νήματα – Άφωνο… μέσα – Υπάρχουν στο τόπι 9. Βασιλικό οίκημα – Φωνήεντα ποιότητας 10. Μάρκα παιδικού παιχνιδιού – Σφοδρότητα – Ούγγρος συνθέτης 11. Τύπος φιστικιών – Έχουν όλοι οι δρόμοι 12. Γυναικείο χαϊδευτικό – Βουλγαρική δυναστεία – Νότα μουσικής 13. Δίκαιη συμπεριφορά – Μικρές πόλεις – Ο αιώνας μας 14. Άφωνο… βήμα – Προϊόν ηφαιστείου – Υποθέτει αρχαιοπρεπώς – Επικουρικό Ταμείο 15. Ανοιξιάτικο – Το πατάμε κάθε μέρα 16. .… ΤΑΣ, ειδησεογραφικό πρακτορείο – Γάλλος ιμπρεσιονιστής ζωγράφος – Κουρέλι 17. Ποτάμι της Ελβετίας – Αναφέρονται στα νήπια – Δυσάρεστο… γράμμα ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014

ΚΑΘΕΤΑ 1. Από μεγάλο νησί μας αυτός – Είναι μεγάλη στην εποχή μας 2. Δεν τον βλέπουμε – Ελαφρά αδικήματα 3. Λεπτός – Κατοικεί στην πόλη αυτή – Αρχαίος Ελευσίνιος ήρωας 4. Γράμματα ποιότητας – Θρεφτάρια – Σαιξπηρικός βασιλιάς 5. Διασπώμενο, δίνει Βιταμίνη Α΄- Τραγοπόδαρος θεός 6. Αυτά που ξοδεύονται – Γίνεται των αιτήσεων 7. Τέρμα, πέρας – Μία διάσταση – Η νότα του διαπασών … αρτ, μορφή τέχνης 8. Καλλιεργήσιμα – Αρχή τρύγου – Πληθυντικός άρθρου – Ακόμη, επιπλέον 9. Άρθρο για πολλούς – Αρχή… Ααρών – Σχέδια Νόμου 10. Πρόθεση με απόστροφο – Άφωνος ΣΕΦ – Περιοχή της Γερμανίας 11. Τριανταφυλλόνερο – Έγραψε τον Αρχισιδηρουργό – Μισό φράγμα 12. Μειονεκτήματα, ελαττώματα – Συνεχόμενα στο αλφάβητο – Υπόνομος ορυχείου 13. Ονομασία εφημερίδας μας – Είναι… άγνωστος – Ήρωας της Ιλιάδας - … Σεχίρ, πόλη της Τουρκίας 14. Αρχικά επαναστατικού στρατού – Πλασματικά – Ατελείωτο… ότι 15. Πόλη της Ιταλίας στις Άλπεις – Μας… κόβονται από το φόβο – Χωρίς μεσολάβηση τρίτου

επιμέλεια: Νίκος Λιναρδάτος 87

η ζωή είναι ένα σταυρόλεξο... Λύση σταυρολέξου προηγούμενου τεύχους 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

Τ Ι Α Σ Σ Τ Μ Ο Α Σ Ν Π Μ Λ Π Α Α Ν Κ Ο Δ Μ Ι Π Ο Α Σ Χ

Ε Τ Ι Κ Ε Τ Α

Ρ Ρ

Ι Ο Σ

Τ Α Λ Α Σ Τ Β

Α Τ Α Α Ρ Ν Ι Α Κ Ρ Ο

Ο Ρ Κ Ο Ι Ο Ε Κ Ι Λ

Λ Ι Α Ν Β Ι Δ Ε Σ Ο Α Κ Α

Κ Α Ν Τ

Ρ Β

Ι Ο Ν

Δ Α Ν Ε Σ Σ Ε Ν

Ε Λ Σ Ο Τ Ι Κ Τ Σ

Ι Κ Ε Σ Ι Ε Σ Κ Ε Ρ

Σ Α Λ Ο Υ Ν Α Λ Α Τ Ι Σ Μ Α

Ν Ε Α

Α Ι Ρ Ο Ν

Β Α Μ Α Δ Ω Α Λ Π Ι

Κ Η Α Τ Σ Α Λ Ι Ν Ε Σ

Α Μ Α

Ι Σ Ο Μ Α Λ Α

Μ Ι Ν Μ Ι Ι Κ Κ Α Α

Μ Ο Ε Λ Ν Ο Τ Ρ Ω Ο Ρ Σ Α Σ Κ Ι Θ Ε Κ Λ Ο Α Ι Α Τ Σ Η

Σ Β Α Ν Ι Κ Η Τ Ο Ι Τ Σ Ο Κ

Τ Α Ν Κ Ν Α Ν Ι Σ Μ Ο Σ Ν Ο

Α Σ Τ Α Ρ Ι Ο Α Α Μ Α Λ Ι Α

Η Νέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις Παπαζήση, Νικηταρά 2 και Εμμ. Μπενάκη, Αθήνα Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας:

www.neapolitiki.gr 88

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 7 . ΜΑΡ 2014