Neapolitiki8net

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

Β΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΤΕΥΧΟΣ 8 - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2014 - ΤΙΜΗ 4 ΕΥΡΩ

αφιερωμα

Επανίδρυση του Κράτους εκ του μηδενός

γράφουν

Φάκελλος

Θαλάσσια Ασφάλεια

Νέστωρ Κουράκης Θεοφάνης Μαλκίδης Αντώνης Μακρυδημήτρης Βασιλική Μεσθανέως Πάνος Παναγόπουλος Αντώνης Παπαγιαννίδης Κώστας Παπασταύρου Μιχάλης Παπίδης Κώστας Σταματόπουλος Ιωάννης Χάψος

Κ. Κόλμερ: Απάντηση στην κυβερνητική προπαγάνδα Γ. Μαρίνος: Η Ευρώπη πρόδωσε τις χριστιανικές της καταβολές Γ. Μπήτρος: Η Σοσιαλιστική Λέσχη και το Σύνταγμα του 1975 ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ

1

Η Nέα Πολιτική Β΄ περίοδος

τεύχος 1 Ιούνιος 2013

τεύχος 2 Ιούλιος-Αύγουστος 2013

τεύχος 3 Σεπτέμβριος 2013

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ανήκει η Ελλάδα στην Δύση;

τεύχος 4 Οκτώβριος 2013 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Υπάρχει έξοδος από το Μνημόνιο; 2

90 χρόνια από την Συνθήκη της Λωζάννης

Κωνσταντίνος Καραμανλής

τεύχος 5 τεύχος 6 Nοέμβριος-Δεκέμβριος 2013 Ιανουάριος-Φεβρουάριος2014 ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ελληνική αστική τάξη

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Δεκέμβριος 1967 ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Η Nέα Πολιτική

μηνιαίο πολιτικό περιοδικό - Β΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΤΕΥΧΟΣ 8 - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2014

k

περιεχόμενα Από την διεύθυνση ........................................................................... 3 Κωνσταντίνος Κόλμερ Ο απολογισμός της τετραετίας των Μνημονίων ........................ 6 Γεώργιος Κ. Μπήτρος Το ιδιοκτησιακό καθεστώς στο Σύνταγμα του 1975 ................ 10 Γιάννης Μαρίνος Η αφετηρία, οι αξίες και τα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης ..... 14 Πάνος Παναγόπουλος Η κοινωνία σε αμηχανία και οι ταύροι στα... υαλοπωλεία! ..... 21 Ραφαήλ Καλυβιώτης Ο επαρχιωτισμός της ελληνικής οικονομικής ιδεολογίας ...... 25 Χρήστος Χαλαζιάς Oι δημοσκοπήσεις δολοφονούν την πολιτική .......................... 27 Νίκος Λιναρδάτος Casus Belli ...................................................................................... 29 Κοινοτικόν: Μια διαφορετική πρόταση ...................................... 30 Όθων Ιακωβίδης Οι Νεάντερταλ, η Δημοκρατία και ο Φασισμός ....................... 31 Κώστας Τσαούσης Η «Ελλάδα της Αλλαγής» ........................................................... 33 Θεοφάνης Μαλκίδης Οι Πομάκοι της Θράκης ............................................................... 34 Κώστας Παπασταύρου Η ΔΔΟ έχει επίφοβο περιεχόμενο για την Κύπρο ................... 36 Μιχάλης Παπίδης Διεθνής Επενδυτικός Οδηγός ..................................................... 38 ΦΑΚΕΛΛΟΣ: Θαλάσσια Ασφάλεια Γιώργος Φοίνικας Ιωάννης Χάψος

Γιώργος Κιουρκτσόγλου Aλέξανδρος Κουτρουμπής Νικολάος Μεταξάς

Ελληνικές, ευρωπαϊκές και υπερατλαντικές προτεραιότητες ... 40 Δεν μπορεί να διαχωριστεί η Εθνική από την Ευρωπαϊκή Στρατηγική ................................................. 43 Η αντιμετώπιση της πειρατείας έχει ιστορικό βάθος ............... 46 Δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός της θαλάσσιας ασφάλειας 50

Δημήτρης Δημητριάδης Παύλος Καρούσος

Στα δεσμά της κυριαρχίας ........................................................... 53 Επιστημονικά νέα ......................................................................... 54

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Επανίδρυση του Κράτους εκ του μηδενός Α. Δ. Παπαγιαννίδης Το συνεχώς επανιδρυόμενο Κράτος ........................................... 58 Αντώνης Μακρυδημήτρης Η δημοκρατία δεν είναι εφικτή δίχως την αξιοκρατία ............... 59 Μάνος Κρανίδης Συνταγματική «απελευθέρωση» από την γραφειοκρατία ....... 61 Κώστας Μ. Σταματόπουλος Η παιδεία, μόνη εγγύηση επανίδρυσης του κράτους ............... 62 Βασιλική Π. Μεσθανέως Οι «μεταρρυθμίσεις» λίγες φορές δικαίωσαν το όνομά τους ..... 65 Νέστωρ Ε. Κουράκης Οκτώ πυλώνες του ΟΟΣΑ γιά εξορθολογισμένη διοίκηση .... 68 Γιάννης Μαθιουδάκης Ριζική Πολιτική Μεταρρύθμιση ................................................... 70 Χαράλαμπος Κουταλάκης Αναίρεση του Καλλικράτη από την πρώτη στιγμή ................... 73 Αθανασία Τριανταφυλλοπούλου Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα εναντίον της Τ.Α. ........................ 75 Βασίλης Γ. Τζέμος Οκτώ προτάσεις δικαιοκρατικής διοικητικής μεταρρύθμισης ... 77 Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος Η δημοσιονομική κρίση ως συλλογικό τραύμα ........................ 79 Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου Η κουλτούρα της αυτο-αναφορικότητας .................................... 82 Αθανάσιος Χαντζάρας Το όφελος από την βελτίωση της διακυβέρνησης .................... 85 Γιάννης Δρακόπουλος Κωνσταντίνος Μπλάθρας Βασίλης Σπυράκος-Πατρώνας Σωτήρης Δημόπουλος Nίκος Λιναρδάτος

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Κάποιος μιλάει μόνος του κρατώντας ένα ποτήρι γάλα ......... 88 Το μικρό ψάρι ................................................................................. 89 Συνέβησαν τον Απρίλιο ............................................................... 91 Έλληνες της Κριμαίας ................................................................... 93 Σταυρόλεξο .................................................................................... 95 1

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό ISSN: 2241-6226

εκδότης ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ ΑΕΒΕ

ελληνικό χρηματιστήριο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΝΙΚΑΣ

διευθυντής ΜΕΛΕΤΗΣ Η. ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΣ

επιστημονικές ειδήσεις ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΡΟΥΣΟΣ αρχισυντάκτης για πολιτιστικά θέματα ΝΙΚΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ κινηματογράφος ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΛΑΘΡΑΣ θέατρο ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

σύμβουλος έκδοσης ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΑΦΑΡΑΣ αρχισυντάκτης-συντονιστής ύλης ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ βοηθοί αρχισυντάκτες ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΠΥΡΑΚΟΣ-ΠΑΤΡΩΝΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΚΙΝΟΠΟΥΛΟΣ

www.neapolitiki.gr

κύριοι αρθρογράφοι-αναλυτές ΝΙΚΟΣ ΑΛΙΚΑΚΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΑΓΙΣ ΒΕΡΟΥΤΗΣ ΟΘΩΝ ΙΑΚΩΒΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΜΠΕΛΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΛΜΕΡ ΝΕΣΤΩΡ ΚΟΥΡΑΚΗΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΟΥΣΟΥΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΣΣΑΒΕΤΑΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΕΣΘΑΝΕΩΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΗΤΡΟΣ ΠΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΚΩΣΤΑΣ Μ. ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΡΙΑΝΤΗΣ γεωπολιτική ανάλυση ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΡΑΦΑΗΛ ΚΑΛΥΒΙΩΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΜΑΛΚΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΕΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΦOΙΝΙΚΑΣ ανταποκριτής στην Λευκωσία ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΣ ανταποκριτής στις Βρυξέλλες ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΑΡΑΓΚΑΣ αρχισυντάκτης για οικονομικά θέματα ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΙΔΗΣ διεθνής οικονομία ΤΙΜΟΣ ΚΟΥΖΕΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΟΥΧΛΙΔΗΣ ελληνική οικονομία ΜΑΝΟΣ ΚΡΑΝΙΔΗΣ

θεωρητικά κείμενα-ιστορικά αφιερώματα ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΔΟΥΒΑΛΕΡΗΣ ΧΑΡΗΣ ΚΑΤΣΙΒΑΡΔΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΘΙΟΥΔΑΚΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ σταυρόλεξο ΝΙΚΟΣ ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ διαχείριση ιστοσελίδας ΚΩΣΤΗΣ ΠΙΕΡΙΔΗΣ επιμέλεια-σελιδοποίηση ΝΙΚΟΛΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ εικονογράφηση ΣΠΥΡΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

• Ηλ. ταχυδρομείο: syggrafeas@yahoo.gr • Συνδρομές: τηλ. 6978 774 874, 698 014 9044 Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις Παπαζήση, Νικηταρά 2 και Εμμ. Μπενάκη, Αθήνα Η Νέα Πολιτική κυκλοφορεί κάθε μήνα στα βιβλιοπωλεία και σε επιλεγμένα σημεία πώλησης: Εκδόσεις Πατάκη /Ακαδημίας 65, Αθήνα Ιανός / Σταδίου 24,Αθήνα Αριστοτέλους 7, Θεσσαλονίκη Ναυτίλος / Χαριλάου Τρικούπη 28, Αθήνα Πρωτοπορία / Γραβιάς 3-5, Πλ. Κάνιγγος, Αθήνα Πολιτεία / Ασκληπιού 1-3 & Ακαδημίας, Αθήνα Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο / Θεμιστοκλέους 37 Εκδόσεις Θεμέλιο ΕΠΕ/ Σόλωνος 84, Αθήνα Αθ. Χριστάκης / Ιπποκράτους 10-12, Αθήνα Free Thinking Zone / Σκουφά 64, Αθήνα Βιβλιοπωλείο Επιλογή / Κρήτης 5, Ζωγράφου

Η Νέα Πολιτική δέχεται και δημοσιεύει κείμενα συνεργατών και αναγνωστών. Για τις απόψεις των δημοσιευομένων άρθρων υπεύθυνοι είναι μόνον οι συντάκτες τους.

2

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

από την διεύθυνση

k

Η συνθήκη του Δήλεσι Η Ιστορία δεν διδάσκει, αλλά μας δίνει έγκυρα εργαλεία κατανόησης διαχρονικών καταστάσεων, συλλογικών αντανακλαστικών και βαθύτερων ροπών

Τ

ο 1870, την Μεγάλη Εβδομάδα, συνέβη ένα τραγικό γεγονός, που αποκάλυψε στην τότε διεθνή κοινότητα μία αποκρουστική διάσταση της ελληνικής πραγματικότητας. Το γεγονός αυτό ήταν η Σφαγή του Δήλεσι, δηλαδή η απαγωγή, η ομηρία και τελικά ο φόνος, από συμμορία ληστών της Ανατολικής Αττικής, μίας ομάδας Άγγλων και Ιταλών περιηγητών. Η Ελλάδα τότε ήταν ένα μικρό, υπανάπτυκτο βασίλειο, επικεφαλής του οποίου ήταν από το 1863 ο νεαρός βασιλιάς Γεώργιος Α’, που βασίλευε βάσει ενός φιλελεύθερου και δημοκρατικού για τα δεδομένα της εποχής Συντάγματος. Παρά τον τυπικό κοινοβουλευτικό χαρακτήρα του πολιτεύματος, στην πραγματικότητα το πολιτικό σύστημα αποτελείτο από τοπικά πελατειακά δίκτυα, βαθειά ριζωμένα στην επαρχία, που ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

ανάγονταν στην εποχή της τουρκοκρατίας. Κύριο χαρακτηριστικό των δικτύων αυτών ήταν η οικογενειοκρατία και η ευνοιοκρατία. Ευρύτερες ομάδες τοπικών δικτύων συγκροτούσαν τα κόμματα, που ήταν χαλαρές συνομοσπονδίες προσωποπαγούς χαρακτήρα. Ο βασιλιάς ήταν ουσιαστικά ο μόνος συνδετικός κρίκος του κράτους με την διεθνή πραγματικότητα και ο εγγυητής της παραμονής της Ελλάδας στην δυτική (αγγλογαλλική κυρίως) σφαίρα επιρροής. Την κοινωνία της εποχής εκείνης περιέγραψε με εκπληκτικά γλαφυρό αλλά και κοινωνιολογικά ακριβή τρόπο ο Γάλλος συγγραφέας Εντμόντ Αμπού στο κορυφαίο έργο του Ο Βασιλεύς των ορέων (1954). Στο αριστούργημα αυτό, κεντρικό πρόσωπο είναι ο λήσταρχος Χατζηχρήστος, που λυμαίνεται επί χρόνια τα περίχωρα των Αθηνών, και τελικά εγκαθίσταται στην 3

Τρεις από τους ληστές του Δήλεσι σε φωτογραφία του Απριλίου του 1870 πρωτεύουσα και εκλέγεται βουλευτής! Βασικό στοιχείο της Ελλάδας, εκείνη την εποχή, ήταν πράγματι η Ληστοκρατία: πολυπληθείς συμμορίες ήλεγχαν την ελληνική ύπαιθρο (στην Αττική δρούσαν άνω των 10.000 ληστών!), παρ’ όλα τα μέτρα που είχαν πάρει αρχικά οι Βαυαροί και στην συνέχεια οι διαδοχικές κυβερνήσεις για την καταστολή τους (βασική εξαγγελία στο προεκλογικό πρόγραμμα του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1928 ήταν η....πάταξη της ληστείας!). Στις 29 Μαρτίου του 1870, μία ομάδα Άγγλων περιηγητών και εκδρομέων, που την αποτελούσαν ο λόρδος και η λαίδη Μάνκαστερ, ο εγγονός του κόμη Γκρέϋ Φρειδερίκος Βίνερ, ο γραμματέας της αγγλικής πρεσβείας Εδουάρδος Χέρμπερτ, ο δικηγόρος Λόϋντ με την σύζυγο και την κόρη του, o γραμματέας της ιταλι4

κής πρεσβείας στην Αθήνα κόμης Αλβέρτος ντε Μπόϋλ, ένας Ιταλός υπηρέτης και ένας Έλληνας ξεναγός, ο Αλέξανδρος Ανεμογιάννης, υπάλληλος του ξενοδοχείου «Αγγλία» όπου είχε καταλύσει η παραπάνω ομάδα, ξεκίνησε με δύο άμαξες και τέσσερις έφιππους χωροφύλακες, τους οποίους διέθεσε η τότε Χωροφυλακή κατόπιν σχετικού αιτήματος, για να επισκεφθεί το πεδίο της μάχης του Μαραθώνα. Μετά την επίσκεψη, η ομάδα πήρε τον δρόμο της επιστροφής. Γύρω στις 4:30 το απόγευμα, ανάμεσα στο Πικέρμι και τα Σπάτα, δέχθηκε επίθεση από την συμμορία των ληστών Τάκου και Χρήστου Αρβανιτάκη και περίπου 25 ληστών. Οι τέσσερις χωροφύλακες αντιστάθηκαν με πυροβολισμούς, αλλά οι ληστές, που είχαν συντριπτική αριθμητική υπεροχή, φόνευσαν τους δύο χωροφύλακες και τραυμάτισαν τους άλλους δύο. Στην συνέχεια, συνέλαβαν τους εκδρομείς και τους οδήγησαν μετά από μακρά περιπλάνηση σε σπήλαιο της Πεντέλης. Όταν το σπήλαιο προσέγγισε απόσπασμα έξι στρατιωτών, οι ληστές απείλησαν ότι θα σκότωναν όλους τους αιχμαλώτους. Οι στρατιώτες έφυγαν. Μετά οι ληστές απελευθέρωσαν τις γυναίκες, τους δύο τραυματίες χωροφύλακες και τον Ιταλό υπηρέτη, και τους μετέφεραν στο Χαρβάτι (σημερινή Παλλήνη), όπου ανέμεναν οι άμαξες με τις οποίες και επέστρεψαν στην Αθήνα. Οι ληστές έδωσαν στους αιχμαλώτους τους γραφική ύλη για να συντάξουν και να στείλουν στην Αθήνα επιστολή με αίτημα καταβολής λύτρων 32.000 αγγλικών λιρών. Στην συνέχεια το ποσό αυξήθηκε σε 50.000 αγγλικές λίρες, ενώ οι ληστές ζήτησαν παροχή αμνηστίας και διακοπή κάθε περαιτέρω καταδίωξης εκ μέρους της πολιτείας μέχρι το τέλος των διαπραγματεύσεων. Ενώ η βρεταννική πρεσβεία υποστήριζε την αποδοχή των όρων των ληστών, ο υπουργός Στρατιωτικών Σκαρλάτος Σούτσος απέρριψε οποιαδήποτε συζήτηση, θεωρώντας ότι η διαπραγμάτευση συνιστούσε εξευτελισμό του κράτους. Οπότε η κυβέρνηση απέστειλε στρατιωτικό απόσπασμα για να καταδιώξει τους ληστές, οι οποίοι διέφυγαν προς την βόρεια πλευρά της Πάρνηθας και έφτασαν στον Ωρωπό. Οι ληστές ζήτησαν την αποχώρηση του αποσπάσματος, απειλώντας ότι σε αντίθετη περίπτωση θα δολοφονούσαν τους αιχμαλώτους. Η κυβέρνηση δεν υποχώρησε, με αποτέλεσμα τον φόνο τεσσάρων αιχμαλώτων από τους ληστές, ενώ στην συμπλοκή που ακολούθησε, κοντά στο χωριό Δήλεσι, σκοτώθηκαν και δέκα στρατιώτες. Οι ληστές τελικά κατόρθωσαν να διαφύγουν. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

από την διεύθυνση Αλλά, ακολούθως, έγιναν γνωστές ορισμένες δυσάρεστες γιά το πολιτικό σύστημα της εποχής λεπτομέρειες. Οι κυριώτερες ήταν ότι, καταδιωκόμενοι, οι ληστές κατέφυγαν με τους αιχμαλώτους στο κτήμα του διώκτη τους, του υπουργού Στρατιωτικών Σούτσου (το μετέπειτα βασιλικό κτήμα Τατοϊου), διότι ο Σούτσος διατηρούσε μαζί τους....πελατειακές σχέσεις. Ο Σούτσος ήταν μεγαλοκτηματίας (είχε πάνω από 200.000 στρέμματα στην Αττική) και χρησιμοποιούσε τους ληστές για να προστατεύουν τις εκτάσεις του. Ο Σούτσος προσεβλήθη και κάλεσε σε μονομαχία τον συνταγματάρχη Πάνο Κορωναίο, τον οποίο τραυμάτισε! Αλλά η περίπτωση Σούτσου, που ως υπουργός κατεδίωκε τους ληστές ενώ την ίδια στιγμή ως κομματάρχης τους φιλοξενούσε, ήταν ο κανόνας: οι πολιτικοί προστάτευαν τους ληστές ή έκλειναν τα μάτια στην παράνομη δράση τους, διότι τους χρησιμοποιούσαν γιά να επηρεάζουν τους πληθυσμούς της υπαίθρου ή και να ασκούν εκλογική βία προς όφελός τους. Οπότε οι ληστές ή είχαν το ακαταδίωκτο ή όταν έμπαιναν φυλακή τους έβγαζαν από εκεί οι πολιτικοί ή, όταν τα περιθώρια στένευαν, αφήνονταν να περάσουν τα σύνορα και επέστρεφαν μετά από κάποιο διάστημα. Ένα άλλο σκοτεινό στοιχείο της υπόθεσης Δήλεσι είναι ο ρόλος της τότε αντιπολίτευσης. Ενώ οι ληστές, αντιλαμβανόμενοι ότι υπερέβησαν τα εσκαμμένα, επιζητούσαν να αποσπάσουν κάποια λύτρα και να τερματισθεί η υπόθεση, η αντιπολίτευση τους προσέγγισε και τους πίεσε να μην συμβιβασθούν, προειδοποιώντας τους ότι διατρέχουν κίνδυνο. Οπότε οι ληστές, έχοντας πεισθεί από τους απεσταλμένους της αντιπολίτευσης, έφυγαν για το Δήλεσι, όπου τους έζωσε ο στρατός και, ευρισκόμενοι σε αδιέξοδο, φόνευσαν τους δυστυχείς ομήρους. Δηλαδή, στην ουσία, η αντιπολίτευση χρησιμοποίησε τους ληστές γιά να ρίξει την κυβέρνηση. Οι συνέπειες υπήρξαν πολύ σοβαρές και προσέλαβαν γεωπολιτικό χαρακτήρα. Όπως ήταν αναμενόμενο, δημιουργήθηκε μείζον διπλωματικό επεισόδιο. Το Ελληνικό κράτος υποχρεώθηκε από την Μεγάλη Βρεταννία και την Ιταλία να καταβάλει αποζημιώσεις στις οικογένειες των θυμάτων από 22.000 λίρες, να αποδώσει τιμές στους νεκρούς και να εκφράσει επίσημα την λύπη της στις κυβερνήσεις των κρατών αυτών. Ο υπουργός Εσωτερικών Αυγερινός παραιτήθηκε στις 9 Ιουλίου. Ακολούθησε η παραίτηση της κυβέρνησης Ζαΐμη. Ο Γεώργιος συνειδητοποίησε σε ποιά ακριβώς χώρα βασίλευε και αποφάσισε να παραιτηθεί. Από την παραίτηση τον απέτρεψε ο Βρεταννός πρεσβευτής. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

k

Αλλά επήλθε και διεθνής διασυρμός. Στον ευρωπαϊκό τύπο, η Ελλάδα χαρακτηρίσθηκε «φωλέα ληστών και πειρατών», «χώρα ημιβαρβάρων», «εντροπή δια τον πολιτισμόν». Σε επίσημα κείμενα διατυπωνόταν η άποψη ότι η Ελλάδα «τίθεται εκτός του κύκλου των εξευγενισμένων κρατών» και, το χειρότερο, ότι «αι ληστείαι συμφωνούνται εν Αθήναις, ένθα και διανέμονται τα χρήματα». Η βρεταννική κυβέρνηση στη Βουλή χαρακτήρισε την ελληνική κοινωνία ανάξια για οποιαδήποτε υποστήριξη. Το κύρος της χώρας καταρρακώθηκε διεθνώς. Στην συζήτηση έθεσε τέρμα μόνον ο Γαλλοπρωσσικός πόλεμος, στο τέλος του καλοκαιριού του 1870. Με το επεισόδιο του Δήλεσι διακυβεύθηκε, όπως είναι σαφές, η ύπαρξη του Ελληνικού κράτους. Μεσοπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα, στην αντίληψη και στην συνείδηση της διεθνούς κοινής γνώμης και των Μεγάλων Δυνάμεων, το ελληνικό πολιτικό σύστημα έγινε αντιληπτό ως μία οντότητα με ποινικά και όχι πολιτικά, υπό την δυτική έννοια του όρου, χαρακτηριστικά. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι, βασική συνέπεια του Δήλεσι, ήταν η εφ’ εξής αποστροφή, ανασφάλεια, αηδία και περιφρόνηση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, κοινοβουλίων, ανακτοβουλίων και μέσων μαζικής ενημέρωσης, καθώς και της κοινής γνώμης, γιά την Ελλάδα και τους πολιτικούς της. Αντελήφθησαν όλοι ότι, κάτω από τα φράκα των πρωθυπουργών και τα παράσημα των υπουργών, πιό βαθειά από τις επίσημες τελετές και τους πανηγυρικούς λόγους, μακρυά από τις εκλογικές διαδικασίες, υπήρχε ένα σκοτεινό, αθέατο κέντρο εξουσίας. Ένα κέντρο που συνεργαζόταν με δολοφόνους, διότι η εξουσία του πολιτικού συστήματος δεν προέκυπτε στην πραγματικότητα από εκλογικές και συνταγματικές διαδικασίες, αλλά από την απειλή βίας έναντι ενός υπανάπτυκτου, πάμπτωχου και αμόρφωτου λαού. Ένα κέντρο ανεξέλεγκτο, που δεν δίσταζε να δολοφονήσει υπηκόους των Μεγάλων Δυνάμεων, εάν αυτό εξυπηρετούσε τον μοναδικό σκοπό του: την διαιώνιση της εξουσίας του, ανώτερο και από την ίδια την επιβίωση της χώρας. Η συνθήκη αυτή, η συνθήκη του Δήλεσι, είναι στην πραγματικότητα η συνθήκη λειτουργίας του Ελληνικού κράτους που διατρέχει τους δύο αιώνες της ύπαρξής του.

Η Νέα Πολιτική 5

Ο απολογισμός της τετραετίας των Μνημονίων του Κωνσταντίνου Κόλμερ

H

έκθεσις της Τραπέζης της Ελλάδος επί της οικονομίας της χώρας διά την τετραετίαν 2010-13 και ο τελευταίος ισολογισμός της αποκαλύπτουν αφ’ενός μεν την τεραστία ζημία που υπέστησαν οι Έλληνες απ’ την ένταξι της Ελλάδος στα Μνημόνια, αφ’ετέρου δέ την μετάλλαξι της ΤτΕ , από εθνικής κεντρικής τραπέζης εις απλούν υποκατάστημα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής στην Φραγκφούρτη . Σύμφωνα με στοιχεία της ΤτΕ, το Ελληνικόν Ακ. Εθν. Εισόδημα εμειώθη κατά 20,4% την τελευταία τετραετία και το διαθέσιμο εισόδημα των Ελληνικών νοικοκυριών κατά 30%. Την 6ετία της συνεχιζομένης υφέσεως (2008-13,) το Ελληνικόν ΑΕΠ υπεχώρησε κατά 27%. Δεν υπάρχει προηγούμενον άλλης Ευρωπαϊκής χώρας στην μεταπολεμική περίοδο, που να υπέστη τόσον μεγάλην οικονομική καταστροφή όσον της Ελλάδος την τελευταία περίοδο των μνημονίων. Η δυσημερία του Ελληνικού λαού προήλθεν από την μείωσι των μισθών και συντάξεων , την παρανοϊκή φορολόγησι των ακινήτων και την τραπεζική αχρηματία, απότοκον της κατά 85% περικοπής της αξίας των κρατικών ομολόγων, κατ’απαίτησιν του χέρ Σόϊμπλε. Η οικονομική ανάπτυξις εγκατελείφθη και η Ελλάς έγινε φορομπηχτικός και γραφειοκρατικός…παράδει-

6

σος των κομμάτων, των επικυριάρχων της Ε.Ε. και των καρτέλ. Ουδείς εμπιστεύεται πλέον την χώρα μας. Κανείς δεν επενδύει στο μέλλον της - πλην των καρτελοποιημένων συμφερόντων – και των κερδοσκόπων. Ως αποτέλεσμα της επενδυτικής απραξίας, η ανεργία έπληξε το 30% του ενεργού πληθυσμού (1.345 χιλιάδες το τρίτο τρίμηνο 2013) και το 60% των νέων, ενώ οι μακροπρόθεσμα άνεργοι υπερβαίνουν το 50% ή τις 956 χιλιάδες. Αίτιον της εκτεταμένης ανεργίας δεν είναι άλλο παρά η εσφαλμένη πολιτική της «εσωτερικής υποτίμησης», που εφήρμοσε το ΔΝΤ στην περίπτωσι της Ελληνικής δημοσιονομικής κρίσεως. Με τους εγχωρίους συνεργάτες της Τρόϊκα και τους σπουδαρχίδες Παπανδρέου, Papadimo, Σαμαρά και Βενιζέλο ν’αποδέχονται ασυζητητί οιαδήποτε παράλογη αξίωσι της Τρόϊκα – αρκεί να πληρωθούν οι ξένοι πιστωτές με χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων και να διασωθή ο ιθαγενής πολιτικός κόσμος (και υπόκοσμος) από την χρωκοπία - η Ελλάς μετετέθη από τον ανεπτυγμένο στον τρίτο κόσμον. Η κατοχική κυβέρνησις Τσολάκογλου κατέβαλε μεγαλυτέρα διαπραγματευτική προσπάθεια διασώσεως του Ελληνικού λαού από τις ληστρικές απαιτήσεις ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Ελλάδα της Τριπλής Κατοχής (Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων) απ’ό,τι η κυβέρνησις Σαμαρά με την Τρόϊκα (βλ. σχ. Δημοσθένη Κούκουνα, Η Ιστορία της Κατοχής, εκδ. Λιβάνη 2013,τόμ.2). Εν τούτοις, μέσω της Μνημονιακής «εσωτερικής υποτίμησης» επιτεύχθη μικρά μείωσις του κόστους ανά μονάδα προϊόντος και η ανεπαίσθητος ανάκτησις διεθνούς ανταγωνιστικότητος. Αμφότερα εστηρίχθησαν αποκλειστικώς στον ραγδαίο περιορισμό της ιδιωτικής ζητήσεως και στην επιβολή παραλόγων φόρων, ενώ ο φαύλος δημόσιος τομέας έμεινε αλώβητος- όχι βεβαίως εξ αγαθού συνειδώτος (θα ημπορούσε λ.χ. να ενισχυθούν οι δημόσιες επενδύσεις) αλλά διά την διαφύλαξι ως αλωβήτου της πελατείας των κομμάτων. Οι συστάσεις του ΟΟΣΑ διά διαθρωτικές αλλαγές ελάχιστα υιοθετήθησαν απ’ την κυβέρνησι, διά τον φόβον του πολιτικού κόστους. Τα περισσότερα επαγγέλματα παραμένουν κλειστά και νέες δεσμεύσεις επιβάλλονται στην αγορά, ως λ.χ. η υποχρεωτική απόκτησις πτυχίου νομικής διά τους… δικαστικούς επιμελητές και η ανάθεσις της δικαστικής διαμεσολαβήσεως μόνον εις δικηγόρους!...

Η αμετάβλητος «αλλαγή» Την 4ετία 21010-13, η συνολική κατανάλωσις συνέχισε, ως και πρό του 2009, ν’απορροφά το 90% του διαθεσίμου εισοδήματος των Ελληνικών νοικοκυριών. Το υπόλοιπον προέρχεται από την αποταμίευσί των, δια την πληρωμή των παρανοϊκών φόρων. Δηλαδή η Ελληνική οικονομία δεν αποταμίευσε διά το μέλλον ούτε ένα ευρώ κατά την τετραετία, ενώ εδαπάνησε τις αποταμιεύσεις των ασφαλιστικών ταμείων και των ιδιωτών διά περισωθούν οι τραπεζίτες. Οι καταθέσεις εμειώθησαν κατά 111 δις. ευρώ από τα τέλη του 2009 μέχρις Ιουνίου 2013. Έκτοτε μειώνονται 2 δις. ευρώ μηνιαίως. Τ’ασφαλιστικά ταμεία απώλεσαν άνω των 28 δις. ευρώ εν συνεχεία του PSI και οι ιδιώτες επενδυτές, πιστεύσαντες στην αξιοπιστία τους, έχασαν τις «οικονομίες μιάς ζωής». Το παρελθόν έτος, το ΑΕΠ υπεχώρησεν 4% επισήμως. Ανεπισήμως πολύ περισσότερον, καθ’όσον η Στατιστική Υπηρεσία «μαγειρεύει» συστηματικώς τα στατιστικά στοιχεία. Π.χ. αναφέρει «επενδύσεις» παγίου κεφαλαίου, οι οποίες απουσιάζουν παντελώς, και υποτιμά εντέχνως τον τιμάριθμο κόστους ζωής. Οι εξαγωγές το 2013 δεν ηυξήθησαν εις απόλυτον μέγεθος αλλ’ εβελτίωσαν την συμμετοχή των στο ελλειμματικόν εμπορικό ισοζύγιο, λόγω της μειώσεως ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

των εισαγωγών κατά 30%. Εξ αιτίας των ανυπάρκτων ιδιωτικών επενδύσεων, ο εξωτερικός τομέας επηρέασε δυσμενώς το ΑΕΠ. Το τουριστικόν εισόδημα έχασε ένα 5% μέχρις του έτους 2012 και το επόμενον έτος ηυξήθη οριακώς. Άνω των 350 ξενοδοχειακών μονάδων εκποιούνται λόγω ταμειακής δυσχερείας. Στον βασικό τομέα της κατοικίας, εσημειώθη αποεπένδυσις δια πρώτην φοράν μεταπολεμικώς. Η ανεπάρκεια κεφαλαίων, το μεγάλο φορολογικό βάρος και η διάχυτη αβεβαιότητα συνέβαλαν στην μείωσι των ιδιωτικών επενδύσεων. Τα προγράμματα δημοσίων επενδύσεων υπέστησαν άγριο «κούρεμα», διά να εμφανισθή το διαβόητο «πρωτογενές πλεόνασμα», που είναι προφανώς έλλειμμα. Οι δείκτες επιχειρηματικού περιβάλλοντος παρουσίασαν συνεχή επιδείνωσιν από του 1998 έως του 2013. Η τραπεζική χρηματοδότησις της οικονομίας εμειώθη κάθε χρόνο 5% κατά μέσον όρο. Το τραπεζικόν σύστημα κατεστράφη και 25 ιδιωτικές τράπεζες κρατικοποιήθησαν πλήρως, περιελθούσες στην ιδιοκτησία του ΤΧΣ άνευ αποζημιώσεως των μετόχων. Αι εναπομείνασαι τέσσαρες «συστημικές» τράπεζες έχουν ανάγκην επιπλέον κεφαλαίων από 7 έως 20 δις. ευρώ, πέραν των ήδη 42 δις. ευρώ καταβληθέντων, εις χρέωσιν του δημοσίου χρέους και αναλόγως πώς εκτιμώνται τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια Η σωρευτική απώλεια ανταγωνιστικότητος, όπως την μετρεί η ΤτΕ στο -19% την «περίοδο της ανεμελιάς», περιορίσθη ελάχιστα στο 14% την 4ετία της «λιτότητας», οπόταν η Ελλάς κατετάγη 91η μεταξύ 148 χωρών παγκοσμίως. Η παρατηρηθείσα βελτίωσις στο ισοζύγιο πληρωμών υπήρξεν αποτέλεσμα της ραγδαίας συρρικνώσεως των εισαγωγών και των μεταβιβάσεων εισοδήματος από την Ε.Ε., που δεν θεωρούνται διατηρήσιμες στο μέλλον. Παρά τα αλλεπάλληλα διασωστικά πακέτα της Ε.Ε. και του ΔΝΤ, η διεθνής επενδυτική θέσις (ΔΕΘ) της χώρας επεδεινώθη το 2013 στο αρνητικό 120% του ΑΕΠ ή εις κεφάλαια πλήν 217 δις.ευρώ, που διέρρευσαν μέχρις τέλους του έτους στο εξωτερικό. Η ΔΕΘ χειροτέρευσε κυρίως από την αύξησι του δημοσίου χρέους, την μείωσι των τραπεζικών καταθέσεων στο εξωτερικό και από τις υποχρεώσεις των τραπεζών προς την ΕΚΤ, ύψους 70,7 δις. ευρώ. Η ακαθ. προστιθεμένη αξία της Ελληνικής οικονομίας υπεχώρησε κατά 20% την παρελθούσα τετραετία και εις ορισμένους κλάδους, ως στο εμπόριον και στις 7

κατασκευές, 30% και 60% αντιστοίχως. Παραδοσιακοί κλάδοι της βιομηχανίας, ως η κλωστοϋφαντουργία και η χαλυβουργία, έχουν μειώσει την παραγωγή τους στο μισό, και ο βαθμός χρησιμοποίησης του εργοστασιακού δυναμικού έχει υποχωρήσει κάτω του 66% εφέτος από 71% το 2009. Οι τιμές των ακινήτων υπεχώρησαν πέρυσι κατά 36% στην Αθήνα και κατά 37% στην Θεσσαλονίκη απ’ τα επίπεδα του 2008. Στα επαγγελματικά ακίνητα, η πτώσις των τιμών υπολογίζεται ακόμη μεγαλυτέρα. Εν τούτοις, οι φορολογούμενες «αντικειμενικές τιμές»των ακινήτων παραμένουν αμετάβλητες, προς δόξαν της φορομπηχτικής πολιτικής της Τρόϊκα και του κ. Στουρνάρα. Το 2013 επεβλήθησαν τρείς έκτακτοι φόροι ακινήτου περιουσίας αναδρομικώς, κατά παράβασιν του Συντάγματος (άρθρ.78 παρ.2) Σύμφωνα με την ΤτΕ, «η τεχνητή υπερφορολόγηση της ακινήτου περιουσίας οδηγεί σε περαιτέρω μη οροθολογική συμπίεση των τιμών των ακινήτων» εφέτος. Οι αρμόδιοι του υπουργείου Οικονομικών απεδείχθησαν ανεπίδεκτοι μαθήσεως των ελαστικοτήτων της ζητήσεως, όταν επέβαλον παρανοϊκούς φόρους εις ακίνητα και αυτοκίνητα. Ελάχιστες είναι οι μεταβιβάσεις ακινήτων στην κτηματαγορά εφέτος, ενώ 200.000 πινακίδες ΙΧ αυτοκινήτων κατετέθησαν στις εφορίες. Παρά την τρομακτική ύφεσι της Ελληνικής οικονομίας, ο πληθωρισμός του ευρώ συνέχισε ν’αυξάνεται την τετραετία 2009-13 στην χώρα μας, λόγω των υψηλών φόρων (23% ΦΠΑ), της ανατιμήσεως των καυσίμων και της πλήρους καρτελοποιήσεως της αγοράς, από των φαρμάκων μέχρις και των βιβλίων. Τα κέρδη των επιχειρήσεων εμειώθησαν την προηγηθείσα τριετία, και από το 2012 μετεβλήθησαν σε ζημίες που συνεχίζονται και εφέτος. Άνω των 30 εισηγμένων εταιριών διεγράφησαν από το Χρηματιστήριο Αθηνών . Η δημοσία κατανάλωσις διετηρήθη στα προ του 2009 επίπεδα, με την σπατάλη και την διαφθορά αμείωτες και τον αριθμό των απασχολουμένων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα άνω του ενός εκατομμυρίου. Το Ελληνικόν κράτος διεσύρθη διεθνώς ως failed state (αποτυχόν δημόσιον) [βλ.σχ.Economist,NYT,Bild,ΦΤ]. Παρά τα μέχρι τούδε «διασωστικά προγράμματα», το δημόσιον χρέος της κεντρικής κυβερνήσεως ηυξήθη στα 321 δις. ευρώ το 2013 από 304 το προηγούμενον έτος και στο 176% του ΑΕΠ από 157%. Η ΤτΕ σημειώνει σχετικώς: «Παρά τα εξαιρετικώς χαμηλά επιτόκια, η διαφορά επιτοκίων (της Ελλάδος με την ΟΝΕ) εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα επιβαρυντική 8

και λόγω της οικονομικής συρρίκνωσης. Το πρωτογενές πλεόνασμα αναμένεται να συμβάλλει στην αύξηση του δημοσίου χρέους…»! Στην πραγματικότητα, το Ακαθάριστον Δημόσιον Χρέος (ΑΔΧ) είναι ακόμη μεγαλύτερον, εάν ληφθή υπ’όψιν το χρέος της ΤτΕ (51,6 δις. ευρώ), των εμπορικών τραπεζών (70,7), των δημοσίων επιχειρήσεων και ΟΤΑ (19,5) ως και των υποχρεώσεων προς αμέσους επενδυτάς και θυγατρικών των επιχειρήσεων (7,3 δις. ευρώ).Οι τόκοι των δανείων αυτών (150 δις.ευρώ) υπολογίζονται εις 3 δις.ευρώ ετησίως, πέραν των καταβλητέων τόκων του ΔΧ ύψους 6 δις.ευρώ εφέτος και 25 των χρεωλυσίων. Συνολικώς, το ΑΔΧ ανέρχεται εις 417 δις. ευρώ ή 230% του ΑΕΠ. Τρία χρόνια ενωρίτερον ήταν 407 δις. ευρώ και 183% του ΑΕΠ.Το χρέος αυτό είναι αδιατήρηστον και αδύνατον να πληρωθή από μία συρρικνουμένη οικονομία ως η Ελληνική, άνευ δραστικής αναδιαρθρώσεως. Η εξυπηρέτησις του ΔΧ συνεπάγεται όχι μόνον πτώχεια, ανισότητα και κοινωνικό κλυδωνισμό, αλλά και πληθυσμιακή συρρίκνωσι του Ελληνικού λαού. Δυόμισυ εκατομμύρια άτομα στην Ελλάδα ευρίσκονται κάτω του ορίου της πτώχειας - σημαντικώς περισσότερα απ’ό,τι στις 28 χώρες της Ε.Ε. Το μέσο ετήσιο διαθέσιμο εισόδημα του συνόλου των νοικοκυριών στην Ελλάδα δεν υπερβαίνει σήμερον τις 15.000 ευρώ περίπου έναντι 18.000 το 2011. Το 35% του Ελληνικού πληθυσμού, δηλαδή 3,8 εκατομ.άτομα ευρίσκονται εις κατάστασιν «κοινωνικού αποκλεισμού». Δηλαδή ζούν με τεράστιες στερήσεις και δεν έχουν σταθερή εργασία. Το 50% των φτωχών στην Ελλάδα έχουν εισόδημα κάτω των 4.000 ευρώ ετησίως και το χάσμα μεγαλώνει. Η απογραφή του 2011 έδειξε μείωσι του πληθυσμού κατά 75.000 άτομα. Την τελευταία 5ετία, οι γεννήσεις στην Ελλάδα εμειώθησαν κατά 10%, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, από 118.302 το 2008 στις 100.980 το 2012. Η γεννητικότης ανά γυναίκα έχει μειωθή στο 1,42 ζώντων νεογνών ενώ ο μη παραγωγικός πληθυσμός έχει υπερβή το 20%. Η συνέχισις της τάσεως αυτής οδηγεί στην εξαφάνισι της Ελληνικής φυλής εις βάθος χρόνου. Ερωτώ: -Μήπως αυτό είναι το επιδιωκόμενον από τους ξένους επικυριάρχους και το ζητούμενον απ’τους ιθαγενείς μητραλοίας; -Μετά την πτώχευσι της Ελλάδος, ποία η αξία της παραμονής της χώρας μας στην Ευρωζώνη που τόσον ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Ελλάδα διαφημίζεται από τα Μέσα Μαζικής Επιβολής και τους μισθάρνους ευρωλάγνους;

Οικονομική Καταπίεσις κι’ εφέτος Tο 2014 οι πληρωμές τόκων του Δημ. Χρέους ανέρχονται εις 9 δις. ευρώ περίπου και των χρεωλυσίων εις 25. Τα ποσά αυτά αδυνατεί να εξυπηρετήσει η Ελληνική οικονομία. Αναμένεται όθεν περαιτέρω αφαίμαξις της καταναλώσεως και αύξησις των φόρων κατά 3,2 δις. ευρώ, που βεβαίως θα πλήξει την μεσαία τάξιν. Παρατηρείται εφέτος μία ελαφρά αισιοδοξία ανόδου του τουριστικού εισοδήματος, λόγω των πολιτικών προβλημάτων στον περίγυρο της Ελλάδος. Αλλ’ η άνοδος αυτή δεν επαρκεί γιά να συντηρήσει την αύξησι του εθνικού εισοδήματος. Χρειάζονται σημαντικές επενδύσεις, ιδιωτικές και δημόσιες, που διατηρούνται αναιμικές –ούτε η κατασκευή των 4 αυτοκινητοδρόμων δεν ξεκίνησε ακόμη– που η πολιτική δημοσιονομικής λιτότητος δεν επιτρέπει.

-Πόθεν λοιπόν μπορεί να προκύψει η αναστροφή της οικονομικής κάμψεως; Το μοναδικόν εργοτάξιο της χώρας, αυτό της κατασκευής του Μετρό Θεσσαλονίκης, διέκοψε τις εργασίες του λόγω οικονομικών προβλημάτων. Το πρώτο τρίμηνο του έτους παρήλθε, χωρίς κάν να προχωρήσουν οι αμφιλεγόμενες ιδιωτικοποιήσεις, λόγω και της Κοινοτικής γραφειοκρατίας και της ενδη-

Όροι δημοσίευσης άρθρων στην Νέα Πολιτική

μικής φαυλοκρατίας. Η περαιτέρω πτώσις του ΑΕΠ και εφέτος, παρά το χαμηλό σημείον αφετηρίας, είναι μάλλον βεβαία και εξ αιτίας των πολιτικών αβεβαιοτήτων, λόγω της περιπλοκής με τις ευρωεκλογές στο εσωτερικό και με τις κρίσεις στην Ουκρανία, Συρία, Αίγυπτο και Τουρκία. Η δικομματική κυβέρνησις έχει αποδυθή τώρα εις έναν απέλπιδα αγώνα δημοσίων σχέσεων και εξωραϊσμού της Ελληνικής πραγματικότητος, προκειμένου να πείσει την διεθνή και ιθαγενή κοινή γνώμη ότι «τα δύσκολα πέρασαν». Πρός τούτο χρησιμοποιεί παλαιά και εφθαρμένα στερεότυπα και μερικούς Αμερικανικούς νεολογισμούς. Αλλά «με φούμαρα δεν βάφεις αυγά», ως λέγει ο λαός μας. Το δημόσιον χρέος ανέρχεται την προσεχή 16ετία εις 322 δις. Ευρώ, εκ των οποίων οι τόκοι μόνον- 164 δις- αποτελούν περίπου ένα ολόκληρον καθαρό εθνικό προϊόν. Διά να εξυπηρετηθή το τεράστιον αυτό ποσόν, πρέπει ο Ελληνικός λαός να παύσει να συντηρείται επί δύο χρόνια – όπερ οξύμωρο. Η κρίσις, οικονομική και κοινωνική, θα παραταθή χωρίς έξοδο και θα εξοντώσει κυρίως την μεσαία τάξι, δηλαδή τον κορμό που στηρίζει την Ελλάδα, ο οποίος κοντεύει να λυγίσει.

-Να είναι τούτο συμπτωματικό; Εάν δεν αναστραφή συντόμως η φθίνουσα πορεία του Ελληνικού έθνους, η βλάβη θα καταστή ανήκεστος.

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

1. Τα αποστελλόμενα άρθρα θα πρέπει να είναι εντελώς πρωτότυπα, να μην έχουν δημοσιευθεί σε οποιοδήποτε τοπικό ή πανελλήνιο έντυπο, να μην έχουν αναρτηθεί σε οποιαδήποτε διαδικτυακή διεύθυνση και να μην αποτελούν μετάφραση ξένου κειμένου χωρίς να αναφέρεται το πρωτότυπο και χωρίς να έχει εξασφαλισθεί η σχετική άδεια.

2. Δεν δημοσιεύονται κείμενα με σοβαρά συντακτικά, γραμματικά, ορθογραφικά και εκφραστικά λάθη, τα αποστελλόμενα κείμενα θα πρέπει να είναι γλωσσικώς άρτια.

3. Δεν δημοσιεύονται κείμενα που εμπεριέχουν στοιχεία πολιτικής και κομματικής προπαγάνδας.

4. Δεν γίνονται αποδεκτά κείμενα που έχουν προηγουμένως ή ταυτοχρόνως υποβληθεί σε άλλα έντυπα.

5. Οποιοδήποτε κείμενο δημοσιευθεί στην ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ μπορεί να αναδημοσιευθεί σε άλλο έντυπο ή στο διαδίκτυο μόνον με μνεία της πηγής (ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΕΥΧΟΥΣ, ΜΗΝΑΣ, ΕΤΟΣ) και μετά την ανάρτηση του περιοδικού στην ιστοσελίδα του.

6. Μέγιστο μέγεθος άρθρων: 2000 λέξεις.

7. Η διεύθυνση διατηρεί το δικαίωμα να απορρίπτει ή να περικόπτει τα υποβαλλόμενα άρθρα και να μεταβάλλει τον τίτλο τους. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

9

Πώς και γιατί ανατράπηκε το ιδιοκτησιακό καθεστώς στο Σύνταγμα του 1975 και τι πρέπει να κάνουμε του Γεωργίου Κ. Μπήτρου

Σ

χεδόν δεν περνάει ημέρα που να μην ακούσουμε σε κάποιον τηλεοπτικό σταθμό ή να μην διαβάσουμε σε κάποια εφημερίδα ότι, στην Ελλάδα, η αστική τάξη, η οποία αποτελεί την σπονδυλική στήλη της δημοκρατίας, τείνει να εξαφανισθεί. Για να γίνεται αυτή η διαπίστωση τόσο συχνά και από τόσο έγκριτους σχολιαστές, θα πρέπει να δεχθούμε ότι αληθεύει, οπότε εύλογα προκύπτει το ερώτημα: γιατί φθάσαμε σε σημείο να κινδυνεύει η βάση της δημοκρατίας μας και τι πρέπει να γίνει, αν πρέπει να γίνει κάτι, σε επίπεδο συνταγματικής αναθεώρησης; Προκειμένου να τεκμηριώσω την απάντησή μου, ένα εύλογο σημείο εκκίνησης είναι η σκέψη ότι ίσως να συνέβη κάτι καταστροφικό στους θεσμούς που καθορίζουν τα κίνητρα, τα αντικίνητρα και τους περιορισμούς σε σχέση με την αξιοποίηση από τους πολίτες των ιδιοκτησιακών τους δικαιωμάτων, είτε αυτά αφορούν στα εισοδήματά τους εξ εργασίας και κεφαλαίου, είτε έχουν να κάνουν με την περιουσία τους. Συνεπώς, αφού οι νόμοι ψηφίζονται κατ’ εξουσιοδότηση του Συντάγματος και οι δικαστηριακές αποφάσεις και διοικητικές πρακτικές βασίζονται στους νόμους, οι γενεσιουργές αιτίες για τον αφανισμό της αστικής τάξης κατά την μεταπολίτευση πρέπει να βρίσκονται στις διατάξεις του Συντάγματος του 1975 σε σχέση με: α) την προστασία της ιδιοκτησίας, β) τους περιορισμούς στην αξιοποίηση από τους πολίτες των περιουσιακών τους δικαιωμάτων, και γ) τις προϋποθέσεις και τις διαδικασίες απαλλοτρίωσης από το κράτος των περιουσιακών δικαιωμάτων και των εξ αυτών προσόδων. Εάν δεχθούμε ως εύλογους αυτούς τους συλλογισμούς, τότε για να καταλάβουμε τι συνέβη πρέπει να δούμε αν και πώς άλλαξε το καθεστώς των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων μετά το 1974. Για τον σκοπό αυτό,

10

επαρκεί να συγκρίνουμε τις σχετικές διατάξεις των δύο Συνταγμάτων του 1952 και του 1975.

Οι αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς στο Σύνταγμα του 1975 Το Σύνταγμα του 1952 αναφέρεται στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας στο άρθρο 17, το οποίο παρατίθεται από τον Σβώλο (1972, 256) παρακάτω. Από την ανάγνωσή των 162 λέξεων που περιλαμβάνει, οδηγούμαστε σε δύο διαπιστώσεις. Η πρώτη είναι ότι ο συνταγματικός νομοθέτης, δεχόμενος το απαραβίαστο της ιδιοκτησίας, όριζε κατά τρόπο απολύτως σαφή, και επομένως βέβαιο, ότι: Κανένας πολίτης δεν μπορούσε να στερηθεί της ιδιοκτησίας του παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια. Η προς τούτο βούληση του δημοσίου, καθώς και οι λόγοι της δημόσιας ωφέλειας, έπρεπε να καθορίζονται με νόμο. Το δημόσιο έπρεπε αποδείξει την δημόσια ωφέλεια ενώπιον δικαστηρίου και πάντα με τον προσήκοντα τρόπο. Της στέρησης της ιδιοκτησίας έπρεπε να προηγηθεί πλήρης αποζημίωση. Προ της καταβολής της αποζημίωσης, ο ιδιοκτήτης διατηρούσε ακέραια όλα τα δικαιώματά του και δεν επιτρεπόταν το δημόσιο να προχωρήσει σε κατάληψη της ιδιοκτησίας περί της οποίας επρόκειτο. Το δημόσιο μπορούσε με ειδικούς νόμους να ρυθμίσει τους όρους εκμετάλλευσης διαφόρων μορφών δημόσιας ιδιοκτησίας, καθώς και θέματα σχετικά με επιτάξεις ιδιωτικής περιουσίας για τις ανάγκες των ενόπλων δυνάμεων σε περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης, ή για την αντιμετώπιση άμεσης κοινωνικής ανάγκης. η οποία θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Ελλάδα νο την δημόσια τάξη και υγεία. Η δεύτερη διαπίστωση είναι ότι ο συνταγματικός νομοθέτης, θεωρώντας ότι ο μέσος πολίτης διακατέχεται από οικονομικό ορθολογισμό, ο οποίος τον παρακινεί να χρησιμοποιεί την ιδιοκτησία του μόνο για το καλό του, και κατά συνέπεια εμμέσως για το καλό της πολιτείας, δεν επέβαλε κανέναν περιορισμό στους έμπρακτους και δυνητικούς τρόπους με τους οποίους οι πολίτες μπορούν να εκμεταλλευτούν τα ιδιοκτησιακά τους δικαιώματα. Αντιθέτως, στο Σύνταγμα του 1975 ο συνταγματικός νομοθέτης προχώρησε σε πλήρη ανατροπή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος. Αυτή η διαπίστωση προκύπτει όχι τόσο από το εύρος και τις λεπτομέρειες των ρυθμίσεων που εισήγαγε με τα άρθρα 17 και 106, τα οποία παρατίθεται αυτούσια πιο κάτω, επίσης από τον Σβώλο (1972, 298-299, 353-354), όσο από την ασάφεια, και συνεπώς αβεβαιότητα, των περιορισμών που επέβαλε αφ’ενός στην κατοχή περιουσίας από τους πολίτες και αφ’ετέρου στη χρήση της. Στον κατάλογο που ακολουθεί, συνοψίζω τις κυριώτερες νέες ρυθμίσεις που εισήχθηκαν με τα άρθρα αυτά, τα οποία είναι ίσως σκόπιμο να επισημανθεί ότι περιλαμβάνουν 906 λέξεις: Η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Κράτους (17,1). Τα δικαιώματα που απορρέουν από την ιδιοκτησία δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος (17,1). Η αποζημίωση που ορίστηκε καταβάλλεται υποχρεωτικά το αργότερο μέσα σε ενάμισι έτος από την δημοσίευση της απόφασης … διαφορετικά η απαλλοτρίωση αίρεται αυτοδικαίως (17, 4). Στην απόφαση κήρυξης της απαλλοτρίωσης πρέπει να δικαιολογείται ειδικά η δυνατότητα κάλυψης της δαπάνης αποζημίωσης (17, 2). Νόμος μπορεί να ορίσει ότι για την εκτέλεση έργων με προφανή κοινή ωφέλεια υπέρ του δημοσίου, …, επιτρέπεται να διανοιχθούν υπόγειες σήραγγες στο επιβαλλόμενο βάθος, χωρίς αποζημίωση, υπό τον όρο ότι δεν θα παραβλάπτεται η συνήθης εκμετάλλευση του υπερκείμενου ακινήτου (17.7). Για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος, το Κράτος προγραμματίζει και συντονίζει την οικονομική δραστηριότητα στην χώρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας (106, 1). Η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

ται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας. (106, 2). Μπορεί να ρυθμίζονται με νόμο τα σχετικά με την εξαγορά επιχειρήσεων ή την αναγκαστική συμμετοχή σ’ αυτές του Κράτους …, εφ’όσον οι επιχειρήσεις αυτές έχουν χαρακτήρα μονοπωλίου ή ζωτική σημασία για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου, ή έχουν ως κύριο σκοπό την παροχή υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο (106, 3). Για την εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την προστασία του γενικού συμφέροντος, το Κράτος προγραμματίζει και συντονίζει την οικονομική δραστηριότητα στην χώρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη όλων των τομέων της εθνικής οικονομίας (106, 1). Η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται εις βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονομίας. (106, 2). Μπορεί να ρυθμίζονται με νόμο τα σχετικά με την εξαγορά επιχειρήσεων ή την αναγκαστική συμμετοχή σ’ αυτές του Κράτους …, εφ’ όσον οι επιχειρήσεις αυτές έχουν χαρακτήρα μονοπωλίου ή ζωτική σημασία για την αξιοποίηση των πηγών του εθνικού πλούτου, ή έχουν ως κύριο σκοπό την παροχή υπηρεσιών στο κοινωνικό σύνολο (106, 3). Από όλες τις ανωτέρω διατάξεις, αλλά ιδιαίτερα αυτές που αναφέρονται στους αριθμούς 2, 6, 7, και 8, συνάγεται ότι ο συνταγματικός νομοθέτης το 1975 αποσκοπούσε στην κατάργηση της αστικής οργάνωσης του κράτους και στην εγκαθίδρυση ενός άλλου καθεστώτος. Ενός καθεστώτος όπου οι πολίτες αυτοελέγχονται αν με την χρήση των ιδιοκτησιακών τους δικαιωμάτων προάγουν το «γενικό συμφέρον», την «εθνική οικονομία», τον «εθνικό πλούτο», το «κοινωνικό σύνολο» και άλλες παρόμοιες ασαφείς και απροσδιόριστες έννοιες, οι οποίες κληροδοτήθηκαν στις Δυτικές κοινωνίες από τις Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες της Ανατολικής Ευρώπης και της Σοβιετικής Ένωσης. Διαφορετικά, οι πολίτες κινδυνεύουν κάθε στιγμή να βρεθούν αντιμέτωποι με τα ρόπαλο των διαχειριστών της εξουσίας και να αναγκαστούν σε αποξένωση από την περιουσία τους ή εθνικοποίηση των επιχειρήσεών τους. Εκτός από τις ανωτέρω ρυθμίσεις, οι οποίες είναι άμεσες με την έννοια ότι αναφέρονται κατ’ ευθείαν στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας και τις χρήσεις του, το Σύνταγμα του 1975 εισήγαγε και πλείστες όσες άλλες 11

ρυθμίσεις, με τις οποίες έμμεσα η άσκηση των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων εκ μέρους των πολιτών περιορίστηκε δραστικά. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιων ρυθμίσεων είναι τα ακόλουθα: Απαλείφθηκε η διάταξη του Συντάγματος του 1952 με την οποία απαγορευόταν ρητά η απεργία εκ μέρους των δημοσίων υπαλλήλων. Επιτράπηκε η ίδρυση «αναγκαστικών συνεταιρισμών ατόμων υπέρ του δημοσίου συμφέροντος» Προβλέφθηκε η παροχή κρατικής συμπαράστασης του συνδικαλισμού και των πάσης μορφής συντεχνιακών ενώσεων. Οι ατομικές συμβάσεις εργασίας καταργήθηκαν και αντικαταστάθηκαν από συλλογικές σε επίπεδο κλάδου ή χώρας. Κλπ., κλπ. Για να γίνει κατανοητή η καταλυτική επίδραση των πιο πάνω ρυθμίσεων στα ιδιοκτησιακά δικαιώματα, ας πάρουμε για παράδειγμα την κατάργηση της συνταγματικής απαγόρευσης των δημόσιων υπαλλήλων να απεργούν. Ακόμη και όταν παρακρατούνται οι αμοιβές τους, όταν οι δημόσιοι υπάλληλοι κατέρχονται σε απεργία, αναγκαστικά οι υποθέσεις των πολιτών που συναλλάσσονται μαζί τους ετεροχρονίζονται. Αλλά το πλέον πολύτιμο ιδιοκτησιακό δικαίωμα των πολιτών είναι το δικαίωμα στον χρόνο τους, οπότε όταν οι υποθέσεις τους ετεροχρονίζονται με υπαιτιότητα των δημόσιων υπαλλήλων, οι πολίτες ζημιώνονται. Γι’ αυτό, είτε οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν πρέπει να έχουν το δικαίωμα να απεργούν, είτε το δημόσιο πρέπει να αποζημιώνει τους πολίτες που ζημιώνονται όταν οι δημόσιοι υπάλληλοι απεργούν. Ελλείψει της τελευταίας προϋπόθεσης, είναι προφανές ότι, με την κατάργηση της απαγόρευσης των δημόσιων υπαλλήλων να απεργούν, το Σύνταγμα του 1975 περιόρισε σημαντικά τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα των πολιτών στον χρόνο τους και στην περιουσία τους. Με ανάλογη επιχειρηματολογία είναι εύκολο να τεκμηριωθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και των υπόλοιπων συνταγματικών ρυθμίσεων που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Υπό το φως των ανωτέρω διαπιστώσεων προκύπτει, μεταξύ των άλλων, ένα ερώτημα, το οποίο με απασχόλησε ερευνητικά για αρκετά χρόνια. Το ερώτημα αυτό είναι: ποιός ή ποιοί επινόησαν την αλλαγή του αστικού καθεστώτος το 1975 και πώς κατάφεραν να την επιβάλουν τυπικά και σε μεγάλο βαθμό ουσιαστικά, με συνέπεια η χώρα να μπει σε πορεία οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής πτώχευσης; Η απάντηση στην οποία οδηγήθηκα βρίσκεται διατυπωμένη σε δύο δημοσιεύσεις [ Μπήτρος, Καραγιάννης, 2011α, 2011β].

12

Ιδιαίτερα από την δεύτερη πηγή, η απάντηση συνοψίζεται στα ακόλουθα. «Τρία άτομα που επηρέασαν θεμελιακά τις εξελίξεις σ’ αυτήν την κατεύθυνση ήταν οι Ξενοφών Ζολώτας, Κωνσταντίνος . Τσάτσος και Παναγής Παπαληγούρας, ενώ ένα τέταρτο, ο Άγγελος Αγγελόπουλος, επέδρασε έμμεσα. Αυτοί, με τις ιδέες και τις προτάσεις που διατύπωσαν, καθώς και τις πολιτικές μέσα από τις οποίες τις προώθησαν από τα ανώτατα αξιώματα που κατέλαβαν, ευθύνονται για τις αρνητικές συνέπειες που συνεπάγεται για την κοινωνία και την οικονομία το καθεστώς που διαμορφώθηκε, το οποίο είναι τύποις φιλελεύθερο αλλά ουσιαστικά σοσιαλιστικό. Κομβικός στην ανατροπή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος στο Σύνταγμα του 1975 ήταν ο ρόλος που έπαιξε ο Κ. Τσάτσος, ως πρόεδρος της επιτροπής που το συνέταξε. Τα άρθρα 17 και 106 απηχούν πλήρως τις απόψεις του, όπως τις διατύπωσε στο πιο κάτω εδάφιο: «Η θέση απέναντι στον θεσμό της ατομικής ιδιοκτησίας και δη των μέσων παραγωγής θεωρείται το βασικό θέμα που διακρίνει την κοινωνική πολιτική του δυτικού και του ανατολικού κόσμου, και από το οποίο απορρέουν όλες οι άλλες διαφορές των οικονομικών των συστημάτων. Σύμφωνα με όσα εκθέσαμε, η θεωρητική αλήθεια γύρω από τον θεσμό της ιδιοκτησίας βρίσκεται με το μέρος των ανατολικών… Σήμερα η ιδιοκτησία θεωρείται απλώς μια κοινωνική λειτουργία, ακόμη και στις χώρες που την προστατεύουν συνταγματικά, καθώς και με πλήθος διατάξεις του ιδιωτικού δικαίου… Σήμερα η ιδιοκτησία είναι απλώς ένας θεσμός χρήσιμος και επεκτείνεται όσο εκτείνεται η χρησιμότητά του». [Τσάτσος, 1965, σ.207). Όσον αφορά τις τελευταίες δύο προτάσεις, αξίζει να αναφερθεί ότι ο Κ. Τσάτσος είχε υποστηρίξει ήδη από παλαιότερα ότι: α) η πολιτική εξουσία όχι μόνον είναι η πηγή της ατομικής ιδιοκτησίας, αλλά επιπλέον ότι η πολιτική εξουσία πρέπει να την διαθέτει στους πολίτες, έτσι ώστε «η δημιουργικότητα του κοινωνικού συνόλου να φθάσει στην μεγαλύτερη απόδοση» (1965, 200), και β)τις θέσεις του αυτές τις διατήρησε τουλάχιστον μέχρι την επανέκδοση του σχετικού βιβλίου του το 19751, δηλαδή όταν περατωνόταν υπό την καθοδήγησή του το Σύνταγμα του 1975. Μερικοί αναγνώστες ίσως θεωρήσουν ότι οι απόψεις που διατύπωσα ανωτέρω είναι υπερβολικές. Δεδομένου ότι μιλάμε για το παρελθόν, έχω πλήρη συναίσθηση ότι οι απόψεις μου θα υποστούν διά μέσου του χρόνου την σκληρή βάσανο των ερευνητών της μετα1

Βλ.Τσάτσος, 1975, 221-30. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Ελλάδα πολεμικής οικονομικής ιστορίας της χώρας μας. Αλλά προσωπικά δεν έχω καμμιά πρόθεση να θίξω την ακεραιότητα ή την φιλοπατρία που διέκρινε εν ζωή τα εν λόγω πρόσωπα. Με ενδιέφεραν και επικεντρώθηκα στις ιδέες τους, στις πολιτικές με τις οποίες τις προώθησαν, και στα αποτελέσματα που ζούμε σήμερα. Επιπλέον, και άλλοι σημαίνοντες σχολιαστές έχουν καταλήξει στις ίδιες, αν όχι σε αυστηρότερες, εκτιμήσεις. Γι’ αυτό θα κλείσω με μερικές επιλεκτικές αναφορές από την σχετική βιβλιογραφία.

Μαρτυρίες τρίτων Καζάκος (2007, 47-9): Από την ανάλυση που παραθέτει, οδηγούμεθα στο συμπέρασμα ότι ουσιαστικά από το 1975 και μετά τα περιουσιακά δικαιώματα των Ελλήνων καταργήθηκαν. Μαυρογορδάτος (1988, 138): Με ύφος πρόδηλα αρνητικό αποφαίνεται ότι: «Ποτέ πριν δεν είχε δείξει μια συντηρητική αστική κυβέρνηση τέτοια περιφρόνηση για το απαραβίαστο της ατομικής ιδιοκτησίας.» Μάνος (2006): Από ομιλία που έκανε στον Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών και είχε την καλοσύνη να θέσει υπ’ όψιν μου: «Το άρθρο 106, όπως είναι διατυπωμένο, είναι το θεμέλιο του κρατικού παρεμβατισμού στην οικονομία. Είναι ένα άρθρο που θα είχε ενδεχομένως θέση σε μια πολιτεία που θα είχε ως ευαγγέλιο τις δοξασίες του Λένιν. Η πρότασή μου στηρίζεται σε όσα προέβλεπε για την σχέση κράτους και οικονομίας το Ευρωσύνταγμα, που επικυρώθηκε σχεδόν ομοφώνως από την Ελληνική Βουλή πριν από έναν περίπου χρόνο. … Η Νέα Δημοκρατία δεν προτείνει την αναθεώρηση του άρθρου 106. .... Το ζητούμενο και πάλι είναι να πεισθεί να χαρακτηρίσει στο σύνολό του το άρθρο 106 ως αναθεωρητέο.» Χατζηβασιλείου (2010, 306, 327-8, 331,341,347355,477-8,481,501-3,506-7): Από την έρευνά του στα ιστορικά αρχεία προκύπτει ότι οι πεποιθήσεις του Καραμανλή και των κύριων συνεργατών του ήταν διαχρονικά συνεπείς με τις ιδεολογικές επιδιώξεις της Σοσιαλιστικής Ένωσης Ελλάδος, της οποίας ήταν ιδρυτικά μέλη, και αποσκοπούσαν: στον κεντρικό προγραμματισμό της οικονομίας, στην κρατικοποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, στην ίδρυση κρατικών μονοπωλιακών επιχειρήσεων σε κλάδους της οικονομίας, όπως οι τηλεπικοινωνίες, οι μεταφορές και η ενέργεια, στην μεγαλύτερη δυνατή διείσδυση της κρατικής επιχειρηματικότητας και διοίκησης στην οικονομία γενικά, στην εκ των άνω εποπτεία και καθοδήγηση της παιδείας κ.λπ. Γι’αυτό, ίσως, ενώ από την μια μεριά με το «Ανήκομεν εις τηνΔύσιν» και με την αίτηση για πλήρη ένταξη ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

στην τότε ΕΟΚ διαβεβαίωνε τους Δυτικούς ότι δεν σκόπευε η χώρα να αλλάξει στρατόπεδο, από την άλλη, με το Σύνταγμα του 1975, την κρατικοποίηση του συγκροτήματος του Σ. Ανδρεάδη, τις κρατικοποιήσεις άλλων μεγάλων επιχειρήσεων, κλπ., διαμήνυε στους δυσαρεστημένους συντρόφους του της Σοσιαλιστικής Ένωσης ότι ήταν αποφασισμένος να προχωρήσει στο δρόμο που χάραξαν πριν τρεις δεκαετίες. Αν κάποιος ενδιαφερθεί να μάθει πόσους και ποιούς κλάδους της οικονομίας ήλεγχε το κράτος μέσω του τραπεζικού συστήματος τότε, είμαι βέβαιος ότι θα συμφωνήσει μαζί μου ότι η κατηγορία της «σοσιαλμανίας» εύλογα αποδόθηκε στις κυβερνήσεις της ΝΔ την περίοδο 1974-1981.

Συμπέρασμα και πρόταση Η χώρα μας είναι ενσωματωμένη και οραματίζεται να παραμείνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης. Για τον σκοπό αυτόν, επιβάλλεται η ταχύτερη δυνατή επιστροφή σε ένα ξεκάθαρο αστικό ιδιοκτησιακό καθεστώς. Προτείνω είτε την επιστροφή στο άρθρο 17 του Συντάγματος του 1952, είτε την αντιγραφή των σχετικών διατάξεων από το σύνταγμα κάποιας δυτικής χώρας, είτε την αποδοχή του πλαισίου για τις σχέσεις μεταξύ κράτους και οικονομίας που εμπεριέχεται στο Ευρωσύνταγμα, το οποίο έχει ψηφιστεί από την Ελληνική Βουλή.

Αναφορές

Καζάκος, Π. (2007), Αναθεώρηση του Συντάγματος και Οικονομία: Δοκίμιο Οικονομικής Ανάλυσης των Συνταγματικών Επιλογών, εκδόσεις Παπαζήσης. Μάνος, Σ., Ομιλία στο ΣΕΒ για το Σύνταγμα, 11/07/2006. Μαυρογορδάτος, Γ. (1988) Μεταξύ Πιτυοκάμπτη και Προκρούστη: Οι Επαγγελματικές Οργανώσεις στη Σημερινή Ελλάδα, εκδόσεις Οδυσσέας. Μπήτρος, Γ. Κ, Καραγιάννης, Α. Δ. (2011α)Δημιουργική Κρίση σε Οικονομία και Δημοκρατία με παράδειγμα την Σύγχρονη Ελλάδα, εκδόσεις Παπαζήσης.

(2011β) «Οι σοσιαλιστικές καταβολές του χ-φιλελευθερισμού στην Ελλάδα», Επιστήμη και Κοινωνία, 28, Χειμώνας 20112012, εκδόσεις Σάκουλας. Σβώλος, Α. (1972), Τα Ελληνικά Συντάγματα 1822-1975,1986, εκδόσεις Στοχαστής. Τσάτσος, Κ. (1965) Πολιτική: Θεωρία Πολιτικής Δεοντολογίας, χωρίς εκδοτικό οίκο. Τσάτσος, Κ. (1975) Πολιτική: Θεωρία Πολιτικής Δεοντολογίας, 2η εκδ. βελτιωμένη, Οι Εκδόσεις των Φίλων. Χατζηβασιλείου Ε. (2010) Ελληνικός Φιλελευθερισμός: Το ριζοσπαστικό ρεύμα, 1932-1979, εκδόσεις Πατάκης.

13

Η αφετηρία, οι αξίες και τα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης του Γιάννη Μαρίνου

Δημοσιογράφου, τέως Ευρωβουλευτή

Ε

ν όψει των Ευρωεκλογών, έκρινα χρήσιμο να ενημερώσω τους νεώτερους και να υπενθυμίσω στους παλαιότερους πώς ξεκίνησε και σε ποιές αρχές και αξίες θεμελιώθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι θα καταλάβουμε καλύτερα πού βαδίζει, ποιό είναι το μέλλον της και ποιά είναι επιτέλους τα όριά της. Γιατί, όσο και αν ακούγεται περίεργο, κανένας από τους Ευρωπαίους ηγέτες και τους συνηγόρους της Ευρωπαϊκής ιδέας δεν μπορεί να σας απαντήσει με σαφήνεια και κατηγορηματικά, ποιά είναι επιτέλους τα όρια της Ενωμένης Ευρώπης. Μίας Ευρωπαϊκής Ένωσης που ξεκίνησε από έξη κράτη και ήδη τα μέλη της έχουν φθάσει τα 28. Και κανείς δεν αποτολμά να σας πει ποιά μπορεί να είναι η συνέχειά της. Ή μάλλον ο καθένας έχει και την δική του απάντηση. Ας αρχίσουμε από το πώς ξεκίνησε η ιδέα για την Ένωση της Ευρώπης. Στον αυτοκράτορα Καρλομάγνο αποδίδουν την πρώτη προσπάθεια δημιουργίας της Ενιαίας Ευρώπης, που επιδιώχθηκε πότε με το ξίφος και πότε με την διπλωματία. Το 800 μετά Χριστόν στέφθηκε από τον Πάπα αυτοκράτορας των Φράγκων και της Ευρώπης. Επρόκειτο για εφήμερη προσπάθεια. Στην νεώτερη εποχή, προβάλλουν, ως κορυφαίοι Ευρωπαϊστές, κυρίως ο Βίκτωρ Ουγκώ, ο Αριστίντ Μπριάν και ο Ουίνστον Τσώρτσιλ. Ατυχώς, εμείς οι Έλληνες, αγνοούμε ότι ο πρώτος Ευρωπαίος πολιτικός που πρότεινε την ένωση της Ευρώπης ήταν ο Ιωάννης Καποδίστριας. Την εισηγήθηκε ως υπουργός Εξωτερικών της Τσαρικής Ρωσσίας στο περίφημο συνέδριο της Βιέννης το 1815, μετά την ήττα του Ναπολέοντα. Με βάση την Ιερά Συμμαχία τους, οι τότε συμμαχικές δυνάμεις χάραξαν σύνορα, αναγνώρισαν κράτη και ρύθμισαν τις σφαίρες επιρροής τους. Το

14

να αποκρύπτουν σήμερα τον ρόλο του Καποδίστρια οι Δυτικοευρωπαίοι κατανοείται, έστω και αν δεν συγχωρείται. Βλέπετε, ο προτείνων ήταν Ρώσσος και Έλληνας. Το να τον αγνοούν, όμως, και οι Έλληνες, δείχνει πόσο η ιστορία μας και οι αντιλήψεις μας προσδιορίζονται από ξένες επιρροές και συμφέροντα και πόσο περιφρονούμε εαυτούς και την πολυχιλιετή και γεμάτη προσφορά ιστορία του γένους και του τόπου μας. Ας σημειωθεί ότι ο Καποδίστριας εκπόνησε το ομοσπονδιακό σύνταγμα της Ελβετίας μετά την απελευθέρωσή της από τα στρατεύματα του Ναπολέοντα, και αυτό αποτέλεσε, κατά κάποιον τρόπο, το πρότυπο του σχεδίου της Συνταγματικής Συνθήκης, που έστω και κολοβή συμφωνήθηκε πρόσφατα από τα 27 κράτη μέλη της Ε.Ε. Οι Ελβετοί, πάντως, τιμούν τον Καποδίστρια με δύο αγάλματά του, στην Ζυρίχη και στην Γενεύη, αν θυμάμαι καλά. Εμείς, ως γνωστόν, τον δολοφονήσαμε. Η ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης προέκυψε, αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ως διέξοδος στους μέχρι τότε συνεχείς πολέμους μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών. Σκέφθηκαν: Αντί να αλληλοσφαζόμαστε για το ποιός θα έχει περισσότερο ζωτικό χώρο, οικονομικό όφελος και κυριαρχική ισχύ, γιατί να μην ενώσουμε τις χώρες μας και να εναρμονίσουμε από κοινού τα συμφέροντά μας; Έτσι, συνεργαζόμενοι, θα επιτύχουμε όλοι μαζί μια ισχυρή οικονομία και πολιτική παρουσία και πορεία στην παγκόσμια σκηνή, ήταν το σκεπτικό τους. Απόλυτα σωστό. Και δικαιώθηκε. Διότι, έκτοτε, η Ευρώπη ζει μιάν αδιατάρακτη περίοδο ειρήνης και σταθερά αυξανόμενης ευημερίας, αλλά με πολλές και αυξανόμενες αδυναμίες και προβλήματα, που, για κάποιους, απειλούν και την ίδια την υπόστασή της. Την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης διατύπωσε ως πολιΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Ευρώπη τική πρόταση ο Γάλλος διανοητής Ζαν Μονέ, την υιοθέτησε και την προώθησε ο τότε Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν και υλοποιήθηκε, με πρώτο πυρήνα της την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινοπραξίας Άνθρακα και Χάλυβα, στις 18 Απριλίου 1951. Ιδρυτικά μέλη ήταν η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο. Έξι χώρες. Η επιτυχία του εγχειρήματος της κοινοπραξίας αυτής οδήγησε, μετά έξι χρόνια, στην ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, της άλλοτε πασίγνωστης ΕΟΚ ή Κοινής Αγοράς. Η σχετική Συνθήκη της Ρώμης υπογράφηκε στις 25 Μαρτίου 1957. Έχει σημασία να δούμε προσεκτικώτερα ποιοί ήταν οι πρωταγωνιστές αυτού του κοσμοϊστορικού γεγονότος. Και από το σημείο αυτό θα αρχίσω να αναφέρω στοιχεία και γεγονότα, κάποια από τα οποία είναι μάλλον άγνωστα. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι «απαγορευμένη» και η αναφορά τους. Στην ένωση της Ευρώπης έπαιξε, κυρίως, ρόλο, η σχετική βούληση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Οι Αμερικανοί πίεσαν για την ένωση για δύο κυρίως λόγους: α) Διότι πλήρωσαν πολύ ακριβά σε αίμα και χρήμα την αλληλοσφαγή των Ευρωπαίων, καθώς χρειάστηκε να επέμβουν στρατιωτικά και στον Α΄ και στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Η σωτήρια επέμβασή τους χρειάστηκε δύο φορές για να βάλουν τέλος στην ευρωπαϊκή αιματοχυσία και στην παρ’ ολίγο κυριαρχία της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας σε ολόκληρη την γηραιά ήπειρο και β) διότι ήδη, την πρόσκαιρη συμμαχία των Δυτικών Συμμάχων με την Σοβιετική Ένωση κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, διαδέχθηκε πολύ σύντομα ο Ψυχρός Πόλεμος και η παγκόσμια ιμπεριαλιστική αναμέτρηση μεταξύ των δύο πυρηνικών υπερδυνάμεων. Οι ΗΠΑ ενθάρρυναν πιεστικά τους Ευρωπαίους να ενωθούν, για να εμποδιστεί η περαιτέρω διείσδυση της Σοβιετικής κυριαρχίας σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Και το πέτυχαν οικονομικά με το Σχέδιο Μάρσαλ, που οδήγησε στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, και στρατιωτικά με το ΝΑΤΟ, στην Ατλαντική Συμμαχία. Το δεύτερο στοιχείο που επιμελώς αποσιωπάται από τους αναλυτές της διαδικασίας προς την ολοκλήρωση του εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ενοποίησης, είναι το σε ποιές αρχές και αξίες βάσισαν την πρωτοβουλία τους οι ιδρυτές της. Να τις θυμηθούμε και να τους θυμηθούμε: πρώτα–πρώτα οι προαναφερθέντες πιστοί χριστιανοί Μονέ και Σουμάν και φυσικά ο Γάλλος ηγέτης στρατηγός Ντε Γκώλ, που είχε ως σύμβολό του τον γνωστό σταυρό της Ιωάννας της Λωραίνης (Ζαν Ντ’ Αρκ). Ήταν επίσης οι Χριστιανοδημοκράτες ηγέτες της Γερμανίας Κόνραντ Αντενάουερ και της Ιταλίας Ντε Γκάσπερι, καθώς και ο καθολικός Βέλγος σοσιαλιΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

στής Ανρί Σπάακ. Είχε προηγηθεί, αμέσως μετά τον πόλεμο, η ιστορική πρώτη συνάντηση των ηγετών της Γαλλίας και Γερμανίας Ντε Γκώλ και Αντενάουερ. Τότε, με οδηγό την χριστιανική αγάπη προς τον πλησίον και το αγαπάτε και τους εχθρούς υμών, επικύρωσαν την συμφιλίωση των δύο παραδοσιακά εχθρικών χωρών στον περίφημο καθεδρικό ναό της Ρεμς στην Γαλλία, όπου και προσευχήθηκαν από κοινού. Οι ιδρυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης διακήρυσσαν ότι το όραμά τους για την Ενωμένη Ευρώπη στηρίζεται στις αξίες της χριστιανικής πίστης (την συμφιλίωση, την ειρηνική συνύπαρξη, την αγάπη προς τον πλησίον, την αλληλεγγύη). Τότε, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι σοσιαλιστές και φυσικά οι κομμουνιστές αλλά και οι ακροδεξιοί, απέρριπταν αυτό το όραμα. Οι κομμουνιστές και οι ακροδεξιοί το απορρίπτουν και σήμερα. Θα προσθέσω και κάτι πολύ σημαντικό, που έχει επιμελώς αγνοηθεί από την μνήμη της ιστορίας, και νομίζω ότι δεν αναφέρεται πιά σε κανένα επίσημο κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχει, γενικά, η εντύπωση, ότι ο γνωστός κύκλος με τα αστέρια στην επίσημη σημαία της άλλοτε ΕΟΚ και σήμερα Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντιστοιχούσε προς τον αριθμό των κρατών μελών της, όπως συμβαίνει με την αστερόεσσα των Ηνωμένων Πολιτειών. Πρόκειται για πλάνη, αφού τα αστέρια της Ευρωπαϊκής σημαίας είναι 12, ενώ η ΕΟΚ ξεκίνησε με έξι κράτη μέλη και σήμερα αριθμεί 28. Η αλήθεια είναι ότι εκείνοι που σχεδίασαν την σημαία και που οριστικοποιήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου του 1955, την εμπνεύσθηκαν από την Αποκάλυψη του Ευαγγελιστή Ιωάννη, και συγκεκριμένα από την εξής φράση: «Και σημείον μέγα ώφθη εν τω ουρανώ. Γυνή περιβεβλημένη τον ήλιον και η σελήνη υποκάτω των ποδών αυτής, και επί της κεφαλής αυτής στέφανος αστέρων δώδεκα, και εν γαστρί έχουσα, και κράζει ωδίνουσα και βασανιζομένη τεκείν». Μία σπάνια εικόνα της Παναγίας με φωτοστέφανο από 12 αστέρια υπάρχει στον ναό της Αγίας Ειρήνης στην Αθήνα (οδός Αιόλου). Ο καθηγητής της Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ Π. Τζαμαλίκος, που ερεύνησε επιμελώς το θέμα, μας υπενθυμίζει: «Η λογική και ο συμβολισμός της ευρωπαϊκής σημαίας δεν είναι άλλος από εκείνη των πιστών Χριστιανών που οραματίστηκαν την Ένωση και υπογραμμίζει τον θρησκευτικό χαρακτήρα και το κοινό πολιτιστικό υπόβαθρο των κρατών που συνέστησαν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα». Ο τότε Ιρλανδός πρόεδρος των υπουργών Εξωτερικών του Συμβουλίου της Ευρώπης Λίαμ Κόσγκρέϊβ, υψώνοντας την σημαία αυτήν στο Στρασβούργο στις 13-12-1955, είπε: «Το 12 είναι το σύμβολο της πληρότητας και της απλότητας, έτσι όπως πρέπει να είναι η ενότητα των λαών μας. Να κυ15

ματίζει επί μακρόν, ελεύθερα και ειρηνικά, με την ευλογία του Θεού». Και όπως σχολιάζει ο καθηγητής Τζαμαλίκος: «Ήταν η εποχή που οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ηγέτες αναφέρονταν στον Θεό. Σε αντίθεση με το σήμερα, όπου στον Θεό αναφέρονται μόνον οι Αγιατολλάχ, οι Ταλιμπάν και ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Στην Ευρώπη ο Θεός είναι απαγορευμένος από τον δημόσιο πολιτικό λόγο» ( Περιοδικό Πανεπιστημιούπολη, 2003). *** Στο ξεκίνημά της, η Ευρωπαϊκή Ένωση απαρτιζόταν από τις έξι χώρες που προανέφερα (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Βέλγιο και Λουξεμβούργο). Η Βρεταννία, η οποία δεν ήθελε να επιτύχει το εγχείρημα, επί χρόνια ποικιλόμορφα μποϋκοτάριζε την Κοινότητα, φθάνοντας να πρωτοστατήσει στην δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών ως καλύτερη λύση, αλλά χωρίς επιτυχία. Τελικά, φοβούμενη μήπως μείνει εκτός του Ευρωπαϊκού γίγνεσθαι, αλλά και για να μπορέσει να το κατευθύνει κατά τα συμφέροντά της, αποφάσισε το 1973 να ενταχθεί στην ΕΟΚ μαζί με την Δανία και την Ιρλανδία. Στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, των εννέα πια, εντάχθηκε το 1981 και η Ελλάδα ως δέκατο μέλος. Μετά πέντε χρόνια, το 1986, η ΕΟΚ διευρύνθηκε ακόμα περισσότερο με την ένταξη της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Μετά 10 χρόνια, το 1996, τρεις ακόμα χώρες (Αυστρία, Σουηδία και Φινλανδία) συγκρότησαν την ΕΟΚ των 15, ενώ με την Δυτική Γερμανία ενώθηκε και η Ανατολική, για να αναδείξουν από κοινού την Ομοσπονδιακή Γερμανία στην μεγαλύτερη ευρωπαϊκή χώρα σε πληθυσμό και την πρώτη ευρωπαϊκή οικονομική δύναμη. Ήδη, η ασταμάτητη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης παίρνει πια ηπειρωτικές διαστάσεις. Αποκτά το 1999 ενιαίο νόμισμα, που το υιοθετούν έντεκα χώρες, μαζί με την Ελλάδα, και παίρνει άλλην υφή και προσανατολισμό. Γίνεται πολύ μεγάλη. Με πλήθος από αρκετά ετερόκλητους λαούς, δυσκίνητη, με τεράστιες ανισότητες, πολυδιάστατη, με πολυέξοδη και σπάταλη γραφειοκρατία και με αδυναμία λήψεως ομόφωνων αποφάσεων. Η κατάσταση επιδεινώνεται, καθώς αποφασίζεται και η περαιτέρω διεύρυνσή της με την ένταξη οκτώ ακόμα χωρών (Εσθονίας, Λετονίας, Λιθουανίας, Ουγγαρίας, Πολωνίας, Σλοβακίας, Σλοβενίας, Τσεχίας, Μάλτας και Κύπρου). Μετά τρία χρόνια εντάσσονται η Βουλγαρία και η Ρουμανία. Και πρόσφατα η Κροατία. Έτσι, ο κολοσσός αυτός αντιμετωπίζει πιά πλήθος δυσλειτουργιών και αδιεξόδων. Είναι δύσκολες έως αδύνατες οι αποφάσεις τους, τεράστια τα συγκρουόμενα συμφέροντα και οι ανισότητες. Ως μόνη διέξοδος θεωρήθηκε η έγκριση μίας Συνταγματικής Συνθήκης, που θα δεσμεύει ως Κα16

ταστατικός Χάρτης όλες τις χώρες μέλη και θα προωθεί πέραν της οικονομικής και την πολιτική ένωση, που εξακολουθεί να μην υφίσταται. Το λεγόμενο Σύνταγμα εν τούτοις δεν εγκρίθηκε από όλες τις χώρες. Στην Γαλλία και την Ολλανδία αποδοκιμάστηκε με δημοψηφίσματα, ενώ η Βρεταννία, παρά την ειδική ευνοϊκή μεταχείρισή της, αρνείται στην ουσία να το αποδεχθεί, μολονότι το είχε προσυπογράψει η κυβέρνησή της. Επίσης, θεωρείται βέβαιο ότι, αν γίνει δημοψήφισμα στην Βρεταννία, το Σύνταγμα θα απορριφθεί με μεγάλη πλειοψηφία. Για να αποτραπεί ο κίνδυνος παράλυσης και το ενδεχόμενο διάλυσης, οι 27 χώρες υιοθέτησαν το 2007, αντί του Συντάγματος, μία Μεταρρυθμιστική Συνθήκη, που όμως εφαρμόζεται περίπου «αλά κάρτ». Και αυτό γιατί έγιναν δεκτές σχεδόν όλες οι απαιτήσεις ορισμένων χωρών, για τις οποίες άλλα ισχύουν. Έτσι, έστω και κολοβή, συνεχίζεται η πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά χωρίς εμβάθυνση και συνοχή, και με άγνωστο μέλλον. Ήδη έχει κατ΄ αρχήν εγκριθεί περαιτέρω διεύρυνσή της με την Τουρκία και ορισμένες μικρές βαλκανικές χώρες, αλλά με ένταση και αμφισβητήσεις. Η Γαλλία, διά του Προέδρου Σαρκοζί, αρνήθηκε π.χ. να δεχθεί την συμμετοχή της Τουρκίας. Το ίδιο και η Γερμανίδα Καγκελάριος Μέρκελ. Ενώ οι κυριαρχούντες άθεοι του Διαφωτισμού και οι πρώην κομμουνιστές, μαζί με πολλούς μαρξίζοντες σοσιαλιστές, αρνούνται στην πολιτική διάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάθε αναφορά στις χριστιανικές αξίες της, στις οποίες αυτή θεμελιώθηκε. Έτσι, εκτός των άλλων, διευκολύνεται ο εξισλαμισμός της, προκειμένου να μην έχει τον χαρακτήρα Χριστιανικής Λέσχης. Θα υπενθυμίσω το θεμελιώδες στοιχείο, το οποίο συνιστούσε την ελκτική δύναμη για την ένωση: την ισότητα μεγάλων και μικρών στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Την ομοφωνία. Με την διεύρυνσή της, η ομοφωνία κατέστη εκ των πραγμάτων αδύνατη. Έτσι, η απλή ή αυξημένη πλειοψηφία επικρατεί βαθμιαία παντού. Αναπόφευκτα, αντί ενιαίου χώρου, δημιουργούνται μπλοκ κρατών με κοινά συμφέροντα ή ιστορικές παραδόσεις. Παράλληλα, οι μεγάλες χώρες τείνουν να αγνοούν το συμφέρον και τις ευαισθησίες των μικρών. Αυτό ήδη το αντιληφθήκαμε οδυνηρά στην περίπτωση της Κύπρου, που θεωρείται παρίας. Έτσι, το ισχύον ακόμα βέτο της δεν προβάλλεται, επειδή υπάρχει φόβος ότι θα αγνοηθεί, ενώ η Ελλάδα σε πολλά θέματα θεωρείται ήδη ως δεύτερης κατηγορίας συγγενής (π.χ. στα θέματα των διαφορών της με την Τουρκία). Βαθμιαία διαμορφώθηκε το τόξο Γερμανίας-Γαλλίας και πρόσφατα το δίπολο Βορράς-Νότος, με την Γερμανία να έχει αποκτήσει de facto κυρίαρχη άποψη και ανανεωθείσες ηγεμονικές τάσεις. *** ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Ευρώπη Από τα προαναφερθέντα, πολλοί αναγνώστες θα διερωτώνται: μα ποιά είναι επιτέλους τα όρια της Ευρώπης και με ποιά κριτήρια θεωρείται μία χώρα ευρωπαϊκή. Το ερώτημα απασχολεί κάθε σοβαρό μελετητή του Ευρωπαϊκού γίγνεσθαι, αλλά ελάχιστα την πολιτική ηγεσία των 27 χωρών. Κι αυτό, γιατί μεταξύ άλλων, έστω και αν δεν γίνεται επισήμως εμφανές, οι τύχες των Ευρωπαίων εξακολουθούν να τελούν υπό την διακριτική κηδεμονία των ΗΠΑ και τον αντιευρωπαϊκό αρνητικό σκεπτικισμό της Βρεταννίας, με την έμμεση υπονόμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από μέρους της με κάθε τρόπο. Οι νέοι στρατηγικοί προσανατολισμοί της υπερδύναμης, η παγκοσμιοποίηση, το ενεργειακό πρόβλημα και η εκ νέου διεκδίκηση ρόλου υπερδύναμης από την Ρωσσία, έχουν αλλάξει ριζικά το σκηνικό και σκιάζουν ακόμα περισσότερο το μέλλον της Ευρώπης. Τα πρόσφατα γεγονότα στην Ουκρανία, που κατέληξαν σε ένταξη την Κριμαίας στην Ρωσσία, το επιβεβαίωσαν. Είναι σαφέστερο τώρα, ότι θα πρέπει επιτέλους να απαντηθεί το ερώτημα: ποιά είναι η Ευρώπη και ποιά τα όριά της, καθώς φαίνεται μετέωρη, χωρίς κοινή οικονομική πολιτική, κοινή εξωτερική πολιτική και αμυντική πολιτική, δηλαδή ανολοκλήρωτη. Αντίθετα, έχει απομακρυνθεί η προσδοκία για την δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, κατά το αμερικανικό πρότυπο. Όσο κι αν φαίνεται περίεργο, όχι μόνον δεν υπάρχει σαφής ορισμός της Ευρώπης, αλλά αποφεύγεται όπως από τον διάβολο το λιβάνι ακόμα και κάθε συζήτηση για το ποιά είναι η Ευρώπη και ποιά είναι τα όριά της. Εξ όσων γνωρίζω, σε καμμία συνθήκη, σε κανένα επίσημο κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν προσδιορίζεται ποιά είναι η Ευρώπη. Στο άρθρο 1 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αναφέρεται ως στόχος της η στενώτερη ένωση των λαών της Ευρώπης, αλλά δεν προσδιορίζεται ποιοί είναι οι λαοί της Ευρώπης, ώστε έτσι να προκύπτει ποιοί δεν είναι Ευρωπαϊκοί λαοί. Το ίδιο αναπάντητη παραμένει η σχετική απορία και από το περίφημο Σχέδιο Συντάγματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο άρθρο 1 του Σχεδίου αναφέρεται: ’’Με βάση την βούληση των πολιτών και των κρατών της Ευρώπης να οικοδομήσουν το κοινό μέλλον τους, το παρόν Σύνταγμα ιδρύει την Ευρωπαϊκή Ένωση’’. Και πιό κάτω προσθέτει: ‘’ Η Ένωση είναι ανοικτή σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, που σέβονται τις αξίες της και δεσμεύονται να τις προάγουν από κοινού’’. Παραμένει όμως και πάλι αναπάντητο το ερώτημα: ‘’Ποιά είναι τα ευρωπαϊκά κράτη;’’. Φαίνεται να θεωρείται αυτονόητη η απάντηση. Κι όμως, στην πραγματικότητα, οι συντάκτες των νεώτερων συνθηκών βρίσκονται σε αμηχανία και προτιμούν να αποφεύγουν να γίνουν σαφείς. Κυρίως για λόγους ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

πολιτικής σκοπιμότητας και στρατηγικών επιδιώξεων. Ίσως στο υποσυνείδητό τους λειτουργεί η υπόμνηση ότι, στην πραγματικότητα, η ένωση της Δυτικής Ευρώπης προέκυψε από το Σχέδιο Μάρσαλ και παγιώθηκε από την δημιουργία του Ατλαντικού Συμφώνου, δηλαδή του ΝΑΤΟ. Πράγμα που σημαίνει ότι τα οράματα των Ευρωπαϊστών υλοποιήθηκαν υπό την πίεση των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες, όπως είναι ήδη γνωστό, φαίνεται να εξακολουθούν και σήμερα να έχουν πιεστική άποψη και για το ποιές χώρες μπορούν ή επιβάλλεται να ανήκουν στην Ε. Ε. Πρόσφατη επιβεβαίωση η ασκηθείσα πίεση να προωθηθεί η σύνδεση της Ουκρανίας με την Ε.Ε., με αποτέλεσμα να χάσει την χερσόνησο της Κριμαίας, που επανενώθηκε με την Ρωσσία, με κίνδυνο περαιτέρω διχόμησής της. Αν ετίθετο σ΄ οποιονδήποτε απλό πολίτη ή ακόμα και μαθητή του Γυμνασίου το ερώτημα ποιές είναι οι Ευρωπαϊκές χώρες, η απάντηση θα ήταν πιθανότατα ότι είναι εκείνες, που βρίσκονται στην Ευρωπαϊκή ήπειρο. Δηλαδή η γεωγραφική περιοχή που, κατά τους τελευταίους τουλάχιστον δύο αιώνες, καταχωριζόταν στους χάρτες ως Ευρωπαϊκή ήπειρος. Όμως, ο γεωγραφικός προσδιορισμός της Ευρώπης, αυτονόητος πριν λίγα χρόνια, σήμερα απορρίπτεται από τους επίσημους εκφραστές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από τους περισσότερους δεδηλωμένους υπέρμαχους της Ενωμένης Ευρώπης. Αντίθετα, η έννοια της Ευρώπης τείνει βαθμιαία να ταυτισθεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά και αυτή η απάντηση είναι αβάσιμη, αφού υπάρχουν αναμφίβολα Ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Νορβηγία, η Ελβετία, η Ισλανδία και οι περισσότερες Βαλκανικές, που γεωγραφικά ανήκουν στην Ευρώπη αλλά δεν είναι μέλη της Ε.Ε. Γίνεται επίσης δεκτό ότι γεωγραφικά μη ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Τουρκία, θεωρήθηκαν ευπρόσδεκτες ως μέλη της Ε.Ε. Ακριβώς γι’ αυτό απορρίπτονται ως στοιχείο της ευρωπαϊκής ταυτότητας και τα γεωγραφικά όρια και τα κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Γι’ αυτό προβάλλεται μεν η πολυπολιτισμικότητα ως αποδοχή και προστασία της διαφορετικότητας, αλλά και ως απόρριψη της κυρίαρχης ευρωπαϊκής ταυτότητας. Απορρίπτεται ακόμα και η Ιστορία. Αλλά αν θεωρήσουμε ως Ευρώπη αυτήν την Ευρωπαϊκή Ένωση, τότε πρόκειται για μία ιδιότυπη συνένωση κρατών και λαών, που ξεκίνησε και τείνει να ολοκληρωθεί ως ενιαία αγορά, που λειτουργεί με βάση τους κανόνες της ελεύθερης οικονομίας και του ελεύθερου ανταγωνισμού, ως χώρος ελευθερίας, ασφάλειας, δικαιοσύνης, χωρίς εσωτερικά σύνορα. Την Ένωση αυτήν χαρακτηρίζει ο σεβασμός στις αξίες της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, καθώς και του σεβασμού 17

των ανθρώπινων δικαιωμάτων και με απαγόρευση των διακρίσεων. Αυτό αναφέρουν οι συνθήκες και το σχέδιο του Συντάγματος και η διάδοχή της Μεταρρυθμιστική Συνθήκη της Λισσαβώνας του 2007. Αλλά, αν αρκούν τα προαναφερθέντα, τότε η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης τείνει να μην έχει όρια. Αφού έτσι μπορεί ή και οφείλει να περιλάβει στους κόλπους της και κάθε άλλη εκτός αυτής χώρα, που υιοθετεί ή δηλώνει ότι υιοθετεί, σέβεται και εφαρμόζει ή δέχεται να εφαρμόσει στην πράξη αυτό το κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό μοντέλο. Άρα είναι μία έννοια ρευστή, που για λόγους ιστορικούς ξεκίνησε με πυρήνα έξι χώρες της Δυτικής Ευρωπαϊκής Ηπείρου, αλλά έκτοτε συνεχώς διευρύνεται, χωρίς να μπορεί κανείς να αρνηθεί την ένταξη σ΄αυτήν και απροσδιορίστου αριθμού χωρών. Όχι μόνον εκείνων που από αιώνων απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ήπειρο, αλλά και χωρών εκτός αυτής. Αρκεί αυτές να καλύπτουν τις προαναφερθείσες προϋποθέσεις. Έτσι εξηγείται το γιατί γίνεται αποδεκτή ως μέλος της Ε.Ε. και η Τουρκία, μολονότι είναι ασιατική χώρα. Για τον ίδιο λόγο έχει υποβάλει υποψηφιότητα το Μαρόκο. Απολύτως εύλογη είναι η αντίστοιχη φιλοδοξία της Ουκρανίας, της Γεωργίας, της Αρμενίας και γιατί όχι και της Ρωσσίας, αν και όποτε αυτή εκδηλωθεί. Πολύ περισσότερο, που η Ρωσσία από αιώνων ανήκε, εν μέρει τουλάχιστον, στην Ευρωπαϊκή ήπειρο, ως Ευρωπαϊκή Ρωσσία. Έτσι εξηγείται και το ειδικό καθεστώς που αναγνωρίζεται για την Βρεταννική Κοινοπολιτεία και τις χώρες του Μαγκρέμπ, ως πρώην αποικίες της Μεγάλης Βρεταννίας και της Γαλλίας. Αλλά έτσι, ακόμα και η Αυστραλία μπορεί να ζητήσει να γίνει μέλος της Ε.Ε. Γιατί, με βάση τα προαναφερθέντα κοινά οικονομικά, πολιτικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά, και η Αυστραλία, αλλά επίσης και οι ΗΠΑ και ο Καναδάς και η Νέα Ζηλανδία θα μπορούσαν να διεκδικήσουν την ένταξή τους στην Ε.Ε. Πολύ περισσότερο που έχουν εποικισθεί κυρίως από Ευρωπαίους και με τα ίδια περίπου χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν την έννοια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και ασφαλώς πολύ περισσότερο από όσο η Τουρκία, το Μαρόκο ή και το Ισραήλ, το οποίο επίσης εν μέρει σε πολλούς τομείς έχει ήδη γίνει δεκτό ως μέρος της Ευρώπης (π.χ. στον τομέα του αθλητισμού). Όπως είχε επισημάνει ο τέως Βρεταννός επίτροπος καθηγητής Ράλφ Ντάρεντορφ, «η Νέα Ζηλανδία, η Αυστραλία και ο Καναδάς (και μερικές πολιτείες των ΗΠΑ) είναι πιο κοντά στο ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο και από πολλά Ευρωπαϊκά κράτη-μέλη της Ε.Ε.». Αλλά μια τέτοια, όμως, προσέγγιση, θα οδηγούσε στην παγκοσμιοποίηση της Ευρώπης. Και το πάλαι ποτέ σύνθημα «προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε» θα μετεξελισσόταν σε «Ευρωπαίοι όλου του κόσμου ενωθείτε».

18

Μια τέτοια σκέψη, κανείς εξ όσων γνωρίζω δεν υιοθετεί, μολονότι προς τα εκεί κατατείνει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Και αυτό, από την στιγμή που, ως βασικά χαρακτηριστικά της, καθορίζονται πια η αποδοχή μόνον των οικονομικών, πολιτικών και ορισμένων ανθρωπιστικών αξιών που την διέπουν. Αυτονόητες, όμως, είναι και οι ενστάσεις, που υπαγορεύουν η γεωγραφία, η ιστορία, ακόμα και η χαρτογραφία, αλλά κυρίως η πολιτιστική ταυτότητα της Ευρώπης. Η ιστορία θέλει την Ευρώπη να έχει αφετηρία την ελληνική μυθολογία και βάση τις πολιτικές και πολιτιστικές αξίες που πήγασαν από την αρχαία Ελλάδα και την αρχαία Ρώμη. Αυτά τα δύο συστήματα αξιών και κανόνων εμπλουτίσθηκαν και συνδιαμορφώθηκαν υπό την καταλυτική επήρεια της Χριστιανικής θρησκείας, που κυριάρχησε στην Ευρωπαϊκή κυρίως ήπειρο και στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία, με ενοποιητικό κρίκο την Αναγέννηση. Ας θυμηθούμε ότι ο Απόστολος Παύλος, διδάσκοντας τον χριστιανισμό στο μεγαλύτερο μέρος του τότε γνωστού κόσμου, επονομάστηκε Απόστολος των Εθνών. Άλλωστε και ο διαφωτισμός, με καθυστέρηση αιώνων, βασίσθηκε στις θεμελιώδες αρχές και αξίες του Χριστιανισμού, όπως διακηρύχθηκαν από τον Απόστολο Παύλο, έστω και αν πολύ βολικά το λησμονούν αυτό οι ‘’προοδευτικοί’’ (εντός εισαγωγικών) πολέμιοι της καθοριστικής χριστιανικής συμβολής στον Ευρωπαϊκό πολιτισμό. Άλλωστε, ακόμα και ο άθεος Βολταίρος αναγνώριζε τον χριστιανικό χαρακτήρα της Ευρώπης. Ενώ ο μέγας σοσιαλιστής ιστορικός Μπρωντέλ υπογραμμίζει ότι «ο Ευρωπαίος, ακόμη κι αν είναι άθεος, παραμένει δέσμιος μιας ηθικής και μιας αντίληψης που έχουν βαθειές ρίζες στην Χριστιανική παράδοση». *** Νομίζω, ότι η αγνόηση της πολιτιστικής και ανθρωπιστικής διάστασης και των συνεκτικών δεσμών, που δημιούργησε η χριστιανική θρησκεία στον γεωγραφικό χώρο της Ευρώπης, απ΄ όπου διαδόθηκε σ΄ ολόκληρο σχεδόν τον πλανήτη αυτό που ονομάζεται Δυτικός πολιτισμός, συνιστά ανεπίτρεπτη αγνόηση της ιστορίας ή προσέγγισή της με παρωπίδες. Από τον φόβο του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, ο οποίος βαρύνεται και με πλήθος εγκλημάτων (που όμως και αυτά συνθέτουν την ιστορία της Ευρώπης και σφράγισαν τον πολιτισμό της), καταλήγουμε στον αθεϊστικό φονταμενταλισμό. Πρόκειται για κληρονομιά εν μέρει και του καταρρεύσαντος μαρξιστικού προτύπου δικτατορικής διακυβέρνησης, η οποία ποικιλότροπα στηρίχθηκε από την «προοδευτική» (εντός εισαγωγικών), αριστερή διανόηση της Δυτικής Ευρώπης και εξακολουθεί να επηρεάζει αποφασιστικά τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτός ο αθεϊΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Ευρώπη στικός φονταμενταλισμός, είναι κυρίως που υπαγορεύει την αγνόηση του ρόλου της Χριστιανικής θρησκείας στην διαμόρφωση και την επικράτηση του Δυτικού πολιτισμού. Όπως είχε προ καιρού διακηρύξει ο τέως υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας σοσιαλιστής κ. Μοσκοβισί: ‘’Είμαι άθεος και εβραίος. Αν ενταχθεί στο προοίμιο του Συντάγματος η αναφορά στις χριστιανικές ρίζες του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, εμείς οι σοσιαλιστές θα το καταψηφίσουμε». Εν τούτοις, ένας άλλος πολύ σημαντικώτερος διανοούμενος, ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ν. Υόρκης και στο Κολλέγιο της Ευρώπης κ. Weiler, ευσεβής εβραίος κατά δήλωσή του και υιός εβραίου ραββίνου, αντιτείνει: ’’ Είναι όντως γελοίο να μην αναγνωρίζεται ο χριστιανισμός ως ένα εξόχως σημαντικό στοιχείο στον καθορισμό του τι εννοούμε ως ευρωπαϊκή ταυτότητα στο καλό και στο κακό της, στην τέχνη, την λογοτεχνία, την μουσική και στην γλώσσα, ακόμα και στην πολιτική κουλτούρα μας.’’ Ο φιλόσοφος Francis Kaplann είναι ακόμα πιο σαφής και ωμός. Υπογραμμίζοντας ότι ο σταλινισμός, που και σήμερα ακόμα θαυμάζεται και λατρεύεται στην Ελλάδα (και όχι μόνο), ήταν θρησκεία. Το γεγονός αυτό, άλλωστε, εξηγεί την τεράστια επιτυχία του. Ο Kaplan, λοιπόν, αποφαίνεται: «Τελικά ο 20ος αιώνας υπήρξε ο αιώνας των άθεων θρησκειών, που αρνούνται να αποδεχθούν τον εαυτό τους ως θρησκεία». Ας σημειωθεί ότι, ένας από τους λόγους που απαλείφθηκε κάθε αναφορά της χριστιανικής θρησκείας ως βασικού στοιχείου διαμόρφωσης του ευρωπαϊκού και γενικώτερα του Δυτικού πολιτισμού, υπήρξε η επιμονή του εβραϊκού λόμπυ να γίνεται αναφορά σε εβραιοχριστιανική συμβολή. Άρα η πολιτιστική ταυτότητα της Ευρώπης, όπως προκύπτει από τις ρίζες της, την ιστορία και το ανθρωπιστικό περιεχόμενό της, είναι απόρροια της χριστιανικής επιρροής ως κυρίαρχης θρησκείας του γεωγραφικού αυτού χώρου. Και γι’ αυτό δεν νοείται να μη συνιστά και αυτή βασικό στοιχείο, που θα πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν κατά τον καθορισμό των ορίων της Ευρώπης, μαζί φυσικά με την γεωγραφία. Το να αναγνωρίζεται σθεναρά ότι δεν θα πρέπει να προσδιορισθούν για την Ευρωπαϊκή Ένωση σύνορα, πλην εκείνων που επιβάλλουν το κοινοτικό κεκτημένο και οι θεμελιώδεις ανθρωπιστικές και δημοκρατικές αρχές, οδηγεί βαθμιαία σε μια πλανητική Ευρώπη, που λογικά δεν μπορεί να υπάρξει, αφού θα πάψει να είναι Ευρώπη. Γιατί Ευρώπη χωρίς πολιτιστική ταυτότητα δεν νοείται, το δε πολυπολιτισμικό υποκατάστατο, εν ονόματι του οποίου απορρίπτεται η χριστιανική πηγή του Ευρωπαϊκού και κατά προέκταση του Δυτικού πολιτισμού, είναι παραίτηση από την έννοια της Ευρώπης. Συνεπώς, είναι επείγουσα ανάγκη να προσδιορισθούν, επιτέλους, τα όρια της Ευρώπης, με βάση τα ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

προαναφερθέντα και κυρίως το όραμα και τους στόχους των ιδρυτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως τονίσθηκε προ ετών σε μια σχετική ημερίδα στις Βρυξέλλες, η Ευρώπη δεν μπορεί να στρέφεται κατά της ταυτότητάς της. Δεν μπορεί να στρέφεται κατά του εαυτού της. Την άποψη αυτή υποστήριξε με σθένος ο Φινλανδός τότε ευρωβουλευτής Αρι Βατάνεν (ίνδαλμα των φιλάθλων ως παγκόσμιος πρωταθλητής στους αγώνες δρόμου αυτοκινήτων), ενώ ο ευρωβουλευτής της Μάλτας Φένεκ υποστήριξε: «Ο χριστιανισμός μας έκανε Ευρωπαίους. Αλλιώς θα είμαστε μουσουλμανικές χώρες, όπως και οι χώρες της Βόρειας Αφρικής». Είναι γνωστή η ένσταση. Η Ευρώπη δεν είναι μία χριστιανική λέσχη. Ασφαλώς δεν είναι κλειστή λέσχη μόνον για Χριστιανούς. Άλλωστε, πρώτος ο Χριστός διακήρυξε τον διαχωρισμό κράτους και θρησκείας με το περίφημο «Απόδοτε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ». Όμως δεν μπορεί να απεκδυθεί την πολιτιστική της ταυτότητα, που ταυτίζεται εν πολλοίς με τον Χριστιανισμό. Σε αυτήν καταφεύγουν από κάθε άλλη περιοχή διωκόμενοι ή πενόμενοι μετανάστες με άλλη θρησκευτική πίστη και πολιτιστική ταυτότητα, και γίνονται δεκτοί ως ευρωπαίοι συμπολίτες, με την προϋπόθεση ότι σέβονται τις αξίες, τους νόμους και την ισότητα όλων, κάτι που δεν είναι αυτονόητο για πολλούς αλλόθρησκους. Η ουσιαστική παραίτηση από το θρησκευτικό τμήμα της πολιτιστικής ταυτότητας της Ευρώπης διευκολύνει αθέλητα και από κάποιους ηθελημένα στον βαθμιαία εξισλαμισμό της, καθώς ασυγκράτητα την κατακλύζουν τα μεταναστευτικά ρεύματα από μουσουλμανικές κυρίως χώρες, όπου η θρησκευτική πίστη είναι ζώσα και καθορίζει ακόμα και την καθημερινή συμπεριφορά των ανθρώπων και που απαιτεί τον εξισλαμισμό των απίστων ή την εξόντωσή τους (όπως το επιδιώκουν ακραίοι ισλαμιστές της Αλ Κάϊντα, κ.α.). *** Απομένει, σήμερα, καίριο και εντονώτερο το ερώτημα. Ποιό είναι το μέλλον της Ευρώπης; Η απάντησή μου είναι: Δεν ξέρω και δεν μπορώ να προβλέψω. Και νομίζω ότι κανένας σοβαρός μελετητής του θέματος δεν μπορεί πιά να αποφανθεί με σχετική βεβαιότητα. Αν, μάλιστα, δεν είχε θεσπισθεί το κοινό νόμισμα, το ευρώ, που έκανε πιο ευρωπαίους όσους μετέχουμε, και αν δεν υπήρχαν ακόμα οι γενναιόδωρες παροχές, οι οποίες δωρίζονται από τα κοινοτικά ταμεία στις φτωχότερες χώρες όπως η Ελλάδα, και τα πρόσφατα δάνεια προς τις χώρες που βρίσκονται σε κρίση όπως η Ελλάδα, ίσως η Ευρώπη να ακολουθούσε ήδη πορεία παρακμής. Ελπίδα όλων όσοι πιστεύουμε στην ανάγκη της Ενωμένης Ευρώπης είναι να μην καταλήξει σ΄ έναν γραφικό πολυεθνικό θεσμό, 19

όπως π.χ. ο ΟΗΕ, ο οποίος δεν μπορεί να κάνει τίποτα αν διαφωνεί έστω και μία χώρα από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, τον πιό αντιδημοκρατικό θεσμό στο παγκόσμιο σύστημα. Πάντως, ήδη, de facto, έχει αναγνωρισθεί βέτο στην Γερμανία, που, από ηττημένη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εξελίχθηκε ραγδαία σε ευρωπαϊκή υπερδύναμη, με προφανείς ηγεμονικές διαθέσεις. Στο χέρι των Ευρωπαίων είναι να αποφύγουν αυτόν τον εκφυλισμό. Αρκεί να συνειδητοποιήσουν ότι η αναπότρεπτη παγκοσμιοποίηση και η μετατόπιση του οικονομικού κέντρου και του αναπτυξιακού δυναμισμού λειτουργεί πια στην Ασία και στην ήπειρο της Ωκεανίας. Αν οι Ευρωπαίοι, και πολύ περισσότερο οι Έλληνες, δεν προσαρμοστούν εγκαίρως στις κοσμογονικές μεταβολές που συντελούνται με μπροστάρη τις καλπάζουσες τεχνολογικές ανακαλύψεις, τότε το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και της Ελλάδας ως μέλους της, φοβούμαι ότι δεν θα είναι ρόδινο και ελπιδοφόρο όπως το ελπίσανε και το δρομολογήσανε οι θεμελιωτές της. Η πρόσφατη πρωτοφανής οικονομική κρίση και το αβέβαιο μέλλον της παγκόσμιας και ιδιαίτερα της Ευρωπαϊκής οικονομίας, καθώς και το ασυγκράτητο και ανεξέλεγκτο κύμα των λαθρομεταναστών, που μαζί με την διεκδίκηση του δικαιώματος της επιβίωσης και ενός καλύτερου αύριο μεταφέρουν και την φιλοδοξία να επιβάλουν βαθμιαία και την κυριαρχία της ισλαμικής θρησκείας στην θρησκευτικά αδιάφορη Ευρώπη, δεν επιτρέπουν μεγάλο περιθώριο αισιοδοξίας. Οι κατά καιρούς μαζικές αντιδράσεις στην Αθήνα από εύθικτους μουσουλμάνους, που έχουν καταφύγει στην Ελλάδα, προοιωνίζονται απρόβλεπτης εκτάσεως δεινά, αν δεν αντιμετωπισθεί αμέσως ριζικά και αυστηρά η λαθρομετανάστευση, με ανάσχεση εισόδου και με άμεση απέλαση κάθε παρεκτρεπόμενου. Βεβαίως είναι απαράδεκτο να μην διευκολύνεται η ανέγερση ενός μεγάλου τεμένους για να προσεύχονται οι μουσουλμάνοι, όπως και οι χριστιανοί σε μουσουλμανικές χώρες. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι τα θρησκευτικό τους πιστεύω μπορεί να γίνει ανεκτό να εκδηλώνεται με το μίσος κατά των άπιστων (Χριστιανών και Εβραίων) και με την εφαρμογή σε πράξη της εντολής του Προφήτη Μωάμεθ να επιβληθεί ακόμα και δια του ξίφους το Κοράνι και η Σαρία και στην Ευρώπη. Μία σχετική ανεκτικότητα από πλευράς Ε.Ε. θα διευκολύνει την ήδη οργανωμένη και πάλι ρατσιστική αντίδραση ακροδεξιών ομαδοποιήσεων και των διψασμένων για βία και αίμα κληρονόμων της Γαλλικής τρομοκρατίας και των αντιγραφέων της, του λενινιστικού–σταλινικού ολοκληρωτισμού, όπως και των σύγχρονων δαιμονισμένων του προφητικού Ντοστογιέφσκι.

20

Το ότι παρέλειψα να αναφερθώ στα προβλήματα συνοχής εξ αιτίας της χρηματοπιστωτικής κρίσης και του συνεπακόλουθου ευρωσκεπτικισμού και τους σχετικούς φόβους από ένα αποτέλεσμα που θα αναδείξει σε κυρίαρχο ρόλο τους αμφισβητίες και τους εχθρούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις προσεχείς ευρωεκλογές, εξηγείται και από το ότι, ενώ η σχετική ενημέρωση είναι πλούσια και καθημερινή, τα προαναφερθέντα στο κείμενο αυτό είναι εν πολλοίς άγνωστα ή λησμονημένα ή επιμελώς αποσιωπώνται από τις σημερινές κυρίαρχες αντιλήψεις. Τα εκάστοτε συμφέροντα, οικονομικά, εθνικά, ιδεολογικά, θρησκευτικά, είναι γνωστό ότι γράφουν ή αγνοούν ή και παραποιούν την ιστορία. Πάντως, κανείς πια δεν μπορεί να αγνοεί είτε να εθελοτυφλεί ότι τα διαρκώς διογκούμενα μεταναστευτικά ρεύματα προς την Ευρώπη, που σε εποχές ευημερίας ήταν ευπρόσδεκτα για να καλύπτουν την ευρωπαϊκή υπογεννητικότητα με νεανικό εργατικό δυναμικό, προκαλούν τάσεις σχεδόν βίαιης μεταστροφής των Ευρωπαίων προς τον ευρωσκεπτικισμό, την αναγέννηση του κακώς νοούμενου εθνικισμού και στην αναβίωση των ρατσιστικών απωθημένων τους. Ακόμα και στην Γαλλία, το κατ’ εξοχήν κοσμικό κράτος, με επισήμως αγνοούμενη την θρησκευτικότητα, πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι το 74% των Γάλλων αναπτύσσουν αντιρατσιστικά αισθήματα, αντισημιτισμό και ξενοφοβία, έχοντας αναδείξει σε πανίσχυρη πολιτική δύναμη το κόμμα της κυρίας Λεπέν, που εκφράζει άμεσα ή έμμεσα αυτά τα συναισθήματα. Είναι χαρακτηριστικό αυτής της επικίνδυνης, με ανθρωπιστικούς όρους, τάσης, ότι στο ερώτημα «Πιστεύετε ότι οι ξένοι εργαζόμενοι πρέπει να αντιμετωπίζονται εδώ όπως και στην πατρίδα τους, αφού συνεισφέρουν στην γαλλική οικονομία;» οι απαντήσεις ήταν αρνητικές σε ποσοστό 68%. Να προσθέσω ότι, η ηγέτιδα του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου, χρησιμοποίησε στις πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές ως φόβητρο το λεχθέν σε κάποια ομιλία από τον ηγέτη του κόμματος της αριστεράς Ζαν Λυκ Μελανσόν, φίλου του κ. Τσίπρα: «Κανένα μέλλον για την Γαλλία χωρίς τους Άραβες». Το θριαμβευτικό αποτέλεσμα για τους εθνικιστές και ο καταποντισμός της αριστεράς, είναι προφανές ότι εκφράζουν ρατσιστικές και αντιμουσουλμανικές αντιδράσεις. Όμοιες τάσεις υπάρχουν σε Αυστρία, Ολλανδία, Βρεταννία, κ.ο.κ. συμπεριλαμβανομένης και της ημέτερης Χρυσής Αυγής. Είναι εύλογο να διακατέχει ήδη τους Ευρωπαίους αυξανόμενη ανησυχία, για το πώς οι αρνητικές αυτές διαθέσεις θα εκφρασθούν κατά τις προσεχείς ευρωβουλευτικές εκλογές, και πόση δύναμη θα αποκτήσουν στο επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ώστε να θέσουν σε κίνδυνο τα ευρωπαϊκό οικοδόμημα. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Η κοινωνία σε αμηχανία και οι ταύροι στα... υαλοπωλεία! Ποιοί και γιατί απεργάζονται την διάλυση της ελληνικής γεωργίας; του Πάνου Παναγόπουλου Πρώτο από τρία διαδοχικά άρθρα, για το πού οδηγεί η ανυπαρξία Εθνικής Αγροτικής Πολιτικής.

Α

ρνείται η Ελληνική πολιτική ηγεσία (τα πολιτικά κόμματα στο σύνολό τους), να αντιμετωπίσουν ορθολογικά την κρίση. Δηλαδή επιχειρούν ή σχεδιάζουν, με άθικτο το «ταμπού» του φεουδαλικού πελατειακού κράτους1, καταλήγοντας μοιραία σε ακρότητες, δηλαδή σ’ αυτά που συνεπάγεται η μη επισκευάσιμη πλέον (ή «Βeyond Local Repair») υπάρχουσα κρατική μηχανή. Μια κρατική μηχανή, που με την εξαίρεση περιορισμένου αριθμού άξιων λειτουργών, χαρακτηρίζεται ως διεφθαρμένη, αλαζονική, ημιμαθής, οκνή, με υπερεπάρκεια σε yes men και με αντίστοιχη έλλειψη πατριωτισμού. Έτσι φθάσαμε σε απροσμέτρητα επίπεδα διαστροφής, χώρια βέβαια από το κόστος συντήρησης ενός τέτοιου κράτους, το οποίο κατέχει ασφαλώς την μερίδα του λέοντος στην καθήλωση της οικονομίας μας και όχι μόνον. Προβαίνει, λοιπόν, αυτό το κράτος, αποκλειστικά για να διαφυλάξει «εαυτό» και τη φαυλότητά του, σε κάθε είδους ακρότητες φορολογικές και άλλες, χωρίς να φείδεται μηδέ αυτής καθαυτής της διατροφικής μας ασφάλειας. Παρά τις συνεχείς επισημάνσεις της Ε.Ε. προς όλες τις χώρες μέλη της για το food security, μόνοι εμείς διακινδυνεύουμε ακόμα και τον Γεωργοκτηνοτροφικό Τομέα, με ακραίους ερασιτεχνισμούς, δηλαδή με κοινωνικούς πειραματισμούς, που είναι αυτοί καθαυτοί ανεπίτρεπτοι.

1 Βλέπε στο 4ο τεύχος της Νέας Πολιτικής «Ο Σύγχρονος Γόρδιος Δεσμός» του Π. Κ. Παναγόπουλου.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Ο Γεωργοκτηνοτροφικός Τομέας (ο κύριος τομέας της πρωτογενούς παραγωγής), δεν είναι βέβαια ο μοναδικός παραγωγικός τομέας εις βάρος του οποίου πειραματίζεται η τρόϊκα, κυρίως λόγω παντελούς έλλειψης δικού μας πειστικού σχεδιασμού, προκειμένου να βγούμε από την κρίση. Ακόμη, σε ό,τι αφορά τουλάχιστον την φορολόγηση του γεωργικού εισοδήματος, η αβελτηρία του «παραπαίοντος» κράτους οδήγησε σε μεθόδευση τετραγωνισμού του κύκλου, στην κυριολεξία! Η κατάληξη της μεθόδευσης αυτής, είναι το ότι μόλις τώρα συνειδητοποιούν οι αγρότες (οι επικεφαλής των Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων -Γ.Ε.-), πως τα βιβλία και οι καταστάσεις εσόδων-εξόδων του Ν.40172/2013, σημαίνουν φορολόγηση επί των σχεδόν ακαθαρίστων εσόδων. Ότι δηλαδή αυτό το «κράτος ……. δικαίου», εξαπάτησε αφ’ενός την κοινή γνώμη (πως, δήθεν, οι αγρότες αρνούνται να πληρώσουν ό,τι τους αναλογεί) και αφ’ετέρου εξαπατά και τους ίδιους τους αγρότες, με ιδιαίτερα μάλιστα άκομψο τρόπο. Γι’ αυτό, μόνον τώρα οι αγρότες υιοθέτησαν και άρχισαν να προβάλλουν τα παρακάτω αυτονόητα αιτήματα με σαφέστατη και εμπεριστατωμένη επιχειρηματολογία: «Μετά την αφαίρεση όλων των εξόδων, σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές πρακτικές για την γεωργία, τα κέρδη των Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων να φορολογηθούν ακριβώς όπως και των άλλων επιχειρήσεων με 26% αντί 13%. Η κρατική εξαπάτηση είναι ντροπή 21

και η φορολογία επί των σχεδόν ακαθάριστων εσόδων ως κερδών, παραπέμπει σε φόρο υποτελείας. Όχι μόνον Πανευρωπαϊκά, αλλά και Παγκοσμίως, υπάρχει ιδιομορφία αναφορικά με τον προσδιορισμό του γεωργικού εισοδήματος, που αναφέρεται αποκλειστικά σε Γεωργικές Εκμεταλλεύσεις (Γ.Ε.). Εν τούτοις, με απερίγραπτες παλινωδίες, οι Γ.Ε. απεντάχθηκαν από τις επιχειρήσεις και με τον νόμο 4093 του 2012 εντάχθηκαν στα ελευθέρια (!) επαγγέλματα (μαζί δηλαδή με τους γιατρούς, με τους δικηγόρους, με τους υδραυλικούς κ.ά). Μετά επανήλθαν όχι ακριβώς στις επιχειρήσεις αλλά σε κάτι μεταξύ επιχειρήσεων και επιτηδευμάτων, με τον ίδιο όμως δόλιο στόχο. Αυτά έγιναν κάποια νύχτα του Ιουλίου του 2013 στα θερινά τμήματα της Βουλής (Ν.4172/23-7-2013). Έτσι ο Ν.4172 φθάνει στο σημείο να φορολογεί από το πρώτο ευρώ ως κέρδη της Γ.Ε. τα ημερομίσθια του αγρότη, που πολλές φορές δεν υπερβαίνουν ούτε τα 3,5 ευρώ/ώρα, και ταυτίζονται απόλυτα με τα ημερομίσθια του αγρεργάτη και όχι με τις παραστάσεις των δικηγόρων και τις επισκέψεις των γιατρών και των υδραυλικών. Όμως με την μεθόδευση αυτή (Ν.4172), φθάνουμε στην εξωφρενική αντίφαση, ο μεν αγρεργάτης να έχει αφορολόγητο μέχρι και €9.548 (9.548 × 22% 2.100 = 0), ο δε επικεφαλής της Γ.Ε. για την ίδια δουλειά, να πληρώνει €9.548 × 13% = €1.241 φόρο και μάλιστα υποκείμενο σε προσθετικότητα. Το 26% βέβαια «θα έβγαζε μάτι», γι’ αυτό το έκαναν 13% και όχι γιατί νοιαστήκανε για τους αγρότες. Αυτή είναι η μια απάτη, ακολουθούν όμως κι’ άλλες: Είναι πρακτικά αδύνατος στις μικρομεσαίες Γ.Ε. ο λογιστικός προσδιορισμός της υπολειμματικής αξίας του φυτικού, του ζωϊκού και του λοιπού κεφαλαίου. Όμως, παρ’όλο που υπάρχουν ακριβείς εξωλογιστικοί υπολογισμοί, προτίμησαν οι σοφοί του υπ. Οικονομικών να φορολογούν ως κέρδη τις αντίστοιχες αποσβέσεις, που σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνούν και το 30% του συνολικού κόστους του προϊόντος (π.χ. στα βερίκοκα είναι 35%), διότι οι αποσβέσεις, μη αφαιρούμενες, φορολογούνται πράγματι ως κέρδη!! Τα τεκμαρτά ενοίκια, αφού φορολογηθούν αυτοτελώς, λογικό είναι να εκπίπτουν ως έξοδα. Όμως, δεν προβλέπεται από τον νόμο 4172 ούτε αυτή η αυτονόητη αφαίρεση από τα έσοδα και επομένως και τα τεκμαρτά ενοίκια φορολογούνται ως κέρδη. Τα «εργόσημα» του Ο.Γ.Α., την μόνη δηλαδή διαδικασία για να αποδείξει ο αγρότης τα έξοδα για την ξένη εργασία, οι ημεδαποί αγρεργάτες τα αποκρούουν γενικώς, διότι είτε πληρώνουν πάγια εισφορά στον Ο.Γ.Α.

22

είτε ανήκουν σε άλλον ασφαλιστικό φορέα. Ως προς τους αλλοδαπούς, καλούνται οι αγρότες(!!) πρακτικά, να συμβάλουν, και μάλιστα αποφασιστικά, στην επίλυση του «μεταναστευτικού»!! Εδώ, οι νόμιμοι αλλοδαποί μετανάστες ευνοούνται έναντι των Ελλήνων αγρεργατών, οι οποίοι, όμως, και εκείνοι όπως και οι ημεδαποί, ουσιαστικά για τον ίδιο λόγο, μετά το 150ό εργόσημο (λίαν προσεχώς δε μετά το 50ό εργόσημο, λόγω επικείμενης μεταβολής του μεταναστευτικού νόμου), θα αδιαφορήσουν. Ιδίως τώρα που οι Βορειοευρωπαίοι, αλλά ακόμα και οι Βαλκάνιοι οικονομικοί μετανάστες, που άρχισαν να «τα μαζεύουν» και να μας γυρίζουν την πλάτη, είναι σχεδόν αδύνατο να μαζέψουν και εργόσημα. Τέλος τα μπουλούκια των μη νόμιμων μεταναστών επιβάλλονται από τους μεσίτες/προμηθευτές, και όποιος αρνηθεί, μπορεί να καμαρώνει τους καρπούς του, τους μη συγκομισμένους, να κρέμονται στα δένδρα ή στις φραουλιές κ.ο.κ. Έτσι τα περισσότερα ξένα ημερομίσθια δεν αφαιρούνται ως έξοδα αλλά φορολογούνται κι’ αυτά ως κέρδη! Δεν παρέχεται η ευχέρεια να αφαιρεθεί ως έξοδο της Γ.Ε. το αρδευτικό νερό, της γεώτρησης που ανήκει σε ιδιώτη και αγοράζεται για να ποτιστεί το χωράφι. Επίσης, η αμοιβή του γείτονα τρακτερά, που οργώνει κάθε χρόνο ορισμένα στρέμματα, ή που χορτοκόβει, ή που θρυμματίζει τα κλαριά για κομποστοποίηση αντί να καούν, προστατεύοντας έτσι και το περιβάλλον αλλά και για τις άλλες «ων ουκ έστιν αριθμός» λοιπές μηχανικές εργασίες, ακόμα και η κοπριά που θα αγορασθεί από την διπλανή κτηνοτροφική Γ.Ε., όλα αυτά θα φορολογηθούν ως κέρδη. Αυτά συμβαίνουν, διότι στην προκειμένη περίπτωση ο αγρότης φαίνεται να παίζει ρόλο άθλιου υποτελούς, αφού: α) διαθέτει τα χωράφια του δωρεάν (δεν υπάρχει ούτε πρόβλεψη ούτε πολλές φορές περιθώριο για τεκμαρτά ενοίκια εδάφους), β) έχει κάνει επενδύσεις σε φυτικό, σε ζωϊκό και σε πάγιο κεφάλαιο, τις οποίες δεν πρόκειται να αποσβέσει σχεδόν ποτέ, διότι και εδώ, ούτε περιθώριο υπάρχει, ούτε πρόβλεψη, γ) διακινδυνεύει με το μέγιστο του επιχειρηματικού κινδύνου σε μία επιχείρηση ξέσκεπη, με παντελή την έλλειψη των βασικών υποδομών, που όμως οι ανταγωνιστές της Ε.Ε. διαθέτουν, και δ) πληρώνει χαράτσι για το χωράφι του, παρ’όλο που αυτό αποτελεί συντελεστή παραγωγής. Ορισμένοι μάλιστα που προέβησαν στο «αποτρόπαιο έγκλημα» να φυτέψουν δένδρα και να χτίσουν εκεί και το σπίτι τους, τιμωρούνται με 10πλάσιο χαράτσι. Μετά από αυτά τα ανήκουστα, δεν δικαιούται ο Έλληνας πολίτης να πληροφορηθεί ποίοι συγκεκριμένοι ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Οικονομία έχουν αναλάβει τον ρόλο του Νέρωνα (του παρανοϊκού δυνάστη); Πρέπει να σημειωθεί ιδιαίτερα, ότι όλες οι πολύ μεγάλες Γ.Ε., που ήδη από 20ετίας και πλέον τηρούν κανονικά βιβλία και έχουν την ευχέρεια να διατηρούν μόνιμο προσωπικό, προγενέστερες απογραφές κλπ., δηλαδή αποδεικνύουν αποσβέσεις και όλα γενικώς τα έξοδα, όπως είναι αναμενόμενο, λόγω σκληρού ανταγωνισμού, παρουσιάζουν ασήμαντη φοροδοτική ικανότητα ή και καθόλου.» Αυτά αφορούν τους αγρότες και την αδικία που θα υποστούν, και που βεβαίως πόρρω απέχει από το να αναδεικνύεται το κράτος αυτό σε κράτος δικαίου. Όμως, εδώ προκύπτουν και πολύ πιο σοβαρά ζητήματα, που έχουν άμεση σχέση με την βιωσιμότητα της γεωργίας μας στο σύνολό της, και συνακόλουθα με την διατροφική μας ασφάλεια, αλλά και με το ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών και την όλη εξελικτική πορεία, όχι μόνον της οικονομίας μας αλλά και της κοινωνίας ολόκληρης, καθώς και του φυσικού περιβάλλοντος. Δηλαδή, είναι να αναρωτιέται κανείς γιατί τόσο εξόφθαλμος ερασιτεχνισμός και μήπως δεν πρόκειται για ερασιτεχνισμό αλλά επιχειρείται με τον τρόπο αυτό να μας δέσουν χειροπόδαρα, ώστε να μην έχουμε εναλλακτικές διεξόδους; Εξ άλλου η τόση επιμονή στο θέμα του γάλακτος (!),τι άλλο νόημα θα μπορούσε να έχει; Οι Ελληνικές Γεωργικές Εκμεταλλεύσεις, σε σχέση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, είναι :

ι) Μικρού μεγέθους, πολυτεμαχισμένες, και κατά το 97% μη βιώσιμες, δηλαδή δεν παρουσιάζουν έστω μικρά σταθερά (διαχρονικά) κέρδη. ιι) Αποεπενδεδυμένες ήδη από το 2009, με αποεπένδυση της τάξης του 82% (στοιχεία του Πανευρωπαϊκού Δικτύου Γεωργικής Λογιστικής Πληροφόρησης - RICA -). iii) Χωρίς τις επιδοτήσεις είναι ήδη υπερφορολογημένες με 46% (βλέπε παρέμβαση/δημοσίευση δρος Φώτη Βακάκη, στο www.etagro.gr) iv) Οι κλασσικές εισροές (λιπάσματα, φυτοφάρμακα, ζωοτροφές, καύσιμα κλπ.), είναι κατά πολύ ακριβότερες. v) Στερούνται παντελώς υγιών υποδομών, δηλαδή συνεταιριστικών, πιστωτικών, εφαρμοσμένης έρευνας, υπηρεσιών γεωργικών εφαρμογών, ακόμα και του υπουργείου Γεωργίας (YπΑΑΤ), που σήμερα, στερούμενο κι’ αυτό των περιφερειακών διευθύνσεων, δεν έχει ούτε το 25% της αποτελεσματικότητας που είχε στο παρελθόν. Παλαιότερα, στην Ε.Ε. (στην τότε Ε.Ο.Κ.) επιδοτούσαν/επιδοτούσαμε την γεωργία για να πλησιάσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο την αυτάρκεια της Ευρώπης και να επιτύχουμε αντίστοιχη απεξάρτησή της, κυρίως από τις Η.Π.Α. Σήμερα ο μοναδικός στόχος των επιδοτήσεων στην γεωργία τείνει να είναι η κατοχύρωση απέναντι στην παγκοσμιοποίηση, ώστε να αντεπεξέλθουν οι αγρότες στις άδικες πιέσεις που δέ-

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

Γραφτείτε συνδρομητές στη Νέα Πολιτική Συνδρομές εσωτερικού: 40 ευρώ Συνδρομές φοιτητών: 35 ευρώ Συνδρομές νομικών προσώπων: 75 ευρώ Συνδρομές εξωτερικού: 50 ευρώ

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Επικοινωνήστε μαζί μας για την συνδρομή σας: Ηλ. ταχυδρομείο: syggrafeas@yahoo.gr 23 Τηλ.: 6978 774 874, 698 014 9044

χονται γενικώς και ιδιαίτερα σε κάποια προϊόντα. Στα εσπεριδοειδή, λ.χ., οι Ευρωπαίοι αγρότες του Νότου αντιμετωπίζουν ανταγωνισμό από χώρες στις οποίες τα ημερομίσθια είναι μέχρι και 8 (!!) φορές χαμηλότερα. Αυτές, λοιπόν, οι επιδοτήσεις δεν αποτελούν πλέον ένα γενναίο φιλοδώρημα προς τους Ευρωπαίους αγρότες, ουδέ καν κίνητρο όπως κατά το παρελθόν, αλλά ένα απαραίτητο αντιστάθμισμα απέναντι στα δεινά από τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης. Με αυτά τα δεδομένα, είναι προφανές ότι η Ευρωπαϊκή γεωργία δεν αντέχει σε μία πιθανή υπερφορολόγηση, ιδιαίτερα δε η Ελληνική γεωργία, διότι τότε αίρεται και η έννοια των επιδοτήσεων ως στηριγμάτων για την επιβίωση των Γ.Ε. Κατόπιν όλων των παραπάνω, το 2010 η τότε υπουργός Γεωργίας (ΥπΑΑΤ) αναγκάσθηκε2* εκ των πραγμάτων να αυξήσει την καθαρή «κρυφή» επιδότηση, την ενσωματωμένη στην επιστροφή Φ.Π.Α., από το 3% (6-3 = 3) στο 5% (11-6 = 5). Η «κρυφή» καθαρή επιδότηση του 5% κατά το 2010 και 2011, σήμερα έγινε μόλις 1%, και λίαν προσεχώς θα καταστεί αρνητική, σε σχέση με το παρελθόν, διότι το 11% περιελάμβανε και την εισφορά του ΕΛΓΑ. Αύριο όμως θα κλαίνε…. Καθ’ότι ακρίβυναν τα καύσιμα, ΔΕΗ κλπ., καθώς και όλες σχεδόν οι άλλες εισροές, μειώθηκαν οι συντάξεις της αγροτικής οικογένειας και, εκτός από το παράτυπο αλλά σχετικά μικρό χαράτσι των αγροτεμαχίων, θα προστεθεί και ο φόρος 13% επί των σχεδόν ακαθαρίστων εισπράξεων, που θα είναι αβάσταχτος. Αυτό που πρέπει πάνω απ’ όλα να γίνει κατανοητό είναι ότι οι Γ.Ε. είναι κι’ αυτές επιχειρήσεις και δεν μπορούν να λειτουργούν για πολύ καιρό κάτω από το κόστος. Oι Γ.Ε. δεν είναι επιτηδεύματα, όπως τις θέλει το επιτελείο του καθηγητή (!) κ. Στουρνάρα. Δεν φαντάσθηκαν οι σοφές κεφαλές τους, ότι η πρώτη σκέψη/αντίδραση του αγρότη (μόλις συνειδητοποιήσει την παγίδα), θα είναι η εκτατικοποίηση της παραγωγής του, να καλλιεργήσει αφ’ενός σχεδόν αποκλειστικά τα ευφορώτερα αγροτεμάχια, και αφ’ετέρου για αυτοκατανάλωση και για οσηδήποτε ποσότητα μπορεί να πουλήσει, χωρίς τιμολόγια (προβλέπεται και από τον νόμο, βάσει θεσμικού πλαισίου της Ε.Ε.), με τελικό αποτέλεσμα την μείωση της εθνικής παραγωγής, και ας πεινά2 Η υπουργός, αντί της τακτικής του «παρ’ και συ σώπα», όφειλε να προχωρήσει παράλληλα στην έγγειο αναδιάρθρωση, για να αποκτήσουμε μετά από 60 ολόκληρα χρόνια και εμείς βιώσιμες Γ.Ε. (βλέπε 3ο τεύχος της Νέας Πολιτικής «Λαϊκισμός … και Γεωργική Ανάπτυξη», και Οικονομικός Ταχυδρόμος 21-9-1995, «Κυρίαρχο το πρόβλημα της βιωσιμότητας των Γ.Ε.», του Π.Κ.Π.).

24

σει μακάρι και ο «Νεφεληγερέτης Δίας»; Όφειλαν στο επιτελείο του κ. Στουρνάρα, πρώτα να πληροφορηθούν από ειδήμονες, αφ’ενός για τις βέβαιες και αφ’ετέρου για τις πιθανές επιπτώσεις, και όχι να επιδεικνύουν τόσο εξόφθαλμο ερασιτεχνισμό, συμπεριφερόμενοι ως «ταύροι εν υαλοπωλείω». Όταν η ζημία από ένα μέτρο είναι λίγη παραπάνω από το όφελος, το καταλαβαίνουμε, να γίνουν και λάθη, αλλά όταν ξεπερνάει το 10 : 1 αποτελεί αναμφισβήτητη εγκληματική ενέργεια (κακουργηματική). Κατόπιν όλης αυτής της «ανεπάρκειας» ,αν υπήρχε ειλικρινής σκοπός δίκαιης φορολόγησης, γιατί δεν έγιναν αποδεκτές οι προτάσεις του συνόλου των εξειδικευμένων επιστημονικών οργανώσεων (ΓΕΩΤΕΕ, ΕΤΑΓΡΟ, ΙΣΕΜ), και όλων των Πανεπιστημιακών Τμημάτων Γεωργικής Λογιστικής (βλέπ. www.etagro. gr), που επιλύουν ακριβοδίκαια το ζήτημα της φορολόγησης του γεωργικού εισοδήματος, με 26% επί των κερδών και χωρίς περιθώρια φοροδιαφυγής, ή αυξημένης επιστροφής Φ.Π.Α.; Υπ’όψιν ότι σύσσωμη η εξειδικευμένη επιστημονική κοινότητα (Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Επιστημονική Εταιρεία Αγροτικής Οικονομίας, Ινστιτούτο Συνεταιριστικών Ερευνών και Μελετών και τα τμήματα της Γεωργικής Οικονομίας όλων των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Iδρυμάτων (βλέπε www.etagro.gr), στηρίζει την παραπάνω επιχειρηματολογία (υπερθεματίζει μάλιστα) και θα αποβούν μάταιες οι σκόπιμες μεθοδεύσεις μπροστά στην επιστημονική αλήθεια. Η αλήθεια είναι σαν τον σπόρο. Θάβεται μεν, αλλά βλαστάνει! Τι ζητάει τελικά η κυβέρνηση από τις Ελληνικές ΜΗ Βιώσιμες, Αποεπενδεδυμένες, Υπερφορολογημένες και Άνευ Βασικών Υποδομών Ημιλιπόθυμες Γεωργικές Εκμεταλλεύσεις; Ασφαλώς κάποιες άλλες σκοπιμότητες υπάρχουν που δεν τις γνωρίζουμε. Δεν είναι όμως επιτρεπτό σε μία δημοκρατική χώρα της Ε.Ε. να εξυφαίνονται τόσο σκοτεινές εξελίξεις, που να θέτουν σε κίνδυνο ακόμα και την διατροφική ασφάλεια ενός ολόκληρου λαού, ερήμην του. Η κυβέρνηση και ο Υπ.Α.Α.Τ. οφείλουν να εξηγήσουν δημόσια τι σημαίνουν όλα αυτά. Το μοναδικό θετικό και τεράστιο κέρδος που θα προκύψει από αυτόν τον ουτοπικό φορολογικό νόμο («ουδέν κακόν αμιγές καλού»), θα είναι το ότι, ψάχνοντας οι αναρμόδιοι συντάκτες του να βρουν τα αίτια της αποτυχίας τους (στην ουσία για να την φορτώσουν σε άλλους), θα «ανακαλύψουν», και θα διατυμπανίσουν με έκδηλο υποκριτικό θυμό, όλες τις αδυναμίες της βαρειά πάσχουσας γεωργίας μας. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Οικονομία

Ο επαρχιωτισμός της ελληνικής οικονομικής ιδεολογίας του Ραφαήλ Καλυβιώτη

Π

ολλά μπορεί να καταμαρτυρήσει κανείς στο Σκανδιναυϊκό οικονομικό μοντέλο και όλα αυτά που το τελευταίο συνεπάγεται, όπως τον καταναγκασμό μέσω ενός κεντρικού σχεδιασμού, την έλλειψη αυθορμητισμού και ατομικότητας, και, εν πάση περιπτώσει, μία από τα άνω κατασκευασμένη κοινωνία. Παρά ταύτα, είναι το μοντέλο των Σκανδιναυών, και είναι σχεδόν αδύνατον να αναπαραχθεί οπουδήποτε αλλού. Ένας από τους λόγους που αδυνατεί η ΕΕ να επιλύσει την οικονομική κρίση που αντιμετωπίζουν τα μέλη της, είναι ακριβώς αυτός. Ότι δηλαδή δεν διαθέτει μηχανισμούς εντός της διοικητικής της δομής, που να συλλέγουν τα ιδιαίτερα στοιχεία από τις εθνικές οικονομίες και να προσαρμόζουν ένα μείγμα κατάλληλης οικονομικής πολιτικής, το οποίο θα επέτρεπε στις χώρες αυτές να αναπτύξουν τα εκάστοτε συγκριτικά τους πλεονεκτήματα. Εάν μάθαμε κάτι από αυτήν την οικονομική κρίση, είναι ότι δεν ταιριάζει σε όλες τις χώρες το ίδιο μοντέλο οικονομίας. Η περίφημη «τρόϊκα», καίτοι έχει προβεί σε ορισμένες σωστές μεταρρυθμίσεις, χρησιμοποιεί παρά ταύτα μοντέλα οικονομικής ανάλυσης τα οποία έχουν μία τυποποιημένη «διεθνή ισχύ». Όμως, όταν παρακάμπτονται χαρακτηριστικά όπως η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

κοινωνική πολυπλοκότητα, η κυρίαρχη κουλτούρα και οι θεσμικές ιδιομορφίες της κάθε χώρας, το αποτέλεσμα δεν είναι το επιθυμητό. Σε αυτό, φυσικά, ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης καταλαμβάνει και ο αποδέκτης της υφιστάμενης οικονομικής πολιτικής. Εις ό,τι αφορά την χώρα μας, οι εθνικές της ηγεσίες δεν έχουν επιτύχει να αντιπροτείνουν μέτρα τα οποία να εφάπτονται στην λογική του «συγκριτικού πλεονεκτήματος». Αυτό εν πολλοίς εκπηγάζει από τον επαρχιωτισμό στην σκέψη και στην δομή που διακατέχει τους διανοουμένους και την πολιτική ηγεσία. Ο βαλκανικού τύπου καπιταλισμός της Ελλάδας χαρακτηρίζεται από έναν άκριτο θαυμασμό σε ξένα πρότυπα, τα οποία επ’ ουδενί δεν ταιριάζουν στην ιστορική πορεία διάρθρωσης της οικονομίας μας. Μιμείται, δηλαδή, ο Ελληνισμός, εν είδει ιθαγενούς, θεσμούς που δεν προσιδιάζουν στην κουλτούρα του, καταλήγοντας σε ένα κακέκτυπο του δυτικού καπιταλισμού. Έτσι, αφ’ ενός, δεν εξετάζονται τρόποι γιά να καταστούν πιο ανταγωνιστικές οι μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες αποτελούν οργανικό στοιχείο της ελληνικής οικονομίας. Αντίθετα, με μία κακή έννοια τεχνοκρατίας, εισάγουμε σχήματα, ποσοστά και αριθμούς που ακολουθούν οι δυτικές χώρες, η ιστορική διαδρομή των 25

οποίων είναι παντελώς διαφορετική, οικοδομημένη δηλαδή από την δημιουργία μεγάλων βιομηχανιών και επιχειρήσεων. Αποσιωπάται το γεγονός ότι, εάν μειωθούν οι ασφαλιστικές εισφορές και δοθούν κίνητρα, είναι απόλυτα εφικτό μικρές επιχειρήσεις με μικρό κεφάλαιο να παράξουν σύνθετα προϊόντα. Υπενθυμίζω απλά: Startups. Εξ ου και η έννοια του «Συγκριτικού Πλεονεκτήματος». Αφ’ετέρου, το κακέκτυπο το οποίο δημιουργήθηκε στην Ελλάδα, ο πολυδαίδαλος παρεοκρατικός καπιταλισμός (μεγάλο κράτος στο οποίο έχουν πρόσβαση οι ολιγάρχες), έχει έναν κοινό εχθρό: τις μεγάλες επιχειρήσεις που καινοτομούν και δύνανται να πωλήσουν ένα καινούργιο προϊόν φθηνά! Οι εθνικοί μας εργολάβοι, οι διάφορες επιχειρήσεις τηλεπικοινωνιών κοκ απλούστατα δεν είναι ανταγωνιστικές, διότι καταλαμβάνουν χώρο στην ελληνική οικονομία όντας προστατευμένες. Δεν έχουν να ανταγωνιστούν κολοσσούς. Αλλά και εάν έχουν, γίνεται συμφωνία αύξησης τιμών εν είδει καρτέλ. Συμμαχούν, χρόνια τώρα, βολευμένοι σε ένα σύστημα κλειστό και γραφειοκρατικό, ούτως ώστε να μην έχουν να ανταγωνιστούν επιχειρήσεις που θέλουν να εισαγάγουν καινοτόμα προϊόντα στην Ελλάδα. Αλλά και αντίστροφα, οι μεγάλες επιχειρήσεις που παίρνουν το ρίσκο να εισαγάγουν ένα καινούργιο προϊόν στην Ελλάδα, επ’ουδενί δε θα αναλάβουν το ρίσκο εάν δεν γνωρίζουν ότι σε περίπτωση που κερδίσουν θα μπορούν να συσσωρεύσουν κεφάλαιο εν αναλογία του ρίσκου που αναλαμβάνουν. Η δομή αυτού του παρεοκρατικού καπιταλισμού είναι εκείνη που χρόνια αποτρέπει και την αποκέντρωση, που μπορεί να αποτελέσει την κινητήριο δύναμη της ελ-

ληνικής επαρχίας. Με το σημερινό καθεστώς, εάν ένας επιχειρηματίας που θέλει να κατασκευάσει ένα εργοστάσιο έχει ως αντίπαλό του το Κράτος, τότε η γραφειοκρατία θα τον τσακίσει ή θα «λαδώσει την γραφειοκρατία» για να επιτύχει τον σκοπό του, ασχέτως συμφερόντων της τοπικής κοινότητος. Εάν όμως εφαρμοσθεί μία εξορθολογισμένη αποκέντρωση, η οποία συνάδει με την ιστορία μας, που εφάπτεται της κουλτούρας του παραγωγικού κοινοτισμού, τότε ο επιχειρηματίας θα αντιμετωπίσει τα κοινοτικά συμφέροντα από τους οργανωμένους πολίτες της κοινότητας, με οργανωμένες αντιρρήσεις που συνοψίζονται στα αρκρωνύμια NIMBY = «Notin My Backyard” και BANANA = «Build Absolutely Nothing Anywhere Near Anybody”. Ο τοπικός άρχων θα συμμαχήσει με τους πολίτες εάν θέλει να επανεκλεγεί, ή εν πάση περιπτώσει θα ξεκινήσει ένας διάλογος για το ανταποδοτικό όφελος της κατασκευής εργοστασίου εν σχέσει προς τις θέσεις αγοράς εργασίας που θα προσφερθούν. Εάν οι πολίτες θεωρήσουν ότι όντως τους ωφελεί, θα δεχθούν το έργο δίχως αντίρρηση. Σε αντίθετη περίπτωση, ο πολίτης δύναται να χρησιμοποιήσει το όπλο του τοπικού δημοψηφίσματος, το οποίο βέβαια συνταγματικά δεν μπορεί να αντιτίθεται στην εθνική μας κυριαρχία, όπως στην περίπτωση της Θράκης. Η Πατρίδα μας έχει φθάσει στο σημείο μηδέν. Διαθέτουμε το ανθρώπινο δυναμικό να αλλάξουμε την χώρα. Πρέπει, όμως, να αλλάξει πρώτα από όλα η κουλτούρα με την οποία σκεπτόμαστε τον Συλλογικό μας Εαυτό. Για αυτό και η έννοια της Ταυτότητας δεν είναι θεωρητικολογία, αλλά μάλλον μία επίπονη άθληση, στην οποία λίγοι ενδιαφέρονται να μετάσχουν.

Η Nέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας > Όλη η αρθρογραφία της Νέας Πολιτικής > Ξεφυλλίστε τα παλαιότερα τεύχη του περιοδικού

www.neapolitiki.gr 26

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Οικονομία

Oι δημοσκοπήσεις δολοφονούν την πολιτική του Χρήστου Χαλαζιά

Σ

την ταινία του Γούντι Άλεν «Ο νευρικός εραστής» διαδραματίζεται η εξής σκηνή: ο Άλεν επισκέπτεται την Κίντον στο διαμέρισμά της στην Νέα Υόρκη, όπου παρατηρεί ότι η Κίντον έχει δύο πολύ γνωστά περιοδικά. Σε κάποια στιγμή, λέει ο Άλεν: «Γλύκα, στην τουαλέττα σου υπάρχει μία κατσαρίδα μεγάλη σαν Μπιούικ» Και αμέσως αρπάζει ένα τεύχος του περιοδικού και σκοτώνει μ΄ αυτό την κατσαρίδα. Στην συνέχεια αναφωνεί: « Τα κατάφερα! Τα σκότωσα και τα δύο!»

- εννοώντας το έντομο και το περιοδικό… Το περιοδικό αυτό ήταν ένα προπαγανδιστικό έντυπο, που πρόβαλλε καλλιτέχνες όχι με την καλλιτεχνική αξία τους αλλά ανάλογα με την οικονομική τους επιφάνεια. Το παιχνίδι της προπαγάνδας ξεκίνησε στην Ελλάδα με την μεταπολίτευση, για να αναπτυχθεί πολλαπλά, σε συνεργασία με τα μέσα ενημέρωσης, ως όπλο διαμόρφωσης της κοινής γνώμης επί των κυβερνήσεων του Κώστα Σημίτη. Το φαινόμενο αυτό, έτσι όπως αναπτύχθηκε, είναι λυπηρό για το πολιτικό σύστημα. Δηλαδή ο δημοσκοπήσεις, από ένα απλό εργαλείο καταγραφής στιγμιαίων απόψεων και από συμβουλευτικός οδηγός των κομμάτων, να έχουν μετατραπεί σει αποφασιστικό όργανό τους για την χάραξη πολιτικής. Το πιό χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι η αλλαγή πολιτικής της Νέας Δημοκρατίας για το μεταναΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

στευτικό το 2007. Τα κόμματα, όταν δεν έχουν να παρουσιάσουν συγκεκριμένες πολιτικές προτάσεις για την λύση των καθημερινών προβλημάτων, δημιουργούν ανταγωνιστικές δημοσκοπικές εντυπώσεις, με στόχο το ηθικό της κοινής γνώμης και των στελεχών τους. Ρίχνοντας μια ματιά στο παρελθόν των δημοσκοπήσεων, ο αναγνώστης θα αντιληφθεί με την πρώτη ματιά ότι σε πολύ ελάχιστες περιπτώσεις οι δημοσκοπήσεις ανταποκρίνονταν στα πραγματικά εκλογικά αποτελέσματα. Στον διεθνή χώρο, χαρατηριστικό παράδειγμα είναι η εκλογική αναμέτρηση μεταξύ Τζων Κένεντυ και Ρίτσαρντ Νίξον στις ΗΠΑ το 1960. Τότε οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι προηγείτο να κυριαρχεί ο Νίξον. Η κάλπη όμως έβγαλε πρόεδρο τον Κένεντυ. Ήταν το πρώτο διεθνές κτύπημα της αξιοπιστίας, αλλά και η πρώτη απογοήτευση της κοινής γνώμης για την εγκυρότητά τους. Η άμεση σχέση των μέσων ενημέρωσης με τις εταιρείες δημοσκοπήσεων εντάθηκε, στην Ελλάδα, το 1996, όταν η τότε κυβέρνηση στήριξε πολλά στο επικοινωνιακό παιχνίδι με τις δημοσκοπήσεις. Το επιτελείο της κυβέρνησης Σημίτη θεώρησε σημαντικό για την επόμενη μέρα της κυβέρνησης να εξασφαλίσει θετικά δημοσκοπικά στοιχεία για το έργο της αλλά και για τον πρόεδρο της κυβέρνησης. Είναι η περίοδος που τα φιλικά μέσα και οι φιλικές εταιρείες μετρήσεων της κοινής γνώμης παρουσιάζουν 27

μια αντιστοιχία κυβέρνησης και αρχηγού. Ιδού ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα διαμόρφωσης «κλίματος»: στις εκλογές του 2000 οι δημοσκοπήσεις έδιναν αρχικά προβάδισμα στη Νέα Δημοκρατία και στην συνέχεια, αφού μίκρυναν την διαφορά, έφθασαν να δίνουν προβάδισμα στο ΠΑΣΟΚ. Στην συνέχεια μίλησαν για ντέρμπυ αλλά προέβλεπαν ότι τελικώς θα κερδίσει το κυβερνών κόμμα με διαφορά. Τα εκλογικά αποτελέσματα απέδωσαν την διαφορά σε στατιστικό λάθος. Το ίδιο σκηνικό στήθηκε και στις εκλογές του 2004. Οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι η διαφορά των δύο κομμάτων εξουσίας μικραίνει σε σχέση με τα όσα κατέγραφαν στην διάρκεια του χρόνου. Η κυβέρνηση του Κώστα Σημίτη έχανε την εμπιστοσύνη του λαού, ενώ ο ίδιος θεωρείτο ο καταλληλότερος για πρωθυπουργός. Οι εκτιμήσεις ορισμένων αναλυτών των μέσων ενημέρωσης με βάση τα δημοσκοπικά στοιχεία, μιλούσαν και πάλι για ντέρμπυ, μέχρι τον Οκτώβριο του 2003. Τα αποτελέσματα του Μαρτίου έδειξαν και πάλι την πραγματική προτίμηση του λαού. Οι εκλογές έγιναν και τα αποτελέσματα ήταν τελείως διαφορετικά από αυτά που έδειχναν οι μετρήσεις. Οι φιλικές προς την κυβέρνηση δημοσκοπήσεις διαψεύσθηκαν τραγικά. Αυτή η λάθος εκτίμηση θα έπρεπε να αναγκάσει αυτές τις εταιρείες να ζητήσουν συγνώμη από τους πολίτες και να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους με τα μέσα ενημέρωσης και την κοινή γνώμη. Αυτές όμως συνέχισαν ακάθεκτες την τακτική τους, δηλώνοντας ότι οι προβλέψεις τους επιβεβαιώθηκαν! Στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2006 συνεχίζεται το προπαγανδιστικό παιχνίδι των δημοσκοπήσεων, μέσων ενημέρωσης και πολιτικής. Τα μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν το επιχείρημα της δίχρονης κόπωσης της κυβέρνησης, και δίνουν προβάδισμα, σε πολλές περιοχές, της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που ήταν το ΠΑΣΟΚ, σε σχέση με την Νέα Δημοκρατία που κυβερνούσε. Τα εκλογικά αποτελέσματα έδειξαν την πραγματική προτίμηση του λαού, που έδωσε περισσότερους δήμους στο κυβερνών κόμμα, κερδίζοντας ακόμη και παραδοσιακούς δήμους του ΠΑΣΟΚ. Για μια φορά ακόμη, τα αποτελέσματα ήταν αντίθετα από αυτά που κατέγραφαν ορισμένες δημοσκοπικές εταιρείες. Όμως δεν βρέθηκε καμμιά από αυτές να ζητήσει συγνώμη ή να αναγνωρίσει ότι έκανε λάθος.

28

Οι εκλογές του 2007 ήταν μία πανηγυρική αποτυχία των δημοσκοπήσεων. Με την μεγάλη καταστροφή της χώρας από τις φωτιές, τους νεκρούς, τα καμένα ιστορικά δάση, ακόμη και την καταστροφή του αρχαίου Ολυμπιακού χώρου και του Κρονίου λόφου, της Πάρνηθας κ.α. Οι μετρήσεις μιλούσαν για ήττα του κυβερνώντος κόμματος έστω και με μικρή διαφορά. Επίσης ότι ίσως η Βουλή να ήταν τετρακομματική η Βουλή, και ο ΛΑΟΣ, που λάμβανε μέρος για πρώτη φορά σε εθνικές εκλογές, εμφανιζόταν στις δημοσκοπήσεις εκτός ή στο όριο του εκλογικού μέτρου. Οι δημοσκοπήσεις διαψεύσθηκαν οικτρά. Η κυβέρνηση κέρδισε τις εκλογές και ο ΛΑΟΣ μπήκε στη Βουλή πανηγυρικά με δέκα βουλευτές. Για τις τελευταίες εκλογές, θα αναφέρω ένα δημοσίευμα της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ (11 Οκτωβρίου 2009): «Η στατιστική είναι σαν το μπικίνι. Αποκαλύπτει πολλά αλλά κρύβουν την ουσία». Την φράση αυτή, αλλά αντίστροφα, θυμήθηκαν πολλοί, παρακολουθώντας την Κυριακή 4/10/2009 τις δημοσκοπήσεις των τηλεοπτικών καναλιών για την πρόβλεψη ψήφου στις εθνικές εκλογές. Τα exit polls αποκάλυψαν νίκη του ΠΑΣΟΚ και την αυτοδυναμία, αλλά όχι και τα «πολλά», το εύρος της διαφοράς, μεταξύ πρώτου και δεύτερου κόμματος, και κατά συνέπεια την πρωτοφανή καθίζηση της Νέας Δημοκρατίας. Το συμπέρασμα των περισσοτέρων Ελλήνων, μεταξύ των οποίων και των ανθρώπων των κομμάτων της εξουσίας, ιδίως του ΠΑΣΟΚ, ήταν ότι μετά τις ευρωεκλογές άλλο ένα exit polls απέτυχε στις προβλέψεις του. Τελευταία εντυπωσιακή περίπτωση, είναι οι δημοσκοπήσεις, που παρουσίασαν δύο κόμματα, δύο περίπου μέρες μετά την ανακοίνωση της ίδρυσής τους: πριν καλά-καλά γίνουν γνωστά στην κοινή γνώμη, είχαν ποσοστά, το μεν πρώτο «Η Νέα Μέρα» 1,5 % και το «Ποτάμι» 8,7%! Το σημείωμα αυτό θα το κλείσω με τα λόγια του διανοούμενου Jean Baudrillard, από το βιβλίο του Οι Μάζες: η Εισβολή του Κοινωνικού στα Μέσα: «…Το γεγονός ότι οι δημοσκοπήσεις κάνουν ό,τι μπορούν για να καταστρέψουν το πολιτικό ως θέληση, το πολιτικό ως νόημα… των οποίων ο βαθύτερος πόθος παραμένει η συμβολική δολοφονία της πολιτικής τάξης, η συμβολική δολοφονία της πολιτικής πραγματικότητας, και αυτή η δολοφονία παράγεται από τις δημοσκοπήσεις με τον δικό τους τρόπο». ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Casus Belli

Σύμπτωση επαναλαμβανόμενη, παύει να αποτελεί σύμπτωση… του Νίκου Σ. Λιναρδάτου 1824 – 1825: Η Ελλάδα συνάπτει με την Αγγλική κυβέρνηση δύο δάνεια, μπαίνοντας στον φαύλο κύκλο της εκμετάλλευσης… Από το αρχικό κεφάλαιο του δανείου, παρακρατείται το 41% ως προκαταβολή τόκων! Με το 49% παραγγέλλεται από την Γερμανία πολεμικό υλικό το οποίο αποδεικνύεται άχρηστο! Το υπόλοιπο 10% κατασπαταλάται μεταξύ των οπλαρχηγών…

1827: Κηρύσσεται η πρώτη πτώχευση.

1832: Ο Όθων υπογράφει νέο δάνειο 60 εκατομμυρίων φράγκων, το οποίο αναλαμβάνει αρχικά ο οίκος Άϊχταλ του Μονάχου και τελικά μεταβιβάζεται στους πασίγνωστους από τότε Ρότσιλντς…

1843: Η Ελλάδα δεν μπορεί να το αποπληρώσει και πτωχεύει. Γίνεται εκχώρηση εθνικών πόρων, περικοπές μισθών και συγκροτείται διεθνής επιτροπή με σκοπό να ελέγχει τα οικονομικά της Ελλάδας.

1857: Νέος οικονομικός έλεγχος από επιτροπή-τρόϊκα Γάλλων, Άγγλων και Ρώσσων. Η επιτροπή αποφασίζει οι φόροι από τον καπνό, τα μονοπώλια, την σταφίδα και τα τελωνεία να πηγαίνουν απευθείας για την αποπληρωμή του χρέους.

1886: Προσάρτηση της Θεσσαλίας και η Ελλάδα χρεώνεται μέρος του σουλτανικού χρέους για τα εδάφη που προσάρτησε.

1893: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν»! Ο Χαρίλαος Τρικούπης κηρύσσει την νέα χρεωκοπία της χώρας… Παίζονται και πάλι παιχνίδια στο διεθνές χρηματιστήριο, σε βάρος της Ελλάδας. Θεωρείται ύποπτος ο ρόλος ντόπιων παραγόντων, αυλικών και πολιτικών στην πτώχευση. Φημολογείται ότι ο Κάϊζερ της Γερμανίας είχε παίξει στο χρηματιστήριο με τα Ελληνικά ομόλογα…

1929: Διεθνές οικονομικό κραχ. Η Ελλάδα συνάπτει δάνειο 3,6 εκ. δραχμών και εφαρμόζει τον «κανόνα του χρυσού”. Και πάλι το δάνειο δεν αποπληρώνεται…

1932: Ο Ελ. Βενιζέλος κάνει στάση πληρωμών και κηρύσσει πτώχευση… Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η Ελλάδα καταληστεύεται, λεηλατείται, καίγεται και υποχρεώνεται σε «αναγκαστικό δάνειο» στους εισβολείς…

1963: Η Ένωση Κέντρου στο τιμόνι της χώρας και αντί να ζητήσει διαγραφή των χρεών της Ελλάδας λόγω της συμμετοχής και της ηρωϊκής συνεισφοράς της στον πόλεμο, αποδέχεται όλα τα μέχρι τότε χρέη, μαζί ακόμη και με τους τόκους υπερημερίας!

1974: Πτώση της Χούντας και επάνοδος του Κων. Καραμανλή. Η Ελλάδα μπαίνει στην Ε.Ο.Κ.

1981: Ο Ανδρέας Παπανδρέου στην κυβέρνηση και «έξω οι βάσεις του θανάτου» οι οποίες παραμένουν… Τα δάνεια επανέρχονται και λαμβάνονται ανεξέλεγκτα από τα ίδια πρόσωπα που εναλλάσσονται στην εξουσία μέχρι τις μέρες μας…

2009-σήμερα: Ουσιαστικά, ακόμα μία πτώχευση της Ελλάδας… Οι ίδιοι πολιτικοί αλλάζουν ρόλο και μεταλλάσσονται σε σωτήρες! Οι ίδιοι που αποφάσιζαν, υπέγραφαν, διαπλέκονταν, πλούτιζαν και διέλυσαν τον ελληνικό ιστό, παρέδωσαν τον έλεγχο της χώρας σε Τρόϊκα, Γερμανούς και Κομισιόν… Οι ίδιοι πολιτικοί προσπαθούν να μας πείσουν ότι αγωνίζονται να σώσουν την Ελλάδα μας, που οι ίδιοι διέλυσαν! Αλήθεια, πόσες συμπτώσεις σε όλες τις παραπάνω αναφερθείσες καταστάσεις… Τυχαίο; Δεν νομίζω! Καμμία «άνευ όρων» παράδοση χώρας δεν γίνεται από μόνη της... Πάντα υπάρχουν οι Εφιάλτες – ένας, λίγοι ή πολλοί που την προετοιμάζουν και την υπογράφουν… Αμάθεια, ημιμάθεια, δόλος, ανικανότητα, κάτι άλλο; Τι να συμβαίνει άραγε με τους πολιτικούς που μας κυβερνούν εδώ και 200 χρόνια; Αμφιβάλλει, μήπως, κανείς ότι η ιστορία της Ελλάδας μας, πάντα γράφεται κάπου αλλού; Ότι η Ελλάδα μας, παρ’ όλους τους αγώνες και τις θυσίες του λαού, δεν υπήρξε ποτέ ανεξάρτητη, ελέω πολιτικών και πολιτικής; ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

29

εκλογές 2014

k Μία διαφορετική

Α

πρόταση

ν και η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ δεν προωθεί κόμματα και κινήσεις από τις στήλες της, θεώρησε ενδιαφέρον να παρουσιάσει, σε αυτό το τεύχος, μία ομάδα ανεξάρτητων και μη κομματικοποιημένων αλλά βαθειά πολιτικοποιημένων και κριτικά σκεπτομένων πολιτών του Νομού Αχαϊας, που πέραν της πολιτιστικής τους δραστηριότητας συμμετέχουν και στα κοινοτικά δρώμενα. Ίσως το πιό πρωτότυπο σε αυτήν την κίνηση είναι ο κοινοτικός της χαρακτήρας, δηλαδή το γεγονός ότι έχει ως σημείο αναφοράς της τις κοινοτικές ιδέες (βλ. μεταξύ άλλων τα έργα των Κωνσταντίνου Καραβίδα και Δημοσθένους Δανιηλίδη, που έχουν απασχολήσει έντονα και τους συντελεστές αυτού του περιοδικού). Ο Κοινοτισμός είναι μία ολοκληρωμένη θεωρία, που εμπνέεται από την άμεση δημοκρατία, αναλύει την ελληνική πραγματικότητα υπό εντελώς διαφορετικό πρίσμα και προτάσσει το εμείς έναντι του εγώ, όχι όμως σε μία αγελαία και ολοκληρωτική γραμμή της μίας ή της άλλης ακραίας κατεύθυνσης, αλλά σε ένα δημοκρατικό και φιλελεύθερο πλαίσιο. Ο Χώρος Εναλλακτικής Παρέμβασης «Κοινοτικόν» δημιουργήθηκε στην Πάτρα το 2006 από μία ομάδα φίλων διαφόρων ηλικιών. Ιδού ένα απόσπασμα από την ιδρυτική ανακοίνωσή του: «Σε καιρούς ακραίας ιδιώτευσης και αγοραίας μαζοποίησης, όπου η ποιότητα και η αξία της ζωής μας καθημερινά ευτελίζεται, αναλάβαμε την πρωτοβουλία δημιουργίας ενός αυτοδιαχειριζόμενου χώρου εναλλακτικής παρέμβασης. Στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, επιχειρούμε με τον τρόπο αυτό να συμβάλουμε στην ανάπτυξη μίας συλλογικής διαδικασίας προβληματισμού και σύνθεσης, γύρω από τους εξής άξονες: α) την άμεση δημοκρατία, τον κοινοτισμό, την κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη, β) την εθνική ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια και την αλληλεγγύη των λαών ως αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση, γ) την πολιτιστική μας παράδοση (γλώσσα, ιστορία, τέχνη, φιλοσοφία και ορθόδοξη παράδοση) και δ) την οικολογία». Η Δημοτική Κίνηση «Κοινοτικόν», λοιπόν, δημιουργήθηκε μετά από πρωτοβουλία των μελών του

30

Χώρου Εναλλακτικής Παρέμβασης «Κοινοτικόν», τα οποία μετά από παρότρυνση φίλων, αλλά και μεγάλη σκέψη, πήραν την απόφαση να συμμετάσχουν στις ερχόμενες δημοτικές εκλογές του Δήμου Πατρέων. «Μας έφερε κοντά ο πόθος για την ανεξαρτησία της πατρίδας, την κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη, την πραγματική δημοκρατία, την ισορροπία με την Φύση.....Εγκαταλείπουμε τις εξέδρες των θεατών. Κατεβαίνουμε στον στίβο, αναλαμβάνουμε δράση. Θέλουμε να εκφράσουμε μόνοι μας τους εαυτούς μας, την γενιά μας, το όραμά της για την πόλη. Δεν σκοπεύουμε να περιοριστούμε σε μία έκφραση διαμαρτυρίας. Δεν ερχόμαστε να «πάρουμε τον δήμο»! Ο δήμος ανήκει στους δημότες του. Δεν είμαστε κομμάτι του κυρίαρχου εκφυλισμένου πολιτικού παιχνιδιού, και δεν φιλοδοξούμε να γίνουμε. Δεν έχουμε λύσεις «προκάτ» για τα προβλήματα της πόλης, γιατί δεν είμαστε δημαγωγοί, γιατί δεν παριστάνουμε τους σοφούς. Πιστεύουμε στην σύνθεση ακόμα και των, φαινομενικά, ανόμοιων και αντίθετων μεταξύ τους απόψεων. Εμπιστευόμαστε τους πολίτες αυτής της πόλης, την κρίση, την προσωπική τους ευθύνη, την συλλογική τους δράση… Προτάσσουμε πάνω απ’ όλα τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και των δημοτών της: διευθετούμε με ανοιχτές, συλλογικές και αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, την διαχείριση όλων των κοινών μας υποθέσεων. Πιστεύουμε στην Αντίσταση, την Δημιουργία, την Κοινωνική Αλληλεγγύη, την Δημοκρατία. Προασπιζόμαστε με πάθος τα δημόσια αγαθά…». Ας σημειώσουμε ότι η Δημοτική Κίνηση «Κοινοτικόν» αποτελείται ως επί το πλείστον από νέους ανθρώπους, με μέσο όρο ηλικίας γύρω στα 40 έτη. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται ένας αξιωματικός του ΠΝ, εκπαιδευτικοί, πανεπιστημιακοί, δικηγόροι, υπάλληλοι, αρκετοί μηχανολόγοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι. Η κίνηση προτείνει ως υποψήφιο δήμαρχο τον μηχανολόγομηχανικό Θ. Ντρίνια, πρώτο μεταξύ ίσων, ανακλητό αν εκλεγεί και εκτεθειμένο ανά πάσα στιγμή στην κρίση των συνδημοτών. Όπως αρμόζει σε κοινοτιστές. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Οι Νεάντερταλ, η Δημοκρατία και ο (διαφόρων αποχρώσεων) Φασισμός του Όθωνα Ιακωβίδη

Ε

πειδή, τίς μέρες αυτές, με την σύλληψη της ηγεσίας της «Χρυσής Αυγής» πολύ κουβέντα γίνεται από τα κανάλια της κρατικής προπαγάνδας περί δημοκρατίας, φασισμού και ναζισμού, θεωρώ πως είναι χρήσιμο να πούμε δυό λόγια για να ξέρουμε (όταν μιλάμε) για τί πράγμα μιλάμε. Ας πιάσουμε το νήμα από την αρχή: Ο «άνθρωπος του Νεάντερταλ» (αυτό το ανθρωποειδές που έζησε πριν καμμιά εκατοστή χιλιάδες χρόνια) έζησε σε μία κοινωνία όπου επικρατούσε το δόγμα του «ισχυροτέρου», δηλαδή γινόταν αυτό που ήθελε ο δυνατότερος της ομάδας. Από την καλή μερίδα του φαγητού, ώς την ερωτική συνεύρεση με την θηλυκιά της αρεσκείας του. Μία πρακτική γνωστή ως «Νόμος της ζούγκλας», που συνεχίζει να επικρατεί στις κοινωνίες όλων των ζώων του ζωϊκού βασιλείου. Χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια για να γεννηθεί στις ανθρώπινες κοινωνίες ένα αίσθημα που δεν υπάρχει σε κανένα από τα άλλα ζώα: το αίσθημα της Δικαιοσύνης. Αυτό είναι γέννημα της ανθρώπινης ευφυίας, που αντιλήφθηκε ότι η ζωή του ατόμου μέσα στην κοινωνία γίνεται καλύτερη, δηλαδή πιό ευχάριστη για τα άτομα που την αποτελούν, όταν διέπεται από κανόνες δικαίου. Και όχι μόνον αυτό. Αντιλήφθηκε ότι και η ίδια η κοινωνία, σαν μία ξεχωριστή οντότητα, γίνεται ισχυρότερη απέναντι σε άλλες, όταν λειτουργεί με κανόνες δικαίου, διότι έτσι δίνει κίνητρο υπεράσπισής της σε όλα τα μέλη της... Έτσι,τα τελευταία δυό-τρείς χιλιάδες χρόνια, η κοινωνική ζωή (δηλαδή η συμπεριφορά μεταξύ των ατόμων της ανθρώπινης κοινωνίας) διέπεται από κανόνες δικαίου, τους νόμους, γεγονός που έχει ανατρέψει το δόγμα του «ισχυροτέρου», δηλαδή τον «νόμο της ζούγκλας», στην συμβίωση των ανθρώπων μέσα στις κοινωνίες τους. Η πρακτική, λοιπόν, ανθρώπων που θέλουν να επιβάλουν την όποια άποψή τους με ρόπαλα και μαχαίρια, γυρνά το ρολόϊ της εξέλιξης χιλιάδες χρόνια πίσω. Αυτή η πρακτική, στην σύγχρονη εποχή, έχει και την θεωρητική κάλυψη του Φασισμού, της ιδεολογίας που θέλει να επαναφέρει την λειτουργία της κοινωνίας στο δόγμα του ισχυροτέρου. Και για να εξηγούμαστε, ο φασισμός δεν εκφράζεται μόνον από ροπαλοφόρους και μαχαιΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

ροβγάλτες μαυροντυμένους με τον αγκυλωτό σταυρό, που μιμούνται τις σιδηρόφραχτες ορδές του φασιστικού άξονα που αιματοκύλισε όλο τον κόσμο με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έχει εκφραστεί και από ροπαλοφόρους και μαχαιροβγάλτες με το σφυροδρέπανο στο πέτο ή στο μανίκι, που καθάριζαν τους αντιφρονούντες κατά χιλιάδες, στις στέππες της Σιβηρίας και στις ψυχιατρικές κλινικές της Σοβιετίας, έχει εκφραστεί και από σιδηρόφρακτους ιππότες με το σύμβολο του Χριστού (!!!) στο στήθος (που ξεκλήρισαν ολόκληρους πληθυσμούς στην Αμερική), έχει εκφραστεί και από Ισλαμιστές που έκαναν το ίδιο, με το μισοφέγγαρο στο σαρίκι. Όλοι αυτοί, πίσω από κάθε έμβλημα που υπηρετούσαν, ασκούσαν τέλεια το φασιστικό δόγμα. Ένα δόγμα που στάζει αίμα. Ένα δόγμα αντικοινωνικό. Στις μέρες μας, ο φασισμός εκφράζεται και από συμπαθέστατους γραββατοφόρους που, αντί ρόπαλα και μαχαίρια (αυτά είναι για τους αγροίκους και παλιομοδίτες φασίστες), «καθαρίζουν με το βαμβάκι», με υπογραφές σε μία κόλλα χαρτί, στην οποία τυλίγουν τα θύματά τους, μεμονωμένα ή και κατά χιλιάδες. Η «Νέα Τάξη» (The New Order) που στις μέρες μας προσπαθεί να παγκοσμιοποιήσει την κυριαρχία μία κλειστής και ολιγομελούς Ολιγαρχίας (αυτής των παραγωγών του Χρήματος) επί της παγκόσμιας κοινωνίας, αποτελεί την πιό καταστροφική για την Ελευθερία του ανθρώπου και την κοινωνία του έκφραση του φασισμού.Αλλά και την πιό επικίνδυνη, καθώς είναι δυσδιάκριτη, κρυπτόμενη πίσω από μία εξαιρετικά επεξεργασμένη μάσκα της Δημοκρατίας (αυτήν της «Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας»), με την οποία η κοινωνία παραπλανάται ότι δήθεν αυτή (η κοινωνία) αποφασίζει για τα θέματά της, ενώ αυτό που γίνεται είναι η κοινωνία να αποφασίζει ποιοί θα αποφασίζουν για λογαριασμό της. Αφήνει έτσι τις τύχες της στην Ολιγαρχία αυτή, που έχει φροντίσει η όποια επιλογή της κοινωνίας να προκύπτει μέσα από «άψογες δημοκρατικές διαδικασίες», να είναι «δικοί της άνθρωποι». Η διαφορά μεταξύ του «αποφασίζω για το ποιός θα αποφασίζει για λογαριασμό μου» και «αποφασίζω για την λύση του προβλήματός μου», μπορεί (με μία πρώτη ματιά) να μην φαίνεται και τόσο μεγάλη, αλλά (με 31

την καταστροφή που έχει επέλθει στη Χώρα μας, εξ αιτίας αυτού) αποδεικνύεται τεράστια. Είναι η διαφορά μεταξύ της Δημοκρατίας, στην οποία ο Δήμος αποφασίζει για το ποιά θα είναι η λύση στο κάθε πρόβλημά του. Και της Ολιγαρχίας, όπου μία πολιτική και οικονομική ελίτ (εδώ στην Ελλάδα έχουμε και την διάσταση της οικογενειοκρατίας) μονοπωλεί την λήψη αποφάσεων για λογαριασμό τής κοινωνίας, που καλείται (πάντοτε αυτή, όπως και τώρα) να πληρώσει τα λάθη ή τις προδοσίες της ελίτ αυτής. Το αντίδοτο του φασισμού κάθε έκφανσης είναι ένα: η (πραγματική) δημοκρατία, ως φορέας και εκφραστής του Δικαίου που νομοθετεί το ίδιο το σώμα της κοινωνίας, με δημοψηφισματικούς μηχανισμούς, χωρίς κόμματα, ενδιάμεσους χονδρεμπόρους της λαϊκής βούλησης. Το ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε και δεν λειτουργεί η Δημοκρατία, αλλά μία Πολιτική και Οικονομική Ολιγαρχία με καλοκουρντισμένες τις μεταξύ τους σχέσεις, ώστε να καλλιεργείται και να αναπαράγεται η Ολιγαρχία αυτή, αποδεικνύεται από τα εξής απλά και ορατά σε όλους, γεγονότα: Η ύπαρξη μίας βαθύτατα ριζωμένης οικογενειοκρατίας (οι 72 εκ των 300 της «βουλής» είναι γόνοι των ιδίων οικογενειών- ο κατάλογος εδώ http:// hkommatokratia.blogspot.gr/p/blog-page_8538.html). Όμως, Δημοκρατία και οικογενειοκρατία είναι έννοιες εκ διαμέτρου αντίθετες, που η μία αποκλείει την άλλη, καθώς η «Θεία Χάρις» που φώτιζε τους βασιλικούς θρόνους, έσβυσε με την δημοκρατική προτίμιση του άξιου. Επί πλέον, η «κλειστή» οικογενειοκρατία εξουδετερώνει την δημοκρατική αξιοκρατία, που είναι ο μόνος δρόμος προόδου της κοινωνίας, σε κάθε τομέα και επίπεδο. Η θωράκιση της Ολιγαρχίας αυτής απέναντι στον Νόμο (με τις γνωστές αντισυνταγματικές διατάξεις περί «ευθύνης των υπουργών και βουλευτών») με αποφάσεις της ίδιας αυτής Ολιγαρχίας, είναι άλλη μία απόδειξη παροπλισμού της Δημοκρατίας. Η εξαφάνιση και των τριών πυλώνων της Δημοκρατίας (Ισηγορία, Ισονομία, Ισοπολιτεία), που και μόνο ένας αν δεν λειτουργεί, αποτελεί απόδειξη μη ύπαρξης Δημοκρατίας. Της Ισηγορίας, δηλαδή του δικαιώματος του πολίτη να έχει ίσα δικαιώματα στην αγόρευση των θέσεών του από το δημόσιο βήμα. Από το «Δημόσιο Βήμα» (που στην εποχή μας είναι η τηλεόραση), πόσο ακούτε (αν έχετε ποτέ ακούσει) την υποστήριξη των θέσεων αυτών που (σαν εμένα) υποστηρίζουν ότι δεν έχουμε Δημοκρατία, αλλά μία Ολιγαρχία που έχει καταστρέψει την Χώρα; Της Ισονομίας, δηλαδή της ισότητας όλων των πολιτών απέναντι στον Νόμο. Ποιός δεν βλέπει ότι αν δεν έχεις χρήματα για έναν καλό δικηγόρο δεν έχεις ελπίδα 32

να βρείς το δίκιο σου; Της Ισοπολιτείας, δηλαδή της ισότητας όλων των πολιτών στα πολιτικά τους δικαιώματα και υποχρεώσεις. Ποιός δεν ξέρει πως, αν δεν έχεις τα απαιτούμενα χρήματα για να λάβεις μέρος σε εκλογές (μόνον οι προβλεπόμενες τυπικές και γραφειοκρατικές οι δαπάνες φθάνουν κάποιες εκατοντάδες χιλιάδων Ευρώ), δεν μπορείς να το κάνεις; Ποιός δεν γνωρίζει πως η ψήφος του πολίτη, μέσα από τους δαιδάλους του εκάστοτε εκλογικού συστήματος, πηγαίνει αλλού κι αλλού; Τέλος, η μεγαλύτερη απόδειξη πως στην Χώρα μας δεν έχουμε Δημοκρατία, αλλά μας κυβερνά μία πολιτική και οικονομική Ολιγαρχία, αποτελεί το αποτέλεσμα της διακυβέρνησής της: μία πραγματικά δημοκρατική διακυβέρνηση δεν μπορεί να φέρει (ή να ανέχεται) την καταστροφή και την δυστυχία των πολλών (αυτών που αποφασίζουν στην Δημοκρατία) προκειμένου να ευημερούν κάποιοι λίγοι. Αυτή η αυταπόδεικτη Αλήθεια δεν έχει ακουστεί ποτέ και δεν έχει γίνει καμμία δημόσια και ευρεία συζήτηση επ’ αυτής. Το κάστρο της προπαγάνδας έχει ψηλούς τοίχους... Η Δημοκρατία, λοιπόν, στις μέρες μας και στην χώρα μας, βάλλεται, τόσο από τα κόμματα των Νεάντερταλ όσο και από τα κόμματα του «Δημοκρατικού τόξου» που, εκόντα ή άκοντα, έχει αποδειχθεί ότι αποτελούν, πλέον, την «5η Φάλαγγα» της «Νέας Τάξης», που επιχειρεί να επιβάλλει η «Διεθνής του Χρήματος». Η ανθρώπινη κοινωνία χρειάζεται μία μεγάλη επανάσταση, όπου το Πνεύμα θα πρέπει να εξολοθρεύσει τον δυνάστη του, το Χρήμα, που έχει γίνει η παγκόσμια Θρησκεία με τους πιό φανατικούς πιστούς... Θα ήταν πολύ ωραίο, η επανάσταση αυτή να ξεκινούσε από εδώ, την γενέτειρα της Δημοκρατίας, που είναι η μόνη μήτρα που μπορεί να κυοφορήσει μία τέτοια επανάσταση... Και είναι τώρα η ώρα, που η καταστροφή έριξε (εδώ, στην Ελλάδα) τις μάσκες και τα προπετάσματα και φάνηκε η Αλήθεια που δεν βλέπαμε, απασχολημένοι με την επιφάνεια των πραγμάτων, όπως μας την παρουσίαζαν... Το ελπιδοφόρο είναι πως, στο συμπέρασμα αυτό, δεν οδηγείται μόνον η σκέψη ενός ασήμαντου πολίτη (όπως η αφεντιά μου), αλλά υποστηρίζεται και από την σκέψη ανθρώπων που κατέχουν ύψιστες θέσεις σε κυβερνητικούς μηχανισμούς που διαθέτουν την απαιτούμενη δύναμη διεξαγωγής (και μάλιστα νικηφόρας) μίας τέτοιας επανάστασης. Αναφέρομαι στον Αλεξάντρ Ντούγκιν, εκ των διαμορφωτών της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσσίας του Πούτιν. Πριν απ’ όλα, το τοπίο πρέπει να καθαρίσει από τους ρύπους του φασισμού και να αναδυθεί η (πραγματική) Δημοκρατία. Γι’ αυτόν τον αγώνα, αξίζει κάθε θυσία. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Η «Ελλάδα της Αλλαγής»

Α

κούγεται συχνά ότι ζούμε σήμερα στην «Ελλάδα της Μεταπολίτευσης». Η δήλωση αυτή είναι εσφαλμένη. Στην πραγματικότητα, ζούμε στην «Ελλάδα της Αλλαγής». Τι ήταν η «Μεταπολίτευση»; Η αλλαγή του πολιτειακού και πολιτικού καθεστώτος που έγινε στην Ελλάδα το 1974. Πότε τελείωσε η περίοδος της «Μεταπολίτευσης»; Στις 18 Οκτωβρίου 1981. Από πού προκύπτει ότι η περίοδος της «Μεταπολίτευσης» έληξε το 1981; Από τρία βασικά στοιχεία. Πρώτον, το 1981 έγινε η πρώτη δημοκρατική εναλλαγή κομμάτων στην εξουσία. Σύμφωνα με αυτά που δέχονται διεθνώς οι πολιτικοί επιστήμονες, από την στιγμή που τα κόμματα εναλλάσσονται δημοκρατικά στην εξουσία, θεωρείται ότι το δημοκρατικό καθεστώς έχει πλέον εδραιωθεί και ότι η μεταβατική «μεταπολιτευτική περίοδος» έχει λήξει. Τα ίδια ισχύουν και γιά την Πορτογαλία (λήξη της «μεταπολιτευτικής περιόδου» το 1979) και για την Ισπανία (λήξη της «μεταπολιτευτικής περιόδου» το 1982). Δεύτερον, το 1981 έγιναν οι πρώτες εκλογές στις οποίες δεν συμμετείχαν οι πολιτικοί ηγέτες που είχαν πραγματοποιήσει την Μεταπολίτευση το 1974. Αυτοί ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Γεώργιος Μαύρος (αντίθετα με την πλύση εγκεφάλου στην οποία μας υπέβαλε το ΠΑΣΟΚ και η Αριστερά τα τελευταία 35 χρόνια, ο Ανδρέας Παπανδρέου και οι ηγέτες του ΚΚΕ όχι μόνον δεν «έριξαν την χούντα», αλλά δεν ήταν καν στην Ελλάδα την ημέρα που έγινε η Μεταπολίτευση). Τρίτον, το 1981 είχε πάψει να υπάρχει το ένα από τα δύο μεγάλα πολιτικά κόμματα που είχαν πρωταγωνιστήσει στην Μεταπολίτευση. Πρόκειται για την παλαιά Ένωση Κέντρου (η οποία είχε μετονομαστεί σε ΕΔΗΚ στις εκλογές του 1977). Το κόμμα αυτό, μαζί με την Νέα Δημοκρατία, είχε χειριστεί την μετάβαση προς την δημοκρατία το 1974 και είχε παίξει κύριο ρόλο στην σύνταξη του δημοκρατικού Συντάγματος του 1975. Το 1981, αυτό το κατ’ εξοχήν «μεταπολιτευτικό» κόμμα είχε πάψει να υπάρχει. Συνεπώς, από πλευράς επιστημονικής, ιστορικής και πολιτικής, η περίοδος της «μεταπολίτευσης» έληξε το 1981. Ποιά περίοδος την διαδέχτηκε; Η απάντηση σε αυτήν την ερώτηση είναι γνωστή σε όλους όσους δεν είναι λωτοφάγοι. Στις 18 Οκτωβρίου 1981, άρχισε η περίφημη περίοδος της «Ελλάδας της Αλλαγής». Και ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

του Κώστα Τσαούση στην «Ελλάδα της Αλλαγής» ζούμε ακόμα σήμερα. Αφού ζούμε στην «Ελλάδα της Αλλαγής» εδώ και 30 χρόνια, γιατί κάποιοι ξαφνικά θυμήθηκαν την «μεταπολίτευση»; Είναι απλό: για να κρύψουν τις ευθύνες τους. Οι βασικοί υπαίτιοι της σημερινής κατάντιας της Ελλάδας και των Ελλήνων έχουν όνομα και επίθετο. Πρώτος είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου, μαζί με τον συρφετό που έβγαλε από τον οχετό της ελληνικής κοινωνίας. Με αυτούς κυβέρνησε και με αυτούς έφερε την κλεψιά και την διαφθορά στην Ελλάδα για 30 ολόκληρα χρόνια. Δεύτεροι είναι οι διαφόρων ειδών Αριστεροί, είτε ΚΚΕ λέγονται αυτοί, είτε Σύριζα, είτε «εξωκοινοβουλευτικοί». Αυτοί ήταν η «ουρά» του Ανδρέα Παπανδρέου, οι περιώνυμες «αστείρευτες εφεδρείες του Κινήματος», οι «άλλες δημοκρατικές δυνάμεις». Αυτοί ήταν που κατέστρεψαν την ελληνική εκπαίδευση, σκότισαν το μυαλό και την σκέψη τριών γενιών Ελλήνων και σαμποτάρισαν κάθε τι το παραγωγικό και δημιουργικό μπορούσε να υπάρξει στην Ελλάδα. Πώς θα μπορούσαν όλοι αυτοί να αποφύγουν να χρεωθούν την ευθύνη για την κατάντια στην οποία μας έχουν ρίξει; Βρήκαν έναν πολύ απλό τρόπο: έσβησαν την ημερομηνία της 18ης Οκτωβρίου 1981 από την μνήμη των Ελλήνων. Κανείς δεν πρέπει να καταλάβει ότι η σημερινή κατάντια είναι η «Ελλάδα της Αλλαγής». Να, μάζα! Κοίτα προς τα εκεί. Για όλα φταίει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και η Νέα Δημοκρατία που έκαναν την Μεταπολίτευση το 1974. Μην κοιτάς την αλήθεια. Μην καταλάβεις ότι ο πραγματικός φταίχτης είναι ο Ανδρέας Παπανδρέου και η παρέα του. Και η μάζα την αποζητά αυτήν την ψευτιά. Η μάζα την θέλει αυτήν τη ψευτιά, επειδή αυτή η ψευτιά την βολεύει. Γιατί με αυτήν την ψευτιά, οι παλιοί Πασοκατζήδες δεν αισθάνονται πια ένοχοι για όλες τις φορές που ψήφισαν ΠΑΣΟΚ και που κούνησαν πράσινα σημαιάκια φωνάζοντας με πάθος «μαζί σου Ανδρέα, για μια Ελλάδα Νέα». Χάρη σε αυτήν την ψευτιά, η Πασοκική μάζα δεν χρειάζεται να αναγνωρίσει τα λάθη και τις ευθύνες της. Αντίθετα, μπορεί να συνεχίσει να υποκρίνεται ότι είναι το «θύμα» και να ψηφίσει χωρίς ενοχές τον υποτιθέμενα «μη-Μεταπολιτευτικό» Σύριζα. Υποχρεώνοντας όλους εμάς τους υπόλοιπους να συνεχίσουμε να ζούμε στην «Ελλάδα της Αλλαγής».

33

Οι Πομάκοι της Θράκης Έλληνες πολίτες, θύματα του κεμαλικού εθνικισμού! του Θεοφάνη Μαλκίδη

Η

Συνθήκη της Λωζάννης αναγνώριζε την ύπαρξη μουσουλμανικής μειονότητας στην Θράκη, χωρίς ειδικώτερη αναφορά στην ιδιαίτερη εθνοτική, πολιτισμική ταυτότητα και προέλευση των επιμέρους μειονοτικών ομάδων που την συνέθεταν. Μετά όμως από το 1952 και την κοινή ένταξη της Ελλάδας και της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, η εθνική πολιτιστική ταυτότητα των τριών μειονοτήτων (Πομάκων, Τουρκόφωνων και Αθίγγανων - Ρωμά) καθοριζόταν από τα γεωστρατηγικά δόγματα και τις σχέσεις ανάμεσα στα κράτη της περιοχής. Δεν ήταν η ιστορία, η παράδοση, η πολιτιστική κληρονομιά, η γλώσσα που όριζαν την εθνική ταυτότητα της κάθε ομάδας, αλλά η γεωπολιτική και οι σχέσεις των κρατών. Στην περίπτωση της Θράκης, οι σχέσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, συμμάχων στο ΝΑΤΟ, και τα ψυχροπολεμικά και συμμαχικά δεδομένα υπαγόρευαν αναγκαστικά την πολιτική στην περιοχή. Τραγικό πρώτο θύμα αυτής της πολιτικής υπήρξε η αυτόχθονη θρακική ομάδα των Πομάκων. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, το ελληνικό κράτος, στο πλαίσιο της ελληνοτουρκικής φιλίας, ανεχόταν ή προωθούσε την τουρκοποίησή τους. Με την όξυνση, όμως, των σχέσεων αργότερα με την Τουρκία, και κυρίως μετά το 1974, αλλάζει την πολιτική του σε σχέση με τους Πομάκους . Από εδώ και πέρα τους προτιμούσε Βούλγαρους παρά Τούρκους. Έτσι, αυτό το αυτόχθον θρακικό φύλο δεν κατόρθωσε να ζήσει σε συνθήκες που να του επιτρέψουν να αναπτύξει και να διατηρήσει τις παραδόσεις του, την ιδιαίτερη πολιτισμική του ταυτότητα, δεν κατόρθωσε να αναπτύξει ομαλά την συνέχεια της γλώσσας του, της ιστορίας του. Το ελληνικό κράτος παρέμεινε εγκλωβισμένο, ακίνητο, στο μεγάλο ζήτημα των Πομάκων, όταν το τουρκικό κράτος, διά μέσου της θρησκείας ή με τους γνωστούς κεμαλικούς μηχανισμούς εξαναγκασμού, τρομοκράτησης, ελέγχου, προωθούσε και εξακολουθεί να προωθεί την τουρκοποίησή τους. Το μειονοτικό σχολείο αποτέλεσε την δίοδο, απ’ όπου πέρασε η τουρκική προπαγάνδα, αλλοιώνοντας την ταυτότητα των νέων γενεών του πομακικού

34

πληθυσμού. Οι Πομάκοι ήταν ανυπεράσπιστοι έναντι των Κεμαλικών μηχανισμών που προωθούσαν την τουρκοποίηση των μειονοτήτων, ενώ, από την άλλη πλευρά το ελληνικό κράτος, προωθούσε την τουρκική παιδεία των μειονοτήτων (και) με τα μορφωτικά πρωτόκολλα του 1951 και 1968. Ειδικά στην αντιπομακική εκστρατεία χρησιμοποιήθηκαν τα πιο δόλια μέσα: γιά παράδειγμα, θεσπίστηκαν στοιχήματα, με χρηματικά έπαθλα (Εχίνος, δεκαετία 1960), για όσους θα κατάφερναν να μιλούν στους δημόσιους χώρους και ιδιαίτερα στα καφενεία, μόνον τουρκικά! Οι εσχάτως τουρκοφωνήσαντες Πομάκοι επαίρονταν για τους παχυλούς μισθούς που τους παρείχαν οι τουρκικοί μηχανισμοί, γεγονός που δημιουργούσε σχετικές προσδοκίες για αυτούς και τα παιδιά τους (π.χ. σπουδές στην Τουρκία). Οι τουρκικοί μηχανισμοί αξιοποίησαν, επιπλέον, εναντίον της πομακικής ταυτότητας, τον ισχυρό φόβο που ένιωθαν οι Πομάκοι από ενδεχόμενη βουλγαρική κάθοδο, την οποία έζησαν δύο φορές στο πρώτο μισό του αιώνα (1913-1918 και 1941-1944). Καλλιέργησαν την αντίληψη ότι αιτία για τα δεινά που υπέστησαν ήταν η συγγένεια της γλώσσας τους με την βουλγαρική και ότι, εάν συνέχιζαν να την χρησιμοποιούν, θα είχαν την ίδια τύχη στο μέλλον, ενώ, εάν υιοθετούσαν την τουρκική, η θέση τους θα ήταν ισχυρότερη και κοινή με των υπολοίπων μουσουλμάνων («Τούρκων”). Πάγιο αίτημα της Τουρκίας, στην δεκαετία του 1950, ήταν η τοποθέτηση εκπαιδευτικών από την Τουρκία (μετακλητοί) στα πομακικά χωριά, προκειμένου να επιτευχθεί ο γλωσσικός εκτουρκισμός. Ο χρόνος και η επιμονή του τουρκικού σωβινιστικού μηχανισμού έφεραν αποτελέσματα ιδιαίτερα δυσμενή και σε όσους μετανάστευσαν στα πεδινά, όπου εισήλθαν σε νέες πολιτισμικές και οικονομικές πραγματικότητες: συγκατοίκησαν σε μεικτούς οικισμούς ή συνοικίες και συχνά διασταυρώθηκαν με τους Τουρκόφωνους. Η γνώση της τουρκικής γλώσσας λειτούργησε ως σύμβολο υπεροχής της κυρίαρχης τάξης των Πομάκων, η οποία και προσχώρησε στην αντίστοιχη των τουρκόφωνων, ενισχύοντας την θέση της, ενώ η αποποίηση ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Δυτική Θράκη

της πομακικής ταυτότητας θα αποτελέσει πλέον βασική προϋπόθεση κοινωνικής και οικονομικής ανέλιξης. Όσοι επιδίωξαν να εκφράσουν απόψεις αντίθετες, κατηγορούνται ως «προδότες και άπιστοι», περιθωριοποιούνται κοινωνικά και οικονομικά και δέχονται φορτία ψυχολογικής πίεσης, ακόμη και σωματική βία, ώστε οι ίδιοι ή/και τα παιδιά τους να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα σχολεία τους. Τα παραδείγματα των μελών του Κέντρου Πομακικών Ερευνών, του Συλλόγου Πομάκων Ξάνθης, του εκδότη της πομακικής εφημερίδας «Νάτπρες» (Εμπρός), είναι χαρακτηριστικά. Παράλληλα, ό,τι δεν μπορεί να καταστραφεί από την ταυτότητά τους ως Πομακικό χαρακτηρίζεται ως «τουρκικό». Ως παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν οι εκθέσεις ενδυμασιών και εργοχείρων που κατά καιρούς πραγματοποιήθηκαν και προβάλλονταν ως έργο τουρκικού πολιτισμού, τα μαθήματα κορανίου στα τεμένη των Πομακικών χωριών που γίνονται στην τουρκική γλώσσα και είναι μάθημα εθνικισμού και κεμαλισμού, όπως και οι λαϊκές και θρησκευτικές εκδηλώσεις, τα ήθη και έθιμα και οι αγώνες πάλης, που προσδιορίζονται ως εκδηλώσεις των Τούρκων! (αντίστοιχες καταστάσεις βιώνουν και οι κουρδικοί πληθυσμοί στην Τουρκία). Μια νέα πολιτική για τις μειονότητες στην Θράκη, οφείλει να τις καθορίζει, να τις χαρακτηρίζει με βάση όχι την θρησκευτική όσο την πολιτιστική και εθνοτική τους ταυτότητα, με βάση την ιστορία, τις ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

παραδόσεις, την πολιτιστική τους κληρονομιά και τη γλώσσα. Αυτή η προσέγγιση διακρίνει, διαχωρίζει, στον χώρο της Θράκης, όχι μια μουσουλμανική θρησκευτική- εθνική όπως επιθυμεί η Κεμαλική πολιτική, αλλά διαφορετικές οντότητες. Οι Πομάκοι της Θράκης έχουν δικαίωμα σε όλες εκείνες τις συνθήκες και τα μέσα γνώσης και επανασύνδεσής τους με την ιστορία, τον πολιτισμό, την γλώσσα και την ταυτότητά τους. Δικαιώματα, τα οποία ο Κεμαλισμός και η άγνοια και η αδιαφορία της επίσημης Ελλάδας, τους τα στέρησαν. Ο χώρος της Θράκης θα μπορούσε να αποτελέσει τον πρώτο πυρήνα - χώρο μιας ελεύθερης πολιτισμικά και κοινωνικά ζωής για τους Πομάκους, με κυρίαρχη προτεραιότητα την διδασκαλία της γλώσσας τους, η οποία πραγματοποιείται σήμερα στην Τουρκία σε πομακικές κοινότητες αλλά όχι στην Ελλάδα! Μένει στο κράτος, αλλά κυρίως στην ελληνική κοινωνία, να δημιουργήσει όλες εκείνες τις αναγκαίες συνθήκες διατήρησης και ανάπτυξης της ιδιαιτερότητάς τους. Ωστόσο, είναι προφανές ότι μια νέα πολιτική για την Θράκη (και) για το ζήτημα των Πομάκων, θα είναι υπόθεση του ίδιου του λαού της, των δικών της μορφωτικών, πολιτικών δυνάμεων, αντίστασης σε σωβινιστικές και εθνικιστικές ιδεολογίες όπως ο Κεμαλισμός, προωθώντας την ελευθερία και τον σεβασμό της καταγωγής σε μια από τις πιο καταπιεσμένες ομάδες του ελλαδικού κράτους, τους Πομάκους.

35

Η ταμπέλα της ΔΔΟ έχει επίφοβο περιεχόμενο για την Κύπρο του Κώστα Παπασταύρου

Ω

ς γνωστόν, με την συμφωνία της κοινής διακήρυξης, που την αποδέχτηκαν πρόσφατα και οι δύο πλευρές για έναρξη των συνομιλιών, οι διαβουλεύσεις για το Κυπριακό έχουν αρχίσει να «μπαίνουν στο ψητό». Ήδη από την τουρκική πλευρά δημοσιοποιούνται κάποιες «κόκκινες γραμμές», οι οποίες μάλιστα παρουσιάζονται ήδη στα διεθνή μέσα ενημέρωσης ως αμετάθετοι στόχοι! Πέραν αυτού, οι ηγέτες των Τ/κ μαζί με αρμοδίους πολιτικούς της Άγκυρας, στηριζόμενοι σε μία στάση επιβράβευσης της Τουρκίας από την διεθνή κοινότητα επειδή αποδέχτηκε την έναρξη των συνομιλιών, αλωνίζουν στα κέντρα αποφάσεων από Ουάσιγκτων μέχρι Βρυξέλλες, προωθώντας τις θέσεις τους. Παρά το γεγονός ότι η κοινή διακήρυξη αναφέρεται σε ένα θολό πλαίσιο αρχών, αυτές ήδη προσεγγίζονται από τις δύο πλευρές με διαφορετικές ερμηνείες. Αλλά εν πάση περιπτώσει, η Ε/κ πλευρά αναμένει, φευ, μια δήθεν «δίκαιη, βιώσιμη και λειτουργική» λύση, που δήθεν θα της εξασφαλίσει η ταμπέλα της δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας (ΔΔΟ). Αυτή, δυστυχώς, θεωρείται από την πλευρά μας ως η κύρια βάση των συνομιλιών, και που όντως την έχει αποδεχθεί σύσσωμη η πολιτική μας ηγεσία εδώ

36

γελοιογραφία του Πιν, από τον Φιλελεύθερο της Κύπρου

και δεκαετίες - έστω με διαφορετικές ερμηνείες, αμέσως μετά την εισβολή της Τουρκίας, το 1974. Και για λόγους ιστορικούς, αναφέρεται ότι κύρια αφετηρία για αυτό το μοντέλο λύσης αποτέλεσαν οι Συμφωνίες Κορυφής Μακαρίου-Ντεκτάς το 1977. Από τότε μέχρι σήμερα, η πολιτική Λευκωσίας και Αθηνών παρέμεινε προσκολλημένη για τους γνωστούς άγνωστους λόγους σε μια ηττοπαθή στάση έναντι της Τουρκίας και, ειδικώτερα, ουδέποτε ζήτησε επανατοποθέτηση του Κυπριακού ως διεθνούς προβλήματος εισβολής-κατοχής. Αντίθετα, η πολιτική μας παίζει στο γαϊτανάκι της βρεταννικής και τουρκικής διπλωματίας, που υποβάθμισε το Κυπριακό ως δικοινοτικό πρόβλημα. Μάλιστα, η πονηρή αυτή διπλωματία παρουσιάζει το Κυπριακό και ως πρόβλημα ψυχολογικής διαφοράς δύο κοινοτήτων, στα διάφορα δικοινοτικά σεμινάρια! Εν πάση περιπτώσει, σημασία τώρα έχει εάν αυτό το «φρούτο» της ΔΔΟ, ως βάση επίλυσης του Κυπριακού, μπορεί να διασφαλίσει μακροχρόνια τα ελάχιστα στοιχεία για μια δημοκρατική και βιώσιμη λύση, με σεβασμό σε ακατάλυτες αξίες των ανθρώπινων και πολιτικών δικαιωμάτων, χωρίς στοιχεία ρατσιστικά και διαχωΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Κύπρος ριστικά, αλλά και χωρίς εγγυήσεις από άλλα κράτη. Ως ενεργός πολίτης θα αναφέρω τα στοιχεία που επιθυμώ να έχει μια δίκαιη, βιώσιμη και λειτουργική λύση, και αν η ταμπέλα και η ουσία της ΔΔΟ τα διασφαλίζει, τότε αποδέχομαι! Τα ουσιώδη στοιχεία που θέλω πρέπει να είναι ο ακρογωνιαίος λίθος των συνομιλιών, επειδή ακριβώς φοβάμαι τους εκπροσώπους της δήθεν διεθνούς νομιμότητας που μας περιτριγυρίζουν, λέγοντας τα διάφορα διπλωματικά αόριστα, που προωθούν τον πολιτικό κυνισμό, που διακηρύσσουν το τέλος των απαράγραπτων αρχών δικαίου και την «αρχή» του ρεαλισμού εντός της Αμερικανοευρωπαϊκής τάξης πραγμάτων. Ναι, θέλω στην πατρίδα μου την πλήρη κατοχύρωση και εφαρμογή των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων, αλλά και την απρόσκοπτη συνένωση του ενιαίου φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος του νησιού και όχι τον περαιτέρω διαχωρισμό του. Η Κύπρος, ως ενιαίο φυσικό και ανθρωπογενές οικοσύστημα, δεν διαχωρίζεται με γραμμές- αλλιώς είναι αφύσικο και ασταθές. Δέχομαι, λοιπόν, το οικοσύστημα του νησιού, φυσικό και ανθρωπογενές, ως ενιαίο και λειτουργικά αδιαχώριστο. Τα φυσικά και ανθρωπογενή στοιχεία που το συναποτελούν στηρίζουν την βιωσιμότητά τους στο ενιαίο και αδιάσπαστο του χαρακτήρα τους και όχι στον τεχνικό διαχωρισμό τους. Ειδικά, τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα είναι αδιαπραγμάτευτα για κάθε ελεύθερα σκεπτόμενο άνθρωπο. Στηρίζονται σε αρχές που αποτελούν την κορυφαία κατάκτηση του πολιτισμένου ανθρώπου και που αποτελούν την κορωνίδα του ελεύθερου ανθρώπινου πνεύματος. Το «ολίγον έγκυος» στα εν λόγω δικαιώματα δεν μπορεί να ισχύσει, ούτε ασφαλώς το «ολίγον δίκαιο»! Δεν αμφισβητείται με κανέναν τρόπο το δίκαιο των Τουρκοκυπρίων, ή και άλλων πολιτών άλλων καταβολών και εθνοτήτων, να ζήσουν ειρηνικά μαζί μας. Ποταμοί αιμάτων χύθηκαν, ειδικά τους πρόσφατους αιώνες, για να αναγνωριστεί το «κάθε πολίτης μία ψήφος». Αυτό θέλω κι εγώ, ούτε σταθμισμένη, ούτε υποτιμημένη, ούτε υπερτιμημένη- αλλά μία απλή ψήφος για όλους μας. Σε όλα ανεξαιρέτως τα κράτη μέλη του ΟΗΕ δόθηκε μία ψήφος στον κάθε πολίτη, επειδή θεωρήθηκε ουσιώδης κανόνας της δημοκρατίας, που μεταξύ άλλων διασφαλίζει την παγκόσμια τάξη και ασφάλεια. Για να δουλεύει η δημοκρατία μιλάμε, εκτός εάν εννοούμε άλλο πολίτευμα… ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Θέλω να διακινούμαι ελεύθερα στον τόπο μου που είναι όλη η επικράτεια της Κύπρου, να ζω και να εργάζομαι όπου θέλω, να αγοράζω και να πωλώ ακίνητη γη, να ψηφίζω και να ψηφίζομαι, αλλά και να έχω πλήρη ασφάλεια. Σέβομαι συμμαχίες του κράτους μου με άλλα κράτη, αλλά αμφισβητώ το δικαίωμα των όποιων Αμερικανών ή Ευρωπαίων να επεμβαίνουν με ληστρικό τρόπο στο πανανθρώπινο δικαίωμα να αποφασίσω για το μέλλον μου. Αρνούμαι κατηγορηματικά να γίνω το νέο πειραματόζωο για να διατηρηθεί η απρόσκοπτη ροή του πετρελαίου προς την Ευρώπη. Θέλω μια λύση που θα καθιερώνει το «δίκαιο μεταξύ ίσων». Θέλω να μη διαχωρίζονται οι άνθρωποι στην χώρα μου σε σχέση με τη φυλή και τη θρησκεία τους διότι κάτι τέτοιο δεν είναι λειτουργικά ορθό, δημιουργεί παρά-φύση προηγούμενο. Στην πράξη, φέρει την ανθρωπότητα βήματα προς τα πίσω. Φέρει συνθήκες απαρτχάιντ! Ούτε θέλω ξένες εγγυήσεις και βάσεις, ούτε θέλω πάτρωνες στη δική μου διακυβέρνηση, ούτε ξένα στρατεύματα, ούτε κατοχική δύναμη. Και δεν το λέω από ψωροπερηφάνια, αλλά γιατί ο λαός μου διεξήγαγε, σχετικά πρόσφατα στην ιστορία του, έναν αντι-αποικιοκρατικό αγώνα που θα ζήλευαν πολλοί άλλοι λαοί να τον είχαν στο ιστορικό τους. Μια λύση, για να είναι βιώσιμη, πρέπει να έχει προοπτική στο μέλλον, και όχι να έχει πρόσκαιρο συμφέρον το οποίο δεν είναι άλλο παρά να κερδίσει η Τουρκία ακόμη λίγη απόσταση προς την Ευρώπη, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ο στρατηγικός ρόλος της στην περιοχή. Θέλω λοιπόν να πειστώ έμπρακτα ότι αλλάζουν κοσμογονικά δεδομένα στη γεωπολιτική σκακιέρα της περιοχής μας και ότι η κατοχική δύναμη της Τουρκίας αποσύρεται και σέβεται το κράτος μου. Τα πιο πάνω είναι ενδεικτικά στοιχεία του πήχυ που θέτω ως πολίτης μια κοινωνίας με προοπτική. Ασφαλώς υπάρχουν κι άλλα, υπάρχει κι η γλώσσα του διεθνούς δικαίου, υπάρχουν βασικές αρχές που στηρίζουν το οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως απλός πολίτης, όμως, μίλησα με απλή γλώσσα, χωρίς διπλωματικούς λογισμούς ή αφορισμούς. Αναμένω να δω τα αποτελέσματα των συνομιλιών, που πολλοί σαν κι εμένα βλέπουμε την λογική της ΔΔΟ να μη «γωνιάζει» με τα ελάχιστα περιεχόμενα μιας «δίκαιης, βιώσιμης και λειτουργικής» λύσης. Το ερώτημα είναι το μετά…

37

Διεθνής Επενδυτικός Οδηγός

Τ

Η σταθερότητα του Ευρώ

ο ευρωπαϊκό κοινό νόμισμα φθάνει στον τέταρτο μήνα του χρόνου, εμφανίζοντας μηδενικές αποκλίσεις σε σχέση με το δολλάριο ΗΠΑ από την αρχή του έτους. Αυτό που εντυπωσιάζει, όμως, περισσότερο, είναι ότι, την ίδια εποχή, τα τελευταία πέντε χρόνια, δεν είχαμε διαφορές μεγαλύτερες του 5% από την τρέχουσα ισοτιμία. Αν αναλογιστεί κανείς το μέγεθος των οικονομικών προβλημάτων που αποτιμήθηκαν αυτό το διάστημα, μόνο συμβατικά δεν μπορεί να το ερμηνεύσει. Πρώτη σκέψη και πιό συμβατική είναι ότι, και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τα προβλήματα είναι εξ ίσου σοβαρά. Μία άλλη είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες είναι παντοδύναμες. Μία πιό ρεαλιστική προσέγγιση θα ισχυριζόταν ότι η τεράστια ρευστότητα διεθνώς βρήκε καλές αποδόσεις στα «υποτιμημένα» ομόλογα του Ευρωπαικού νότου. Το ερώτημα, τελικά, όμως, είναι αν αυτή η ηρεμία μπορεί να συνεχιστεί.Πόσο μάλλον τώρα που η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης ετοιμάζεται να πάει από το αυτί και στο δάσκαλο…

Π

Παλλάδιο: ευγενές και σπάνιο

ολλοί θα γνωρίζουν ότι το παλλάδιο, το ασημόγκριζο αυτό μέταλλο με την έντονη λάμψη, είναι ένα ευγενές μέταλλο, η τιμή του οποίου διαπραγματεύεται στις διεθνείς αγορές μαζί με τον λευκόχρυσο, το ασήμι και τον χρυσό. Αυτό που λιγώτεροι γνωρίζουν είναι ότι χρησιμοποιείται ευρύτατα από την αυτοκινητοβιομηχανία, για την κατασκευή των καταλυτικών μετατροπέων των βενζινοκίνητων αυτοκινήτων. Το παλλάδιο και η πλατίνα έχουν την ιδιότητα να «παγιδεύουν» τις επιβλαβείς εκπομπές των κινητήρων εσωτερικής καύσης. Επενδυτικά, αυτό που ενδιαφέρει είναι το γεγονός

38

ότι, τα τελευταία χρόνια, η ζήτηση για το μέταλλο μόλις και μετά βίας καλύπτεται από την παραγωγή. Πάνω από το 80% της παγκόσμιας παραγωγής προέρχεται από την Ρωσσία και την Νότια Αφρική. Για την μεν πρώτη, τα τεράστια αποθέματα που είχαν σχηματισθεί επί Σοβιετικής Ένωσης έχουν σχεδόν εξαντληθεί, ενώ ταυτόχρονα πιθανές νέες κινήσεις των Ρώσσων στο Ουκρανικό ζήτημα θα μπορούσαν να δυσκολέψουν ακόμη περισσότερο τις εξαγωγές του μετάλλου. Όσο για την Νότια Αφρική, η απεργία των μεταλλωρύχων, που ξεκίνησε στις αρχές του Ιανουαρίου, συνεχίζεται για δωδέκατη εβδομάδα, παραλύοντας τα μεγαλύτερα ορυχεία της χώρας. Το 2014 αναμένεται συνολικά να είναι ιδιαίτερα ελλειματικό στο σκέλος της πρωτογενούς παραγωγής.Την όλη συγκυρία έρχονται να εκμεταλλευτούν και οι κερδοσκόποι, θέτοντας σε διαπραγμάτευση από τον Μάρτιο δύο νέα ETFs (είδος αμοιβαίου κεφαλαίου) εισηγμένα στο χρηματιστήριο του Γιοχάνεσμπουργκ. Αντικείμενό τους είναι η απ’ ευθείας συγκέντρωση ποσοτήτων Παλλαδίου ίσης αξίας με τις εισροές κεφαλαίων στο ενεργητικό τους. Στόχος τους είναι φυσικά να «στεγνώσουν» ακόμη περισσότερο την αγορά, με ευνόητες συνέπειες στην διαμόρφωση της τιμής του μετάλλου.

Η

Σε άνοδο τα εμπορεύματα. Πρωταθλητής ο καφές

τιμή του καφέ κατέγραψε άνοδο 80% στην διεθνή αγορά από την αρχή του χρόνου. Την άνοδο αυτή προκαλεί η ξηρασία που παρατηρείται στις μεγαλύτερες παραγωγούς περιοχές του κόσμου, που φυσικά βρίσκονται στην Βραζιλία. Σε μικρότερο βαθμό έχει επιρεαστεί η ζάχαρη. Άνοδο είχαμε κατά 22% για την βρώμη, 20% για το καλαμπόκι, 14% για την σόγια και 13% για το σιτάρι. Οι ειδικοί, πάντως, είναι ανήσυχοι, καθώς βλέπουν να αναπτύσσεται σταδιακά το φαινόμενο του El Ninio, που μπορεί να προκαλέσει κλιματολογικές ανωμαλίες που θα επιρεάσουν πολλές χώρες και αντίστοιχα την παραγωγή και τις τιμές σε βασικά αγαθά. Αν αυτό συνδυαστεί με την παρατήρηση ότι, σε καιρούς ισχυρής ανόδου των τιμών των τροφίμων, παρατηρούνται σοβαρές κοινωνικές αναταραχές στον αναπτυσσόμενο κόσμο, τότε θα πρέπει να ανησυχούμε διπλά.

επιμέλεια: Μιχάλης Παπίδης ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα

ΦΑΚΕΛΛΟΣ

Θαλάσσια Ασφάλεια

Τ

α θέματα ασφάλειας και διεθνούς αμυντικής συνεργασίας είναι πολύ σοβαρά για να αφήνονται σε λαϊκιστικές και προχειρολόγες προσεγγίσεις. Ένα σοβαρό κράτος οφείλει να αντιμετωπίζει τα θέματα αυτά με επιστημονικό σχεδιασμό, επίγνωση της διεθνούς πραγματικότητας και σοβαρή τεκμηρίωση. Επίσης, απαιτούνται συγκροτημένα κρατικά όργανα, που να εισηγούνται υπεύθυνες λύσεις για τα ανακύπτοντα ζητήματα. Δυστυχώς στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης αυτή η προσέγγιση απουσίασε, με οδυνηρά αποτελέσματα. Η χώρα μας είναι απούσα από τα διεθνή κέντρα αποφάσεων και υποεκπροσωπείται στους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς. Η Νέα Πολιτική επιχειρεί να θέσει, με τους ΦακέλΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

λους, ζητήματα υψηλής προτεραιότητας, επιστρατεύοντας τεχνοκράτες και εξειδικευμένους αναλυτές, με την ελπίδα ότι κάποια μέρα η Ελλάδα θα αρχίσει να μοιάζει με οργανωμένο κράτος. Ο Φάκελλος αυτός περιλαμβάνει άρθρα του Γεωργίου Φοίνικα (Ελληνικές, ευρωπαϊκές και υπερατλαντικές προτεραιότητες διασταυρώνονται στην πολιτική για την Θαλάσσια Ασφάλεια), του Ιωάννη Χάψου (Δεν μπορεί να διαχωριστεί η Εθνική από την Ευρωπαϊκή Στρατηγική), των των Γιώργου Κιουρκτσόγλου, Aλέξανδρου Κουτρουμπή και Kentaro Furuya (Η αντιμετώπιση της πειρατείας έχει ιστορικό βάθος) και του Νικολάου Μεταξά (Δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός της θαλάσσιας ασφάλειας). Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 39

Ελληνικές, ευρωπαϊκές και υπερατλαντικές προτεραιότητες διασταυρώνονται στην πολιτική για την Θαλάσσια Ασφάλεια

Η

πέμπτη ελληνική προεδρία, με θητεία της το πρώτο εξάμηνο του 2014, δεν αναμένεται να εκφύγει του καθιερωμένου ευρωκανόνα, θέτοντας ως βασική προτεραιότητά της την «προώθηση της ανάπτυξης, της ανταγωνιστικότητας και της απασχόλησης και στην εξασφάλιση σταθερότητας και ευημερίας για όλους»1. Στο πλαίσιο αυτό, η μια εκ των τεσσάρων διακηρυγμένων δράσεων2 της ελληνικής προεδρίας3 αφορά τις Θαλάσσιες Πολιτικές της ΕΕ. Σκοπός της συγκεκριμένης θεματικής, κατά την ελληνική προεδρία, είναι «η επανεκκίνηση και ο επαναπροσδιορισμός της Ευρωπαϊκής Θαλάσσιας Πολιτικής σε όλες τις εκφάνσεις της». Στο πλαίσιο της ΕΕ, οι θαλάσσιες υποθέσεις είναι κύριο αντικείμενο αρμοδιότητας του Επιτρόπου Θαλάσσιων Υποθέσεων και Αλιείας, που την τρέχουσα περίοδο είναι η Μαρία Δαμανάκη, αποβλέποντας στον συντονισμό των επιμέρους πολιτικών επιλογών, δράσεων και σχετικών Προγραμμάτων σε συγκεκριμένους τομείς ευρύτερου θαλάσσιου ενδιαφέροντος4. Θεμελιώδης πολιτικός άξονας περί των θαλασσίων υποθέσεων της ΕΕ είναι η συμφωνημένη «Ολοκληρωμένη» Ευρωπαϊκή Θαλάσσια Πολιτική5, που αποτέλεσε στρατηγική http://gr2014.eu/el/eu-presidency/the-greek-presidency/programme-and-priorities

1

Οι άλλες τρεις Δράσεις Ελληνικής Προεδρίας είναι η «ΑνάπτυξηΑπασχόληση-Συνοχή», η «Εμβάθυνση-Ολοκλήρωση της Ευρωζώνης/ΟΝΕ» και τέλος η αφορώσα στη «Μετανάστευση-Σύνορα-Κινητικότητα».

2

3 Συνοπτικά, οι τρεις ορισθείσες βασικές Αρχές - Στόχους που κατευθύνουν το έργο της ελληνικής προεδρίας είναι (α) η ενίσχυση της εμπλοκής της κοινωνίας και των πολιτών με την Ευρωπαϊκή Ένωση, (β) η εμβάθυνση της Ένωσης, και ειδικά της ΟΝΕ και (γ) η ενίσχυση της δημοκρατικής νομιμοποίησης και λογοδοσίας της ΕΕ. Για μια εκτενή αναφορά στις ορισθείσες βασικές Αρχές – Στόχου,ς που κατευθύνουν το έργο της ελληνικής Προεδρίας, δες στον σχετικό επίσημο ιστότοπο του ΥΠΕΞ, στην διεύθυνση http://gr2014.eu/ el/eu-presidency/the-greek-presidency/programme-and-priorities.

4

http://ec.europa.eu/maritimeaffairs/links/index_el.htm

5

http://www.cy2012.eu/el/page/integrated-maritime-policy.

40

του Γεωργίου Φοίνικα προτεραιότητα της κυπριακής προεδρίας (1 Ιουλίου – 31 Δεκεμβρίου 2012) και προωθήθηκε με την υιοθέτηση της σχετικής πολιτικής Διακήρυξης («Διακήρυξη της Λεμεσσού»), στις 8 Οκτωβρίου 2012. Το κρίσιμο στοιχείο των εξελίξεων περί την «Ολοκληρωμένη» Ευρωπαϊκή Θαλάσσια Πολιτική είναι ότι, μέχρι πρότινος, αυτή αφορούσε θεματικές και δράσεις σε αντικείμενα που εστίαζαν σε διατομεακές πολιτικές, με αποκλειστικό πολιτικό χαρακτήρα, όπως η «γαλάζια» ανάπτυξη, η διαχείριση δεδομένων και γνώσεων για την θάλασσα, ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, η ολοκληρωμένη θαλάσσια επιτήρηση και οι στρατηγικές για τις θαλάσσιες λεκάνες6. Τελευταία, ανακύπτει η ανάγκη ευρύτερης αντίληψης και επέκτασης του όλου πλαισίου θαλασσίων υποθέσεων, συμπεριλαμβάνοντας πλέον και την θεματική της Άμυνας και Ασφάλειας της ΕΕ. Σχετική, μάλιστα, πρωτοβουλία προς μια συντονισμένη δράση, έλαβε χώρα στις 5 Μαρτίου 2014, όπου κοινή πρόταση από τις δύο συναρμόδιες πλέον Επιτρόπους, την Ύπατη Εκπρόσωπο (ΥΕ) για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας (Κάθριν Αστον) και Θαλάσσιων Υποθέσεων και Αλιείας (Μαρία Δαμανάκη) κατατέθηκε στο Κολλέγιο των Επιτρόπων της ΕΕ. Διακηρυγμένη κοινή επιδίωξη είναι η θέσπιση μιας πολιτικοστρατιωτικής ατζέντας για έρευνα στην θαλάσσια ασφάλεια, με σκοπό την βελτίωση της αποτελεσματικότητάς της αλλά και την αποφυγή περιττών και κοστοβόρων αλληλοεπικαλύψεων στην ανάπτυξη παρόμοιων δράσεων ή ερευνών άλλων κρατών-μελών. Απώτερος στόχος η συνεργατική σύγκλιση και ο αποδοτικώτερος συντονισμός των δύο αυτών ενδιαφερόμενων, του εμπορικού (civilian) και αυτού της άμυνας και ασφάλειας, για το θαλάσσιο περιβάλλον και τις 6 «Στόχος της ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής είναι να παρέχει μια συνεκτικώτερη προσέγγιση των θαλάσσιων υποθέσεων, μέσω της ενίσχυσης του συντονισμού μεταξύ διαφόρων τομέων πολιτικής.», Περισσότερες πληροφορίες στη δνση http://ec.europa.eu/ maritimeaffairs/policy/index_el.htm.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα δράσεις που αυτό φιλοξενεί. Σε κοινή δε ανακοίνωση (Joint Communication))7 της ης 6 Μαρτίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΥΕ προς το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο της ΕΕ, περί μιας πιο ολιστικής και ενοποιημένης Στρατηγικής για μια παγκόσμια Θαλάσσια Ασφάλεια, γίνεται εκτενής αναφορά μεταξύ άλλων στα επιμέρους συμφέροντα, τις απειλές ασφάλειας, αλλά και στα παλαιά και νέα πεδία συνεργασίας μεταξύ των επιμέρους δρώντων στο θαλάσσιο περιβάλλον, συμπεριλαμβάνοντας όλες τις επιμέρους θαλάσσιες δράσεις, από την ακτοφυλακή, τις αστυνομικές και τελωνειακές υπηρεσίες, έως τα Πολεμικά Ναυτικά των κρατών-μελών. Η σημαντικότητα του εν λόγω κειμένου είναι καθοριστική, καθ’ όσον προορίζεται ως βάση αλλά και γνώμονας διαπραγμάτευσης για την διαμόρφωση του κειμένου Στρατηγικής Θαλάσσιας Ασφάλειας της ΕΕ, του οποίου μάλιστα την έκδοση η ελληνική προεδρία έχει δεσμευτεί να προωθήσει μέχρι τον Ιούνιο του 2014. Το κείμενο της Στρατηγικής έχει ήδη τύχει της σχετικής επεξεργασίας από την σχετική Ομάδα Φίλων της Προεδρίας (ΟΦΠ), προκειμένου να ολοκληρωθεί πιθανότατα πριν τις επερχόμενες Ευρωεκλογές, κατόπιν της απαιτούμενης εκτενούς διαβούλευσης μεταξύ των ενδιαφερομένων, τόσον εκ της Ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, όσο και εκ των κρατών-μελών της. Κρίσιμο στοιχείο της όλης προβληματικής είναι κατά πόσον η Στρατηγική Θαλάσσιας Ασφάλειας θα συμπεριλαμβάνει, εκτός των συνήθων έως τώρα «πολιτικών» (civil) δραστηριοτήτων (ασφάλεια ναυσιπλοΐας, προστασία περιβάλλοντος - αλιείας, διασυνοριακού εγκλήματος κλπ.), και προβλέψεων και στοιχείων της ΚΠΑΑ8 (δυνατότητες, διαδικασίες, προβλέψεις, απειλές, πολιτικές, κλπ.). Δι’ αυτών, αφ’ ενός προσδιορίζεται με μεγαλύτερο εύρος το πλαίσιο θεώρησης των αποδεκτών απειλών θαλάσσιας ασφάλειας για τα κράτη-μέλη της ΕΕ, αλλά και αφ’ετέρου διευρύνεται κατά μείζονα τρόπο η δεξαμενή των διαθέσιμων δυνατοτήτων που εφ’ εξής θα είναι διαθέσιμες για την αντιμετώπιση των απειλών ασφάλειας. Έτσι, στις δυνάμεις ακτοφυλακής ή λιμενικού, που μέχρι πρότινος ήταν κυρίως οι θεσμικοί εντολοδόχοι 7 Joint Communication to the European Parliament and the Council “For an open and secure global maritime domain: elements for a European Union maritime security strategy”, διαθέσιμο στην δνση http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=13956760709 71&uri=CELEX:52014JC0009 και http://eeas.europa.eu/statements/ docs/2014/140306_02_en.pdf.

8 ΚΠΑΑ: Κοινή Πολιτική Ασφάλειας & Άμυνας της ΕΕ (CSDP, Common Security & Defence Policy).

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

για την αντιμετώπιση θεμάτων θαλάσσιας ασφάλειας στις χώρες της ΕΕ, τώρα προστίθενται και οι δυνάμεις ΚΠΑΑ, οι οποίες αφορούν κυρίως τα Πολεμικά Ναυτικά, αλλά και άλλες «στρατιωτικού» χαρακτήρα δυνατότητες (εναέριας/παράκτιας/επίγειας επιτήρησης, αστυνόμευσης, έρευνας, υποστήριξης κλπ.), που απορρέουν από την θεσμική συμπερίληψη και επιχειρησιακή συμμετοχή των Ενόπλων Δυνάμεων των χωρών στο πεδίο της Ευρωπαϊκής Θαλάσσιας Ασφάλειας. Άλλη, εξ ίσου ενδιαφέρουσα, πτυχή της Θαλάσσιας Στρατηγικής είναι κατά πόσον το πεδίο εφαρμογής της θα αφορά και θα εκτείνεται, κατά μείζονα λόγο, στο παγκόσμιο, παρά σε περιφερειακό και στο τοπικό πεδίο δραστηριότητας, εστιάζοντας έτσι τις προβλέψεις της και καθορίζοντας την αξιοποίηση των δυνατοτήτων (μέσων και πόρων) που η ίδια η Στρατηγική προβλέπει, σε αποκλειστικά διεθνοποιημένες δραστηριότητες, ενώ περιορίζει σε υποτυπώδη επίπεδα την Ευρωπαϊκή δράση σε τοπικού και περιφερειακού χαρακτήρα απαιτήσεις δραστηριοποίησης. Ειδικά σε τυχόν περιπτώσεις που εγείρονται απειλές ασφάλειας ή θίγονται τα κυριαρχικά δικαιώματα των ίδιων των χωρών μελών της ΕΕ στις ίδιες τις ζώνες κυριαρχίας ή αρμοδιότητάς τους. Η εν λόγω μάλλον ετεροβαρής προσέγγιση (global vs regional) στις ευρωπαϊκές προτεραιότητες περί την θαλάσσια ασφάλεια, αξιοποιεί με όχι ισότιμο και μη αλληλέγγυο τρόπο τις Ευρωπαϊκές δυνατότητες στην αντιμετώπιση προκλήσεων και απειλών ασφάλειας και κατ΄ επέκτασιν στα αντίστοιχα (global) ενδιαφέροντα/ συμφέροντα, καθ’ όσον προκρίνει προνομιακά αυτά με παγκόσμιο (global) χαρακτήρα, έναντι αντιστοίχων σε τοπική ή περιφερειακή κλίμακα. Προφανώς, η εν λόγω αντίληψη αναμένεται να έχει μείζονες επιπτώσεις ειδικά σε παράκτια περιφερειακά κράτη της ΕΕ, όπως η Ελλάδα, η οποία αντιμετωπίζει έντονες και πολλαπλάσιες απειλές θαλάσσιας ασφάλειας στην εγγύς περιφέρειά της, όπως οι παράνομες μεταναστευτικές ροές, η παράνομη μετακίνηση προσώπων, το διασυνοριακό έγκλημα, αλλά και άλλες σοβαρότερες, όπως οι προκλήσεις σε θαλάσσιες ζώνες εθνικής κυριαρχίας ή αρμοδιότητας (de facto ή de jure αμφισβητήσεις σε αιγιαλίτιδες ζώνες, στην περιοχή υφαλοκρηπίδας, ή σε περιοχές θαλάσσιας Έρευνας – Διάσωσης) εκ μέρους της Τουρκίας. Για την Ελλάδα, εν μέσω προεδρίας, ο στόχος ως προς την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Θαλάσσιας Ασφάλειας φαίνεται να είναι διττός: αφ’ ενός η γραφειοκρατική πτυχή, που αφορά την επιτυχή διεκπεραίωση της αναληφθείσας υποχρέωσης, ελέω προεδρίας, να πρωτοστατήσει στην συντακτική διαδικασία διαμόρφωσης και έγκαιρης έκδο41

σης του κειμένου της Στρατηγικής. Αφ’ετέρου, η αυτονόητη υποχρέωση για αποτύπωση των κρισιμώτερων ελληνικών (εθνικών) συμφερόντων στο εν λόγω κείμενο, χωρίς αυτό να προσκρούσει στην γραφειοκρατική δεοντολογία, που απαιτεί η συμμόρφωση με την υπερεθνική ενωσιακή κουλτούρα, ως προεδρεύουσα χώρα. Δυστυχώς, ανυπέρβλητο πρόσχωμα στην βέλτιστη διαπραγματευτική επίδοση της ελληνικής πλευράς αποτελεί η έλλειψη του απαιτούμενου αντίστοιχου εθνικού θεσμικού πλαισίου περί την Θαλάσσια Ασφάλεια και την συνακόλουθη Εθνική Στρατηγική περί αυτήν. Δεν θα πρέπει να παραληφθεί να σημειωθεί ότι, σε παράκτιες χώρες όπως η Ελλάδα, με θεσμικές «ιδιαιτερότητες» που μάλλον δυσχεραίνουν παρά διευκολύνουν τον εθνικό σχεδιασμό και την αποτελεσματικότητα της χρήσης των όποιων υφιστάμενων δυνατοτήτων του, απαιτείται επιπρόσθετη προσπάθεια από κάθε φορέα, πολιτικό ή επιχειρησιακό, προς τον θεσμικό εξορθολογισμό του συστήματος και της λειτουργίας του. Τέτοιες «ιδιαιτερότητες» θα μπορούσαν να προσδιοριστούν ενδεικτικά ως η μη αυτοτελής θέσπιση και συγκρότηση, αλλά και η επιχειρησιακή λειτουργία των υπηρεσιών θαλάσσιας επιτήρησης/αστυνόμευσης, ως Δυνάμεις Ακτοφυλακής (coast Guard), αλλά και ως συμπληρωματική αρμοδιότητα του Λιμενικού Σώματος. Επίσης, οι πολλές –τελευταία- μεταβολές του καθεστώτος υπαγωγής τους σε διαφορετικά υπουργεία (από το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, Αιγαίου και Νησιωτικής πολιτικής, και τέλος στο υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου) με αποτέλεσμα την κατακερματισμένη τους λειτουργία, την υπονόμευση του ενιαίου του σχεδιασμού τους, αλλά και την δυσχέρεια στον συντονισμό και την συνεργασία τους με άλλες κρατικές δομές και υπηρεσίες. Τέλος, στις θεσμικές ιδιαιτερότητες θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν οι σχέσεις επιχειρησιακής συνεργασίας σε θέματα θαλάσσιας ασφάλειας σε περιοχές θαλάσσιας κυριαρχίας αλλά κυρίως πέραν αυτής, του ΛΣ με τις αντίστοιχες δυνάμεις του ΠΝ, οι οποίες δεν είναι σε όλο το εύρος τους απολύτως ξεκάθαρες και κυρίως κατάλληλα θεσπισμένες προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επερχόμενες νέες προκλήσεις ασφαλείας υπό το δυσμενές πλαίσιο της οικονομικής κρίσης. Προς επίρρωση των ανωτέρω, μπορούν να αναφερθούν οι συναφείς θεσμικές ρυθμίσεις του σχετικά πρόσφατου Νόμου 4001/2011, περί λειτουργίας Ενεργειακών Αγορών9, 9 «7. Η παράγραφος 17 του άρθρου 12 του ν. 2289/1995 αντικαθίσταται ως εξής: «17. Η αστυνόμευση στις θαλάσσιες περιοχές της

42

όπου η σχετική πρόβλεψη ανάθεσης της ευθύνης θαλάσσιας αστυνόμευσης των σχετικών διατάξεων ανατίθεται –και ορθώς- μεν στο ΛΣ, αλλά με συμπληρωματική συνδρομή και δυνάμεων του ΠΝ, χωρίς όμως αυτή να οριοθετείται πλήρως και επαρκώς. Λόγω δε του αντικειμενικού προβλήματος της έλλειψης κατάλληλων μονάδων εκ του ΛΣ, η συνδρομή του ΠΝ μάλλον, εκ των πραγμάτων, αναμένεται να απαιτηθεί να είναι σημαντικώτερη από ό,τι ο νομοθέτης είχε αρχικά πρόθεση να προβλέψει. Χωρίς αμφιβολία, το θέμα της Θαλάσσιας Ασφάλειας φαίνεται να κερδίζει συνεχώς θέσεις στον κατάλογο άμεσων προτεραιοτήτων της διεθνούς κοινότητας, και όχι μόνον στο πλαίσιο της ΕΕ. Στο ΝΑΤΟ δε παρατηρείται επίσης εντονότατο ενδιαφέρον, καθώς είτε το θέμα αφορά πρωτογενώς και ουσιαστικά το πεδίο αποστολών του, ως ο κύριος παγκόσμιος πάροχος ασφαλείας, όσο και ενδεχομένως διότι οι πρόσφατες πρωτοβουλίες που σημειώνονται εντός της ΕΕ δεν είναι απίθανο να εκλαμβάνονται ως αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας της Ατλαντικής Συμμαχίας στο πεδίο Ασφάλειας στο θαλάσσιο περιβάλλον, προκαλώντας λιγώτερο ή περισσότερο υποσυνείδητα οιονεί «ανταγωνιστικά» αντανακλαστικά εκ μέρους των «υπερΑτλαντιστών» κρατών μελών της. Παρόμοιες (ανταγωνιστικές) «ευαισθησίες» παρατηρούνται και στο θέατρο της Ασίας, μετά το γεωστρατηγικό pivot των ΗΠΑ εκεί, όπου ο ί αντίστοιχος ανταγωνισμός των νυν κύριων, όσο και των ελασσόνων, ναυτικών δυνάμεων στο θαλάσσιο domain, αρχίζει να θυμίζει, αν και σαφώς κατ’ αναλογία, τον οικονομικό προπολεμικό ανταγωνισμό ΗΠΑ και Ιαπωνίας, προ του ξεσπάσματος του Β΄ΠΠ στο θέατρο του Ειρηνικού, της ΝΑ Ασίας και της ευρύτερης Άπω Ανατολής. Υπό την ανωτέρω συνοπτική θεώρηση, η όλη προβληματική της θαλάσσιας ασφάλειας έχει εκτός της σημαντικώτατης εθνικής, και εξόχως ενδιαφέρουσα περιφερειακή όσο και διεθνή διάσταση, ειδικά για κράτη όπως η Ελλάδα, που είτε λόγω γεωγραφίας, είτε λόγω ευρύτερων γεωπολιτικών ή οικονομικών συσχετισμών, η ύπαρξη, η ευμάρεια, αλλά ακόμη και η επιβίωσή τους είναι απολύτως συνδεδεμένα ιστορικά με την θάλασσα. υφαλοκρηπίδας ή της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης, στις μόνιμες ή προσωρινές εγκαταστάσεις ή πλωτές κατασκευές επί της υφαλοκρηπίδας ή της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης ή υπεράνω αυτών, που προορίζονται για εργασίευ υπουργού Προστασίας του Πολίτη, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας διαθέτει την αναγκαία ένοπλη δύναμη για ενίσχυση των οργάνων του Λιμενικού Σώματος.», Άρθ. 163, Ν.

4001/2011 (ΦΕΚ 179/Α/22.8.2011), περί λειτουργίας Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού Αερίου, για Έρευνα, Παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς Υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεων. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα

Δεν μπορεί να διαχωριστεί η Εθνική από την Ευρωπαϊκή Στρατηγική του Ιωάννη Χάψου

Research Fellow in Maritime Security Center for Peace and Reconciliation Studies Coventry University

Τι σημαίνει Θαλάσσια Ασφάλεια;

Μ

πορεί ο όρος Θαλάσσια Ασφάλεια (Maritime Security) να ανακαλεί για πολλούς μόνον την εικόνα πειρατών, όμως στην πραγματικότητα είναι κάτι πολύ περισσότερο. Όπως ορίστηκε το 2008 στην αναφορά του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ1 «Oceans and the law of the Seas», επτά διαφορετικές προκλήσεις απειλούν την διεθνή θαλάσσια ασφάλεια: «Πειρατεία και ένοπλη ληστεία στην θάλασσα2, τρομοκρατικές ενέργειες που εμπλέκουν την ναυτιλία, παράκτιες εγκαταστάσεις και άλλα θαλάσσια συμφέροντα, παράνομη διακίνηση οπλισμού και όπλων μαζικής καταστροφής, παράνομη διακίνηση ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών, λαθρεμπορία και παράνομη διακίνηση ανθρώπων διά θαλάσσης, παράνομη αλιεία3 και η εκ προθέσεως και παράνομη καταστροφή του θαλασσίου περιβάλλοντος». Στην ίδια αναφορά, γίνεται λόγος για την ανάγκη 1 UN General Assembly (2008) ‘Report of the Secretary General, Oceans and the law of the Seas’, A/63/63, σελ. 17-33.

εννοιολογικής διαφοροποίησης της θαλάσσιας ασφάλειας από στενές «κρατοκεντρικές» προσεγγίσεις εδαφικής ακεραιότητας και προβολής ναυτικής ισχύος. Καλεί δε τα κράτη-μέλη στην υιοθέτηση μίας διευρυμένης «ανθρωποκεντρικής» προσέγγισης για συλλογική ασφάλεια, δεδομένου ότι οι σύγχρονες και αναδυόμενες αυτές απειλές εκτείνονται πολύ μακρύτερα από την προβολή εθνικής ισχύος και κρατικών συνόρων, καθρεφτίζουν δε τις συνθήκες ανθρώπινης ανασφάλειας (human insecurity) στην ξηρά. Τόσο η έρευνα όσο και η πρακτική δείχνουν ότι αυτές οι επτά προκλήσεις ασφαλείας είναι μεν τελείως διαφορετικές μεταξύ τους, με διαφορετικούς στόχους και μεθόδους, αλλά υπάρχει μια αλληλεπίδραση και αλληλοεξάρτηση μεταξύ τους. Για παράδειγμα, πολλοί θεωρούν ότι η παράνομη αλιεία αποτελεί μέχρι ενός σημείου την γεννεσιουργό αιτία της πειρατείας στην Σομαλία τα δίκτυα που έχουν δημιουργηθεί και διακινούν παράνομα ναρκωτικά ή όπλα με επιτυχία4, χρησιμοποιούνται και για παράνομη διακίνηση ανθρώπων˙ τα περισσότερα περιστατικά παράνομης διακίνησης εμπλέκουν την διεθνή αλιευτική δραστηριότητα ως βέλτιστη κάλυψη5.

2 Piracy and armed robbery at sea: Αφορούν ουσιαστικά στο ίδιο έγκλημα, με την βασική διαφορά ότι το πρώτο λαμβάνει χώρα σε διεθνή ύδατα ενώ το δεύτερο σε χωρικά ύδατα.

4 UNODC (2010) World Drug Report, New York:United Nations Office on Drugs and Crime.

3 Ο όρος που χρησιμοποιείται στην διεθνή βιβλιογραφία είναι ‘Illegal, Unreported and Unregulated (IUU) Fishing’.

5 UNODC (2011) Transnational Organised Crime in the Fishing Industry, Vienna: United Nations Office on Drugs and Crime.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

43

Είναι, λοιπόν, προφανές ότι δεν είναι δυνατή η απομόνωση μιας πρόκλησης της θαλάσσιας ασφάλειας για εστίαση στην καταπολέμησή της, αλλά απαιτείται μια ολιστική, συνολική και συλλογική προσέγγιση, μέσα από μια μακροπρόθεσμη Στρατηγική.

Γιατί μας αφορά η θαλάσσια ασφάλεια; Ξεκινώντας από το περιφερειακό γεωγραφικό περιβάλλον, η περιοχή της Μεσογείου περιλαμβάνει τρία κομβικά σημεία στρατηγικής σημασίας για την διεθνή ναυτιλία, τις διεθνείς θαλάσσιες μεταφορές και την διεθνή ενεργειακή ασφάλεια: το Σουέζ, τα Στενά του Ελλησπόντου και το Γιβραλτάρ. Πώς να μπορέσει, λοιπόν, κάποιος, να απομονώσει το Αιγαίο ή το Ιόνιο Πέλαγος, από αυτό το διεθνές και παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον; Ο Ευρωπαϊκός νότος (και ειδικώτερα η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία και η νότια Γαλλία) δέχεται σε μηνιαία βάση εισβολή χιλιάδων παράνομα διακινούμενων μεταναστών από τις ακτές της Β. Αφρικής (οι οποίες παραδόξως παραβλέπονται από πολλούς όταν μιλούν για την Μεσόγειο), και από την επίσημα αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ «Διαδρομή των Βαλκανίων»6. Η συντρι6 W. Bruggeman (2002), Illegal immigration and trafficking in human beings seen as a security problem for Europe, Deputy Director of EUROPOL (online), διαθέσιμο από http://www.heart-intl.

44

πτική πλειοψηφία των μεταναστών βλέπει τις χώρες του Ευρωπαϊκού νότου σαν έναν σταθμό για τη μετάβασή της στις εύρωστες χώρες του Βορρά, όπου είναι και ο επιθυμητός τελικός τους προορισμός. Μπορούμε λοιπόν να μιλήσουμε για εθνική αντιμετώπιση ενός προβλήματος, όταν στο πλαίσιο της ελεύθερης διακίνησης πολιτών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορούν κάλλιστα να νομιμοποιηθούν και να προωθηθούν στις χώρες που νοιώθουν ότι είναι μακριά από το πρόβλημα, λόγω μη ύπαρξης ακτών στην ευαίσθητη περιοχή; Η παράνομη αλιεία κάνει θραύση στην Μεσόγειο. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και παρά την δυσκολία ακριβούς μέτρησης), η λαθραλιεία εκτιμάται μεταξύ 11 και 26 εκατομμυρίων τόνων κατ’ έτος, του οποίου το ελάχιστο αντιστοιχεί στο 15% των συνολικών ετήσιων αλιευμάτων7. Πέραν, όμως, της οικονομικής και διατροφικής διάστασης, υπάρχει και η περιβαλλοντική. Μόνο στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο, 40 θαλάσσια είδη κινδυνεύουν με εξαφάνιση, λόγω της υπεραλίευσης και παράνομων εφαρμοζόμενων μεθόδων8. net/HEART/030106/Illegal Immigration and trafficking.pdf, pp 2-3 [πρόσβαση 11 Μαρτίου 2014].

7 Lovin, I. (2011) Report on Combating Illegal Fishing at the Global Level-the Role of the EU, European Parliament - Committee on Fisheries.

8 AlJazeera (2012), Mediterranean fish threatened with extinction (online), διαθέσιμο από http://www.aljazeera.com/news/eu-

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα Τέλος, είναι αδύνατη η παράβλεψη του διεθνούς υπόστασης, αναγνώρισης και αίγλης Ελληνόκτητου εμπορικού στόλου. Η ασφάλειά του στους μακρινούς ωκεανούς και στις περιοχές υψηλού ρίσκου, παρέχεται είτε από πολεμικά πλοία του ΝΑΤΟ (επιχείρηση OceanShield) και της ΕΕ (επιχείρηση Atalanta), αλλά κυρίως από Ιδιωτικές Εταιρείες Θαλάσσιας Ασφάλειας, με κόστος που επιβαρύνει τις εταιρείες. Αν κάποιος, λοιπόν, έμπαινε με την βία στο σπίτι μας και κρατούσε όμηρο κάποιο μέλος της οικογενείας μας, θα ήταν δικαιολογημένη η συνέχιση καταβολής φόρων για αστυνόμευση; Και θα ήταν αποδεκτή η, προβαλλόμενη ως λύση, πρόσληψη ιδιωτικής εταιρείας ασφάλειας με κόστος επιπλέον της φορολόγησης, ώστε ο κάθε πολίτης/ ιδιώτης να πληρώνει επιπλέον για την ασφάλειά του; Κανείς επίσης δεν μπορεί να αποκλείσει την επιστροφή της πειρατείας στην γενέτειρά της Μεσόγειο, ειδικά αν συνυπολογίσει τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης τόσο στον Ευρωπαϊκό νότο όσο και στον Αφρικανικό βορρά ή την ασταθή Ανατολή. Ποιά, λοιπόν, είναι η θεσμοθετημένη Στρατηγική του ανεπτυγμένου διεθνούς Βορρά για την αντιμετώπιση όλων των παραπάνω, στο ύψιστης σημασίας θέατρο της Μεσογείου (σε πρώτη φάση), όταν μάλιστα ο αναπτυσσόμενος Αφρικανικός νότος έχει ήδη υιοθετήσει αντίστοιχη Στρατηγικής9 με ορίζοντα έως το 2050;

Εθνική ή Ευρωπαϊκή Στρατηγική; Η ασφάλεια είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ανάπτυξη. Δεν είναι δυνατόν να διαχωρίσουμε αν η ασφάλεια φέρνει την ανάπτυξη ή αντιστρόφως, όμως σίγουρα δεν μπορούν να υπάρξουν χωριστά. Η Ελλάδα είναι ένα κράτος που η παράδοσή του, η κουλτούρα του, η οικονομία του και η ύπαρξή του καθ’ αυτή είναι άμεσα συνυφασμένη με το θαλάσσιο στοιχείο σε κάθε διάσταση. Δεν είναι δυνατόν να παραβλέψει, λοιπόν, την ανάγκη για μια ενιαία στραγική θαλάσσιας ασφάλειας, προκειμένου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και μακροπρόθεσμα τις προκλήσεις που την απειλούν συνολικά. Τον Νοέμβριο του 2013 υπήρχαν επίσημα καταχωρημένες περισσότερες από 60 Ιδιωτικές Εταιρείες Θαrope/2011/04/20114199826331942.html, [πρόσβαση 11 Μαρτίου 2014].

African Union: 2050 African Integrated Maritime (AIM) Strategy, διαθέσιμη από http://pages.au.int/maritime/documents/2050-aimstrategy-0 [πρόσβαση 11Μαρτίου 2014].

9

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

λάσσιας Ασφάλειας Ελληνικών και Κυπριακών συμφερόντων στο International Code of Conduct for Private Security Providers10. Ακολουθώντας τα πρότυπα και την μεθόδευση για την καταπολέμηση της πειρατείας, έχει πιθανώς η Ελληνική Κυβέρνηση, σε μια ενδεχόμενη μελλοντική Στρατηγική, πραγματοποιήσει ανάθεση σχετικών αποστολών και έργων σε αντίστοιχες εταιρείες στο εσωτερικό; Το πρώτο βήμα, λοιπόν, θα πρέπει να είναι ο καθορισμός των εθνικών στόχων και στρατηγικής, προκειμένου μεταξύ άλλων να καθοριστούν τα όρια όπου θίγονται θέματα εθνικής κυριαρχίας. Η Ελληνική Προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει ήδη θέσει επίσημα ως στόχο την έναρξη εργασιών, που αποβλέπουν στην δημιουργία μιας τέτοιας στρατηγικής (μέχρι τον Ιούνιο 2014). Υπάρχουν όμως καθορισμένες εθνικές προτεραιότητες, που θα είναι μη διαπραγματεύσιμες; Διότι μια πρόβλεψη είναι μια ενδεχόμενη συνέργεια ΕΕ και ΝΑΤΟ, για την χρησιμοποίηση από την πρώτη των δυνατοτήτων και των μέσων του δεύτερου, για την καταπολέμηση της θαλάσσιας ανασφάλειας και τον κατά το δυνατόν περιορισμό του οικονομικού κόστους. Θα είναι π.χ. αποδεκτή η ύπαρξη μίας ναυτικής δύναμης του ΝΑΤΟ ή της ΕΕ κατά τα πρότυπα της Atalanta, που θα έχει ως αποστολή την καταστολή της παράνομης διακίνησης ανθρώπων στο Αιγαίο; Και αν άλλο ένα μελλοντικό ενδεχόμενο αποτελέσει η πρόσληψη ιδιωτικών εταιρειών από διεθνείς οργανισμούς για ρόλους παροχής θαλάσσιας ασφάλειας, διευρύνοντας τον ρόλο πχ της Frontex11, ποιά θα είναι η Ελληνική θέση; Συμπερασματικά, είναι προφανές ότι δεν δύναται να διαχωριστεί η Εθνική από την Ευρωπαϊκή Στρατηγική. Και αυτό δεν οφείλεται μόνον στον ενδεικνυόμενο καταμερισμό του κόστους παροχής ασφάλειας από όλους όσους υφίστανται συνέπειες από την θαλάσσια ανασφάλεια. Σε μια ενοποιημένη Ευρώπη, όπου η ανάπτυξη έχει γίνει το σύνθημα και ο στόχος για το άμεσο μέλλον, μια ενιαία στρατηγική για το θαλάσσιο στοιχείο που διαδραματίζει τόσο πρωταρχικό ρόλο, αποτελεί ικανή και αναγκαία συνθήκη.

10 Δες http://www.icoc-psp.org/. Πέραν των εγγεγραμμένων εταιρειών στην Ελλάδα και την Κύπρο, υπάρχουν και άλλες Ελληνικών συμφερόντων εγγεγραμμένες σε «Χώρες ευκολίας».

11

Δες http://frontex.europa.eu/.

45

Η αντιμετώπιση της πειρατείας έχει ιστορικό βάθος των Γιώργου Κιουρκτσόγλου, επισκέπτου λέκτορος, υπ. διδάκτορος πανεπιστημίου Greenwich) και δρος Aλέξανδρου Κουτρουμπή, αν. καθηγητού πανεπιστημίου Greenwich με την ευγενική συμβολή του αντιπλοιάρχου Kentaro Furuya, αναπλ. καθηγητού Ιαπωνικής Ακαδημίας Ακτοφυλακής, Hiroshima

Π

ριν από μερικές εβδομάδες, το Διεθνές Ναυτιλιακό Επιμελητήριο (ICS) δημοσίευσε μία έκθεση με τίτλο «Διδάγματα από την Σομαλική Πειρατεία» (ICS, 2014). Το έγγραφο είναι, μεταξύ άλλων, μια συλλογή των ως επί το πλείστον επιτυχημένων (σε διαφορετικό βαθμό) πρακτικών που εφαρμόστηκαν από την διεθνή κοινότητα τα τελευταία πέντε χρόνια, για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης εγκληματικότητας στ’ ανοικτά της Ανατολικής Αφρικής. Το ICS δεν παρέλειψε να τονίσει πως «είναι πρόωρο να συμπεράνουμε πως η κρίση έχει πάψει. Ως εκ τούτου, οι πλοιοκτήτες θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να συμμορφώνονται με τις Βέλτιστες Πρακτικές Διαχείρισης (BMP, 2011). Παρομοίως, οι εθνικές κυβερνήσεις δεν πρέπει να μειώσουν τα τρέχοντα επίπεδα της ναυτικής παρουσίας τους στ’ ανοικτά της Αν. Αφρικής. Υπό τις δύο ως άνω προυποθέσεις, θα μπορούσε να προβλεφθεί, στο μεσοπρόθεσμο μέλλον, μία πλήρης έκλει46

ψη του κινδύνου». Επιβεβαιώνοντας την έκθεση ICS, το Διεθνές Γραφείο Ναυτιλίας (IMB) δημοσίευσε λίγες ημέρες αργότερα την ετήσια έκθεσή του σχετικά με την πειρατεία και την ένοπλη ληστεία πλοίων (ICC IMB, 2014) σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με την έκθεση, «η πειρατεία στην θάλασσα έχει μειωθεί στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων έξι ετών, με 264 επιθέσεις που καταγράφηκαν σε όλο τον κόσμο το 2013, μια πτώση 40% σε σχέση με το 2011». Μόλις 15 περιστατικά αναφέρθηκαν στα ανοικτά της Σομαλίας το 2013, έναντι 75 το 2012 και 237 το 2011. «Ο βασικώτερος λόγος για την πτώση της πειρατείας παγκοσμίως, είναι η μείωση των περιστατικών στ’ ανοικτά των ακτών της Ανατολικής Αφρικής», είπε ο Pottengal Mukundan, διευθυντής του IMB. Σύμφωνα με την έκθεση, οι Σομαλοί πειρατές έχουν αποθαρρυνθεί από έναν συνδυασμό παραγόντων, συμπεριλαμβανομένου και του καίριου ρόλου ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα των διεθνών ναυτικών δυνάμεων, των μέσων παθητικής προστασίας σκαφών, την χρήση των ιδιωτικών ενόπλων ομάδων ασφαλείας και τις σταθεροποιητικές πρωτοβουλίες της κεντρικής κυβέρνησης της Σομαλίας. «Είναι επιτακτική ανάγκη να συνεχισθούν οι συνδυασμένες διεθνείς προσπάθειες για την αντιμετώπιση της Σομαλικής πειρατείας. Κάθε εφησυχασμός σε αυτό το στάδιο θα μπορούσε να προκαλέσει και πάλι πειρατική δραστηριότητα», προειδοποίησε Captain Mukundan (Maritime Executive, 2014). Παρ’ όλα τα ως άνω όμως, ο βασικός προβληματισμός παραμένει ο ίδιος: «Είναι εφικτή μια μακροπρόθεσμη λύση του πρόβληματος της Σομαλικής πειρατείας;»22 H μελέτη της πρόσφατη ιστορίας στην περιοχή ενδιαφέροντος, προσφέρει άμεσα ορισμένους πολύτιμους προβληματισμούς.

Η αυγή της πειρατείας

Η Δημοκρατία της Σομαλίας (όπως έχει αναγνωριστεί de jure από τον ΟΗΕ) γεννήθηκε το 1960. Η νέα Δημοκρατία διήρκεσε μόλις εννέα χρόνια, μέχρι που ο στρατηγός Mohammed Siad Barre οργάνωσε και εξετέλεσε ένα επιτυχημένο πραξικόπημα, ώστε να γίνει ο ίδιος αρχηγός του κράτους και de facto ηγέτης του έθνους. Το στρατιωτικό καθεστώς που ακολούθησε, δημιούργησε και συντήρησε μια μικρή ναυτική δύναμη, προπάτορα μιας ακτοφυλακής η οποία δεν έμελλε να δημιουργηθέι ποτέ. Με μοχλό το συγκεκριμένο σώμα ασφαλείας στον θαλάσσιο τομέα της Σομαλίας, ο Siad Barre εκμεταλλεύτηκε τους τεράστιους αλιευτικούς πόρους της χώρας (μέσω της πώλησης αλιευτικών αδειών σε αλλοδαπούς), προστατεύοντας ταυτόχρονα τα χωρικά της ύδατα από την παράνομη ρίψη τοξικών αποβλήτων και χαλιναγωγώντας την παραδοσιακή κλίση των Σομαλών στην πειρατεία και το θαλάσσιο έγκλημα (Weir, 2009). Η στρατιωτική χούντα Siad Barre κατέρρευσε στις 26 Ιανουαρίου 1991, προκαλώντας εξέγερση των τοπικών πολεμάρχων, ενδοφυλετικές και ενδοισλαμικές συγκρούσεις, ξένες επεμβάσεις και πειρατεία (Hesse, 2010), (Pham, 2010). Το μείγμα απουσίας κεντρικής εξουσίας, ανομίας και σταδιακής εξαθλίωσης, δημιούργησε μία ανθρωπιστική καταστροφή. Ο αφανισμός παράκτιων κοινοτήτων που επακολούθησε, προκάλεσε, πρώτον, παράνομη, λαθραία και άναρχη αλιεία (ΠΛΑΑ) και, δεύτερον, έμμεσα διευκόλυνε σημαντικά την απόρριψη τοξικών αποβλήτων στα ανοικτά των σομαλικών ακτών. Μελετητές αποδίδουν την αυγή της πειρατείας ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

ανοικτά της ανατολικής Αφρικής στις δύο προηγούμενες άμεσες συνέπειες της πτώσης του καθεστώτος Siad Barre (Hirsi, 2011).

Η Εξελικτική Πορεία

Σύμφωνα με τον Edward R. Lucas, η αύξηση της δραστηριότητας των πειρατών ανοικτά της Σομαλίας δεν είχε μία σταθερή γραμμική εξέλιξη, αλλά αντιθέτως έλαβε χώρα σε τρεις διακριτές φάσεις (Lucas, 2013). Η πρώτη φάση ξεκίνησε με την πειρατεία ενός φορτηγού πλοίου κατευθυνόμενου στην Σαουδική Αραβία και την δολοφονία τριών Φιλιππινέζων μελών του πληρώματος από Σομαλούς πειρατές. Έλαβε χώρα στις 12 Ιανουαρίου 1991 (Pham, 2010). Κατά την διάρκεια αυτής της φάσης, η συχνότητα των περιστατικών πειρατείας παρέμεινε μάλλον χαμηλή, αλλά οι επιθέσεις αυξήθηκαν καθ ‘όλη την δεκαετία του 1990 μέχρι το 2001. Τα γεγονότα της 9/11 στις ΗΠΑ έμμεσα έδρασαν ως καταλύτης, ο οποίος οδήγησε στην σημαντική μείωση της εγκληματικότητας στην ανατολική Αφρική. Πιό συγκεκριμένα, η παρουσία ναυτικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ (CTF 150) γύρω από τον Κόλπο του Άντεν (για τους σκοπούς της αντιμετώπισης της τρομοκρατίας), οδήγησε σε μια εντυπωσιακή πτώση των περιστατικών πειρατείας στα ανοικτά του Κέρατος της Αφρικής (Murphy, 2011). Η πειρατεία παρέμεινε υποτονική μέχρι το 2005. Εκείνη η χρονιά σηματοδότησε την έναρξη της δεύτερης φάσης, η οποία χαρακτηρίστηκε από πολύ υψηλότερη συχνότητα επιθέσεων. Ορόσημο της περιόδου αυτής υπήρξε η κατάληψη ενός πλοίου, πενήντα ναυτικά μίλια στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας (Murphy, 2011). Αυτή η επίθεση υπήρξε η πρώτη μιας χιονοστιβάδας επιθέσεων στην περιοχή μέχρι το 2006, οπότε και έπαψε η εντυπωσιακή αύξηση των περιστατικών, κυρίως λόγω της ανόδου στη εξουσία των Ισλαμιστών (Murphy, 2011). Ο αριθμός των περιστατικών αυξήθηκε και πάλι το 2007, μετά την εκδίωξη των Ισλαμιστών από την εξουσία. Από εκείνο το σημείο και μετά, η περιοχή υψηλού κινδύνου (HRA) διατηρήθηκε και επεκτάθηκε μέχρι το 2011, όταν έφθασε στις ακτές της δυτικής Ινδίας, πάνω από 1000 μίλια από την Σομαλία (Middleton, 2011). Το πεδίο δράσης των Σομαλών πειρατών κάλυπτε εκείνη την εποχή ολόκληρο τον Δυτικό Ινδικό Ωκεανό (Εικόνα 2). Η Σφαίρα των δραστηριοτήτων των πειρατών στο απόγειό της (το 2011) κάλυπτε την Αραβική Θάλασσα, τις ακτές τις Υεμένης, του Ομάν, του Πακιστάν, 47

Εικόνα 1: Χρονοδιάγραμμα της σομαλικής πειρατείας (Whitman & Saurez, 2012)

της Ινδίας, Κένυας, Τανζανίας, Μοζαμβίκης, Μαδαγασκάρης, Αγ. Μαυρίκιου, Νότιας Αφρικής και τον Κόλπο της Βεγγάλης. Το έτος 2011, ο αριθμός των καταγραφέντων περιστατικών ξεπέρασε τα 220. Μέχρι τα τέλη του 2013, τα περιστατικά μειώθηκαν σε 10 (IMB, 2014). Σύμφωνα με τo IMB, η σημαντική μείωση της θαλάσσιας εγκληματικότητας στ’ ανοικτά της Ανατολικής Αφρικής μπορεί ν’ αποδοθεί σε τέσσερις παράγοντες: 1. Στις ναυτικές δυνάμεις (μιας σειράς χωρών), κυρίως στον Κόλπο του Άντεν.

2. Στις Βέλτιστες Πρακτικές Διαχείρισης (BMP, IMO, 2011).

3. Στην χρήση (ενόπλων) ομάδων ασφαλείας επί των πλοίων στην περιοχή υψηλού κινδύνου (HRA).

4. Στις προσπάθειες της Σομαλικής Κυβέρνησης για σταθεροποίηση της πολιτικής κατάστασης.

Η Λύση: συνδυασμός μακροπρόθεσμης Στρατηγικής και Βραχυπρόθεσμων Μέτρων

Στο αριστούργημά του «Η ζωή του Ιουλίου Καίσαρα», ο Πλούταρχος ισχυρίζεται ότι ο αυτοκράτωρ συνελήφθη κοντά στις Φαρμακούσες από πειρατές, οι οποίοι ήλεγχαν την θάλασσα με πληθώρα σκαφών» (North, 1915). Μία προσεκτική μελέτη του φαινομένου σε προηγούμενες εμφανίσεις του κατά την ιστορία, καθιστά προφανές το γεγονός πως η πειρατεία δεν εμφανίζεται 48

τυχαία. Aπό την στιγμή που έρθει στην επιφάνεια, γίνεται ένα «Δυσεπίλυτο Πρόβλημα», που σημαίνει πως συνεχώς ‘μεταμορφώνεται’ τόσο χωρικά όσο και χρονικά (Κουτρουμπής, Κιουρκτσόγλου & Schwartz, 2012). Μέσα σε αυτό το αντιληπτικό πλαίσιο, οι σχεδιαστές πολιτικής και οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων σε όλα τα επίπεδα (ιδιωτικό, εθνικό, υπερεθνικό) θα πρέπει να λειτουργήσουν τόσο τακτικιστικά όσο και στρατηγικά. Η Τακτική θα πρέπει να αντιμετωπίσει το βραχυπρόθεσμο πρόβλημα του ελέγχου/χαλιναγώγησης (της πειρατείας). Η Στρατηγική θα πρέπει να εστιαστεί στην πλήρη εξάλειψη του Εγκλήματος. Η πειρατεία δεν είναι ούτε μια νέα πρόκληση, ούτε ένα έγκλημα που έχει ποτέ εξαλειφθεί πλήρως. Ιστορικά, το φαινόμενο απλά μετακινείται από το ένα γεωγραφικό σημείο στο άλλο. Όσον αφορά τις πιθανές λύσεις, βοηθά η γνωστή ρήση του George Santayana (Santayana, 1906): «Aυτός που δεν μελετά την ιστορία, είναι καταδικασμένος να την επαναλάβει».

Βιβλιογραφία

Best Management Practices (2011), available at http:// goo.gl/REoQZz Coutroubis A, Kiourktsoglou G, Schwartz J. (2012): ‘Is Maritime Security a Wicked Problem’, available at: http://goo.gl/EWbPXF Hesse, Brian J. (2010): ‘Introduction: The myth of ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα

Εικόνα 2: Επέκταση της Σομαλίας πειρατείας στον χώρο και τον χρόνο (Maritime Liaison Office, 2012)

Somalia’, Journal of Contemporary African Studies, Vol. 28, No. 3, pp. 247-259.

Hirsi, A. (2011): ‘Somali Sea-Piracy: Business Model or Resource Conflict?’, p. 17, available at: http://goo.gl/ u3NCdt ICC International Maritime Bureau (2014): ‘Piracy and Armed Robbery against Ships (Annual Quarter Report)’, available at: http://goo.gl/2BQZe International Maritime Organisation (2011): ‘MSC.1/ Circ.1339 Best Management Practices for Protection against Somalia Based Piracy (BMP 4)’, available at: http://goo.gl/f4BvaE International Chamber of Shipping (2014): ‘Lessons Identified from Somali Piracy’, available at: http://goo. gl/heIYbQ Lucas E. R. (2013): ‘Somalia’s «Pirate Cycle”: The Three Phases of Somali Piracy’ Journal of Strategic Security 6, no. 1 (2013): 55-63., p. 6, available at: http://goo.gl/ AN3gaU Maritime Executive (2014): Article ‘Somali Pirate Clampdown Caused Drop in Global Piracy’, available at: http://goo.gl/s4w9tW ICC International Maritime Bureau (2013): ‘Piracy and Armed Robbery against Ships (3rd Quarter Report)’, at p. 24, available at: http://goo.gl/2BQZe Middleton, R. (2011): ‘Trends in Piracy: A Global Problem with Somalia at the Core’, Conference Report ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

from ‘Global Challenge, Regional Responses: Forging a Common Approach to Maritime Piracy’, Dubai School of Government, p. 3, available at: http://goo. gl/lSL4L3 Murphy, M. (2011): ‘The Water of Africa: Piracy in the African Littoral’, Journal of the Middle East and Africa (2), pp. 65-83.

North, T. (1915): translation of Plutarch’s ‘The Life of Julius Caesar’, pp. 4-6, available at: http://goo.gl/ abvSe5 Pham, J.P. (2010): ‘Putting Somali piracy in context’, Journal of Contemporary African Studies, 28:3, pp.

325-341.

Santayana, G. (1906): ‘The Life of Reason’, (see commentary at: http://goo.gl/vE6x68 ) United States of America Maritime Liaison Office (US MARLO) (2012): ‘Geographical Reach of Somali Piracy: Decade’s Review: 2001-2011’, Maritime Executive article, available at: http://goo.gl/HW51Fa Weir G. E. (2009): ‘FISH, FAMILY, AND PROFIT, Piracy and the Horn of Africa’, at p. 17, available at: http:// goo.gl/RfNNGW Whitman, S. & Suarez, C. (2012): Dalhousie Marine Piracy Project: ‘The Root Causes and True Costs of Marine Piracy’, Marine Affairs Program Technical Report 1, available at: http://libraries.dal.ca 49

Δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός της θαλάσσιας ασφάλειας του αντιπλοιάρχου Νικολάου Μεταξά ΠΝ, υποψηφίου διδάκτορος Πολιτικής Επιστήμης

Ο

ι θαλάσσιες πολιτικές, ως μία οριζόντια θεματική της ΕΕ, αποτελούν προτεραιότητα της Ελληνικής προεδρίας, η οποία έτσι αναγνωρίζει την αξία τους ως κοινού θεμελίου της ευημερίας των Ευρωπαίων πολιτών. Αναμφισβήτητα, ζούμε σε έναν κόσμο που είναι ταυτόχρονα διχασμένος και ενωμένος μέσω των θαλασσών και των ωκεανών. Οι θάλασσές μας αλληλοσυνδέονται, αλλά ταυτόχρονα χωρίζονται σε διάφορες ζώνες αρμοδιότητας/κυριαρχίας, όπως: τα χωρικά ύδατα, οι συνορεύουσες ζώνες, οι αποκλειστικές οικονομικές ζώνες, οι ανοιχτές θάλασσες και οι ωκεανοί. Μόλις πριν από λίγα χρόνια, καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα νομικό πλαίσιο, εντός του οποίου οι περισσότερες δραστηριότητες στις θάλασσες είναι ισορροπημένες μεταξύ της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων των κρατών, και των ελευθεριών της ναυσιπλοΐας και της υπέρπτησης, καθώς και άλλων διεθνώς αναγνωρισμένων νόμιμων χρήσεων στις θάλασσές μας. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 (UNCLOS), η οποία τέθηκε σε ισχύ το 1994, μεριμνά 50

για την ειρηνική χρήση των θαλασσών. Συμφωνήσαμε, επίσης, σε ένα πλαίσιο για την επίλυση των συγκρούσεων, είτε αφορούν τις πολιτικές είτε τις στρατιωτικές αντιπαραθέσεις. Ενώ, όμως, ζούμε σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε πολλά ζητήματα ανασφάλειας. Η προσπάθεια να οριστεί η θαλάσσια ασφάλεια δεν είναι νέα, αλλά ταυτόχρονα δύσκολα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ξεπερασμένη. Αποτελεί μια συνεχή προσπάθεια να αυξηθεί η ασφάλεια του κόσμου γενικώτερα. Είναι επίσης ένα παράδειγμα γιατί τα όρια μεταξύ της ασφάλειας(security) και της ασφάλειας-προστασίας(safety) είναι τόσο ομιχλώδη. Η ασφάλεια στην θάλασσα μπορούμε να πούμε πως διαμορφώνεται σε διάφορα επίπεδα: τακτικό, επιχειρησιακό, στρατηγικό, από διάφορους φορείς: διεθνείς οργανισμούς, περιφερειακούς οργανισμούς, κράτη, και από διαφορετικές προσεγγίσεις: κυβερνητική/διακυβερνητική ή μονομερή/πολυμερή. Από την επισκόπηση της βιβλιογραφίας, φαίνεται ότι δεν υπάρχει καθολικά αποδεκτός ορισμός της θαλάσσιας ασφάλειας. Αυτό γίνεται φανερό στην ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

εξωτερική πολιτική & άμυνα έκθεση του Γενικού Γραμματέα, στην ομιλία του προς την εξηκοστή τρίτη σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών (A/63/6310 Μάρτιος 2008), όπου στο άρθρο 39 αναφέρεται ότι1: «Δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός του όρου «θαλάσσια ασφάλεια». Όπως με την έννοια της ‘εθνικής ασφάλειας’, έτσι και αυτή μπορεί να διαφέρει σε νόημα, ανάλογα με το πλαίσιο και τους χρήστες.» Είναι χαρακτηριστικό, επίσης, ότι ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΔΝΟ2), από την ίδρυσή του το 1959, θέσπισε το κανονιστικό πλαίσιο για την ασφάλεια στην θάλασσα, με την λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων, συμβάσεων και κανονισμών, για την ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής στην θάλασσα, καθώς και για την περιβαλλοντική προστασία. Πρόσφατες παράνομες πράξεις, όπως η αεροπειρατεία του Achille Lauro το 1985, και ειδικώτερα τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, πυροδότησαν μια ενίσχυση της ανάπτυξης των σχετικών ενεργειών, με κατευθυντήριες γραμμές και αναθεωρήσεις. Επιπρόσθετα μέτρα έχουν ληφθεί από τον ΔΝΟ κατά την διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών για: την ασφάλεια των φορτίων και εμπορευματοκιβωτίων, την ταυτοποίηση και τον εντοπισμό πλοίων, των λιμενικών εγκαταστάσεων, έναντι της πειρατείας και της ένοπλης ληστείας στην θάλασσα, τους λαθρεπιβάτες, τους παράνομους μετανάστες και των ατόμων που διασώθηκαν στην θάλασσα κλπ. 3 Επίσης, ο ΔΝΟ έχει αρχίσει να συνερ1 “There is no universally accepted definition of the term “maritime security”. Much like the concept of “national security”, it may differ in meaning, depending on the context and the users. At its narrowest conception, maritime security involves protection from direct threats to the territorial integrity of a State, such as an armed attack from a military vessel. Most definitions also usually include security from crimes at sea, such as piracy, armed robbery against ships, and terrorist acts. However, intentional and unlawful damage to the marine environment, including from illegal dumping and the discharge of pollutants from vessels, and depletion of natural resources, such as from IUU fishing, can also threaten the interests of States, particularly coastal States. Various approaches have been taken to maritime security, depending on the State’s perspective of the interests that may be threatened, either directly or indirectly, by activities in the oceans and seas”.

2

International Maritime Organization (IMO)

IMO maritime security policy Background paper, Chris Trelawny, Head, Maritime Security Section International Maritime Organization, nd. See also “Information Resources Document” offered by the IMO Library Services, External Relations Office specifically to assist those who are conducting research in the area of maritime security, http://www.imo.org for all IMO ducuments (eg Resolutions ,Circular, Circular Letters, Assem3

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

γάζεται με άλλους οργανισμούς που μπορούν να εξασφαλίσουν σε καλή κατάσταση την αλυσσίδα πλοία/ λιμάνια, όπως με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τελωνείων (ΠΟΤ) καθώς και την Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) 4. Εστιάζοντας στον πιο σημαντικό πάροχο ασφάλειας, θα διαπιστώσουμε πως η θαλάσσια ασφάλεια είναι εξ ίσου σημαντική για το NATO, ως ένας πυλώνας της Συμμαχίας-παράλληλα με τους άλλους τρεις: την συμβολή στην αποτροπή και την συλλογική άμυνα, την διαχείριση κρίσεων καθώς και την συνεργασία για την ασφάλεια. Έτσι, ενώ στην συλλογική αμυντική οργάνωσή του, οι ναυτικές δυνάμεις έχουν ενισχυμένο ρόλο για την αποτροπή και την άμυνα, έχουν ταυτόχρονα συνεισφέρει στην θαλάσσια ασφάλεια με τις επιχειρήσεις ναυτικής αποτροπής, από τον Ιούνιο του 1992 έως τον Οκτώβριο του 1996, στην Αδριατική θάλασσα, αλλά και στον 21ο αιώνα, για την αντιμετώπιση της πειρατείας με την επιχείρηση «Ocean Shield» στον Κόλπο του Άντεν, καθώς και στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας με την επιχείρηση Active Endeavour (ΟΑΕ). Όλες οι παραπάνω λειτουργίες της Συμμαχίας, μας δίνουν ένα καλό παράδειγμα της συνεισφοράς του ΝΑΤΟ για την οικοδόμηση ενός ασφαλούς περιβάλλοντος5 στον θαλάσσιο τομέα. Επίσης, είναι αποδεκτό ότι η διεθνής συνεργασία, όπως αυτή μεταξύ του ΝΑΤΟ και των επιχειρήσεων της ΕΕ στις ακτές της Σομαλίας, ή στο πλαίσιο του ΔΝΟ, στον Δυτικό Ινδικό Ωκεανό και στον Κόλπο του Άντεν, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση των πρωτοβουλιών στις θαλάσσιες προκλήσεις, ενώ έχει συμπεριλάβει την συμβολή στην ενεργειακή ασφάλεια, την προστασία των κρίσιμων ενεργειακών υποδομών και των θαλάσσιων γραμμών επικοινωνίας. Η υποστήριξη της ΟΑΕ προς τις ελληνικές αρχές για την προστασία των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, είναι ένα καλό παράδειγμα της «συλλογικής άμυνας στη θάλασσα» και την προσέγγιση που η έχει η Συμμαχία6. bly, Council, 1988 SUA Convention and Protocol,2005 International Conference on the revision of the SUA treaties, SOLAS Conference ) 4 World Customs Organization (WCO) International Labour Organization (ILO) 5

Safe and Secure Environment-SASE

http://www.nato.int/cps/en/natolive/official_texts_75615. htm?selectedLocale=en, 18 Mar. 2011 Alliance Maritime Strategy and http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_70759. htm?selectedLocale=en, NATO naval operations / accessed in

6

51

Οι προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της ασφάλειας στην θάλασσα, εκφράστηκαν αρχικά μέσω της ανάπτυξης της Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής (ΟΘΠ)7. Υπήρξαν διάφορες πτυχές που αναπτύχθηκαν από τα θεσμικά όργανα αλλά και τα προγράμματα της ΕΕ, όπως για την θαλάσσια ρύπανση, την παράνομη αλιεία, την καταπολέμηση των ναρκωτικών, και εστιάστηκαν κυρίως στην οικονομική ανάπτυξη, στην προώθηση της αειφόρου χρήσης των θαλάσσιων πόρων και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Έτσι, μόνον πρόσφατα, στο πλαίσιο της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ), και μετά από τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2013, μια συνολική στρατηγική της ΕΕ για την θαλάσσια ασφάλεια βρίσκεται σε εξέλιξη 8. Παρ’όλα αυτά, η ΕΕ έχει θέσει σε εφαρμογή μια σειρά πρωτοβουλιών και δράσεων, όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Διαχείριση και Επιχειρησιακή Συνεργασία στα Εξωτερικά Σύνορα (FRONTEX), που προωθεί την θαλάσσια επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων και την διαχείριση των θαλάσσιων χώρων, αλλά και η ανάπτυξη της επιχείρησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης «EUNAVFOR Atalanta9«-της πρώτης ναυτικής επιχείρησης στο πλαίσιο της ΚΠΑΑ -που αναπτύχθηκε τον Νοέμβριο του 2008. Η αποστολή της ήταν να παρέχει προστασία στα πλοία που μετέφεραν επισιτιστική βοήθεια στην Σομαλία, στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος. Αργότερα ενισχύθηκε ο ρόλος της ΕΕ, με την αποστολή προς ενίσχυση της μεταβατικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης και τα θεσμικά όργανα της Σομαλίας με την EUCAP Nestor10, καθώς και την αποστολή στρατιωτικής εκπαίδευσης στην Σομαλία την EUTM Somalia11. Η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της έχουν αποδείξει επίσης την δυνατότητα να συμπράξουν και να συντονιστούν με άλλους φορείς, συμπεριλαμβανο-

μένων των διεθνών οργανισμών, και να λάβουν υπ’ όψιν μια ευρύτερη προσέγγιση για την ασφάλεια στην θάλασσα. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της ασφάλειας στην θάλασσα έξω από τις ακτές της Σομαλίας, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της συνεργάστηκαν και συντονίστηκαν με τον ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, καθώς και τα Ναυτικά άλλων κρατών, όπως της Κίνας και της Ινδίας. Κατά την διάρκεια της έρευνάς μας, δεν κατέστη δυνατόν να βρούμε έναν ενιαίο ορισμό της θαλάσσιας ασφάλειας που να εφαρμόζεται σε όλους τους δρώντες, πολιτικούς και στρατιωτικούς, εθνικούς και διεθνείς. Μια πρώτη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας σχετικά με την διάσταση αλλά και την εφαρμογή της θαλάσσιας ασφάλειας, η οποία καλύπτει μια ποικιλία παραγόντων και παρόχων της θαλάσσιας ασφάλειας, έχει επιβεβαιώσει την πρώτη μας διαίσθηση: ότι δεν υπάρχει ευρύτερη κατανόηση για το θέμα. Οι διάφορες διαστάσεις και οι πτυχές της θαλάσσιας ασφάλειας, τα αποκλίνοντα συμφέροντα των κρατών που αφορούν τόσο τις εσωτερικές ζώνες (χωρικά ύδατα, ΑΟΖ) όσο και τις εξωτερικές ζώνες (ανοικτές θάλασσες/ ωκεανούς), σε συνδυασμό δε με την εφαρμογή της κρατικής δικαιοδοσίας, καθιστούν τον κοινό ορισμό για τη «Θαλάσσια Ασφάλεια» αδύνατο αίτημα. Ωστόσο, δεν έχει σημασία πόσο αδύνατος μπορεί να φαίνεται ένας ορισμός της ασφάλειας στην θάλασσα. Πρέπει να προσπαθήσουμε, στα πλαίσια της ΕΕ, να διατυπωθεί ένας κοινά αποδεκτός ορισμός. Αλλιώς, η αξιοπιστία του οργανισμού, που θα προσπαθήσει να επιδιώξει την θαλάσσια ασφάλεια, είναι σε κίνδυνο, ενώ επίσης το επιθυμητό αποτέλεσμα υπάρχει κίνδυνος να αλλοιωθεί. Πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν πως η αξιοπιστία είναι ένα ισχυρό κίνητρο στις μέρες μας, ειδικά όταν οι αποφάσεις έχουν να κάνουν με την αποδοχή τους από την κοινή γνώμη αλλά και την νομιμότητα.

March 9, 2014 7

Integrated Maritime Policy (IMP)

Joint Communication to the European Parliament and the Council “For an open and secure global maritime domain: elements for a European Union maritime security strategy”, Brussels, 6.3.2014,JOIN(2014) 9 final 8

9

http://eunavfor.eu/mission/

http://www.eeas.europa.eu/csdp/missions-and-operations/eucapnestor/index_en.htm 10

11 http://www.eeas.europa.eu/csdp/missions-and-operations/eutmsomalia/

52

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Επιστολές αναγνωστών

Στα δεσμά της κυριαρχίας

Ό

που και να κοιτάξουμε σήμερα, μας πλημμυρίζει η πίκρα της διαπίστωσης ότι οι άνθρωποι δεν είναι πια άνθρωποι. Και δεν κοιτάζουμε βέβαια προς την πλευρά των εκμεταλλευτών. Αυτοί, έτσι κι αλλιώς, δεν πληρούσαν ποτέ τους ανθρώπινους όρους. Κοιτάζουμε μέσα στους απλούς ανθρώπους, διαπιστώνοντας ότι έχουν εγκαταλείψει όλες εκείνες τις θεμελιακές αρχές που ορίζονται από την θέση τους μέσα στην κοινωνία. Και το πιο σοβαρό ίσως: εγκατέλειψαν τα στοιχεία της ψυχικής τους δύναμης, για να δεχθούν, με την βία ή όχι, δεν έχει σημασία, τις αρχές, τις αξίες, τις συμπεριφορές, τις συνθήκες ενός πολιτισμού, που το μόνο που γνωρίζει κανείς να κάνει, με τον καλύτερο τρόπο, είναι να διαχειρίζεται την εκμετάλλευση των ανθρώπων από άλλους ανθρώπους. Κάθε κυριαρχία και σε κάθε εποχή στηρίχθηκε στην δημιουργία ενός πρότυπου-ανθρώπου, τέτοιου, ώστε να μπορεί να τον ελέγχει και να τον εκμεταλλεύεται. Σήμερα, όμως, οι παράμετροι εκείνοι που διαμορφώνουν τον άνθρωπο-πρότυπο, αν και δεν έχουν αλλάξει ιδιαίτερα σε σχέση με το παρελθόν, έχουν εν τούτοις εκσυγχρονιστεί, έχουν αποκτήσει απερίγραπτη δύναμη, έτσι ώστε η κυριαρχία να διαμορφώνει μαζικά τους ανθρώπους, με τέτοιο τρόπο, όπως δεν έκανε ποτέ μέχρι σήμερα. Η κυριαρχία διαθέτει, πλέον, τα πιο αποτελεσματικά μέσα για να δημιουργήσει τον άνθρωπο σύμφωνα με τις διαθέσεις και τις ανάγκες της, για να πλάσει τον τρόπο με τον οποίο σκέφτεται και ενεργεί όπως αυτή θέλει. Μέσα που έχουν εκσυγχρονίσει και βελτιώσει αφάνταστα όλους εκείνους τους μηχανισμούς διαμόρφωσης κι ελέγχου των εγκεφαλικών κέντρων, κατασκευάζοντας αμέτρητα στερεότυπα και πετυχαίνοντας, έτσι, την γενική ημιμάθεια, την απανταχού παρουσία του αλλοτριωμένου και αφομοιωμένου πνεύματος. Μέσα στην δύναμη της εξουσίας και στην τεχνολογία των μέσων μαζικής ενημέρωσης, του ελέγχου και της καταστολής, η συνείδηση του καθενός έγινε συνείδηση του άλλου, μια γενικευμένη ομοιομορφία στις σκέψεις και τις πράξεις. Με την ψυχή υποταγμένη και ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

τα οπτικά του κύτταρα συνδεδεμένα στο μόνιτορ του απανταχού θεάματος, ο άνθρωπος μεταμορφώθηκε σε μια μέχρι θανάτου ανταγωνιστική ύπαρξη, καταναλωτική, εκπτωτική, ανήθικη, υποκριτική, χωρίς αξίες ή καλύτερα με αρχές και αξίες που προδίδουν κάθε στιγμή της ζωής του την ανθρώπινη ύπαρξη. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια πλημμύρα κυριαρχίας. Το παιχνίδι των μηχανισμών της εξουσίας και της προσαρμογής, της διάπλασης της ανθρώπινης φυσιογνωμίας και της γενικευμένης εκμετάλλευσης, συνεχίζεται κάθε μέρα: με την νέα τεχνολογία που εισχωρεί παντού αλλάζοντας τις εργασιακές σχέσεις, με την ανεργία και τα χίλια πρόσωπα των πολυεθνικών, με την ισχυροποίηση των διεθνών οργανισμών σε βάρος των λαών, με την ηγεμονία και την πλύση εγκεφάλου της διαφήμισης και της ενημέρωσης. Συνεχίζεται, ακόμη, με το πλήθος των παιδιών που πεθαίνουν από πείνα, με τον θρησκευτικό φανατισμό, την εθνικιστική υστερία, τον αποκρυφισμό, με την παιδεία σε οπισθοχώρηση, με την ηθική ανάπτυξη παρεξηγημένη από κυβερνήτες και κοινωνίες. Σε αυτήν τη κατάσταση, ο άνθρωπος-θεατής, απομονωμένος στην φυλακή της κυριαρχίας και της συνήθειας, απλά καταναλώνει τα γεύματα που του προσφέρουν οι δεσμοφύλακές του. Χωρίς αντιδράσεις ή χωρίς ιδιαίτερες αντιδράσεις. Με την εισβολή των κυρίαρχων μηχανισμών, η όποια αντίστασή του σβήνει εν τη γενέσει της, ελέγχεται, θεματοποιείται και στην χειρότερη περίπτωση ποινικοποιείται. Το λυκόφως της διάθεσης γι’ αντίσταση, έδωσε την τελική μορφή στο σύγχρονο ανδρείκελο. Αυτός είναι, τελικά, ο σύγχρονος άνθρωπος-πρότυπο της ενοποιημένης παγκόσμιας κυριαρχίας. Η ομίχλη της τεχνολογίας, του εξουσιασμού και της ψυχικής φτώχειας, που πλανάται στο περιβάλλον του, προμηνύει ένα δυσάρεστο μέλλον για το είδος. Φαίνεται πως ακόμη βρισκόμαστε στην αρχή μιας εφιαλτικής λογικής κι ότι η αναγέννηση βρίσκεται μακριά, ίσως πάρα πολύ μακριά, ίσως τόσο που δεν πρόκειται ποτέ να έρθει.

Δημήτρης Α. Δημητριάδης 53

Επιστημονικά νέα k

Ανακαλύφθηκε ελληνική γραφή σε σχολείο 1.700 ετών στην Αίγυπτο

Οι ανασκαφές στην θέση Αμέιντα, στην δυτική έρημο της Αιγύπτου, έφεραν στο φως μια ελληνική πόλη της ρωμαϊκής περιόδου, γνωστή με το όνομα Τρίμιθις. Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ελληνικές γραφές σε οίκημα 1.700 ετών στην Αίγυπτο. Στην βόρεια πλευρά της κατοικίας βρέθηκαν αίθουσες, οι οποίες χρησιμοποιούνταν ως χώροι εκμάθησης. Στους τοίχους βρέθηκαν επιγραφές αλλά και ένας μακρύς πάγκος, που σύμφωνα με τους αρχαιολόγους χρησίμευε για να κάθονται οι μαθητές ή για να πατούν επάνω για να γράφουν στον τοίχο-πίνακα. Στον τοίχο είναι γραμμένα ποιήματα που απευθύνονται από τον δάσκαλο προς τους μαθητές του, τους οποίους και παρότρυνε να πιουν από την πηγή των Μουσών, να μιμηθούν τους άθλους του Ηρακλή και να ακολουθήσουν τον Ερμή, τον θεό της ρητορικής. Άλλες επιγραφές που βρέθηκαν στους τοίχους του σχολείου, παραπέμπουν στην Οδύσσεια του Ομήρου και σε κείμενα του Πλουτάρχου. Η ανακάλυψη ότι σε αυτή την απομακρυσμένη πόλη, στη μέση της ερήμου, διδασκόταν η έμμετρη ρητορική σύνθεση, αποτελεί γεγονός εξαιρετικά μεγάλης σημασίας για την ιστορία της αρχαίας ελληνικής παιδείας. Στους τοίχους της κατοικίας βρέθηκαν ακόμη πολύχρωμα έργα τέχνης με εικόνες των θεών του Ολύμπου.

ομορφιά των μαθηματικών και k Ηο ανθρώπινος εγκέφαλος Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύεται στο περιοδικό Frontiers in Human Neuroscience, μία μαθηματική απόδειξη μπορεί να διεγείρει το ίδιο τμήμα του εγκεφάλου με αυτό που επηρεάζει η τέχνη και η ιδέα της ομορφιάς γενικότερα. Στην έρευνα, τρεις νευρολόγοι από πανεπιστήμια της Βρεταννίας χρησιμοποίησαν ένα μαγνητικό τομογράφο με τον οποίο απεικόνισαν την εγκεφαλική δραστηριότητα 15 ανθρώπων που ασχολούνται επαγγελματικά με τα μαθηματικά. Κατά τη διάρκεια του πειράματος, οι ερευνητές προέβαλαν 54

σε μία οθόνη μαθηματικούς τύπους με τυχαία σειρά, οι οποίοι προηγουμένως είχαν αξιολογηθεί ως όμορφοι, ουδέτεροι ή άσχημοι σε μία κλίμακα από το -5 έως το 5. Τα αποτελέσματα από τις τομογραφίες, δείχνουν παρόμοια εγκεφαλική δραστηριότητα με αυτή που προκαλείται από την εμπειρία της ομορφιάς μέσω της τέχνης, όπως αυτή που προκαλεί ένας πίνακας ζωγραφικής ή η ακρόαση μουσικής. Η ομορφιά ενός μαθηματικού τύπου ίσως να είναι αποτέλεσμα της απλότητας, της συμμετρίας και της κομψότητας στη διατύπωση μιας οικουμενικής αλήθειας. «Αυτό που το κάνει ενδιαφέρον, είναι πως μαθαίνουμε πως η εμπειρία της ομορφιάς σε κάτι τόσο αφηρημένο όπως τα μαθηματικά συσχετίζεται με την δράση που έχουν στο ίδιο τμήμα του εγκεφάλου αισθητήρια που έχουν να κάνουν με συναισθήματα και αντιλήψεις», δήλωσε σχετικά ο Σεμίρ Ζέκι, καθηγητής Νευροβιολογίας του πανεπιστημίου UCL στην Αγγλία. «Η ομορφιά ενός μαθηματικού τύπου ίσως να είναι αποτέλεσμα της απλότητας, της συμμετρίας και της κομψότητας στη διατύπωση μιας οικουμενικής αλήθειας. Για τον Πλάτωνα, τα μαθηματικά αποτελούσαν ύψιστη κορύφωση της ομορφιάς», συνέχισε ο καθηγητής. Στα αξιοσημείωτα είναι πως στην κλίμακα ομορφιάς ξεχωριστή θέση έλαβε η ταυτότητα του Euler 1 + eiπ = 0, η οποία παρά την απλότητά της εμπλέκει τις σημαντικώτερες πέντε μαθηματικές σταθερές μέσω των τριών βασικών αριθμητικών πράξεων ή το θεώρημα του Πυθαγόρα και οι σχέσεις Cauchy-Riemann στη μιγαδική ανάλυση. Στον αντίποδα, ως η πιο άσχημη εξίσωση βρέθηκε το ανάπτυγμα του Srinivasa Ramanujan της ποσότητας 1/π ως το άθροισμα μίας άπειρης σειράς όρων. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας δίνουν ορισμένες παραπάνω πληροφορίες στους ερευνητές που μελετάνε το θέμα της ομορφιάς και της αισθητικής, και προσπαθούν να διαπιστώσουν εάν οι αισθητικές εμπειρίες μπορούν με κάποιον τρόπο να ποσοτικοποιηθούν, ένα ερώτημα που οι φιλοσοφικές του ρίζες το τοποθετούν βρίσκονται στην αρχαιότητα».

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

επιστημονικά νέα

k

Οι αρχαίοι Έλληνες ευφυέστεροι από όλους εμάς

Αν ένας Αθηναίος του 1000 π.Χ. ερχόταν πίσω στη ζωή σήμερα, το πιθανότερο είναι ότι θα ήταν ευφυέστερος από όλους εμάς, υποστηρίζει ο Dr. Gerald Crabtree, κορυφαίος γενετιστής του Πανεπιστημίου Stanford των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, πρόσφατη έρευνα του οποίου αποκαλύπτει ότι ο άνθρωπος, με την πάροδο του χρόνου, γίνεται όλο και λιγότερο ευφυής. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του αυστραλιανού τύπου, ο Αμερικανός επιστήμονας υποστηρίζει ότι αναπόφευκτες αλλαγές στο γενετικό μας σύστημα, σε συνδυασμό με τεχνολογικές εξελίξεις, είχαν ως αποτέλεσμα να καταλήξουμε σε ένα ακρωτηριασμένο σώμα του πρώην εαυτού μας και πολύ λιγότερο ευφυείς από τους προγόνους μας. Ο ίδιος θα πει ότι ο άνθρωπος βρισκόταν στην ακμή του όταν ήταν αναγκασμένος να παλέψει μ’ όλες του τις δυνάμεις για να επιβιώσει, δεδομένου ότι τότε ήταν υποχρεωμένος να βασιστεί στο μνημονικό του, στο πρακτικό πνεύμα του και την ψυχολογική ισορροπία που του επέτρεπαν να εμπιστεύεται το ένστικτό του και να προσαρμόζεται στις περιστάσεις γρήγορα. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, υποστηρίζει ο διακεκριμένος επιστήμονας, έχει άλλες απαιτήσεις από το σώμα και το μυαλό μας, η τεχνολογία όμως έχει αντικαταστήσει την ανάγκη να βασιζόμαστε στις φυσικές ικανότητες και τα ένστικτά μας. Επίσης, οι βιομηχανοποιημένες τροφές, δεν είναι ακριβώς η καλύτερη επιλογή για το σύστημά μας. Αξίζει να σημειωθεί ότι Βρεταννοί επιστήμονες ανακάλυψαν πρόσφατα ότι τροφές που περιέχουν υψηλά επίπεδα φρουκτόζης ενδέχεται να μειώσουν δραστικά το IQ μας.

Μια χαμένη ελληνική πόλη k Νίγια: στην Κίνα! Ο Βρεταννός εξερευνητής σερ Όρελ Στέιν, περιδιαβάζοντας την Κίνα το 1903 (106 χρόνια πριν) άκουσε από Κινέζους χωρικούς για την ύπαρξη μιας αρχαίας ελληνικής πόλης κάτω από μεγάλους αμμόλοφους. (Όταν επιβλήθηκε στην Κίνα το κομμουνιστικό καθεστώς τα αρχαιολογικά ενδιαφέροντα αδράνησαν). Ένα δημοσίευμα αυστραλιανής εφημερίδας τάραξε τα ιστορικά ύδατα, τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990. Το δημοσίευμα έλεγε για ελληνικό πολιτισμό σε πόλη της Κίνας. Έτσι έχουμε το παράδοξο ότι ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

αφού ο Μέγας Αλέξανδρος έφθασε μέχρι το Γάγγη ποταμό πως υπάρχουν ελληνικές πόλεις στην Κίνα; Μήπως ο Αλέξανδρος έφθασε μέχρι το εσωτερικό της Κίνας; Ή τουλάχιστον, έφθασαν εκεί στρατεύματά του; Αναπάντητα ιστορικά ερωτήματα, αφού δεν υπάρχουν οι ανάλογες ιστορικές πηγές που να τεκμηριώνουν κάτι τέτοιο. Κι όμως στην Κίνα βρέθηκε αρχαία ελληνική πόλη. Αυτό μας λέει το δημοσίευμα της Μελβούρνης το 1993. Ή για να ακριβολογούμε: σε πανάρχαια κινεζική πόλη είχαν εγκατασταθεί στρατεύματα του Αλεξάνδρου, τα αντικείμενα των οποίων έμελλε να βρεθούν 2.300 χρόνια μετά. Από την δεκαετία, όμως, του 1980, αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον και έτσι μια ομάδα Κινέζων και Ιαπώνων ερευνητών άρχισε να ψάχνει για την χαμένη πόλη Νίγια κάπου 640 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της πόλης Kashgar. Πράγματι έπειτα από κοπιώδη έρευνα βρήκαν κάτω από τους αμμόλοφους τα ερείπια της αρχαίας πόλης. Στη διαδικασία της ανασκαφής με μεγάλη έκπληξη εντόπισαν μέσα στα ερείπια έπιπλα ελληνικού στυλ. Βρήκαν δηλαδή, ανάγλυφες παραστάσεις με μαιάνδρους, αμφορείς ελληνικούς με αναπαραστάσεις από τα ομηρικά έπη. Η χρονολόγησή τους ανάγεται στα χρόνια της αλεξανδρινής εκστρατείας. Η ανακάλυψη είχε μεγάλο ενδιαφέρον. Κανένα ιστορικό στοιχείο δεν υπήρχε που να αναφέρει έστω αόριστα την παρουσία των Ελλήνων στην κινεζική αυτή επαρχία. Στην αρχαία ελληνική γλώσσα, οι Κινέζοι ονομάζονται ΣΙΝΕΣ (Λεξικό Σταματάκου). Στην ορολογία της λέξης ΣΙΝΙΣ η ερμηνεία είναι ο κατερημώνων, ο ληστής, ο άρπαξ. Στην ορολογία του ίδιου λεξικού η λέξη ΤΟ ΣΙΝΟΣ ερμηνεύεται ως πληγή, πλήγμα, βλάβη, όλεθρος. Η ορολογία ΣΙΝΟΜΑΙ σημαίνει συλώ, λαφυραγωγώ, διαρπάζω. Ο ληστής ΣΙΝΙΣ ΠΙΤΥΟΚΑΜΠΤΗΣ σημαίνει όλεθρος προσωποποιημένος. Η ιδιότητα των ΣΙΝΩΝ ή Κινέζων ως εξολοθρευτών εναντίον των Ιώνων, Ελλήνων, αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ενώ η νότια Κίνα ονομάζεται ακόμη ΓΙΟΥΝΑΝ ήτοι ΙΩΝΙΑ, εκεί δεν υπάρχει πλέον κανένας Ίωνας-Έλληνας. Γερμανοί αρχαιολόγοι απέδειξαν την ύπαρξη τουλάχιστον δώδεκα ελληνικών πόλεων στην Κίνα, πριν αυτές οι αρχαιολογικές αποστολές απελαθούν. Η κινεζική κυβέρνηση διέταξε την κάλυψη των αρχαιολογικών χώρων με λόφους χώματος στους οποίους 55

φυτεύθηκαν δάση. Κανένας από τους πολιτικούς μας δεν απαίτησε την ανασκαφή των χώρων αυτών από ελληνικές αρχαιολογικές αποστολές. Η είδηση των ευρημάτων της ανασκαφής μεταδόθηκε από το κινεζικό πρακτορείο και δημοσιεύθηκε πρώτα στην Αυστραλία και από εκεί αναδημοσιεύθηκε στον ελληνικό Τύπο.

k

Ανακαλύφθηκε ελληνική Γραμμική Β’ στη Βαυαρία

Μυκηναϊκή γραφή Γραμμική Β΄ υποστηρίζει ότι ανακάλυψε στη Βαυαρία, ο καθηγητής Ρίτσαρντ Τζάνκο (Richard Janko) από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Ο καθηγητής υποστηρίζει όχι μόνον την αυθεντικότητα των ενεπίγραφων σφραγίδων που βρέθηκαν το 2.000 στην οχυρή ακρόπολη του Bernstorf, κοντά στο Μόναχο, αλλά και την ερμηνεία των επιγραφών, που τις συνοδεύει.

Η οχυρή ακρόπολη του Bernstorf Την νέα ανάγνωση των συλλαβογραμμάτων που κατά τον καθηγητή «υποδεικνύει σύνδεση με ομάδα υπόδουλων γυναικών που εμφανίζονται στα αρχεία πινακίδων γραφής Γραμμικής Β, τόσο της Πύλου όσο και της Κνωσσού, με την ονομασία Ti-nwa-si-ja ή Ti-nwati-ja», υποστήριξε στην ομιλία του με τίτλο «Γραμμική Β στη Βαυαρία; Από τον θησαυρό του Bernstorf στο βασίλειο της Πύλου», την Πέμπτη 19 Δεκεμβρίου 2013, στο πλαίσιο του Μυκηναϊκού Σεμιναρίου, στην Βρεταννική Σχολή Αθηνών. Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, η πρόταση του καθηγητή R. Janko είναι «πως τόσο οι σφραγίδες όσο και ο θησαυρός ήταν σύμβολα εξουσίας μιας μυκηναϊ56

κής πόλης ονόματι Tinwanthos, η οποία έπαψε να υπάρχει και οι γυναίκες της οποίας υποδουλώθηκαν, όταν ενσωματώθηκε στο βασίλειο της Πύλου. Οι ηγεμόνες της Πύλου θα είχαν στείλει τα πολύτιμα αυτά αντικείμενα σε μακρινούς εμπορικούς τους εταίρους, έτσι ώστε να μην μπορεί να χρησιμοποιηθούν από κανέναν». Η επιβλητική οχυρή ακρόπολη του Bernstorf, κοντά στο Μόναχο, που καταστράφηκε από πυρκαγιά γύρω στο 1300 π.Χ. ή αργότερα, έχει αποδώσει έναν θησαυρό χρυσών αντικειμένων αιγαιακής εμφάνισης, καθώς και τις δύο σφραγίδες από ήλεκτρο που φέρουν, κατά τα φαινόμενα, συλλαβογράμματα γραφής Γραμμικής Β. Δεδομένου ότι αυτά τα ευρήματα ήταν ξενόφερτα, δεν έτυχαν ιδιαίτερης προσοχής. Η αυθεντικότητα των σφραγίδων μάλιστα αμφισβητήθηκε, από ό,τι φαίνεται, άδικα.

όρκος της Μαφίk Oαςτελετουργικός έχει αρχαία ελληνικά! Σύμφωνα με δημοσίευμα της βρετανικής εφημερίδας «Telegraph», Ιταλοί αστυνομικοί, έκπληκτοι, διαπίστωσαν στο περιθώριο ερευνών για μια δολοφονία από τη Μαφία στην περιοχή της Καλαβρίας, ένα κείμενο με τον όρκο της Μαφίας γραμμένο σε μία γλώσσα που μοιάζει με αιγυπτιακά ιερογλυφικά και αρχαία ελληνικά. Μελετώντας το τρισέλιδο κείμενο, οι ειδικοί αποφάνθηκαν ότι πρόκειται για το τελετουργικό μύησης στην Κόζα Νόστρα. Στο τελετουργικό, οι ενδιαφερόμενοι παίρνουν όρκο για «αιώνια πίστη» στην οργάνωση που βάφεται με αίμα. Συγκεκριμένα, γίνεται λόγος για «αίμα και τιμή», που θα πρέπει να συνοδεύει τη ζωή όλων όσοι εντάσσονται στους κόλπους της Μαφίας, ενώ διαβάζεται κάθε φορά που πραγματοποιείται η «βάφτιση» ενός νέου μέλους. Το κείμενο αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι στη σχετική τελετουργική διαδικασία θα πρέπει να παρίστανται πέντε μέλη της Μαφίας, και ο «νεοβαπτιζόμενος» θα χρειαστεί να κόψει το δέρμα του με μαχαίρι ή κάποιο άλλο αιχμηρό αντικείμενο, ώστε να ματώσει και να ορκιστεί έτσι με το αίμα του στην οργάνωση.

επιμέλεια: Παύλος Καρούσος ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

αφιερωμα

Επανίδρυση του Κράτους εκ του μηδενός

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

57

Το συνεχώς επανιδρυόμενο Κράτος

και η επίσκεψη της αλεπούς στο κοττέτσι

Δ

εν είναι τυχαίο που όλες - μα όλες! - οι κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης στόχευσαν, η καθεμιά με τον δικό της τρόπο βέβαια, στην μεταρρύθμιση, την αλλαγή, την θέση σε νέα βάση του Δημοσίου/του Κράτους. Ούτε που, τελικά, τίποτε/μα τίποτε δεν έμεινε πίσω. Τίποτε το θετικό, εννοείται. Τίποτε το θετικό και μόνιμο, τίποτε που να έχει ριζώσει. Ας τα δούμε ιεραρχημένα, όπως νομίζουμε ότι «έπαιξαν» ως πολιτικά στοιχήματα διαχρονικά. Πρώτη σε ένταση του στοιχήματος θα θέταμε την «επανίδρυση του Κράτους» επί Κώστα Καραμανλή. Γιατί; Αν μη τι άλλο, διότι τότε η προσέγγιση/υπόσχεση για μια ριζική μεταρρύθμιση στις δομές και την πρακτική του Δημοσίου, έφτασε να αποτελεί θεμέλιο όχι μόνο προεκλογικής εκστρατείας (του 2004), αλλά και της ίδιας της διεκδίκησης της εξουσίας. Τί έμεινε πίσω: σαλεύει ο νους του ανθρώπου, ακόμη και του σκληρυμένου από την πολιτική διάψευση Έλληνα της Μεταπολίτευσης! - άμα έρθει και θυμηθεί το έπος των κουμπάρων. την υπόθεση του Βατοπεδίου. την υπέροχη εκείνη αναστοχαστική απόφανση περί «νόμιμου και ηθικού», όλα στοιχεία που «πέρασαν» από το επανιδρυμένο Κράτος... Δεύτερη θα ιεραρχούσαμε την αμέσως προηγούμενη προσπάθεια, εκείνη στην οποία -oυσιαστικά- η Καραμανλική επανίδρυση πήγε να δώσει τον αντίλογο. Ποιά είναι αυτή; Την συμβολοποίησε ο Νόμος Πεπονή, ο 2190 του 1994 -μια 10ετία νωρίτερα- εκεί στην τομή του χρόνου ανάμεσα στην διαχείριση ΠΑΣΟΚ Ανδρέα Παπανδρέου και Κώστα Σημίτη. Τον Νόμο Πεπονή έχουμε μάθει (πάντως τώρα... δύο 10ετίες αργότερα) να τον δοξάζουμε και να τον τιμούμε σαν κάτι το εντελώς ξεχωριστό, έτσι που πήγε να εγκαθιδρύσει αντικειμενικά κριτήρια για την πρόσβαση στο Δημόσιο. Θα μας επιτραπεί μια ασεβής άποψη: ο Νόμος Πεπονή και η μέσω ΑΣΕΠ άμυνα υπέρ της αντικειμενικής πρόσβασης στην Βαλχάλλα του Κράτους, δεν (ΔΕΝ) είναι κάτι το καλό. Ασφαλώς είναι κάτι το καλύτερο απο την είσοδο μέσω ρουσφετόχαρτου, ραβασακίων, ή πάλι μέσω της μονιμοποίησης των stages κατά Προκόπη Παυλόπουλο. Όμως ο πυρήνας του Νόμου Πεπονή για μοριοδότηση με βάση τα προσόντα (=χαρτιά) και «κοινωνικά κρι-

58

του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη τήρια», στρεβλώνει την ίδια την έννοια της Δημόσιας Υπηρεσίας: για άλλη δουλειά (πρέπει να ) είναι ο μεταπτυχιακός, για άλλη ο μέσης εκπαίδευσης: το είδαμε με τους υπερπροσοντούχους σχολικούς φύλακες. αδιανόητο είναι να προηγείται η (θολά συμπαθής, αλλά άλλη αυτή η διάσταση) επικεφαλής μονογενεϊκής οικογένειας με πρόβλημα υγείας. Το Δημόσιο δεν (ΔΕΝ) είναι για να παρκάρουν υπό συνθήκες ασφάλειας καθ’ όλα καλοί συμπολίτες μας. Είναι μόνον (ΜΟΝΟΝ) για να βελτιστοποιείται η εξυπηρέτηση των πολιτών: αυτό δεν το επιδιώκει παρά μόνον έμμεσα ο Νόμος Πεπονή. Τρίτη θα ιεραρχούσαμε την παλιά εκείνη πρωτοβουλία των κυβερνήσεων Καραμανλή/Ράλλη για την δημιουργία -και, θα υπέθετε κανείς- για την λειτουργία της Ειδικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης. Που -επίσης υποτίθεται- κατ’ εικόνα και ομοίωση της Γκωλλικής ΕΝΑ, θα αναβάθμιζε την όλη Δημόσια Διοίκηση κλπ. Όλοι γνωρίζουμε την συνέχεια: η Σχολή «πνίγηκε», οι απόφοιτοί της ομοίως. ή στην καλύτερη των περιπτώσεων ανωδυνοποιήθηκε η πρώτη και μπήκαν σε φιλική Σιβηρία οι δεύτεροι. Τέταρτη, ας δείτε την υπόθεση opengov της εποχής Γιώργου Παπανδρέου. Πρόκειται για μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα - σοβαρολογούμε! - πρωτοβουλία. Η οποία όμως ούτε απο εκείνους που την ξεκίνησαν βρήκε αληθινή στήριξη: είδαμε τσαμπιά των «ημετέρων» να περνούν απο το opengov, ανερυθρίαστα, μαζί και με άλλους καθ’ όλα αξιόλογους ανθρώπους. Οπωσδήποτε, δε, η ταχύτατη φθορά της Κυβέρνησης ΓΑΠ συμπαρέσυρε ο,τιδήποτε τέτοιο μαζί της. Το πέμπτο βήμα, ακόμη χειρότερο, εκφεύγει των ορίων αυτού του σημειώματος: πρόκειται για το εγχείρημα ριζικής αναδιάρθρωσης του Ελληνικού Δημοσίου κάτω από την στοργική/υποτιμητική καθοδήγηση της Τρόϊκας και της Task Force. Έτσι όπως συνδυάστηκε με την πεισματική άρνηση των διαδοχικών Κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ, ΠΑΣΟΚ/ΝΔ/ΛΑΟΣ-Παπαδήμου, ΝΔ/ΠΑΣΟΚ/ ΔΗΜΑΡ, ΝΔ/ΠΑΣΟΚ (ήδη... «Ελιάς») να προχωρήσουν σε κάτι το ουσιαστικό, η παρέμβαση της «Ευρώπης» στην Δημόσια Διοίκηση της (ανεξάρτητης, υπερήφανης κοκ.) Ελληνικής Δημοκρατίας κατέληξε να θυμίζει επίσκεψη αλεπούς στο κοττέτσι. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα

Η δημοκρατία δεν είναι εφικτή χωρίς την αξιοκρατία του Αντώνη Μακρυδημήτρη καθηγητού Διοικητικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Αθηνών

Σ

την 9η Ωδή του, αφιερωμένη Εις Ελευθερίαν, ο Ανδρέας Κάλβος, στην πρώτη κιόλας στροφή του ποιήματός του, ξεκινά ως εξής: «Δυστυχισμένα πλάσματα / της πλέον δυστυχισμένης / φύσεως, τελειώνομεν / ένα θρήνον και εις άλλον / πέφτομεν πάλιν». Αναλογιζόμενος τα θέματα της δημόσιας διοίκησης και μάλιστα του προσωπικού της, υπαλληλικού και πολιτικού, έρχονται συχνά στον νου αυτοί οι στίχοι του ποιητή και το κρυφό νόημά τους. Τούτο, διότι δεν υπάρχει τομέας της δημόσιας διοίκησης που να έχει υποφέρει περισσότερο και να έχει υποστεί με πιο τραγικό και κοινωνικά άδικο και άνισο τρόπο τις παραμορφωτικές επιδράσεις και παρενέργειες του πελατειακού συστήματος από το σύστημα ή μάλλον αντι-σύστημα στελέχωσης των δημοσίων υπηρεσιών. Η παραβίαση των αρχών της αξιοκρατίας, της αντικειμενικότητας και της ίσης μεταχείρισης των πολιτών δεν έχει μόνον οδηγήσει στην πληθωρική και πέρα από κάθε όριο και κριτήριο αναγκαιότητας στελέχωση του κράτους με κύματα των εκάστοτε «ημετέρων». Αλλά έχει επιπλέον διευρύνει, με τρόπο επικίνδυνο για την κοινωνία, την ακαταλληλότητα του κρατικού μηχανισμού και την αδυναμία του να χειριστεί, με τρόπο κοινωνικά επωφελή, δημόσια προβλήματα και ανάγκες. Έχει, συνάμα, βάναυσα κλονίσει και υπονομεύσει το αίσθημα εμπιστοσύνης των πολιτών στην ακεραιότητα και την εντιμότητα του κράτους, ενώ έχει καταρρακώσει, με τρόπο εθνικά επώδυνο, το ηθικό, την υπευθυνότητα και το κύρος του ανθρώπινου δυναμικού του κράτους. Με μια κουβέντα, το κοινωνικό, οικονομικό και πολιτισμικό κόστος του ‘πελατειακού κράτους’ είναι τεράστιο και δεν το αντέχει πλέον ο τόπος. Το πελατειακό κράτος οδηγεί στο ακατάλληλο, το αναχρονιστικό και το στάσιμο κράτος. Για τους λόγους αυτούς, αποτελεί εθνική προτεραιότητα η χάραξη και η συνεπής εφαρμογή μιας αντικειμενικής και αξιοκρατικής πολιτικής προσωπικού στον δημόσιο τομέα, που να σέβεται και να αξιοποιεί με τον πιο κατάλληλο, κοινωνικά δίκαιο και επωφελή τρόπο τις δυνατότητες, τις αξίες και την διάθεση προσφοράς του ανθρώπινου δυναμιΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

κού της χώρας και των εν ενεργεία στελεχών των δημοσίων υπηρεσιών. *** Μια σειρά από άστοχες και ερασιτεχνικές ψευδο-μεταρρυθμίσεις του παρελθόντος, ιδίως κατά την δεκαετία του 1980, έχουν υποβαθμίσει την ποιότητα και το ηθικό του προσωπικού των δημοσίων υπηρεσιών. Η παραβίαση των αρχών της αξιοκρατικής στελέχωσης των δημοσίων υπηρεσιών, η ισοπέδωση της υπαλληλικής ιεραρχίας και η παραμόρφωση της διοικητικής δομής, η ακραία πολιτικοποίηση και ο κομματισμός στις υπηρεσιακές διαδικασίες, η απουσία σύγχρονου πνεύματος και μεθοδολογίας διοίκησης και η καταρράκωση του ηθικού των υπαλλήλων είναι τα βασικά αίτια που οδήγησαν στην ακαταλληλότητα και την λειτουργική ανεπάρκεια του διοικητικού μηχανισμού του κράτους, καθώς και στην επίταση φαινομένων ανευθυνότητας και διαφθοράς. Η αναστροφή της κατάστασης αυτής είναι μεν δύσκολη, αλλά και αναγκαία. Το ερώτημα είναι πώς μπορεί τούτο να συμβεί, με ποιά μέτρα, ποιές στρατηγικές, ποιά μέθοδο και σε ποιά χρονικό διάστημα. Επ’ αυτών πολλά λέγονται και πολλά ακούγονται, λίγα είναι όμως τα έγκυρα και τα ορθά. Και όπως είναι από την πείρα γνωστό, δεν χρειάζονται πολλά για να πάνε τα πράγματα στραβά. Αρκεί οι υπεύθυνοι και σοβαροί άνθρωποι να μην ακούγονται και οι γνώμες τους να μην προσέχονται όσο πρέπει. Αλλά να επικρατεί ο ερασιτεχνισμός και η προχειρότητα, ο βολονταρισμός της ημιμάθειας και το παράτολμον της αφροσύνης. Την διάθεση αυτή επιδείξαμε αρκετά συχνά στην πατρίδα μας, καταστρέφοντας ή μάλλον αφήνοντας να εκφυλιστούν θεσμοί, διαδικασίες, αξίες και νοοτροπίες. Κορυφαία εξ αυτών η αξιοκρατία στην διοίκηση και την πολιτεία, που την θυσιάσαμε ως νέα Ιφιγένεια στον βωμό της αλαζονικής μας ματαιοδοξίας. Αγνοήσαμε, έτσι, μία θεμελιώδη πολιτική και οργανωτική αρχή και αξία μιας ελεύθερης και δημοκρατικής πολιτείας. Ότι, δηλαδή, η διακυβέρνηση με αξιοκρατία, όχι με ιδεολογικά πρόσημα, πελατειακές σχέσεις ή κομματική ευνοιοκρατία, αποτελεί αναγκαιότητα – 59

sine qua non– αν η διοίκηση πρόκειται να λειτουργήσει με υπευθυνότητα και αποτελεσματικότητα για το δημόσιο και όχι το ίδιον συμφέρον. Θα διακινδύνευε, μάλιστα, κανείς την σκέψη ότι η ίδια η δημοκρατία δεν είναι εφικτή δίχως την αξιοκρατία. Γιατί η δημοκρατία δεν είναι, στον πυρήνα της, παρά μία διαδικασία επιλογής των άξιων και κατάλληλων πολιτών να εκπροσωπήσουν τους άλλους ή να συμμετάσχουν στην λήψη των αποφάσεων. Έως ότου καταστεί δυνατόν να φτάσουμε ή να προσεγγίσουμε την ιδεατή εκείνη κατάσταση, όπου οι πολίτες θα είναι σε θέση να συμμετέχουν ισότιμα και κατ’ αξίαν στην λήψη όλων των αποφάσεων για το κοινό συμφέρον (το «Αθηναϊκό ιδεώδες»), είναι απολύτως αναγκαίο οι εκπρόσωποί τους στην διοίκηση του κράτους (οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι υπουργοί και τα στελέχη), αλλά και στο κοινοβούλιο (οι βουλευτές) να επιλέγονται και οι ίδιοι κατ’ αξίαν. Όπως όριζαν και τα τρία Επαναστατικά Συντάγματα της περιόδου της εθνικής απελευθέρωσης (Σ 1822, 1823, 1827), όλοι οι πολίτες πρέπει να έχουν δικαίωμα πρόσβασης στα δημόσια αξιώματα και τις θέσεις, με μόνο και αποφασιστικό κριτήριο την προσωπική τους ικανότητα και αξία: «δοτήρ δε τούτων μόνη η αξιότης εκάστου». Τούτη την αρχή παραβιάσαμε συχνά και τώρα πληρώνουμε το κόστος γι’ αυτή την αφροσύνη μας. Γιατί, δίχως αξιοκρατία, διοίκηση και δημοκρατία πάσχουν, εκφυλίζονται και υποφέρουν. *** Ύψιστη προτεραιότητα, για τον σκοπό αυτόν, είναι η αποκατάσταση της διοικητικής, υπηρεσιακής ιεραρχίας στο δημόσιο. Τούτο σημαίνει συγκρότηση μίας πάγιας και σταθερής ιεραρχίας βαθμών, βαθμίδων, αξιωμάτων και οργανικών μονάδων, με γνώμονα την λειτουργική ενότητα του αντικειμένου τους, κατά τα αξιώματα της διοικητικής επιστήμης, όπως υπαγορεύει το Σύνταγμα και η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, και την απαρέγκλιτη τήρηση της αξιοκρατικής αρχής στην στελέχωση, υπηρεσιακή εξέλιξη και αξιολόγηση του υπαλληλικού προσωπικού των δημοσίων υπηρεσιών. Νομίζω ότι είναι εύλογη και απαραίτητη η διάκριση 5 έως 6, όχι παραπάνω, οργανικών βαθμών στην υπαλληλική ιεραρχία, πέρα από το λεγόμενο «ενιαίο βαθμολόγιο», το οποίο δεν απέδωσε τ’ αναμενόμενα. Έτσι, για την κατηγορία ΠΕ, λ.χ., θα μπορούσαν, τα υπαλληλικά στελέχη, ανάλογα με τα προσόντα, τα χρόνια υπηρεσίας και την πολυτιμώτατη επαγγελματική τους εμπειρία, να ταξινομηθούν στους βαθμούς του Δοκίμου υπαλλήλου, του Γραμματέα, του Εισηγητή, του Τμηματάρχη, του Διευθυντή και του Γενικού Διευθυντή. Κατά την γνώμη μου, επίσης, η υπηρεσιακή - διοι60

κητική ιεραρχία θα μπορούσε να επιμηκυνθεί κατά τι και προς τα πάνω, περιλαμβάνοντας τις θέσεις που είναι τώρα καθαρά πολιτικές, όπως αυτές του Γενικού Γραμματέα αλλά, γιατί όχι, και του μονίμου υπηρεσιακού υφυπουργού, θεσμού ο οποίος προβλέπεται στο άρθρο 81 του Συντάγματος, χωρίς να έχει αξιοποιηθεί στη μεταπολίτευση. *** Ως δεύτερη, άμεσης προτεραιότητας, επιλογή, θα πρότεινα τα Υπηρεσιακά Συμβούλια των υπαλλήλων να ασκούν και πειθαρχικές αρμοδιότητες. Αν, όμως, παρ’ ελπίδα αυτά αδρανούσαν ή εμφανίζονταν να συγκαλύπτουν συναδέλφους τους, θα τελούσαν υπό τον έλεγχο ενός Γενικού Συμβουλίου Επιθεώρησης της Διοίκησης. Αυτό θα απαρτιζόταν από μέλη του ΑΣΕΠ, του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, του Συνηγόρου του Πολίτη και του Γενικού Επιθεωρητού Δημόσιας Διοίκησης. Αυτό το Γενικό Συμβούλιο θα μπορούσε ν’ αναπέμπει, όχι να τιμωρεί το ίδιο αλλά να αναπέμπει, στα τακτικά ή στα ανώτερα Υπηρεσιακά Συμβούλια, υποθέσεις πειθαρχικών παραπτωμάτων, ασκώντας τον σχετικό έλεγχο και την εποπτεία, καθώς επίσης να ενημερώνει την κοινή γνώμη, την κυβέρνηση και την εθνική αντιπροσωπεία, την Βουλή. Αν θέλαμε να είμαστε ακόμα λίγο πιο ριζοσπαστικοί, πράγμα που εύχομαι, θα μπορούσαμε να φανταστούμε ένα μεγάλο μέρος της υπαλληλικής προσφυγής, που τώρα εκδικάζεται στο Συμβούλιο της Επικρατείας, να περιέρχεται σε αυτό το Γενικό Συμβούλιο Επιθεώρησης, το οποίο έτσι θα προσελάμβανε την μορφή ενός Ειδικού Δικαστηρίου Δημόσιας Διοίκησης. Όπως ακριβώς συμβαίνει και με το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, που εκδικάζει υπαλληλικές και μόνον διαφορές μεταξύ των στελεχών της Ένωσης. Ούτως ή άλλως, και εκεί αυτήν την αρμοδιότητα των υπαλληλικών διαφορών ασκούσε παλαιότερα το τακτικό Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και κατόπιν το Πρωτοδικείο (νυν Γενικό Δικαστήριο). Αν υπολογίσουμε ότι το προσωπικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι πάνω από 35.000 άτομα, και όμως οργανώθηκε ειδικό Δικαστήριο για τα υπαλληλικά θέματά τους, τι να πούμε για την δική μας περίπτωση, εδώ όπου η δημόσια διοίκηση ήδη αριθμεί πάνω από μισό εκατομμύριο υπαλλήλους; Σε περίπτωση που ιδρυόταν κάτι ανάλογο στην πατρίδα μας, σε αυτό το όργανο θα μπορούσαν να περιέλθουν όχι μόνον τα υπηρεσιακά και τα πειθαρχικά ζητήματα των υπαλλήλων, αλλά και τα σχετικά με την ασφάλεια των υπαλλήλων, τα ατυχήματα, την ασθένεια, τα επιδόματα, κ.τ.λ. Φυσικά, επί των αποφάσεων αυτού του Συμβουλίου, θα χωρούσε αίτηση αναιρέσεΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα ως και μόνον ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας. Κατ’ άλλη εκδοχή, ίσως πιο απλή, τούτο το όργανο θα μπορούσε να διαμορφωθεί ή να προέλθει από κάποια μετεξέλιξη του σημερινού ΑΣΕΠ ή κάποιου τμήματος αυτού με ανάλογες προσαρμογές. Είναι αυτές οι μεταβολές ικανές να αλλάξουν την κατάσταση στην δημόσια διοίκηση; Δεν το γνωρίζω, ούτε

μπορεί κανείς να προβλέψει με ασφάλεια τις συνέπειες από την παραγνώρισή τους. Εκείνο που μπορώ, δίχως επιφυλάξεις, να πω και να διαβεβαιώσω, είναι ότι αυτές οι αλλαγές και μεταρρυθμίσεις είναι αναγκαίες έστω ως ελάχιστες προϋποθέσεις για μία διαφορετική διοίκηση, πιό ‘επαγγελματική’ και επιστημονική, πιο υπεύθυνη και ποιοτική για μια νέα εποχή που έχει ήδη αρχίσει.

Συνταγματική «απελευθέρωση» από την γραφειοκρατία

Η

ανασυγκρότηση του κράτους και η αναθεώρηση του Συντάγματος αποτελούν αδιαμφισβήτητες ανάγκες για την νέα αναπτυξιακή εποχή της Ελλάδας. Ένα μείζον εμπόδιο της καθημερινής ζωής των πολιτών, αλλά και των επενδυτικών πρωτοβουλιών, στην ελληνική οικονομία και κοινωνία είναι η γραφειοκρατία. Υπολογίζεται ότι το κόστος της γραφειοκρατίας ξεπερνά το 6% του ελληνικού ΑΕΠ ή τα 8 δις ευρώ. Αυτό αποτελεί σημαντικό αρνητικό οικονομικό αποτύπωμα, που δυσχεραίνει την σημερινή θέση των Ελλήνων πολιτών και της ελληνικής οικονομίας. Ενώ ανυπολόγιστες είναι οι αφανείς επιπτώσεις κάθε γραφειοκρατικής διαδικασίας στην καθημερινότητα των πολιτών. Τα ΚΕΠ σίγουρα αποτελούν μια θετική όαση, αλλά αποδεικνύεται ανεπαρκής σε αυτή την έρημο της «χαρτούρας» και των υπογραφών. Επίσης η γραφειοκρατία αποτελεί έναν επιβαρυντικό παράγοντα του κόστους ίδρυσης και λειτουργίας των επιχειρήσεων στην Ελλάδα. Αναρίθμητες είναι οι περιπτώσεις διοικητικών, εργασιακών, φορολογικών η ασφαλιστικών θεμάτων που απαιτούν υπερβολικές υπογραφές, βεβαιώσεις ή υπεύθυνες δηλώσεις. Για τις μεγάλες επενδύσεις ούτε συζήτηση, αφού η ίδρυση και η υλοποίησή τους μπορεί να διαρκέσει ολόκληρα έτη. Το επενδυτικό κόστος μια μικρής ή μεγάλης επένδυσης γίνεται αυτομάτως δυσθεώρητο. Για το ελληνικό κοινό, έχει γίνει πλέον πλήρως αντιληπτή αυτή η κατάσταση, και το άμεσο ή έμμεσο κόστος της γραφειοκρατίας προβλέπεται επαρκώς στα επενδυτικά σχέδια. Για τους επενδυτές από το εξωτερικό, όμως, η κατάσταση είναι ακατανόητη, και αποτελεί βασικό λόγο ώστε να μην επιλέγουν την ελληνική οικονομία για να επενδύσουν τα κεφάλαιά τους. Η κατάσταση έχει φτάσει στον απροχώρητο. Η αλήθεια είναι ότι διάφοροι νόμοι τύπου fast track επενδύσεων έχουν ψηφισθεί, αλλά η εφαρμογή τους δεν έχει επιφέρει σημαντικό αποτέλεσμα. Ταυτόχρονα, η δυνα-

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

του Μάνου Κρανίδη τότητα ηλεκτρονικών διαδικασιών ενεργοποιήθηκε τα τελευταία έτη, αλλά με μεγάλα περιθώρια εφαρμογής. Αυτό που χρειάζεται είναι η απλοποίηση της νομοθεσίας για την λειτουργία των επιχειρήσεων, με ενίσχυση των απολύτως απαραίτητων ελέγχων και εγγράφων, αλλά και η κατάργηση των αναχρονιστικών μη αναγκαίων υπεύθυνων δηλώσεων ή υπογραφών. Ακόμη και η εσωτερική λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών, ειδικά των ΟΤΑ, κυριαρχείται από γραφειοκρατική λογική «σοβιετίας». Για μια απλή ενέργεια απαιτούνται πολλαπλές αποφάσεις, εγκρίσεις και υπογραφές. Αποτέλεσμα, απαραίτητες λειτουργικές προμήθειες να καθυστερούν αναίτια, ενώ υπάρχουν οι αντίστοιχοι οικονομικοί πόροι προς χρήση. Ακόμη και η εφαρμογή ενός νόμου απαιτεί γραφειοκρατικές διαδικασίες, αφού η υλοποίησή του προϋποθέτει την έκδοση πολλών προεδρικών διαταγμάτων, υπουργικών αποφάσεων και εγκυκλίων. Εφ’όσον απαιτείται από τον δημόσιο τομέα να παράγει έργο αντίστοιχο του ιδιωτικού, τότε πρέπει να του δοθεί η δυνατότητα να το πράξει. Επειδή ήρθε η ώρα να ξεφύγει η ελληνική κοινωνία και οικονομία από την ύφεση και να εισέλθει στην ανάπτυξη, η γραφειοκρατία πρέπει άμεσα να περιορισθεί, χωρίς καμμία απολύτως αναβλητική δικαιολογία. Είναι συνυφασμένη με αναχρονιστικές δομές και νομοθετικές προβλέψεις της δημόσιας διοίκησης, που δυστυχώς ακόμη κυριαρχούν. Για αυτό οφείλει η δημόσια πολιτική να προτάξει ως συνταγματική επιταγή την απλοποίηση των διαδικασιών. Κύριος σκοπός, η διεκπεραίωσή τους με τα λιγώτερα έγγραφα και τις απόλυτα απαραίτητες εγκρίσεις για την διασφάλιση του δημόσιου συμφέροντος. Αυτή ακριβώς θα αποτελέσει μία κορυφαία μεταρρύθμιση θεσμικού και συνταγματικού επιπέδου χωρίς περιθώρια καθυστερήσεων. Η νίκη σε αυτό τον τομέα είναι εφικτή, ρεαλιστική, γιά αυτό και η εκάστοτε κυβέρνηση πρέπει να την θέτει ως διαρκή σκοπό της.

61

Η παιδεία, μόνη εγγύηση ότι η επανίδρυση του ταλαίπωρου κράτους μας δεν θα κτισθεί και πάλι επί κινουμένης άμμου του Κώστα Μ. Σταματόπουλου

Π

ιθανότατα να είναι καλό γι’ αυτούς οι πολιτικοί να μην έχουν γνώση της ιστορίας. Διότι όχι μόνον οι δηλώσεις τους, αλλά και αυτές οι προσδοκίες τους, θα έχαναν κάτι από την βεβαιότητά τους, θα χαμήλωναν και θα εγίνοντο πιο ταπεινές, πιο επιφυλακτικές, από μόνη την γνώση ότι τόσοι προ αυτών συνάδελφοί τους είχαν εκφρασθεί με τον ίδιο αυτάρεσκο και απόλυτο τρόπο –ορισμένοι, μάλιστα, είχαν επιχειρήσει να περάσουν από τα λόγιο στις πράξεις– και ιδού πως τα πράγματα, παρά τις ενίοτε επίπονες προσπάθειές τους, παρέμεναν αμετάλλακτα στην κατάσταση που τα είχαν βρει. Αυτά για τους κοινούς μικρούς συνήθεις πολιτικούς, τους διακατεχόμενους, όμως, από αγνές και πατριωτικές προθέσεις. Αλλά και άλλοι, που μπροστά τους φαντάζουν γίγαντες, κι ορισμένοι – ελάχιστοι – πράγματι ήσαν, απέτυχαν· ενίοτε κι αυτοί οι ίδιοι, ωθούμενοι από αχαλίνωτα πάτρια πάθη που τους ξεπερνούσαν κυριαρχώντας τους εντελώς, αν δεν κατήργησαν οι ίδιοι τραγικά το έργο τους, το πρόδωσαν σε τέτοιον βαθμό ώστε να καταλήξει αδειανό πουκάμισο*. Από ιδρύσεως, λοιπόν, του νεοελληνικού κράτους, άλλο δεν κάνουν οι ταγοί του από το να το επανιδρύουν. Μετά τον αδικοχαμένο μέγιστο Καποδίστρια, ας θυμηθούμε τις λίαν φιλότιμες προσπάθειες της Αντιβασιλείας και του Όθωνα, την φερέλπιδα επανάσταση του 1843, το άκρως για την εποχή του φιλελεύθερο Σύνταγμα του 1864, την υιοθέτηση της «δεδηλωμένης» που άνοιξε τον δρόμο για την περίοδο ανόρθωσης του Χαριλάου Τρικούπη, την επανά-

62

σταση του 1909, την έλευση του Ελευθερίου Βενιζέλου και το νέο προοδευτικό Σύνταγμα του 1911, την Επαναστατική Κυβέρνηση το 1922 και την εγκαθίδρυση της Αβασίλευτης Δημοκρατίας ενάμισι χρόνο αργότερα, την παλινόρθωση του 1935, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, την ανασυγκρότηση των κυβερνήσεων της τριετίας του Εθνικού Συναγερμού, την «χρυσή» καραμανλική οκταετία, την ουτοπική Ένωση Κέντρου, την Ελλάδα των Ελλήνων (Ορθοδόξων) Χριστιανών (διόλου, όσο τουλάχιστον μεταπολιτευτικώς διατυμπανίσθηκε, καθολικώς διαμαρτυρομένων), την Ελλάδα της Μεταπολιτεύσεως και εν συνεχεία την Ελλάδα της ανδρεοπαπανδρεϊκής Αλλαγής (της οποίας τώρα πληρώνομε, συν τους τόκους, τον λογαριασμό), της μητσοτακικής μεσοβασιλείας, των σημιτικών μαγειρεμάτων, των δύο θλιβερών επιγόνων παλιών ηγετών, και τέλος της «τρόϊκας», με την οποία, υπό μία έννοια, επιστρέφομε επί τα χείρω … στην περίοδο της οθωνικής αντιβασιλείας! Μα, θα μου πείτε, είναι καλύτερα να καθίσομε με σταυρωμένα χέρια και να μην επιχειρήσομε να βελτιώσομε μία κατάσταση που μας εξοργίζει και μας ταπεινώνει ατομικά και συλλογικά καθημερινώς; Ασφαλώς όχι! Το επιθυμητό, μάλιστα, θα ήταν να εντάσσονταν στην ευγενή αυτή προσπάθεια όσο το δυνατόν πιο πολλοί. Να ενταχθούν με ορμή και να την ενισχύσουν με αποφασιστικότητα και σύνεση, προϋπόθεση της οποίας είναι η διάκριση, ώστε να μην πέσουν, όπως συνέβη τόσες και τόσες φορές στο παρελθόν, θύματα απατεώνων. Ας συγκρατήσομε, επομένως, την ανάγκη της ασκήσεως ελέγχου εκ ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα

μέρους της κοινωνίας, αποστολή που για να την φέρει κανείς σε πέρας απαιτούνται εγρήγορση και κατάρτιση, με άλλα λόγια παιδεία. Ότι οι άνθρωποι δεν είναι άγγελοι, είναι το μόνο βέβαιο. Σε μία δε χώρα με ρευστή συνείδηση θεσμών και ροπή στην προσωπολατρία, είναι σίγουρο ότι και το ιδανικώτερο σύστημα ταχύτατα θα διαστραφεί, αν δεν το ελέγχει σε κάθε βήμα η κοινωνία (κάτι που αδυνατεί να κάνει αν δεν μετασχηματισθεί) ή ελλείψει αυτής ελεγκτικός/ ρυθμιστικός ύπατος θεσμός. Το κατά κεφαλήν χαμηλότατο μορφωτικό επίπεδο, σε συνδυασμό με την παθητικότητα που επιδεικνύει ο Ρωμηός για τα κρείττονα αν κουτσοβολεύεται προσωπικώς, και τον φθόνο που αυτόματα νιώθει απέναντι σε κάθε μορφής επιτυχία και υπεροχή, ακόμη και την πιο εξόφθαλμα αξιοκρατική, είναι η εγγύηση για την επέλαση, την εγκατάσταση και την συνεπόμενη ασύστολη λαφυραγωγία, ήτοι το άρμεγμα μέχρι στραγγίσματος του δημοσίου πλούτου, εκ μέρους των επιτηδείων, παντός ιδεολογικού προσωπείου. Απέναντι σε αυτά τα από αιώνων κληρονομούμενα ημέτερα ορμητικώτατα πάθη, τις αδράνειες και τις τόσες ανεπάρκειες ως προς την εφαρμογή κανόνων που επλάσθησαν από κοινωνίες αλλότριες και πολιτικές παραδόσεις σε μεγάλο βαθμό σοβαρά αποκλίνουσες, από διαφορετικό με άλλα λόγια τύπο ανθρώπου, η διάκριση των εξουσιών, ο περιορισμός του αριθμού των βουλευτικών θητειών, το ασύμβατο της ιδιότητος υπουργού και βουλευτή, η ενίσχυση της πολιτειακής εξουσίας ώστε να αποφεύγεται η συγκέντρωΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

ση της πάσας εξουσίας στον πρωθυπουργό – ακόμη και στην περίπτωση όπου ο τελευταίος δεν στηρίζεται παρά στο 15% του εκλογικού σώματος – , η εξυγίανση της δημόσιας διοικήσεως, είναι οπωσδήποτε πράγματα ωφέλιμα. Αλλά δεν αρκούν. Η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι χάρις στην νέα τάξη πραγμάτων θα εξασφαλιστεί, στην καλύτερη δε των περιπτώσεων, μία ανοδική το πολύ οκταετία – της οποίας την ευεργεσία διόλου δεν υποτιμώ – κι ότι μετά, τα πράγματα θα κυλήσουν και πάλι στις σταθερές, οικείες μας οθωμανικές πρακτικές, ώστε με ειλικρίνεια ή εκ του πονηρού κάποιοι να κάνουν ξανά λόγο για νέα επανίδρυση του κράτους. Και τούτο δει ποιήσαι κακείνο μη αφιέναι, είναι το συμπέρασμα στο οποίο αμέσως καταλήγομε, υπαινισσόμενοι την συμπόρευση της ριζικής πολιτικής μεταρρύθμισης με το σε βάθος - βάθος ψυχής και βάθος χρόνου - πολύπλευρο και καθολικό έργο της παιδείας. Αλλά και εδώ τα πράγματα δεν είναι απλά, ακόμη και αν υποθέσομε ότι επετεύχθη η επικράτηση του ιδανικού καθεστώτος. Τούτο δε, διότι η εξουσία κινείται με ρυθμούς το πολύ τετραετίας ή οκταετίας, η δε Παιδεία με τον αργόσυρτο ρυθμό των γενεών. Ας γίνει σαφές ότι δεν αναφέρομαι σε επιδερμικές βελτιώσεις· αλλά στο εξαιρετικά σύνθετο εκείνο αναμορφωτικό σύστημα, που θα φέρει σε πέρας, στο χρονικό όριο που θα κριθεί απαραίτητο, το έργο της εκ βάθρων μετατροπής της νοοτροπίας και συμπεριφορών, που αταλάντευτα, μετά από κάθε βραχύβια, δίκην πυροτεχνήματος, αναλαμπή, μάς φέρνουν πίσω στο ζοφερό και λιμνάζον σημείο της αφετηρίας μας. Που θα 63

αμβλύνει τα χρόνια ελαττώματα, τις αδράνειες και τις στρεβλώσεις, ορισμένα δε θα επιτύχει να τα μεταλλάξει, αναστρέφοντάς τα και χρησιμοποιώντας την ίδια δύναμη ψυχής που τα γέννησε και που τα θρέφει, από ποταπά και ιδιοτελή, σε ευγενή και κοινωφελή. Με άλλα λόγια, που θα μετατρέψει τον διαρκώς ανήσυχο πλην αδιάπτωτα υποταγμένο ραγιά σε πολίτη. Πώς θα πλάσομε δασκάλους, πώς θα πλάσομε γονείς; Ιδού το μέγα ερώτημα. Πώς τόσον οι μεν όσο και οι δε θα διαμορφώσουν ανθρώπους κατά το δυνατόν με ελεύθερη συνείδηση, ηθικούς και πατριώτες; Και πώς όλα αυτά θα συντελεσθούν υπό καθεστώς δημοκρατίας, χωρίς το οποίο όλα πάραυτα ακυρώνονται; Και τέλος πώς δεν θα ανατραπούν προτού τους δοθεί χρόνος να καρποφορήσουν; Τα ερωτήματα είναι τόσο πολλά όσο είναι και αναπάντητα, και σχεδόν καταδικάζουν την όλη μας συζήτηση να παραμείνει ακαδημαϊκή, μια άσκηση επί χάρτου, μια απορία. Στηριζόμενος στις καθ’ ημάς ιδιαιτερότητες, αναρωτιέμαι, μήπως και πάλι δεν θα έπρεπε, ενώ συζητούμε για ανασύσταση-αναδιάταξη των κρατικών θεσμών και με τον κίνδυνο μήπως δεν ενηλικιωθούμε ποτέ πολιτικά, μήπως το πραγματικό ζητούμενο είναι η εξεύρεση και η δημοκρατικώ τω τρόπω ανάρρηση στην αρχή του ικανού ενός. Του ικανού ενός που θα επέβαλε όχι το άριστο, αλλ’ οπωσδήποτε το πιο λειτουργικό και αποδοτικό σύστημα όχι μόνο διακυβέρνησης, αλλά πρωτίστως, επιμένω, παιδείας· με κύριους και κατεπείγοντες τους αναπόφευκτα απώτερης καρποφορίας στόχους που προηγουμένως ετέθησαν, και που ισοδυναμούν με την απόκτηση των προϋποθέσεων εδραίωσης της δημοκρατίας και την μόνη εγγύηση ότι η επανίδρυση του ταλαίπωρου κράτους 64

μας δεν θα κτισθεί και πάλι επί κινουμένης άμμου. Ως πολλαπλά ικανός και επομένως προσγειωμένος, δεν του διαφεύγει ότι και αυτός εν μέρει θα ματαιοπονήσει. Ωστόσο, ώριμος ων, αναγνωρίζει την αξία της καλής σποράς και του σπόρου που αθέατα δυναμώνει και μεταμορφώνεται. Κατά το ανθρώπινο ανιδιοτελής, δεν τον ενοχλεί ότι ο ίδιος πιθανότατα δεν θα ζήσει να δει το βλάστεμα και την καρποφορία.… Φρονώ εν κατακλείδι πως είναι κυρίως η κραυγαλέα απουσία του ικανού ενός που προκαλεί την συζήτηση περί επανιδρύσεως του κράτους σε επίπεδο θεσμών. Συζήτηση που οπωσδήποτε κρύβει δικαιολογημένη αγανάκτηση για τα μέχρι τώρα κακώς συμβαίνοντα – τα οποία σημειωτέον η πλειονότητα θα εξακολουθούσε ασμένως να επικροτεί και να εύχεται την μακροημέρευσή τους αν δεν μας είχε οικονομικά πλήξει η κρίση – όπως φανερώνει περισσή και από ένα σημείο και πέρα ύποπτη έως και επικίνδυνη αφέλεια. Άλλωστε, ίσως να μην είναι τυχαίο ότι, στον τόπο μας, όλες οι μέχρι σήμερα σοβαρές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες απέρρευσαν από τον ικανό ένα, και επέζησαν στο μέτρο που ο ίδιος δεν τις διέστρεψε κινούμενος ιδιοτελώς και που ανταποκρίνονταν σε πραγματική και συνειδητοποιημένη ανάγκη της κοινής γνώμης. Με άλλα λόγια, αν δε απέφεραν τους αναμενόμενους καρπούς, κι αν δεν άντεξαν στον χρόνο, τούτο οφείλεται στο σαθρό θεμέλιο της Παιδείας των πολλών (ενίοτε και του ενός που και αυτός δεν μπορεί παρά να είναι μέρος του συνόλου), πάνω στο οποίο αναγκαστικά τα πάντα ερείδονται και που εξακολουθεί να πλάθει ανθρώπους ασύμβατους στο να ενταχθούν και να επιμείνουν σε οιαδήποτε ουσιαστικά μετασχηματιστική προοπτική. (*) Στον νου μας πρώτη έρχεται, λόγω του μεγέθους του ανδρός, η γεμάτη αντιφάσεις περίπτωση του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο οποίος, ενώ εκσυγχρονίζει σε βαθμό οιονεί επανίδρυσης το κράτος το 1911, θεσπίζοντας μάλιστα την μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων των οποίων δραματικά αυξάνει τον αριθμό, επιβάλλει στην δημόσια διοίκηση, το 19171920, τον στυγνότερο κομματισμό που ποτέ γνώρισε η χώρα, και που επίσης, μετά την νέα λαμπρή τετραετία 1928-1932, έχοντας χάσει σε αψεγάδιαστες εκλογές την εξουσία, επιχειρεί εναντίον της νόμιμης κυβερνήσεως του μετριοπαθούς Παναγή Τσαλδάρη και με σκοπό την ανατροπή της, δύο κινήματα, το 1933 και το 1935. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα

Οι «μεταρρυθμίσεις» λίγες φορές δικαίωσαν το όνομά τους της Βασιλικής Π. Μεσθανέως πρώην αν. διευθύντριας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και αποφοίτου της Γαλλικής Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης Οι ιστορικές καταβολές του ελληνικού διοικητικού συστήματος

Ο

ι ιστορικές καταβολές του κλασσικού μοντέλου διοικητικού συστήματος ανάγονται σε χώρες της δυτικής Ευρώπης, των οποίων η ιστορική εξέλιξη παρήγαγε εκείνη την διοικητική δομή, στον κεντρικό πυρήνα του δυτικού κράτους, που εξυπηρετούσε και εξυπηρετεί με τον αποτελεσματικώτερο τρόπο το ισχύον κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό σύστημα. Με άλλα λόγια, η διοικητική δομή αποτελεί τον σκελετό πάνω στον οποίο αρθρώνονται η κοινωνία, η οικονομία και το πολιτικό σύστημα. Επίσης, τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις χώρες παραγωγής του κλασσικού μοντέλου διοικητικού συστήματος, είναι: α) σαφής ταξική διάρθρωση στο κοινωνικό επίπεδο, β) αντίστοιχη ταξική επίδραση στο οικονομικό επίπεδο και γ) εφαρμογή του κοινοβουλευτισμού στο πολιτικό επίπεδο, με κύρια χαρακτηριστικά την σταθερότητα, την συνέχεια και την μακρά διάρκεια. Αυτά τα τελευταία τρία στοιχεία αντανακλώνται και εφαρμόζονται, κατ’ απόλυτη αντιστοιχία, και στο διοικητικό σύστημα των χωρών αυτών. Η Ελλάδα, κατά την δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους, υπό την ισχυρή επιρροή των αρχών της Γαλλικής Επανάστασης και του ναπολεοντείου δημοσίου δικαίου, καθώς και υπό την επίδραση των πολιτικο-διοικητικών συστημάτων των Προστάτιδων Δυνάμεων (Αγγλίας και Γαλλίας κυρίως), υιοθέτησε από τα πρώτα Ελληνικά Συντάγματα το προαναφερόμενο μοντέλο διοικητικού συστήματος, και λειτούργησε στην βάση των ιδίων αρχών και κανόνων δικαίου, χωρίς η αποδοχή αυτή να αντανακλά πλήρως, τουλάχιστον στο ξεκίνημά της, γηγενείς ιστορικές εξελίξεις και δεδομένα. Θα πρέπει πάντως να μνημονευθεί ότι ο θεΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

σμός της Δημογεροντίας κατά την τουρκοκρατία και οι τοπικοί κοινοτικοί θεσμοί, καθώς και η ιστορική μνήμη από το απώτερο αρχαιοελληνικό παρελθόν της πολιτικής φιλοσοφίας, «διευκόλυναν» ως έναν βαθμό την αποδοχή αυτή. Η μετάβαση, όμως, στην πράξη, από τις τοπικές εξουσίες στο κεντρικό κράτος και στην δημιουργία ενός σταθερού, συνεχούς και διαρκούς διοικητικού πυρήνα, υπήρξε εξαιρετικά επώδυνη. Οι ιστορικές αναφορές στην προσπάθεια του Κυβερνήτη Καποδίστρια για την εγκαθίδρυση ενιαίου και ισχυρού κράτους και στις εχθρότητες που προκάλεσε, καθώς και οι κραυγαλέες αντινομίες ανάμεσα στις άστοχες ενέργειες της Αντιβασιλείας και στην αντίδραση των τοπικών κοινωνιών στην εποχή του Βασιλέα Όθωνα, μπορούν να δώσουν εξαιρετικά παραδείγματα προς την κατεύθυνση αυτή.

Οι εγγενείς ιδιαιτερότητες Στην περίπτωση της Ελλάδας, έχουμε την αποδοχή και την εφαρμογή των ιδίων, δυτικού τύπου, διοικητικών δομών, με σημαντικές όμως αποχρώσεις, οι οποίες αφορούν μία χώρα στην οποία: α) η κοινωνική κινητικότητα αποτελεί σημαντικό δομικό στοιχείο της κοινωνικής συγκρότησής της, β) ο κοινοβουλευτισμός εισήχθη κατά τον ίδιο τρόπο με το διοικητικό σύστημα, άρα δεν αποτέλεσε ούτε και αυτός, στο ξεκίνημά του, γηγενής ιστορική εξέλιξη, γ) στο οικονομικό πεδίο, η απαγκίστρωση από τον βαθειά γεωργικό χαρακτήρα της χώρας και η ανάπτυξη βιομηχανικής υποδομής και δραστηριότητας, συνετελέσθη με χρονική καθυστέρηση τουλάχιστον ενός αιώνα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες του δυτικού μοντέλου. Ο μεταπρατικός χαρακτήρας των αστικών κέντρων διευκόλυνε, σε κάποιον βαθμό, την σχετική ανάπτυξη της παροχής υπη65

ρεσιών, αλλά αφορούσε μόνο στον εμπορευματικό και χρηματιστικό τομέα, δ) οι τοπικές αρχές και εξουσίες (δημογερόντων, δασκάλων, ιερέων, οπλαρχηγών που πολέμησαν κατά την διάρκεια της Επανάστασης κτλ.), λόγω της συμβολής τους στην απελευθέρωση της χώρας, θεώρησαν αυτονόητη την αποφασιστική συμμετοχή τους στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας. Όμως, η τάση κατάτμησης της πολιτικής εξουσίας, σε τοπικό επίπεδο, ερχόταν τότε σε αντίθεση με την προσπάθεια οργανωτικής και διοικητικής ομογενοποίησης του νεοιδρυθέντος κράτους. Επομένως, η εφαρμογή του διοικητικού συστήματος δεν μπορεί παρά να εξυπηρετεί το ευρύτερο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό σύστημα της χώρας και να αναπαράγει τα κύρια δομικά χαρακτηριστικά του, αυτά καθ’ εαυτά. Έτσι, η ιστορική διαδρομή, αφ’ ενός, της ενσωμάτωσης της Ελλάδας στις σύγχρονου τύπου αντιπροσωπευτικές Δημοκρατίες, και, αφ’ετέρου, της αφομοίωσης των στοιχείων εκείνων που είναι απαραίτητα για την οργάνωση του Ελληνικού κράτους (γενικές αρχές και κανόνες δικαίου, αρχές και κανόνες οργάνωσης και διοικητικής λειτουργίας), διασταυρώνονται με ένα γηγενές εξελικτικό κενό σ’ ό,τι αφορά το άμεσο παρελθόν του νεώτερου ελληνικού κράτους. Και η άμεση εφαρμογή του δυτικού μοντέλου λειτουργίας του κράτους συναντήθηκε με πρακτικές και συνήθειες, οι οποίες ελάχιστη έως καμμία σχέση έχουν με την εσωτερική λογική του εφαρμοζόμενου μοντέλου. Γι’ αυτό, π.χ., μέχρι την υιοθέτηση της μονιμότητας των Δημοσίων Υπαλλήλων με το Σύνταγμα του 1911, η διαδοχή των κυβερνήσεων ακολουθείτο σταθερά από την μαζική αλλαγή του δημοσιο-υπαλληλικού σώματος. Εκτός του δικαστικού και του στρατιωτικού τομέα, στους υπόλοιπους τομείς της δημόσιας διοίκησης τα στοιχεία της σταθερότητας, της συνέχειας και της μακράς διάρκειας σχεδόν ελλείπαν.

Οι προσθήκες της γηγενούς ιστορικής εξέλιξης Βέβαια, τώρα είμαστε στον 21ο αιώνα και όχι στον 19ο ή στον 20ο. Η ιστορική εξέλιξη της ελληνικής δημόσιας διοίκησης συμβάδισε με αυτήν της χώρας. Η διαχρονική εφαρμογή των πολιτικών θεσμών, με ισχυρά στοιχεία αστάθειας έως το 1974, επέδρασε αρνητικά και στην σταθερότητα του διοικητικού συστήματος. Οι μεγάλες ρωγμές στην σύγχρονη πολιτική ιστορία της Ελλάδας (Εθνικός Διχασμός, δικτατορίες Μεσοπολέμου, Γερμανική Κατοχή, Εμφύλιος Πόλεμος, Δικτατορία 1967-1974), συνοδεύθηκαν από ριζικές μετατρο66

πές, με την διαρκή αλλαγή των όρων και των κανόνων λειτουργίας τόσο της οργανωτικής δομής όσο και του ιεραρχικού καθεστώτος, μέσα από διαρκείς νομοθετικές μεταβολές του Υπαλληλικού Κώδικα, των συστημάτων προσλήψεων στον δημόσιο τομέα, καθώς και με την «ιδεολογικοποίηση» των συστημάτων πρόσληψης, ιδιαίτερα σε περιόδους δικτατορικής διακυβέρνησης ή ξένης κατοχής. Επιπλέον, η διαχρονική στελέχωση του δημόσιου τομέα στην βάση ισχυρής πελατειακής λογικής, αναίρεσε την αξιοκρατική λειτουργία του κράτους και την δημιουργία διοικητικής ιεραρχίας επιστημονικά προσδιορισμένης και καταρτισμένης, η οποία θα μπορούσε να αναπαράγει το μοντέλο της με διάρκεια και σε συνθήκες ποιοτικής αναβάθμισης. Η εν γένει λειτουργία του κρατικού μηχανισμού, έως πρόσφατα, ως απορροφητικου μηχανισμού της ανεργίας, τον κατέστησε συμπληρωματικό τομέα τόσο ως προς την οικονομική λειτουργία της χώρας όσο και ως «σιγαστήρα» κοινωνικής ανάφλεξης. Η ιδιαιτερότητα αυτή εμπόδισε την αυτόνομη οργάνωση του κρατικού μηχανισμού σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες του και στην βάση σταθερών διοικητικών αρχών.

Οι αναγκαιότητες της εκάστοτε πολιτικής συγκυρίας Παρ’όλο που οι παραπάνω διαπιστώσεις δεν αποτελούν κάποια καινοτομία, και έχουν διαπιστωθεί από πολλούς διακεκριμένους Έλληνες διοικητικούς επιστήμονες, πολύ λίγα έχουν γίνει προς την θεραπεία τους. Από το 1974 και μετά, αν και η χώρα ήταν υπό ένα διαρκές καθεστώς πολιτικής σταθερότητας και πολιτικής ελευθερίας, οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν στον τομέα της δημόσιας διοίκησης δεν απέδωσαν μία πραγματική ποιοτική αναβάθμιση. Οι «μεταρρυθμίσεις» λίγες φορές δικαίωσαν το όνομά τους. Προφανώς υπέκυψαν στις αναγκαιότητες της εκάστοτε πολιτικής συγκυρίας και των αναγκών του εκάστοτε πολιτικού προσωπικού, και όχι στις πραγματικές ανάγκες της δημόσιας διοίκησης και των Ελλήνων πολιτών, τους οποίους η δημόσια διοίκηση καλείται να υπηρετήσει και να εξυπηρετήσει. Μόνον η υιοθέτηση των νόμων που αφορούν στην ίδρυση του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης (Ε.Κ.Δ.Δ.), στο Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (Α.Σ.Ε.Π.), στον θεσμό του Συνηγόρου του Πολίτη και στον θεσμό των Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης μπορούν να θεωρηθούν ότι δικαιώθηκαν ως επιλογές σε μάκρος χρόνου. Επίσης, η θεσμοθέτηση ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα των Κέντρων Εξυπηρέτησης Πολιτών (Κ.Ε.Π.) αποσυμφόρησαν αποτελεσματικά ένα μεγάλο όγκο, υποχρεωτικής για τους πολίτες, γραφειοκρατίας, όπως και η διαδικασία της αυτεπάγγελτης αναζήτησης δικαιολογητικών από τις δημόσιες υπηρεσίες και όχι πλέον από τους πολίτες. Ενώ, όμως, είναι ποιοτικά επαρκείς, δεν είναι ποσοτικά. Τι σημαίνει αυτό;

Τι γίνεται τώρα; Η διαρκής δυσαρέσκεια των Ελλήνων πολιτών για την δημόσια διοίκηση της χώρας αποδεικνύει ότι χρειάζονται να γίνουν και πολλά άλλα. Κυριολεκτικά, πολλά. Γι’ αυτό και η παραπάνω διαπίστωση για την ποσοτική ανεπάρκεια των διοικητικών μεταρρυθμίσεων έχει αξία. Π.χ. είναι πασίγνωστο ότι τα αρχεία ολόκληρων τομέων της δημόσιας διοίκησης δεν έχουν ΑΚΟΜΗ (στον 21ο αιώνα!) μηχανογραφηθεί. Όπως τα αρχεία των Διοικητικών Δικαστηρίων, όπως τα αρχεία των Υποθηκοφυλακείων, όπως τα αρχεία του (πρώην) Ι.Κ.Α. και άλλων ασφαλιστικών ταμείων, όπως τα αρχεία πολλών υπουργείων (εκτός του υπουργείου Εξωτερικών), όπως …. (θα μπορούσαν να αναφερθούν εδώ πάρα πολλοί τομείς). Έτσι, όμως, χάνεται, όχι μόνον η ιστορική μνήμη, αλλά και η διοικητική συνέχεια και σταθερότητα. Χάνεται ο εσωτερικός ειρμός της δημόσιας διοίκησης, και, κυρίως, χάνεται πολύτιμη πληροφόρηση, η οποία θα βοηθούσε ουσιαστικά, με την ανάπτυξη ποιοτικών και ποσοτικών συγκρίσεων, στην υιοθέτηση στοχευμένων και αποτελεσματικών δημοσίων πολιτικών. Ένα άλλο βήμα για την εσωτερική αναβάθμιση (αν και η λέξη αυτή, από την πολλή χρήση χωρίς αποτέλεσμα, έχει χάσει προ πολλού την αξία της), θα ήταν η αντικειμενικοποίηση των δομών και της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Η υιοθέτηση το 2010 του νόμου Ραγκούση για τις προαγωγές, με την αντικειμενικοποίησή τους βάσει μορίων, αποτελεί ένα κατ’αρχήν βήμα, που χρειάζεται να τύχει περαιτέρω επεξεργασίας. Ένας άλλος μηχανισμός αντικειμενικοποίησης των διαδικασιών αναβάθμισης και αξιοποίησης του προσωπικού της δημόσιας διοίκησης, θα ήταν η εφαρμογή μίας σταθερής μεθόδου κινητικότητας του προσωπικού. Θα πρέπει να διευκρινιστεί αμέσως ότι ο όρος «κινητικότητα», έτσι όπως υιοθετήθηκε υπό τις συνθήκες των μνημονιακών νόμων και ρυθμίσεων, έχει πλήρως κακοποιηθεί. Διότι συγκάλυψε τις διαδικασίες διαθεσιμότητας και απολύσεων προσωπικού. Αντίθετα, ο πραγματικός όρος της κινητικότητας, όπως έχει εφαρμοστεί με μεγάλη επιτυχία, εδώ και δεκαετίες, σε χώρες της δυτικής Ευρώπης, αφορά στην ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

οριοθετημένη και στοχοθετημένη θητεία του προσωπικού σε θέσεις ευθύνης, έτσι ώστε να αποκομίζει τα περισσότερα δυνατά ωφέλη γνώσης και διαχείρισης θεμάτων δημοσίου συμφέροντος, ενισχύοντας, ταυτόχρονα, και την σταδιοδρομία των υπαλλήλων. Για παράδειγμα, στην Γαλλική δημόσια διοίκηση, ένας απόφοιτος της ΕΝΑ (Ecole Nationale d’ Administration) διορίζεται κατ’αρχήν σε θέση τμηματάρχου ενός υπουργείου, αλλά μόνο για μία τριετία. Την επόμενη τριετία, θα την διανύσει υποχρεωτικά σε αντίστοιχη θέση άλλου υπουργείου. Κατά την τρίτη τριετία, μπορεί να μείνει στο ίδιο υπουργείο ή να επανέλθει στο αρχικό, αλλά όχι στην ίδια θέση ευθύνης. Αυτά που, κατά κύριο λόγο, μπορούν να προκύψουν από μία υγιή διαδικασία κινητικότητας, είναι: α) η γνώση, από το προσωπικό, των θεμάτων διαφορετικών θέσεων ανά τριετία, έτσι ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε διαφορετικού περιεχομένου καθήκοντα, β) το «σπάσιμο» των «προσωπικών φέουδων» στην δημόσια διοίκηση, μία πραγματική κρυφή πληγή της. Υπάρχουν δημόσιοι υπάλληλοι, στην σημερινή Ελλάδα, οι οποίοι έχουν υπηρετήσει όλη την 35ετή θητεία τους, όχι μόνο στο ίδιο υπουργείο, αλλά και στην ίδια Διεύθυνση. Δεν έχουν ποτέ μετακινηθεί από εκεί. Είναι βέβαιο ότι, με μία παρόμοια λογική κινητικότητας, πολλές εστίες διαφθοράς και χρηματισμού θα εκλείψουν ή/ και θα μειωθούν ριζικά. Ή ακόμα και εστίες αδιαφορίας και μηχανιστικής αναπαραγωγής διαδικασιών και εγγράφων, γ) ο αυτονόητος περιορισμός, για το πολιτικό προσωπικό, να «χρησιμοποιεί» σε κρίσιμες θέσεις «δικούς του ανθρώπους» και να επηρεάζει τις διοικητικές διαδικασίες προς ίδιον ή έτερον όφελος. Επίσης, θα πρέπει να πολλαπλασιαστούν οι δικλείδες εσωτερικού και εξωτερικού ελέγχου της δημόσιας διοίκησης. Γενικώτερα, η λογική των μηχανισμών ελέγχου λείπει στην Ελλάδα. Και η έλλειψη αυτή αντανακλάται σε πολλές μορφές αυθαιρεσίας και στρέβλωσης δομών και διαδικασιών. Τελευταίο, αλλά όχι έσχατο, διότι η λίστα με το τί πρέπει να γίνει στην Ελληνική Δημόσια Διοίκηση δεν τελειώνει, σημαντική θα ήταν η τακτική αξιολόγηση των δομών και της λειτουργίας όλων των τομέων της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Όλων. Όπως, π.χ., γίνεται από το 1995 και ανά 5ετία η διεθνής αξιολόγηση των Ελληνικών Ερευνητικών Φορέων, η οποία βοήθησε πολύ στην ποιοτική αναβάθμιση των Εληνικών Ερευνητικών Κέντρων και των Ελλήνων ερευνητών.

67

Οκτώ πυλώνες από τον ΟΟΣΑ γιά μία πιό εξορθολογισμένη δημόσια διοίκηση

Δ

του Νέστορα Ε. Κουράκη καθηγητού της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών

εν είναι λίγες, βέβαια, οι περιπτώσεις που διεξήχθησαν στην χώρα μας δημοσκοπήσεις ή έρευνες για το πρόβλημα της δημόσιας διοίκησης1, και που δημοσιεύθηκαν, ιδίως στις αρχές της δεκαετίας του ΄90, αξιόλογες εκθέσεις «για την μεταρρύθμιση και τον εκσυγχρονισμό της Δημόσιας Διοίκησης»2. Επίσης, συχνά-πυκνά παρουσιάζονται στον τύπο απόψεις σημαντικών ανθρώπων, όπως του Αλέκου Παπαδόπουλου3 και του Αντώνη Μακρυδημήτρη4, ή και ειδικά αφιερώματα5 ή πορίσματα ημερίδων6, με θέμα και πάλι τον λεγόμενο «μεγάλο ασθενή», τον οποίο ενσαρκώνει η ελληνική δημόσια διοίκηση. Ωστόσο, πιστεύω ότι έλειπε έως τώρα μία εκσυγχρονισμένη, σφαιρική και εμπεριστατωμένη εξέταση των βαθύτερων παραγόντων που έχουν οδηγήσει σε δυσλειτουργία την δημόσια διοίκηση, καθώς και των αντίστοιχων συγκεκριμένων μέτρων που θα οδηγούσαν σε μια ριζική εξυγίανσή της. Την εξέταση αυτή επεχείρησε –με επιτυχία, νομίζω– να πραγματοποιήσει, κατά

1 Βλ π.χ. την παρουσίαση έρευνας του ΕΚΚΕ από τους Αντ. Μακρυδημήτρη και Ηλία Νικολακόπουλο στην εφημ. ΤΑ ΝΕΑ των 28ης και 29ης Μαΐου 1990, με τίτλο «Πώς βλέπει ο κόσμος τους δημοσίους υπαλλήλους», καθώς και την καταγραφή των πορισμάτων μιας ακόμης έρευνας της εταιρείας Prognosis στην εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΤΙΝΗ της 13.1.1991 (διενεργήθηκε για λογαριασμό του τότε υπουργείου Προεδρίας), με τίτλο «Υπάλληλοι και πολίτες ζητούν μείωση του δημόσιου τομέα».

Μια τέτοια έκθεση 73 σελίδων εκδόθηκε από το τότε υπουργείο Προεδρίας τον Απρίλιο του 1990.

2

3

Στην ΚΑΘΗΜΕΡΤΙΝΗ της 16-17.3.2013, σελ. 22.

4

Επίσης στην ΚΑΘΗΜΕΡΤΙΝΗ της 16.10.2011, σελ. 6.

5

Εφημ. ΕΘΝΟΣ της 20.4.2013, ένθετο Forum.

Περ. Ανοιχτή Κοινωνία, Μάρτιος 2013 («Κίνηση Πολιτών») με θέμα «Αξιόπιστη Δημόσια Διοίκηση για Ανάπτυξη της Κοινωνίας μας».

6

68

την διάρκεια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, κλιμάκιο του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), σε συνεργασία με εμπειρογνώμονες του υπουργείου Διοικητικής Μεταρρύθμισης. Η σχετική έκθεση, διαδικτυακά προσπελάσιμη στα αγγλικά7, υπάρχει ανηρτημένη και στην ελληνική γλώσσα8 σε μετάφραση εκτάσεως 191 σελίδων που επιμελήθηκαν επιστήμονες της Ένωσης Αποφοίτων της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης (ΕΝΑΠ), με τίτλο: «Ανεπίσημη Μετάφραση της Έκθεσης του ΟΟΣΑ για την Ελληνική Κεντρική Διοίκηση (2011)». Χρονολογία δημοσίευσης αυτής της μετάφρασης είναι ο Απρίλιος 2012. Είναι προφανές ότι τα συμπεράσματα αυτής της Έκθεσης, που δυστυχώς δεν έτυχαν ευρύτερης δημοσιότητας, θα μπορούσαν να αποτελέσουν κωδικοποίηση των αναγκαίων εκείνων μεταρρυθμίσεων που απαιτούνται σήμερα για την χώρα μας, ώστε να αποκτήσει αυτή επιτέλους μία αποτελεσματική αλλά και δικαιοκρατική δημόσια διοίκηση. Τα συμπεράσματα αυτά μπορούν, κατά την γνώμη μου, να αποτυπωθούν ως ακολούθως (σε παρένθεση οι σελίδες από το ελληνικό κείμενο της Έκθεσης): Καθιέρωση στρατηγικών μονάδων στο κέντρο κάθε υπουργείου, που θα λειτουργούν μέσω συστημάτων Τεχνολογίας Πληροφοριών και Επικοινωνίας (σελ. 33, 102-103). Σύσταση μίας υψηλού επιπέδου κεντρικής ομάδας υπό τον πρωθυπουργό για καθοδήγηση των μεταρρυθμίσεων. Η ομάδα αυτή, σε συνεργασία με τις ανωτέρω στρατηγικές μονάδες, θα διαμορφώνει ένα συνολικό στρατηγικό 7

http://www.enap.gr/attachments/article/7230/OECDreport.pdf

http://www.dee.gr/mediaupload/publications/OECD_Greece%20 Review%20of%20the%20Central%20Administration_el.pdf 8

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα όραμα σε μακροπρόθεσμη βάση και μία αντίστοιχη επικοινωνιακή στρατηγική. Σκοπός του εν λόγω στρατηγικού δικτύου θα είναι ο καλύτερος συντονισμός, η καθοδήγηση και η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης, χωρίς κατακερματισμούς στις οργανωσιακές δομές και σύγχυση ή επικαλύψεις αρμοδιοτήτων (σελ. 30-31, 74-82, 92-99, 104-107). Βελτίωση της διαδικασίας για συλλογή, καταγραφή σε αρχεία, σύγκριση και ανάλυση στοιχείων και δεδομένων, με έμφαση στον εντοπισμό των σημαντικών δεδομένων για την δημόσια διοίκηση, που πρέπει να συλλέγονται από τα υπουργεία μέσω των στρατηγικών τους μονάδων, ώστε να διασφαλίζονται αφ’ ενός η τεκμηρίωση στην λήψη αποφάσεων και στις στρατηγικές για μεταρρυθμίσεις, και αφ’ετέρου η επαύξηση ικανότητας της διοίκησης στην διαχείριση της οργανωσιακής γνώσης (σελ. 39, 139). Καταπολέμηση του «νομικού φορμαλισμού» στις δομές και τις διαδικασίες, και απόδοση προτεραιότητας στην αποτελεσματική χάραξη και επίτευξη στρατηγικών στόχων και πολιτικών, χωρίς απόλυτη προσκόλληση των αποφάσεων σε νομικά κείμενα. Επίσης, απλούστευση των νομικών και κανονιστικών διατάξεων μέσω ρυθμίσεων για Καλή Νομοθέτηση (σελ. 40, 51-53, 8487, 171-175). Κατάρτιση σχεδίου εφαρμογής κάθε νέου νόμου και σαφής προσδιορισμός όσων έχουν την ευθύνη για την υλοποίησή του, παρακολούθηση της εφαρμογής των νόμων με σύστημα μετρήσιμων αποτελεσμάτων και ενίσχυση των δομών που συνδέουν την κεντρική διοίκηση με τον υπόλοιπο δημόσιο τομέα (για παράδειγμα: ν.π.δ.δ. και ν.π.ι.δ.), ώστε να παύσουν τα υπουργεία να λειτουργούν απλώς για την παραγωγή κανονιστικών διατάξεων (σελ. 35, 159-169). Κατανομή των πόρων στα υπουργεία ανάλογα με τις ανάγκες και καθιέρωση προϋπολογισμού προγραμμάτων και απόδοσης, βάσει στόχων, ώστε να παρακολουθούνται οι εκροές του και να βελτιωθεί ο εκ των υστέρων έλεγχος των δαπανών (σελ. 36, 141-157). Διοχέτευση του ανθρώπινου δυναμικού της δημόσιας διοίκησης και ιδίως των μεσαίων στελεχών σε τομείς άμεσης προτεραιότητας και συγκεκριμένου σκοπού, ώστε να παύσουν να υπάρχουν τμήματα «φαντάσματα», με υπεύθυνους μόνον ανώτερους δημοσίους υπαλλήλους. Επίσης, καθιέρωση της αξιολόγησης στην απόδοση των ανώτατων στελεχών, διάκριση της τεχνοκρατικής δημοσιοϋπαλληλίας από την πολιτικού επιπέδου ιεραρχία και αποσαφήνιση των ρόλων και αρμοδιοτήτων ανώτατων στελεχών και γενικών γραμματέων (σελ. 37-38). ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Καθιέρωση αμερόληπτων κριτηρίων στους διορισμούς και τις προαγωγές δημοσίων υπαλλήλων από τα χαμηλότερα έως τα υψηλότερα κλιμάκια, καθώς επίσης απλοποίηση του πολύπλοκου νομικού και διοικητικού διαδικαστικού πλαισίου, ενίσχυση των μηχανισμών δημοσιονομικών και λοιπών ελέγχων, παροχή παραδειγμάτων καλής διακυβέρνησης και προώθηση κώδικα δεοντολογίας δημοσίων λειτουργών, ώστε να καταπολεμηθεί η διαφθορά στην δημόσια διοίκηση και να επικρατήσουν σ’ αυτήν συνθήκες αξιοκρατίας, διαφάνειας και ηθικής ακεραιότητας (σελ. 32, 113-115, 122-124, 129-135). Εν κατακλείδι, ενδιαφέρον είναι να επισημανθεί ότι, σύμφωνα με δημοσιεύματα στον ημερήσιο τύπο της 2 και 3.4.20149, ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης Κ. Μητσοτάκης παρουσίασε την Εθνική Στρατηγική για την Διοικητική Μεταρρύθμιση 2014-2016. Πρόκειται κατ’ ουσίαν για έναν δωδεκάλογο δράσεων, που έχει πολλά κοινά στοιχεία με τα προαναφερθέντα συμπεράσματα του ΟΟΣΑ. Περιλαμβάνονται, έτσι, στόχοι που αφορούν στον εξορθολογισμό των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων έπειτα από αξιολόγησή τους και με κριτήρια την ικανότητα, την απόδοση και την υπευθυνότητα. Επίσης, στο πλαίσιο ενός μόνιμου μηχανισμού κινητικότητας και δημιουργίας εσωτερικής αγοράς εργασίας στο Δημόσιο, θα προκηρύσσονται –δύο φορές τον χρόνο- θέσεις για τις οποίες υποψήφιοι θα μπορούν να είναι όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι, ενώ αναμένεται να κατατεθεί σύντομα νομοσχέδιο για τα κριτήρια επιλογής των προϊσταμένων στις δημόσιες υπηρεσίες. Περαιτέρω, προωθείται χαρτογράφηση όλων των νομοθετικών και κανονιστικών ρυθμίσεων για κατάργηση ή απλούστευσή τους. Και, ακόμη, ενισχύονται οι μονάδες εσωτερικών ελέγχων και επιταχύνεται η πειθαρχική δικαιοσύνη. Ο δρόμος, βέβαια, για τις μεταρρυθμίσεις στην Δημόσια Διοίκηση είναι ακόμη μακρύς. Αλλά επιτέλους γίνονται τα πρώτα βήματα. Και όπως ειπώθηκε ήδη από τον Λάο Τσε10, ένα ταξίδι χιλίων μιλίων αρχίζει με ένα μόνο βήμα…

Βλ. π.χ. εφημ. ΚΑΘΗΜΕΡΤΙΝΗ της 3.4.2014, σελ. 4 και ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ της ίδιας ημέρας, σελ. 17. Επίσης διαδικτυακά στο ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ: http://www.protothema.gr/politics/article/366855/ oi-12-proteraiotites-tou-kur-mitsotaki-gia-ton-dimosio-tomea-/

9

10 Στο έργο του: Tao Te Ching, Chapter 64: “A journey of a thousand miles starts under one’s feet” (www.wussu.com/laotzu/laotzu64. html).

69

Ριζική Πολιτική Μεταρρύθμιση και εκ θεμελίων ηθική αναθεώρηση του Γιάννη Μαθιουδάκη

Σ

ύμφωνα με μία από τις σύγχρονες θεωρίες των κρίσεων, που διατυπώθηκε κατά την δεκαετία του ’701, η εκδήλωση των κρίσεων στον ύστερο καπιταλισμό έχει αλλάξει, πλέον, χαρακτηριστικά. Κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα, και ιδιαίτερα μετά την λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, κυριάρχησε στις δυτικές κοινωνίες η ενίσχυση του παρεμβατικού ρόλου του κράτους στην οικονομία, ώστε να αντιμετωπιστούν οι ανισορροπίες και οι ανισότητες που εμφανίζονται σ’ αυτήν. Σε ένα περιβάλλον που χαρακτηριζόταν από την οικονομική ανάπτυξη, και μέσω των δημοκρατικών διαδικασιών και των κοινωνικών κινημάτων, οι πολίτες βρήκαν τον τρόπο να πιέσουν προς την κατοχύρωση και προάσπιση των κοινωνικών τους δικαιωμάτων, που προωθούσαν την έννοια της δικαιοσύνης και διασφάλιζαν την κοινωνική ειρήνη και συνοχή. Το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής διαδικασίας είναι ότι οι ενδογενείς οικονομικές κρίσεις του καπιταλισμού μεταφέρονται, πλέον, στο πολιτικό σύστημα. Σε περιόδους κρίσης, οπότε το κράτος δυσκολεύεται να διαδραματίσει τον νέο του ρόλο ως κράτους πρόνοιας, οι πολίτες βλέπουν τις κοινωνικές πολιτικές να υποχωρούν και τις απαιτήσεις τους να μένουν μετέωρες. Έτσι, οι οικονομικές κρίσεις μετατρέπονται σε κρίσεις πολιτικές, που εντείνονται όσο οι πολίτες αποσύρουν την νομιμοποίησή τους από το πολιτικό σύστημα. Καταλήγουν, δηλαδή, οι οικονομικές κρίσεις, μέσω των πολιτικών κρίσεων, σε κρίσεις νομιμοποίησης. Παρ’ότι σήμερα βρισκόμαστε σε ένα οικονομικά και πολιτικά διεθνοποιημένο περιβάλλον και σε μια ιστορική περίοδο κατά την οποία ο νεοφιλελευθερισμός μοιάζει πλέον να κυριαρχεί, ως ιδεολογία και πρακτική, η παραπάνω ανάλυση δεν φαίνεται να έχει χάσει την αξία 1 Βλ., για παράδειγμα, Habermas Juergen, Legitimation crisis, Polity Press, Cambridge 1997.

70

της. Έτσι, στην ελληνική περίπτωση, η οικονομική κρίση μετατράπηκε γρήγορα σε κρίση πολιτική, η οποία δείχνει να απονομιμοποιεί εκ βάθρων ένα πολιτικό σύστημα, που, άλλωστε, ταλανιζόταν από ιδιαίτερες εσωτερικές παθογένειες, όπως ήταν η διαπλοκή και η διαφθορά, καθώς και η ανικανότητα να διαχειριστεί αποτελεσματικά τα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας. Στην ελληνική περίπτωση, όμως, η κρίση μοιάζει να εκδηλώνεται και σε ένα επίπεδο βαθύτερο από εκείνο της πολιτικής: έτσι, εμφανίζεται ως κρίση κοινωνική, και εν τέλει ηθική. Από αυτήν την άποψη, η μεγάλη πρόκληση που φαίνεται να αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της, είναι η σε όλη της την έκταση συνειδητοποίηση και αντιμετώπιση των αιτιών που την οδήγησαν στην παρούσα κατάσταση. Και αυτά δεν είναι άλλα από την σταδιακή κατάρρευση του κυρίαρχου συστήματος αξιών και την αντικατάστασή του από μια, εντελώς στρεβλή, «δημόσια ηθική», που θεωρεί από αυτονόητα έως αξιέπαινα τις πελατειακές σχέσεις, τη φοροδιαφυγή, τον εύκολο και γρήγορο πλουτισμό, την επιδίωξη του ατομικού και του μερικού συμφέροντος και την απαξίωση κάθε έννοιας σεβασμού προς τους νόμους και το γενικό, δημόσιο συμφέρον. Έτσι, μια πραγματική υπέρβαση της κρίσης και μια αντιμετώπισή της ως «ευκαιρία» θα σήμαινε μόνον την συνειδητοποίηση της κατάστασης αυτής και της ανάγκης υπέρβασής της. Με άλλα λόγια, για την ουσιαστική και ριζική αντιμετώπιση της κρίσης, οποιαδήποτε θεσμική ή οικονομική μεταρρύθμιση θα πρέπει απαραίτητα να συνοδεύεται από μια ανάλογη «ηθική αναθεώρηση» και μια προσπάθεια διαμόρφωσης ενός ανάλογου –δημοκρατικού, εν τέλει- ήθους. Υπό αυτό το πρίσμα, ο αμοραλισμός αποτελεί την σημαντικώτερη διαστρέβλωση που υπέστη συστηματικά η ελληνική κοινωνία τις τελευταίες δεκαετίες. Μια τέτοια οπτική διαχέει τις ευθύνες για την κρίση στο κοινωνικό ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα σύνολο: εάν η ελληνική κοινωνία επιθυμεί πραγματικά να στηρίξει το μέλλον της σε υγιείς και στέρεες βάσεις, ο καθένας, πλέον, θα πρέπει να συνειδητοποιήσει το μερίδιο ευθύνης του και να αλλάξει νοοτροπία. Παρ’ όλ’ αυτά, η διάχυση ευθυνών δεν θα πρέπει να αποπροσανατολίζει και από την κατανομή τους. Η απαξίωση αυτή κάθε δημόσιας ηθικής διαμορφώθηκε, σε μεγάλο βαθμό, μέσα στην σχέση της πολιτικής ελίτ με τους πολίτες: στην σχέση αυτή, όμως, η ευθύνη βαρύνει κυρίως την πολιτική ηγεσία, η οποία υπέκυψε εύκολα και εκμεταλλεύτηκε προς ίδιον όφελος την διαφθορά, την διαπλοκή, τις πελατειακές σχέσεις, διαδραματίζοντας έτσι καταλυτικό ρόλο σ’ αυτήν την διαδικασία. Έτσι, το ζήτημα της «ηθικής αναθεώρησης» προβάλλει πρωτίστως ως ζήτημα που αφορά την ηθική της πολιτικής ηγεσίας. Το εν λόγω ζήτημα δεν εμφανίζεται, φυσικά, για πρώτη φορά στην εποχή μας. Η ηθική της ηγεσίας έχει απασχολήσει την ηθική φιλοσοφία ήδη από την κλασσική αρχαιότητα. Έτσι, ο πλατωνικός Σωκράτης, στον «Γοργία», αναζητά μαζί με τον Καλλικλή «πώς τέλος πάντων πρέπει να πολιτεύεται κάποιος στην Αθήνα». «Προσδιόρισέ μου», αναρωτιέται, «προς ποιά από τις δύο υπηρεσίες έναντι της πόλης με παρακινείς. Την σχετική με τον αγώνα έναντι των Αθηναίων για το πώς θα γίνουν όσο το δυνατόν καλύτεροι, όπως ο γιατρός, ή ως υπηρέτης που θα τους συναναστρέφομαι για να τους ευχαριστήσω;».2 Αντιπαραθέτει, έτσι, ο Πλάτων, δύο τύπους πολιτικών ανδρών: από την μία, βρίσκονται εκείνοι που «υπηρετούν» τον λαό και φροντίζουν να ικανοποιούν τα αιτήματά του· από την άλλη, όσοι ενδιαφέρονται να βελτιώσουν ηθικά τους πολίτες, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να έλθουν σε σύγκρουση με τα λαϊκά αιτήματα. Υπ’ αυτό το πρίσμα, συνεχίζει, ακόμα και πολιτικοί όπως ο Μιλτιάδης, ο Θεμιστοκλής, ο Κίμων και ο Περικλής φαίνονται να υστερούν. «Ούτε εγώ, βέβαια, αγαπητέ μου», λέει σχετικά ο Σωκράτης στον Καλλικλή, «τους κατηγορώ ως υπηρέτες της πόλης, αντίθετα νομίζω ότι από τους τωρινούς υπήρξαν καλύτεροι στις υπηρεσίες τους και πιο ικανοί να εξασφαλίζουν στην πόλη όσα ήθελε. Αλλά ως προς το να καθοδηγούν τις επιθυμίες και να μην επιτρέπουν, πείθοντας ή μεταχειριζόμενοι βία προς τούτο, απ’ όπου επρόκειτο οι πολίτες να γίνουν καλύτεροι, για να μιλήσω έτσι, δεν διέφεραν καθόλου από τούτους (τους τωρινούς). Αυτό όμως μόνον είναι έργο του ενάρετου πολίτη».3

Φτάνει, έτσι, ο Πλάτων, στο σημείο, όχι απλώς να απαιτεί από τους πολιτικούς να είναι ηθικά ενάρετοι, αλλά να ηθικοποιεί την πολιτική, θέτοντας ως κύριο στόχο της την ηθική διαπαιδαγώγηση των πολιτών. Γιατί, λέει, εάν οι πολίτες δεν είναι ενάρετοι, τότε ουσιαστικά η πόλη δεν έχει κανένα μέλλον: «Πρέπει συνεπώς να προσπαθούμε με τον τρόπο αυτόν να μεριμνούμε για την πόλη και τους πολίτες, κάνοντάς τους όσο το δυνατόν καλύτερους; Άλλωστε χωρίς αυτό… δεν υπάρχει όφελος να προσφέρουμε κάποια άλλη ευεργεσία, αν δεν είναι σωστή και ενάρετη η σκέψη όσων πρόκειται να λάβουν ή χρήματα ή εξουσία επί άλλων ή οποιαδήποτε άλλη δύναμη».4 Βέβαια, στην νεώτερη πολιτική σκέψη, πολύ μελάνι έχει χυθεί κατά της άποψης αυτής και υπέρ της ανεξαρτητοποίησης της πολιτικής συμπεριφοράς από την ηθική· στο σημείο αυτό, η νεώτερη πολιτική θεωρία φαίνεται να επιλέγει δύο δρόμους: είτε την άποψη ότι η πολιτική υποτάσσεται αναγκαστικά σε μια άλλη, διαφορετική ηθική συμπεριφορά, πρεσβεύοντας κατ’ ουσίαν την ύπαρξη μιας «διπλής ηθικής», είτε την άποψη ότι η πολιτική σφαίρα τοποθετείται εκ των πραγμάτων εκτός των ηθικών περιορισμών και επιταγών. Οι σχετικοί προβληματισμοί τίθενται ήδη από τον Μακιαβέλλι, στο εγχειρίδιο πολιτικής συμπεριφοράς προς τους ηγέτες της Φλωρεντίας, τον «Ηγεμόνα» του. Ως πολίτης της Φλωρεντίας την εποχή, πλέον, της παρακμής της, ο Μακιαβέλλι «εκπροσωπεί μια τάση ολόκληρης της σύγχρονης κοινωνίας, αλλά την εκπροσωπεί με τις υπερβολές που ταίριαζαν στην Ιταλία του δέκατου έκτου αιώνα».5 Σε μία Ιταλία, δηλαδή, διαιρεμένη σε πόλεις-κράτη που πλέον παρακμάζουν, περικυκλωμένα από τις νεοσχηματιζόμενες ευρωπαϊκές μεγάλες δυνάμεις, στις οποίες δεν μπορούσαν να αντισταθούν, με μια διεφθαρμένη και γεμάτη από συνομωσίες πολιτική ζωή. Ως ιδρυτής της νεώτερης πολιτικής θεωρίας, ο Μακιαβέλλι δείχνει να αδιαφορεί για το δέον γενέσθαι και να ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το τι πραγματικά συμβαίνει στον χώρο της πολιτικής. Οι πρακτικές συμβουλές του έχουν στόχο, λοιπόν, την προετοιμασία του πολιτικού ηγέτη για την αποτελεσματικώτερη αντιμετώπιση της πολιτικής πραγματικότητας. Στον βαθμό, όμως, που επιθυμεί να είναι ρεαλιστής και να αποδεχθεί την εν λόγω πραγματικότητα ως έχει, οι συμβουλές του αποκτούν εν τέλει κανονιστικό χαρακτήρα, με-

2

Πλάτων, Γοργίας, 521 a (Εκδ. Κάκτος, Αθήνα 1993).

4

Όπ. παρ., 517 b.

3

Όπ. παρ., 513 e.

5

Sabine G.H., Ιστορία των πολιτικών θεωριών, Ατλαντίς, Αθήνα, σ. 370.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

71

τατρέπονται δηλαδή στο «πολιτικώς ορθόν». Για το Μακιαβέλλι, η πολιτική συμπεριφορά φαίνεται να τοποθετείται πέραν της ηθικής. Ο σκοπός εδώ είναι εντελώς διαφορετικός από ό,τι στον Πλάτωνα· ανάγεται στην διατήρηση και την αύξηση της πολιτικής εξουσίας, που ως έναν βαθμό συγχέονται και ταυτίζονται με την επιβίωση και ευημερία της πολιτείας. Σ’ αυτό το πλαίσιο, τίθεται και η αδιαφορία του για τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν, προκειμένου να επιτευχθούν οι επιδιωκόμενοι πολιτικά στόχοι. Όπως λέει ο Sabine, «ο σκοπός της πολιτικής είναι να διατηρήσει και να αυξήσει την πολιτική της ισχύ και ο Μακιαβέλλι την κρίνει από τη σκοπιά της επιτυχίας της και μόνο».6 Καμμία ηθική σκοπιά, βεβαίως, δεν χωρά εδώ· πέρα από κάθε τέτοια, ο πολιτικός ηγέτης θα πρέπει να συνδυάζει την δύναμη του λιονταριού και την πονηριά της αλεπούς, ανάλογα με τις περιστάσεις, εφ’όσον θέλει να είναι επιτυχημένος. Στην εποχή μας, τέλος, και στο πλαίσιο της ανάπτυξης της εφαρμοσμένης ηθικής φιλοσοφίας, το πρόβλημα της ηθικής της ηγεσίας επανέρχεται εκ νέου από μια άλλη σκοπιά, καθώς η σύγχρονη πολιτική ταλανίζεται από προβλήματα «ηθικής φύσεως». «Πέρα από τα ανάλογα με της εφαρμοσμένης ηθικής γενικώς μεθοδολογικά προβλήματα γύρω από την σχέση θεωρίας και πράξης, την εφαρμογή δηλαδή ή μη των καθιερωμένων ηθικών θεωριών στην περιοχή της πολιτικής πράξης και των κυβερνητικών αποφάσεων, ζητήματα όπως το θεμιτό ή μη κάποιων ‘ζωτικών ψευδών’, η τήρηση των εκλογικών υποσχέσεων, το πολυδιάστατο πρόβλημα των ‘βρώμικων χεριών’, η παραίτηση ως αυτοτιμωρία, και κυρίως η έκταση της ηθικής ευθύνης των δημοσίων προσώπων απέναντι σ’ αυτούς που εκπροσωπούν, αποτελούν το επίκεντρο ατέρμονων συζητήσεων… Είναι η δημόσια ηθική διαφορετική από την ιδιωτική ή παράγωγο της ιδιωτικής; Ανάγονται και οι δύο σ’ ένα ‘νέο είδος ευθύνης’ ή αποτελούν ανεξάρτητες εκφράσεις του ‘ηθικού θεσμού της ζωής’, που κυρίως συνίσταται στην ρύθμιση της συμπεριφοράς με βάση αρχές και στην αναγνώριση ενδοιασμών και απαγορεύσεων κατά την επιδίωξη του προσωπικού συμφέροντος; Η άσκηση κάποιου αξιώματος περιθωριοποιεί τις επιταγές της προσωπικής ηθικής, κάνει θεμιτή μια μακιαβελλική ή νιτσεϊκή ηθική ψυχολογία ή επαυξάνει την ηθική ευθύνη πάνω από τις διαστάσεις της προσωπικής ηθικής συνείδησης; Είναι πράγματι ο δημόσιος άνθρωπος –όχι πια μόνον ο δημόσιος άνδρας- ο τραγικός ήρωας του M. Weber και του M. Walzer, που αυτοκαταστρέφεται ηθι6

Όπ. παρ., σ. 372.

72

κά για ν’ ανταποκριθεί στα καθήκοντά του ρόλου του, ή το ζωντανό πρότυπο της ηθικής συμπεριφοράς, με υποχρέωση όχι μόνον να διατηρεί αλλά και κάποτε να επιβάλλει την ηθική τάξη; Αποτελούν κυρίως οι συνέπειες, όπως αφελώς πίστευε μέσα στην αισιοδοξία του ο ωφελιμισμός που ίσχυε παλαιότερα στην περιοχή αυτή, κριτήριο για την πολιτική απόφαση ή υπολογίζονται και οι προθέσεις και το δέον της πράξης; Πόσο ηθικό, δηλαδή, πρέπει ή μπορεί να είναι το δημόσιο πρόσωπο;».7 Και, παρ’ όλη την πολυφωνία και τις διαφωνίες, τα συμπεράσματα που συνάγονται από τον σύγχρονο προβληματισμό είναι τα εξής: «Αυτό που προκύπτει με κάποια ομοφωνία από τις σχετικές συζητήσεις είναι ότι δεν έχουμε εδώ να κάνουμε με δύο διαφορετικές ηθικές, με αυτάρκεις και ανεξάρτητες σφαίρες δραστηριότητας και ξεχωριστές επιταγές. Όσο κι αν η άσκηση αξιωμάτων συνεπάγεται περισσότερες ευθύνες και βάρη, δεν μπορεί να θεωρηθεί πολυτέλεια η προτεραιότητα της διατήρησης της ηθικής ακεραιότητας. Αν κάποιος δεν μπορεί να τηρεί κάτω από το βάρος των ευθυνών, που ο ίδιος επέλεξε, τις βασικές αρχές και τους περιορισμούς που συγκροτούν την προσωπική του ηθική, δεν πρέπει ίσως να αναλαμβάνει ηυξημένες υποχρεώσεις… Η εξουσία ως τρόπος προσωπικής έκφρασης πρέπει να υπόκειται σε ατομικά ηθικά κριτήρια, εκτός από σπάνιες περιπτώσεις, όπου δικαιολογείται κάποια υπέρβαση στο όνομα εθνικών ή κρατικών λόγων, οπότε χρησιμοποιείται το όπλο της παραίτησης ως ένα είδος ηθικής αυτοτιμωρίας. Κανείς πάντως δεν θα ήθελε ηγέτες του ανθρώπους που έχασαν την ψυχή τους».8 Και ακόμη περισσότερο: η ανάγκη ριζικής αντιμετώπισης της κρίσης δείχνει να επικαιροποιεί και να δικαιώνει, ως έναν βαθμό, τις απόψεις του Πλάτωνα. Γιατί, ακόμη και αν η προτεινόμενη ηθικοποίηση της πολιτικής νοείται ως υπερβολική ή αδύνατη στις σύγχρονες, πολύπλοκες νεωτερικές κοινωνίες, καθίσταται πάντως εμφανής η ανάγκη του γιατί η πολιτική ηγεσία θα πρέπει να είναι, εκτός των άλλων, και ηθική. Και ο λόγος είναι ακριβώς ο καταλυτικός ρόλος που διαδραματίζει στην διαμόρφωση μιας υγιούς δημόσιας ηθικής, η οποία αποδεικνύεται όρος εκ των ων ουκ άνευ για την πραγματική ανάπτυξη και ευημερία της πολιτείας.

7 Δραγώνα-Μονάχου Μυρτώ, «Εφαρμοσμένη και δημόσια ηθική», στης ιδίας, Σύγχρονη ηθική φιλοσοφία, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1995, σ. σ. 368-70.

8

Όπ. παρ., σ. σ. 372-73. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα

Αναίρεση του Καλλικράτη από την πρώτη στιγμή της θέσπισής του του Χαράλαμπου Κουταλάκη επ. καθηγητού Διοικητικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Αθηνών

Τ

α τελευταία χρόνια, η συζήτηση περί μεταρρυθμίσεων στην χώρα μας επικεντρώνεται στους θεσμικούς, πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες που ευνοούν ή δυσχεραίνουν την επιτυχία τους. Η σχετική βιβλιογραφία και η αρθρογραφία στον τύπο, προσφέρουν πλήθος περιπτώσεων και αντίστοιχων ερμηνειών της υστέρησης που παρατηρείται στην χώρα μας ως προς την διαμόρφωση ενός ευνοϊκού θεσμικού περιβάλλοντος για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Η αρνησικυρία ισχυρών οργανωμένων ομάδων συμφερόντων, η οικονομική κρίση που εμποδίζει τις κυβερνήσεις να προσφέρουν ισχυρά αντισταθμιστικά ωφέλη στους θιγόμενους, η έλλειψη τεχνογνωσίας και εμπειρίας της διοίκησης, ο ελλιπής συντονισμός των δράσεων μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων, είναι μεταξύ των πιο κυρίαρχων ανασχετικών παραγόντων που προβάλλονται. Η διοικητική μεταρρύθμιση προβάλλεται συχνά ως ο τομέας όπου παρουσιάζεται η μεγαλύτερη υστέρηση. Πέρασαν τρία χρόνια εφαρμογής της μοναδικής ίσως ουσιαστικής μεταρρύθμισης που έγινε τα τελευταία χρόνια στην Ελληνική δημόσια διοίκηση, αυτής του Καλλικράτη. Πέρα από την ριζική αλλαγή του πολιτικού και διοικητικού χάρτη της χώρας με τις συνενώσεις δήμων, την κατάργηση των νομαρχιών και την δημιουργία νέων αιρετών περιφερειών, η μεταρρύθμιση αυτή εισήγαγε μια σειρά από σημαντικώτατες καινοτομίες προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης του ρόλου των δύο βαθμών τοπικής αυτοδιοίκησης στον αναπτυξιακό προγραμματισμό, την κοινωνική πολιτική, αλλά και την δημιουργία ενός διαφανούς πλαισίου δημοκρατικής λογοδοσίας και ελέγχου της δράσης τους. Η θεσμοθέτηση ανεξάρτητων οργάνων ελέγχου της νομιμότητας των πραξεων των δήμων και των περιφερειών, όπως ο Ελεγκτής Νομιμότητας, η καθιέρωση διαφανών διαδικασιών σύναψης των συμβάσεων με τον προληπτικό τους έλεγχο, η θεσμοθέτηση του θεσμού του Συμπαραστάτη του Πολίτη και της επιχείρησης, οι θεσμοί τοπικής διαβούλευσης, αλλά κυρίως η απόδοση στις περιφέρειες της αρμοδιότητας διαχείρισης σηΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

μαντικών πόρων του ΕΣΠΑ, αποτέλεσαν αλλαγές που σηματοδοτούν μια νέα αντίληψη στην εμβάθυνση της δημοκρατίας αλλά και της αποτελεσματικότητας της διοίκησης. Το ενδιαφέρον στην περίπτωση του Καλλικράτη είναι ότι αποτελεί μία από τις λιγοστές περιπτώσεις που η νομοθετική πρωτοβουλία συνοδεύτηκε από ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρεμβάσεων για την ενδυνάμωση της διοικητικής ικανότητας των νεοσύστατων αυτοδιοικητικών θεσμών, την απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών και την μείωση των διοικητικών βαρών άσκησης των αρμοδιοτήτων τους, μέσω της εισαγωγής συστημάτων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με πόρους του ΕΣΠΑ. Συνεπώς και η απαραίτητη τεχνογνωσία και οι οικονομικοί πόροι υπήρχαν για την ολοκλήρωση της προσπάθειας. Οι δύο αντιπροσωπευτικές οργανώσεις της αυτοδιοίκησης, η Κεντρική Ένωση Δήμων και η Ένωση Περιφερειών, είχαν προσφέρει έμπρακτη υποστήριξη στην αλλαγή αυτή, τόσο στο στάδιο της αρχικής προετοιμασίας, όσο και αργότερα στο στάδιο της υλοποίησης. Παρά τα σημαντικώτατα προβλήματα, τα πρώτα αποτελέσματα από την μεταρρύθμιση είναι ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά. Χάρη στις συνενώσεις των δήμων και των νομαρχιών, το σύστημα κατάφερε να αποφύγει την δημοσιονομική κατάρρευση από τις μνημονιακές περικοπές στους θεσμοθετημένους πόρους της αυτοδιοίκησης, που δυστυχώς υπερβαίνουν το 60% της χρηματοδότησης πριν από την κρίση. Η δυναμική των συνενώσεων οδήγησε σε εξοικονομήσεις, με παράλληλη αύξηση των αρμοδιοτήτων. Να σημειωθεί ότι οι αντίστοιχες περικοπές στην κεντρική κυβέρνηση δεν υπερβαίνουν το 25% των ελαστικών μη επενδυτικών δαπανών τους. Η απόδοση στις περιφέρειες της αρμοδιότητας διαχείρισης ενός σημαντικού μέρους του ΕΣΠΑ, οδήγησε σε εκτίναξη της απορροφητικότητας των διαθέσιμων πόρων, που φτάνει κατά μέσο όρο το 77%, χωρίς να έχει ακόμη ολοκληρωθεί η υλοποίηση του συνόλου των ενταγμένων στο περιφερειακών προγράμματα έργων.

73

Αντί, λοιπόν, το κράτος να ενισχύσει περαιτέρω τους νέους θεσμούς με τα αναγκαία εργαλεία για να επιτελέσουν τον αναπτυξιακό τους ρόλο, βρισκόμαστε ενώπιων μιας απίστευτης έντασης προσπάθειας απογύμνωσης του αρχικού νόμου από κάθε ουσιαστικό μεταρρυθμιστικό στοιχείο. Το ξήλωμα της μεταρρύθμισης άρχισε με την αδικαιολόγητη αδράνεια της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Εσωτερικών να ενεργοποιήσει τις αναγκαίες ρυθμίσεις εφαρμογής κρίσιμων ρυθμίσεων του νόμου. Από το σύνολο των 121 Υπουργικών Αποφάσεων και Προεδρικών Διαταγμάτων που προβλέπονταν να εκδοθούν εντός τεσσάρων μηνών από την ψήφιση του νόμου, έχουν ολοκληρωθεί μόλις 62, κάτι που αντιστοιχεί επί τοις ουσίας σε μερική τουλάχιστον αναστολή της εφαρμογής της μεταρρύθμισης. Σε αυτά προβλέπεται η συγκεκριμενοποίηση ουσιωδών λεπτομερών για την εφαρμογή του νόμου. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται η μη ενεργοποίηση του νέου θεσμού του ελεγκτή νομιμότητας, καθώς και αποφάσεις που σχετίζονται με την απόδοση νέων αρμοδιοτήτων στους ΟΤΑ σε κρίσιμους τομείς όπως η δημόσια υγεία. Σε αυτά προβλέπεται η συγκεκριμενοποίηση ουσιωδών λεπτομερών για την εφαρμογή του νόμου. Το ενδεικτικώτερο παράδειγμα είναι η θέσπιση του νέου συστήματος ελέγχου νομιμότητας των πράξεων των δήμων και περιφερειών από μια αυτοτελή υπηρεσία, που θα εγγυάται την αμεροληψία και την ουδετερότητα των ελέγχων. Η σημαντική αυτή αλλαγή ουδέποτε εφαρμόστηκε. Οι διαθέσιμοι πόροι του ΕΣΠΑ για τον λειτουργικό εκσυγχρονισμό των δήμων και των περιφερειών βρίσκονται ακόμα μπλοκαρισμένοι στα υπουργικά γραφεία. Από την έναρξη ισχύος του Καλλικράτη, έχουν ψηφισθεί 24 νέοι νόμοι και δεκάδες επιμέρους διατάξεις, διάσπαρτες σε πάνω από 80 νομοθετήματα που τροποποιούν ή καταργούν ουσιαστικές διατάξεις του, κυρίως στο πεδίο της άσκησης των αρμοδιοτήτων των δήμων και περιφερειών. Η παντελής αδιαφορία για την κωδικοποίηση των διατάξεων οδηγεί κυριολεκτικά σε έναν κυκεώνα ρυθμίσεων, που δημιουργούν αβεβαιότητα δικαίου σε κρίσιμα ζητήματα, όπως η σύναψη και ο έλεγχος των συμβάσεων, η άσκηση των αρμοδιοτήτων, και η εσωτερική λειτουργία των οργάνων των νέων ΟΤΑ. Στον τομέα της υγείας, με νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης λίγους μήνες μετά την έναρξη ισχύος του Καλλικράτη, αφαιρείται από τις αιρετές περιφέρειες η δυνατότητα ένταξης της οργάνωσης των υπηρεσιών υγείας στον περιφερειακό αναπτυξιακό προγραμματισμό. Διατηρείται έτσι το αναποτελεσματικό δίκτυο των 74

αποκεντρωμένων δομών του υπουργείου, που έχει οδηγήσει σε κατακερματισμό παρεχόμενων υπηρεσιών, αναποτελεσματικότητα στην διαχείριση των κονδυλίων και αδυναμία άμεσης λογοδοσίας και ελέγχου από τους πολίτες, παρά το γεγονός ότι οι περιφέρειες συμβάλλουν τα μέγιστα στις επενδύσεις των νοσοκομειακών μονάδων. Στον τομέα της περιβαλλοντικής πολιτικής, η συγκεντρωτική αντίληψη της κυβέρνησης έχει εκδηλωθεί πολλαπλώς. Με τον πρόσφατο νόμο για την διαχείριση των αποβλήτων, αφαιρέθηκε από τις περιφέρειες η αρμοδιότητα εκπόνησης των περιφερειακών σχεδίων διαχείρισης. Διατηρούνται έτσι οι αναποτελεσματικές πρακτικές, που έχουν οδηγήσει την χώρα σε αδιέξοδο, παρά το γεγονός ότι τα δείγματα γραφής ήταν πολύ θετικά, με πολλές περιφέρειες να έχουν ήδη δρομολογήσει τα απαιτούμενα έργα. Παράλληλα, με προηγούμενα νομοσχέδια έχουν αφαιρεθεί σημαντικές αρμοδιότητες σχετικά με τις περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις και έχουν μεταφερθεί στο Υπουργείο Περιβάλλοντος. Ακόμα, όμως, και για τις αρμοδιότητες που έχουν παραμείνει στις περιφέρειες, η δυνατότητα πραγματικής άσκησς τους παραμένει περιορισμένη, καθώς δεν έχουν αποδοθεί οι αναγκαίοι πόροι. Το τεράστιο πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί με την συντήρηση, επισκευή και αποκατάσταση του οδικού δικτύου και των κόμβων φωτεινής σηματοδότησης στην Αττική, είναι η κορυφή του παγόβουνου. Αντί, λοιπόν, στην κρίσιμη οικονομική συγκυρία που διανύουμε, να ενισχυθούν σθεναρά οι θεσμοί της τοπικής αυτοδιοίκησης ώστε να διαμορφωθεί σταδιακά ένα αποτελεσματικό ανάχωμα στην φτώχεια, την ανεργία και τον κοινωνικό αποκλεισμό ολοένα και ευρύτερων κοινωνικών ομάδων, αναλώνουμε δυνάμεις σε ένα ανούσιο «ράβε-ξήλωνε», με την διαρκή ανακατανομή αρμοδιοτήτων, και αλλαγές που ουδεμία πρακτική βελτίωση δεν επιφέρουν στην καθημερινότητα του πολίτη. Η διέξοδος από την πρωτοφανή πολιτική, κοινωνική και οικονομική κρίση που μαστίζει την χώρα, μπορεί να προέλθει μόνον από την ενδυνάμωση των θεσμών που βρίσκονται κοντά στις καθημερινές ανάγκες του πολίτη, είναι σε θέση να αφουγκρασθούν τις καθημερινές του ανησυχίες και ανάγκες και να δράσουν άμεσα και αποτελεσματικά, παρακινώντας το ενδογενές δυναμικό της περιφέρειας. Απαιτείται, όμως, σταθερή και ισχυρή πολιτική βούληση, και κατανόηση των σημαντικών ευκαιριών που προσφέρουν οι νέες οικονομίες κλίμακας, στις ευρύτερες γεωγραφικές ενότητες αναφοράς των νέων αυτοδιοικητικών αρχών. Κάτι που δυστυχώς λείπει. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα

Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα εναντίον της τοπικής αυτοδιοίκησης της Αθανασίας Β. Τριανταφυλλοπούλου αν. καθηγήτριας Αναπτυξιακών Θεσμών ΤΕΙ Πελοποννήσου

Τ

ο Ελληνικό Σύνταγμα αναγνωρίζει στον θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης την άσκηση δημοσίων λειτουργιών, τις οποίες ασκεί κατά τρόπο διάφορο αυτού της κεντρικής διοίκησης, λόγω του συμμετοχικού χαρακτήρα της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο βαθμός της εξουσίας την οποία η τοπική αυτοδιοίκηση ασκεί, αλλά και η εμπιστοσύνη με την οποία περιβάλλεται από τους πολίτες, την διαφοροποιεί από τα λοιπά διακριτά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τα οποία το κράτος ιδρύει και στα οποία εκχωρεί ειδικά ορισμένες αρμοδιότητες. Η ανάδειξη των οργάνων διοίκησης των δήμων και των περιφερειών με ψηφοφορία, από το σύνολο των πολιτών της διοικητικής τους γεωγραφικής περιφέρειας, η ανεξαρτησία της εκλεγμένης διοίκησής τους από μεταβολές πολιτικής της κεντρικής διοίκησης, η γενική καθ΄ ύλην αρμοδιότητα επί των τοπικών υποθέσεων στα διοικητικά όρια των δήμων και των περιφερειών και οι οικονομικές λειτουργίες που επιτελεί, προσδίδουν στην τοπική αυτοδιοίκηση εξουσία αντίστοιχη με αυτή της κεντρικής διοίκησης, η οποία περιορίζεται, ωστόσο, στα γεωγραφικά όρια των οργανισμών αυτών. Οι επιλογές του νομοθέτη σχετικά με την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των οργάνων της κεντρικής διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης, συχνά οδηγεί την κεντρική διοίκηση και την τοπική αυτοδιοίκηση σε τριβή, διότι, κάθε επίπεδο διεκδικεί μεγαλύτερο μεΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

ρίδιο εξουσίας. Η κατανομή των αρμοδιοτήτων, κατά τον συνταγματικό νομοθέτη, μεταξύ των επιπέδων διοίκησης, και οι κατευθύνσεις για την εκπλήρωση των λειτουργιών σε τοπικό επίπεδο, στο οποίο οι πολίτες έχουν καλλίτερη γνώση και προσωπική εμπειρία των ζητημάτων, είναι χαρακτηριστικά τα οποία διέκριναν τον θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης από της ίδρυσης του νέου ελληνικού κράτους, αναγνωρίστηκαν δε, πολύ αργότερα, ως αρχές (εγγύτητας και επικουρικότητας) από την Ευρωπαϊκή Ένωση και αποτέλεσαν όρους της συνθήκης, αυτής. Αυτά, αλλά και η δυνατότητα συμμετοχής των πολιτών στην διοίκηση των τοπικών υποθέσεων, συνετέλεσαν ώστε να γίνει αποδεκτή η ισοτιμία κρατικής εξουσίας και εξουσίας της τοπικής αυτοδιοίκησης, και να αναγνωριστεί εξ αντικειμένου ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης για την διοίκηση και διαχείριση των υποθέσεών της. Τούτο έγινε προφανές με την αυξανόμενη εκχώρηση, από τον κοινό νομοθέτη, νέων αρμοδιοτήτων στην τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία παρατηρήθηκε από την δεκαετία του ΄80 και εντεύθεν. Ωστόσο, από την δεκαετία του ΄90 και, κυρίως, μετά την τελευταία διοικητική μεταρρύθμιση του 2010, παρατηρείται μία οπισθοδρόμηση του Έλληνα νομοθέτη, ως προς την διοίκηση των τοπικών υποθέσεων. Παρατηρείται ευθεία παρέμβαση της κεντρικής διοίκησης στην αυτοτέλεια της τοπικής αυτοδιοίκησης, με την κα75

τεύθυνση του τρόπου διοίκησης των τοπικών υποθέσεων, με την κατάργηση θεσμών, τους οποίους η τοπική αυτοδιοίκηση αξιοποίησε για την διοίκηση συγκεκριμένων κατηγοριών αρμοδιοτήτων, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την φύση των υποθέσεων που διοικούν και τις διοικητικές πρακτικές, παρά το γεγονός, ότι κατακρίθηκαν ως «αποτυχημένοι» θεσμοί. Η τοπική αυτοδιοίκηση, στο ελληνικό διοικητικό σύστημα, αποτελεί θεσμό εξουσίας, ο οποίος θεμελιώνεται στο Σύνταγμα της χώρας και, κατά συνέπεια, δεν μπορεί να αναιρεθεί ή περιοριστεί από τον κοινό νομοθέτη, που δεσμεύεται από το διαμορφωμένο συνταγματικό πλαίσιο. Η μακρά συγκεντρωτική παράδοση και πρακτική της ελληνικής δημόσιας διοίκησης ωθεί τον κοινό νομοθέτη να αντιμετωπίζει την τοπική αυτοδιοίκηση όπως και τα λοιπά νομικά πρόσωπα του δημοσίου, διευρύνοντας τα περιθώρια ανάμειξης της δημόσιας διοίκησης στην λειτουργία και δράση της τοπικής αυτοδιοίκησης, συχνά και πέραν των ορίων που το συνταγματικό πλαίσιο προβλέπει. Αντίστοιχο πνεύμα διέπει τον νομοθέτη, αλλά και την κεντρική διοίκηση γενικώτερα, εν σχέσει προς τα όρια και τις μορφές εποπτείας του κράτους στην τοπική αυτοδιοίκηση. Η συνταγματική αρχή του ελέγχου μόνον νομιμότητας και όχι σκοπιμότητας των πράξεων της τοπικής αυτοδιοίκησης, υπήρξε μεν μια κατάκτηση ως προς αποκεντρωτική δόμηση του διοικητικο-πολιτικού μας συστήματος, αφήνει όμως σημαντικά περιθώρια κρατικής παρέμβασης, που υπερβαίνει τα όρια του ελέγχου νομιμότητας. Ο χαρακτήρας των ασκούμενων πολιτικών από την τοπική αυτοδιοίκηση είναι ή θα πρέπει να είναι διάφορος του κράτους. Η εκ των άνω συγκεντρωτική διεύθυνση της κρατικής διοίκησης αντιπαραβάλλεται με την εξ αντικειμένου αποκεντρωτική πολιτική της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και την συμμετοχική δυναμική που αναπτύσσεται, υπό συγκεκριμένους όρους, στο πλαίσιό της. Οι συμμετοχικοί θεσμοί στην τοπική αυτοδιοίκηση και οι θεσμοί της τοπικής δημοκρατίας, παρά το γεγονός ότι δεν λειτούργησαν ή λειτούργησαν περιορισμένα, είναι πλευρές της αποκεντρωτικής και συμμετοχικής διάστασης της αυτοδιοικητικής πολιτικής και λειτουργίας. Επίσης, η διαφάνεια είναι πολύ περισσότερο εφικτή σε αυτοδιοικητικό επίπεδο, λόγω της ευχέρειας πρόσβασης των πολιτών στην αυτοδιοικητική λειτουργία, γνώσης εκ μέρους τους του αντικειμένου των αυτοδιοικητικών πολιτικών και συμμετοχής τους στις αυτοδιοι76

κητικές διαδικασίες. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στρέφεται εναντίον του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο απώτερος στόχος είναι η «κατάργηση» του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης; Οι θεσμοί δεν καταργούνται. Η κατάργηση, ρητή ή σιωπηρά, συνταγματικά κατοχυρωμένων θεσμών, παραπέμπει σε πολιτεύματα, τα οποία ουδεμία σχέση έχουν με το πολίτευμα της δημοκρατίας. Οι θεσμοί βελτιώνονται, εκσυγχρονίζονται, μεταβάλλονται, ανάλογα με τις κοινωνικο-πολιτικές ανάγκες. Ωστόσο τους θεσμούς αναδεικνύουν οι άνθρωποι και οι άνθρωποι δεν μεταβάλλονται, αλλά αντικαθίστανται από το εκλογικό σώμα Ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι θεσμός στον οποίον θεμελιώνεται η δημοκρατία μας σήμερα. Οι άνθρωποι που υπηρετούν τον θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης αποτελούν το σώμα των αιρετών, και τους αιρετούς αναδεικνύει το εκλογικό σώμα. Οι πολίτες, ως εκλογικό σώμα, γνωρίζουν τα τοπικά προβλήματα και τις ανάγκες, και θα πρέπει να επιτρέπουν την διοίκηση και διαχείριση των τοπικών υποθέσεων μόνον από το πολιτικό προσωπικό, το οποίο ταυτίζει τη πολιτική του θέση με την εξασφάλιση των συμφερόντων των πολιτών στην συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Η εκλογική, ωστόσο, επιλογή είναι ζήτημα παιδείας, η οποία καλλιεργήθηκε στρεβλά, εκπαιδεύοντας και ωθώντας το εκλογικό σώμα σε πελατειακές και γενικώτερα λαϊκίστικες επιλογές, μακριά από κάθε έννοια ελεύθερης έκφρασης με ποιοτικές και δημοκρατικές συνιστώσες. Η πολιτική εξάρτηση, το ατομικό συμφέρον, οι πολιτικές διακρίσεις, τα κομματικά συμφέροντα, αποτελούν «ιδεώδη», τα οποία ανακύπτουν κάθε φορά στις αυτοδιοικητικές εκλογές, προκειμένου να «αναδειχθεί» η αναποτελεσματικότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης και να περιοριστεί η αυτοτέλειά της από το κράτος. Η σημασία της διασφάλισης αυτοτέλειας της τοπικής αυτοδιοίκησης από το κράτος γίνεται σημαντική για την αναδιάρθρωση και τοπική ανέλιξη της δημοκρατίας γενικώτερα. Σε μια εποχή που οι λειτουργίες της δημοκρατίας υφίστανται την ασφυκτική πίεση της ισχύος και των στοχεύσεων επικοινωνιακών μέσων και πρακτικών, αλλά και ισχυρών, οικονομικών και κοινωνικών συμφερόντων, ώστε η πολιτική να αφυδατώνεται και ο πολίτης να χειραγωγείται, η άμεση και αμφίπλευρη σχέση που διατηρούν τοπική κοινωνία και τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεί αφετηρία αναβάθμισης, αλλά και αναστοχασμού για την δημοκρατία των ημερών μας. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα

Οκτώ προτάσεις δικαιοκρατικής διοικητικής μεταρρύθμισης του Βασίλη Γ. Τζέμου διδάκτορος Δημοσίου και Ευρωπαϊκού Δικαίου, προέδρου της Ενώσεως Ελλήνων Δημοσιολόγων

Ό

λες οι μορφές δημόσιας εξουσίας στα σύγχρονα δημοκρατικά κράτη δικαίου, λειτουργούν και υπηρετούν την πραγματική απόλαυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Η λειτουργικότητα του Συνταγματικού Δικαίου ως οργανωτικού-διαδικαστικού προστάτη και κατοχυρωτή των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ως μέσου στην υπηρεσία του κορυφαίου πολιτειακού σκοπού της προστασίας ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων, εξηγεί πλήρως την φύση και την λειτουργία της δημόσιας διοίκησης ως δημόσιας υπηρεσίας. Μέσα σε αυτόν τον δικαιοκρατικό καμβά, που διεφθάρη από τον ανερμάτιστο και αδιέξοδο θεσμικό νεοφιλελευθερισμό των μνημονίων, κατατίθενται 8 προτάσεις μεταρρύθμισης της ελληνικής δημόσιας διοίκησης.

1. Ριζικός ανασχεδιασμός της κοινωνικής διοίκησης. Η Ελλάδα, μετά από 4 χρόνια μνημονίων και οικονομικής κρίσης, είναι μία άλλη χώρα. Υπάρχουν σοβαρά ρήγματα στον κοινωνικό ιστό. Δεν αρκεί η ελαφρά αναδιοργάνωση του δημοσίου τομέα απλώς για την αρτιότερη εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας. Είναι αδήριτη η ανάγκη κρατικής εστίασης στην απάμβλυνση των σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων που επέφερε η κρίση. Χρειαζόμαστε ριζική ανασυγκρότηση της κοινωνικής διοίκησης. Αυτό πρακτικά ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

συνεπάγεται δραστική αναδόμηση- ισχυροποίηση της κοινωνικής δημόσιας διοίκησης, με έμφαση στην ενεργοποίηση τελέσφορων υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας, δωρεάν σίτισης, στέγασης, ψυχολογικής υποστήριξης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης των ακραία φτωχών και επανένταξης των ανέργων στην εργασία. Η κατάργηση δε δημοσίων υπηρεσιών χωρίς αντικείμενο πρέπει να συνδυαστεί νομοθετικά με την σύσταση χρήσιμων κοινωνικών υπηρεσιών.

2. Συγκεκριμένα οργανογράμματα και περιγράμματα θέσεων. Κάθε δημόσια θέση πρέπει να συναφθεί με συγκεκριμένες, ρητά καταγεγραμμένες αρμοδιότητες, και να ενταχθεί σε ένα ενδελεχώς και πολυπαραμετρικώς (κοινωνικά, αναπτυξιακά, οργανωτικά) επεξεργασμένο οργανόγραμμα υπουργείου ή δημοσίου νομικού προσώπου. Αυτή η κομβική εργασία πρέπει να λάβει χώρα τεκμηριωμένα και συνεκτικά. Παράλληλα, επείγει να απαλειφθούν οι επικαλύψεις αρμοδιοτήτων, εκτός από εκεί που κρίνονται αναγκαίες.

3. Ανακατανομή του προσωπικού. Το ΑΣΕΠ ή ο υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης πρέπει να αναλάβει, χωρίς βιασύνη αλλά με ταχύτητα, χρονοδιάγραμμα και δικαιοσυγκριτική θεμελίωση, το γιγά77

ντιο αλλά απολύτως απαραίτητο έργο της ορθολογικής, αξιοκρατικής και αμερόληπτης ανακατανομής του προσωπικού. Μεθοδολογική βάση για την ανακατανομή πρέπει να αποτελέσουν τρία κριτήρια: η εύρυθμη λειτουργία των δημοσίων φορέων αιχμής, η ακαδημαϊκή και επαγγελματική ειδίκευση και ο τόπος κατοικίας των εργαζομένων.

4. Ίση και αξιοκρατική διαχείριση προσωπικού. Εντός της κάθε δημόσιας υπηρεσίας πρέπει να ρυθμιστεί ρητά η υποχρέωση του προϊσταμένου για ίση κατανομή του έργου ανάμεσα στα στελέχη που κατέχουν ίδια θέση και αρμοδιότητες. Η αυστηρή τήρηση της αρχής της ίσης μεταχείρισης ως προς τον φόρτο εργασίας και τις δραστηριότητες της υπηρεσίας, θα βελτιώσει το κλίμα και την συνεργατικότητα στην εργασία και θα τονώσει το πτοημένο ηθικό και το αίσθημα ευθύνης των στελεχών της δημόσιας διοίκησης.

4. Στελέχωση με νέο προσωπικό υψηλών προσόντων. Το Δημόσιο, ως ζωντανός και δυναμικός οργανισμός, πρέπει να αναζωογονείται συνεχώς με νέους επιστήμονες υψηλών προσόντων, που θα εκσυγχρονίζουν τον τρόπο λειτουργίας του και θα βελτιώνουν την ποιότητα των υπηρεσιών. Στις προκηρύξεις των προσλήψεων, που θα πρέπει να γίνονται αποκλειστικά και γρήγορα μέσω ΑΣΕΠ, θα προβλέπεται ειδικά το περίγραμμα της θέσης, οι όροι εργασίας, ο τόπος εργασίας και το ύψος της αμοιβής.

5. Επέκταση της ηλεκτρονικής δημόσιας διοίκησης και βελτίωση των ΚΕΠ. Το κρισιμώτερο τεχνοκρατικό διακύβευμα για την ελληνική Δημόσια Διοίκηση είναι η απλοποίηση και η επιτάχυνση των 78

διοικητικών διαδικασιών. Αυτό απαιτεί την γενίκευση των υπηρεσιών ηλεκτρονικής δημόσιας διοίκησης, την πλήρη και συντονισμένη μηχανοργάνωση ολόκληρου του Δημοσίου και την συνεχή ενίσχυση του πολύ επιτυχημένου θεσμού των ΚΕΠ.

6. Θέσπιση δικαιώματος κινητικότητας σε στελέχη της δημόσιας διοίκησης υψηλών τυπικών προσόντων και αποτελεσματικότητας. Η επιβράβευση της αριστείας πρέπει να συνδυαστεί με απτά ηθικά και υλικά κίνητρα, μεταξύ των οποίων και η οικειοθελής κινητικότητα, με δυνατότητα αμοιβαίας αλλαγής θέσης και κάλυψης κενών επιτελικών θέσεων χωρίς γραφειοκρατικά προσκόμματα και χρονοβορία.

7. Αύξηση των μισθών σε στελέχη υψηλών προσόντων, κρίσιμων θέσεων, επικίνδυνης εργασίας και μεγάλης αποτελεσματικότητας. Οι μισθοί σχεδόν σε όλο τον δημόσιο τομέα έχουν μειωθεί υπερβολικά, συχνά κυμαίνονται σε αναξιοπρεπή επίπεδα. Απαραίτητη προϋπόθεση για μία ανάταση της Δημόσιας Διοίκησης είναι η σταδιακή αύξηση των μισθών σε εργαζομένους στο Δημόσιο α) με υψηλά τυπικά προσόντα (διδάκτορες), β) σε κρίσιμες θέσεις (εκπαιδευτικοί, γιατροί, δικηγόροι, δικαστές, αστυνομικοί) γ) με επικίνδυνη εργασία (αστυνομικοί, πυροσβέστες, συνοριοφύλακες, πιλότοι), γ) με σταθερά πολύ αποτελεσματικές υπηρεσίες.

8. Τήρηση των προθεσμιών από την Δημόσια Διοίκηση. Θα πρέπει να απαλειφθεί συνολικά η παθογένεια των υπέρμετρων καθυστερήσεων - της μη τήρησης των νομικά προβλεπόμενων προθεσμιών. Κάθε υπουργείο πρέπει άμεσα να ζητήσει και να λάβει από τις υπηρεσίες και τους εποπτευόμενούς του φορείς έγγραφη αναλυτική ενημέρωση ως προς το πού έχουν παγιωθεί καθυστερήσεις. Σε δεύτερο χρόνο, πρέπει να υλοποιήσει τα απαραίτητα οργανωτικάμεθοδολογικά μέτρα για την ίαση των καθυστερήσεων. Στην έσχατη περίπτωση που οι καθυστερήσεις δεν μπορούν βραχυπρόθεσμα να ανασχεθούν, να αναρρυθμιστούν νομοθετικά σε εφαρμόσιμο πλαίσιο οι προθεσμίες.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα

Η δημοσιονομική κρίση ως συλλογικό τραύμα του Κωνσταντίνου Γιαννακόπουλου διδάκτορος Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Bamberg

Η

δημοσιονομική κρίση στην Ελλάδα αποκτά πλέον τον χαρακτήρα μόνιμου συμπτώματος, με οδυνηρή συνέπεια την αποδυνάμωση του κοινωνικού ιστού και την συνεχή υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου, και δη σε ένα περιβάλλον διάχυτης αβεβαιότητας και ρευστής πολυπλοκότητας. Η υψηλή και μακροχρόνια ανεργία (27%), η αύξηση του ποσοστού των ατόμων που πλήττονται από την φτώχεια, η πολύ υψηλή ανεργία των νέων 18-24 ετών (59,7% το 2013), ο περιορισμός των κοινωνικών δαπανών του κράτους και η συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματος των ατόμων, δημιουργούν ένα ασταθές και αβέβαιο περιβάλλον, ένα «εκτροφείο των αβεβαιοτήτων» (Bauman 2008), όπου τα υποκείμενα έρχονται αντιμέτωπα με ένα «διπλό άγχος», το οποίο αποτελεί εμπόδιο, αλλά και έρεισμα στην αξιοπρεπή διαβίωση.

Διπλό άγχος και συλλογικό τραύμα Η πρώτη διάσταση του «διπλού άγχους» σχετίζεται με το γεγονός ότι τα άτομα καλούνται σήμερα «να πενθήσουν την απώλεια». Στην Ελλάδα της κρίσης, όλοι, εκόντες άκοντες, έχασαν κάτι. Σε ακραίες περιπτώσεις, εντοπίζονται φαινόμενα αυτοκτονιών, ως περάσματα στην πράξη που ορίζουν μια «σιωπή χωρίς αντίλογο» [Ποταμιάνου 2007]. Πιο συνηθισμένες, όμως, στην εποχή της κρίσης, είναι απώλειες, όπως η απώλεια της θέσης εργασίας (απόλυση), η μείωση του εισοδήματος, η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων, αλλά και η ματαίωση επιθυμιών, ονείρων και μελλοντικών σχεδίων. Ανεξάρτητα, πάντως, από το εάν η απώλεια αναφέρεται σε υλικά ή άϋλα αντικείμενα, αυτό που μετράει για το άτομο, είναι η σημασία και η βαρύτητα που είχε το απωλεσθέν αντικείμενο για τον ψυχισμό του. Για ορισμένους ανθρώπους, μάλιστα, το τραύμα που προκαλείται από μια απώλεια είναι τόσο οδυνηρό, που δύσκολα γίνεται αντικείμενο ψυχικής επεξεργασίας και επομένως δύσκολα επουλώνεται. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η απώλεια σηματοδοτεί την εκκίνηση μιας διεργασίας πένθους, κατά την οποία το άτομο αποσυνδέει τις αναμνήσεις και τις ελπίδες από το απωλεσθέν αντικείμενο, με τελικό στόχο την ψυχική αναδιοργάνωση και την σύναψη δεσμών με νέα αντικείΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

μενα. Ένα ερώτημα που εγείρεται εδώ για τα πεδία της δημόσιας πολιτικής και τους φορείς λήψης αποφάσεων, είναι το εξής: σε ποιόν βαθμό η ελληνική κοινωνία σήμερα έχει ολοκληρώσει την διαδικασία του πένθους, έχει σαφή επίγνωση δηλαδή του τι έχασε, ώστε να τεθούν οι βάσεις για ανάπτυξη, δηλαδή για έναν νέο, υγιή δεσμό με το μέλλον; Όσο το ερώτημα τούτο πλανάται μετέωρο πάνω από τα κεφάλια μας σαν δαμόκλειος σπάθη, τόσο πιο επίμονα θα είναι τα συμπτώματα ανομικής και παθολογικής συμπεριφοράς. Η άνοδος των ακραίων πολιτικών ιδεολογιών και των συμφυρόμενων πολιτικών κομμάτων, μπορούν να ερμηνευθούν, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ως μαζική και αμεταβόλιστη έκφραση ενός θυμού που δεν κατάφερε να γίνει αντικείμενο ψυχικής επεξεργασίας. Ομοίως, η απάθεια, η αδράνεια, η ανακοπή των πρωτοβουλιών, η κοινωνική απομόνωση, η αντίσταση σε κάθε αλλαγή και μεταρρύθμιση, υποδεικνύουν μια κοινωνία σε βαθειά απελπισία και κατάθλιψη. Αμφότερα, πάντως, θυμός και απελπισία–κατάθλιψη, είναι τα αρνητικά συστατικά ενός ανολοκλήρωτου, ανεπούλωτου και ενδεχομένως μη διεργάσιμου πένθους. Η δεύτερη διάσταση του «διπλού άγχους» σχετίζεται με την απαίτηση δυναμικής προσαρμογής των ατόμων στις νέες συνθήκες του εξωτερικού περιβάλλοντος. Ουσιαστικά, τα άτομα εξαναγκάζονται με βίαιο και απότομο τρόπο να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους και τα ατομικά σχέδια ζωής τους (life projects) σε συνθήκες ανταγωνιστικές, πρωτόγνωρες για την εμπειρία και ελάχιστα ελπιδοφόρες, καθ’όσον το περιβάλλον χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό αβεβαιότητας, προϊόν των ραγδαίων μεταβολών. Ενδεικτικό για την δυσκολία προσαρμογής στις νέες συνθήκες είναι το γεγονός ότι, σωρευτικά, κατά την πενταετία 2008-2012, το ΑΕΠ στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 20,1% και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ το γ΄ τρίμηνο του 2012 βρισκόταν στο επίπεδο του αντίστοιχου τριμήνου του 2000. 1 Ο επαναπροσδιορισμός των ατομικών σχεδίων ζωής προϋποθέτει και απαιτεί την επιτυχή ολοκλήρωση της διεργασίας του πένθους, ώστε να προκύψει μια νέα αφήγηση, η οποία «μετατρέπει το βίωμα σε μια ιστορία που 1

Τράπεζα της Ελλάδος: Έκθεση του Διοικητή για το 2012.

79

διαθέτει συγκεκριμένα χρονικά όρια, συνοχή και νόημα. (…). Από την κατακερματισμένη εμπειρία δημιουργεί μια συνεχή γραμμή ή ένα νήμα που συνδέει το παρόν με το παρελθόν και το μέλλον» [Holmes 2009: 238]. Η πρωτόγνωρη αρνητική εμπειρία της δημοσιονομικής κρίσης ορίζει την περιοχή του συλλογικού τραύματος της νεοελληνικής κοινωνίας του 21ου αιώνα και διαγενεακά μεταβιβάζεται ως ένα μη διεργάσιμο, άλυτο πένθος. Αναντίρρητα, αυτό που μεταβιβάζεται διαγενεακά δεν είναι απλά μεμονωμένες συμπεριφορές, πεποιθήσεις, αξίες, και γενικώτερα άϋλοι πόροι, αλλά και αρνητικές κοινωνικές και δημογραφικές τάσεις, όπως ο αυξημένος κίνδυνος κοινωνικού αποκλεισμού, η μεταβίβαση μιας κουλτούρας φτώχειας, η εξάρτηση από τις παροχές του κράτους πρόνοιας, ο αυξημένος κίνδυνος ανεργίας στο μέλλον, μειωμένα επίπεδα μελλοντικών αμοιβών κλπ. Οφείλουμε να διευκρινίσουμε ότι το συλλογικό τραύμα γίνεται τραυματικό όταν «η πραγματικότητα επιβεβαιώνει την φαντασίωση» [Syminghton 1986], και σε αυτήν την περίπτωση τα μακροοικονομικά μεγέθη και οι κοινωνικοί δείκτες αποτελούν τους βασικούς επαληθευτές της φαντασίωσης κατάρρευσης, ενώ ταυτόχρονα προοιωνίζονται την φαντασίωση σωτηρίας από έναν προστάτη ή φύλακα άγγελο, παρ’ όλο που την όποια προστασία «κανείς δεν την προσφέρει αναμφίλεκτα και τελεσίδικα» [Κονδύλης 1992: 164].

και μάλιστα σε διπλή κατεύθυνση: παρασιτεί στο εσωτερικό, όπου υποθηκεύει τους πόρους του μέλλοντος μετατρέποντάς τους σε τρέχοντα τοκοχρεωλύσια, και παρασιτεί προς τα έξω, όπου έχει επίσης δανεισθεί υπέρογκα ποσά όχι για να κάνει επενδύσεις μελλοντικά καρποφόρες αλλά κυρίως για να πληρώσει με αυτά τις τεράστιες ποσότητες καταναλωτικών αγαθών, τις οποίες και πάλι εισήγαγε από το εξωτερικό» [Κονδύλης 1992: 159]. Λογικό επόμενο αυτής της αδιέξοδης και φαυλοκυκλικής κατάστασης είναι, σύμφωνα με τον Κονδύλη, η επιβολή από τους εταίρους μας μίας «αυστηρής δίαιτας εξυγιάνσεως», η οποία θα επαναφέρει το ελληνικό βιοτικό επίπεδο στο ύψος που επιτρέπουν οι δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας [βλ. Κονδύλης 1992: 164]. Τα Μνημόνια που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα, επαληθεύουν σε μεγάλο βαθμό την θέση του Κονδύλη για την «αυστηρή δίαιτα εξυγιάνσεως» και συνυφαίνουν το περίγραμμα για μία έξωθεν υπαγορευμένη εθνική πολιτική σε όλα τα πεδία δημόσιας πολιτικής, αναδεικνύοντας την ανυποληψία της Ελλάδας και την έλλειψη διαπραγματευτικής ισχύος. Άλλωστε, η καταναγκαστική καταναλωτική έξη και ο «παιδικός εγωκεντρισμός» δεν της επέτρεψαν «ποτέ να διατυπώσει κάποια ουσιώδη σκέψη ή πρόταση γενικού ευρωπαϊκού ή διεθνούς ενδιαφέροντος» [Κονδύλης 1992: 162].

«Παρασιτικός καταναλωτισμός» και η «δίαιτα εξυγίανσης»

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η σκέψη του Ράμφου, ο οποίος, προσεγγίζοντας τον ελληνικό γρίφο, κάνει λόγο για το «σύνδρομο του παιδισμού», περιγράφοντας με αυτόν τον τρόπο την δυσκολία (και το άγχος) αποχωρισμού της ελληνικής κοινωνίας από το παρελθόν και την παράδοση ως φύλακες-αγγέλους, ως αποκλειστικούς εγγυητές της εθνικής συνοχής και της ελληνικής ταυτότητας. Παράλληλα, στο σύνδρομο του παιδισμού εντοπίζεται μία έντονη άρνηση εμπλοκής σε ευρωπαϊκά και διεθνή δρώμενα, μία απουσία εξωστρέφειας. Όπως γράφει ο ίδιος: «Κοιταζόμαστε στον μαγικό καθρέφτη της ιστορικής πραγματικότητας και δεν αναγνωριζόμαστε. Αντικρύζομε ένα νήπιο χιλίων ετών χωρίς επαφή με τα δρώμενα και με ανεξέλεγκτη συναισθηματική υπερβολή, ένα λαό του οποίου η πολιτισμική συνθήκη είναι ευάλωτη καθώς δέχεται μιμητικά και αναφομοίωτα τα εισαγόμενα από τον ανεπτυγμένο σύγχρονο κόσμο προϊόντα και ερεθίσματα» [Ράμφος 2012: 46]. Η Ελλάδα, ως «νήπιο χιλίων ετών», καλείται όμως σήμερα να ωριμάσει και να αυτονομηθεί.

Ήδη το 1992, ο ημέτερος φιλόσοφος Παναγιώτης Κονδύλης είχε περιγράψει με προφητικό τρόπο, στο επίμετρο του έργου του Πλανητική πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, την σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα. Με οδηγό την κρυστάλλινη και οξυδερκή του σκέψη, επεσήμανε τα συμπτώματα και τις αρνητικές συνέπειες του «παρασιτικού καταναλωτισμού», προειδοποιώντας παράλληλα για την αναπόδραστη «αυστηρή δίαιτα εξυγιάνσεως» που θα συνταγογραφούσαν οι Ευρωπαίοι εταίροι μας. Ο Κονδύλης με τον όρο του «παρασιτικού καταναλωτισμού» δεν προσπάθησε να υποβιβάσει ηθικά την κοινωνία των καταναλωτών και της μαζικής κατανάλωσης, αντιπαρατάσσοντάς την με πνευματικές αξίες και ιδεώδη, αλλά να δηλώσει «ότι η σημερινή Ελλάδα, όντας ανίκανη να παραγάγει η ίδια όσα καταναλώνει και μη έχοντας αρκετή αυτοσυγκράτηση –και αξιοπρέπεια– ώστε να μην καταναλώνει περισσότερα απ΄όσα μπορεί να παραγάγει η ίδια, προκειμένου να καταναλώσει παρασιτεί 80

Το «νήπιο χιλίων ετών» και το «σύνδρομο του παιδισμού»

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα Συλλογικό τραύμα και η γενιά των ΝΕΕΤs Διατάσσοντας το διπλό άγχος, το συλλογικό τραύμα και την διαγενεακή μεταβίβαση του τραύματος στους άξονες του χρόνου και των πεδίων δημόσιας πολιτικής, προκύπτουν συνδυασμοί και επαφές που υποδεικνύουν την σοβαρότητα του προβλήματος που αντιμετωπίζουν οι νέοι σήμερα στη χώρα μας. Το ιδιαίτερα σοβαρό πλήγμα που έχουν υποστεί οι νέοι στην Ελλάδα, αποτυπώνεται με τον δείκτη ΝΕΕΤ (Not in Education, Employment or Training), ο οποίος αναφέρεται σε άτομα ηλικίας 1524 ετών που είναι εκτός δομών απασχόλησης, εκπαίδευσης ή κατάρτισης. Ο δείκτης αυτός το 2013 ξεπέρασε το 20% στη χώρα μας έναντι 11,7% το 2008. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ, το κόστος παραμονής των νέων εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης και κατάρτισης ανέρχεται σε 1,5% του ΑΕΠ, γεγονός που αποτελεί σημαντική οικονομική αιμορραγία εξ αιτίας των επιδομάτων που τους χορηγούνται και της απώλειας φόρων.2 Οι νέοι αυτοί απειλούνται περισσότερο από την φτώχεια, τον κοινωνικό αποκλεισμό, την ανεργία και την υποαπασχόληση. Εξ αυτού τεκμαίρεται ότι η γενιά Υ (Generation Y), δηλαδή τα άτομα που γεννήθηκαν μεταξύ 1985 και 1995, τείνουν να περιπέσουν σε μια γενιά ΝΕΕΤs, σε μια μαύρη τρύπα που καταπίνει τόσο το παρόν όσο και το μέλλον.

Θέσπιση εγγυήσεων για την νεολαία: η ανακούφιση της ατομικής και κοινωνικής οδύνης; Το πρόβλημα των NEETs δεν έχει αποκλειστικά ελληνικό χρώμα, αλλά απασχολεί όλες τις χώρες της ΕΕ, όπου πάνω από το 30% των νέων παραμένουν άνεργοι για περισσότερους από δώδεκα μήνες. Ήδη, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον Απρίλιο του 2013, υπερψήφισε την σύσταση για την «θέσπιση εγγυήσεων για την νεολαία» (Youth Guarantee), με την οποία συνιστά στα κράτη-μέλη να «εξασφαλίσουν ότι όλοι οι νέοι ηλικίας κάτω των 25 ετών λαμβάνουν προσφορά απασχόλησης καλής ποιότητας, συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία ή άσκηση εντός περιόδου τεσσάρων μηνών από την στιγμή που καθίστανται άνεργοι ή εξέρχονται από την επίσημη εκπαίδευση».3 Με βάση την εν λόγω σύσταση, τα κράτη μέλη οφείλουν να υιοθετήσουν τις ακόλουθες κατευθυντήριες γραμμές, προκειμένου να συντάξουν και να υλοποιήσουν προγράμματα για την «Εγγύηση της Νεολαίας»:

Οικοδόμηση προσεγγίσεων που βασίζονται στην εταιρική σχέση. Έγκαιρη παρέμβαση και ενεργοποίηση, κυρίως μέσα από εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των φορέων λήψης αποφάσεων, των δομών και υπηρεσιών απασχόλησης και κατάρτισης, αλλά και των νέων. Μέτρα στήριξης για την ένταξη στην αγορά εργασία: Βελτίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των νέων με την συμμετοχή των νέων 15-24 ετών σε προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης. Αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και παροχή δυνατότητας σε όσους εγκατέλειψαν το σχολείο να επιστρέψουν στο σύστημα εκπαίδευσης ή να παρακολουθήσουν προγράμματα δεύτερης ευκαιρίας. Επιδότηση εργοδοτών για την πρόσληψη και απασχόληση άνεργων νέων, προκειμένου αυτοί να αποκτήσουν μια πρώτη εργασιακή εμπειρία. Προώθηση της κινητικότητας του εργατικού δυναμικού, μέσα από την ενημέρωση για προσφορά και ζήτηση θέσεων εργασίας, με έμφαση στην πρακτική άσκηση και την μαθητεία. Αναγνώριση προσόντων που αποκτήθηκαν από εναλλακτικές μαθησιακές διαδρομές της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης. Δράσεις για την ανάπτυξη επιχειρηματικών πρωτοβουλιών των νέων και την ενίσχυση της καινοτομίας. Ο επανασχεδιασμός της δημόσιας πολιτικής στα πεδία της απασχόλησης και της εκπαίδευσης για τους νέους, προκρίνεται ως αναγκαίο βήμα για την ομαλή μετάβαση σε μία κοινωνία της ανάπτυξης. Οι κατευθυντήριες γραμμές της ως άνω σύστασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στοιχειοθετούν το περίγραμμα για μια συνεκτική και ολοκληρωμένη στρατηγική για την ενίσχυση της απασχόλησης και της εκπαίδευσης των νέων. Το στοίχημα, λοιπόν, που τίθεται, είναι κατά πόσον η «Εγγύηση για την Νεολαία» θα αποτελέσει, για την λυμφατική Ελλάδα της κρίσης, συστατικό στοιχείο μιας μακρόπνοης εθνικής πολιτικής ή θα μεταγραφεί σε ευχολόγια και πομφόλυγες δίκην βραχύβιας κακεργασίας. Η δημόσια διοίκηση και οι φορείς λήψης αποφάσεων ειδικά σήμερα, στο πλαίσιο σχεδιασμού της νέας προγραμματικής περιόδου ΕΣΠΑ 2014-2020, καλούνται να ανταποκριθούν με αποτελεσματικότητα στον επανασχεδιασμό των δημόσιων πολιτικών για τους νέους, απομακρύνοντας την ατομική και κοινωνική οδύνη του συλλογικού μας τραύματος.

Βλ. σχ. Σύσταση του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 22ας Απριλίου 2013 για την θέσπιση εγγυήσεων για τη νεολαία (C 120/1).

2

3

Op.cit.

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

81

Η κουλτούρα της αυτο-αναφορικότητας του Κωνσταντίνου Παπαδημητρίου προέδρου του Διοικητικού Επιμελητηρίου

Η

διοίκηση, ως λειτουργία, διακρίνεται σε τέσσερις συνιστώσες: τον Προγραμματισμό, την Οργάνωση, την Διεύθυνση προσώπων και τον Έλεγχο. Όλα μαζί, συντονισμένα, κατατείνουν στην επίτευξη επιθυμητών συλλογικών σκοπών. Ας δούμε αναλυτικά καθεμία. α. Στην ελληνική πραγματικότητα, αντίθετα προς τις επιταγές της επιστήμης, δεν υφίσταται γενικώτερα προσανατολισμός σε στόχους και αποτελέσματα, ενώ δεν εφαρμόζεται το σχήμα της Δημόσιας Πολιτικής (πρόβλημα προς επίλυση, διαμόρφωση εναλλακτικών, απόφαση, υλοποίηση, αξιολόγηση κλπ). Αυτό, πρακτικά, σημαίνει ότι δεν υπάρχει σοβαρή δέσμευση για συγκεκριμένα αποτελέσματα, ότι υπάρχει γενικώς ασάφεια και αντιμετώπιση των ζητημάτων με προχειρότητα και απουσία ευθύνης. Αυτό που γίνεται κυρίως στα περισσότερα υπουργεία, είναι μόνον διαχείριση της νομοθεσίας. Απαντήσεις και ερμηνείες των νόμων στον βαθμό που εφαρμόζονται… Επιπλέον, σύμφωνα με όλες τις μελέτες εμπειρογνωμόνων για την Δημόσια Διοίκηση, το σύστημά μας είναι χαρακτηριστικά ιεραρχικό και συγκεντρωτικό, με έντονη πολιτική κυριαρχία και ατροφία της διοικητικής ηγεσίας.

H κατάσταση διαφαίνεται χαρακτηριστικά στην βα82

σική νομοθεσία λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών. Συγκεκριμένα, σήμερα ισχύει ο ν.3230/2004 για την λειτουργία των υπηρεσιών μέσω στοχοθεσίας, μετρήσεων και δεικτών απόδοσης. Οι στρατηγικοί στόχοι πρέπει να τίθενται από την πολιτική ηγεσία και στην συνέχεια να εξειδικεύονται και να συμφωνούνται με συζήτηση μεταξύ προϊσταμένων-υφισταμένων. Από το 2004 μέχρι το 2009 δόθηκε μάχη για την εφαρμογή νόμου (έκδοση 5 εγκυκλίων από το ΥΠΕΣΑΗΔ, όπου αυτό μετερχόταν κάθε μέσου από καλοπιάσματα- απειλές μέχρι και εκπτώσεις…). Εκδόθηκαν αρκετές αλλά ασυνάρτητες αποφάσεις υπουργείων… (Παιδείας 16 σελίδες, Πολιτισμού 1…), ενώ πολλές υπηρεσίες προτίμησαν την ανάθεση 17 μελετών σε ιδιωτικές εταιρίες. Έγινε η παραλαβή όλων των μελετών, αλλά δεν εφαρμόστηκε καμμία, παρ’ ότι κόστισαν 1.020.000 ευρώ… Το ότι, από το 2004 μέχρι σήμερα, καμμία έκθεση πεπραγμένων δεν έχει δοθεί στον π ρωθυπουργό, ενισχύει την γενική πεποίθηση ότι ο νόμος ουσιαστικά δεν εφαρμόζεται … Ωστόσο, έγινε επίκλησή του σε σειρά διατάξεων (επίτευξη στοχοθεσίας για προαγωγή, για αξιολόγηση για λήψη ΚΕΣ) σε ν.4024/2011… β. Οργάνωση: το 1975, στην υποχρέωση σύνταξης νέων οργανισμών, ανταποκρίθηκαν 6 μόνον από τα 18 υπουργεία. Κατά την περίοδο 1981-1997 συντάχθηκαν ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα πολλοί νέοι οργανισμοί, ενώ τα υπουργεία έφτασαν κάποια στιγμή τα 22… Ωστόσο, τα συνενωθέντα υπουργεία δεν απέκτησαν ποτέ ενιαίο οργανισμό, άρα δεν συνενώθηκαν ποτέ. Το 1997, με τον ν.2503/97, θεσπίστηκε νέα υποχρέωση αναδιοργάνωσης, στην οποία ανταποκρίθηκαν πάλι μόνο 6 από τα 19 υπουργεία… Μετά από τέτοιες προσπάθειες οργάνωσης-αναδιοργάνωσης, αναδεικνύονται τα εξής χαρακτηριστικά για τον ελληνικό τρόπο οργάνωσης: • Η ανυπαρξία ενιαίων κανόνων σύνταξης οργανισμών, • Η μη αξιοποίηση σχετικής (οργανωτικής θεωρίας) κατά την σύνταξη οργανισμών αλλά η επιμονή στην ανάθεσή της σε νομικούς, • Η ανεπάρκεια κεντρικής καθοδήγησης και ελέγχου, • Η ανυπαρξία σφαιρικής-συνολικής-συστημικής θεώρησης της Διοίκησης, • Η ανυπαρξία οριζόντιων διασυνδέσεων και συναφών μηχανισμών, • Η περιορισμένη εσωτερική (κάθετη) οργάνωση (ασάφεια αρμοδιοτήτων, απουσία περιγραφής/αξιολόγησης θέσης εργασίας, χαλαρότης διαδικασιών, περιορισμένη τυποποίηση), • Η αδυναμία συνεργασίας διαφορετικών υπηρεσιών, λόγω υπερβολικά καθετοποιημένης δομής και μη συνομιλίας ίδιας γλώσσας μεταξύ τους, • Η έντονη κουλτούρα εσωστρέφειας (αυτοαναφορικότητα), • Η αδυναμία εφαρμογής ορθολογικών διαδικασιών, • Η ανυπαρξία επίτευξης λειτουργικού συντονισμού. Οι συνέπειες που προκύπτουν είναι σαφείς: • Εντονη οργανωσιακή ρευστότητα.

• Ελλειψη συντονισμού- μη ολοκλήρωση έργων, Αναποτελεσματικότης. Ασαφείς ρόλοι: αβεβαιότητα στα άτομα ή στις ομάδες όσον αφορά τις προσδοκίες των τρίτων ή τα όρια των αρμοδιοτήτων τους. Υπερβολικές συγκρούσεις.

• Ασάφεια ευθύνης > μη απόδοση ευθύνης > ατιμωρησία.

• Κακή χρήση πόρων > σπατάλη.

• Κακή ροή εργασιών > αναποτελεσματικότητα.

• Μειωμένη δυνατότητα απόκρισης > οργή πολιτών. γ. Διεύθυνση-προσωπικό: αυτό που διαπιστώνεται πολύ εύκολα είναι η ανυπαρξία πολιτικής ανάπτυξης προσωπικού. Για τα ακριβή ποσοτικά δεδομένα, χρειάστηκε απογραφή (Ιούλιος 2011), ενώ παραμένουν άγνωστα τα ποιοτικά στοιχεία… Ως εκ τούτου, απουσιάζει η αξιοποίηση των κατάλληλων στις απαιτούμενες ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

εργασίες, με κατάληξη η εσωτερική κακοδιοίκηση να ανθεί και η ταλαιπωρία να είναι γενική… Όσον αφορά το Βαθμολόγιο, από το 1982 ως σήμερα (32 χρόνια) άλλαξε 6 φορές ολικώς και 2 μερικώς. Όσον αφορά το σύστημα Αξολόγησης του προσωπικού, από το 1984 μέχρι σήμερα (30 χρόνια) έγιναν 10 αλλαγές... δ. Έλεγχος: σύμφωνα με την Έκθεση του Συνηγόρου Πολίτη του 2008 για την δεκαετηρίδα του θεσμού, η κακοδιοίκηση είναι δύο βαθμών, η ελάσσονα και η μείζονα… Την πρώτη, που δημιουργείται από την δυστροπία των υπαλλήλων, ο Συνήγορος την καταπολεμά αποτελεσματικά. Την δεύτερη, που δημιουργείται από την ύπαρξη ισχυρών συμφερόντων και διαπλοκών υπαλλήλων με την πολιτική ηγεσία, η Αρχή δεν καταφέρνει σπουδαία πράγματα (πχ. αυθαίρετη δόμηση). Αν σκεφτούμε ότι τον έλεγχο τον είχαν στα χέρια τους, αφ’ενός οι Διευθύνσεις Επιθεώρησης, οι οποίες υπάγονταν απ’ ευθείας στον υπουργό, και αφ’ ετέρου τα ποικίλα Σώματα Επιθεωρητών, τα οποία πάλι υπάγονταν στον υπουργό, και θυμηθούμε ότι στα Πειθαρχικά Συμβούλια (ώς το 2012) οι 3 ήταν διορισμένοι από την πολιτική ηγεσία και οι 2 εκλεγμένοι από το σύνολο του προσωπικού, μπορεί να εξαγάγει χρήσιμα συμπεράσματα για το ποιοι ευθύνονται για την ατιμωρησία…

Ανάγκη μεταρρύθμισης

Μετά από όλα τα παραπάνω, τα οποία έχουν διαπιστωθεί από ικανό αριθμό μελετών κατά τα τελευταία 15 χρόνια, αναδεικνύεται πλήρως η απαίτηση της Μεταρρύθμισης. Και, πράγματι, κατά τον 21ο αιώνα έχουν εξαγγελθεί και αναληφθεί τρεις μείζονες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες: το πρόγραμμα Πολιτεία τα έτη2001-2004, η Επανίδρυση του Κράτους τα έτη 2004-2007 και πρόσφατα το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Διοικητική Μεταρρύθμιση 2007-2013». Σήμερα, μετά από 10 χρόνια προσπαθειών πού είμαστε; Σύμφωνα με το ΕΠ ΔΜ, πραγματοποιήθηκε με επιτροπές δημοσίων υπαλλήλων επιτυχώς η περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης! Αμέσως μετά, συντάχθηκε ο Οδικός Χάρτης ΔΜ 2007-13, με τον οποίο δρομολογείτο η υλοποίηση των μεταρρυθμιστικών μέτρων. Τίποτα δεν προχώρησε… Αντ’ αυτού, ο ΟΟΣΑ ορίστηκε σύμβουλος της Ελληνικής Κυβέρνησης από τον Σεπτέμβριο 2010, και, τώρα, ανέλαβε αντί 1 εκατομμυρίου ευρώ την παροχή υποστηρικτικών-συμβουλευτικών υπηρεσιών. Στο πλαίσιο αυτό, συνέταξε την Μελέτη για το Επιτελικό Κράτος (τέλη 2011), που παρουσιάστηκε δημόσια πέρυσι τον Οκτώβριο, η οποία 83

όμως βασίστηκε στην λειτουργική αξιολόγηση που είχε προηγηθεί και είχε συνταχθεί από υπαλλήλους… Πέραν του ΟΟΣΑ όμως, και η ΤF συνέταξε την δική της Λευκή Βίβλο Διακυβέρνησης και στην συνέχεια τον Γενικό Οδικό Χάρτη για την Μεταρρύθμιση. Εν τέλει, τί ακριβώς γίνεται σήμερα; Ποιό ακριβώς μεταρρυθμιστικό Σχέδιο υλοποιούμε; Σήμερα λοιπόν, δημόσιες πολιτικές εξακολουθούν να μην διαμορφώνονται-εφαρμόζονται…Στρατηγική επίτευξης στόχων εξακολουθεί να μην υφίσταται.

• Κινητοποίηση - συστράτευση - ενδυνάμωση προσωπικού; • Ευαισθητοποίηση κοινωνίας πολιτών, οικονομίας; • Οι πόροι τι απέγιναν (635 εκατ); Όσον αφορά την αναδιοργάνωση («αξιολόγηση δομών»), η οποία τέθηκε σε προτεραιότητα και ολοκληρώθηκε: • Είναι δεδομένο ότι οι υφιστάμενοι οργανισμοί είναι παρωχημένοι (3 υπουργεία συνενωμένα χωρίς ενιαίο οργανισμό, από τα υπόλοιπα 13 τα μισά με οργανισμό της δεκαετίας του 80…) και ανορθολογικοί.

• Πραγματοποιήθηκαν, ωστόσο, αυθαίρετες αλλαγές στα πορίσματα των επιτροπών από το υπεύθυνο υπουργείο, κάτι που δεν συνεισφέρει ούτε στην σοβαρότητα της διαδικασίας ούτε στην διαφάνεια που πρέπει να διέπει την διοικητική δράση… Προβλήματα που αναδείχθηκαν: • Άλλο συρρίκνωση δομών άλλο αναδιοργάνωση.

• Απουσία συνολικής-συστημικής προσέγγισης > καθετοποιημένες δομές > σύγχυση αρμοδιότητας-ευθύνης.

• Άγνοια-διαφοροποίηση ορολογίας μεταξύ υπηρεσιών. Όσον αφορά το προσωπικό. Ποιά είναι η πολιτική ανάπτυξης προσωπικού σήμερα; Υπάρχει διάθεση ανάδειξης των ικανών ή όχι; Ποι σύστημα αξιολόγησης εφαρμόζεται ώστε να εξασφαλίσει την ανάδειξη των καταλληλότερων; Το σύστημα του 3839/2010 ή αυτό του 4024/2011; Πότε θα γίνουν νέες κρίσεις και θα σταματήσει η κατασκευή προϊσταμένων με την αυθαί84

ρετη τοποθέτηση από την πολιτική ηγεσία; Η κινητικότητα πώς ακριβώς θα υλοποιηθεί; Η διαθεσιμότητα; Η Υ.Α.΄, που εξειδικεύει τα κριτήρια, έχει έντονα προβλήματα. Επιπλέον, μπορεί να γίνει οποιαδήποτε μεταρρύθμιση με απειλή απολύσεων; Και, προπάντων, συνιστά μεταρρυθμιστική κίνηση η αυστηροποίηση του πειθαρχικού δικαίου χωρίς επίλυση του προβλήματος του κομματισμού; Η ανάγκη μεταρρύθμισης είναι δεδομένη. Πρέπει να γίνει όμως, • Με σκοπό την ισχυροποίηση του Κράτους, με αναβάθμιση της διοικητικής του ικανότητας!

• Από Επιτελείο ανθρώπων που θα πάρουν πάνω τους την προσπάθεια.

• Με Σχέδιο με σαφείς στόχους.

• Με ενιαία σύλληψη-αντιμετώπιση των προβλημάτων.

• Με αξιοποίηση επιστημονικής γνώσης και σχετικής εμπειρίας.

• Με στράτευση των υπαλλήλων και με ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και της οικονομίας. Αντί των παραπάνω, σήμερα έχουμε: • Σειρά αποσπασματικών μέτρων, γιατί; Με τι στόχευση; • Από ποιόν; Μήπως από εκείνους που οδήγησαν στην αποτυχία τις προηγούμενες προσπάθειες; • Ποιό ακριβώς σχέδιο υλοποιείται; • Τα άλλα υπουργεία συμμετέχουν ή δεν ενδιαφέρονται; • Οι συσσωρευθείσες εμπειρίες από τις υπερδεκαετείς αποτυχημένες προσπάθειες λαμβάνονται υπ’ όψιν ή όχι; • Οι εχθροί που αποδεδειγμένα υπάρχουν (κομματισμός, πελατειακή νοοτροπία κλπ), έχει ληφθεί κάποια μέριμνα για το πώς θα αντιμετωπιστούν; • Οι υπάλληλοι όχι μόνον δεν είναι μέτοχοι της προσπάθειας αλλά έχουν πάρει τον ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου…

• Η κοινωνία και η οικονομία όχι μόνον δεν ευαισθητοποιούνται για κάτι τέτοιο, αλλά αντίθετα, μέσα από συνεχείς επιθέσεις κατά των υπαλλήλων, δημιουργείται εχθρικό κλίμα έναντι της Διοίκησης. Κατά τον ΟΟΣΑ, «Η Ελλάδα δεν θα πετύχει τους δημοσιονομικούς στόχους και τις δεσμεύσεις της έναντι της Κομισιόν εάν δεν προχωρήσει άμεσα σε ριζική αναδιάρθρωση της δημόσιας διοίκησης και σε αλλαγή της κουλτούρας στον τρόπο λειτουργίας της…». Γίνεται κάτι τέτοιο σήμερα; ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα

Το οριακό όφελος από την βελτίωση της διακυβέρνησης είναι μεγαλύτερο από το οριακό κόστος της του Αθανάσιου Χαντζάρα υποψηφίου διδάκτορος Πανεπιστημίου Αθηνών

H

δημόσια (πολιτική ή γραφειοκρατική) διαφθορά αποτελεί ένα σύνθετο επιδημικό φαινόμενο, το οποίο δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένο τόπο ή χρόνο, και συνδέεται με την κατάχρηση δημόσιας εξουσίας για ιδιωτικό όφελος. Μέσα από διάφορες έρευνες, και παρά την χρήση διαφορετικών μεθοδολογιών, η Ελλάδα κατατάσσεται στην ομάδα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τον μεγαλύτερο βαθμό αντιλαμβανόμενης ή/και πραγματικής διαφθοράς. Πολλές από τις μεταρρυθμίσεις που σχεδιάζονται ή έχουν ήδη εφαρμοστεί στο πλαίσιο των Προγραμμά-

των Οικονομικής Προσαρμογής, επηρεάζουν δυνητικά το πρόβλημα της διαφθοράς, και κάποιες μάλιστα το έχουν θέσει ως κύριο στόχο πολιτικής, όπως το «Πρόγραμμα Διαύγεια», η σύσταση Υπηρεσίας Εσωτερικών Υποθέσεων στο υπουργείο Οικονομικών, η συγκρότηση Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων, η θεσμοθέτηση του Εθνικού Συντονιστή για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς, καθώς και το Εθνικό Σχέδιο «Διαφάνεια» και το υπό δημόσια διαβούλευση νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης για την πάταξη της διαφθοράς. Ωστόσο, στο πλαίσιο μιας συνεχούς ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

πίεσης για απτά δημοσιονομικά αποτελέσματα, φαίνεται να παραγνωρίζουμε ατυχώς τους άμεσους και έμμεσους μηχανισμούς, διά μέσου των οποίων η διαφθορά επηρεάζει την πολυπόθητη οικονομική ανάπτυξη, με συνέπεια τα οικονομικά αποτελέσματα των πολιτικών να είναι φτωχότερα από τα προβλεπόμενα. Η κυρίαρχη οικονομική θεωρία συγκλίνει στις δυσλειτουργικές οικονομικές επιπτώσεις της διαφθοράς, η οποία εξουδετερώνει την προσπάθεια εμπέδωσης ορθολογικών οικονομικών αποφάσεων, και διοχετεύει πόρους σε μη παραγωγικούς τομείς (sanding the wheels). Η διαφθορά δημιουργεί εμπόδια στις μεσαίες και ιδίως στις νέες επιχειρήσεις, μειώνοντας τα ποσοστά απόδοσης του κεφαλαίου· επηρεάζει αρνητικά τις επενδύσεις, λόγω του μεγαλύτερου κόστους (αυθαίρετος φόρος) και της αβεβαιότητας που δημιουργεί· περιορίζει την ικανότητα των κυβερνήσεων να διορθώσουν τις ατέλειες της αγοράς, καθώς και την αποτελεσματικότητά τους να προστατεύουν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και να επιβάλλουν την εφαρμογή των συμβάσεων2. Επιπλέον, η διαφθορά ευνοεί την παρα-οικονομία, δηλαδή το αδήλωτο εισόδημα κατά την παραγωγή αγαθών ή υπηρεσιών. Η φοροδιαφυγή και η εισφοροδιαφυγή μειώνουν τα δημόσια έσοδα, και επομένως την δυνατότητα για δημόσιες επενδύσεις, καθώς και την αποτελεσματικότητα του κράτους στην επίτευξη οικονομικών στόχων, ενώ διαταράσσουν και τους όρους ανταγωνισμού, επιτρέποντας την διατήρηση λιγώτερο αποτελεσματικών εταιρειών στην αγορά. Στην Ελλάδα, μάλιστα, η παραοικονομία είναι ιδιαίτερα εκτεταμένη, και υπολογίζεται στο 23,6% του ΑΕΠ για το 2013, αρκετά πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (18,8%)3.

85

Η διαφθορά αναπτύσσεται στα σημεία διάδρασης του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα. Ως εκ τούτου, η μείωση της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία, η οποία προσδιορίζεται από το μέγεθος των δημοσίων δαπανών και την ρυθμιστική παρέμβαση του κράτους στις οικονομικές δραστηριότητες, ενδέχεται να επιφέρει άμβλυνση του προβλήματος. Πράγματι, οι μεταρρυθμίσεις που έχουν εφαρμοστεί τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο των Προγραμμάτων Οικονομικής Προσαρμογής, υπακούουν στην λογική ενός μικρότερου, λιγώτερο παρεμβατικού στην οικονομία κράτους. Ωστόσο, αυτή η μεταρρύθμιση δεν φαίνεται να αποτελεί πανάκεια, καθ’ ότι η επίπτωση της διαφθοράς στην οικονομική ανάπτυξη εξαρτάται κυρίως από την αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης και το είδος της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν χώρες όπως ο Καναδάς, η Δανία, η Σουηδία, οι οποίες, ενώ έχουν μεγάλο Δημόσιο Τομέα, συνδυάζουν χαμηλό βαθμό διαφθοράς με υψηλό οικονομικό επίπεδο. Η αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης σε μία χώρα προσδιορίζεται κυρίως από την κρατική ισχύ. Ο Michael Mann όρισε την κρατική ισχύ με δύο τρόπους4. Η πρώτη μορφή, η δεσποτική (despotic power), συνδέεται με το εύρος των δράσεων τις οποίες μπορούν να εφαρμόσουν οι κυβερνώντες, χωρίς να απαι86

τείται θεσμοθετημένη διαπραγμάτευση με την κοινωνία. Ωστόσο, αυτός ο τύπος ισχύος δεν συνάδει με τις σύγχρονες φιλελεύθερες κοινωνίες. Ενώ αυτή η μορφή ισχύος συνδέεται με την δύναμη της εξουσίας της κρατικής ελίτ επί της κοινωνίας, η δεύτερη, σύγχρονη μορφή, η infrastructural power κατά τον Mann, σχετίζεται με την ικανότητα του κράτους, ως ενιαίας οντότητας πλέον, να διατυπώνει και να εφαρμόζει στρατηγικές για την επίτευξη οικονομικών και κοινωνικών στόχων, συντονίζοντας τις δραστηριότητες της κοινωνίας μέσα από τις δικές του υποδομές. Αυτές οι υποδομές απαρτίζονται από το σύνολο των πόρων (ανθρώπινο δυναμικό, υλικοί πόροι, τεχνογνωσία, οργανωτικές δομές κ.λπ.) που έχει στην διάθεσή του ο κρατικός μηχανισμός, το οποίο διευκολύνει την ανάληψη αυτόνομης και αποτελεσματικής κρατικής δράσης για την προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος και την παροχή δημοσίων αγαθών στους πολίτες5. Τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των κρατικών πόρων επηρεάζουν την κρατική αυτονομία (state autonomy) από αντίστοιχους ιδιωτικούς, με συνέπεια, σε περίπτωση ελλιπούς ποιοτικού ή ποσοτικού επιπέδου τους, να δυσχεραίνεται η δυνατότητα του κράτους να εφαρμόσει πολιτικές προσανατολισμένες προς το δημόσιο συμφέρον, αφήνοντας χώρο στην διαφθοΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Αφιέρωμα ρά να αναπτυχθεί. Για παράδειγμα, οι διάφοροι μηχανισμοί αντι-διαφθοράς απαιτούν, εκτός των άλλων, μία υψηλού επιπέδου υλικοτεχνική υποδομή, σύγχρονα συστήματα ΤΠΕ και στελέχωση με ανθρώπινο δυναμικό με την αντίστοιχη τεχνογνωσία και επαγγελματισμό. Συνεπώς, οι πολιτικές άκριτης και οριζόντιας ελάττωσης του μεγέθους του κράτους σε σχέση με δομές, προσωπικό, υλικούς πόρους κ.λπ., στο βωμό της άμεσης μείωσης των δημοσίων δαπανών, ενδέχεται να αποστερήσουν από την Δημόσια Διοίκηση μέσα απαραίτητα για την αποτελεσματική εφαρμογή δημοσίων πολιτικών, όπως είναι η πάταξη της διαφθοράς, και μακροπρόθεσμα να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη. Αυτή η υπόθεση φαίνεται να επιβεβαιώνεται πλέον στην καθημερινή λειτουργία του κρατικού μηχανισμού, με συνέπεια την δημιουργία ενός φαύλου κύκλου, όπου οι λιγοστοί κρατικοί πόροι δυσχεραίνουν την αποτελεσματικότητα των διαφόρων μεταρρυθμιστικών πολιτικών, και τα φτωχά οικονομικά αποτελέσματα οδηγούν σε προσπάθειες για περαιτέρω μείωση των δημοσίων δαπανών και μεγαλύτερη λιτότητα.

H διακυβέρνηση, εκτός από τον άμεσο αντίκτυπο που μπορεί να έχει κατά τον σχεδιασμό, εφαρμογή και συντονισμό οικονομικών πολιτικών, έχει και μία έμμεση επίδραση στο οικονομικό περιβάλλον. Εφ’ όσον δεχθούμε ότι η διακυβέρνηση επηρεάζει τον βαθμό διαφθοράς, τότε, σε ένα δεύτερο επίπεδο, διαμέσου της διαφθοράς, προσδιορίζει και την αποδοτικότητα των δημοσίων δαπανών, οι οποίες με την σειρά τους έχουν άμεση επίπτωση στην οικονομική ανάπτυξη. Κατά τον Barro6, μάλιστα, το βέλτιστο μέγεθος του κράτους καθορίζεται στο επίπεδο όπου το οριακό όφελος των δημοσίων αγαθών συμπίπτει με το οριακό τους κόστος. Για την συγκεκριμένη περίπτωση, λοιπόν, το όφελος ενός ισχυρότερου κράτους είναι η καλύτερη ικανότητα διακυβέρνησης, ενώ το κόστος σχετίζεται με την αφαίρεση πόρων από τον ιδιωτικό τομέα, τους οποίους η αγορά θα μπορούσε να κατανείμει πιό αποτελεσματικά –ενδεχομένως, όχι απαραίτητα–από ό,τι το κράτος. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλες τις πιθανές επιπτώσεις που είναι πιθανόν να υπάρχουν (οικονομικές, κοινωνικές κ.λπ.), μπορούμε να υποθέσουμε ότι το οριακό όφελος στην οικονομία –και όχι μόνον– από την βελτιωμένη ικανότητα διακυβέρνησης είναι μεγαλύτερο από το οριακό κόστος της, ιδίως σε περιπτώσεις όπου η αγορά αποτυγχάνει να μεγιστοποιήσει την κοινωνική ευημερία. Αναφορικά με την ρυθμιστική κρατική παρέμβαΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

ση, τα επιχειρήματα είναι πιο σαφή, και συνδέονται με την αποτυχία του κράτους (government failure) να διευθετεί επιτυχώς την διαδικασία κατανομής πόρων υπό συνθήκες σπάνιδος, σύμφωνα με θεωρίες όπως η «ομηρεία της ρύθμισης» (capture theory of regulation) και περί «δημόσιας επιλογής» (public choice theory). Το κράτος, επεκτεινόμενο σε ρυθμιστικούς τομείς που αφορούν τιμές, επιδοτήσεις, και γενικώτερα τους «όρους του παιχνιδιού» στο πλαίσιο του ανταγωνισμού, δημιουργεί κίνητρα αναζήτησης ευνοϊκής ρύθμισης από τους ιδιώτες οικονομικούς δρώντες. Επιπλέον, αυτές οι ρυθμίσεις και αδειοδοτήσεις παρέχουν ένα είδος μονοπωλιακής ισχύος στους αρμόδιους υπαλλήλους, οι οποίοι μπορούν να επιβάλλουν αναποτελεσματικούς κανονισμούς ή καθυστερήσεις (γραφειοκρατία με την παθολογική έννοια), προκειμένου να αποσπάσουν προσόδους(rents) από τους ρυθμιζόμενους7. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, η έλλειψη διαφάνειας και η ασάφεια του νομικού πλαισίου, η ευρεία διακριτική ευχέρεια και η απουσία επαγγελματισμού στην Δημόσια Διοίκηση –ένα εκρηκτικό ως προς την διαφθορά μείγμα– καθώς και η ανεπάρκεια των ελεγκτικών μηχανισμών, δημιουργούν συνθήκες ευνοϊκές για την ανάπτυξη της διαφθοράς. Επομένως, σημαντικώτερες επιδράσεις στην έκταση του φαινομένου φαίνεται να ασκεί ο τρόπος με τον οποίο το κράτος επιτελεί τις λειτουργίες του, παρά η έκταση των δραστηριοτήτων του7. Συμπερασματικά, η αναγνώριση της διάδρασης μεταξύ διαφθοράς και οικονομικής ανάπτυξης, συνιστά βασική παράμετρο στον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών για την επίτευξη οικονομικών στόχων. Η περιστολή της διαφθοράς αποτελεί προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Η μείωση της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία συνθέτει ένα μόνο μέρος της λύσης. Δεν χρειάζεται ένα μικρότερο, αλλά μάλλον ένα ισχυρό και ικανότερο κράτος, που θα έχει μεν την ελάχιστη, αλλά ποιοτική ρυθμιστική παρέμβαση στην οικονομία, και μία Δημόσια Διοίκηση που να διαθέτει τους απαραίτητους ανθρώπινους και υλικούς πόρους, καθώς και την τεχνογνωσία και τον επαγγελματισμό –συμπεριλαμβανομένης της ηθικής συγκρότησης των στελεχών– για να είναι αποτελεσματική τόσο στην πάταξη της διαφθοράς όσο και στην δημιουργία ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος για την οικονομική ανάπτυξη.

87

Θέατρο

Κάποιος μιλάει μόνος του κρατώντας ένα ποτήρι γάλα Θέατρο Olvio, Σκηνοθεσία Πάνος Κορώνης

«Θεϊκός ρυθμός·άστρα, πουλιά, σπόροι μέσα στο χώμα, όλα υπακούουν· και μόνο ο άνθρωπος σηκώνει κεφάλι και θέλει να παραβεί το νόμο και να μετατρέψει την υπακοή σε ελευθερία·γι’αυτό κι απ’όλα τα πλάσματα του θεού αυτός μονάχα μπορεί και αμαρταίνει· τι θα πει αμαρταίνει; Χαλνάει την αρμονία». Νίκος Καζαντζάκης

Η

παράσταση είναι βασισμένη στο ομώνυμο βιβλίο του Ευθύμη Φιλίππου. Δύο άνθρωποι σε ένα ζαχαροπλαστείο, στο κέντρο της Αθήνας, λένε ιστορίες, διηγούνται περιστατικά της καθημερινότητάς τους, κουτσομπολεύουν, σχολιάζουν, χλευάζουν, απορούν και ενίοτε παίζουν. Θέματα ακίνδυνα μα και συνάμα εκρηκτικά, θέματα αφόρητα καθημερινά και άλλοτε άρρωστα, φανταστικά, βγαλμένα θαρρείς από τον ‘αφρό των ημερών’ του Μπορίς Βιάν, και όλα δοσμένα μέσα από ένα χιούμορ που δεν αφήνει τίποτα να βαρύνει και τίποτα να αναπτυχθεί και να αποκτήσει αυθύπαρκτη υπόσταση. Όλα αρχίζουν απ’το πουθενά και τελειώνουν στο πουθενά, όλα μένουν μετέωρα σκόρπια, θέματα σκόρπια που δεν οδηγούν κάπου, ούτε φανερώνουν ο,τιδήποτε που να εξελίσσει τους ήρωες του παιχνιδιού, σαν ο χρόνος να’χει σταματήσει. Πότε θα φύγουμε; ρωτούν ο ένας τον άλλο, σε λίγο η απάντηση, κι είναι στιγμές που αυτό το σε λίγο νομίζεις πως δεν θα έρθει ποτέ. Η μεγάλη δυσκολία στην θεατρική απόδοση τέτοιων κειμένων έγκειται στην απουσία δράσης, πλοκής και σχέσεων μεταξύ των χαρακτήρων. Γιά να δουλέψουν, να λειτουργήσουν ως κείμενα είναι απαραίτητη η ευφυία, η προσωπικότητα και η λάμψη των ερμηνευτών, η ικανότητά τους να πυκνώνουν τον χώρο γύρο τους,να δίνουν κυριολεκτικά νόημα στο τίποτα. Πράγμα που σε μεγάλο βαθμό καταφέρνουν τόσο ο Νίκος Γεωργάκης, ένας από τους μεγαλύτερους και πλέον παραγνωρισμένους ηθοποιούς της γενιάς του, όσο και 88

η εξαιρετική Ιωάννα Μαυρέα. Το γεγονός μάλιστα πως το κείμενο δεν είναι αμιγώς θεατρικό, καθ’ότι δεν γράφτηκε ως τέτοιο, προσθέτει έναν επιπλέον βαθμό δυσκολίας στον σκηνοθέτη, ο οποίος προφανώς και πήρε μεγάλο ρίσκο αποφασίζοντας να θεατρικοποιήσει ένα τόσο ιδιαίτερο κείμενο. Ρίσκο που όμως του βγήκε, και όχι τυχαία, αφού οι επιλογές του, τόσο σε ζητήματα φόρμας όσο και στην ανάπτυξη του θέματος, φαίνονται ξεκάθαρα στην παράσταση. Μία παράσταση όπου το παιχνίδι κυριαρχεί, οι ηθοποιοί παίζουν, οι ήρωες παίζουν με την πραγματικότητα, με τους θεατές, με τις συμβάσεις του θεάτρου και όχι μόνο, στο μέτρο που η τέχνη καθρεπτίζει την πραγματικότητα, παίζουν με τις όποιες βεβαιότητες και με τα όρια του παιχνιδιού του ίδιου τελικά. Ένα παιχνίδι φαινομενικά ανώδυνο, που δεν δυσκολεύεται να παρασύρει τον θεατή σε μια κατάσταση ιλαρότητας, συνοδευόμενης από μια αίσθηση απορίας. Απάντηση, όμως, δεν θα δοθεί, ούτε λύση, ούτε κάν ερώτηση δεν θα τεθεί, μόνον ένα πικρόχολο σχόλιο πάνω στην κενότητα που χαρακτηρίζει τον σύγχρονο δυτικό άνθρωπο και κατ’ επέκταση τον πολιτισμό που έχει δημιουργήσει. Και έτσι όμορφα και απλά, μέσα από ένα ευχάριστο δίωρο, που όλα μοιάζουν αθώα, έρχεται το φινάλε να κλείσει το μάτι στον θεατή · τίποτα δεν μπορεί πιά να είναι αθώο.

Επιμέλεια: Γιάννης Δρακόπουλος ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Κινηματογράφος

Το μικρό ψάρι του Κωνσταντίνου Μπλάθρα

Ο

Οικονομίδης δημιουργεί την δική μυθολογία στον ελληνικό κινηματογράφο. Με τον Στράτο προσθέτει έναν ακόμα ήρωα, ένα «μικρό ψάρι», στον αδυσώπητο κόσμο του εγκλήματος. Κι ας μην ξεχνάμε πως, ανέκαθεν στις ταινίες, στο αγαπημένο και στον Οικονομίδη είδος του φιλμ-νουάρ, ο κόσμος του εγκλήματος δεν είναι παρά μία αντιστροφή ή μία όψη από τα κάτω του αδυσώπητου και αιματοχαρούς κόσμου του οικονομικού και κοινωνικού ανταγωνισμού. Μόνο που οι από κάτω, τα «μικρά ψάρια», έχουν κάποτε ανοιχτό τον δρόμο της εξιλέωσης. Αντίθετα, οι από πάνω καρχαρίες της παμφάγου πλουτοκρατίας, είναι σχεδόν αδύνατο, σαν την κάμηλο, να περάσουν στην τρύπα της βελόνας του ελέους. Ο Στράτος, λοιπόν, είναι ένας πληρωμένος δολοφόνος. Ζει σε ένα εργατικό προάστιο και δουλεύει νύχτα εργάτης σε μια βιοτεχνία ζύμης, στο «φουρνάδικο». Μεσήλικας. Πώς έφτασε ως εδώ; Από κουβέντες που ξεφεύγουν, μαθαίνουμε ότι έχει περάσει κάποια χρόνια στη φυλακή. Αιτία; Η συμμετοχή του σε ένα μακελειό. Πώς και τι άλλο δεν μαθαίνουμε. Στη φυλακή, του σώζει τη ζωή ένας αρχιμαφιόζος, ο Λεωνίδας. Από ευγνωμοσύνη –στον χώρο του εγκλήματος υπάρχει πάντα επιζών ο ιπποτισμός– τα χρήματα που κερδίζει από τις δολοφονίες τα δίνει στον Γιώργο, τον αδελφό του Αρχιμαφιόζου, ο οποίος έχει αναλάβει να χρηματοδοτήσει την απόδρασή του από τις φυλακές ασφαλείας. Ο

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Στράτος δεν έχει οικογένεια. Ζει σαν ένας μοναχικός λύκος. Οι πιο κοντινοί του άνθρωποι είναι μια διαλυμένη οικογένεια από απέναντι. Ο Μάκης, που τον συναντάει πού και πού στο πάρκο, η αδελφή του Βίκυ, που ζει από την πορνεία, ο άρρωστος πατέρας τους και η μικρή κόρη της Βίκης. Προαγωγός της Βίκης είναι ένας αρχινονός της Μαφίας, ο Πετρόπουλος, που επίμονα ζητά από τον Στράτο να δουλέψει γι’ αυτόν. Εκείνος όμως καμώνεται τον φιλήσυχο εργάτη, ενώ συνεχίζει να εκτελεί τα συμβόλαια θανάτου που του παραγγέλνει έναντι αδρής αμοιβής ο «Μπογιατζής», ένας αδίστακτος «καθαρός» μαφιόζος. Ο Στράτος προς στιγμήν δείχνει να ισσορροπεί ανάμεσα στις δύο βάρκες. «Οικογενειακή» ζωή της καθημερινότητας, με κοινά αισθήματα όπως η φιλία και η ευγνωμοσύνη η μία όψη, το εν ψυχρώ, το ανελέητο έγκλημα η άλλη. Η ασταθής του ισορροπία θα χαθεί καθώς ο Πετρόπουλος, που πιέζει συνέχεια τον Στράτο να πάει μαζί του, απλώνει το χέρι του στη Βίκυ και την μικρή της κόρη, την ίδια στιγμή που ο Λεωνίδας βρίσκεται σφαγμένος στο κελί του. Ας σημειωθεί ότι η φυλακή της ταινίας είναι οι φυλακές Μαλανδρίνου, όπου έγινε το πρόσφατο έγκλημα που απασχολεί την κοινή γνώμη. Η ζωή αντιγράφει την τέχνη, όπως και το αντίστροφο. Ο Οικονομίδης, που έχει δημιουργήσει στις ταινίες του έναν δικό του βίαιο κόσμο γύρω από τους ήρω89

ές του –μικροαστοί από τις παρυφές της μεγάλης πόλης, θύματα ενός ατέρμονος εξαναγκασμού, θύτες συνάμα αποτρόπαιων εγκλημάτων–, εδώ κάνει ακόμα ένα βήμα. Το Σπιρτόκουτο (2003), την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία, όπου ιδρύει τον βίαιο κόσμο του με τον Δημήτρη, ο οποίος συνθλίβεται μέσα στους τέσσερεις τοίχους ενός λαϊκού αθηναϊκού διαμερίσματος, το ακολουθεί Η ψυχή στο στόμα (2006), με τον Δημήτρη λιγάκι γερασμένο να γίνεται ο Τάκης, που όλο το περιβάλλον του (οικογένεια, δουλειά, φίλοι) τον καταπλακώνουν. Ο Μαχαιροβγάλτης (2010) θα δώσει μία σχεδόν μουσική φόρμα στα σίδερα της φυλακής που χτίζονται γύρω από τον ήρωα, τον Νίκο, και στο Μικρό ψάρι, ο Στράτος ζει πλέον για πάντα φυλακισμένος. Κι ας έχει αποφυλακιστεί. Χωρίς ούτε ένα κινούμενο πλάνο στην ταινία, με εξαίρεση τον ελληνικό χορό της Βίκης πριν το φινάλε, με σταθερά νεκρά πλάνα προς την πίσω μεριά της πόλης –αλήθεια σα να κοιτάζει η κάμερα μέσα από παράθυρο κελιού!–, σε έναν κλοιό που ολοένα τον περισφίγγει, ο ήρωας θα οδηγηθεί στο ξεκαθάρισμα του τέλους και στο δικό του αναπόφευκτο τέλος. Τα ερείσματα, που με κόπο στήνει για να προστατέψει τη διπρόσωπη ζωή του, καταρρέουν διά μιάς. Όλοι τον προδίδουν. Και το μακελειό είναι ο μόνος τρόπος που ο Στράτος ξέρει να δίνει τη λύση. Είναι όμως ένα «μικρό ψάρι». Ξεπέρασε τα όριά του. Θα εισπράξει κι ο ίδιος το αυτό νόμισμα. Ο Οικονομίδης μας δίνει με λιτό και εύστοχο τρόπο την κοινωνική-εγκληματική νομοτέλεια. Εάν μάλιστα αποφάσιζε να αφήσει πίσω του την κοινωνική προφάνεια, για να βυθιστεί στα σκοτεινά νερά της ψυχής του φονιά –ένα τσακ απέχει, εδώ που τα λέμε– θα μπορούσε να δώσει έναν ήρωα μεγάλων (υπαρξιακών) διαστάσεων. Αλλά είπαμε, ο Στράτος –όπως κι ο Έλληνας του καιρού μας– είναι «μικρό ψάρι», ακόμα και όταν αντιδρά με ασύμετρη μεγαλοσύνη. Εκτός απ’ τον καλύτερο –ώς τώρα– Οικονομίδη, στην ταινία έχουμε τον καλύτερο Βαγγέλη Μουρίκη. Η έως τώρα πορεία του στιβαρού ηθοποιού στο ελληνικό σινεμά, ξεκινώντας από τον Βασιλιά (2002) του Νίκου Γραμματικού, του έχει δώσει τα χαρακτηριστικά μίας ιδιαίτερης περσόνας, σαν τους ηθοποιούς που συναντάμε στον κινηματογράφο των ειδών του Χόλλυγουντ. Αγέλαστος, μ’ ένα βλέμμα βαθύ και εσωτερικό, βαρύς στην κίνησή του και στοχαστικός, σκοτεινός κάποτε, σαν ήρωας κόμικ, δίνει έναν ήρωα που θα μπορούσε να έχει συνέχεια στην οθόνη, εάν και ο ελληνικός κινηματογράφος δούλευε στα είδη. Στην ταινία, ο Μουρίκης, που πάνω του είναι γραμμένος ο ρόλος, συμμετέχει και στο σενάριο. Δίπλα στην παρουσία του, που δί90

νει ένα σταθερό κέντρο βάρους στην ταινία, μπορούν πιο άνετα να κινηθούν ο Πέτρος Ζερβός (Μάκης) –σκιτσογράφος και ερασιτέχνης ηθοποιός–, ο Γιάννης Αναστασάκης («Μπογιατζής») –απόλυτα πετυχημένος στο μαφιόζικο στήσιμό του– η ωραία του έργου, καλή στο ρόλο της Βίκυ Παπαδοπούλου (Βίκυ), ο πολλά υποσχόμενος Γιάννης Τσορτέκης (Γιώργος), ο κάπως τυποποιημένος αλλά αξιόλογος ηθοποιός Γιώργος Γιαννόπουλος (Πετρόπουλος), ακόμα και η πρωτοεμφανιζόμενη ως ηθοποιός Πόπη Τσαπανίδου. Στο λιγόλογο και καλά κουρδισμένο σενάριο, εκτός του Οικονομίδη και του Μουρίκη, συνέβαλαν ο Θάνος Ξηρός, ο Χάρης Λαγκούσης και ο παραγωγός Χρήστος Β. Κωνσταντακόπουλος. Το ίδιο εύστοχα συμβάλλουν, στην αυστηρή δομή της ταινίας, η φωτογραφία του Δημήτρη Κατσαΐτη, το μοντάζ του Γιάννη Χαλκιαδάκη, τα σκηνικά-κουστούμια της Ιουλίας Σταυρίδου και η μουσική της κιθάρας του Μπάμπη Παπαδόπουλου («Τρύπες»). Η ταινία, –ελληνογερμανική παραγωγή– προβλήθηκε στο επίσημο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Βερολίνου. Κι όμως, ο Οικονομίδης είναι λυρικός. Σ’ εκείνα τα πλάνα του, που στέκονται σε λεπτομέρειες, βλέπεις μιά ματιά λυρική στα παράξενα και αφιλόξενα τοπία της πόλης: μιά αλάνα και πίσω της οι ακάλυπτοι των πολυόροφων πολυκατοικιών, οι στύλοι φωτισμού στην έρημη διασταύρωση με το πρασινοκίτρινο φως τους τη νύχτα, άλλοι στύλοι στο πάρκινγκ, σβηστοί τη μέρα, το τσιμεντένιο εγκαταλελειμμένο πάρκο με το κλειστό βρώμικο σιντριβάνι, το νεκροταφείο των παλιών τρόλεϋ και λεωφορείων, το έρημο πάρκινγκ των κλειστών γιγαντοκαταστημάτων, η παραλία με την αυθαίρετη καφετέρια, η κιτς ρωμαϊκή βίλλα. Κι έπειτα ο χειμώνας. Ούτε ένα κλαδί πράσινο. Μία ασκητική πένθους. Η πόλη ένα τεράστιο κλουβί, ένα νεκρό τοπίο. Αυτές οι ματιές μας δίνουν το δικαίωμα να δούμε το έργο πέρα από την κοινωνιολογία, όπως συνήθως διαβάζονται οι ταινίες του, σε ένα γκρίζο λυρισμό, που πασχίζει να δείξει τις ποιητικές του συντεταγμένες. Δεν είναι μονάχα το περιθώριο που σφιχτοδένει τους ήρωες. Είναι και η θλίψη μίας πόλης που διαπερνά τα βλέμματα. Είναι η κατάρρευση, ίσως. Η κατάρρευση ενός φουτουριστικού ονείρου. Η πόλη-καθεδρικός, που χτίζεται με υλικά τη γιγάντωση και την ταχύτητα, ξεμένει ένα ερείπιο, ένα άδειο κέλυφος. Κι οι άνθρωποι που την κατοικούν γίνονται ένα νέο είδος σαρκοβόρων τρωκτικών. Αν ο Οικονομίδης επιχειρήσει να μπει βαθύτερα σ’ αυτές τις λυρικές τρύπες που σκάβει, θα είναι ο τελευταίος από τους ποιητές μας. Στην οθόνη. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

Συνέβησαν

1

k

Συνέβησαν τον Απρίλιο

Γεννιέται την 1η Απριλίου του 1815 ο Otto von Bismark, Δούκας του Lauenburg και μετέπειτα πρίγκιπας. Ο Bismark αποτέλεσε μία από τις σημαντικώτερες πολιτικές προσωπικότητες του 19ου αιώνα και υπήρξε ο θεμελιωτής της σύγχρονης Γερμανίας. Επί των ημερών του η Πρωσία συνέτριψε την Δανία το 1864, την Αυστρία το 1866 και την Γαλλία το 1870, και έτσι κατώρθωσε να συνενώσει τα διάφορα γερμανικά κράτη και να θέσει τα θεμέλια του Ράϊχ. Ο Bismark διηύθηνε την γερμανική πολιτική επί Γουλιέλμου Α’, Φρειδερίκου Γ’ και Γουλιέλμου Β’. Με τον τελευταίο ήρθε σε αντιπαράθεση και παραιτήθηκε το 1890. Σε ό, τι αφορά την εξωτερική πολιτική, ο Bismark, έχοντας υπ’ όψιν του το γεγονός ότι η Γερμανία είχε αρχίσει να γίνεται πολύ ισχυρή και να προκαλεί τον φόβο των άλλων Ευρωπαϊκών δυνάμεων, κατάφερε να αποφύγει έναν εχθρικό προς την Γερμανία συνασπισμό, κάτι που δεν κατάφεραν οι διάδοχοί του. Σε ό,τι αφορά την εσωτερική πολιτική, ως γνήσιος Πρώσος Γιούνκερ (φεουδάρχης) υπήρξε πολιτικά αυταρχικός, αλλά παράλληλα ήταν ο πρώτος που θεμελίωσε το κράτος πρόνοιας. Πέθανε στις 30 Ιουλίου του 1898.

5

Γεννιέται στις 5 Απριλίου 1588 στο Μάλσμπερυ της κεντρικής Αγγλίας ο Άγγλος φιλόσοφος Τόμας Χομπς. Το 1608 αποφοίτησε από την Οξφόρδη και στην συνέχεια έγινε παιδαγωγός του γιού του βαρώνου του Χάρτγουικ και μετέπειτα κόμη του Ντέβονσαϊρ. Το περιβάλλον του οίκου εξασφάλισε στον Χόμπς τις δυνατότητες εκείνες που του επέτρεψαν να καλλιεργήσει την προσωπικότητά του και να διαμορφώσει την φιλοσοφία του. Το πρώτο έργο του φιλοσόφου υπήρξε η αγγλική μετάφραση του Θουκυδίδη, η οποία εκδόθηκε το 1629, και αποδεικνύει τον θαυμασμό του για τον Έλληνα ιστορικό και κυρίως τον ρεαλισμό του και την πολιτική και ιστορική αντίληψη του τελευταίου. Το έργο που καθιέρωσε τον Χομπς στο πάνθεον των φιλοσόφων υπήρξε ο Λεβιάθαν, ο οποίος εκδόθηκε το 1651. Στο έργο αυτό, ο Χομπς παίρνει ως δεδομένη την κακή και εγωιστική φύση του ανθρώπου, και γι’ αυτό υποστηρίζει ότι η συγκρουσιακή κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο άνθρωπος μπορεί να τερματιστεί μόνον αν οι άνθρωποι επιτρέψουν στο κράτος ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

και στον μονάρχη να έχει την απόλυτη εξουσία. Από το 1641, η σκιά του εμφυλίου, που απλωνόταν στην Αγγλία, ανάγκασε τον Χομπς να εγκαταλείψει την χώρα και να καταφύγει στο Παρίσι, μαζί με εξόριστους αυλικούς και τον πρίγκιπα της Ουαλίας και μετέπειτα Κάρολο Β’, του οποίου ο Χομπς υπήρξε παιδαγωγός.

10

Στέφεται Ολυμπιονίκης ο Σπύρος Λούης. Ο Λούης γεννήθηκε στο Μαρούσι από φτωχή αγροτική οικογένεια και βοηθούσε τον πατέρα του, νερουλά στο επάγγελμα. Όταν αποφασίστηκε να γίνουν οι προκαταρκτικοί αγώνες, στις 22 Μαρτίου 1896, για να αποφασιστεί ποιοί Έλληνες θα συμμετάσχουν στον Μαραθώνιο, ο διοργανωτής συνταγματάρχης Παπαδιαμαντόπουλος, ο οποίος ήταν διοικητής του Λούη κατά την διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας (1893-1895, τον παρότρυνε να δηλώσει συμμετοχή στους δεύτερους προκαταρτικούς αγώνες που διενεργήθηκαν 2 εβδομάδες αργότερα, όπου κατέλαβε την πέμπτη θέση. Όταν ο αγώνας ξεκίνησε στις 10 Απριλίου, ο Λούης σταμάτησε σε ένα καφενείο στο Πικέρμι, ενώ προηγούνταν άλλοι αθλητές, και ζήτησε να πιει ένα ποτήρι κρασί, λέγοντας ότι θα τους φτάσει και θα τους προσπεράσει όλους πριν από το τέλος. Όντως ο Λούης κατάφερε να περάσει και τον Αυστραλό Τέντυ Φλακ, που προηγείτο, και ο οποίος, συνηθισμένος σε σύντομες αποστάσεις, κατέρρευσε πριν τη γραμμή του τερματισμού. Όταν ο Λούης μπήκε στο στάδιο, όπου τον υποδέχτηκε ο λαός μαζί με τον κατοπινό διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο και τον πρίγκιπα Γεώργιο, τον κεράσανε κρασί, γάλα, μπύρα, αυγά πασχαλινά, πορτοκαλάδα και άλλα δώρα. Πολλοί του έταζαν από κοσμήματα, ακόμα και δωρεάν ξύρισμα στο κουρείο για πάντα! Ο Λούης έτρεξε τον Μαραθώνιο σε χρόνο 2 ώρες, 58 λεπτά και 50 δεύτερα. Μετά τους Ολυμπιακούς γύρισε στο χωριό του και δεν πήρε μέρος σε κανέναν άλλο αγώνα δρόμου. Έζησε μια ζωή ήρεμη, εργαζόμενος ως αγρότης, και αργότερα ως τοπικός αστυνομικός.

14

Στις 14 Απριλίου του 1865, δολοφονείται σε θεωρείο στο Θέατρο Φορντ της Ουάσιγκτων, ο Αβραάμ Λίνκολν. Δολοφόνος ήταν 91

ο Τζων Γουίλκς Μπουθ, ηθοποιός και φανατικός υποστηρικτής των Νοτίων, και ο οποίος, όταν τον πυροβόλησε με μια σφαίρα στο κεφάλι, φώναξε στα λατινικά «Sic semper tyrannis!», δηλαδή «Έτσι πάντα στους τυράννους!». Ο Λίνκολν μεταφέρθηκε σε γειτονικό σπίτι σε κωματώδη κατάσταση, όπου και εξέπνευσε νωρίς το πρωί της 15ης Απριλίου. Ο δολοφόνος κυνηγήθηκε από τις ομοσπονδιακές υπηρεσίες και πολιορκήθηκε σε έναν αχυρώνα στη Βιρτζίνια μετά από 12 μέρες, όπου και τραυματίστηκε από πυροβολισμό των διωκτών του, πεθαίνοντας λίγο αργότερα. Ο Λίνκολν υπήρξε ο 16ος πρόεδρος των ΗΠΑ, έφερε εις πέρας τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ Νοτίων και Βορείων (1861-1865) και κατήργησε την δουλεία με διάταγμα για την χειραφέτηση των μαύρων την πρωτοχρονιά του 1863, το οποίο ψηφίστηκε και ενσωματώθηκε στο Αμερικανικό Σύνταγμα ως τροπολογία το 1865.

21

Στις 21 Απριλίου του 1967, αξιωματικοί του στρατού, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Γεώργιο Παπαδόπουλο, τον ταξίαρχο Στυλιανό Παττακό και τον συνταγματάρχη Νικόλαο Μακαρέζο, κατέλαβαν την εξουσία με πραξικόπημα. Έχοντας εξασφαλίσει περίπου 100 τεθωρακισμένα υπό την ηγεσία του Παττακού στην περιοχή των Αθηνών, οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου και κατέλαβαν αρχικά το υπουργείο Εθνικής Αμύνης. Στην συνέχεια έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο έκτακτης ανάγκης του ΝΑΤΟ με κωδικό Σχέδιο Προμηθεύς, με αποτέλεσμα να κινητοποιηθούν όλες οι στρατιωτικές μονάδες της Αττικής. Το σχέδιο αυτό προορίζονταν για την εξουδετέρωση κομμουνιστικής εξέγερσης, σε περίπτωση που εισέβαλλαν στην Ελλάδα δυνάμεις του Σοβιετικού Στρατού. Πρωθυπουργός ορίστηκε ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Κ. Κόλλιας, Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού στρατηγός Γρηγόριος Σπαντιδάκης ορκίστηκε υπουργός Αμύνης, ενώ τα κυριώτερα στελέχη της στρατιωτικης χουντας ανέλαβαν καίρια υπουργεία.Το καθεστώς που εγκατέστησαν οι συνταγματάρχες στην χώρα επεβίωσε 7 χρόνια έως την επίθεση των Τούρκων στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974.

23

Πεθαίνει στις 23 Απριλίου του 1827 ο οπλαρχηγός και ήρωας της Επανάστασης Γεώργιος Καραϊσκάκης. Έχοντας επιστρέψει από την νικηφόρα τετράμηνη περιοδεία του στην Στερεά Ελλάδα, ο Καραϊσκάκης με χίλιους περίπου άνδρες μετέφερε τον Φεβρουάριο του 1827 το στρατόπεδό

92

του από την Ελευσίνα στο Κερατσίνι, στα υψώματα του οποίου έχτισε «ταμπούρια» (μικρές οχυρώσεις), όπου επανειλημμένα δέχθηκε επιθέσεις των Τούρκων. Από εκεί μπορούσε να πολιορκεί την Αθήνα. Το βράδυ της 22ας Απριλίου είχε προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί επιχείρηση, που σκοπό είχε να κάμψει τους ακροβολισμούς των Τούρκων, οι οποίοι έβαλαν εναντίον του ελληνικού στρατοπέδου. Ωστόσο, το απόγευμα της 22ας Απριλίου ακούστηκαν πυροβολισμοί από ένα Κρητικό οχύρωμα, όπου οι Κρητικοί προκαλούσαν τους Τούρκους και εκείνοι απαντούσαν, με αποτέλεσμα να γενικευτούν οι εχθροπραξίες. Ο Καραϊσκάκης, παρ’ ότι βαρειά άρρωστος, έφτασε στον τόπο της συμπλοκής, αλλά εκεί δέχθηκε το μοιραίο χτύπημα, για το οποίο πολλοί ισχυρίζονται ότι ευθυνόταν Έλληνας. Την επόμενη μέρα κατέληξε. Η τελευταία κουβέντα που είπε στους συμπολεμιστές του, κατά τον στρατηγό Μακρυγιάννη που τον επισκέφθηκε, ήταν «Εγώ πεθαίνω. Όμως εσείς να είστε μονιασμένοι και να βαστήξετε την πατρίδα».

26

Γεννιέται στο Σαρεντόν-Σαιν-Μωρίς κοντά στο Παρίσι, στις 26 Απριλίου του 1798, ο Ευγένιος Ντελακρουά, Γάλλος ζωγράφος και φιλέλληνας, που βοήθησε με την ζωγραφική του τον Αγώνα για την Ανεξαρτησία. Ο Ευγένιος ήταν το τέταρτο παιδί του Σαρλ Ντελακρουά, υπουργού Εξωτερικών του Διευθυντηρίου, την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης. Εμπνευσμένος από τα γεγονότα του 1830, κατά τα οποία εκθρονίστηκε ο Κάρολος Ι’ και στον θρόνο ανέβηκε ο φιλελεύθερος Λουδοβίκος-Φίλιππος, ο Ντελακρουά ζωγράφισε τον γνωστότερο πίνακά του με τίτλο «Η Ελευθερία οδηγεί τον Λαό», τον οποίο αγόρασε η Γαλλική κυβέρνηση, αλλά λόγω της αντίδρασης κάποιων αξιωματούχων που θεωρούσαν την προώθηση της ιδέας της ελευθερίας ανατρεπτική, αποσύρθηκε από την κοινή θέα. Το 1833 ζωγράφισε τις τοιχογραφίες στο βασιλικό δωμάτιο του ανακτόρου των Βουρβώνων, και συνέχισε με διάφορα έργα για το Λούβρο και το Ιστορικό Μουσείο στις Βερσαλλίες, μέχρι το 1861. Σε ό, τι αφορά την φιλελληνική του στάση, το 1824 παρουσίασε τον πίνακα του η «Σφαγή της Χίου», ενώ το 1826, επηρεασμένος από την ηρωϊκή έξοδο των πολιορκημένων του Μεσολογγίου, καθώς και από τον θάνατο του Λόρδου Βύρωνα, τον οποίο θαύμαζε, ζωγράφισε τον πίνακα «Η Ελλάς επί των ερειπίων του Μεσολογγίου», ο οποίος επίσης εκτίθεται στο μουσείο του Λούβρου. Πέθανε στις 13 Αυγούστου του 1863, αφήνοντας πίσω του μεγάλα έργα, τα οποία μέχρι σήμερα προκαλούν τον θαυμασμό. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

επιφυλλίδα

k

Έλληνες της Κριμαίας λησμονημένες σελίδες της Ιστορίας

Ο

Ελληνισμός της Κριμαίας έχει αρχαίες καταβολές. Από την εποχή των πρώτων ελληνικών αποικιών, κατά τον 6ο π.Χ. αι., ο ελληνικός πολιτισμός βρισκόταν σε διαρκή δημιουργική σχέση, στο διάβα των αιώνων, με τους λαούς της ευρύτερης περιοχής. Το 1778, σχεδόν το σύνολο των Ελλήνων της χερσονήσου μετοίκησε βορείως της Αζοφικής θάλασσας, όπου ίδρυσαν την πόλη της Μαριούπολης και είκοσι χωριά. Η Κριμαία, όμως, συνέχιζε να υποδέχεται ελληνικό πληθυσμό, την πλέον πρόσφατη ιστορία του οποίου, μετά δηλαδή την δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης, αρχίσαμε να την πληροφορούμαστε στην Ελλάδα μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Αναφέρω για παράδειγμα το συνέδριο «Έλληνες της Ουκρανίας: Ιστορία και Σύγχρονη Εποχή», που διοργάνωσε η «Δημοκρατική Κοινότητα των Ελλήνων της Ουκρανίας», στην πόλη του Ντονιέτσκ, τον Φεβρουάριο του 1991. Εκεί, ανάμεσα σε πολλές συγκλονιστικές εισηγήσεις, όπου λέγονταν πράγματα που δεν είχαν λεχθεί δημόσια έως τότε, ακούστηκαν και οι ομιλίες δύο σημαντικών ανθρώπων ελληνικής καταγωγής, που μίλησαν για τους Έλληνες της Κριμαίας. Επρόκειτο για τον Ι. Μπ. Νταλιάν, Δρα Γεωλογικών Επιστημών και καθηγητή, από την πόλη Ακτιούμπινσκ του Καζαχστάν, και τον Α.Ι. Χόλιν, βουλευτή, τότε, του Σοβιέτ της πόλης και του νομού του Ντονιέτσκ. Οι παρεμβάσεις τους δημοσιεύθηκαν ως ένα κείμενο στην έκδοση των υλικών του συνεδρίου –στην ρωσσική γλώσσα- με τον τίτλο: «Οι Έλληνες της Κριμαίας – Λησμονημένες σελίδες της Ιστορίας». Από την δημοσιευμένη αυτή εισήγηση, μεταφράσαμε και μεταφέρουμε κάποια αποσπάσματα που αφορούν, κυρίως, στην περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του μαζικού εκτοπισμού των Ελλήνων από τις εστίες τους στην Κεντρική Ασία. Κατά την δεκαετία του 1930, ο Ελληνισμός της Κριμαίας θα αντιμετωπίσει την διακοπή της αναγεννητικής προσπάθειας των εθνικών ταυτοτήτων, που έλαβε χώρα μετά το 1922, στο πλαίσιο της πρωτοσοβιετικής πολιτικής της «κορενιζάτσια». «Οι καλύτεροι αντιπρόσωποι της ελληνικής διανόησης, της εργατικής τάξης και της εργαζόμενης ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

του Σωτήρη Δημόπουλου αγροτιάς διώχτηκαν και χωρίς καμμιά αποδεδειγμένη ενοχή καταδικάστηκαν, γεμίζοντας τις φυλακές και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Με μιας όλες οι επιτυχίες του ελληνικού πολιτισμού και της ιδιαίτερης ταυτότητάς του εξολοθρεύτηκαν: έκλεισαν τα ελληνικά σχολεία, απαγορεύθηκε η γραφή, καταστράφηκαν οι εκκλησίες κ.λ.π. Δεν διασώθηκε ούτε καν η μεγάλη ελληνική εκκλησία στην Συμφερούπολη, η οποία αποτελούσε αριστούργημα της αρχιτεκτονικής, στην εικονογράφηση της οποίας συμμετείχαν σημαντικοί καλλιτέχνες αγιογράφοι της Ρωσσίας και της Ευρώπης». Το 1941 εισέβαλαν και στην Κριμαία τα γερμανικά στρατεύματα, τα οποία θα παραμείνουν στην χερσόνησο μέχρι και το 1944. Κατά την διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, τμήμα του ταταρικού πληθυσμού συνεργάσθηκε με τις γερμανικές δυνάμεις, όπως άλλωστε και άλλοι μουσουλμανικοί λαοί της Σοβιετικής Ένωσης. Αντιθέτως, πολλοί ήταν οι Έλληνες της Κριμαίας που συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα των παρτιζάνων. «Κάποιοι απ’ αυτούς κατευθύνθηκαν στο μέτωπο να πολεμήσουν τους φασίστες, άλλοι κατέφυγαν στα όρη και στα δάση της Κριμαίας, στα αντάρτικα τμήματα, και ενεργά συμμετείχαν στον ανταρτοπόλεμο. Στα δάση των νοτίων ακτών της Κριμαίας, υπό την ηγεσία του Έλληνα της Κριμαίας Μ.Α. Μακεντόνσκι, έδρασε με επιτυχία ο ‘‘Νότιος Σχηματισμός’’ των Παρτιζάνων, στον οποίο συμμετείχαν πολλοί Έλληνες. Επικεφαλής της τμήματος κατασκοπείας αυτού του σώματος ήταν ο Έλληνας Φ.Α. Γιακουστίδης. Διοικητής ενός από τα αντάρτικα αποσπάσματα, και κατόπιν της 4ης Ταξιαρχίας Παρτιζάνων, ήταν ο Έλληνας Χ.Κ. Τσούσσι». Για την συμμετοχή των Ελλήνων στον αγώνα των παρτιζάνων της Κριμαίας, βρίσκουμε αναφορές στα βιβλία του Μ. Μακεντόνσκι «Φλόγες στην Κριμαία», του Ε. Σάμκο «Το παρτιζάνικο κίνημα στην Κριμαία», του Ι.Ζ. Βέργκας «Στα βουνά της Ταυρίδας», στο συλλογικό «Η Κριμαία την περίοδο του Μεγάλου Πατριωτικού πολέμου 1941-1945». Για τις σχέσεις Τατάρων και Ελλήνων, όπως και για την δράση των Ελλήνων, οι δύο εισηγητές αναφέρουν ότι «ένα μέρος του ταταρικού πληθυσμού με τις πράξεις τους, τον χειμώνα του 1941-194,2 έφεραν τους αντάρτες σε αδιέξοδο.

93

Υποδείκνυαν στις δυνάμεις κατοχής τις κρυφές βάσεις των ανταρτών, όπου οι τελευταίοι έκρυβαν όπλα και τρόφιμα. Το ελληνικό χωριό Λάκι, στην περιφέρεια Μπαχτσισαράϊ, όπου πρόεδρος του κολχόζ ήταν ο Έλληνας Χ. Σπάι, το περικύκλωσαν οι φασίστες και οι συνεργάτες τους και στην συνέχεια το πυρπόλησαν μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά, με την κατηγορία της συνεργασίας με τους αντάρτες. Στην θέση του πυρπολημένου χωριού βρίσκεται σήμερα ένα Μνημείο». Και ακολούθως εξιστορούν πώς οι Έλληνες, με κίνδυνο της ζωής τους, μετέφεραν στην πολιορκημένη πόλη της Σεβαστούπολης πόσιμο νερό για τους κατοίκους και τους μαχητές του Σοβιετικού Στρατού. «Ο επικεφαλής της Κομσομόλ της παράνομης ομάδας στο χωριό Κίσεκ Αρτέκ (σήμερα ονομάζεται Κλινόβκα) ήταν ο Έλληνας της Κριμαίας Κ.Δ. Αποστολίδης. Στην παράνομη ομάδα συμμετείχε όλη η οικογένειά του, αποτελούμενη από 8 άτομα και ακόμη 20 κάτοικοι του χωριού. Το καταδιωκτικό απόσπασμα από τους ντόπιους φασίστες, συνεργάτες και αστυνομικούς, περικύκλωσαν το σπίτι, συνέλαβαν την μητέρα του, τον αδελφό του και μερικούς ακόμη, και τους μετέφεραν στην Γκεστάπο όπου υποβλήθηκαν σε βασανιστήρια. Για τον αγώνα αυτής της παράνομης οργάνωσης διαβάζουμε στο διήγημα του Β. Χατσατουριάν ‘‘Αυτό συνέβη στην Κλινόβκα’’. Και για τους Έλληνες που συμμετείχαν στην παράνομη οργάνωση της Κομσομόλ, στο χωριό Πιονέρκσι υψώνεται σήμερα Μνημείο». Μετά την απελευθέρωση της Κριμαίας από τον σοβιετικό στρατό, ο ελληνικός πληθυσμός ήλθε αντιμέτωπος με την παράλογη απόφαση της μαζικής εκτόπισής τους μετά την λεγόμενη «Ειδική Οδηγία». Στην αρχή εξορίστηκαν οι Τάταροι, και σύντομα ήρθε η σειρά των Αρμενίων, των Ελλήνων και των Βουλγάρων. Την νύχτα της 27ης Ιουνίου 1944, οι Έλληνες ξύπνησαν από τους ένοπλους φρουρούς του Λαϊκού Κομισαριάτου Εσωτερικών Υποθέσεων και στρατιωτικών τμημάτων. Οι Έλληνες διατάχθηκαν σε διάστημα μισής έως μιας ώρας να συγκεντρωθούν, παίρνοντας μαζί τους μόνο τα απαραίτητα. «Μισοκοιμισμένοι, φοβισμένοι άνθρωποι, κλαίγοντας, κυρίως οι γυναίκες και τα παιδιά, σε πλήρη σύγχυση και αμηχανία, στριφογύριζαν στα σπίτια τους, μη κατανοώντας τι τους συνέβαινε. Το διάστημα, που δόθηκε για την συλλογή εξέπνευσε, ο πανικός δεν έπαυε. Οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να πάρουν μαζί τους ούτε τον απαραίτητο ρουχισμό, ούτε τρόφιμα. Έπειτα, με τις αποσκευές τους, τους φόρτωσαν στα στρατιωτικά φορτηγά και το κομβόϋ τούς πήγε στον πλησιέστερο σιδηροδρομικό σταθμό, όπου διενεργήθηκε ταξινόμηση για τους μεταφερόμενους ανθρώπους σε ειδικά διαμορφωμένες εμπορικές αμαξοστοιχίες. Η περιουσία που άφησαν οι Έλληνες στα σπίτια και στα διαμερίσματά τους, κερδισμένη με πολυετή τίμια εργασία, κλάπηκε, και τα ζώα, τα διαμερίσματα, και οι οικοσκευές τους δημεύθηκαν και δόθηκαν να τα διαχειριστούν 94

οι Εκτελεστικές Επιτροπές των συνοικιών και της πόλης. Τα εμπορικά τραίνα μετέφεραν 28.500 Έλληνες από τις περιοχές της μόνιμης ιστορικής τους διαβίωσης στις απόμακρες περιοχές των βορείων Ουραλίων, της Σιβηρίας, του Καζαχστάν και της Κεντρικής Ασίας. Διασκορπίστηκαν σε μικρές ομάδες μεταξύ αλλόγλωσσων πληθυσμών, πράγμα που επιδείνωσε τις έτσι κι αλλιώς τις μεγάλες δυσκολίες διαβίωσης». Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η προσωπική περιγραφή των όσων έζησε ο καθηγητής Ι. Μπ. Νταλιάν, τόσο κατά τον εκτοπισμό του όσο και στην διάρκεια της εξορίας, μέχρι να καταφέρει να σπουδάσει και να γίνει καθηγητής: «Το τραίνο μας κατευθύνθηκε στην περιφέρεια του Πέρμ, ενώ κατά την διαδρομή σε διάφορους σταθμούς κάποια βαγόνια ξεφόρτωναν κόσμο. Αργότερα, οι άνθρωποι αυτοί αναγκάσθηκαν να εργασθούν στην υλοτομία. Στον μικρό Σταθμό Μουλιάνκα ξεφόρτωσαν κι εμάς. Στον Σταθμό καταπονηθήκαμε 7 μερόνυχτα. Έπειτα ήλθαν τα κάρα και φορτώσαμε τις αποσκευές μας. Εμάς μας μετέφεραν στο χωριουδάκι Γιούγκ. Εργαζόμασταν στις διάφορες αγροτικές εργασίες και παίρναμε έναν τιποτένιο μισθό. Το 1947, η αδελφή μου παντρεύτηκε έναν περαστικό Ουκρανό, και, παρά τις διαμαρτυρίες των γονιών μας, έφυγε μαζί του προς άγνωστη κατεύθυνση. Η ενέργειά της περιέπλεξε περισσότερο την θέση της οικογένειάς μας: εμένα και τους δικούς μου μας ζητούσαν να τους πούμε για τον τόπο που βρισκόταν η αδελφή μου. Στην περίπτωση που την ανακάλυπτα,ν θα καταδικαζόταν σε 25 χρόνια καταναγκαστική εργασία. Πολλοί ήσαν αυτοί που έφυγαν από τις περιοχές εξορίας, τους ανακάλυψαν και καταδικάστηκαν, η αδελφή μου, όμως, παρέμεινε καταζητούμενη. Εμένα δεν μου επέτρεπαν να σπουδάσω στο Πανεπιστήμιο, εκτός και τους έλεγα πού βρισκόταν η αδελφή μου. Όμως οι επίμονες εκκλήσεις μου στο Προεδρείο του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ είχαν θετική ανταπόκριση, και τελικά μου επετράπη να σπουδάσω. Το φθινόπωρο του 1948 έγινα δεκτός στο Πανεπιστήμιο του Περμ, στην Σχολή Γεωλογίας, την οποία τελείωσα το 1953, και στάλθηκα να εργασθώ στις πετρελαϊκές έρευνες στην πόλη Ακτιούμπινσκ, όπου εργάζομαι ως σήμερα, ως ελεύθερος άνθρωπος, από το 1956. Οι δικοί μου συνέχισαν να ζουν στην πόλη Σολικάμσκ, και, μόλις τους απήλλαξαν από την εξορία, τους πήρα μαζί μου στο Ακτιούμπινσκ». Σε αντίθεση με τον κ. Νταλιάν, κάποιοι άλλοι Έλληνες επέστρεψαν στις εστίες τους και ελληνική παρουσία καταγράφεται και σήμερα στην, τόσο σημαντική από γεωστρατηγικής απόψεως, χερσόνησο της Μαύρης Θάλασσας. Ο Ελληνισμός στην Κριμαία, χωρίς βεβαίως να έχει ανάλογη με το παρελθόν βαρύτητα στην δημογραφική σύνθεση του πληθυσμού, διατηρεί πάντοτε εκεί τη διαχρονική του πολιτισμική σφραγίδα. Σφραγίδα που συνιστά ένα ισχυρότατο πολιτικό εργαλείο, για όσους, βεβαίως, διαθέτουν γνώση και φρόνηση να τη χρησιμοποιήσουν. ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

η ζωή είναι ένα σταυρόλεξο...

2

3

4

5

6

7

8

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

9

10

11

12

13

14

15

16

... και, μάλιστα, για δυνατούς λύτες!

1

k

14 15 16 17 18 19

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1. Επώνυμο Ελλήνων πολιτικών – Νησί του Αργοσαρωνικού 2. Στην πρώτη δεκάδα αυτοί – Μεταξύ, ενδιάμεσα 3. Αρχαίος Ελευσίνιος ήρωας – Κοίτη χειμάρρου – Έδωσε το όνομά του στην Καρία – Επιφώνημα λύπης 4. Επίνειο της Άμφισσας – Ξάφνιασμα – Ατέλειωτος… ΟΤΕ 5. …και ψίθυροι, ταινία του Μπέργκμαν – Μονότονα 6. Γαλλικό άρθρο – Αρχικά σχολών – Τοπικό επίρρημα – Περίφημο και του ‘40 7. Μαλακά, πράα – Όχι… λάθος – Μεγάλη η υπομονή του (καθ.)

8. … Ζαγόρα, πόλη της Βουλγαρίας – Αρχαία πόλη του Πόντου – Αριθμός Λουδοβίκου 9. Δισκία χωρίς αρχή - … ράιτ, συμφωνεί – Άφωνη νίκη – Ένα χρώμα 10. Αρχικά Κώδικα – Το ρο των Γάλλων – Από τα συνθήματα της Γαλλικής Επανάστασης – Δικά σου 11. Περιλαμβάνω – Το όνομα γνωστής δημοσιογράφου 12. Αδιαφορεί αυτό – Αρχικά παλαιάς αναπροσαρμογής – Τρελλές 13. Έχει πρωτεύουσα την Ηγουμενίτσα 14. Αστήρικτες κατηγορίες – Τα βραχέα φωνήεντα – Ακουγόταν το ‘40 15. Μεγάλα της θάλασσας – Συνοδεύουν αθλητικούς συλλόγους – Συμφωνεί με το… ζόρι 16. Όχι διάσημη – Δύο έχει η Σάσα – 18 με γράμματα – Γιορτάζεται η πρώτη του 17. Ασφάλιζε τυπογράφους – Άκρη… άκρης – Υπομονετικά 18. Ντροπή (καθ.) – Δεν υπάρχει άλλη – Ξένων συμφωνία 19. Κόρη του Ασκληπιού – Αφήνει… μελάνι (καθ.) – Την παθαίνουν αθλητές ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014

ΚΑΘΕΤΑ 1. Ονομαστός ο Αιώνας του – Χαρακτηρισμός όρων 2. Υπάρχουν και τέτοιες ενέργειες – Ταλαιπωρίες, στεναχώριες 3. Μαζί, αντάμα – Αρχαία ονομασία της Αττικής – Πολλοί στις τάξεις 4. Βελγική πόλη – Οικονομική ανεξαρτησία (μτφ) – Γιος του Νώε – Κόρη του Ίναχου και της νύμφης Πελίας 5. Πωλ …, παλιός ευθυμογράφος – Αρχαίο βεβαιωτικό – Εκλέγονται αυτοί – Παλαιά αρχικά της Αιγύπτου 6. Μουσικός όρος (πληθ.) – Πολλαπλό γελάει – Γλωσσικό μόριο – Κύριος… επιστολών 7. Αρχικά παλαιάς αντιπολεμικής ταινίας – Σιγά… μη σπάσουν (καθ.) – Έτσι αρχίζει η Ιωνία – Υπέρτατο ον – Σπασμένη σήτα 8. Μοναδικός – Το σμάρι, αλλιώς – Χαρακτηρισμός καφέ – Ακόμη… στην αρχή 9. Καταδικάστηκε σε αιώνια δίψα και πείνα – Γάλλων φίλος 10. Πανέμορφο λουλούδι – Αλλοιώς οι κιμωλίες 11. Γυναικείο χαϊδευτικό – Υπάρχει και φορολογική 12. Πόλη της Ιταλίας – Λυπούμαι κάποιον 13. Μονάδα ηλεκτρισμού – Στίβος ταυρομαχιών – Ευρύχωρα … Φλυν, παλαιός σταρ του Χόλλυγουντ 14. Κόρη της Γαίας και του Ουρανού – Δισύλλαβη πρόθεση – Υπάρχουν και τέτοια σκάφη 15. Σκανδιναυϊκή πρωτεύουσα – Μικρός άγιος – Εποχή του χρόνου – Συμφωνεί ξενικά 16. Βέλη – Ανακάλυψε τα ανάκτορα της Κνωσσού – Ακατάστατη, ασουλούπωτη

επιμέλεια: Νίκος Λιναρδάτος 95

η ζωή είναι ένα σταυρόλεξο... Λύση σταυρολέξου προηγούμενου τεύχους 1

2

3

4

5

6

7

8

1

Κ

Α

Λ

Α

Μ

Α

Τ

Α

2

Ρ

Ο

Ι

Α

Ν

Ε

Ρ

Ο

3

Η

Ρ

Α

Κ

Α

Λ

Ο

Ι

4

Τ

Α

Ν

Α

Λ

Ο

Σ

5

Ι Κ Ο Σ

Τ Ο Σ

Ο Σ

Ρ Ο Τ Ε Ν Ι Ο

Ω Σ Ι Μ Α

Σ

Ι Μ Α

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

Α

Α Κ Ρ Ι Β

Π Τ Α Ι Σ Μ

Α Σ Τ Η

Ε Ι Α

Α Τ Α

Ρ Α Ρ

Τ Μ Α Ν Α Ρ Ι Α Λ

Ι Ρ

Π Α Ν Ν

Υ Π Ο Β Ο Λ Η

Μ Η Κ Ο Σ Λ Α Ο Π

Τ Ρ Α Ι Ε Τ Ι

9

10

11

12

13

14

15

Α

Ρ

Α

Β

Ι

Α

Π

Ο

Τ

Η

Ρ

Ο

Δ

Ε

Μ

Α

Σ

Ο

Λ

Α

Σ Τ Α Μ Α

Ε Ι Ε Σ

Χ Ι

Λ Μ

Α Ι Α Σ

Φ Α Α Ν Ο Μ Ο Σ Χ Ε Δ Ι Α

Σ Φ Ρ Η Ν Α Ν Ι Α Κ

Ο Ν Ε Φ Ρ Α

Σ Τ Ο Α

Ε Σ Κ Η

Τ Φ Α Ν Τ Α Σ Τ Ι Κ Α

Ο

Α Μ

Ο Τ

Ε Σ Α

Η Π Α Τ Α

Η Νέα Πολιτική μηνιαίο πολιτικό περιοδικό

Κεντρική διάθεση: Εκδόσεις Παπαζήση, Νικηταρά 2 και Εμμ. Μπενάκη, Αθήνα Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας:

www.neapolitiki.gr 96

ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ . 8 . ΑΠΡ 2014