Teyxos 24 by Nea Politiki

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

2007 • ΤΕΥΧΟΣ 24 • ΤΙΜΗ 4 4

Φιλελευθερισµός Ο σιωπηλός θριαµβευτής

EK∆OΣEIΣ ΠAΠAZHΣH

ΚΩ∆ΙΚΟΣ ΕΛΤΑ 7659

Μηνιαίο Πολιτικό Περιοδικό Τεύχος 24 • Νοέµβριος 2007 Εκδότης - Ιδιοκτήτης Βίκτωρ Παπαζήσης ∆ιευθυντής Μελέτης Η. Μελετόπουλος Σύµβουλος σύνταξης Γιάννης Σακιώτης Σύµβουλος έκδοσης Γεώργιος Π. Μαλούχος Νοµικοί σύµβουλοι Χρήστος Βρούστης Θεόδωρος Σούλιος Γρηγόρης Mπλαβέρης ∆ηµόσιες σχέσεις Παναγιώτης Τσαφαράς Αρχισυντάκτης Νίκος Λιναρδάτος Πολιτιστικά Κωνσταντίνος Μπλάθρας Κύριοι αρθρογράφοι Κώστας Κόλµερ, Αντώνης ∆. Παπαγιαννίδης, Kώστας M. Σταµατόπουλος, Γιάννης Ζέρβας, Θάνος Ντόκος, Νίκος Ράπτης, Σωτήρης ∆ηµόπουλος, Θεοφάνης Μαλκίδης ∆ιεθνής επικαιρότητα Βασίλης Τσέκος Εσωτερική επικαιρότητα Παύλος Καρούσος Οικονοµία Αριστείδης Μπιτζένης, Γιάννης Σαλαβράκος Χρηµατιστήριο ∆ηµήτρης Κουτσονίκας Εκκλησία Βασίλειος Γιούλτσης, Αλέξανδρος Καριώτογλου Περιβάλλον Μιχάλης Προµπονάς Κινηµατογράφος Κωνσταντίνος Μπλάθρας Θέατρο Γιάννης ∆ρακόπουλος Επιφυλλίδες Απόστολος Αποστολόπουλος, Ξενοφών Βουρλιώτης Γιώργος Παπαγούνος, Αύρα Παπασπυροπούλου Παναγιώτης Χριστόπουλος Συνεντεύξεις Λιάνα Γαβριλάκη Ειδήσεις Nικόλας Γεωργιακώδης Ευτέρπη Τρίµη Ειδική συνεργασία Ελληνική Εταιρεία για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Kληρονοµιάς Ανταποκριτής στη Λευκωσία Κώστας Παπασταύρος Εικονογράφηση Σπύρος Οικονόµου Ειδήσεις – Φωτογραφίες Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων Συνδροµές – ∆ιακίνηση Βασίλης Γκινόπουλος Μάρκετινγκ Άρτεµις Πανδή Νίκη Πανδή Παραγωγή - Eµπορική ∆ιαχείριση PRESS LINE ∆ιεύθυνση επικοινωνίας Μάγερ 11, 104 38 Αθήνα Τηλεφωνικό κέντρο: 210 5225479 Fax: 210 5243345 e-mail: neapolitiki@pressline.gr

Φωτό εξωφύλλου: Ο Ρόναλντ Ρέηγκαν, πρόεδρος των ΗΠΑ, (1981-1988) ηγέτης του Φιλελευθερισµού του 20ου αιώνα.

Π ΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Editorial Α.∆. Παπαγιαννίδης Kόσµος Βασίλης Τσέκος, Νικόλας Γεωργιακώδης Βασίλης Τσέκος Παναγιώτης Βασιλόπουλος Φάνης Μαλκίδης Ελλάδα Παύλος Καρούσος Νίκος Σ. Λιναρδάτος Ο λόγος στους Αναγνώστες Αγγελική Κουτσούκου Παιδεία Μ. Αµάραντος

Πώς η Ελλάδα του 2007 ζει αυτοκαθοριζόµενη (νοµίζει) .....2 Επίκαιρα .................................................................................4 Γενοκτονία: Έγκληµα χωρίς τιµωρία; ....................................9 Τα 24 Ιδεογράµµατα ............................................................10 Τι επιτυγχάνουν τα έθνη όταν δεν ξεχνούν...........................12 Επίκαιρα...............................................................................14 Περί ρατσισµού, φασισµού, εθνικισµού κ.λπ. ......................20 Υπόθεση Γεννηµατά: µία διαφορετική ερµηνεία ..................22 Το βιβλίο ιστορίας, η δύναµη των στερεοτύπων και ο έγκριτος καθηγητής Ιναλτζίκ..............................................31

Εκκλησία Αλέξανδρος Σ. Καριώτογλου Για τα σχολικά εγχειρίδια των Θρησκευτικών.......................34 Οικονοµία Νίκος Σ. Λιναρδάτος Οι Σοφοί µας έλειπαν... .......................................................36 Χρηµατιστήριο – Αγορά ∆ηµήτρης Κ. Κουτσονίκας Το βαθύτερο νόηµα των οµολόγων.......................................39 Περιβάλλον Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος ∆ίκαιη ∆ιάκριση....................................................................40 και Πολιτισµού: Φάκελλος: Φιλελευθερισµός, ο σιωπηλός θριαµβευτής Μελέτης Η. Μελετόπουλος Η µεγάλη παρεξήγηση του Οικονοµικού Φιλελευθερισµού .................................................................41 Α.∆.Παπαγιαννίδης ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ: Μια (ακόµη) απαξιωµένη µαγική λέξη ................................45 Γιώργος Παγουλάτος Γιατί ο αµερικανικός φιλελευθερισµός είναι κεντροαριστερός;..................................................................47 Νικόλα Γεωργιακώδη Ο ισορροπηµένος φιλελευθερισµός του John Rawls ..........50 Κώστας Σταµατόπουλος Η γη ως θήραµα ..................................................................52 Νίκος Ράπτης Sleeping With The Enemy ....................................................55 Κινηµατογράφος Kωνσταντίνος Mπλάθρας Hµέρες Φεστιβάλ στη Θεσσαλονίκη.....................................56 Θέατρο Γιάννης ∆ρακόπουλος Αύγουστου Στρίντµπεργκ «Ο πατέρας»..................................57 Βιβλίο Μελέτης Η. Μελετόπουλος Ιωάννη-∆ιονυσίου Σαλαβράκου, Οικονοµία και ολοκληρωτικός πόλεµος.......................................................58 Γιώργος Ν.Οικονόµου Η αρχαία πόλις: παρερµηνείες και παρεξηγήσεις ...............59 Επιφυλλίδα ∆ηµήτρης Χατζής Μαθηµατικά & Τέχνη............................................................61 Σταυρόλεξο Νίκος Λιναρδάτος Για... δυνατούς λύτες............................................................64

Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ κυκλοφορεί στις 10 κάθε µήνα στα βιβλιοπωλεία, στα κέντρα τύπου και στα περίπτερα.

Editorial

Πώς η Ελλάδα του 2007 ζει αυτοκαθοριζόµενη (νοµίζει)

ερισσότερο παρά ποτέ, γύρω-τριγύρω µας στην περιοχή αυτή του κόσµου συσσωρεύονται εξελίξεις («βαραίνει το βήµα της Ιστορίας», είναι η καθιερωµένη έκφραση: ηχεί υπερβολικά, δεν παύει όµως να εκφράζει µια πραγµατικότητα) που όχι απλώς µας επηρεάζουν αλλά υπόσχονται/απειλούν να µας επικαθορίσουν. Περισσότερο παρά ποτέ, στην δική µας την γωνιά πορευόµαστε τον δρόµο µας σαν να µην τρέχει τίποτε – σαν να είµαστε απόλυτα αυτάρκεις και αυτοκαθοριζόµενοι. Είναι περίπου βέβαιο, φίλε αναγνώστη, ότι τα έχεις ξανακούσει/ξαναδιαβάσει όλα αυτά, ότι τα έχεις ξανασκεφτεί, χωρίς αυτό να αλλάζει – χωρίς να µπορεί να αλλάξει, χωρίς εν τέλει (ίσως σκέφτεσαι) να χρειάζεται να αλλάξει – κάτι, ο,τιδήποτε στην ροή των πραγµάτων. Όµως, να: κυριολεκτικά δίπλα µας, η Τουρκία, η χώρα µε την οποία η Ελλάδα έχει τα βαρύτερα προβλήµατα (τόσο ώστε να τα σκουπίζει συνεχώς κάτω από το χαλί ή πάλι να τα φορτώνει σε τρίτους – «τα προβλήµατα θα λυθούν µέσω Ευρώπης») όχι µόνο περιέρχεται σε σταθερή αντιπαράθεση µε τις «παραδοσιακά» υποστηρικτικές ΗΠΑ, αλλά και µεθοδεύει µε κάθε επισηµότητα και µε περίπου οµόφωνη έγκριση της Μεγάλης Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης στρατιωτική επέµβαση στο Βόρειο Ιράκ. Την ίδια στιγµή που το δηµοψήφισµα για το Κιρκούκ και συνολικά οι διεργασίες για µια δηµιουργία Κουρδιστάν έρχονται όλο και πιο κοντά. Παράλληλα, έχουµε τον Πρόεδρο Μπους (µηδέποτε γνωστό για την ιδιαίτερη πίστη του στην κρυστάλλινη δηµόσια έκφραση, αλλά πάντως ως Πρόεδρος των ΗΠΑ µιλάει…) να κάνει λόγο για προοπτική Γ’ Παγκοσµίου Πολέµου, αν δεν υπάρξει αποδυνάµωση της πυρηνικής ικανότητας στο Ιράν. Στο Ιράν που, λίγο νωρίτερα, και η Γαλλία του Νικολά Σαρκοζί (και του Μπερνάρ Κουσνέρ ως ΥΠΕΞ: πούσαι νιότη που ’δειχνες…) προσέγγιζε µε µόλις κρυπτόµενη ένταση – ενώ η Ρωσσία του Βλαντιµίρ Πούτιν του προσφέρει αντερείσµατα. Θα µας πείτε ότι προχωρούµε ανατολικώτερα του όσο το µέγεθος και η (αληθινή) σηµασία της Ελλάδας στις διεθνείς ισορροπίες καθιστά λογικό. Σωστό: όµως το ντόµινο της Εγ2

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

γύς και Μέσης Ανατολής συνολικά κινείται – και κινείται δυνατά. Μην σβήσετε από τα µάτια σας τι συµβαίνει και στο Πακιστάν, όπου η επάνοδος της Μπεναζίρ Μπούττο (σε µία προσπάθεια του Μουσάραφ να «οµαλοποιήσει» την πολιτική κατάσταση) συνοδεύτηκε µε βοµβιστική επίθεση-εκατόµβη, µε πιθανότερη σφραγίδα Αλ Κάιντα – µην ξεχνιόµαστε… Πάντως και πίσω, στην άµεση γειτονιά µας, η πορεία προς ανεξαρτητοποίηση του Κοσσόβου συνεχίζεται, παρά την εναντίωση της Ρωσσίας (που στην θέση της ουσιαστικά στέκεται και η Ελλάδα, µε λίγη συµπαράσταση και της Γαλλικής θέσης, η οποία τουλάχιστον ζητά βραδύτερους ρυθµούς και αναζήτηση µε µια τελευταία προσπάθεια κάπως συµφωνηµένης λύσης αντί της «τελικής ρύθµισης» την οποία συνολικά προωθούν οι ∆υτικοί). Με όλο και πιο σαφή την διάσταση αµφισβήτησης των συνόρων – το Βαλκανικό ντόµινο, που όλοι το γνωρίζουν αλλά που είχε λησµονηθεί σε Βρυξέλλες και σε Ουάσιγκτον, κινείται και αυτό – αλλά και του αποσταθεροποιητικού ρόλου µαφιακών (Αλβανικών κυρίως) οµάδων στα ∆υτικά Βαλκάνια. Οπότε και η θέση της πΓ∆ της Μακεδονίας περιέρχεται στο επίκεντρο της, ρηχής έστω, δυτικής προσοχής. Μπροστά σ’ ένα τέτοιο φόντο των διεθνών πραγµάτων, στην Ελλάδα του 2007 το ζήτηµα της ονοµασίας της – για µας – Χώρας Χωρίς Όνοµα συνεχίζει να προσεγγίζεται ως … ευκαιρία διαφοροποίησης του Μιλτιάδη Έβερτ ή και του Αριστοτέλη Παυλίδη, από την αγωνιώδη προσπάθεια της κυβερνώσης Ν∆ να χτίσει (µε την σκιά Καρατζαφέρη αλλά και π.χ. Ψωµιάδη στην ράχη της) διαπραγµατευτική θέση που να µιλάει – κάπως, ίσως, προσεκτικά – για σύνθετη ονοµασία η οποία να περιλαµβάνει «Μακεδονία», καθώς το επόµενο βήµα θα είναι διπλή/τριπλή ονοµασία (µε την Αθήνα να µένει µόνη, τελείως µόνη, να αποκαλεί τα Σκόπια όπως νοµίζει…). Ενώ σαλεύει ο νους του ανθρώπου για το τι θα γίνει άµα το Μακεδονικό «εισαχθεί» ως αντικείµενο αντιπαράθεσης στην διαµάχη Γιώργου Παπανδρέου-Βαγγέλη Βενιζέλου στο µετα-ΠΑΣΟΚ, και άµα απ’ εκεί γίνει µοχλός της κεντρικής πολιτικής αντιπαράθεσης. Η είδηση και µόνον ότι, Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Editorial µετά την 11η Νοεµβρίου, στο Συµβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής θα «επιδιωχθεί να χαραχθεί συµφωνηµένη εθνική στάση» προβληµατίζει, ως προανάκρουσµα µιας κατάστασης ανάλογης µε το τραγικό Συµβούλιο Πολιτικών Αρχηγών, το οποίο, πριν 15 χρόνια έβαλε µε τόση άνεση την Ελλάδα στην γωνία στο Μακεδονικό. Ενώ αν φθάσουµε και σε εκλογέςαστραπή µε επίκληση του Μακεδονικού ως µείζονος εθνικού θέµατος και «κλειδώσουµε» σε θέση µη-συµβατή µε όσα καταλαβαίνει (αφήστε το τι πιστεύει!) το διεθνές σύστηµα, τότε θα καταλήξουµε σε µια κατάσταση όπου φαίνεται φως στην άκρη του σκοτεινού τούνελ – αλλά είναι το τραίνο! Και πάλι, όπως συνέβαινε και στις αρχές της δεκαετίας του ΄90, ανοίγεται στο άλλο µέτωπο εθνικής σηµασίας – ασύγκριτα µεγαλύτερης σηµασίας, µεγαλύτερης διακινδύνευσης, µεγαλύτερων δυνατοτήτων – που είναι τα Ελληνοτουρκικά, ένα παράθυρο ευκαιρίας, ώστε η Ελλάδα να τοποθετηθεί ως µέρος (αν όχι ως µοχλός) διεθνών ισορροπιών που επανακαθορίζονται. Και τα Ελληνοτουρκικά, αυτή την φορά, να συµπαρασύρουν θετικά – αντί να παρασύρονται

αρνητικά από – το Κυπριακό. Όµως, για να προσέλθει κανείς στο παίγνιο της νέας ένταξης της Τουρκίας στο διεθνές σύστηµα (διότι περί αυτού πρόκειται), αντί να λειτουργεί ως στρώµα απόσβεσης των τουρκικών γινατιών (σε Αιγαίο, σε Κύπρο, σε Θράκη: περιµένετε λίγο ακόµη…), χρειάζεται να λειτουργεί ως µέρος του διεθνούς (κυρίως: του δυτικού) consensus. Εµείς, µε την κάλυψη της φενάκης ότι θα στηριχθούµε σ’ ένα αχνοδιαγραφόµενο «απέναντι µέτωπο», του Μόσκοβου (θα µας παρασηµοφορήσουν και τον ∆ηµήτρη Σιούφα, θα µας καλοδεχθούν τον Καραµανλή στο Κρεµλίνο, έχουν και πετρέλαια και αγωγούς αερίων, αγοράζουν και γη στην Ελλάδα, άρα δικοί µας άνθρωποι!), ξανακλεινόµαστε στην φαντασίωση ότι αυτοκαθοριζόµαστε. Και –πάλι –λύνουµε µε βάση τα διεθνή ζητήµατα, που τα ονοµατίζουµε «εθνικά θέµατα», τις τόσο απόλυτα εσωτερικές µας διαφορές. Τα «Κεριά» του Καβάφη λένε: «∆εν θέλω να γυρίσω να µη διώ και φρίξω […] τι γρήγορα που τα ! σβηστά κεριά πληθαίνουν». Α.∆. Παπαγιαννίδης

Σύµφωνα µε δηµοσίευµα µη κυβερνητικής οργάνωσης

Πρόταση των ΗΠΑ για "πάγωµα" θέµατος Κοσσόβου Το Στέητ Ντιπάρτµεντ ετοιµάζει σχέδιο πρότασης, βάσει του οποίου το ζήτηµα του καθεστώτος του Κοσσόβου θα "παγώσει" έως το 2020, οπότε θα διεξαχθεί δηµοψήφισµα για το θέµα. Έως τότε το Κόσσοβο θα λαµβάνει ετησίως οικονοµική βοήθεια 7 δισ. ευρώ, σύµφωνα µε δηµοσίευµα της ανεξάρτητης δηµοσιογραφικής µη κυβερνητικής οργάνωσης BIRN (Balkan Investigative Reporting Network). "Οι ΗΠΑ έχουν δύο επιλογές: να αναγνωρίσουν µαζί µε έναν αριθµό κρατών την ανεξαρτησία του Κοσσόβου και να προκαλέσουν έτσι πολυάριθµα περιφερειακά και παγκόσµια προβλήµατα, ή να παραιτηθούν από την επίσηµη ανεξαρτησία για ορισµένα χρόνια, ώστε να αποκλιµακωθεί η ένταση στην περιοχή και να ενισχυθεί η οικονοµία του Κοσσόβου", δήλωσε αξιωµατούχος του Στέητ Ντιπάρτµεντ στο Balkan insight, την ιστοσελίδα του BIRN. Το καθεστώς του Κοσσόβου, σύµφωνα µε το δηµοσίευµα, τα επόµενα 12 χρόνια θα είναι σε µεγάλο βαθµό παρόµοιο µε το καθεστώς του Χονγκ-Κονγκ, το οποίο αυτοδιοι-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

κείται, αλλά είναι υπό την κυριαρχία της Κίνας, αν και σε αντίθεση µε το Κόσσοβο δεν είναι υπό διεθνή διοίκηση. Το δηµοψήφισµα, στο οποίο θα καθοριστεί το µακροπρόθεσµο καθεστώς του Κοσσόβου, θα διεξαχθεί στις 5 Ιανουαρίου του 2020, και στο χρονικό διάστηµα που µεσολαβεί το Κόσσοβο θα γίνει µέλος του ∆ιεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου και άλλων διεθνών οικονοµικών οργανισµών, σύµφωνα µε το Balkan insight. Η πρόταση προς το παρόν έχει µορφή σχεδίου και εξετάζεται στο αµερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, τονίζεται στο δηµοσίευµα, και αναφέρεται ότι το πάγωµα του καθεστώτος του Κοσσόβου έως το 2020 σηµαίνει ότι την περίοδο αυτή θα ενισχυθεί η οικονοµία της περιοχής και ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ θα διαθέσουν έως και 7 δισ. ευρώ ετησίως για τον προϋπολογισµό του Κοσόβου. Το δηµοσίευµα αναφέρει ότι για την πρόταση έχει ενηµερωθεί η διαπραγµατευτική οµάδα των Αλβανών του Κοσσόβου, κάτι που διέψευσε το µέλος της, Βετόν Σουρόϊ.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

Μούσα Κάλα Σύµφωνα µε δυτικούς αξιωµατούχους, σχεδόν 80 Ταλιµπάν έχουν σκοτωθεί σε µάχες µε τις συµµαχικές δυνάµεις των ΗΠΑ, στην περιοχή Χέλµαντ του Αφγανιστάν. Συγκεκριµένα, µία µάχη έξι ωρών έλαβε χώρα κοντά στην πόλη Μούσα Κάλα, η οποία τελεί υπό την κατοχή των Ταλιµπάν. Η πρόσβαση στην περιοχή από αέρος ήταν δύσκολη για τις συµµαχικές δυνάµεις, καθώς ένα µεγάλο µέρος καλυπτόταν από πλούσια βλάστηση. Η Μούσα Κάλα τελεί υπό κατοχή των Ταλιµπάν από τον Φεβρουάριο του 2007 και σύµφωνα µε πηγές, πάνω από 200 στρατιώτες της συµµαχίας έχουν σκοτωθεί στις κατά καιρούς µάχες. Η περιοχή επιπλέον, αποτελεί το κέντρο της παράνοµης Αφγανικής καλλιέργειας οπίου.

Μάχες και δολλάρια Άγνωστο παραµένει πώς δαπανήθηκαν 1,2 δις δολλάρια ΗΠΑ, που προορίζονταν για την εκπαίδευση της ιρακινής αστυνοµίας, σύµφωνα µε το Στέϊτ Ντηπάρτµεντ. Η εκπαίδευση των Ιρακινών για να αναλάβουν την εσωτερική ασφάλεια της χώρας τους αποτελεί κεντρικό στόχο των ΗΠΑ, που ελπίζουν ότι θα οδηγήσει στην τελική αποχώρηση των στρατευµάτων τους από το Ιράκ. Το πρόγραµµα εκπαίδευσης είχε αναλάβει µε συµβόλαιο αµερικανική ιδιωτική εταιρεία, η οποία έχει αναλάβει επίσης και άλλα συµβόλαια κατασκευής κατοικιών, επιµελητείας και εξοπλισµού. Η εν λόγω εταιρεία υποστηρίζει ότι δεν υπήρξε εσκεµµένη απάτη στη διαχείριση του συµβολαίου εκπαίδευσης.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Χωρίς την άδεια της αστυνοµίας; Ο Τούρκος πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν απείλησε ότι θα διατάξει την προώθηση των τουρκικών στρατευµάτων στο βόρειο Ιράκ για να πολεµήσουν εναντίον των Κούρδων ανταρτών, έπειτα από την αποτυχία των διπλωµατικών συνοµιλιών µε το Ιράκ, που αποσκοπούσαν στην αποτροπή µιας διασυνοριακής επιδροµής. "Τη στιγµή που θα είναι απαραίτητη µια επιχείρηση, θα κάνουµε αυτό το βήµα", δήλωσε ο Ερντογάν ενώπιον του πλήθους που ανέµιζε τουρκικές σηµαίες στο Ισµίτ. "∆εν χρειάζεται να ζητήσουµε την άδεια κανενός". Η ώρα των τελικών αποφάσεων φαίνεται ότι πλησιάζει για την κυβέρνηση Ερντογάν. Μετά τις διαβουλεύσεις του µε τον Βρεττανό πρωθυπουργό Γκόρντον Μπράουν στα τέλη Οκτωβρίου 2007 και πριν την επίσκεψή του στην Ουάσινγκτον, οι τουρκικές απειλές για εισβολή στο Βόρειο Ιράκ εντείνονται καθώς οι διπλωµατικές λύσεις δεν ικανοποιούν την Άγκυρα. Η διασυνοριακή κατάσταση είναι πολύ τεταµένη και διεθνείς αναλύσεις υποστηρίζουν ότι η ευρείας κλίµακας επίθεση κρέµεται από µιά κλωστή. Χωρίς αποτέλεσµα ολοκληρώθηκαν οι συνοµιλίες Τούρκων αξιωµατούχων µε υψηλόβαθµη ιρακινή αποστολή στις 26 Οκτωβρίου, µε την Τουρκία να ζητάει από το Ιράκ την παράδοση όλων των µελών του ΡΚΚ που βρίσκονται στο Βόρειο Ιράκ. Συγχρόνως, η τουρκική αεροπορία έπληττε στόχους στην ίδια περιοχή που είχαν σκοπό να αποτρέψουν ευρεία χερσαία εισβολή, σύµφωνα µε τούρκους αξιωµατούχους. Ο Τούρκος πρωθυπουργός συνεχώς ανεβάζει τους τόνους απειλώντας πλέον µε επίθεση χωρίς άλλη προειδοποίηση. Είναι εµφανές ότι η Άγκυρα θεωρεί κάθε συνεργασία µε την Βαγδάτη για την αντιµετώπιση του ΡΚΚ ως αναποτελεσµατική, ενώ έντονες είναι οι φήµες ότι οι ΗΠΑ εξετάζουν µια κοινή επιχείρηση µε τους Τούρκους (ενδεχοµένως από αέρος), για να µην απωλέσουν τον έλεγχο της περιοχής, πράγµα που ανησυχεί ιδιαίτερα την αµερικανική στρατιωτική ηγεσία στο Ιράκ. Σε κάθε περίπτωση, διπλωµατικοί κύκλοι εκτιµούν ότι η οποιαδήποτε απόφαση της Τουρκίας θα επηρεάσει καταλυτικά την µελλοντική πορεία της χώρας. Η Τουρκία ζητά από το Ιράκ να της παραδώσει όλα τα Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

Ο PKK • ∆ηµιουργήθηκε στα τέλη του 1970 • Ξεκίνησε ένοπλο αγώνα το 1984 • Κατέθεσε αίτηµα ανεξαρτησίας το 1990 • Ζητά περισσότερη αυτονοµία για τους Κούρδους της Τουρκίας • Ο αρχηγός του Αµπντουλάχ Οτσαλάν συνελήφθη το 1999 µέλη του Εργατικού Κόµµατος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ) που εδρεύουν στον βορρά της χώρας, δήλωσε σήµερα ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης, Τσεµίλ Τσιτσέκ. Σε τηλεοπτική συνέντευξη που παραχώρησε την ώρα που Ιρακινοί και Τούρκοι αξιωµατούχοι είχαν συνοµιλίες στην Άγκυρα σε µία προσπάθεια να αποτραπεί η τουρκική εισβολή στο βόρειο Ιράκ, ο Τσιτσέκ είπε ότι η τουρκική αεροπορία έπληξε στόχους στο βόρειο Ιράκ. ∆ιευκρίνισε όµως ότι δεν υπάρχει χερσαία εισβολή στην περιοχή. "Όλοι (τα µέλη του ΡΚΚ στο βόρειο Ιράκ) είναι ένοχοι. Είναι εγκληµατίες, ως µέλη τροµοκρατικής οργάνωσης. Θέλουµε να τους παραδώσουν όλους", είπε ο Τσιτσέκ, προσθέτοντας ότι η Άγκυρα έχει δώσει στο Ιράκ έναν κατάλογο µε τα µέλη του ΡΚΚ.

Το φάσµα της Κούβας Αποδοκίµασε ο Λευκός Οίκος τις δηλώσεις Πούτιν για την αντιπυραυλική ασπίδα και την σύγκριση που έκανε µε την πυραυλική κρίση της Κούβας. «∆εν πιστεύω ότι η ιστορική σύγκριση στέκει», είπε η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Ντέϊνα Περίνο, επιχειρώντας ταυτόχρονα να υποβαθµίσει τις σοβαρές διαφωνίες µεταξύ Ουάσινγκτον και Μόσχας. Η εκπρόσωπος δήλωσε πεπεισµένη ότι ο Πούτιν είναι πρόθυµος να συνεργαστεί µε τις ΗΠΑ για να λυθεί το πρόβληµα, ενώ υποβάθµισε και τις διαφορετικές απόψεις που εκφράζουν Μόσχα και Ουάσινγκτον, όσον αφορά τα πυρηνικά του Ιράν. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους, πιστεύει ότι η Ρωσσία «συµφωνεί πως δεν πρέπει να επιτραπεί στο Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα», είπε η Περίνο, παρ’ όλο που πρόσφατα ο Πούτιν δήλωσε ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις πως η Τεχεράνη επιδιώκει να αποκτήσει ατοµικές βόµβες. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Τουρκία: η επαγγελία του αδύνατου εκδηµοκρατισµού Έντονες επικρίσεις για τις επιδόσεις της Άγκυρας στον τοµέα των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, για το ρόλο του στρατού στα δηµόσια πράγµατα και για την άρνησή της να ανοίξει λιµάνια και αεροδρόµια στα κυπριακά πλοία και αεροσκάφη, διατυπώνονται στην πολυαναµενόµενη έκθεση της Κοµισιόν για την πρόοδο της Τουρκίας όσον αφορά τα κριτήρια ένταξής της. Όπως αποκαλύπτει το πρακτορείο Ρώϋτερ, στην έκθεση που θα δηµοσιοποιηθεί στις 7 Νοεµβρίου, θα ζητείται από την Τουρκία να καταβάλει περαιτέρω προσπάθειες, ιδιαίτερα όσον αφορά την ελευθερία της έκφρασης, τον πολιτικό έλεγχο του στρατεύµατος και τα δικαιώµατα των µη µουσουλµανικών θρησκευτικών κοινοτήτων. Επίσης, σύµφωνα µε το προσχέδιο, επισηµαίνεται ότι «ο στρατός έχει λάβει δηµόσιες θέσεις σε θέµατα τα οποία εκτείνονται πέραν των αρµοδιοτήτων του, ενώ χρειάζεται να εδραιωθεί πλήρης πολιτική επίβλεψη του στρατού και κοινοβουλευτικός έλεγχος των αµυντικών δαπανών». Περαιτέρω προσπάθειες χρειάζονται επίσης για την πάταξη της διαφθοράς, για τη µεταρρύθµιση του δικαστικού συστήµατος και για τα δικαιώµατα των συνδικάτων, των γυναικών και των παιδιών, προστίθεται στην έκθεση του αρµόδιου για τη διεύρυνση επιτρόπου Όλι Ρεν. Η έκθεση εξαίρει πάντως την Άγκυρα για τους χειρισµούς της στο θέµα της συνταγµατικής κρίσης που διήλθε στη διάρκεια του χρόνου αυτού και για τις µεταρρυθµίσεις στις οποίες προχώρησε, µε στόχο µία ισχυρή οικονοµική ανάπτυξη.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

Ο Σαρκοζί στα πράσινα Ο Γάλλος Πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί εξήγγειλε φόρους, µε στόχο όσους µολύνουν το περιβάλλον, και δήλωσε ότι η χρήση φυτοφαρµάκων στη Γαλλία οφείλει να µειωθεί. Επίσης, µιλώντας στο διεθνές συµβούλιο για το περιβάλλον, είπε ότι η καλλιέργεια γενετικώς τροποποιηµένων προϊόντων στη Γαλλία πρέπει να διακοπεί. «Οφείλουµε να αναθεωρήσουµε εις βάθος όλους τους φόρους και τις χρεώσεις», είπε, «στόχος µας είναι να φορολογήσουµε περισσότερο την µόλυνση και λιγώτερο την εργασία». Επιπλέον, ζήτησε από την Ε.Ε. να συζητήσει στους επόµενους µήνες το ενδεχόµενο φορολόγησης των εισαγωγών προϊόντων από χώρες που δεν σέβονται το Πρωτόκολλο του Τόκυο. Στο Συµβούλιο συµµετείχε και ο πρώην Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Αλ Γκόρ, ο οποίος είχε βραβευτεί µε το Νόµπελ Ειρήνης φέτος, κατονοµάζοντας τους κινδύνους των κλιµατικών αλλαγών.

Κινδυνεύει η ∆ηµοκρατία όταν κινδυνεύουν οι πύραυλοι! Η συγκέντρωση ισχύος από την κυβέρνηση Πούτιν µπορεί να διακινδυνεύσει τον δηµοκρατικό προσανατολισµό της Ρωσσίας, ισχυρίστηκε πρόσφατα µε δηλώσεις της η κ. Κοντολίσα Ράϊς . Η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ προέτρεψε ακτιβιστές στη Ρωσσία να ισχυροποιήσουν τους δηµοκρατικούς θεσµούς, για να εξισορροπήσουν οποιαδήποτε αυθαιρεσία του Κρεµλίνου. Οι δηλώσεις της κ. Ράϊς γίνονται στο πλαίσιο της διαµάχης Ουάσινγκτον-Κρεµλίνου για την εγκατάσταση της αµερικανικής αντιπυραυλικής ασπίδας στην Ευρώπη και εν όψει των βουλευτικών και προεδρικών εκλογών στη Ρωσσία. Οι ανησυχίες αυτές δεν εµπόδισαν την υπογραφή αµερικανο-ρωσσικής εµπορικής συµφωνίας το 2006 που αίρει και το τελευταίο εµπόδιο για την είσοδο της Ρωσσίας στον ∆ΟΕ.

Τι συνδέει την Συρία µε την Βόρειο Κορέα; Η ισραηλινή αεροπορία κατέστρεψε ηµιτελή συριακό πυρηνικό αντιδραστήρα στις 6 Σεπτεµβρίου 2007, σύµφωνα µε δηµοσίευµα των Τάϊµς της Νέας Υόρκης. Η συρια-

Η ήττα είναι ορφανή Τον τερµατισµό του πολέµου στο Ιράκ, την αποποµπή του προέδρου Μπους για εγκλήµατα πολέµου και την διακοπή κάθε χρηµατοδότησης των πολεµικών επιχειρήσεων ζήτησαν χιλιάδες αµερικανοί διαδηλωτές, σε πορείες που έγιναν σε δέκα πόλεις των ΗΠΑ στις 28 Οκτωβρίου 2007. Σύµφωνα µε τους οργανωτές, συγκεντρώσεις πραγµατοποιήθηκαν στη Νέα Υόρκη, την Βοστώνη, το Σικάγο, το Λος Άντζελες και το Σαν Φρανσίσκο, όπου η συµµετοχή έφτασε τους 100.000 διαδηλωτές.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

κή κυβέρνηση υποστήριξε ότι το Ισραήλ βοµβάρδισε στρατιωτική εγκατάσταση εκτός λειτουργίας, ενώ η Ουάσινγκτον ανέφερε ότι η εγκατάσταση τελούσε υπό κοινή διοίκηση µε την Βόρειο Κορέα. Η ίδια εφηµερίδα ανέφερε ότι το χτύπηµα της ισραηλινής αεροπορίας µπορεί να αποτελεί προειδοποίηση για το Ιράν. Υπενθυµίζεται ότι το Ισραήλ κατέστρεψε το 1981 µε αεροπορική επίθεση αντιδραστήρα στο Ιράκ. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

Τα σύνορα του ΟΗΕ Η βία και η καταπίεση της στρατιωτικής δικτατορίας στη Βιρµανία συνεχίζεται µε αµείωτη σκληρότητα, µετά την καταστολή της εξέγερσης του περασµένου Σεπτεµβρίου. Η ηρεµία που επικρατεί είναι επιφανειακή και η απελευθέ-

Ο άγνωστος πόλεµος Οι θάνατοι µε αίτια τα εργατικά ατυχήµατα στην Ιταλία την περίοδο 2003-2006 ξεπέρασαν τον αριθµό των θανάτων των συµµαχικών δυνάµεων στο πεδίο των µαχών του δεύτερου πολέµου του Κόλπου κατά την ίδια περίοδο, σύµφωνα µε µελέτες του διακεκριµένου ανεξάρτητου ινστιτούτου Eurispes. Οι Ιταλοί υποστηρίζουν ότι η κατάσταση έχει λάβει διαστάσεις επιδηµίας και αποκαλούν τα περιστατικά « λευκούς θανάτους». Τα περισσότερα ατυχήµατα έχουν καταγραφεί στον κατασκευαστικό κλάδο, στον αγροτικό τοµέα και στις µεταφορές. Σύµφωνα µε την Eurispes, ο µέσος όρος θανατηφόρων ατυχηµάτων φτάνει τους 1376 ετησίως.

Συνθήκη αντί Συντάγµατος

ρωση αντιστασιακών είναι προσχηµατική. Μακριά από τα φώτα της δηµοσιότητας και παρά την αυξανόµενη διεθνή πίεση, το δικτατορικό καθεστώς αποκλείει οποιαδήποτε πολιτική αλλαγή και παρεµποδίζει την ανάµειξη του ΟΗΕ. Οι πρόσφατες δηµοσιογραφικές διαρροές κάνουν λόγο για βίαιη τροµοκρατία, συλλήψεις, ξυλοδαρµούς και µια ανυπόφορη καθηµερινότητα, ενώ οι αντιστασιακοί απελευθερώθηκαν µε αντάλλαγµα την υπογραφή δηλώσεων ότι δεν θα συµµετάσχουν σε µελλοντικές διαµαρτυρίες.

Η ισχύς των σαµουράϊ Στο επίπεδο ρεκόρ των 1,638 τρισ. γιεν (14,28 δισ. δολάρια) ανήλθε το εµπορικό πλεόνασµα της Ιαπωνίας τον Σεπτέµβριο, αυξηµένο κατά 62,7% σε σχέση µε έναν χρόνο νωρίτερα, όπως ανακοινώθηκε από το υπουργείο Οικονοµίας της χώρας. Η θεαµατική αυτή άνοδος – την οποία οι αναλυτές δεν ανέµεναν σε αυτό τον βαθµό – πυροδοτήθηκε από την ισχυρή ανάπτυξη των εξαγωγών προς την Ασία και την Ευρώπη. Πιο αναλυτικά, οι εξαγωγές της χώρας ενισχύθηκαν τον Σεπτέµβριο κατά 6,5%, ενώ οι εισαγωγές υποχώρησαν 3,2%. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Το προσχέδιο της Συνθήκης της Λισσαβώνας που διαδέχεται το ατελέσφορο « Ευρωπαϊκό Σύνταγµα» υιοθετήθηκε οµόφωνα από τους αρχηγούς των κρατών-µελών της Ε.Ε. τον Οκτώβριο 2007. Η Συνθήκη προβλέπει την αναδιάρθρωση των θεσµικών οργάνων της Ένωσης και τον λειτουργικώτερο τρόπο λήψεως αποφάσεων εντός της Ε.Ε. ενώ στην ουσία το πρακτικό αποτέλεσµα των δύο συνθηκών δεν παρουσιάζει διαφοροποιήσεις . Η Συνθήκη της Λισσαβώνας, µε την εξαίρεση της Ιρλανδίας, θα εγκριθεί από τα εθνικά κοινοβούλια χωρίς την διεξαγωγή δηµοψηφισµάτων. Το προσχέδιο θα υπογραφεί επισήµως στις 13 ∆εκεµβρίου 2007.

Το τέλος της χειµερίας νάρκης Η Ρωσσία είναι πιθανό να επαναλάβει σύντοµα την κατασκευή πυραύλων µικρού και µεσαίου βεληνεκούς εάν ληφθεί σχετική "πολιτική απόφαση", δήλωσε, σύµφωνα µε το Ιντερφάξ, ο διοικητής των ρωσικών στρατηγικών δυνάµεων. Επιµέλεια: Βασίλης Τσέκος, Νικόλας Γεωργιακώδης ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

Το φάντασµα του Σουλεϊµάν του Μεγαλοπρεπούς Το αυτοκρατορικό σύνδροµο που διακατέχει την τουρκική εξωτερική πολιτική αποδίδει µεν όταν αντιµετωπίζει διµερή θέµατα µε την Συρία, την Ελλάδα ή ακόµα και την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου µπορεί να επιδίδεται ανέξοδα σε επίδειξη ισχύος και αδιαλλαξίας. Αλλά την οδηγεί σε αδυναµία κατανόησης της πραγµατικότητας και σε αυτοκταστροφικές επιλογές, όταν πρόκειται για τις σχέσεις της µε µία υπερδύναµη όπως οι Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής. Όταν πράγµατι χρειάστηκε η συµµετοχή της στις πολεµικές επιχειρήσεις εναντίον του Σαντάµ στην αµερικανική εισβολή του 2003, η Τουρκία την αρνήθηκε, µε ολέθριες συνέπειες για το κόστος, τον χρόνο και την επιτυχία της εισβολής. Κάτι που άλλαξε ριζικά την άποψη των ΗΠΑ για την Τουρκία. Σήµερα η Τουρκία απειλεί να εισβάλει στο ιρακινό Κουρδιστάν, τον κυριώτερο σύµµαχο των ΗΠΑ στην Εγγύς Ανατολή. ∆εν υπάρχει αµφιβολία ότι η Τουρκία είναι χρήσιµη στους Αµερικανούς. Εφ’ όσον όµως η χρησιµότητά της δεν ακυρώνεται την κρίσιµη στιγµή, και εφ’ όσον η σχέση κόστους-ωφέλους είναι θετική υπέρ του ωφέλους. Σήµερα, το κόστος είναι για τους Αµερικανούς σαφώς µεγαλύτερο από το ώφελος. Αν στον εαυτό της η κεµαλική Τουρκία φαντάζει όπως η Οθωµανική Αυτοκρατορία του Σουλεϊµάν του Μεγαλοπρεπούς, για τις ΗΠΑ η Τουρκία είναι µία υπανάπτυκτη, µουσουλµανική χώρα, στην οποία παραβιάζονται συστηµατικά τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Έχει δε και σοβαρά προβλήµατα πολιτικής, θρησκευτικής και εθνοτικής συνοχής, τα οποία ενδέχεται να καταστούν µηχανισµός αποδόµησής της, εάν η Τουρκία αποπειραθεί να παίξει µε την φωτιά. Η πρωτοβουλία των τριών αµερικανών βουλευτών (εβραϊκής καταγωγής) να καταθέσουν πρόταση νόµου για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρµενίων, συγκρίνοντάς την µε το Ολοκαύτωµα, που ήδη υπερψηφίσθηκε στην αρµόδια επιτροπή της Βουλής και οδεύει προς την ολοµέλεια, έχει προκαλέσει έκρηξη οργής, απειλών κ.λπ. στους Τούρκους. Αλλά ξεχνούν ότι αναγνώριση της αρµενικής γενοκτονίας, εκτός του ότι θα συνοδευθεί άµεσα από απαιτήσεις αποζηµιώσεων ασύλληπτου ύψους, αποτελεί σοβαρή προειδοποίηση άλλων, οδυνηρότερων πρωτοβουλιών, και στέλνει στους Τούρκους σαφές µήνυµα: «µην παίζετε µε την υπερδύναµη»! Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

∆ηµήτρη Κωστόπουλου (πρόλογος Νίκος Κωνσταντόπουλος),

Ο Νταβέλης στο Σικάγο: Το Γουέστερν της Ανάπτυξης, έκδοση Ευώνυµος Οικολογική Βιβλιοθήκη Από την εισαγωγή του συγγραφέα:

«Η πρώτη παράνοµη πράξη της ζωής µου έγινε όταν έφερα µια Κυριακή πρωί από ένα µακρινό περίπτερο την «Αυγή» τυλιγµένη µε την «Ακρόπολη». Εκεί γνώρισα και τον πρώτο µου ληστή, τον Τσακιτζή. ∆εκαετία του ‘60 όλα αυτά, γειτονιές µε βασιλικούς, ανοικτές αυλόπορτες και σκόρπιες συζητήσεις των µεγάλων για κάτι τεντιµπόηδες. Γρήγορα όµως όλα άλλαξαν και αλλάζουν. Η Καλιφόρνια του ‘50 του Τζέηµς Ελρόυ όπως ξεπηδάει µέσα από τις σελίδες των βιβλίων του -ένας δαίδαλος διαφθοράς, βίας, ανασφάλειας και ψευδαισθήσεων ευηµερίας- µοιάζει όλο και περισσότερο µε την Ελλάδα του σήµερα. Το γουέστερν της ανάπτυξης είναι εδώ. Αυτό το βιβλίο που ξεκίνησε το1994 ως ένα τρισέλιδο άρθρο στις «Επτά Ηµέρες» της «Καθηµερινής», έγινε µια βασανιστική διαδροµή δέκα χρόνων πνιγµένη σε ένα τεράστιο όγκο εφηµερίδων και περιοδικών, σε τηλεοπτικά δελτία και συζητήσεις, µαζί µε ατέλειωτες ώρες µελέτης για την κατανόηση του καταγεγραµµένου παρελθόντος της βίας και της παρανοµίας. Μια διαδροµή από την εποχή του Προκρούστη µέχρι σήµερα στον καιρό των νονών που δείχνουν τον τρόπο να ζεις σαν βασιλιάς σχοινοβατώντας στο κενό. Από τα άνυδρα τοπία του Φαρ - Γουέστ στα ελληνικά βουνά της Ληστοκρατίας, γιατί ο Τζέσε Τζέηµς έζησε την ίδια εποχή µε το Νταβέλη. Από την Σικελία, γενέθλια γη της Μαφίας και της ιδέας ενός κράτους µέσα στο κράτος, στο Σικάγο της γενικευµένης διαφθοράς του βασιλιά Καπόνε. Στην ερώτηση «µε ποιόν είσαι; Με το έγκληµα ή µε τις αρχές και την θεσµοθετηµένη κοινωνία;» θα απαντούσα µε τις αρχές χωρίς κανένα δισταγµό, αν µέσα µου κάτι όπως σε όλους σας φαντάζοµαι που µεταλλάσσεται σε νοσταλγία για την χαµένη περιπέτεια, µας κάνει που και που να είµαστε µε τους κυνηγηµένους». Ευώνυµος Οικολογική Βιβλιοθήκη Αγίων Ασωµάτων 9, Θησείο 10553 Αθήνα www.evonymos.org τηλ. 210 3316516 φαξ 210 3231557 MOISSIS KOUROUZIDIS NATIONAL OBSERVATORY OF ATHENS TEL. +30210 3256222 FAX. +30210 3256221

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ- Α ΝΑΛΥΣΕΙΣ

Γενοκτονία: Έγκληµα χωρίς τιµωρία;

αναγνώριση της µαζικής σφαγής των Αρµενίων αλλά και των Μικρασιατών και Ποντίων Ελλήνων της περιόδου 1915-1923 ως εγκληµάτων γενοκτονίας που διεπράχθησαν από το κεµαλικό καθεστώς, αποτελεί πράξη υψίστης πολιτικής σηµασίας, µε σύγχρονες πολιτικές προεκτάσεις για την διεθνή κοινότητα. Με αφορµή την πρόσφατη σχετική απόφαση επιτροπής της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ η οποία ενδέχεται να καταλήξει στην Ολοµέλεια προς ψήφιση αναδείχτηκαν τρεις βασικές παράµετροι του θέµατος, όπως είναι η φύση του κεµαλικού καθεστώτος, η ανικανότητα της Ουάσινγκτον να υπερβεί συµφέροντα και πολιτικά λόµπι και τέλος η αδυναµία της διεθνούς κοινότητας να αποτρέψει παρόµοια εγκλήµατα στο µέλλον. Η σκληρή και εκβιαστική αντίδραση της Άγκυρας στην απόφαση της επιτροπής του Κονγκρέσου και η έµµεση διασύνδεσή της µε την απειλή µιας ευρείας κλίµακος επίθεσης των Τούρκων κατά των Κούρδων στο Βόρειο Ιράκ αποτελεί την πιο πρόσφατη έκφανση της φύσης του κεµαλικού καθεστώτος στη σύγχρονη εκδοχή του. Καθιστά δε σαφή την αδήριτη ανάγκη της πλήρους αποδόµησης του καθεστώτος, εάν η Τουρκία θέλει να διεκδικήσει την αποδοχή της από την διεθνή κοινότητα και την ισότιµη συµµετοχή στους κόλπους της. Το αν αυτό είναι εφικτό υπό τις σηµερινές συνθήκες είναι αµφίβολο. Η πολιτική πρόταση Ερντογάν για έναν ήπιο ισλαµισµό τουρκικού τύπου δεν φαίνεται να αποτελεί αξιόπιστη εναλλακτική διέξοδο από τον αυταρχισµό του σκληρού κεµαλικού πυρήνα των στρατιωτικών. Αντίθετα, δείχνει µιαν ιδιότυπη ταύτιση µαζί του στα θέµατα εξωτερικής πολιτικής όσο και στα ζητήµατα της εθνικής ταυτότητας και της κρατικής υπόστασης. Η κάθετη άρνηση της Άγκυρας να παραδεχτεί τα εγκλήµατα των γενοκτονιών αναδεικνύει τον κεµαλισµό ως ένα από τα τελευταία ιστορικά κατάλοιπα αυταρχισµού και ελλειµµατικής δηµοκρατίας που πρέπει και αυτός να έχει την τύχη των άλλων αυταρχικών καθεστώτων του παρελθόντος. Το πολιτικό στοίχηµα για την Τουρκία είναι αν θα το αντικαταστήσει µε ένα άλλο αυταρχικό θρησκευτικό καθεστώς ή µε µια πλήρη φιλελεύθερη αντιπροσωπευτική δηµοκρατία. Το µέλλον προβλέπεται µάλλον δυσοίωνο.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Tου Βασίλη Τσέκου

Σε ό,τι αφορά την Ουάσινγκτον, η κυβέρνηση Μπους δείχνει να βρίσκεται σε κατάσταση συναγερµού, µετά την αντίδραση της Τουρκίας στη απόφαση της επιτροπής του Κονγκρέσου. Καταβάλλει κάθε προσπάθεια να αποτρέψει την υπερψήφιση της απόφασης της επιτροπής του Κονγκρέσου από την Ολοµέλεια, υποβοηθούµενη και από αδρά αµειβόµενους αµερικανούς λοµπίστες στη αµερικανική πρωτεύουσα. Η αµερικανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι, παρ’ όλο που η αρµενική γενοκτονία διεπράχθη, η αναγνώρισή της αυτή την συγκεκριµένη χρονική στιγµή θα έπληττε τα αµερικανικά συµφέροντα στην Μέση Ανατολή. Με την στάση της αυτή, η Ουάσινγκτον υπονοµεύει πλήρως την ίδια της την πολιτική να επιβάλει στην περιοχή δηµοκρατικά πολιτεύµατα και χάνει κάθε ηθικό έρεισµα που θα την καθιστούσε µια ηγετική και όχι απλώς µια ηγεµονική διεθνή υπερδύναµη. Η απροθυµία των ισχυρών αλλά και ο δισταγµός των µικρότερων κρατών να πάρουν θέση εναντίον των γενοκτονιών ακόµα και σήµερα αφήνει επικίνδυνα περιθώρια για την επανάληψη του εγκλήµατος και περιορίζει τις δυνατότητες της έγκαιρης αποτροπής του. Από το τέλος του Β΄Παγκοσµίου Πολέµου ως σήµερα ξεχωρίζουµε τις γενοκτονίες των Κόκκινων Κµερ στην Καµπότζη, των Χούτου στην Ρουάντα αλλά και αυτήν που διαπράττεται σήµερα στο Νταρφούρ, όπως οµολογεί επανειληµµένως η ίδια η αµερικανική κυβέρνηση. Το σηµαντικό γεγονός είναι ότι τα χαρακτηριστικά φαινόµενα των γενοκτονιών των Αρµενίων, του Ελληνισµού της Μικράς Ασίας και των Εβραίων είναι τα ίδια µε αυτά που εκδηλώθηκαν στις πιο σύγχρονες επαναλήψεις του εγκλήµατος. Αυτό ανέδειξε και µια πρόσφατη συνδιάσκεψη που έγινε στο Μόντρεαλ, στην οποία έλαβαν µέρος διεθνούς κύρους νοµικοί, πανεπιστηµιακοί και προσωπικότητες του ΟΗΕ. Η παγκόσµια αναγνώριση λοιπόν της αρµενικής γενοκτονίας, όπως και της εβραϊκής, αποτελεί και την αναγνώριση ότι τα ίδια εγκλήµατα µπορούν να επαναληφθούν και σήµερα και ότι η διεθνής αντιµετώπισή τους πρέπει να τοποθετηθεί ως προτεραιότητα υψηλότερη των γεωπολιτικών συµφερόντων των κρατών. Ας πάρουν κατ’ αρχάς την πρωτοβουλία οι επίγονοι των δραστών ως µια υποθήκη ότι δεν θα επαναλάβουν το έγκληµα στο µέλλον. ! ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Κ ΟΣΜΟΣ- Α ΝΑΛΥΣΕΙΣ

Τα 24 Ιδεογράµµατα Tου Παναγιώτη Βασιλόπουλου

11η Ιανουαρίου 2007 επεφύλασσε για τις ΗΠΑ και τους συµµάχους τους στην Ασία µια ιδιαίτερα δυσάρεστη έκπληξη. Εκείνη την ηµέρα, από το ∆ιαστηµικό Κέντρο Ζιτσάνγκ, στην επαρχία Σιτσουάν της νοτιοδυτικής Κίνας, εκτοξεύτηκε επιτυχώς ένας βαλλιστικός πύραυλος µέσου βεληνεκούς, ο οποίος, µετά από πτήση 865 χιλιοµέτρων, κατέστρεψε έναν Κινεζικό µετεωρολογικό δορυφόρο που βρισκόταν πάνω από τον Βόρειο Πόλο. Ο συγκεκριµένος δορυφόρος είχε εκτοξευτεί το 1999 και προφανώς δεν υπηρετούσε πια τον σκοπό του. Μια πλειάδα χωρών έσπευσε να διαµαρτυρηθεί, κατηγορώντας την Κίνα ότι µε τέτοιες ενέργειες µεταφέρει τον ανταγωνισµό των εξοπλισµών στο διάστηµα. Επιπλέον, µε αυτή την έκρηξη, οι Κινέζοι γέµισαν µια από τις πιο πολυσύχναστες τροχιές της εξωτερικής ατµόσφαιρας µε χιλιάδες θραύσµατα, θέτοντας σε µεγάλο κίνδυνο τους δορυφόρους πολλών άλλων χωρών, αλλά και δηµιουργώντας έντονη ανησυχία σχετικά µε το ενδεχόµενο πτώσης τµηµάτων του κατεστραµµένου δορυφόρου σε κατοικηµένες περιοχές. Για πάνω από 20 χρόνια, οι µόνοι που είχαν κάνει παρόµοιες πειραµατικές εκτοξεύσεις ήταν οι Αµερικανοί και οι Σοβιετικοί. Ήδη, όµως, από τα µέσα της δεκαετίας του ’80 είχαν συµφωνήσει να σταµατήσουν, ακριβώς λόγω των κινδύνων που προκαλούσαν τα θραύσµατα στις διαστηµικές δραστηριότητες αµφοτέρων. Αν οι Κινέζοι είχαν την επιλογή, αυτή η δοκιµαστική εκτόξευση θα είχε παραµείνει µυστική. Ακόµα και µια εβδοµάδα αργότερα, και παρά την επιβεβαίωση του γεγονότος από το Συµβούλιο Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, ο εκπρόσωπος του Κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών δήλωνε πλήρη άγνοια… Όµως, το µήνυµα ήταν δυνατό και καθαρό: η Κινεζική βαλλιστική τεχνολογία είναι πλέον τέτοια, που να επιτρέπει πλήγµατα εναντίον οποιουδήποτε επίγειου ή και υπέργειου στόχου. Ο εκσυγχρονισµός της Κινεζικής πολεµικής µηχανής παρακολουθείται στενά από τις ΗΠΑ και τους συµµάχους τους, στον µέγιστο βαθµό που επιτρέπεται από το πυκνό πέπλο µυστικότητας, κάτω από το οποίο ενερ-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

γεί ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός. Τον Μάιο του 2007, στην ετήσια έκθεσή του προς το Κογκρέσσο, το Αµερικανικό Πεντάγωνο ανέφερε αναλυτικά τις εξελίξεις στα εξοπλιστικά προγράµµατα της Κίνας. Το βάρος του Κινεζικού εξοπλιστικού προγράµµατος συγκεντρώνεται σε µέσα για την διεξαγωγή πολέµου από µακριά, αλλοιώνοντας την στρατιωτική ισορροπία έως και πέρα από τον Ειρηνικό ωκεανό. Για παράδειγµα, ο ολοκαίνουριος Κινεζικός πύραυλος DF-31, σχεδιασµένος να µεταφέρει πυρηνικές κεφαλές, διαθέτει βεληνεκές που του επιτρέπει να πλήξει στόχους στην… Αλάσκα. Σε ένα ξεχωριστό κεφάλαιο της έκθεσης του Πενταγώνου, επιχειρείται να απαντηθεί το ερώτηµα αν η Κίνα επιστρέφει στο στρατιωτικό δόγµα που εφάρµοσε το 1950, όταν εισήλθε στον πόλεµο της Κορέας για προληπτικούς λόγους. Αυτή η αλλαγή της Κινεζικής στρατηγικής, από την «ενεργό άµυνα» στην «προληπτική άµυνα», που σηµαίνει απροειδοποίητη στρατιωτική δράση πέρα από τα σύνορά της, γίνεται αντιληπτή από τις αγορές εξοπλισµού, όπως είναι τα υποβρύχια µακράς ακτίνας δράσης, τα µη επανδρωµένα µαχητικά αεροσκάφη, οι εξελιγµένοι πύραυλοι αέρος-εδάφους και τα υπερσύγχρονα στρατιωτικά τηλεπικοινωνιακά συστήµατα διηπειρωτικής εµβέλειας. Η Κίνα έχει προµηθευτεί και εξειδικευµένο εξοπλισµό για να εξουδετερώνει τις δορυφορικές τηλεπικοινωνίες, να αναγνωρίζει τους δορυφόρους και να παρακολουθεί τις τροχιές τους. Ταυτόχρονα, η στρατιωτική εκπαίδευση περιλαµβάνει τώρα µακρινές, αιφνιδιαστικές αεροπορικές επιδροµές, δηλαδή του είδους που εφαρµόζονται σε περιπτώσεις προληπτικών πληγµάτων. Σύµφωνα µε συνέντευξη που παρεχώρησε στο Associated Press, στα τέλη Σεπτεµβρίου του 2007, ο διοικητής των Αµερικανικών δυνάµεων στην Ιαπωνία, υποστράτηγος Μπρούς Ράϊτ (Bruce Wright), ενώ οι Ηνωµένες Πολιτείες είναι δεσµευµένες στο Ιράκ, η Κίνα εκσυγχρονίζει την αεράµυνά της σε σηµείο που να είναι αδιαπέραστη από όλα τα Αµερικανικά µαχητικά, πλην των F-22. Αυτά όµως Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ- Α ΝΑΛΥΣΕΙΣ

δεν είναι αρκετά σε αριθµό για να διατεθούν και στις βάσεις των ΗΠΑ στην Ιαπωνία. Η ελπίδα της Αµερικανικής πολεµικής αεροπορίας, το διάσηµο Joint Strike Fighter ή F-35, δεν βρίσκεται ακόµα σε µαχητική ετοιµότητα. Όπως εξήγησε ο στρατηγός Ράϊτ, η µέση ηλικία των Αµερικανικών F-15 είναι τα 24 χρόνια, ενώ για κάποια από τα «ιπτάµενα βυτία» που τροφοδοτούν τα µαχητικά εν πτήση, είναι τα… 46 χρόνια. Αντίθετα, οι Κινέζοι προµηθεύονται από την Ρωσσία ολοκαίνουρια Sukhoi Su-27 και Su-30, ενώ ήδη από τον περασµένο Ιανουάριο η Κίνα ολοκλήρωσε την παραγωγή των πρώτων δικών της µαχητικών, των J-10, που θεωρούνται τεχνολογία αιχµής. Για πρώτη φορά στην ιστορία τους, λέει ο στρατηγός Ράϊτ, οι ΗΠΑ βρίσκονται αντιµέτωπες µε µια χώρα που διαθέτει νεώτερα αεροσκάφη από τα δικά τους και που συνεχίζει να επενδύει σε στρατιωτικούς εξοπλισµούς µε πρωτοφανή ρυθµό. Στην Ιαπωνία, οι Αµερικανοί επιχειρούν µε αεροσκάφη F-15 και F-16, που όχι µόνο δεν µπορούν πλέον να διαπεράσουν την Κινεζική αεράµυνα, αλλά πρέπει να µοιράζονται τον επιχειρησιακό τους χρόνο και µε αποστολές στο Ιράκ. Οι ανάγκες του πολέµου στο Ιράκ έχουν εξαναγκάσει την Αµερικανική πολεµική αεροπορία να µειώσει τα διαθέσιµα αεροσκάφη της σε όλες τις βάσεις που διατηρεί παγκοσµίως. Είναι πλέον προφανές, ότι οι δυνατότητες των Αµερικανικών ενόπλων δυνάµεων σε προσωπικό, εξοπλισµό και ανταλλακτικά, βρίσκονται στο όριό τους, ενώ η Κίνα έχει κάθε πολυτέλεια να «αναπτύσσει» την δική της πολεµική µηχανή, επιχειρώντας µάλιστα να συγκαλύψει αυτήν την πρωτοφανή αύξηση των στρατιωτικών της δαπανών. Σύµφωνα µε τα επίσηµα Κινεζικά στοιχεία, ο στρατιωτικός προϋπολογισµός της χώρας αυξήθηκε φέτος κατά 17,8%, φτάνοντας τα 45 δις. δολλάρια. Οι Αµερικανοί όµως υπολογίζουν ότι, στην πραγµατικότητα, το ποσό είναι τριπλάσιο των Κινεζικών ισχυρισµών.

Βέβαια, η σύγκριση των απόλυτων αριθµών σε στρατιωτικές δαπάνες δίνει συντριπτική υπεροχή στις ΗΠΑ, όπου πρόσφατα επικυρώθηκε από τα Κογκρέσσο ετήσιος αµυντικός προϋπολογισµός άνω των 500 δις. δολλαρίων, συν 150 δις. ετησίως για τους πολέµους σε Ιράκ και Αφγανιστάν. Επαναλαµβάνουµε, όµως, ότι οι ΗΠΑ είναι µια χώρα σε πόλεµο, ότι οι ένοπλες δυνάµεις της είναι εξ ολοκλήρου επαγγελµατικές και ότι αυτά τα αστρονοµικά ποσά δεν αφορούν µόνο σε καινούρια όπλα, αλλά και σε αναπλήρωση των χιλιάδων που καθηµερινά αχρηστεύονται. Εν τω µεταξύ, εκτός του αδιέξοδου πολέµου στο Ιράκ, στην Ουάσιγκτον διεξάγεται καθηµερινά και ένας άλλος, σκληρός, παράλληλος «πόλεµος», για να εξασφαλιστούν τα τρισεκατοµµύρια δολλάρια που απαιτούνται για να παραµείνουν οι ΗΠΑ η ισχυρότερη δύναµη του πλανήτη. Αυτό ακριβώς θέλει να αµφισβητήσει η Κίνα, και το κάνει µε τον χαρακτηριστικό Κινέζικο τρόπο: ήσυχα, µυστικά, «µουλωχτά» και µε ανεξάντλητη υποµονή. Η φιλοδοξία της Κίνας να ανατρέψει υπέρ της το στρατιωτικό ισοζύγιο του πλανήτη, δεν είναι κάτι καινούριο. Ο προσεκτικός αναλυτής θα το αντιληφθεί, ανατρέχοντας στην προτροπή του µακαρίτη Ντένγκ Ζιαοπίνγκ, γνωστή ως «απόφθεγµα των εικοσιτεσσάρων ιδεογραµµάτων», που λέει µεταξύ άλλων: «Κρύβετε τις δυνατότητές µας και περιµένετε την ευκαιρία. Να είστε καλοί στη διατήρηση χαµηλού προφίλ». Οι συγγραφείς της έκθεσης του Πενταγώνου τίµησαν τον Ντένγκ, παραθέτοντας το απόφθεγµά του στην εργασία τους. Έσπευσαν όµως να υπογραµµίσουν ότι, σύµφωνα µε την διδασκαλία του ιστορικού ηγέτη της νέας υπερδύναµης, η βραχυπρόθεσµη πολιτική της Κίνας είναι η απόκρυψη των πραγµατικών της δυνατοτήτων, ώστε να αποφύγει οποιαδήποτε σύγκρουση, ενώ η µακροπρόθεσµη είναι η ενδυνάµωσή της, σε βαθµό που να µεγιστοποιήσει τα µελλοντικά της σχέδια… !

Σε άδεια ο Βρεττανός ΥΠΕΞ για να αφιερωθεί στο παιδί που υιοθέτησε Ο Βρεττανός υπουργός Εξωτερικών Ντέϊβιντ Μίλιµπαντ ανακοίνωσε τη ∆ευτέρα πως παίρνει προσωρινή άδεια για να αφιερώσει χρόνο στο δεύτερο παιδί που µόλις υιοθέτησε. «Ο υπουργός Εξωτερικών παίρνει τώρα άδεια για ένα διά-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

στηµα και ζητά από τα µέσα ενηµέρωσης να σεβαστούν την επιθυµία του ιδίου και της συζύγου του για σεβασµό της προσωπικής τους ζωής», δήλωσε εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ. Το ζεύγος Μίλιµπαντ έχει ήδη ένα υιοθετηµένο παιδί.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Κ ΟΣΜΟΣ- Α ΝΑΛΥΣΕΙΣ

Η αρµενική γενοκτονία

Τι επιτυγχάνουν τα έθνη όταν δεν ξεχνούν Tου Φάνη Μαλκίδη

απόφαση της επιτροπής ∆ιεθνών Υποθέσεων της βουλής των ΗΠΑ για την Αρµενική γενοκτονία, µε 27 ψήφους έναντι 21, αποτελεί µία ιστορική στιγµή όχι µόνο για τον αρµενικό λαό, αλλά και για κάθε δηµοκράτη, ο οποίος υποστηρίζει την ιστορία, το δίκαιο και την αλήθεια. Η πρωτοβουλία της πλειοψηφίας στο αµερικανικό Κογκρέσσο παρά τις πιέσεις, µη διπλωµατικές και πολύ ωµές από πολλές πλευρές, κατόρθωσε να περάσει το ψήφισµα, ενώ σύντοµα θα το φέρει και στην ολοµέλεια. Οι ∆ηµοκρατικοί βουλευτές στηρίχθηκαν στον µεγάλο Αµερικανό διπλωµάτη των αρχών του 20ου αιώνα, Χ. Μοργκενθόου, ο οποίος, στα «Μυστικά του Βοσπόρου», έγραφε «ότι οι τουρκικές αρχές έδωσαν διαταγή να εφαρµοστεί το µέτρο των εκτοπίσεων και δεν έκαναν τίποτε άλλο από το να απαγγείλουν την καταδίκη σε θάνατο ενός ολόκληρου λαού». Η γενοκτονία ενάµισι εκατοµµυρίου Αρµενίων στις αρχές του 20ου αιώνα, µία γενοκτονία η οποία, αφού δεν τιµωρήθηκε, έγινε πρόδροµος και για άλλα µαζικά εγκλήµατα - ο Χίτλερ πριν ξεκινήσει το Ολοκαύτωµα είχε πει «ποιός θυµάται τους Αρµένιους»- αποτέλεσε µετά το τέλος του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου το κυρίαρχο ζήτηµα της αρµενικής πολιτικής. Παρ’ ότι η Αρµενία ήταν µία µικρή σοβιετική δηµοκρατία, παρ’ ότι µετά τη διάλυση της ΕΣΣ∆ δεν µετέχει σε διεθνείς οργανισµούς µεγάλης ουσιαστικής και συµβολικής αξίας (Ε.Ε., ΝΑΤΟ), εν τούτοις κατόρθωσε, µε σεβασµό στην ιστορία και τη µνήµη του αρµενικού λαού και των θυµάτων, να προωθήσει το αίτηµα. Είναι αξιοθαύµαστη όµως η δραστηριότητα της αρµενικής διασποράς, η οποία κατόρθωσε να αναδείξει το ζήτηµα ήδη από την περίοδο που συζητήθηκε για πρώτη φορά η τιµωρία των υπευθύνων του Ολοκαυτώµατος. Το πρώτο υπόµνηµα για την υπόθεση της γενοκτονίας έγινε από τις αρµενικές οργανώσεις προς τις ΗΠΑ, Μεγάλη Βρεττανία και ΕΣΣ∆, στην

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ιδρυτική συνέλευση του ΟΗΕ (Σαν Φρανσίσκο) το 1947. Εξήντα χρόνια µετά, οι άνθρωποι που σεβάστηκαν τους νεκρούς τους και δεν τους άφησαν να τους ξεπεράσει η λήθη και οι οποιεσδήποτε εφήµερες σκοπιµότητες, έφτασαν σε ένα αξιοζήλευτο αποτέλεσµα. Ο επικεφαλής της Εθνικής Επιτροπής των Αρµενίων στην Αµερική Αράµ Χαµπάριαν δήλωσε ότι «η υιοθέτηση της Γενοκτονίας των Αρµενίων από το αµερικανικό Κογκρέσσο αποτελεί ένα σηµαντικό βήµα για την αναγνώριση του δικαιώµατός µας, ως Αµερικανών, να µιλήσουµε ανοιχτά και ειλικρινά για την πρώτη γενοκτονία του εικοστού αιώνα». Πολλές δεκάδες κοινοβούλια σε όλον τον κόσµο, πολιτείες οµοσπονδιακών κρατών, έχουν αναγνωρίσει το έγκληµα, αφήνοντας µόνη την Τουρκία να παλεύει µε το ψέµµα, την προπαγάνδα και την άρνηση, ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί να εκτονώσει την ανασφάλειά της και τη νευρικότητά της πάνω σε έναν άλλο λαό, τον οποίο συνεχίζει να τον δολοφονεί εδώ και δεκάδες χρόνια. Οι απειλές για εισβολή στο βόρειο Ιράκ, παρά την αποτυχία στις προηγούµενες 24 φορές (!) που έχει εισβάλει, φανερώνει ένα καθεστώς που βρίσκεται σε πανικό, αντιδρώντας µόνο µε αυτό που γνωρίζει καλά να κάνει. ∆ηλαδή, µε τη βία. Η άνοιξη όµως των λαών, των δολοφονηµένων λαών του οθωµανικού κράτους και του κεµαλικού καθεστώτος έρχεται. Η αποσιώπηση, το ψεύδος και η λήθη ανήκουν στο παρελθόν και οι αγώνες των λαών για ελευθερία και αλήθεια δικαιώνονται. Κανένα καθεστώς, υπεύθυνο για τέτοιου µεγέθους εγκλήµατα ενάντια στην ανθρωπότητα, δεν πρέπει να µείνει ατιµώρητο από την ιστορία και τη δικαιοσύνη. Η απόφαση της επιτροπής της βουλής των ΗΠΑ είναι µία σηµαντική στιγµή για όλον τον πολιτισµένο κόσµο, για όλους τους ανθρώπους στον πλανήτη, που αγωνίζονται για να µη διαπράττονται εγκλήµατα και γενοκτονίες. !

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

Σε µακρά προεκλογική περίοδο Η επόµενη ηµέρα των εκλογών αποτέλεσε για τη Νέα ∆ηµοκρατία το ξεκίνηµα της προεκλογικής περιόδου. Η ισχνή πλειοψηφία των 152 εδρών µε ανοιχτά όλα τα κρίσιµα θέµατα (Σκοπιανό, ασφαλιστικό, ΦΠΑ, προϋπολογισµός, ανασυγκρότηση πυρόπληκτων, πόρισµα Ζορµπά) από τη µία πλευρά και η κοινοβουλευτική παρουσία του ΛΑΟΣ από την άλλη να καραδοκεί, θέτουν την Κυβέρνηση σε αφόρητο πολιτικό κλοιό. Οι πρόωρες εκλογές αντί να οδηγήσουν σε ξεκαθάρισµα του τοπίου, δηµιούργησαν συνθήκες πολιτικού τέλµατος. Τα αποτελέσµατα είναι ήδη εµφανή. Ο πρώτος µήνας της διακυβέρνησης έδωσε την εικόνα µιας πρωτοφανούς Βαβέλ ασυνεννοησίας µεταξύ των κυβερνητικών στελεχών. Η κήρυξη της Νέας ∆ηµοκρατίας σε εκλογική ετοιµότητα στις 18.10, από τον ίδιο της τον Γραµµατέα, ήρθε να επιβεβαιώσει µε τον πιο έντονο τρόπο την δοµική κρίση του πολιτικού συστήµατος που ανέδειξαν οι εκλογές του Σεπτεµβρίου.

Η διαφθορά στην Ελλάδα: διεθνείς διακρίσεις! Στην 56η θέση, σε σύνολο 180 χωρών, κατατάσσεται η Ελλάδα, όσον αφορά την καταπολέµηση της διαφθοράς, σύµφωνα µε την έκθεση για το 2007 της ΜΚΟ «∆ιεθνής ∆ιαφάνεια». Στην ίδια έκθεση, πέρυσι, η χώρα µας βρισκόταν στην 54η θέση σε σύνολο 163 χωρών και το 2004 βρισκόταν στην 46η θέση, µεταξύ 243 χωρών. Είναι φανερό ότι η διαφθορά έχει εξελιχθεί στην νεοελληνική κόπρο του Αυγεία και αναζητείται ο Ηρακλής που θα την αντιµετωπίσει.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Αποκαλύπτεται η πραγµατική έκταση της καταστροφής Η εθνική καταστροφή από τις πυρκαγιές του Αυγούστου δεν έχει ακόµη καταγραφεί, τόσο στο ποσοτικό της µέγεθος, όσο και στις γενικώτερες κοινωνικές και οικονοµικές της επιπτώσεις. Υπάρχει µία ποσοτική καταγραφή, η οποία είναι συγκλονιστική. Σύµφωνα µε το δορυφορικό σύστηµα του Εργαστηρίου ∆ασικής ∆ιαχειριστικής και Τηλεσκόπησης του Α.Π.Θ., στάχτη έγιναν 1.772.654 στρέµµατα στην Πελοπόννησο, εκ των οποίων τα 781.042 (44%) αφορούν αγροτικές καλλιέργειες, τα 975.179 (55%) δασικές εκτάσεις και τα 16.431 (1%) στρ. τεχνητές επιφάνειες (χωριά, δρόµοι, κτίρια κ.λπ.).

Στην περίπτωση της Πάρνηθας, η καµένη έκταση υπολογίστηκε στα 50.400 στρέµµατα (Ανακοινώσεις στο 6ο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εργαστηρίων Τηλεσκόπησης, Θεσ/νίκη, 26.9.2007). Αν προστεθούν σε αυτά και τα 150.000 στρέµµατα που κάηκαν στην Εύβοια και 38.000 στρέµµατα που κάηκαν στην Κεφαλλονιά, η συνολική έκταση καµένης γης στη χώρα µας, µόνο στις τέσσερις αυτές περιοχές, ξεπερνά τα 2.011.054 στρέµµατα. Στον αριθµό αυτόν, αν προστεθούν οι υπόλοιπες δεκάδες πυρκαγιές σε Αρκαδία, Λακωνία και στην υπόλοιπη Ελλάδα, στις οποίες η καµένη έκταση ξεπερνά τα 900.000 στρ., το σύνολο της καµένης γης φτάνει στα 3 εκατ. στρ., τα οποία αντιστοιχούν σε 4 νησιά, έκτασης όση η Κεφαλονιά και, από τα οποία, τα 1,5 εκ. στρ. ήταν δάση. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

Φόβος η φτώχεια για τους Έλληνες Το 60% των Ελλήνων φοβούνται ότι µπορούν τα επόµενα χρόνια να περιέλθουν σε κατάσταση φτώχειας. Τα 933,7 ευρώ είναι το ψυχολογικό όριο, που χωρίζει τους φτωχούς από τους πλούσιους, σύµφωνα µε τους φτωχούς της χώρας µας. Η εικόνα που σχηµατίζει το 33,4% των Ελλήνων στο άκουσµα της λέξης «φτωχός» είναι αυτή µιας οικογένειας που ζει µε στερήσεις σε κάποιο υπόγειο της πόλης.. Το 49,6% των ερωτώµενων πιστεύει ότι οι συνάνθρωποί τους βρέθηκαν σε κατάσταση φτώχειας από ένα τυχαίο γεγονός, που µπορεί να συµβεί στον καθένα. ∆ηλαδή, έπειτα από κάποιο σοβαρό πρόβληµα υγείας ή εργασίας. Μόνο το 33,3% εντοπίζει την αιτία της φτώχειας σε κάποια ταξική διαφορά, απαντώντας ότι ήταν «πάντοτε φτωχοί». Η έρευνα για την φτώχεια στην Ελλάδα πραγµατοποιήθηκε από τον Μάϊο έως τον Οκτώβριο του 2007, σε συνολικό δείγµα 6.089 ατόµων, για λογαριασµό του υπουργείου Οικονοµίας και Οικονοµικών.

Οι διοξίνες από τις πυρκαγιές έφθασαν στην Λιβύη! Εκτός από την ποσοτική πλευρά της καταστροφής που έχει καταγραφεί, υπάρχει και η ποιοτική. Σύµφωνα µε εκτιµήσεις επιστηµόνων, περισσότερες διοξίνες απ’ όσες εκλύονται στη διάρκεια ενός έτους από όλες τις βιοµηχανίες της Γερµανίας µαζί, διέφυγαν στο περιβάλλον. Πρόκειται για µία σύνθεση ιδιαίτερα τοξικών ρύπων, η διασπορά των οποίων στον ελλαδικό χώρο δεν έχει ακόµη διαπιστωθεί. Και παρά τον κίνδυνο που υπάρχει, δεν έχουν ξεκινήσει ενδελεχείς µετρήσεις, ούτε έχει ξεκινήσει κάποιο έργο απορρύπανσης. Ενδεικτικό της εκτίµησης αυτής είναι ότι οι διοξίνες από τις πυρκαγιές έφθασαν έως τη Λιβύη! Σύµφωνα µε τις δηλώσεις της στην εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (14.10.2007), η Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών Πολυξένη Νικολοπούλου-Σταµάτη αναφέρει ότι «Βρισκόµαστε όλοι µπροστά σε µια πρωτόγνωρη και ιδιαίτερα περίπλοκη κατάσταση. Το ανησυχητικό είναι ότι οι διοξίνες έχουν τη δυνατότητα να αποθηκεύονται στο λίπος των ζώων, αλλά και των ανθρώπων, προκαλώντας µεταλλάξεις και τερατογενέσεις». Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Όποιος τοξεύει τον ουρανό Ο κ. Νίµιτς, διαπραγµατευτής για την υπόθεση της ονοµασίας της πρώην Γιουγκοσλαβικής ∆ηµοκρατίας της Μακεδονίας, απεκδύθη τον ρόλο του διπλωµάτη και ενεδύθη τον ρόλο του ιστορικού, για να κατακεραυνώσει τον Μ. Αλέξανδρο. Στην εφηµερίδα των Σκοπίων «Ντέβινικ» αναφέρει ότι «ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν σίγουρα µεγάλος κατακτητής, όµως έσφαξε χιλιάδες ανθρώπους και κατέστρεψε πολλές πόλεις» και, συνεχίζοντας, «ο Μέγας Αλέξανδρος δεν διέδωσε τη ∆ηµοκρατία και τις πολιτειακές αξίες και άφησε πίσω του µία αυτοκρατορία, η οποία ούτε η πλέον θετική υπήρξε, ούτε µακράς χρονικής διάρκειας ήταν». Λίγες ηµέρες µετά, ο κ. Νίµιτς ανασκεύασε, δηλώνοντας ότι «Θα επιθυµούσα, επίσης, αυτή την στιγµή να κάνω προσωπική δήλωση σχετικά µε ορισµένες παρατηρήσεις για τον Μέγα Αλέξανδρο που περιελήφθησαν σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου. Λυπάµαι ειλικρινά για τον αντίκτυπο που εκείνα τα σχόλια είχαν και λυπούµαι ιδιαίτερα για την αµελή εισαγωγή των ιστορικών σχολίων στη συµφωνηθείσα διπλωµατική διαδικασία. »Εκµεταλλεύοµαι αυτή την ευκαιρία για να αποσύρω τα σχόλια που γίνονται, δίνοντας έµφαση αντί αυτού στη µόνιµη επιρροή και στη βαθειά σηµασία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην παγκόσµια ιστορία». Για κακή τύχη του κ. Νίµιτς, στο µέλλον σ’ αυτόν τον πλανήτη θα θυµούνται ακόµη τον Μέγα Αλέξανδρο ως Μέγα Αλέξανδρο. Μετά τη λήξη της θητείας του, όµως, κανείς δεν θα θυµάται τον κ. Νίµιτς.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

Ηγέτιδα δύναµη η ελληνική ναυτιλία Καλά νέα φέρνει η ελληνόκτητος ναυτιλία, η οποία καταγράφει ευνοϊκούς οικονοµικούς και επιχειρηµατικούς όρους. Η χώρα µας είναι ένα από τα ισχυρότερα και πιο σηµαντικά ναυτικά κράτη του κόσµου, µε την εµπορική ναυτιλία να αποτελεί τον δυναµικώτερο κλάδο της εθνικής µας οικονοµίας. Σύµφωνα µε την ΕΣΥΕ, η δύναµη του ελληνικού εµπορικού στόλου τον Αύγουστο του 2007 αριθµούσε συνολικά 2.050 πλοία, συνολικής χωρητικότητας 36.780.712 κόρων ολικής χωρητικότητας (ΚΟΧ). Από τα πλοία αυτά, 624 ήταν φορτηγά, συνολικής χωρητικότητας 14.108.068 ΚΟΧ, τα 502 δεξαµενόπλοια, συνολικής χωρητικότητας 20.998.857 ΚΟΧ και τα 924 επιβατηγά και λοιπά πλοία, συνολικής χωρητικότητας 1.673.787 ΚΟΧ. Κατά το χρονικό διάστηµα Ιανουάριος 2001- Αύγουστος 2007 σηµειώθηκε: - Αύξηση της συνολικής δύναµης των πλοίων κατά 4,2%. - Αύξηση της συνολικής χωρητικότητας των πλοίων κατά 34,6%. - Μείωση των φορτηγών πλοίων κατά 0,2%. - Αύξηση της συνολικής χωρητικότητας των φορτηγών πλοίων κατά 18,7%. - Αύξηση των δεξαµενόπλοιων κατά 9,8%. - Αύξηση της συνολικής χωρητικότητας των δεξαµενόπλοιων κατά 49%. - Αύξηση των επιβατηγών και λοιπών πλοίων κατά 4,4%. - Αύξηση της συνολικής χωρητικότητας των επιβατηγών και λοιπών πλοίων κατά 24,2%. Σύµφωνα µε στοιχεία της Lloyd's, η Ελλάδα καταλαµβάνει την πέµπτη θέση στον κόσµο, µε βάση την χωρητικότητα του στόλου της (άνω των 100 gt). Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο υπό ελληνική σηµαία στόλος καταλαµβάνει την πρώτη θέση, µε ποσοστό 28 %, ενώ ο υπό ελληνική πλοιοκτησία στόλος απαρτίζει το 51,5 % του αντίστοιχου κοινοτικού.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Οι Έλληνες εφοπλιστές ελέγχουν 3.500 πλοία και διοικούν έτσι το 20% του παγκόσµιου στόλου, ενώ το ένα τέταρτο των αµερικανικών εισαγωγών πετρελαίου και το αντίστοιχο ποσοστό των αµερικανικών εξαγωγών προϊόντων, όπως το σιτάρι ή το κάρβουνο, προωθείται µέσω της ελληνικής ναυσιπλοΐας. Ένα στα πέντε πετρελαιοφόρα ανήκει σε Έλληνες εφοπλιστές. Πάνω από 120.000 άτοµα εργάζονται στον ναυτιλιακό τοµέα και η Ελλάδα είναι το µοναδικό κράτος-µέλος της Ε.Ε., που διαθέτει αυτόνοµο υπουργείο Εµπορικής Ναυτιλίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το εισαγόµενο ναυτιλιακό συνάλλαγµα δηµιουργεί υπεραξία πενταπλάσια του συναλλάγµατος που προέρχεται από τον τουρισµό. Το 2005, το εισαχθέν ναυτιλιακό συνάλλαγµα έφτασε τα 13,9 δισεκατοµµύρια ευρώ, καλύπτοντας το 1/3 του εµπορικού ελλείµµατος της χώρας.

Τα αντίστοιχα έσοδα του ελληνικού τουρισµού το 2005, σύµφωνα µε την Eurostat, ανήλθαν στα 11,037 δισ. και οι δαπάνες τα 2,446 δισ. ευρώ και αποτέλεσαν το 40% των συνολικών εξαγωγών σε υπηρεσίες. Η σύγκριση των δύο πηγών συναλλάγµατος αποβαίνει τόσο ποσοτικά, όσο και ποιοτικά, υπέρ της ναυτιλίας. Εκτός της ποσοτικής διαφοράς (13,9 δισ. έναντι 11,03 δισ.) είναι καθοριστική και η ποιοτική, αφού ο τουρισµός δηµιουργεί µικρή υπεραξία λόγω του µεγάλου κόστους παραγωγής των τουριστικών υπηρεσιών και των συνεχώς συµπιεσµένων τιµών της διεθνούς αγοράς. Αντίθετα, το συνάλλαγµα της εµπορικής ναυτιλίας δηµιουργεί πενταπλάσια υπεραξία, λόγω του µικρού κόστους παραγωγής των υπηρεσιών στο εσωτερικό της χώρας. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

∆ύο έδρες λιγώτερες η Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Την µείωση των εδρών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε 750 από 785, για την περίοδο 2009-2014, ενέκρινε η Ολοµέλεια. Η µείωση αντανακλάται και στον αριθµό των ευρωβουλευτών ανά χώρα-µέλος. Έτσι, η Ελλάδα από 24 ευρωβουλευτές θα έχει πλέον 22. Ασφαλώς η είδηση αποτελεί διπλωµατική ήττα του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών.

Ο ΣΥΡΙΖΑ ζητά και αυτός διόρθωση σχολικού βιβλίου! Ενστάσεις για το βιβλίο βιολογίας της Γ’ Γυµνασίου διατύπωσε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ κ. Αναστ. Κουράκης. Ο βουλευτής ζήτησε την διόρθωση του βιβλίου, λόγω του ότι «µε συγκεκριµένες φωτογραφίες του βιβλίου, οι µαθητές εξοπλίζονται µε επιχειρήµατα υπέρ των γενετικά τροποποιηµένων προϊόντων». Για πρώτη φορά ο ΣΥΡΙΖΑ, µέσω βουλευτή του, ζητά διόρθωση σχολικού βιβλίου και πολύ σωστά κάνει, αφού αφορά τη γνώση για τη σωστή υγεία των παιδιών µας. Όµως, δεν έπραξε το ίδιο για το βιβλίο της ιστορίας, που αφορούσε την πνευµατική υγεία των παιδιών µας και την ιστορική αλήθεια.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Μία απολιθωµένη όαση ηλικίας 20 εκατ. ετών στα Γρεβενά Μια απολιθωµένη όαση, που πριν από 20.000.000 χρόνια φιλοξενούσε σπάνια είδη φυτών, ανακαλύφθηκε πρόσφατα σε περιοχή του νοµού Γρεβενών, κατά τις ανασκαφές που πραγµατοποιεί εκεί το Τµήµα Παλαιοντολογίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στην επιφάνεια έναν βάλτο, που ευδοκιµούσε κάτω από το τροπικό έως υποτροπικό κλίµα που επικρατούσε εκείνη την εποχή στον ελλαδικό χερσαίο χώρο, µε µέση θερµοκρασία που κυµαινόταν στους 18 µε 20 βαθµούς Κελσίου, ενώ οι βροχές ήταν συχνό φαινόµενο. Κάτω από τέτοιες συνθήκες, η περιοχή είχε µετατραπεί σε µια υποτροπική ζούγκλα, όπου κωνοφόρα δέντρα και φοίνικες περιέκλειαν µια τεράστια περιοχή από φτέρες, δαφνίδες και άλλα δέντρα, που προσέφεραν καταφύγιο σε µια άγνωστη ως επί το πλείστον πανίδα. Εκτός από τα απολιθωµένα φυλλώµατα, οι ειδικοί εντόπισαν απολιθωµένα µαλάκια, κοχύλια και εχίνους. Τα παλαιότερα πετρώµατα στα Γρεβενά ανήκουν στην Πελαγονική ζώνη και αποτελούνται από σχιστόλιθους, γνεύσιους, µάρµαρα, µεταψαµµίτες και µεταβασάλτες. Πάνω σε αυτά έχουν επικαθίσει πετρώµατα ηλικίας 180.000.000 ετών, που αποτελούν το οφιολιθικό σύµπλεγµα του Βούρινου, το οποίο προέρχεται από πετρώµατα ωκεάνιου φλοιού, όπως περιδοτίτες, πυροξενίτες, γάββρους, διορίτες, βασάλτες και ασβεστόλιθους.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

Σηµαντική επιστηµονική έρευνα: υπεύθυνη για καρκινογενέσεις η ακτινοβολία των κινητών Ένοχες για καρκινογένεση είναι οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας και τα κινητά τηλέφωνα, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα επιστηµονικής έρευνας που έγινε στο Ισραήλ και παρουσιάστηκε στις 18.10.2007, σε ηµερίδα στη Θεσσαλονίκη. Τα στοιχεία παρουσίασε ο καθηγητής Γενετικής του Ανθρώπου στο ΑΠΘ, Κώστας Τριανταφυλλίδης, σε εκδήλωση µε θέµα «Κεραίες κινητής τηλεφωνίας - Νοµικό πλαίσιο - Προβλήµατα εφαρµογής», που συνδιοργάνωσαν το Κέντρο ∆ιεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονοµικού ∆ικαίου και ο ∆ικηγορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης. «Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι η έκθεση ανθρώπινων κυττάρων από πέντε ως δέκα λεπτά σε ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία, διεγείρει ένα γονίδιο που προκαλεί την σύνθεση µιας κινάσης (ένζυµο), η οποία φαίνεται ότι συµµετέχει στην διαίρεση και στην αύξηση των κυττάρων. Αυτός ο ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασµός των κυττάρων οδηγεί σε καρκινογένεση, που προκαλεί η ηλεκτροµαγνητική (µη ιοντίζουσα) ακτινοβολία.», τόνισε ο καθηγητής. «Οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας χρηµατοδότησαν το πρόγραµµα Interphone και είχαν ανακοινώσει πριν από δύο χρόνια ότι δεν υπάρχει καµµιά επίπτωση», ανέφερε στην ηµερίδα ο καθηγητής. Φέτος δηµοσιεύθηκαν οι εργασίες που χρηµατοδότησαν ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας και οι εταιρείες τις οποίες σχολίασε ο καθηγητής στην οµιλία του, για να τονίσει ότι «στο δεύτερο µέρος της περίληψης των συ-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

µπερασµάτων που δεν ανακοινώθηκε, επισηµαίνει ότι µε την έκθεση δέκα χρόνων σε κινητό τηλέφωνο από την πλευρά που µιλάµε, υπάρχει οριακή, στατιστικά σηµαντική πιθανότητα δηµιουργίας καρκίνου». Ο κ. Τριανταφυλλίδης υπογράµµισε ότι για πρώτη φορά έχουµε πλέον µοριακούς µηχανισµούς για το πώς δρα η ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία και καταρρίπτονται όλα αυτά που λέγονται από διαφόρους, ότι δεν υπάρχει πρόβληµα µε την έκθεση σ’ αυτήν. Επικαλέστηκε δε τα συµπεράσµατα δύο τελευταίων ερευνών, την πρώτη εκ των οποίων έχει πραγµατοποιήσει το δικό του Εργαστήριο µε την µύγα δροσόφιλα, στην οποία παρατηρήθηκε µείωση της γονιµότητας και της βιωσιµότητάς της και µία δεύτερη εργασία από το Ισραήλ, που δηµοσιεύθηκε τον Ιούλιο κι αποδεικνύει ότι «όταν εκτεθούν ανθρώπινα κύτταρα από 5 έως 10 λεπτά σε ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία, διεγείρεται γονίδιο που προκαλεί τη σύνθεση µιας κινάσης, που φαίνεται ότι συµµετέχει στον µηχανισµό της καρκινογένεσης…» «Η εφαρµογή της αρχής της «συνετούς αποφυγής» έκθεσης σε οποιαδήποτε µορφή ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας, κρίνεται αναγκαία. Ιδιαίτερη φροντίδα πρέπει να δοθεί σε άτοµα που σκοπεύουν να τεκνοποιήσουν, σε έγκυες και σε παιδιά ηλικίας µέχρι 16 ετών», πρότεινε ο καθηγητής.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

Η διπλή εκτέλεση της «Μπουµπουλίνας» Σε κατάσταση πλήρους εγκατάλειψης και ερήµωσης βρίσκεται το σπίτι της ηρωίδας Λέλας Καραγιάννη, που εκτελέστηκε από τους Γερµανούς στις 8 Σεπτεµβρίου 1944 στο Χαϊδάρι. Το αρχηγείο της «Μπουµπουλίνας», αυτή ήταν η κωδική της ονοµασία, στην Πλατεία Αµερικής, παρά το ότι έχει κηρυχθεί διατηρητέο το 1995 και αγοράστηκε από το ∆ήµο Αθηναίων το 1997, βρίσκεται στο έλεος της τύχης του. ∆εν ταιριάζει τέτοια αντιµετώπιση στο σπίτι της ηρωίδας. Το σπίτι της διέθεσε στον απελευθερωτικό αγώνα και εκεί συνελήφθη για να εκτελεστεί µετέπειτα, µετά τα φριχτά βασανιστήρια που υπέστη στα µπουντρούµια της οδού Μέρλιν. Την ίδια τύχη έχει και το σπίτι του ήρωα του Μακεδονικού Αγώνα Παύλου Μελά στην Κηφισσιά.

Με 34 εκατ. ευρώ επιβάρυναν οι βουλευτές τον Προϋπολογισµό Με το ποσόν των 34 εκατοµµυρίων ευρώ επιβαρύνεται η Βουλή από τα τηλεφωνήµατα των 300 βουλευτών, οι οποίοι δεν πληρώνουν τους υπέρογκους λογαριασµούς τους, ακόµη και όταν αυτοί υπερκαλύπτουν την ατέλειά τους. Την µεγάλη αυτή οικονοµική εκκρεµότητα των τηλεφωνικών χρεών της τελευταίας επταετίας, αναλαµβάνει να εξοφλήσει η Βουλή µε ειδικό διακανονισµό µε τον ΟΤΕ. Μέχρι το τέλος του 2005 τα χρέη έφταναν περίπου τα 33 εκατοµµύρια ευρώ, ενώ αν προστεθούν σε αυτά τα χρέη του 2006 και του 2007, που εκτιµάται ότι ανέρχονται ήδη σε ένα εκατοµµύριο ευρώ, το ποσό φτάνει τα 34 εκατ. ευρώ. Τέτοιου είδους συµπεριφορές, µάλλον σε ευτελισµό του κορυφαίου κοινοβουλευτικού θεσµού συνάδουν. Επιµέλεια: Παύλος Καρούσος

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Γιατί χαίρεται ο Κώστας Καραµανλής Ιστορικά είναι αποδεδειγµένο ότι, όταν ο πολιτικός χώρος µεταξύ κοµµουνιστικής αριστεράς και δεξιάς είναι ενοποιηµένος υπό ισχυρή ηγεσία, ή κυβερνά ή διεκδικεί µε επιτυχία την εξουσία. Όταν διασπάται, τότε µακροηµερεύει στην εξουσία η δεξιά. Για παράδειγµα, όταν µετά τον ∆εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο η πολυδιάσπαση του Κέντρου και η ασυννενοησία των κεντρώων ηγετών οδήγησαν τον άλλοτε κραταιό βενιζελικό χώρο στην αποσύνθεση, η ∆εξιά κυβέρνησε χωρίς διάλλειµµα από το 1952 ως το 1963 (σε εποχές που οι κυβερνήσεις έπεφταν πολύ πιο εύκολα από σήµερα). Όταν συγκροτήθηκε η Ένωσις Κέντρου, το 1961, άρχισε η αντίστροφη µέτρηση για την δεξιά διακυβέρνηση και την πτώση της δεξιάς στις εκλογές του 1963. Αντιστοίχως, µετά την ∆ικτατορία, η διάσπαση του ενδιάµεσου χώρου, µεταξύ του 1974 και του 1977, ανάµεσα στην παλαιά Ένωσιν Κέντρου, το ΠΑΣΟΚ και διάφορα γκρουπούσκουλα έδωσε άνεση χρόνου στην ΝΕΑ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ του Κ. Καραµανλή, όταν όµως ενοποιήθηκε ο χώρος υπό την ηγεµονία του Ανδρέα Παπανδρέου µετά τις εκλογές του 1977 άρχισε η αντίστροφη µέτρηση για την πολιτική κυριαρχία της ∆εξιάς, η οποία κατέληξε µόνιµη αντιπολίτευση και ασήµαντη κυβερνητική παρένθεση το 1990-3. Σήµερα, το ΠΑΣΟΚ ίσταται προ διασπάσεως ή συρρικνώσεως: διασπάσεως, εάν ο ηττηµένος υποψήφιος αρχηγός δεν αποδεχθεί την ήττα του και αποχωρήσει καταγγέλλων τους πάντες και τα πάντα· συρρικνώσεως αν η µοιραία φθίνουσα και παρακµιακή πορεία του ΠΑΣΟΚ ως κλειστού, αρτηριοσκληρωτικού κόµµατος των βαρώνων και των γερόντων του 1974 συνεχισθεί, όπως διαφαίνεται, χωρίς ηλικιακή, κοινωνική και ιδεολογική ανανέωση. Ο κατακερµατισµός ή η συρρίκνωση είναι δύο ενδεχόµενα που θα εξασφαλίσουν την µακροηµέρευση του Κώστα Καραµανλή στην εξουσία, έστω κι αν αυτός παραµείνει σταθερός στην θέση αδράνειας την οποία έχει επιλέξει ως δηµοσκοπικά προσφορώτερη. Φυσικά, ισχύει πάντα το αξίωµα ότι στην Ελλάδα οι πολιτικές ανατροπές προκαλούνται από εξωτερικά γεγονότα και µεταβολές διεθνών συσχετισµών, θεατές ή αθέατες. Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ε ΛΛΑ∆Α

Περί ρατσισµού, φασισµού, εθνικισµού κ.λπ. Του Νίκου Σ. Λιναρδάτου

α τελευταία χρόνια, οι ΄΄ταµπέλες΄΄ που ανεβαίνουν προκειµένου να χαρακτηρίσουν τη συµπεριφορά ή τις αντιλήψεις των ανθρώπων - είτε αυτά εκφράζονται µεµονωµένα ή οµαδικά, έχει καταντήσει … ΄΄εθνικό σπορ΄΄! Η ευκολία µε την οποία ΄΄κολλάνε΄΄ τους χαρακτηρισµούς είναι πραγµατικά … αξιοθαύµαστη! Τα παραδείγµατα πολλά: στον αθλητισµό, στο ποδόσφαιρο π.χ., το οποίο είναι 100% επαγγελµατικό, όπου ο κάθε ποδοσφαιριστής, όπως ακριβώς και ο κάθε εργαζόµενος, έχει κάθε δικαίωµα να αλλάξει οµάδα και να µεταγραφεί σε άλλη µόλις λήξει το συµβόλαιό του, αποκτά αυτοµάτως τη ΄΄ρετσινιά΄΄ του πουληµένου, του προδότη, του αχάριστου και πάει λέγοντας… Στην πολιτική, πάλι, όποιος διαφωνήσει σε κάποια βασική - κατά τους άλλους – θέση ή απόφαση, ή διαγράφεται ή αναγκάζεται να αποχωρήσει από το κόµµα του – και αν προσχωρήσει σε άλλο κόµµα, αποκτά και αυτός αυτόµατα το χαρακτηρισµό του προδότη και του αποστάτη… Αν τώρα µιλήσουµε για τον απλό, καθηµερινό άνθρωπο, και αυτός πολλές φορές ΄΄αποκτά΄΄ τον χαρακτηρισµό του ΄΄ρατσιστή΄΄ ή του ΄΄εθνικόφρονα΄΄ ή ακόµα και του ΄΄φασίστα΄΄, µε µια ευκολία, η οποία και πάλι εκπλήσσει… Μήπως όµως πίσω από αυτούς τους νονούς, που τόσο απροσχηµάτιστα δίνουν αυτά τα … ονόµατα, κρύβεται κάτι άλλο; Μήπως όλοι αυτοί που (µας) παρουσιάζονται – και έχουν ΄΄αυτοβαφτιστεί΄΄ δηµοκράτες και σοσιαλιστές, δεν είναι καθόλου αυτό που λένε ή δείχνουν, αλλά αποτελούν κάτι το πολύ επικίνδυνο, που πρέπει να αντιµετωπιστεί άµεσα, πριν είναι πολύ αργά; Ας δούµε λοιπόν µερικές από τις περιπτώσεις, που έχουν επισύρει τους χαρακτηρισµούς του ΄΄ρατσιστή΄΄, του ΄΄εθνικόφρονα΄΄ και του ΄΄φασίστα΄΄, από τους ΄΄φερόµενους ως δηµοκράτες και σοσιαλιστές΄΄. Εδώ και χρόνια, λοιπόν, η χώρα µας µοιάζει µε … ελβετικό τυρί, γεµάτο τρύπες, µόνο που δεν έχει καµµιά σχέση µε την Ελβετία … όποιος θέλει µπαίνει, όποιος θέλει βγαίνει… Σύµφωνα µε τελευταίες µετρήσεις, κάθε µέρα µπαίνουν α20

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

πό τα Ελληνοαλβανικά σύνορα, περισσότεροι από 150 ΠΑΡΑΝΟΜΟΙ µετανάστες. Από την ακριτική Σάµο µας, ζητούν να κλείσει ο σταθµός υποδοχής (λαθρο)µεταναστών, διότι µόνο µέσα στους πρώτους επτά (7) µήνες από την αρχή του έτους, έχουν …καταφθάσει ΜΟΝΟ στη Σάµο, περισσότεροι από 7.500 λαθροµετανάστες, προερχόµενοι από το Ιράκ, την Ινδία, το Πακιστάν ή τις Φιλιππίνες, ενώ σε όλους τους παραπάνω, πρέπει να προσθέσουµε και έναν αρκετά µεγάλο αριθµό (λαθρο)µεταναστών από τις χώρες της Αφρικής. Και, φυσικά, υπάρχουν και τα άλλα ακριτικά νησιά µας, αλλά και ο Έβρος και η Πάτρα… Και, σας ρωτάω ευθέως: Από όλους αυτούς, µε ποιούς έχουµε σχεδόν αποκλειστικά, καθηµερινά προβλήµατα µε ληστείες, κλοπές και πολλές άλλες παράνοµες ενέργειες; Έχετε – έχουµε κάποιο πρόβληµα – πλην ελαχίστων εξαιρέσεων - µε τους ανθρώπους από το Πακιστάν, το Ιράκ, την Ινδία, τις Φιλιππίνες, το Καµερούν…ΚΑΝΕΝΑ!!! Από την άλλη, πόσα προβλήµατα µας δηµιουργούν καθηµερινά οι προερχόµενοι από τη γείτονα Αλβανία; Πάµπολλα! Γιατί λοιπόν ∆ΕΝ είµαστε ρατσιστές µε τους Ιρακινούς ή τους Ινδούς ή τους Καµερουνέζους ή όλους τους άλλους, πλην όµως είµαστε ΄΄ρατσιστές΄΄ µε τους Αλβανούς; Συνάνθρωποί µας δεν είναι όλοι; Τότε; Μήπως φταίει η - πολλές φορές – αχαρακτήριστη έως και επικίνδυνη συµπεριφορά των Αλβανών, που έχουν την εντύπωση ότι η Ελλάδα είναι ΄΄τσιφλίκι΄΄ τους και µπορούν να κάνουν ΄΄ό,τι γουστάρουν΄΄; Αξίζει στο σηµείο αυτό να σηµειώσω ότι οι πρώτοι Αλβανοί που έφτασαν στη χώρα µας γύρω στο ’90, ήταν πραγµατικά πολιτικοί πρόσφυγες ή οικονοµικοί µετανάστες, οι οποίοι και άξιζαν τη φιλοξενία µας, ενώ στη συνέχεια όταν άνοιξαν οι ποινικές φυλακές και λεηλατήθηκαν τα στρατόπεδα από τους παράνοµους Αλβανούς, έγινε το ΄΄έλα να δεις΄΄… Θα µου πείτε ίσως: ΄΄Όλοι οι Αλβανοί είναι επικίνδυνοι΄΄; Ασφαλώς όχι - και προσωπικά έχω γνωστούς µου Αλβανούς, οι οποίοι είναι αξιοπρεπέστατοι, τίµιοι βιοπαλαιστές και καλοί οικογενειάρχες. Και ξέρετε ποιους ΄΄δεν πάνε΄΄ µε τίποτα οι Αλβανοί αυτοί; Τους … συµπατριώτες τους Αλβανούς! Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΛΛΑ∆Α

Αν λοιπόν, το να υπερασπίζεσαι τη ζωή σου από τις – στη συντριπτική τους πλειοψηφία - αλβανικές σπείρες που δρουν ανεξέλεγκτα ΄΄µπουκάροντας΄΄ στα σπίτια µας όχι µόνο τη νύχτα, αλλά και την ηµέρα, ληστεύοντάς µας και πολλές φορές δολοφονώντας … που δρουν έξω από τα σχολεία κλέβοντας κινητά τηλέφωνα, µπουφάν, ρολόγια και ό,τι άλλο τους …γυαλίσει από τους µαθητές, ε, ναι, είµαστε …ρατσιστές! Όλοι αυτοί όµως που µας αποκαλούν ρατσιστές, άλλοι µεν είναι βουλευτές ή στελέχη κοµµάτων της αριστεράς, που έχουν την προσωπική φρουρά (που, φυσικά την πληρώνουµε εµείς), ενώ άλλοι το παίζουν δήθεν ελεύθερα σκεπτόµενοι ουµανιστές… Το ερώτηµα όµως παραµένει αναπάντητο: Γιατί είµαστε ΄΄ρατσιστές΄΄ µόνο για τους Αλβανούς; Και συνεχίζουµε µε τον χαρακτηρισµό του ΄΄εθνικόφρονα΄΄. Αν, δηλαδή, πιστεύω στην πατρίδα µου, αυτή που µου παρέδωσαν οι γονείς µου, και σε αυτούς οι γονείς τους, είµαι εθνικόφρονας; Αν αγαπώ την πατρίδα µου, αυτήν που έρχεται από τα βάθη των αιώνων, αυτήν που έδωσε τα φώτα της γνώσης, της επιστήµης και της δηµοκρατίας σε όλο τον κόσµο, είµαι εθνικόφρονας; Αν θέλω να βλέπω την ελληνική σηµαία, αυτήν που πότισαν µε το αίµα τους τόσοι και τόσοι πρόγονοί µας, προκειµένου να είµαστε σήµερα ελεύθεροι, είµαι εθνικόφρονας; Θέλουν τα Σκόπια να ονοµάζονται Μακεδονία; Ελεύθερα! Σιγά τώρα µην… χαλάσουµε τις καρδιές µας για ένα όνοµα… Αύριο όµως, όταν οι Σκοπιανοί θα διεκδικήσουν τη Θεσσαλονίκη, τι θα πουν οι δηµοκρατικο-σοσιαλιστές (καµµιά σχέση µε τους σοσιαλδηµοκράτες); Σιγά µην στενοχωρηθούµε για τη Θεσσαλονίκη; Όµως, όλοι αυτοί οι ΄΄δήθεν΄΄, θέλουν να ζουν σε ελεύθερο κράτος, προκειµένου να µπορούν στο όνοµα της δηµοκρατίας να επιτελούν κάθε τους νόµιµη ή παράνοµη δραστηριότητα… Θα µπορούσαν να τα κάνουν όλα αυτά – ή απλά και µόνο να τα πουν- π.χ. στην Αλβανία ή στα Σκόπια; Στη Ρωσσία ή στις ΗΠΑ; Όχι βέβαια! Και έχω µια απορία: Αφού από τα σύνορά µας είναι σχεδόν ελεύθεροι να µπαινοβγαίνουν όποιοι θέλουν, όποια ώρα θέλουν… αφού τη σηµαία µας πολλοί τη θεωρούν σαν ένα απλό κοµµάτι πανί, που µπορούµε να το καίµε ή να το Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

χρησιµοποιούµε σαν ξεσκονόπανο…, γιατί να πηγαίνουν στον στρατό τα παιδιά µας και να χάνουν κάποια από τα δηµιουργικώτερα χρόνια από τη ζωή τους- κινδυνεύοντας µάλιστα να µη γυρίσουν πίσω; Βλέπετε, οι … ΄΄δηµοκράτες µη εθνικόφρονες΄΄ ή δεν υπηρέτησαν ποτέ τους ή υπηρέτησαν µε …απόσπαση στο σπίτι τους και στην πλατεία Κολωνακίου! Έχω µάθει στη ζωή µου να σέβοµαι κάθε κράτος, φυλή, γλώσσα ή θρησκεία- απαιτώ όµως και από τους άλλους να σέβονται και τα δικά µου ΄΄πιστεύω΄΄. ∆υστυχώς, όµως, το έχω ξαναγράψει και σε παλαιότερο τεύχος, έχουµε την … τύχη, η χώρα µας να έχει γείτονες τα ΄΄καλύτερα παιδιά της πιάτσας΄΄! Όσο εµείς δείχνουµε την ανωτερότητά µας, τόσο εκείνοι γίνονται ολοένα και πιο διεκδικητικοί, πιο αγενείς και επικίνδυνοι. Όσον αφορά τέλος τον χαρακτηρισµό ΄΄φασίστας΄΄, τον οποίο φυσικά και αποποιούµαι µετά βδελυγµίας, ας µας πουν οι ΄΄δήθεν δηµοκράτες΄΄ πόσο φασιστική συµπεριφορά έχουν οι ίδιοι, όταν στο όνοµα της δηµοκρατίας (;) σπάνε βιτρίνες, καίνε βιβλία, επιτίθενται µε µολότωφ, καίνε τα αυτοκίνητα του κόσµου, καίνε σηµαίες, όταν ετσιθελικά, περιφερόµενοι από σχολή σε σχολή, εµποδίζουν την πλειοψηφία των φοιτητών να παρακολουθήσουν τα µαθήµατά τους, όταν λένε ευχαριστώ στους Αµερικάνους που ουσιαστικά χάρισαν τα Ίµια στους Τούρκους, όταν διαγράφουν το θρήσκευµα και την υπηκοότητα από τις ταυτότητες, όταν, όταν, όταν… Οι ετικέττες, αγαπητοί αναγνώστες, µπαίνουν εύκολα… Άλλωστε, δεν κοστίζουν τίποτα… Μπορούν όµως να στοιχίσουν τα πάντα στην Ελλάδα µας, µέχρι και τον πλήρη ΄΄εκβαρβαρισµό΄΄ της… Ίσως τότε να σκεφθούν και να ανατρέξουν στα ελληνικά λεξικά – αν φυσικά θα υπάρχουν τότε – προκειµένου να πληροφορηθούν τις πραγµατικές έννοιες του ΄΄ρατσιστή΄΄ και του ΄΄εθνικόφρονα΄΄. Τότε θα συνειδητοποιήσουν ότι οι ίδιοι έχουν καταλύσει κάθε έννοια της δηµοκρατίας και θα βρεθούν αντιµέτωποι µε τους αληθινούς φασίστες. Αυτούς που οι ίδιοι µε τις συµπεριφορές τους δηµιούργησαν και συνεχίζουν να δηµιουργούν καθηµερινά… Μόνο που τότε δεν θα υπάρχουµε όλοι εµείς, που χάρη στη δική µας δηµοκρατία είχαν το ΄΄ελευθέρας στην ασυδοσία΄΄. ! ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ο Λ ΟΓΟΣ ΣΤΟΥΣ Α ΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

Υπόθεση Γεννηµατά: µία διαφορετική ερµηνεία Της Αγγελικής Κουτσούκου

ο ζήτηµα της Φώφης Γεννηµατά είναι το σπουδαιότερο αρνητικό πολιτικό γεγονός των τελευταίων δεκαετιών, παρά την ελάσσονα αφορµή που το προκάλεσε (η κατάρτιση του ψηφοδελτίου επικρατείας ενός κόµµατος). Γι’ αυτό και συνεχίζει να µας απασχολεί, παρά την υποβάθµισή του από την ένοχη αντιπολίτευση, τη σεµνή και ταπεινή αντιµετώπισή του από την αδίκως κατηγορούµενη συµπολίτευση και την αξιοπρεπή στάση της κατασυκοφαντούµενης δικαιοσύνης. ∆ιακινδυνεύω την πρόβλεψη ότι σε πενήντα χρόνια η λέξη «Γεννηµατά» θα είναι συµβολική, µε τον ίδιο τρόπο που σήµερα λ.χ. η λέξη «Γουδί» είναι συµβολική και σηµαίνει την λαϊκή εξέγερση, η «Σµύρνη» την καταστροφή, η «δίκη των έξι» την τιµωρία, η «αποστασία» την προδοσία, το «Πολυτεχνείο» την αντίσταση κ.λπ. (χωρίς όλα αυτά να είναι απαραιτήτως δίκαια από ιστορική άποψη· απλώς έτσι αποτυπώθηκαν στη συλλογική συνείδηση). Η «υπόθεση Γεννηµατά» θα γίνει το σύµβολο της πολιτικής ανηθικότητας, και µάλιστα δίκαια. Και όχι βέβαια γιατί δεν υπήρξαν στο παρελθόν και άλλες περιπτώσεις ανηθικότητας και ψεύδους. Υπήρξαν άφθονες και µάλιστα κάποιες είχαν πολύ µεγαλύτερη βαρύτητα (π.χ. εκδοτικά και οικονοµικά σκάνδαλα, αυριανισµός, έγχρωµα ψηφοδέλτια, εθνικοί χειρισµοί τύπου mea culpa, Οτσαλάν, Ίµια, κ.λπ., κ.λπ., κ.λπ., ων ουκ εστί αριθµός), αφού είναι σίγουρο πως η πολιτική απάτη και ανηθικότητα περισσεύουν στο δηµόσιο βίο. Όµως, καµµία άλλη περίπτωση δεν υπήρξε τόσο κραυγαλέα, τόσο σαφώς, τόσο απόλυτα και επιστηµονικά αντικειµενική, όσο η υπόθεση Γεννηµατά. Κάθε άλλη περίπτωση πολιτικών επιλογών ή χειρισµών στο παρελθόν, οσοδήποτε λανθασµένη ή/και αµοραλιστική, πάντα άφηνε χώρο για αντίθετη υποστηρικτική επιχειρηµατολογία. Η κριτική ήταν, σε µεγαλύτερο ή µικρότερο βαθµό, ζήτηµα άποψης και πολιτικής τοποθέτησης σε επίπεδο αρχών ή προθέσεων, ή έστω ζήτηµα ερµηνείας του νόµου. 22

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η περίπτωση Γεννηµατά όµως, δεν αφήνει κανένα περιθώριο υποκειµενικής ανάλυσης, αντίθετα είναι καθαρή και ξάστερη, σε βαθµό πρωτοφανή για την πολιτική ζωή στη χώρα µας. Και αυτή η µοναδική της αντικειµενικότητα είναι που την κάνει τόσο σηµαντική, γι’ αυτό έχει ήδη δυσανάλογα µεγάλες συνέπειες και γι’ αυτό ίσως οδηγήσει στην αρχή µιας νέας, αλλά όχι καλύτερης, πολιτικής εποχής. Το θέµα Γεννηµατά έχει έξι σκέλη, ένα είδος έξι πράξεων ενός µακράς διαρκείας πολιτικού δράµατος, τις οποίες θα προσπαθήσω να εκθέσω στη συνέχεια.

Το γράµµα του νόµου Η υπόθεση ξεκινάει µε την παρατυπία που διέπραξε προσωπικά ο Γιώργος Παπανδρέου, όταν τοποθέτησε επικεφαλής του ψηφοδελτίου επικρατείας του ΠΑΣΟΚ την υπερνοµάρχη Αθηνών-Πειραιώς κ. Φώφη Γεννηµατά. Είναι παρατυπία, λόγω της παραβίασης του άρθρου 56, παράγραφος 1 του Συντάγµατος, όπου αναφέρεται ρητά ότι «τα ανώτερα αιρετά µονοπρόσωπα όργανα των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης δεύτερου βαθµού, δεν µπορούν να ανακηρυχθούν υποψήφιοι ούτε να εκλεγούν βουλευτές κατά την διάρκεια της θητείας για την οποία εξελέγησαν, ακόµη και αν παραιτηθούν». Σηµειώνεται και τονίζεται ότι από τη συγκεκριµένη συνταγµατική διάταξη, που απαγορεύει ρητά και απόλυτα όχι µόνο την εκλογή αλλά και την ανακήρυξη ως υποψηφίου ενός προσώπου µε το συγκεκριµένο κώλυµα, δεν εξαιρούνται οι βουλευτές επικρατείας. Επίσης υπενθυµίζεται ότι η ανακήρυξη µιας υποψηφιότητας είναι πράξη που υποχρεωτικά γίνεται πριν από τις εκλογές. Στην παρατυπία αυτή εξυπακούεται πως φυσική αυτουργός και απολύτως υπεύθυνη έναντι του νόµου είναι η ίδια η κ. Γεννηµατά, αφού ο ίδιος ο βουλευτής είναι αυτός που αποφασίζει αν θα θέσει τελικά υποψηφιότητα, όχι το µόρφωµα που ονοµάζεται «κόµµα». Αυτό το τονίζω γιατί υΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ο Λ ΟΓΟΣ ΣΤΟΥΣ Α ΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

πάρχει µια συντονισµένη προσπάθεια να υποστηριχθεί πως η κ. Γεννηµατά έθεσε υποψηφιότητα, εκτελώντας διατεταγµένη υπηρεσία, υπακούοντας δηλαδή τον αρχηγό της. Αυτό είναι τόσο παραπλανητικό όσο ανυπόστατος είναι και ο ισχυρισµός της, πως, όταν σε ανύποπτο χρόνο δήλωνε ότι «δεν θα είµαι υποψήφια γιατί έχω απόλυτο κώλυµα», εννοούσε ότι είχε κώλυµα για την Α΄ Αθηνών. Φυσικά, ποτέ και πουθενά δεν ανέφερε η κ. Γεννηµατά τις λέξεις «Α΄ Αθηνών» σε αυτές τις παλιές της δηλώσεις και συνεντεύξεις. Πώς θα µπορούσε άλλωστε, αφού δεν υπάρχει τέτοια διάκριση µεταξύ βουλευτών Α΄ Αθηνών και επικρατείας στο άρθρο 56 παρ. 1 του Συντάγµατος!

Η απάτη Άραγε, ο κ. Παπανδρέου (ως ηθικός αυτουργός) και η κ. Γεννηµατά αγνόησαν τον νόµο εν γνώσει τους ή εν αγνοία τους; Μήπως εσκεµµένα προσπάθησαν να ανακηρυχθεί υποψήφια η κ. Γεννηµατά, παρ’ όλο που ήξεραν ότι απαγορεύεται, ώστε να εξαπατήσουν το εκλογικό σώµα για να υφαρπάξουν ψήφους; Ή µήπως έκαναν µια γκάφα ολκής από «άγνοια νόµου»; (Βεβαίως και ο τελευταίος πολίτης γνωρίζει ότι η «άγνοια νόµου» απαγορεύεται και δεν αποτελεί ελαφρυντικό ή λόγο απαλλαγής από µία κατηγορία). Είναι γνωστό ότι πριν από την ανακοίνωση του ψηφοδελτίου επικρατείας ζητήθηκε και δόθηκε στους ενδιαφερόµενους η γνωµοδότηση του έγκριτου συνταγµατολόγου κ. Γ. Παπαδηµητρίου, καθηγητού Συνταγµατικού ∆ικαίου στο Πανεπιστήµιο Αθηνών, στενού συνεργάτη του Γ. Παπανδρέου και υποψηφίου σε εκλόγιµη θέση στο ψηφοδέλτιο επικρατείας του ΠΑΣΟΚ. Η γνωµοδότηση αυτή θεωρήθηκε θετική για την υποψηφιότητα Γεννηµατά, οπότε και η τελευταία τελικά αποφασίσθηκε. Άραγε, τι ακριβώς είπε (ιδιωτικώς, όχι δηµόσια στα ΜΜΕ) ο κ. Παπαδηµητρίου στον κ. Παπανδρέου και στην κ. Γεννηµατά, όταν τους έδωσε το «πράσινο φως»; ∆ύο περιπτώσεις υπάρχουν (που καµµιά τους δεν ελαφρύνει την θέση των Παπανδρέου-Γεννηµατά: α) Ότι δεν υπάρχει κανένα κώλυµα, ούτε για την ανακήρυξη της υποψηφιότητας της κ. Γεννηµατά, ούτε για την εκλογή της. Μια τέτοια γνωµοδότηση, όµως, είναι τελείως απίθανη, παρ’ όλο που ο ίδιος ο κ. Παπαδηµητρίου, µετά το Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

φιάσκο, ανέφερε δηµόσια σε επίσηµη ανακοίνωσή του, πως «η προτεινόµενη κατείχε µεν θέση ανώτερου µονοπρόσωπου οργάνου στην Τοπική Αυτοδιοίκηση του β΄ βαθµού, αλλά δεν υπέβαλε υποψηφιότητα σε βασική εκλογική περιφέρεια προς εκλογή µε το σύστηµα της σταυροδοσίας. Με αυτά τα δεδοµένα, δεν συντρέχει στο πρόσωπό της, κατά την ορθότερη άποψη, κώλυµα, αφού από τη θέση που κατείχε, δεν είναι αντικειµενικά δυνατό να επηρεάσει τους ψηφοφόρους κατά τρόπο αθέµιτο» (βλ. επίσηµη ιστοσελίδα του ΠΑΣΟΚ, http://www.pasok.gr/portal/gr/51139/2/1/ showdoc2.html). Και παρ’ όλο που αυτή τη θέση, ότι δηλαδή δεν υπάρχει κώλυµα, την επανέλαβε δηµοσίως και σε τηλεοπτικά παράθυρα, όπου διευκρίνισε ότι οφείλουµε να ερ-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ο Λ ΟΓΟΣ ΣΤΟΥΣ Α ΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

µηνεύσουµε το άρθρο 56 όχι σύµφωνα µε το γράµµα του νόµου, αλλά σύµφωνα µε το πνεύµα του νοµοθέτη(!). Ξέχασε βέβαια να πει πως προστρέχουµε στο πνεύµα ενός νόµου, µόνον όταν το γράµµα του είναι ασαφές ή η εφαρµογή του έχει αποτελέσµατα αναντίστοιχα µε την πρόθεση του νοµοθέτη, συνθήκες που καταφανώς δεν ισχύουν για το άρθρο 56 του Συντάγµατος και ιδίως όταν αυτό εφαρµόζεται στην περίπτωση Γεννηµατά (βλ. παρακάτω). Πρέπει να γίνει από όλους µας κατανοητό, πως, το να λέει ένας συνταγµατολόγος ότι «η Γεννηµατά δεν έχει κώλυµα» ισοδυναµεί µε το να λέει ένας αστρονόµος ότι «το φεγγάρι είναι φτιαγµένο από τυρί». ∆εδοµένου µάλιστα και του ότι δεν βρέθηκε ούτε ένας άλλος συνάδελφός του συνταγµατολόγος να υποστηρίξει τα περί µη ύπαρξης κωλύµατος. β) Ότι υπάρχει απόλυτο κώλυµα, όµως η υποψηφιότητα δεν θα απορριφθεί από τον Άρειο Πάγο πριν τις εκλογές, αλλά, αν γίνει ένσταση, θα εξεταστεί από το εκλογοδικείο µετά. Αυτή είναι εµφανώς η πιο πιθανή γνωµοδότηση, αφού και ο ίδιος ο κ. Παπαδηµητρίου λέει (ό.π.) ότι «το Α΄ Τµήµα του Αρείου Πάγου κατά την ανακήρυξη του συνδυασµού Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ θα έπρεπε να ακολουθήσει πιστά τις επιταγές του Συντάγµατος, να κινηθεί αυστηρά στο πλαίσιο της αρµοδιότητας που του αναθέτει η εκλογική νοµοθεσία, να µην προβεί καθ’ υπέρβασιν της δικαιοδοσίας του σε έλεγχο τυχόν συνδροµής κωλυµάτων εκλογιµότητας και να ανακηρύξει τη Φώφη Γεννηµατά υποψήφια βουλευτή Επικρατείας». Αυτή τη γνώµη εξέφρασαν άλλωστε και οι άλλοι δύο πρωτοκλασάτοι παρά τω ΠΑΣΟΚ έγκριτοι συνταγµατολόγοι, οι καθηγητές Συνταγµατικού ∆ικαίου στο Παν/µιο Θεσσαλονίκης και στο Πάντειο Παν/µιο, αντίστοιχα, κ.κ. Ευάγγελος Βενιζέλος (αργότερα υποψήφιος αρχηγός και επίδοξος πρωθυπουργός της Ελλάδας) και Ανδρέας Λοβέρδος (το δεξί χέρι του προηγουµένου), γνώµη που πάντως εκφράστηκε εκ των υστέρων, αφού λένε πως δεν τους ζητήθηκε γνωµοδότηση. Πέρα από όλα αυτά όµως, ακόµη και αν οι Παπανδρέου-Γεννηµατά αγνόησαν τον νόµο, το γεγονός αυτό δεν έχει τόσο µεγάλη πολιτική σηµασία, όσο τα γεγονότα που ακολούθησαν, όταν όλα αυτά αποκαλύφθηκαν. Και εξηγώ, γιατί η άγνοια του νόµου δεν είναι η σηµαντικώτερη πλευρά του ζητήµατος Γεννηµατά: διότι, δεν εί24

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ναι σπάνια η πρακτική των κοµµατικών επιτελείων ή ακόµα και των ίδιων των αρχηγών, να τοποθετούν στα ψηφοδέλτιά τους ως υποψήφιους βουλευτές δηµοφιλή πρόσωπα, που όµως έχουν γνωστά (σ’ αυτούς που τους επιλέγουν) κωλύµατα εκλογιµότητας. Το κίνητρο γι’ αυτήν την (εσκεµµένη) υπέρβαση της νοµοθεσίας είναι ότι τα πρόσωπα αυτά αναµένεται να προσελκύσουν στις εκλογές αρκετές ψήφους, ώστε να αποκοµίσουν σηµαντικά εκλογικά οφέλη για λογαριασµό του κόµµατός τους, ανεβάζοντας το ποσοστό του ή κερδίζοντας ακόµα και κάποια βουλευτική έδρα. Και το σκεπτικό είναι πως, ακόµα κι αν µετά τις εκλογές ακυρωθεί η εκλογή των συγκεκριµένων κωλυόµενων προσώπων από το εκλογοδικείο, οι κερδισµένες ψήφοι δεν χάνονται για το κόµµα, ούτε βέβαια η βουλευτική έδρα! Την πρακτική αυτή προσπάθησε να σταµατήσει και το άρθρο 56 παρ. 1 του Συντάγµατος, αναγνωρίζοντας ότι οι νοµάρχες µπορούν να επηρεάσουν πολύ το εκλογικό σώµα, είτε σε τοπικό επίπεδο είτε σε ευρύτερο, ακόµα και σε πανελλαδικό, όπως στην περίπτωση Γεννηµατά. Η κ. Γεννηµατά όχι µόνον ήταν η αιρετή υπερνοµάρχης Αθηνών-Πειραιά, δηλαδή εκπροσωπούσε, διοικούσε και ψηφιζόταν από ένα τεράστιο κοµµάτι του εκλογικού σώµατος, αλλά έφερε και ένα ιδιαίτερα βαρύ πολιτικό όνοµα, πανελλαδικής εµβέλειας. Γι’ αυτό άλλωστε τοποθετήθηκε και επικεφαλής του ψηφοδελτίου επικρατείας του ΠΑΣΟΚ, διότι το εκλογικό όφελος από την βροντερή και συµβολική αυτή υποψηφιότητα (όπως την θεωρούσε ο κ. Παπανδρέου) αναµενόταν πανελλαδικά πολύ µεγαλύτερο από ό,τι αν συµµετείχε απλώς στο ψηφοδέλτιο επικρατείας σε άλλη εκλόγιµη θέση ή αν π.χ. διαγκωνιζόταν µε άλλους 16 για ένα σταυρό στην Α΄ Αθηνών. Εν πάση περιπτώσει, η στρατηγική αυτή φανερώνει όντως µια κάπως ελαστική πολιτική συνείδηση, αλλά δεν είναι δα και το πιο βαρύ έγκληµα στον κόσµο... Μια πονηριά προσπάθησαν να κάνουν, δεν ήταν οι µόνοι και δεν θα τους παίρναµε και το κεφάλι! Ας δούµε όµως αναλυτικά πώς αποκαλύφθηκε η απάτη, καθώς και τι ακολούθησε.

Η επ’ αυτοφώρω σύλληψη Για την ιστορία, αναφέρω ένα γεγονός που έγινε γνωστό µετά τις εκλογές: αµέσως µετά την ανακοίνωση του ψηφοδελτίου επικρατείας, την 31η Αυγούστου, ο κ. Βενιζέλος τηΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ο Λ ΟΓΟΣ ΣΤΟΥΣ Α ΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

λεφώνησε στην κ. Γεννηµατά για να της πει τη γνώµη του. Ότι δηλαδή υπάρχει κώλυµα, αλλά σύµφωνα µε την συνήθη πρακτική (µε λίγο ρίσκο πάντως) θα «περάσει» από τον Άρειο Πάγο. Κι αν µετά τις εκλογές υπάρξει ένσταση (πράγµα απίθανο) και πάει στο εκλογοδικείο, βλέπουνε... Αλλά ήταν πια αργά. Στις 2 Σεπτεµβρίου ο Άρειος Πάγος απέκλεισε την κ. Γεννηµατά από την εκλογική αναµέτρηση της 16ης Σεπτεµβρίου 2007, µε το σκεπτικό ότι «δεν µπορεί να ανακηρυχθεί υποψήφια σύµφωνα µε τη διάταξη του άρθρου 56 παράγραφος 1 του Συντάγµατος, δεδοµένου ότι είναι ανώτερο αιρετό µονοπρόσωπο όργανο των Οργανισµών Αυτοδιοίκησης δευτέρου βαθµού και δεν έχει λήξει η θητεία της. Η δε παραίτησή της από το ανωτέρω αξίωµα δεν έχει έννοµη επιρροή, σύµφωνα µε την ίδια ως άνω συνταγµατική διάταξη». Οπ! Κάτι δεν πάει καλά εδώ, θα αναφωνήσει ο υποψιασµένος πολίτης. Γιατί το ανώτατο δικαστήριο µιλάει για την παραίτηση της κ. Γεννηµατά; Πού το ήξεραν οι δικαστές ότι ήταν νοµάρχης και ότι παραιτήθηκε; Το ερεύνησαν; Μα δεν ήταν αυτή η δουλειά τους!!! Όχι, αγαπητοί αναγνώστες, δεν το ερεύνησαν, αφού πράγµατι δεν ήταν αυτή η δουλειά τους. Σ’ αυτή τη φάση, όντως, κατά παράδοση (βλ. παρακάτω και τη δήλωση Β. Βενιζέλου) ο Άρειος Πάγος ασχολείται µόνο µε τον τυπικό έλεγχο των θετικών προσόντων εκλογιµότητας των υποψηφίων, όπως αυτά εµφανίζονται από τις δηλώσεις υποψηφιότητας που έχουν στα χέρια τους οι δικαστές. Το ανώτατο δικαστήριο δεν ψάχνει τίποτα, εκτός από τα στοιχεία που έχει ήδη εγγράφως µπροστά στα µάτια του. Γιατί λοιπόν το δικαστήριο αναφέρει την παραίτηση της κ. Γεννηµατά; Μα, διότι µαζί µε την δήλωση υποψηφιότητάς της, η ίδια η κ. Γεννηµατά κατέθεσε στον Άρειο Πάγο και την δήλωση παραίτησής της από το αξίωµα του υπερνοµάρχη, την οποία, ως συνηµµένο έγγραφο, έθεσε υπ’ όψιν των δικαστών!!! Και να µην ξέρανε δηλαδή οι δικαστές ποια ήταν και ότι ήταν νοµάρχης, το µάθανε από την ίδια και µάλιστα µε έναν τρόπο που ήταν αδύνατο να παραβλέψουν! Με την πρωτοβουλία αυτή της κ. Γεννηµατά, την κατάθεση δηλαδή της έγγραφης δήλωσης παραίτησής της στο δικαστήριο, φηµολογείται πως διαφώνησαν κάποια στελέΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

χη του ΠΑΣΟΚ, σε συνεδριάσεις που προηγήθηκαν της ανακοίνωσης του ψηφοδελτίου επικρατείας. ∆ιαφώνησαν, γιατί θεωρούσαν πως η κατάθεση του εγγράφου εξέθετε την κ. Γεννηµατά, αφού ισοδυναµούσε µε γνωστοποίηση και οµολογία στο δικαστήριο, ότι η υποψήφια βρισκόταν στη µέση της θητείας της ως υπερνοµάρχου και ότι έχει κώλυµα! Έτσι, είπαν, το δικαστήριο ακόµη κι αν ήθελε (χάριν του ήπιου προεκλογικού κλίµατος) δεν θα µπορούσε να κάνει τα στραβά µάτια µπροστά στο προφανές και απόλυτο συνταγµατικό κώλυµα ανακηρυξιµότητας της κ. Γεννηµατά, που θα ετίθετο φόρα-παρτίδα υπ’ όψιν του. Το δικαστήριο ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ο Λ ΟΓΟΣ ΣΤΟΥΣ Α ΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

θα ήταν αναγκασµένο να απορρίψει την υποψηφιότητά της, αφού η κ. Γεννηµατά εµφανίστηκε ενώπιόν του σχεδόν βροντοφωνάζοντας ότι είχε κώλυµα. Τα κατάλαβαν λοιπόν όλα αυτά οι πιο έξυπνοι στο ΠΑΣΟΚ, αλλά δεν κατάφεραν να πείσουν τους υπόλοιπους. Έτσι, η δήλωση παραίτησής της έφτασε στον Άρειο Πάγο και ακολούθησε η γνωστή απόφαση. Όλα αυτά τα ενδιαφέροντα τα αποκάλυψε δηµοσιογράφος στο δελτίο ειδήσεων του MEGA, χωρίς να µπορεί να κρύψει την απογοήτευσή του ο άνθρωπος, που πέρασε η µία άποψη και όχι η άλλη. Όχι βέβαια για την ηθική διάσταση (την ποια;;;) της υπόθεσης... ∆εν τον πείραξε καθόλου που το ΠΑΣΟΚ αγνόησαν τον νόµο, τον πείραξε όµως που ήταν τόσο βλάκες(;) ώστε να συλληφθούν επ’ αυτοφώρω! Θα παραθέσω στην συνέχεια αυτούσια την επιχειρηµατολογία του κ. Αντώνη Μανιτάκη, καθηγητού Συνταγµατικού ∆ικαίου στο Αριστοτέλειο Παν/µιο Θεσσαλονίκης, σχετικά µε την ουσία της υπόθεσης, αλλά και σχετικά µε την αρµοδιότητα του Α΄ τµήµατος του Αρείου Πάγου να αποκλείσει την κ. Γεννηµατά από το ψηφοδέλτιο επικρατείας του ΠΑΣΟΚ (βλ. εφηµ. Ελευθεροτυπία, 3/9/2007, οι τονισµοί δικοί µου). «∆εν χωρεί η παραµικρή αµφιβολία», λέει ο καθηγητής Μανιτάκης, «ότι η υποψηφιότητα της κ. Γεννηµατά εµπίπτει στο απόλυτο κώλυµα του άρθρου 56 παρ. 1 του Συντάγµατος 1975, όπως τροποποιήθηκε από την αναθεώρηση του 2001 και ότι δεν µπορούσε η ίδια, ως “µονοπρόσωπο αιρετό όργανο” της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αττικής, να εκλεγεί βουλευτής ούτε καν να ανακηρυχθεί υποψήφια σε οποιαδήποτε εκλογική περιφέρεια. Η απαγόρευση καταλαµβάνει ακόµη και τους υποψηφίους του ψηφοδελτίου Επικρατείας, αφού η διατύπωση καταλαµβάνει κάθε υποψήφιο και δεν εξαιρεί τους υποψηφίους αυτής της κατηγορίας, όπως το κάνει, αντίθετα, στην παράγραφο 3 του ιδίου άρθρου, το οποίο αναφέρεται στα τοπικά κωλύµατα. Ούτε είναι δυνατόν να µπορεί να παρακαµφθεί η ίδια απαγόρευση µε συστατική ερµηνεία της ίδιας διάταξης, όπως υποστηρίζουν ορισµένοι, διότι πρόκειται για ειδική και ρητή συνταγµατική πρόβλεψη. »Τα δικαστήρια που ανακηρύσσουν τους υποψηφίουςκαι στην περίπτωση των υποψηφίων Επικρατείας, το αρ26

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

µόδιο τµήµα του Αρείου Πάγου- αρκούνται, είναι αλήθεια, σε έλεγχο διαπίστωσης της συνδροµής των νόµιµων προϋποθέσεων του εκλέγεσθαι, όπως αυτές προκύπτουν από τη δήλωση ή την πρόταση υποψηφιότητας που υποβάλλουν οι υποψήφιοι. Είναι προφανές ότι προβαίνουν σε έλεγχο τυπικό µε βάση τα στοιχεία που έχουν µπροστά τους και που περιέχονται στη δήλωση των υποψηφιοτήτων, όπως προβλέπεται εξ’ άλλου από τα άρθρα 32 και 33 του εκλογικού νόµου. ∆εν ερευνούν, βέβαια, ούτε κρίνουν, ούτε αποφαίνονται για τα κωλύµατα ή τα ασυµβίβαστα που δεν προκύπτουν από τις δηλώσεις και για τα οποία απαιτείται κρίση και ειδική έρευνα. Τον έλεγχο αυτό τον διενεργεί κατ’ αποκλειστικότητα το ΑΕ∆, όταν ανοιχτεί η σχετική δίκη και εγερθεί αµφισβήτηση. »Όταν, όµως, το κώλυµα προκύπτει αβίαστα από τον έλεγχο της συνδροµής των νοµίµων προϋποθέσεων, που γίνεται µε βάση τη δήλωση του υποψηφίου, το δικαστήριο που ανακηρύσσει τον υποψήφιο οφείλει να θεωρήσει την υποψηφιότητά του “απαράδεκτη” ως “µη νόµιµη”, όπως προβλέπει το άρθρο 32 παρ. 7 και 33 του εκλογικού νόµου. Ενεργώντας µε τον τρόπο αυτό, το αρµόδιο δικαστήριο συµµορφώνεται προς το Σύνταγµα, το οποίο επιβάλλει ρητά ότι δεν επιτρέπεται να ανακηρύσσονται υποψήφιοι όσοι έχουν τα κωλύµατα του άρθρου 56 παρ. 1 Σ. Εποµένως, ο Αρειος Πάγος ορθώς ενήργησε, θεωρώντας ότι η παραίτηση της κ. Γεννηµατά από το αξίωµα του υπερνοµάρχη δεν θεράπευε το κώλυµα της ανακήρυξής της. Η παραίτησή της ισοδυναµούσε µε δήλωση και οµολογία του κωλύµατος και όφειλε ο δικαστής να µην τη λάβει υπ’ όψιν, αφού το άρθρο 56 παρ. 1 ορίζει ρητά και απερίφραστα ότι το κώλυµα την εµποδίζει να ανακηρυχθεί υποψήφια, ακόµη και αν παραιτηθεί.» Παρέθεσα µόνο την άποψη του κ. Μανιτάκη, επιλέγοντάς την µέσα από πλήθος δηλώσεων, ανακοινώσεων και δηµοσιεύσεων πάνω σ’ αυτό το θέµα, διότι πιστεύω πως συµπυκνώνει µε άριστο τρόπο την ουσία του ζητήµατος Γεννηµατά και τεκµηριώνει απόλυτα την ορθότητα του χειρισµού του από τον Άρειο Πάγο. Θα νόµιζε, λοιπόν, κανείς, πως µε την απόφαση του ανωτάτου δικαστηρίου το ζήτηµα θα έληγε, αφού σε τελική ανάλυση δεν είχε γίνει και καµµιά καταστροφή! Εν τάξει, Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ο Λ ΟΓΟΣ ΣΤΟΥΣ Α ΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

τους «έπιασαν», αλλά θα µπορούσαν να πουν µια συγγνώµη (λέµε τώρα...) ή έστω µερικές δικαιολογίες τύπου «δεν ξέραµε», «µπερδευτήκαµε», «µας παραπλάνησαν οι νοµικοί σύµβουλοι», «λυπούµαστε για την αναστάτωση» και τα παρόµοια. Τότε, ίσως, το θέµα Γεννηµατά να είχε ξεχαστεί ή να το θυµόµασταν για λίγο σαν µια γραφική περίπτωση κουτοπονηριάς, όπως το χαρακτήρισε πρόσφατα η δηµοσιογράφος κ. Τρέµη. Χαρακτηρισµός ατυχής και ανεπαρκής, αφού το ΠΑΣΟΚ µε τις αντιδράσεις του εναντίον της δικαστικής απόφασης αποφάσισε να εκτοξεύσει το ζήτηµα Γεννηµατά σε άλλες πολιτικές σφαίρες...

Οι αντιδράσεις Ιδού, λοιπόν, ποια ήταν η άµεση αντίδραση του ΠΑΣΟΚ στην απόφαση του Αρείου Πάγου: Γ. Παπανδρέου: «Οι κινήσεις πανικού της Ν.∆. δεν µας πτοούν, δεν µας σταµατούν. Η Φ. Γεννηµατά παραµένει στην πρώτη γραµµή της µάχης, και σήµερα, και αύριο, για να γυρίσουµε σελίδα στην Ελλάδα, για να φέρουµε την Νέα Αλλαγή και την ελπίδα στις 17 Σεπτεµβρίου. [Πρέπει] να αποκαταστήσουµε την ανεξαρτησία και την ακοµµάτιστη λειτουργία της ∆ικαιοσύνης», δήλωσε αρχικά, ενώ λίγες µέρες αργότερα, σε δηµόσιες οµιλίες του, αναφέρθηκε σε «δικαστικά πραξικοπήµατα». Φ. Γεννηµατά: «Έχουµε να κάνουµε µε µία παλιά και αδίστακτη δεξιά. Μένουν ακόµη 15 ηµέρες», είπε στην αρχική της δήλωση, και αργότερα εξήγησε: «Είναι η πρώτη φορά, από το 1974 µέχρι σήµερα, που ο Άρειος Πάγος δεν ανακηρύσσει υποψήφιο βουλευτή λόγω κωλύµατος. ∆εν έχει ξανασυµβεί ποτέ στο παρελθόν αυτό, παρ’ όλο που δεκάδες υποψήφιοι είχαν εξόφθαλµα κωλύµατα και κρίθηκαν στη συνέχεια από τα Εκλογοδικεία, ύστερα από ενστάσεις. Κάποιοι κέρδισαν, κάποιοι έχασαν τις υποθέσεις τους στο Εκλογοδικείο, αλλά το Εκλογοδικείο είναι το µόνο αρµόδιο να κρίνει. Το ανώτατο ειδικό δικαστήριο. Αυτή τη στιγµή, δηλαδή, ακυρώνεται και το ανώτατο ειδικό δικαστήριο. ∆εν είναι ζήτηµα νοµικό, είναι καθαρά πολιτικό και σε αυτήν ακριβώς την απόφαση θα πρέπει να αντιδράσει ολόκληρος ο δηµοκρατικός κόσµος της χώρας». Ν. Αθανασάκης: «Η απόφαση είναι απαράδεκτη, αδιανόητη και προκλητική. Είναι δικαστικό πραξικόπηµα. Ο ΆΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ρειος Πάγος δεν προστάτευσε το θεσµικό κύρος και την ανεξαρτησία του, ενεπλάκη ενεργά στην προεκλογική αντιπαράθεση, αποκλείοντας από το ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ την επικεφαλής του, Φώφη Γεννηµατά, για δήθεν τυπικούς λόγους. Για µια ακόµα φορά γίνεται αντιληπτό ότι το πρόβληµα της δικαιοσύνης στην Ελλάδα είναι βαθύ και εξαιρετικά κρίσιµο και υπάρχει πρόβληµα ∆ηµοκρατίας και Κράτους ∆ικαίου. Η αποκατάσταση των θεσµών θα είναι το πρώτο µέληµα της νέας κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Ανεξάρτητα από αυτή την πρωτοφανή στην ιστορία της χώρας απόφαση, η Φώφη Γεννηµατά θα είναι στην πρώτη γραµµή της προεκλογικής µάχης σε όλη την Επικράτεια». Κ. Λαλιώτης: «Είναι δικαστικό πραξικόπηµα». Ε. Βενιζέλος: «Κατά παράδοση, τα πολιτικά δικαστήρια, δηλαδή τα Πρωτοδικεία, ως προς τους υποψηφίους των εκλογικών περιφερειών και ο Άρειος Πάγος, ως προς τους υποψηφίους βουλευτές Επικρατείας, δεν ελέγχουν κατά την φάση της ανακήρυξης την συνδροµή τυχόν κωλύµατος, αλλά εστιάζονται στον έλεγχο των λεγοµένων θετικών προσόντων εκλογιµότητας. Η ανατροπή της πρακτικής αυτής την ύστατη στιγµή, χωρίς περιθώριο δικονοµικής επανόρθωσης, έχει ως αποτέλεσµα να στερήσει από το ΠΑΣΟΚ την επικεφαλής του ψηφοδελτίου Επικρατείας, που όπως συµβαίνει σε όλα τα κόµµατα, επωµίζεται έναν πολύ κρίσιµο ρόλο για το σύνολο της προεκλογικής εκστρατείας. Ο καθένας συνεπώς µπορεί να βγάλει εύκολα τα συµπεράσµατά του, βλέποντας ποιο είναι το επιδιωκόµενο πολιτικό αποτέλεσµα αυτής της δικαστικής κρίσης». (Και µετά εσιώπησε.) Α. Λοβέρδος: «Για πρώτη φορά στα 33 αυτά χρόνια, ο Άρειος Πάγος εξετάζει προ των εκλογών τα κωλύµατα εκλογιµότητας. Πρόκειται για απόλυτο αιφνιδιασµό, τον οποίο επιχειρεί η δικαιοσύνη στο πολιτικό σύστηµα της χώρας». (Και µετά επίσης εσιώπησε.) Αυτές τις πρώτες αντιδράσεις, ακολούθησε τις επόµενες 3-4 µέρες οµοβροντία δηλώσεων και τοποθετήσεων σε όλα τα ΜΜΕ από πλήθος στελεχών του ΠΑΣΟΚ, όλων των βαθµίδων της πασοκικής ιεραρχίας, όλες στο ίδιο πνεύµα και µε την ίδια κεντρική θέση («δικαστικό πραξικόπηµα»). Όλο το ΠΑΣΟΚ λυσσαλέα προσπάθησε να αποδείξει ότι δεν ισχύει το οφθαλµοφανές, ότι όλοι το καταδιώκουν και το επιΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ο Λ ΟΓΟΣ ΣΤΟΥΣ Α ΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

βουλεύονται, ότι είναι αθώο και οι άλλοι φταίνε για όλα. Επιτέθηκε κατά δικαίων και αδίκων, µε κύριο στόχο το ανώτατο δικαστήριο και τη δικαιοσύνη γενικά. Θεώρησε δεδοµένο πως ο Άρειος Πάγος ελέγχεται, µας κατέδειξε από ποιους (την «παλιά και αδίστακτη δεξιά») και προσπάθησε να αποδείξει και το γιατί, υπονοώντας πως επειδή η Νέα ∆ηµοκρατία έβλεπε σαν Νο 1 κίνδυνο για την εκλογική της νίκη την κ. Γεννηµατά, αποφάσισε να κάνει «δικαστικό πραξικόπηµα», διακυβεύοντας τα πάντα για να την εξουδετερώσει... Τα τρία βασικά «νοµικά» επιχειρήµατα του ΠΑΣΟΚ, ήταν: α) ο Άρειος Πάγος δεν είχε αρµοδιότητα να εξετάσει τυχόν κώλυµα υποψηφιότητας, β) δεν έχει υπάρξει προηγούµενη περίπτωση αποκλεισµού υποψηφίου από τον Άρειο Πάγο τα τελευταία 33 χρόνια και γ) η σύνθεση του Α΄ τµήµατος του Αρείου Πάγου, που απέκλεισε την υποψηφιότητα Γεννηµατά, ήταν παράτυπη, άρα η απόφαση είναι άκυρη. (Το τελευταίο αποτέλεσε καταγγελία δια στόµατος του υπεύθυνου ∆ικαιοσύνης και ∆ηµόσιας Τάξης του ΠΑΣΟΚ Αλέκου Παπαδόπουλου). Την απάντηση στο (α) την έχω ήδη δώσει παραπάνω (Α. Μανιτάκης, ό.π.). Ως προς τα (β) και (γ), παραθέτω εδώ την απάντηση του κ. Νίκου Γερακάρη (βλ. εφηµ. Μακεδονία, 5/9/2007, οι τονισµοί δικοί µου): «Ανακριβείς είναι οι ισχυρισµοί στελεχών του ΠΑΣΟΚ ότι δεν υπάρχει προηγούµενο απόφασης του Α΄ τµήµατος του Αρείου Πάγου ανάλογης µε την πρόσφατη, µε την οποία η πρώην υπερνοµάρχης Φώφη Γεννηµατά αποκλείστηκε από το ψηφοδέλτιο επικρατείας του κόµµατος της αξιωµατικής αντιπολίτευσης. [...] Ακριβώς το αντίθετο αποδεικνύεται από την απόφαση του ίδιου τµήµατος, που είχε ληφθεί προ επταετίας (λίγες ηµέρες πριν από τις εκλογές του 2000, επί κυβερνήσεως Κ. Σηµίτη). Πρόκειται για την υπ’ αριθµ. 59/2000. Πρόεδρος ήταν ο τότε αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου Γεώργιος Βελλής (πρόεδρος του Αρείου Πάγου ήταν ο Στέφανος Ματθίας) και µέλη ο αρεοπαγίτης και µετέπειτα πρόεδρος του Αρείου Πάγου Γεώργιος Κάπος και οι αρεοπαγίτες Α. Κατσίφας, Κωνσταντίνος Κωστήρης και Πέτρος Κακκαλής. Με την απόφαση εκείνη [...] κόπηκαν διάφοροι συνδυασµοί, όπως ο συνδυασµός του κόµµατος Έλληνες Κυνηγοί, καθώς και ορισµένοι υποψήφιοι, ενώ δύο υποψήφιοι 28

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

δεν ανακηρύχθηκαν το 2000 στα ψηφοδέλτια επικρατείας δύο κοµµάτων. »[...] Χθες το ανώτατο δικαστήριο απάντησε και στους ισχυρισµούς του ΠΑΣΟΚ περί παράτυπης σύνθεσης του Α΄ τµήµατος του Αρείου Πάγου. Η Χαριλάου Τρικούπη υποστήριξε ότι στη σύνθεση δεν θα έπρεπε να βρίσκεται ο αρεοπαγίτης Βασ. Ρήγας, επειδή εκτελεί καθήκοντα επιθεωρητή. Σε χθεσινή ανακοίνωση του Αρείου Πάγου επισηµαίνεται ότι “οι µετέχοντες στο Α1 τµήµα δικαστές επιθεωρητές έχουν περατώσει το έργο της επιθεώρησης και ουδείς εξ αυτών ζήτησε την απαλλαγή του από τη συµµετοχή του στο Α1 τµήµα που ασχολείται ειδικώς και εκτάκτως µε θέµα της εκλογικής διαδικασίας.”». Τα συµπεράσµατα είναι προφανή. Το ίδιο προφανές είναι επίσης και το γιατί η αντίδραση του ΠΑΣΟΚ, οι έξαλλες διαµαρτυρίες του περί δήθεν δικαστικού πραξικοπήµατος και η «νοµική» του επιχειρηµατολογία έπεισαν τους πολίτες, πέρα από κάθε αµφιβολία, ότι στην ελληνική πολιτική ζωή είχε έρθει το τέλος της λογικής.

Οι άµεσες συνέπειες Πιστεύω ότι υπάρχει µια µερίδα Ελλήνων πολιτών, και µάλιστα η πιο ενηµερωµένη, υγιής και µετριοπαθής πολιτικά, που πραγµατικά αρρώστησε µε όλα αυτά και αντέδρασε ακαριαία, δίνοντας στις εκλογές, εξ αιτίας και µόνο του ζητήµατος Γεννηµατά, ένα ισχυρό ράπισµα στο ΠΑΣΟΚ και συνακόλουθα µια καθαρή νίκη στη Νέα ∆ηµοκρατία. Αυτό αποδεικνύεται από τις «κρυφές» δηµοσκοπήσεις, που έγιναν γνωστές µετά τις εκλογές. Έτσι, µάθαµε ότι το ΠΑΣΟΚ είχε πλησιάσει πάρα πολύ τη Ν∆, αλλά αµέσως µετά την απόφαση του Αρείου Πάγου και τα περί «δικαστικού πραξικοπήµατος» και µέσα στις τρεις επόµενες µέρες, έχασε 8% από τη συσπείρωσή του και 3 (τρεις) ποσοστιαίες µονάδες στην πρόθεση ψήφου, απώλειες που µέχρι τις εκλογές δεν κατάφερε να ανακτήσει. Αυτή η καταβύθιση των ποσοστών του ήταν και ο λόγος που το ΠΑΣΟΚ µετά το πρώτο τριήµερο αναδιπλώθηκε και προσπάθησε να υποβαθµίσει το θέµα Γεννηµατά, αποφεύγοντας τη δηµόσια συζήτηση µε σχόλια του τύπου «µα ελάτε τώρα, έχουµε σηµαντικώτερα πράγµατα να ασχοληθούµε, ας µιλήσουµε για την φτώχεια και την καθηµερινότητα...» Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ο Λ ΟΓΟΣ ΣΤΟΥΣ Α ΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

κ.ο.κ. Επίσης προσπάθησε αόκνως να το εξισώσει µε ένα άλλο θέµα φαινοµενικά παρόµοιο, αυτό της κ. Πατουλίδου, µε σκοπό να καταστήσει εκνευριστικό και γραφικό το άκουσµα των λέξεων «Γεννηµατά και Πατουλίδου» τριακόσιες φορές τη µέρα, µέχρι που και οι δύο λέξεις να χάσουν το νόηµά τους. Βέβαια, τα δύο αυτά θέµατα καµµία σχέση δεν είχαν µεταξύ τους, πέρα από τις συµπτώσεις α) της αφορµής τους (η κατάρτιση του ψηφοδελτίου επικρατείας του ΠΑΣΟΚ) και εξ αυτού της ταυτόχρονης εµφάνισής τους στα ΜΜΕ και β) του φύλου των πρωταγωνιστριών (το ότι ήταν µάλιστα και οι δύο γυναίκες βοήθησε στην γραφικοποίηση του πακέτου «Γεννηµατά-Πατουλίδου»). Τα δύο θέµατα δεν είχαν καµµία σχέση και δεν µπορούν να συγκριθούν, διότι το θέµα Γεννηµατά είναι µια ξεκάθαρη περίπτωση νοµικής αµφισβήτησης, ενώ το θέµα Πατουλίδου αφορούσε µόνο την αθέτηση µιας προσωπικής υπόσχεσης (έστω κι αν ο φερόµενος ως αθετών ήταν ο ίδιος ο κ. Παπανδρέου). Η µεγάλη διαφορά άλλωστε των δύο θεµάτων αποδεικνύεται και από το ότι τελικά το θέµα Γεννηµατά αυτονοµήθηκε και συνεχίζει να µας απασχολεί, ενώ το θέµα Πατουλίδου ακολούθησε φθίνουσα πορεία στην πολιτική επικαιρότητα και ήδη σχεδόν ξεχάστηκε. Επανερχόµαστε, λοιπόν, στο ζήτηµα Γεννηµατά. Είναι χρήσιµο να δούµε τι εντύπωση έδωσαν στους πολίτες οι άνθρωποι που το χειρίστηκαν, προκειµένου να καταλάβουµε αν και πόσο έχει πληγεί το κύρος τους µετά τα γεγονότα, δεδοµένου µάλιστα ότι πρόκειται και για πολιτικά πρόσωπα πρώτης γραµµής, που θα ορίσουν τις µελλοντικές εξελίξεις. Άραγε λοιπόν, ποιος απ’ όλους στο ΠΑΣΟΚ το χειρίστηκε χειρότερα; Μήπως ο κ. Λαλιώτης, που έδωσε το σύνθηµα για να φωνάξουν όλοι µαζί «ήταν δικαστικό πραξικόπηµα», δείχνοντας περιφρόνηση σε θεσµούς και Σύνταγµα και υπενθυµίζοντας στον λαό, ότι, παρά τους ευσεβείς πόθους φίλων και αντιπάλων, η ιδεολογία του ΠΑΣΟΚ ήταν και παραµένει ο λαϊκισµός και τίποτε άλλο; Μήπως ο κ. Παπαδηµητρίου, που ξεπέρασε κάθε προηγούµενο νοµικής ακροβασίας; Μήπως η κ. Γεννηµατά, που ο πολιτικός της λόγος, ο γεµάτος φανατισµό και λαϊκισµό, έρχεται κατευθείαν από το πιο παλιό ανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ, το οποίο οι ίδιοι προσπαΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

θούσαν να µας πείσουν ότι δεν υπάρχει πια; Μήπως ο κ. Παπανδρέου, που ούτε έστω για µία φορά, έστω και την ύστατη στιγµή, δεν κατόρθωσε να ορθώσει το ανάστηµά του και να υπερβεί επιτέλους τον λαϊκισµό, αλλά προτίµησε να συµπλεύσει µαζί του, παραµένοντας άβουλος, ασήµαντος και αδύναµος; Ή µήπως, τέλος, οι κ.κ. Βενιζέλος και Λοβέρδος; Προσωπικά, αγαπητοί αναγνώστες, ψηφίζω εδώ Βενιζέλο και Λοβέρδο. Όλοι οι προηγούµενοι ήταν πάνω-κάτω ο γνωστός τους εαυτός, µέλη ενός κόµµατος που µας έχει συνηθίσει να περιµένουµε τα πάντα απ’ αυτό όταν βρεθεί σε δύσκολη θέση. Ακόµα και ο κ. Παπαδηµητρίου µπορεί να ξεπέρασε κάθε κανόνα επιστηµονικής δεοντολογίας και να είπε αυτά που είπε, αλλά τέλος πάντων, δεν διεκδικεί και τα ανώτατα αξιώµατα της χώρας και έτσι λογοδοτεί σε περιορισµένο κύκλο. Οι δύο άλλοι συνταγµατολόγοι, όµως; Τι δικαιολογία έχουν που σιώπησαν για το θέµα αυτό της απολύτου αρµοδιότητάς τους για δύο ολόκληρες εβδοµάδες (που ήταν µάλιστα οι τελευταίες της προεκλογικής περιόδου); Και γιατί µόνο µετά τις εκλογές ένιωσαν ...ελεύθεροι να δηλώσουν πως η κ. Γεννηµατά είχε κώλυµα; Οι κ.κ. Βενιζέλος και Λοβέρδος, µε τις αρχηγικές φιλοδοξίες και τις επιστηµονικές περγαµηνές, τι µήνυµα έδωσαν στους πολίτες; Έδωσαν φυσικά το µήνυµα πώς δύο από τους πλέον ισχυρούς άνδρες της πολιτικής ζωής, υποψήφιοι τώρα ή στο ορατό µέλλον για τα ύπατα αξιώµατα της χώρας και έγκριτοι επιστήµονες, δεν είχαν τη στοιχειώδη γενναιότητα να υποστηρίξουν την επιστηµονική τους άποψη για ένα τόσο σοβαρό και ξεκάθαρο θέµα. Έδωσαν επίσης το µήνυµα, αφού το απέδειξαν και στην πράξη, πως είναι έτοιµοι να θυσιάσουν το επιστηµονικό τους κύρος και την προσωπικότητά τους συνολικά, στο κοµµατικό συµφέρον (από πότε το κοµµατικό συµφέρον µετατράπηκε σε ιδανικό, που είναι τιµή να το υπηρετείς και να θυσιάζεσαι για χάρη του, δεν το κατάλαβα... Ο κ. Βενιζέλος, πάντως, εκτός από εµπράκτως, υπερασπίστηκε αυτή την αρχή αναλυτικά και σε τηλεοπτική συνέντευξή του στον κ. Ευαγγελάτο). Αλλά και σε καθαρά προσωπικό επίπεδο, ο κάθε πολίτης δικαίως αναρωτιέται πώς αυτοί οι συνταγµατολόγοι (και οι τρεις αυτή τη φορά) θα ξαναντικρύσουν τους φοιτητές τους, πώς θα ξαναµπούν σε αίθουσα να διδάξουν, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ο Λ ΟΓΟΣ ΣΤΟΥΣ Α ΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

πώς θα γνωµοδοτήσουν ξανά για νοµικά ζητήµατα... Πέρα όµως από τα πρόσωπα και τη συµπεριφορά τους, παρατηρούµε, όπως προανέφερα, πως το ζήτηµα Γεννηµατά έχει µια τάση να έρχεται και να ξανάρχεται στο προσκήνιο, σαν να θέλει να µας πει πως η σηµασία του είναι ακόµα πιο µεγάλη από ό,τι υποψιαζόµαστε.

Οι έµµεσες συνέπειες Πράγµατι, οι αλυσσιδωτές του συνέπειες µόλις τώρα αρχίζουν να γίνονται αντιληπτές σε όλο το τεράστιο εύρος τους. Ήδη φαίνεται πως το ζήτηµα Γεννηµατά κόστισε στο ΠΑΣΟΚ την µεγαλύτερη εκλογική ήττα στην 33χρονη ιστορία του. Και όσο το ΠΑΣΟΚ δεν το αντιλαµβάνεται, ώστε να προχωρήσει σε οµολογία ενοχής και ειλικρινή µετάνοια τόσο για την άγνοια του Συντάγµατος όσο και για την επίθεση εναντίον του θεσµού της δικαιοσύνης που «τόλµησε» να την αποκαλύψει, το ζήτηµα Γεννηµατά δεν θα µπορέσει να ξεπεραστεί. Αντίθετα, θα στοιχειώνει και θα µαταιώνει κάθε προσπάθεια ανανέωσης αυτού του κόµµατος, διότι, ευτυχώς για τη δηµοκρατία, ο λαός ξέρει ποια είναι η αλήθεια. Ας µην ψάχνουν να βρουν τα αίτια της ήττας της 16ης Σεπτεµβρίου 2007 σε πολιτικές θέσεις και πρόσωπα κι ας καταλάβουν πως οι εκλογές αυτές ίσως αποδειχτούν οι σηµαντικώτερες της µεταπολίτευσης. ∆ιότι, για πρώτη φορά σ’ αυτά τα 33 χρόνια, ηττήθηκε κατά κράτος ο λαϊκισµός και µαζί µ’ αυτόν το ΠΑΣΟΚ, αφού δυστυχώς ταυτίστηκε για άλλη µια φορά µαζί του. Η λαϊκιστική νοοτροπία αποτελούσε (και απ’ ό,τι φαίνεται εξακολουθεί να αποτελεί) τον πιο βαθύ και σκοτεινό αλλά συγχρόνως και τον πιο συµπαγή και ισχυρό πολιτικο-ιδεολογικό πυρήνα αυτού του κόµµατος, από ιδρύσεώς του. Είναι µια νοοτροπία και µια πρακτική, που έχει δηµιουργήσει πολιτική σχολή, η οποία διδάσκει ότι ο σκοπός αγιάζει τα µέσα και ότι πολιτικοί µπορούν (µάλλον επιβάλλεται, για ένα κόµµα εξουσίας) να χειραγωγούν τους πολίτες, να χρησιµοποιούν οργουελικά τη γλώσσα, να λένε ψέµατα και να εξαπατούν, να παραβιάζουν νόµους, να αγνοούν θεσµούς, να υποτάσσουν την προσωπικότητά τους στην κοµµατική σκοπιµότητα, µε µόνο σκοπό να αποκτήσουν και να κρατήσουν την εξουσία. Είναι αυτή η νοοτροπία, που σήµερα δηµιούργησε το απόστηµα Γεννηµατά και 30

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

αύριο είναι πανέτοιµη για ακόµη χειρότερα, αφού το είδος αυτό πολιτικής αντίληψης δεν έχει όρια. Όµως, η νοοτροπία αυτή ηττήθηκε, το ΠΑΣΟΚ ηττήθηκε και η υπόθεση Γεννηµατά γύρισε µπούµερανγκ. Αυτό δείχνει ολοκάθαρα πως ο λαϊκιστικός τρόπος άσκησης πολιτικής, εκτός από απαράδεκτος δεν είναι πλέον ούτε αποτελεσµατικός. Αν το ΠΑΣΟΚ δείξει πως έχει καταλάβει αυτήν την απλή αλήθεια και έµπρακτα προχωρήσει σε κάθαρση, τότε ίσως να έχει κάποια ελπίδα και ίσως το όνοµα «Γεννηµατά» διασωθεί από το µαύρο µέλλον που το περιµένει. Είναι πιθανόν, τέλος, το ζήτηµα Γεννηµατά να οδηγήσει έµµεσα σε µείζονες πολιτικές εξελίξεις, βραχυπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα. Η ήττα της 16ης Σεπτεµβρίου 2007 ήδη οδήγησε το ΠΑΣΟΚ σε µια πρωτοφανή κρίση (ανάλογη της ήττας που υπέστη), η οποία κανείς δεν ξέρει τι συνέπειες θα έχει για το ίδιο το κόµµα, αλλά και συνολικά για το πολιτικό µας σύστηµα. Είναι πιθανόν η ενδεχόµενη αποδυνάµωση ή διάσπαση του µεγάλου αυτού κεντροαριστερού κόµµατος να οδηγήσει σε αλλεπάλληλες εκλογικές νίκες τη Ν∆, η οποία εξ αυτού, αργά ή γρήγορα, θα αποκτήσει καθεστωτική νοοτροπία, που µε τη σειρά της θα οδηγήσει τον λαό σε νέο αντιδεξιό σύνδροµο, το οποίο θα δηµιουργήσει εκ νέου οξύτητες, στρεβλώσεις, δηµαγωγία και πάει λέγοντας... ∆ηλαδή, πάνω που επιτέλους ο φαύλος κύκλος της µεταπολίτευσης φάνηκε να σπάει, κυρίως λόγω της απενοχοποίησης της δεξιάς ιδεολογίας, και φάνηκε πως η δηµοκρατία µας θα µπει σε µια νέα περίοδο ωριµότητας και νηφαλιότητας, προσεγγίζοντας τα ευρωπαϊκά πολιτικά ήθη (µια προοπτική άλλωστε τόσο ορατή, ώστε τα ΜΜΕ την ανέφεραν ως «το τέλος του κύκλου της µεταπολίτευσης»), αυτός ο φαύλος κύκλος φαίνεται να ξανακλείνει. Είναι λοιπόν πιθανόν να οδηγηθούµε σε µια πολιτική οπισθοδρόµηση, που θα κρατήσει δεκαετίες, µε συνέπειες ανυπολόγιστες. Για όλα αυτά, εάν και εφ’ όσον επαληθευτούν, δεν θα φταίει βέβαια το έλασσον επεισόδιο, όπου ατύχησε να πρωταγωνιστήσει η κ. Φώφη Γεννηµατά, αλλά οι χειρισµοί του ΠΑΣΟΚ σε σχέση µε αυτό. Την ευθύνη θα έχουν, δηλαδή, όλοι εκείνοι, που αντί να παραδεχτούν το λάθος τους, έσπευσαν να µιλήσουν για «δικαστικό πραξικόπηµα» και την θέση αυτή επιµένουν πεισµατικά να µην ανακαλούν. ! Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Π ΑΙ∆ΕΙΑ

Το βιβλίο ιστορίας, η δύναµη των στερεοτύπων και ο έγκριτος καθηγητής Ιναλτζίκ Tου Μ. Αµάραντου

σοι προσπαθούν να χρωµατίσουν ως ακροδεξιές τις αντιδράσεις στο διαβόητο σύγγραµµα της κυρίας Ρεπούση και των συνεργατών της, που απέσυρε ο νέος υπουργός κ. Στυλιανίδης, και να εντάξουν σ’ ένα ενιαίο ιδεολογικό στρατόπεδο εθνικιστικό, σωβινιστικό, φασιστικό κ.λπ. όσους εξέφρασαν αντιρρήσεις (την Εκκλησία, την Ακαδηµία, τον Παπαθεµελή, την ∆ιδασκαλική Οµοσπονδία αλλά και τον µόνο ζώντα πνευµατικό κολοσσό της χώρας, τον Μίκη Θεοδωράκη) σίγουρα θα αισθάνονται πλέον ακυρωµένοι µετά τις τοποθετήσεις των κυριώτερων ταγών του χώρου της ανανεωτικής αριστεράς, του Γιώργου Μαργαρίτη και –την Κυριακή 7 Οκτωβρίου στην «Αυγή»– του Άγγελου Ελεφάντη, που ήταν πραγµατικός καταπέλτης. Επίσης, η πάνδηµη αγανάκτηση εκφράσθηκε µε τον εκλογικό καταποντισµό της ανένδοτης υποστηρίκτριας του συγγράµµατος κυρίας Γιαννάκου αλλά και του υφυπουργού της κυρίου Καλού. Τέλος πάντων, εφ’ όσον ο λαός, η διανόηση, ο τύπος, οι θεσµοί απέρριψαν µε βδελυγµία το σύγγραµµα, εν ονόµατι ποιάς νοµιµοποιητικής αρχής συνεχίζουν να υβρίζουν ως ακροδεξιούς τους αντιθέτους τους οι συγγραφείς του συγγράµµατος και οι λιγοστοί φίλοι τους; Ποιά ολιγαρχική και πεφωτισµένη αντίληψη είναι αυτή που τους δίδει το µονοπώλιο της αληθείας; Ποιό σύνδροµο καταδίωξης και ποιά θεωρία συνοµωσίας τους οδηγεί στο συµπέρασµα ότι ολόκληρη η ελληνική κοινωνία στράφηκε εναντίον τους και εναντίον της ιστορικής αλήθειας που αυτοί εκπροσωπούν; Μία προσεκτική, ψύχραιµη µελέτη του βιβλίου δείχνει ότι το πρώτιστο χαρακτηριστικό του είναι η κυριαρχία ιδεολογικών στερεοτύπων. Κεντρικό σηµείο όλης αυτής της ιδεολογικής κατασκευής είναι η ωραιοποίηση της Τουρκοκρατίας. Σ’ αυτό το πλαίσιο, το φρικώδες παιδοµάζωµα ορίζεται ως «στρατολόγηση», έτσι απλά, χωρίς χαρακτηρι-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

σµούς. ∆ηλαδή κάπως σαν την σηµερινή θητεία των Ελληνοπαίδων στον ελληνικό στρατό. Ούτε οι Τούρκοι ιστορικοί δεν γράφουν τέτοια πράγµατα (ειρήσθω εν παρόδω ότι η Τουρκία διαθέτει πολύ σοβαρούς ιστορικούς, φοβούµαι σοβαρότερους από πολλούς δικούς µας). Γράφει λοιπόν ο Halil Inaljik, καθηγητής στο Πανεπιστήµιο της Άγκυρας, πρώην πρόεδρος του ∆ιεθνούς Συνδέσµου Μελετών για την Νοτιοανατολική Ευρώπη, συντάκτης έγκυρων επιστηµονικών περιοδικών και συγγραφέας βιβλίων που µεταφράστηκαν στις κυριώτερες ευρωπαϊκές γλώσσες –στο βιβλίο του Η Οθωµανική Αυτοκρατορία: η κλασσική εποχή: 1300-1600, ελλ. µετάφρ. εκδ.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Π ΑΙ∆ΕΙΑ

Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1995, σσ.138-9 (δεν το διαβάσατε, κυρία Ρεπούση µου;): κατά τον δέκατο πέµπτο και δέκατο έκτο αιώνα οι περισσότεροι σκλάβοι προέρχονταν από αναγκαστική στρατολογία των υπηκόων, από το παιδοµάζωµα ή «ντεβσιρµέ». Οι πηγές της εποχής δείχνουν ότι το σύστηµα αυτό λειτουργούσε κιόλας από το τέλος του δεκάτου τετάρτου αιώνα... µιά οθωµανική πηγή του ύστερου δεκάτου εβδόµου αιώνα ερµηνεύει την εξαίρεση των Μουσουλµάνων Τούρκων από το παιδοµάζωµα: «.... Αν όµως τα Χριστιανόπουλα δεχτούν το Ισλάµ, θα γίνουν φανατικοί οπαδοί της πίστης και εχθροί των οικείων τους...». Σίγουρα ήταν ένα µέτρο σκληρό και, µολονότι ορισµένες οικογένειες φτωχών και ορεινών περιοχών έδιναν τα παιδιά τους µε τη θέλησή τους, οι πηγές υποδηλώνουν ότι ο κόσµος προσπαθούσε συνήθως να αποφύγει το παιδοµάζωµα. Τέτοιου είδους στρατολογία γινόταν κάθε τρία µε εφτά χρόνια, ανάλογα µε τις ανάγκες». Ο καθηγητής Ίναλτζικ δεν προσπάθησε να συγκαλύψει

την αλήθεια. Η κυρία Ρεπούση προσπάθησε. Προφανώς διακατεχόµενη από αυτό που η Κοινωνική Ψυχολογία καλεί «στερεότυπο», δηλαδή έναν µηχανισµό ψυχολογικής προελεύσεως, που εµποδίζει τον φορέα του να δει την αλήθεια και τον ωθεί προς επιλεκτικές διαπιστώσεις που εξυπηρετούν τις ψυχικές του ανάγκες. ∆εν θα ψυχαναλύσουµε εδώ την συγγραφική οµάδα του συγγράµµατος, που άλλωστε ανήκει πλέον στο παρελθόν. Ας περιοριστούµε µόνον σε δύο διαπιστώσεις, µε ευοίωνο χαρακτήρα: πρώτον, ότι η ελληνική κοινωνία, όλοι, αριστεροί, δεξιοί, υπερπατριώτες και διεθνιστές, πλην της ελάχιστης αριθµητικά οµάδας των υποστηρικτών του διαβόητου βιβλίου, συµφώνησαν σ’ ένα κοινό παρονοµαστή σχετικά µε το παρελθόν µας. ∆εύτερον, η ελληνική κοινωνία αντέδρασε, βγαίνοντας από τον χρόνιο λήθαργό της, σε κάτι που στρεφόταν εναντίον της ιστορικής της αυτοσυνειδησίας και αξιοπρέπειας. ∆είχνοντας ότι υπάρχουν όρια. Ευχαριστούµε, κυρία Ρεπούση! !

Η επανάσταση ως φάρσα Το σύγχρονο ελληνικό δηµόσιο σχολείο ασφαλώς έχει παύσει πλέον να εκπέµπει την σαγήνη της σοφίας, ακόµη και της πειθαρχίας που εξέπεµπε κάποτε. Πέραν αυτού, τα σχολικά προαύλια έχουν µετατραπεί σε χώρους διακίνησης ποικίλων ουσιών. Η είσοδος και η έξοδος µαθητών και αγνώστων είναι ανεξέλεγκτη. Όλα αυτά ωθούν χιλιάδες γονείς να απευθύνονται στα συγκροτηµένα και πειθαρχηµένα ιδιωτικά σχολεία. Αυτό όµως δεν αποτελεί δικαιολογία για την οριστική διάλυση της δηµόσιας εκπαίδευσης, που εξακολουθεί να αποτελεί το καταφύγιο των οικονοµικά ανίσχυρων. Οι µαθητές, που ξεκίνησαν και πάλι φέτος το ατελείωτο πάρτυ των καταλήψεων, είναι µόνον τα θύµατα ενός συστήµατος ανθρωποκτόνου, που τους µεταβάλει από την πιο τρυφερή ηλικία, σε βαρείς αχθοφόρους συνήθως άχρηστων γνώσεων. Καταλύτης για την καταληψιακή φρενίτιδα είναι φυσικά ο συνήθης µεταπολιτευτικός λαϊκισµός του πολιτικού µας συστήµατος. Ανεύθυνοι ινστρούκτορες υποβάλλουν στα πυρίφλε-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

κτα νεανικά πνεύµατα, που αναζητούν διέξοδο από την πίεση, ασκήσεις «επαναστατικής γυµναστικής». Έχουν φυσικά τους λόγους τους. Το αποτέλεσµα όλων αυτών είναι η οµαλή πνευµατική εξέλιξη των παιδιών µας να βάλλεται από δύο πλευρές: την αφόρητη πίεση ενός ανάλγητου εκπαιδευτικού συστήµατος και την εγκληµατική προπαγάνδα κοµµατικών στελεχών ογδόης κατηγορίας. Ο υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, σοβαρός επιστήµων και πολιτικός µε αρκετά τεκµήρια υπευθυνότητος, καλείται σήµερα απλώς να εφαρµόσει το Σύνταγµα: να καλύψει τα κενά διδασκόντων άµεσα, να επιδιορθώσει µε άµεση ανάθεση ή µε χρησιµοποίηση των τεχνικών υπηρεσιών του υπουργείου του ή όποιου άλλου υπουργείου την κτιριακή αθλιότητα, να διατάξει την πειθαρχική δίωξη όσων προκαλούν βλάβες στις σχολικές υποδοµές και, τέλος, να εφαρµόσει το πανάρχαιο σύστηµα των απουσιών στους καταληψίες. Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΚΚΛΗΣΙΑ

Για τα σχολικά εγχειρίδια των Θρησκευτικών Tου Αλέξανδρου Σ. Καριώτογλου

νέα σχολική χρονιά ξεκίνησε µε δύο γεγονότα, στα οποία η κοινή γνώµη δεν έδωσε ιδιαίτερη σηµασία –όσο και να θέλουµε να το αρνηθούµε–, παρά µόνον άγγιξε αυτούς που τους ενδιέφερε. Το πρώτο γεγονός είναι η µη εκλογή ούτε ως βουλευτού της µέχρι πριν από λίγο καιρό υπουργού Παιδείας και Θρησκευµάτων, κάτι που δεν αξίζει ούτε να σχολιάσει κανείς, και το δεύτερο είναι η απόσυρση του βιβλίου της ιστορίας της ΣΤ’ ∆ηµοτικού. Επειδή ο γράφων έχει λάβει µέρος στη συγγραφή τεσσάρων σχολικών βιβλίων Θρησκευτικών, εκ των οποίων σήµερα διδάσκεται ακόµα ένα από αυτά, και παίρνοντας αφορµή από την εν λόγω απόσυρση, θα ξεδιπλώσει µερικές σκέψεις χρήσιµες να τις έχουν υπ’ όψιν τους πολλοί. ∆εν χρειάζεται να αναφερθώ στο βιβλίο της ιστορίας, αλλά στα βιβλία των Θρησκευτικών, που έχουν κατά καιρούς σχολιαστεί και αρκετά επικριθεί. Πιστεύω ότι υπάρχει σε όλα ένα παρασκήνιο, στο οποίο εµπλέκονται πολιτικοί, εκκλησιαστικοί παράγοντες και φορείς ποικίλων ιδεολογιών.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η τραγική φαλκίδευση της Εκκλησίας στη λογική του κρατικού µηχανισµού αποτελεί τη βασική αιτία του κακού. Πολύς λόγος έχει γίνει για το µάθηµα των Θρησκευτικών στα σχολεία. Άλλοι το προσδιορίζουν ως κατηχητικό µάθηµα, άλλοι το θέλουν ως θρησκειολογία, άλλοι το ονειρεύονται ως πολιτιστικό µάθηµα. Η διοικούσα Εκκλησία θα επιθυµούσε να το κηδεµονεύει, όµως δεν της προκύπτει ως εκ του νόµου. Ωστόσο, η κηδεµονία συντελείται εν «κρυπτώ και παραβύστω». Αυτό τουλάχιστον προδίδει η παρουσία εκπροσώπου της Εκκλησίας σε συντακτικές επιτροπές για τη δηµιουργία αναλυτικών προγραµµάτων, από όσο γνωρίζω στο παρελθόν της πράσινης εικοσαετίας. Κι αυτό γινόταν περισσότερο, όχι επειδή οι κυβερνητικοί το πίστευαν, αλλά για να κρατούν «κοιµισµένο το θηρίο» που µπορούσε να ξεσηκώνει τον κόσµο σε... συλλαλητήρια. Έτσι βολεύεται και η Εκκλησία και η Πολιτεία. Εκείνο το οποίο χαρακτηρίζει τα βιβλία των Θρησκευτικών είναι µια προσπάθεια γνωσιολογικής κυρίως προσέγγισης θεµάτων, τα οποία άπτονται της εµπειρίας του υπερβατικού. Το µεγαλύτερο µέρος των θεολόγων έχει την αίσθηση ότι έχει κληθεί να µεταφέρει γνώσεις για την εµπειρία αυτή όπως προκύπτει από τις Γραφές (Παλαιά και Καινή ∆ιαθήκη), την εκκλησιαστική ιστορία, τη λειτουργική ζωή, το δόγµα και την στάση της Εκκλησίας απέναντι σε θέµατα ηθικής. Αυτό κάνουν τα σχολικά εγχειρίδια µε την πιο πάνω σειρά και µε µια καταφανή προσπάθεια να τροφοδοτήσουν τον µαθητή µε υλικό που θα τον έπειθαν ότι η Εκκλησία κατέχει την Αλήθεια. Για τα εγχειρίδια του Γυµνασίου φαίνεται να υπάρχει µια ανανέωση, η οποία ωστόσο δεν µπορεί να ξεφύγει από έναν παλιοµοδίτικο τρόπο, µε τον οποίο ξεδιπλώνεται το αναλυτικό πρόγραµµα. Στο Λύκειο τα πράγµατα είναι ζοφερά. Το εγχειρίδιο της Α’ Λυκείου, γραµµένο κυρίως από πανεπιστηµιακούς, είναι ανούσιο, βαρετό λόγω επαναλήψεων και αφελές σε πολλά σηµεία. Με τον τρόπο Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΚΚΛΗΣΙΑ

που εκτίθενται τα θέµατα, ακυρώνεται η ίδια η ουσία των θεµάτων µέχρι παρερµηνείας τους. Το εγχειρίδιο της Β’ Λυκείου χαρακτηρίζεται από έναν άκρατο βερµπαλισµό και µια µόνιµη αγωνία απολογητικού χαρακτήρα. Το µέρος της ιστορίας των θρησκειών δεν καταφέρνει να δείξει την γοητεία τους και να αιτιολογήσει το ενδιαφέρον το οποίο προκύπτει από την µελέτη τους. Το εγχειρίδιο της Γ’ Λυκείου, εκτός από ορισµένα θέµατα στα οποία δείχνουν ενδιαφέρον οι µαθητές, αποδεικνύεται λίγο για τους σηµερινούς εφήβους και πολύ περισσότερο άνευ ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος. Η κοιµωµένη διοικούσα Εκκλησία ενδιαφέρεται να υφίσταται απλά το µάθηµα. Το ίδιο και η ακαδηµαϊκή κοινότητα. Αν ερωτηθούν οι σύµβουλοι του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, η απάντησή τους είναι ότι πάντοτε προηγούνται άλλα µαθήµατα και έπεται το µάθηµα των Θρησκευτικών, στο θέµα του σχεδιασµού αναλυτικών προγραµµάτων. Το µάθηµα µεταβάλλεται σε ουραγό, και όχι χωρίς λόγο. Η προσπάθεια να δοθεί µέσω του µαθήµατος ουσιαστική γνώση των πραγµάτων που αφορούν το θρησκευτικό φαινόµενο µετέβαλε αργά και σταθερά το υλικό των σχετικών εγχειριδίων σε µια ιδεολογία. Μαζί µε όλα τα άλλα, λοιπόν, να και η χριστιανική ιδεολογία. Σας τη διδάσκουµε λοιπόν για να γίνετε και καλοί πολίτες. Η Εκκλησία όµως σέβεται κάθε ιδεολογία, αλλά είναι πέρα από κάθε ιδεολογική αγκίστρωση. Αν είχε τη δύναµη να πάρει στα χέρια της ένα µάθηµα προαιρετικό (τουλάχιστον στο Λύκειο) και αξιοποιούσε το υπάρχον έµψυχο δυναµικό

της, θα χρειαζόταν πρώτα να απαγκιστρωθεί από το σφιχταγκάλιασµα του κράτους και δεύτερον να δώσει µια νέα πνοή σε σχολικά εγχειρίδια, µε βάση αυτό που σηµειώνει ένας σύγχρονος κληρικός: «Το έργο της Εκκλησίας δεν χρειάζεται προβολή. Η ανάγκη της προβολής εκπηγάζει από το κοσµικό φρόνηµα και είναι απαραίτητη για την ικανοποίηση της κοσµικής µαταιοδοξίας... Η Εκκλησία δεν υπάρχει εκεί που οι άνθρωποι θριαµβολογούν και προβάλλουν την αρετή τους αλλά εκεί που αυτοεξουθενώνονται και εκθέτουν στους άλλους την κατάντια τους, γιατί η Εκκλησία υπάρχει εκεί που υπάρχει κοινωνία και κοινωνία µπορεί να υπάρξει µόνο µεταξύ των ανθρώπων που αποβάλλουν τις µάσκες της ευσέβειας, της ευπρέπειας, της τελειότητος, της αρετής, και δείχνουν το πραγµατικό τους πρόσωπο και την αναπότρεπτη κατάντια τους, και αυτό είναι το ύψιστο σηµείο τελειότητος στο οποίο µπορεί να φθάσει ο άνθρωπος»1. Τα σχολικά εγχειρίδια γράφονται κατά παραγγελίαν του κράτους και για τον λόγο αυτό οι συγγραφείς είναι είτε το θέλουν είτε όχι φαλκιδευµένοι. Θα πρέπει να περάσουν πολλά ακόµα χρόνια για να σκεφτούν οι εγκέφαλοι της εκπαίδευσης µε έναν τρόπο ελεύθερο και να οδηγήσουν το σχολείο σε ένα µοντέλο, που θα δίνει την εικόνα του χώρου οικοδόµησης της ανθρωπιάς, της ελευθερίας παράλληλα µε τη γνώση. Για την Εκκλησία, όµως, είναι αδικαιολόγητο να αγνοεί αλήθειες που χωρίς αυτές δεν µπορεί να υπάρξει, αφού δεν είναι ιδεολογίες, αλλά η ουσία της. !

π. Φιλόθεος Φάρος, Η Εκκλησία ως σκάνδαλο και ως σωτηρία, εκδ. Αρµός, Αθήνα 2002, σ. 69.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ο ΙΚΟΝΟΜΙΑ

Οι Σοφοί µας έλειπαν... Του Νίκου Σ. Λιναρδάτου

πό τα µαθητικά µου χρόνια είχα µάθει ότι στην αρχαιότητα οι σοφοί ήταν επτά. Γιατί τους είχαν αποδώσει τον χαρακτηρισµό αυτό; Μα, διότι ο καθένας από αυτούς αποτελούσε έναν αληθινά ξεχωριστό, για τις γνώσεις του, άνθρωπο. Ο Θαλής ο Μιλήσιος ξεχώριζε για τις µαθηµατικές του ικανότητες, ο Σόλων ο Αθηναίος διότι υπήρξε µέγας νοµοθέτης, ο Βίας ο Πριηνεύς ονοµαστός για τη δικαιοσύνη του, καθένας τους κι από ένας πραγµατικά ξεχωριστός άνθρωπος. Παραξενεύτηκα, λοιπόν, όταν πρόσφατα άκουσα από τις τηλεοράσεις και διάβασα στις εφηµερίδες, για µια επιτροπή «σοφών», που ασχολείται, λέει, µε το ασφαλιστικό σύστηµα εδώ και κάµποσα χρόνια και έχει λέει καταλήξει σε ορισµένες προτάσεις, προκειµένου να µην καταρρεύσει το ασφαλιστικό… Θα µου πείτε ίσως, τι ήταν αυτό που µε παραξένεψε… ∆ίκιο έχετε, «στην Ελλάδα ζούµε και ο καθένας µπορεί να δηλώνει ό,τι θέλει», όπως πολύ κακώς έχουµε πλέον συνηθίσει να λέµε. Τι έκαναν, λοιπόν, όλα αυτά τα χρόνια οι σύγχρονοι «σοφοί»; Μελετούσαν και ξαναµελετούσαν, έκαναν υπολογισµούς, έγραφαν και έσβηναν…Και, φυσικά, πληρωνόντουσαν – και υποθέτω - αδρά. Από την άλλη, έχουµε και τον υπουργό Εθνικής Οικονοµίας και Οικονοµικών, ο οποίος πασχίζει «να τα φέρει βόλτα», όπως πολύ σωστά λέει και ο λαός, δηλαδή όλοι εµείς οι απλοί καθηµερινοί άνθρωποι. Τώρα, αν δεν κάνω λάθος, οικονοµικά σπούδασε στο περίφηµο «London School of Economics», από όπου βγαίνουν οι καλά σπουδαγµένοι περί τα οικονοµικά. Τώρα, τι σχέση έχουν οι σύγχρονοι «σοφοί» µε τον υπουργό Εθνικής Οικονοµίας και Οικονοµικών, δεν είναι δύσκολο να το µαντέψει κανείς, µιας και παρουσιάζουν αρκετές οµοιότητες, όπως: Και οι µεν και ο δε, έχουν σπουδάσει οικονοµικά. (Και εγώ οικονοµικά έχω σπουδάσει στο Πανεπιστήµιο Αθηνών 36

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

και µου χρησιµεύουν αφάνταστα, προσπαθώντας «να τα φέρω βόλτα» µέσα από ανασφάλειες για το αύριο…). Και οι µεν και ο δε, αµείβονται –υποθέτω- ηγεµονικά. Και φυσικά, αν δεν τους είναι αρκετές οι απολαβές τους, κανένα πρόβληµα! Τις αυξάνουν και συνεχίζουν! Και οι µεν και ο δε, φροντίζουν φυσικά … για το καλό µας! Οι µεν, για να πάρουµε κάτι ψίχουλα, αν και όποτε καταφέρουµε να βγούµε στη σύνταξη και δεν τα έχουµε τινάξει στο µεταξύ… Ο δε, τι να πρωτοπώ για αυτόν τον καλό µας άνθρωπο, που θα ΄λεγε και ο Θανάσης Βέγγος… ∆ήλωσε λοιπόν ο αξιότιµος κύριος υπουργός Εθνικής Οικονοµίας και Οικονοµικών, σε ερώτηση συναδέλφου δηµοσιογράφου σχετικά µε τις προεκλογικές δεσµεύσεις της κυβέρνησης Καραµανλή, το εξής αµίµητο: «Άλλο όταν είσαι στην κυβέρνηση και άλλο όταν κάνεις γενικού χαρακτήρα εξαγγελίες» … Μας λέει δηλαδή, καταπρόσωπα, «ας προσέχατε τι θα ψηφίζατε»!;#^&* (Όπως εύκολα µπορείτε να αντιληφθείτε, τα παραπάνω σύµβολα µπήκαν, γιατί αν σχολίαζα διαφορετικά, αντιλαµβάνεστε τι θα συνέβαινε…). Τελώ λοιπόν υπό καθεστώς πλήρους σύγχυσης και θα ήθελα τη βοήθειά σας! Μόλις η Νέα ∆ηµοκρατία ανέλαβε την εξουσία, το 2004, ο κύριος υπουργός µας είπε κάτι περί «απογραφής» και αµέσως µπήκαµε κάτω από την επίβλεψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης… Στη συνέχεια, ξαφνικά γίναµε κάπου 25% πλουσιώτεροι (εγώ πάντως δηλώνω υπευθύνως και εν γνώσει των συνεπειών περί ψευδούς δηλώσεως, ότι ούτε που το πήρα είδηση ότι έγινα πλουσιώτερος, γιατί ούτε που το …κατάλαβα, δεν ξέρω αν το νιώσατε εσείς…). Στη συνέχεια, µας είπε η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία δεν… µασάει από κάτι ΄΄ξύπνιους΄΄ σαν και εµάς, ότι η διαφορά ήταν περίπου 8% και όχι 25% που είχαµε δηλώσει σαν χώρα και η προσγείωση ήταν αρκετά ανώµαλη… όχι ότι την ένοιασε δηλαδή την κυβέρνηση, αλλά λέµε τώρα…αυτή (η κυβέρνηση) συνέχισε να δηλώνει βαρύγδουΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ο ΙΚΟΝΟΜΙΑ

πα, ότι η οικονοµία επιτέλους µπήκε στο σωστό δρόµο, ότι βαδίζουµε επιτέλους σταθερά και άλλα τέτοια ωραία, που µας έκαναν να αισθανόµαστε… εθνικά υπερήφανοι και ανεβασµένοι! Και πάνω που αρχίσαµε να το παίρνουµε πάνω µας, έρχεται ο κύριος πρωθυπουργός και ζητάει πρόωρες εκλογές, µε αιτιολογία … οικονοµικής φύσεως! Στη συνέχεια, στις προεκλογικές τους οµιλίες, τόσο ο κύριος πρωθυπουργός όσο και ο υπουργός Εθνικής Οικονοµίας και Οικονοµικών, δήλωναν ότι η οικονοµία µας «πάει καλά», µέχρι χθες, όπου «άλλο όταν είσαι στην κυβέρνηση και άλλο όταν κάνεις γενικού χαρακτήρα εξαγγελίες» … Κάπου εδώ κλείνει η παρένθεση, εδώ ήρθαµε, πάµε να φύγουµε από ’δω, και µη ρωτάς πού πάµε… Αρχίζουν λοιπόν οι σύγχρονοι «σοφοί» τις σοφιστείες τους περί το ασφαλιστικό. Αρχίζει ταυτόχρονα και ο κύριος υπουργός Εθνικής Οικονοµίας και Οικονοµικών, να εξαγγέλλει –άµεσα ή έµµεσανέα οικονοµικά µέτρα, όπως αύξηση στο ΦΠΑ, µας λέει κάτι περί πληρωµής του φόρου στο πετρέλαιο θέρµανσης, επειδή δεν µπορεί (;) να πιάσει τους λαθρέµπορους πετρελαίου και µετά στήσιµο στην ουρά για να πάρουµε τη διαφορά πίσω, ετοιµάζεται να αυξήσει τις αντικειµενικές αξίες των ακινήτων… Και να’ σου πάλι οι απορίες µου! Πρέπει δηλαδή κάποιος να σπουδάσει στο «London School of Economics» για να βάλει φόρους; Μα και έναν συµπαθέστατο αθίγγανο να ρωτήσεις σχετικά µε το τι πρέπει να κάνεις, αυτό θα σου πει: Βάλε φόρους! Κάτι παρόµοιο θα απαντούσε και στο πρόβληµα των σύγχρονων «σοφών». Και, επειδή σοφοί δεν υπάρχουν στις µέρες µας, θα ξεκινήσω µε ένα …σοφό ρητό: «Όσοι ∆ΕΝ σκέφτονται, συσκέφτονται»! Λύσεις, λοιπόν, υπάρχουν- και µάλιστα άµεσες και ακριβοδίκαιες! Θέλετε να αυξήσετε τα έσοδά σας κύριε υπουργέ; • Μειώστε τους φόρους! Με τον τρόπο αυτό αναπνέει τόσο η αγορά όσο και οι πολίτες, µένουν κάποια χρήµατα στις τσέπες µας, τα οποία και θα ξαναρίξουµε στην αγορά! Στα συγγράµµατα στο Πανεπιστήµιο, είχα διδαχθεί ότι «όταν η φορολογική επιβάρυνση είναι µεγάλη, το κράτος µπορεί να αυξήσει τα φορολογικά του Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

έσοδα µειώνοντας τους φορολογικούς συντελεστές. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσµα να µειωθεί η φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή, γιατί ο φορολογούµενος θα αισθανθεί πιο άνετα οικονοµικά»… • ∆εχθείτε κάθε νόµιµη απόδειξη που θα υποβάλλουµε εµείς οι φορολογούµενοι και αφαιρέστε την ΟΛΟΚΛΗΡΗ από το φορολογητέο εισόδηµά µας! Ποιο θα είναι το κέρδος του κράτους; Πρώτον, θα ζητάµε απόδειξη για ΚΑΘΕ αγορά µας, ακόµα και για τα τσιγάρα - αν και δεν καπνίζω! Μπορεί λοιπόν οι πολίτες/ φορολογούµενοι να δηλώσουν Χ έσοδα και αντίστοιχα, Χ έξοδα. Το κράτος όµως θα εισπράξει τον ΦΠΑ από ΚΑΘΕ µας αγορά! Θα έχει δηλαδή σίγουρα έσοδα 19% (σήµερα) για ΟΛΕΣ τις αγορές! Ταυτόχρονα, ΚΑΘΕ κατάστηµα, ελεύθερος επαγγελµατίας κ.λπ., θα ΑΝΑΓΚΑΣΤΕΙ πλέον να δείχνει τα πραγµατικά του έσοδα, τις αληθινές του εισπράξεις και όχι τις εικονικές και πλασµατικές, οπότε και θα φορολογείται (επιτέλους!) σαν επιχείρηση! Και επιπλέον, θα φορολογείται και σαν φυσικό πρόσωπο! Κάντε έναν υπολογισµό, κύριοι ειδικοί, και θα διαπιστώσετε αµέσως τη µεγάλη διαφορά στα έσοδα του κράτους. Εκτός και δεν θέλετε… Τα παραπάνω, αποτελούν δύο απλές προτάσεις, οι οποίες δεν θα πρέπει κατ’ αρχήν να απορριφθούν. Πιστεύω

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ο ΙΚΟΝΟΜΙΑ

ότι µπορούν να αποτελέσουν υλικό για µια συζήτηση. Και ερχόµαστε στα των «σοφών». Πιστεύω ακράδαντα, ότι ο υπολογισµός της σύνταξης θα πρέπει να ακολουθεί ένα σύστηµα προσδιορισµού, όπως οι αντικειµενικές αξίες των διαµερισµάτων (παλαιότητα, περιοχή, όροφος, θέσηγωνιακό, σε ακάλυπτο, σε πλατεία, σε λεωφόρο κ.λπ.). Και εξηγούµαι: όσα χρόνια εργάζεσαι, επί έναν συντελεστή Χ. Όσες εισφορές έχεις καταβάλει, επί έναν συντελεστή Ζ. Αν έχεις βαρέα ή ανθυγιεινά ένσηµα, επί έναν συντελεστή Ω και πάει λέγοντας. Ας καθίσουν λοιπόν οι ενδιαφερόµενοι και ας βρουν τους σωστούς συντελεστές και το θέµα θεωρείται λήξαν. Γιατί, όπως λειτουργεί σήµερα το σύστηµα, είναι για το κράτος και για τον εργαζόµενο ΚΑΙ ωφεληµένο ΚΑΙ ζηµιωµένο! Παραδείγµατα: (σ.σ. µιλώντας για εργαζόµενο, αναφέροµαι πάντα στον ιδιωτικό τοµέα): Α) Εργάζεται κάποιος επί περίπου 30 χρόνια, φαίνεται ότι πληρώνεται µε βασικό µισθό, πληρώνει εισφορές (αυτός και ο εργοδότης του) χαµηλές και τα υπόλοιπα τα παίρνει «µαύρα». Τα τελευταία 5 χρόνια πριν τη σύνταξη εµφανίζει ξαφνικά τον ανώτερο µισθό, οπότε και παίρνει την ανώτατη σύνταξη! Κερδίζει ο ίδιος, χάνει το ασφαλιστικό ταµείο – και, κατά συνέπεια, οι συνεπείς εργαζόµενοι, που πληρώνουν τις σωστές εισφορές.

Β) Εργάζεται κάποιος επί περίπου 25 χρόνια σαν υψηλόβαθµο στέλεχος, πληρώνεται µε µισθό πολύ παραπάνω από τον κατά περίπτωση βασικό, οπότε και πληρώνει εισφορές στο ανώτατο επίπεδο. Τα τελευταία περίπου 10 χρόνια, λόγω ηλικίας – κυρίως- δεν βρίσκει δουλειά και αναγκάζεται να εργαστεί µε πολύ χαµηλό µισθό. Αποτέλεσµα, η επίσης χαµηλή σύνταξη που θα πάρει, διότι, σήµερα, υπολογίζονται για τη σύνταξη τα καλύτερα 5 χρόνια από την τελευταία 10ετία…Χάνει λοιπόν ο συνεπής εργαζόµενος, κερδίζουν άδικα τα ασφαλιστικά ταµεία… Φυσικά, σε καµµία περίπτωση δεν συµβαίνει αυτό µε τους εργαζόµενους (;) στον δηµόσιο τοµέα. Αυτοί «έχουν δέσει το γάιδαρό τους», οι αποδοχές τους αυξάνονται µε τα χρόνια, οπότε και θα πάρουν την υψηλότερη σύνταξη, µαζί φυσικά µε ένα παχυλότατο εφ’ άπαξ, ενώ κάθε λίγο και λιγάκι θα «ανακαλύπτουν» στην πορεία και αναδροµικά… Τα πράγµατα, λοιπόν, σε τελική ανάλυση, είναι απλά. Όµως, ακριβώς αυτή η απλότητα είναι που τα κάνει δύσκολα… Αν, λοιπόν, πιστεύουµε στη δηµοκρατία και στην ισότητα- που θέλω να πιστεύω ότι όλοι µας είµαστε θετικοί σε αυτό - τότε ας εφαρµόσει επιτέλους αυτό το κράτος των κάθε είδους ΄΄σοφών΄΄, µια απλή, ξεκάθαρη και αντικειµενικά δίκαιη λύση! !

Καµπανάκι στα αυτιά του κ. Αλογοσκούφη Η (έστω και επιτυχηµένη) ταχυδακτυλουργική τρέχουσα διαχείριση της οικονοµίας µας δεν µπορεί φυσικά να κρύβει για πολύ καιρό κάτω από το χαλί την βαθύτερη ζοφερή πραγµατικότητα: έτσι, τα πρόσφατα νέα της Eurostat ήρθαν να µας ενηµερώσουν ότι κατρακυλάµε όλο και πιο χαµηλά στους δείκτες της παραγωγικότητας και της διαφθοράς µας. Η κυβέρνηση έχει εστιάσει την προσοχή της στο διαχειριστικό-επικοινωνιακό επίπεδο της οικονοµικής πολιτικής και θεωρεί ότι µε µερικά επιφανειακά µέτρα και κάποιες αλχηµείες θα κατορθώσει να επιβιώσει µέχρι τις επόµενες εκλογές. Τα δε βραδυφλεγή ζητήµατα (όχι πλέον τόσο βραδυφλεγή) όπως το ασφαλιστικό αντιµετωπίζονται µε συνεχείς αναβολές και... εθνικό διάλογο κωφών. Τα µέτρα που πραγµατικά θα αντιµετώπιζαν τα βαθύ-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

τατα δοµικά προβλήµατα της ελληνικής οικονοµίας, όπως για παράδειγµα η ανύπαρκτη διεθνής ανταγωνιστικότητα των προϊόντων µας ή η δηµιουργία παραγωγικού µηχανισµού που θα µειώσει το τερατώδες εµπορικό έλλειµµα, απαιτούν ρήξεις. ∆ιότι, ως γνωστόν, οµελέττα δεν γίνεται χωρίς να σπάσεις αυγά. Αλλά η λέξη «ρήξη» δεν προφέρεται καν από τα χείλη των κορυφαίων στελεχών της κυβερνώσης παρατάξεως. Η πολιτική φιλοσοφία τους εξαντλείται στις καλές δηµόσιες σχέσεις µε τους πάντες: επιχειρηµατίες αλλά και εργάτες, Αµερικανούς αλλά και Ρώσσους, πυροσβέστες αλλά και πυρόπληκτους, Σκοπιανούς αλλά και Αλβανούς. Αλλά η λαϊκή σοφία είναι σαφής. Τα αυγά δεν βάφονται µε επικοινωνιακό αέρα. Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ - ΑΓΟΡΑ

Το βαθύτερο νόηµα των οµολόγων

ο ασφαλιστικό πρόβληµα για τις σύγχρονες κοινωνίες και οικονοµίες µοιάζει µε ωρολογιακή βόµβα στα θεµέλιά τους. Μια βόµβα, την οποία οι παλαιότερες γενεές όπλισαν, µε την ελπίδα να µην εκραγεί στα χέρια τους, και οι επόµενες δεν τολµούν να πλησιάσουν. Θα πρέπει να αποτελεί ποιοτικό κριτήριο για τον ιστορικό, ο τρόπος που οργανωµένες κοινωνίες αντιµετωπίζουν σήµερα προβλήµατα µε µελλοντικές συνέπειες. Έτσι και το ασφαλιστικό πρόβληµα θα αποτελεί για τον ιστορικό του µέλλοντος χαρακτηριστικό ανωριµότητας, ιδιοτέλειας και άρνησης πολιτισµένων κοινωνιών να δουν το µέλλον τους. Η νοοτροπία, δηλαδή, «ζω το σήµερα υποθηκεύοντας το αύριο». Η ανάγκη ασφάλισης και κοινωνικής πρόνοιας έγινε επιτακτική στα µέσα του προηγούµενου αιώνα, καθώς οι καπιταλιστικές οικονοµίες αναπτύσσονταν και το βιοτικό επίπεδο του παραγωγικά ενεργού πληθυσµού αυξανόταν. Η συνταξιοδότηση και η κατά το ελάχιστον εξασφάλιση της τρίτης γενιάς ήταν επιβεβληµένη. Οι εισφορές των µισθωτών και οι κρατήσεις υπέρ των ταµείων κοινωνικής ασφάλισης ήταν ο µηχανισµός αποταµίευσης και κεφαλαιοποίησης, ώστε να λειτουργεί το κράτος πρόνοιας και να πληρώνονται συντάξεις. Το πρόβληµα, όµως, που από νωρίς διαφάνηκε στις περισσότερες χώρες είναι ότι οι εισφορές της παραγωγικής γενιάς δεν επαρκούσαν για να συνταξιοδοτήσουν την απερχόµενη γενιά. Το σύστηµα δεν ήταν βιώσιµο. Τα αίτια πολλά και γνωστά. Υπογεννητικότητα, κακοδιαχείριση, σκάνδαλα, συµφέροντα και συντεχνίες µε κεκτηµένα δικαιώµατα, πολιτικό κόστος, µετάθεση αποφάσεων και µέτρων στο αόριστο µέλλον. Στη χώρα µας, το ασφαλιστικό πρόβληµα είναι επί δεκαετίες γνωστό και µε τεράστιες διαστάσεις. Όλες οι πολιτικές ηγεσίες επέλεξαν να µην το αντιµετωπίσουν, να µην το κάνουν δικό τους πρόβληµα. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, οι αρµόδιοι υπουργοί και οι κυβερνήσεις τους ξεκίνησαν µια προσπάθεια οριοθέτησης του προβλή-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

µατος στις πραγµατικές του διαστάσεις, µε αναλογιστικές έρευνες και στην συνέχεια πανικόβλητοι έστριψαν δια του διαλόγου. Τα ντουλάπια του υπουργείου απασχόλησης πρέπει να είναι γεµάτα από αναλογιστικές µελέτες, οι οποίες ψιθύριζαν στο αφτί των αρµοδίων «άφησε το πρόβληµα για τον επόµενο». Σήµερα, η χρηµατοδότηση του ασφαλιστικού συστήµατος από τον προϋπολογισµό είναι καθεστώς και κεκτηµένο δικαίωµα της κάθε αναποτελεσµατικής διοίκησης των δεκάδων ταµείων. Η κακοδιαχείριση των ταµείων από τις ανεπαρκείς κοµµατικές ηγεσίες τους, εγγύηση για την αύξηση των ελλειµµάτων. Το σκάνδαλο των οµολόγων πριν από τις εκλογές είναι ενδεικτικό του µηχανισµού που χρησιµοποιεί κάθε φορά το κυβερνών κόµµα για να χρηµατοδοτήσει τα ταµεία του και τους ηµετέρους. Σήµερα που οι προβλέψεις για την πορεία των αποθεµατικών των ταµείων είναι τροµακτικές για την γενιά που µπαίνει στην παραγωγή, η κυβέρνηση δια του πρωθυπουργού δηλώνει ότι θα λύσει το ασφαλιστικό πρόβληµα, δίχως να µειώσει τις συντάξεις και τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Το σύστηµα είναι απλά αποτυχηµένο. Τα ταµεία πρέπει να χρηµατοδοτούνται από τις ασφαλιστικές εισφορές των µισθωτών και των επαγγελµατιών και όχι από τον προϋπολογισµό. Τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης πρέπει να αυξηθούν. Η εισφοροδιαφυγή να παταχθεί και οι σπατάλες των ταµείων να µειωθούν. Η ενοποίηση των ταµείων και η διαχείριση των αποθεµατικών τους από επαγγελµατίες είναι αυτονόητη και επιβεβληµένη. Το ίδιο και η ύπαρξη του 2ου και 3ου πυλώνα, της ταυτόχρονης ασφάλισης δηλαδή στον ιδιωτικό τοµέα, µε εισφορές των εργοδοτών και των εργαζοµένων. Με τη σηµερινή κατάσταση το σύστηµα θα εκραγεί είτε θέλουµε να το δούµε είτε όχι. ∆ΗΜΗΤΡΗΣ Κ. ΚΟΥΤΣΟΝΙΚΑΣ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ∆ΕΝ ΣΥΝΙΣΤΟΥΝ ΠΡΟΤΑΣΗ Ή ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ Ή ΤΗΝ ΠΩΛΗΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Π ΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

∆ίκαιη διάκριση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισµού

αρουσία πλήθους κόσµου έγινε το Σάββατο 27 Οκτωβρίου στη Μεσσήνη η απονοµή βραβείου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Europa Nostra στον αρχαιολόγο κ. Πέτρο Θέµελη, για την υποδειγµατική αναστήλωση της Αρκαδικής Πύλης και τµήµατος του τείχους της Αρχαίας Μεσσήνης, από τον Αντιπρόεδρο της Europa Nostra και Πρόεδρο της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ κ. Κώστα Καρρά. Πρέπει να σηµειωθεί ότι η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, µέσω του Συµβουλίου Αρχιτεκτονικής Κληρονοµιάς, είχε προτείνει την βράβευση του εν λόγω έργου στην Europa Nostra, πρόταση η οποία και τελικώς εγκρίθηκε, έπειτα από ενδελεχή εξέταση στη 12µελή επιτροπή που απαρτίζεται από ειδικούς από διάφορες χώρες της Ευρώπης. Ο κ. Κώστας Καρράς, στην προσφώνησή του, µεταξύ άλλων τόνισε: «∆εν µου έµεινε καµµία αµφιβολία, από την ηµέρα που πρωτοείδα το έργο, ότι η έκτασή του, σε συνδυασµό µε την ιστορική του αξία, της σταδιακής ανακάλυψής δηλαδή µιας πόλης του 4ου π.Χ. αιώνα, το κατατάσσει µεταξύ των σηµαντικώτερων επιτευγµάτων της σύγχρονης αρχαιολογίας, όχι µόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη» και συνεχάρη την κυρία Ε-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

λένη-Άννα Χλέπα, αρχιτέκτονα, µελετητήτρια και επιβλέπουσα του αναστηλωτικού έργου, τον κ. Κώστα Παπαντωνόπουλο, πολιτικό µηχανικό και προπάντων τον καθηγητή κ. Πέτρο Θέµελη, υπεύθυνο του αρχαιολογικού χώρου της Μεσσήνης. Στην οµιλία του, ο κ. Πέτρος Θέµελης έκανε λόγο για αναγκαία σύνθετη στρατηγική, που να απευθύνεται σε όλους τους φορείς και συντελεστές που παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη των κοινωνιών (όπως πολιτικούς, επενδυτές, επαγγελµατίες, µη κυβερνητικές οργανώσεις, Εφορείες Αρχαιοτήτων), λέγοντας ότι πρέπει να βρουν µηχανισµούς επικοινωνίας, συνεργασίας και εναρµόνισης των στόχων τους, ενώ συνέχισε λέγοντας ότι η προσέλκυση επισκεπτών απαιτεί την παρουσία χαρακτηριστικών, όπως αλώβητο φυσικό περιβάλλον και αξιόλογα υλικά κατάλοιπα της πολιτιστικής µας κληρονοµιάς. Στη µοναδικότητα του αλώβητου φυσικού περιβάλλοντος, µε τους ελαιώνες της µεσσηνιακής γης να περιβάλλουν την αρχαία πόλη, αναφέρθηκαν όλοι οι επίσηµοι στους χαιρετισµούς τους, τονίζοντας ότι πρέπει να διαφυλαχθεί ως κόρη οφθαλµού. ! Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φάκελλος: Φιλελευθερισµός, ο σιωπηλός θριαµβευτής Η µεγάλη παρεξήγηση του Οικονοµικού Φιλελευθερισµού

νας τελώνης κι ένας χρηµατιστής είναι οι ιδρυτές της κλασσικής σχολής της Πολιτικής Οικονοµίας. Ο τελώνης ήταν ο σκωτσέζος Adam Smith (1723-1790), σύγχρονος της Βιοµηχανικής Επανάστασης στην Μεγάλη Βρεταννία, καθηγητής της Λογικής και της Ηθικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήµιο της Γλασκώβης, διευθυντής των σκωττικών τελωνείων τα δώδεκα τελευταία έτη της ζωής του. Ο χρηµατιστής ήταν ο David Ricardo (1772-1823), γόνος εβραϊκής οικογένειας χρηµατιστών του Rotterdam, που µετανάστευσαν στην Αγγλία. Ο Ricardo, που εξελέγη και µέλος της Βουλής των Κοινοτήτων, εγκατέλειψε την επαγγελµατική του δραστηριότητα προκειµένου να επιδοθεί απερίσπαστος στην συγγραφή. Ασφαλώς ένας τελώνης κι ένας χρηµατιστής γνώριζαν από πρώτο χέρι τον τρόπο λειτουργίας του διεθνούς οικονοµικού συστήµατος της εποχής τους (κάτι που δεν συµβαίνει µε τους σύγχρονους οπαδούς τους, που σχηµάτισαν τις απόψεις τους από βιβλία, άρθρα και –συνηθέστερα– εκλαϊκευµένα κείµενα εφηµερίδων). Οι προτάσεις που έκαναν αντανακλούσαν τις προσωπικές φιλοσοφικές τους πεποιθήσεις, κάτι που δεν έκρυψαν ποτέ. Κατ’ ουσίαν, οι θεωρίες τους αποτελούσαν ένα αµάγαλµα εµπειρικών παρατηρήσεων και ηθικών επιλογών και αντανακλούσαν την ισχυρή συλλογική συνείδηση της ανερχόµενης τότε αστικής τάξεως. Αλλά και οι σύγχρονοί τους οικονοµολόγοι, όπως και οι άµεσοι επίγονοί τους, διατύπωναν τις προτάσεις τους αφ’ ενός γνωρίζοντας την πραγµατικότητα της οικονοµικής ζωής αφ’ ετέρου µη αποκρύπτοντας τον εν

τέλει φιλοσοφικό χαρακτήρα του αιωνίου ερωτήµατος της βέλτιστης οικονοµικής και κοινωνικής οργάνωσης. Ο Γάλλος Jean-Baptiste Say (1767-1832), που διατύπωσε τον περίφηµο οµώνυµο νόµο που κατέρριψε πολύ αργότερα ο Keynes, ήταν βιοµήχανος και αργότερα καθηγητής της Πολιτικής Οικονοµίας στο Κολλέγιο της Γαλλίας. Ενώ ο John Stuart Mill (1806-1873) εργάσθηκε όλη του την ζωή στην Εταιρεία των Ανατολικών Ινδιών, δηλαδή τον οικονοµικό µηχανισµό της βρεττανικής αποικιοκρατίας, που ήλεγχε σχεδόν ολόκληρο τον κόσµο. Οι σπουδαίοι (αναµφισβήτητα) αυτοί άνθρωποι δεν έκρυψαν τον ιδεολογικό χαρακτήρα των θεωριών τους. ∆εν είπαν: «έτσι λειτουργούν τα οικονοµικά συστήµατα παντού και πάντοτε» ή «έτσι είναι φυσικό να λειτουργούν τα οικονοµικά συστήµατα παντού και πάντοτε». Είχαν απόλυτη συναίσθηση των φιλοσοφικών και κοινωνιολογικών προϋποθέσεων της σκέψης τους. Ο Adam Smith υποστηρίζει θερµά την τάξη των βιοµηχάνων, διότι αυτή προσφέρει πολύ περισσότερα στο κράτος από τους γαιοκτήµονες «που αγαπούν να θερίζουν εκεί όπου ποτέ δεν έσπειραν» και από τους εµπόρους «που συνεχώς συνοµωτούν κατά του κοινού», επιδιώκοντας την ύψωση των τιµών. Ο δε Ricardo εισηγείται την υποστήριξη της τάξεως των κεφαλαιούχων, διότι αυτούς θεωρεί πρωταγωνιστές της οικονοµικής προόδου. Επίσης και αυτός εκφράζει ρητά την αντιπάθειά του για τους γαιοκτήµονες, που τους θεωρεί παρασιτική κοινωνική τάξη. Ένα άλλο σηµαντικό ζήτηµα είναι ο περίφηµος ατοµοκεντρικός χαρακτήρας του φιλελευθερισµού. Α- "

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Φ ΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, Ο Σ ΙΩΠΗΛΟΣ Θ ΡΙΑΜΒΕΥΤΗΣ

" ντιθέτως προς ό,τι πρεσβεύουν οι σηµερινοί οπαδοί των κλασσικών, ο Adam Smith εκκινούσε από µία σαφέστατη κοινωνιοκεντρική φιλοσοφική αφετηρία, το περίφηµο «γενικό συµφέρον». Το ατοµικό συµφέρον έβλεπε ως το προσφορώτερο µέσον για να φθάσει η κοινωνία στο γενικό συµφέρον. Θεωρούσε ότι υφίσταται µία φυσική, ιδεώδης τάξη πραγµάτων, που διέπει την ανθρώπινη κοινωνία, και η προσαρµογή προς αυτήν την φυσική τάξη θα ήταν εύκολο να επιτευχθεί εάν οι άνθρωποι αφήνονταν ελεύθεροι να επιδιώξουν το προσωπικό τους συµφέρον. «Κάθε άτοµο», έγραφε ο Adam Smith, «κατ’ ανάγκην προσπαθεί να µεγιστοποιήσει το ετήσιο εισόδηµα της κοινωνίας... επιδιώκοντας το δικό του ατοµικό συµφέρον, το άτοµο συχνά προωθεί το συµφέρον της κοινωνίας αποτελεσµατικώτερα παρά όταν πράγµατι έχει σκοπό να το προωθήσει». Και προσπαθεί να απενοχοποιήσει το ατοµικό συµφέρον, προκειµένου να απελευθερώσει τις δυνάµεις που θα οδηγήσουν στην οικονοµική ανάπτυξη µιας κοινωνίας. Άρα το κέντρο βάρους της σκέψης του δεν είναι ο εγωϊστικός ναρκισσισµός του απο-κοινωνικοποιηµένου ατόµου, αλλά το κοινωνικό σύνολο. Ο δε Ricardo θεωρούσε, και αυτός κοινωνιοκεντρικά σκεπτόµενος, ότι «ο καθορισµός των νόµων που διέπουν την διανοµή αυτή (του εισοδήµατος) είναι το κύριο πρόβληµα της Πολιτικής Οικονοµίας». Πρόβληµα ασφαλώς µε φιλοσοφικό και ηθικό χαρακτήρα. Ένα άλλο κεφαλαιώδες ζήτηµα είναι ο ρόλος του κράτους. Ο Adam Smith δέχεται τον οικονοµικό ρόλο του κράτους όταν η παραγωγική δραστηριότητα που προστατεύεται είναι αναγκαία για την άµυνα της χώρας. Όταν η εγχώρια παραγωγή φορολογείται, πρέπει να φορολογούνται τα αντίστοιχα εισαγόµενα είδη. Όταν τα εγχώρια είδη φορολογούνται σε τρίτες χώρες, πρέπει να υπάρξει ως αντιστάθµισµα φορολόγηση των εισαγοµένων χωρών από την τρίτη χώρα. Επίσης, σύµφωνα πάντα µε τον Smith, η ελευθερία του εµπορίου πρέπει να αποκαθίσταται βαθµιαία όπου υπάρχουν προστατευτικά µέτρα υπέρ βιοµηχανιών που απασχολούν µεγάλο αριθµό εργαζοµένων. Εξ άλλου ο Adam Smith

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

υποστηρίζει τις κρατικές δαπάνες για δηµόσια έργα, δηµόσια ιδρύµατα που δεν αναλαµβάνει η ιδιωτική πρωτοβουλία λόγω µικρής απόδοσης, άµυνα, δικαιοσύνη, παιδεία, έξοδα παραστάσεως του µονάρχη κ.λπ. Τέλος, υφίσταται παρανόηση σχετικά µε την αντίληψη των κλασσικών του οικονοµικού φιλελευθερισµού για το έθνος και κράτος. Η πολεµική που άσκησε ο Ricardo εναντίον των εµπορικών περιορισµών είχε ως στόχο την κατάργηση του νόµου περί σιτηρών, ώστε να εισαχθούν άφθονα σιτηρά στην Αγγλία, όπου ο νόµος της φθίνουσας απόδοσης είχε οδηγήσει σε άνοδο της τιµής τους. Ο δε νόµος των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων που διατύπωσε, είχε και αυτός στόχο την ενδυνάµωση της Αγγλίας στον διεθνή ανταγωνισµό, ο δε Adam Smith θέτει ως όριο στην ελευθερία του εµπορίου το κρατικό συµφέρον. Ο John Stuart Mill (1806-1873), που θεωρείται ο τρίτος σηµαντικώτερος κλασσικός φιλελεύθερος οικονοµολόγος, υποστήριξε ένα είδος συγκερασµού του φιλελευθερισµού µε τον σοσιαλισµό, θεωρώντας τα δύο συστήµατα παραπληρωµατικά. Ευνοούσε την ανακατανοµή του εισοδήµατος και του πλούτου, έτρεφε ενδοιασµούς για το απόλυτο δικαίωµα της ιδιοκτησίας και της κληροδοσίας, υποστήριζε την ελευθερία οργανώσεως εργατικών σωµατείων, τον περιορισµό των ωρών εργασίας, τον αυστηρό έλεγχο της παιδικής εργασίας (της µάστιγας της εποχής του) κ.ά. Απ’ όλα αυτά προκύπτει η παρερµηνεία, διαστρέβλωση και παρεξήγηση του οικονοµικού φιλελευθερισµού από τους λεγοµένους νεοφιλελευθέρους της τελευταίας τριακονταετίας, οι οποίοι ανέπτυξαν εν ονόµατι των ανυποψίαστων Smith, Ricardo, Mill και λοιπών µία οικονοµική σκέψη βασισµένη στην πλήρη άρνηση του κρατικού παρεµβατισµού, του κοινωνικού συµφέροντος και της κοινωνικής φύσης του ατόµου. Οι νεοφιλελεύθεροι παρουσίασαν άλλωστε την ιδεολογία τους ως επιστήµη, διδάσκοντάς την στα πανεπιστήµια του δυτικού κόσµου ως την φυσική τάξη πραγµάτων της ανθρωπότητας ή έστω ως την ιδεατή τάξη πραγµάτων της ανθρωπότητας. Απέκρυψαν ότι το φιλελεύθερο οι-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Φ ΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, Ο Σ ΙΩΠΗΛΟΣ Θ ΡΙΑΜΒΕΥΤΗΣ

" κονοµικό σύστηµα εφαρµόσθηκε σε ορισµένες µόνον κοινωνίες κατά τους τελευταίους δύο αιώνες, δηλαδή ένα πολλοστηµόριο της παγκόσµιας ιστορίας, και µάλιστα χωρίς τις ιδεοληπτικές υπερβολές της νεοφιλελεύθερης θεωρίας. ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΠΟΥΘΕΝΑ ∆ΕΝ ΕΦΑΡΜΟΣΘΗΚΕ Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ ΟΠΩΣ ΤΟΝ ΦΑΝΤΑΣΘΗΚΑΝ ΟΙ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΙ. Παντού και πάντοτε το κράτος έπαιξε, ακόµη και στα πλέον φιλελεύθερα οικονοµικά συστήµατα, θεµελιώδη και κεντρικό ρόλο στην λειτουργία της οικονοµίας. Οι µεγάλες φιλελεύθερες οικονοµίες του πλανήτη, η Μεγάλη Βρεττανία πριν και οι ΗΠΑ σήµερα, κυριαρχούν όχι λόγω του νόµου των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων αλλά λόγω της τερατώδους στρατιωτικής και ναυτικής ισχύος τους. Αν οι ΗΠΑ δεν είχαν την ισχύ να πατάξουν στρατιωτικά τον Σαντάµ, όταν αυτός αποφάσισε αιφνιδίως να ζητά ευρώ αντί για δολλάρια για το πετρέλαιό του, κι αν δεν µπορούσαν να καταλάβουν στρατιωτικά την «φλέβα του καπιταλισµού», δηλαδή τα πετρελαιοφόρα κοιτάσµατα της Μεσοποταµίας, ώστε να ελέγξουν άµεσα την ροή και την τιµή του πετρελαίου, όπως ακριβώς έκαναν οι Βρεττανοί για τα ίδια ακριβώς πετρελαιοφόρα κοιτάσµατα µετά τον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο, τότε η οικονοµική κυριαρχία της φιλελεύθερης υπερδύναµης θα ήταν αδύνατη. Τέλος, οι σύγχρονοι νεοφιλελεύθεροι «παρέκαµψαν» τον µεγαλύτερο οικονοµολόγο του Εικοστού Αιώνα, τον John Manyard Keynes (1883-1946), που κατέρριψε την βασική συνθήκη της κλασσικής φιλελεύθερης θεωρίας, που σ’ αυτήν στηρίχθηκαν όλοι οι κλασσικοί, δηλαδή τον νόµο του Say. (Ο νόµος του Say υποστήριζε ότι η ισορροπία µεταξύ προσφοράς και ζήτησης επιτυγχάνεται µε πλήρη απασχόληση). Ο Keynes χαρακτηριστικά έγραψε ότι «η απόλυτη κυριαρχία της γραµµής του Ricardo για έναν αιώνα ήταν καταστροφική για την πρόοδο της Οικονοµικής Επιστήµης» (Essays in biography, 1972, σ. 98). Ενώ ο Keynes υπήρξε ο αρχιτέκτων της µεταπολεµικής ευηµερίας, οι νεοφιλελεύθεροι της δεκαετίας του ’70 και του ’80 τον θεώρησαν «ξεπερασµένο», αντί να αντλήσουν πολύτι-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

µα συµπεράσµατα από τον θεµελιώδη άξονα της οικονοµικής του θεωρίας: ότι η ευηµερία των ολίγων βασίζεται, συναρτάται και προϋποθέτει την ευηµερία των πολλών. Το αποτέλεσµα της εφαρµογής νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων στην Μ. Βρεττανία από την Μάργκαρετ Θάτσερ και στις ΗΠΑ από τον Ρόναλντ Ρέηγκαν υπήρξε αµφιλεγόµενο και πάντως λιγώτερο επιτυχές από την πιο σύνθετη και λιγώτερο δογµατική οικονοµική πολιτική του Τόνυ Μπλαίρ και του Μπιλ Κλίντον, που προήγαγαν την κοινωνική ευηµερία χωρίς να θίξουν τον ανταγωνιστικό καπιταλισµό. Στην Ελλάδα, ο νεοφιλελευθερισµός εισήχθη –όπως όλες οι θεωρίες– ιδεολογίες από το εξωτερικό – εντελώς διαστρεβλωµένος και παρεξηγηµένος. Κατά τα τέλη της δεκαετίας του ’70 κάποιοι νέοι τότε πολιτευτές της Νέας ∆ηµοκρατίας, δηµοσιογράφοι και διανοούµενοι, τον παρουσίασαν ως καινοτοµία στην νεοελληνική πραγµατι-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Φ ΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, Ο Σ ΙΩΠΗΛΟΣ Θ ΡΙΑΜΒΕΥΤΗΣ

" κότητα. Αλλά ο εισαγόµενος νεοφιλελευθερισµός τους δεν είχε ούτε την συνοχή ούτε την γνησιότητα του πρωτοτύπου. Κύριο χαρακτηριστικό του νεοφιλελευθερισµού αλά ελληνικά ήταν η υπερβολή και η ιδεοληψία που τον χαρακτήριζε. Η παντελής έλλειψη µέτρου και επαφής µε την πραγµατικότητα τον κατέστησε αντιπαθή στην κοινή γνώµη, µε αποτέλεσµα όχι µόνον να µην αποκτήσει ποτέ ευρύτερη απήχηση ούτε καν µέσα στην Νέα ∆ηµοκρατία, αλλά και –το κυριώτερο– να ακυρώσει οποιαδήποτε προσπάθεια εµπέδωσης στην ελληνική κοινωνία του επιχειρηµατικού πνεύµατος δυτικού τύπου. Μία βασική αιτία αποτυχίας του νεοφιλελευθερισµού να σταδιοδροµήσει µε επιτυχία στην Ελλάδα ήταν ότι συνοδεύθηκε και συνδέθηκε µε µία αδικαιολόγητη και ανεξήγητη απέχθεια προς την έννοια του έθνους και του εθνικού συµφέροντος. Υποτίθεται ότι η κυριαρχία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και του διεθνιστικού οικονοµισµού θα επέλυε αυτοµάτως τις διεθνείς διαφορές και ότι σ’ έναν κόσµο ελευθέρου εµπορίου θα επικρατούσε η λογική των µπίζνες αντί της αιµατηρής λογικής της εθνικής κυριαρχίας. Αυτή η αντίληψη όχι µόνον δεν προκύπτει από την φιλελεύθερη οικονοµική θεωρία, αλλά ούτε και κανείς εκ των νεοφιλελευθέρων πολιτικών ηγετών δεν ασπάσθηκε. Μόλις οι Αργεντινοί τόλµησαν να θίξουν την βρεττανική κυριαρχία στις βραχονησίδες των Φώκλαντς, η νεοφιλελεύθερη Μάργκαρετ Θάτσερ εξαπέλυσε εναντίον τους τερατώδη στόλο και τους συνέτριψε στρατιωτικά. Ο δε Ρόναλντ Ρέηγκαν κυβέρνησε στην µεν οικονοµία µε βάση τον νεοφιλελευθερισµό στην δε εξωτερική πολιτική µε βάση τον πιο έντονο πατριωτισµό, συντρίβοντας την ΕΣΣ∆ στο πεδίο του εξοπλιστικού ανταγωνισµού. Στην Ελλάδα, οι εκπρόσωποι νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων προσπάθησαν –και απέτυχαν– να καλλιεργήσουν αποστροφή προς τις έννοιες της εθνικής κυριαρχίας και εθνικού συµφέροντος, σε µιά χώρα που λόγω της γεωστρατηγικής της θέσεως απειλείται διαρκώς, από την εποχή του Σιδήρου µέχρι σήµερα. Και, όµως, µία λελογισµένη και ρεαλιστική φιλελεύθερη οικονοµική προσέγγιση θα είχε σηµαντικά

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

πράγµατα να διδάξει στην χώρα της διαπλοκής, του κρατισµού και της αναξιοκρατίας: πρώτον, ότι µία ισχυρή οικονοµία αποτελεί προϋπόθεση για το εθνικό συµφέρον· δεύτερον, ότι ισχυρή οικονοµία σηµαίνει αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων µας στην διεθνή οικονοµία· τρίτον, ότι ο νόµος της αγοράς προάγει τους άξιους και είναι αµείλικτος µε τους ανάξιους, ωθεί τους ανθρώπους να γίνονται εργατικώτεροι και να αξιοποιούν τις κλίσεις τους, αποκλείει τον νεποτισµό, τα «τσατσιλίκια» και τα ρουσφέτια, την επιβίωση άχρηστων επιχειρήσεων χάρις στην κρατική εύνοια, δηλαδή την διαφθορά· τέταρτον, ότι η ανταγωνιστικότητα είναι η βασική αρχή που διέπει όχι µόνον την οικονοµία αλλά και την διεθνή πολιτική και ότι έθνη που έχουν µάθει να ζουν παρασιτικά, υπό την κηδεµονία του πελατειακού συστήµατος, του κράτους, των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων και των σωτήριων αµερικανικών παρεµβάσεων σε κρίσιµες ώρες, έχουν υπογράψει ήδη την συλλογική τους παρακµή ή και αυτοκαταστροφή στον αµείλικτο δαρβινικό κόσµο µας – κι ότι µόνον λαοί που έχουν µάθει να αγωνίζονται σκληρά, όπως υπήρξαν οι πρόγονοί µας την εποχή του Μεγάλου Αποικισµού ή την εποχή της Τουρκοκρατίας έχουν ελπίδες να διασώσουν την οντότητά τους, την ελευθερία τους και την αξιοπρέπειά τους. Οι δε εχθροί του Οικονοµικού Φιλελευθερισµού και οπαδοί του Κρατικού Παρεµβατισµού ας απαλλαγούν από το άγχος του διλλήµατος: ο Οικονοµικός Φιλελευθερισµός δεν αποκλείει το Κοινωνικό Κράτος, απεναντίας: Κοινωνικό Κράτος δεν υπάρχει χωρίς ισχυρή, δηλαδή διεθνώς ανταγωνιστική οικονοµία. Όλοι στην χώρα µας οµιλούν µε θαυµασµό για το σουηδικό µοντέλο, κανείς όµως δεν οµιλεί για την πανίσχυρη σουηδική οικονοµία, τις πολυεθνικές της και την σκληρή ανταγωνιστική της δοµή. Κοινωνικό κράτος στην οικονοµία µε τον µεγαλύτερο αριθµό δηµοσίων υπαλλήλων στην Ευρώπη, µε την χαµηλότερη παραγωγικότητα και τις κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις αποκλείεται να υπάρξει. Εκτός αν µε τον όρο «κοινωνικό κράτος» εννοούµε όλα τα παραπάνω. Μελέτης Η. Μελετόπουλος

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Φ ΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, Ο Σ ΙΩΠΗΛΟΣ Θ ΡΙΑΜΒΕΥΤΗΣ

ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ Μια (ακόµη) απαξιωµένη µαγική λέξη Tου Α.∆. Παπαγιαννίδη

δη ξεκινώντας από τις ιστορικές της ρίζες, η λέξη φιλελευθερισµός – περισσότερο στην πολιτική, ασφαλώς όµως και στην οικονοµική της εκδοχή – στάθηκε µια λέξη-φορέας ελπίδας. Un môt porteur d’ espoir, όπως τα λένε ωραία αυτά οι Γάλλοι (που τόσο ωραία τους αντιγράφαµε µέχρις ενός σηµείου εµείς). Υπήρξε µια λέξη-αντίθεση προς τους καταναγκασµούς, προς τις ασφυκτικές πειθαρχίες, προς τα κλειστά συστήµατα: των αυταρχικών µοναρχιών του ∆εκάτου Όγδοου, των κλειστών οικονοµικών µπλοκ του ∆εκάτου Ένάτου, των ολοκληρωτισµών αλλά και των κολεκτιβιστικών σοσιαλισµών του Εικοστού Αιώνα. Είχε µέσα της η λέξη το στοιχείο της ελευθερίας (εξ ορισµού), της ανεξάρτητης ανάπτυξης της προσωπικότητας, περιλάµβανε την ανάδειξη του ατοµικού, την ελευθέρωση της δυναµικής του ανταγωνισµού – τέτοια πράγµατα. Έτσι αναδύθηκε, έτσι µεσουράνησε, έτσι εξέπεσε. Όπως και τόσες άλλες λέξεις, άλλωστε: ας µείνουµε στον άλλο πόλο του δίπολου, µε το οποίο οι περισσότεροί µας µεγαλώσαµε, δηλαδή τον σοσιαλισµό. Αυτή κι αν ήταν λέξη-φορέας ελπίδας! Με το κοινωνικό/συλλογικό στην ρίζα της, µε την µεγάλη ανθρώπινη προσδοκία ισότητας και της προστασίας συνάµα, µε το εγγενές όπλο της αντίθεσης προς τις αδικίες. Μ’ αυτά αναδύθηκε, µ’ αυτά µεσουράνησε – αυτή όµως κι αν ξέπεσε! Θα µπορούσαµε να συνεχίσουµε: τι υποσχέθηκε το έθνος/το εθνικό, σε τι υψηλές πτήσεις οδήγησε, τι καταπτώσεις και ακόµη-ακόµη, τι εγκλήµατα νοµιµοποίησε µέχρι να φθάσει να προξενεί αντανακλαστικά άρνησης. Τι ανάπτυξη και τι προκοπή θεµελίωσε ο ανταγωνισµός, τι µηχανή προώθησης για τους πολλούς αποδείχθηκε η επιχειρηµατικότητα των λίγων, όµως τι χάσµατα ανισότητας και τι καταπίεση και τι δυστυχία έχτισε . Και ούτω καθεξής. Να γυρίσουµε στον φιλελευθερισµό, και µάλιστα στον Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

φιλελευθερισµό «µας». Σε µια χώρα µε σχιζοφρενική ιδιοσυστασία (δεν βρίζουµε: τι εννοούµε; ότι συνυπάρχουν µέσα της, εκδηλώνονται άλλοτε µαγικά, άλλοτε καταθλιπτικά, δύο αντίθετες όψεις), όπου λατρεύεται σχεδόν τοτεµικά το κράτος («ο Κράτος», που όλα τα κάνει, όλα τα υπόσχεται, όλα τα διαφεντεύει, όλα τα προστατεύει) αλλά και ξεδιπλώνεται σχεδόν αναρχικά η ιδιωτική πρωτοβουλία (όχι, όχι µόνο η ναυτιλία: δείτε τον αποκεντρωµένο τουρισµό, δείτε την οικιστική ανάπτυξη χωρίς επίσηµη χρηµατοδότηση/ την «αντιπαροχή», δείτε τις µυριάδες των µικροµεσαίων), όπου εκδηλώνεται στιγµές-στιγµές µια ακαθοδήγητη συλλογικότητα (δείτε κάποια χωριά τις ηµέρες των πυρκαγιών, δείτε κάποια αυτοφυή επιχειρηµατικά σχήµατα) αλλά και εκρήγνυται η πιο άγρια ατοµικότητα (περπατήστε τους δρόµους ενός – Πελοποννησιακού, ιδίως – χωριού, µετρήστε τους «ηµιϋπαίθριους», επισκεφθείτε τις άγριες χωµατερές ή την πρακτική του παρκαρίσµατος σε µεγαλουπόλεις, πόλεις, κωµοπόλεις, ακόµη και χωριά!). Χωρίς να πει το όνοµά του, ο φιλελευθερισµός οδήγησε το πολιτικό «δέσιµο» της χώρας και την προσέλευσή της – επί Ελευθερίου Βενιζέλου, ακόµη κι αν όχι λόγω Βενιζέλου – στην νεωτερικότητα. Παράλληλα, αν και όχι µε αιτιώδη εξάρτηση από το πολιτικό, θεµελίωσε διαδοχικές φάσεις οικονοµικής προκοπής εδώ κι έναν αιώνα – παρ’ όλες τις διαδοχικές καταρρεύσεις µε την βοήθεια (και) των πολέµων, ή του βαριού βηµατισµού της ιστορίας. Στα χρόνια της Μεταπολίτευσης – για να µην αποφύγουµε το ουσιαστικό, πλην δύσβατο κοµµάτι αυτής µας της ανάλυσης – φιλελεύθερη λογική ουσιαστικά οδήγησε την πραγµατική οικονοµία, όσο κι αν τα αντανακλαστικά άµυνας κατά του παρελθόντος (χρόνια Καραµανλή, που πήγαν να αναδείξουν εκείνο που άγαρµπα οι ίδιες οι δυνάµεις στήριξής τους κατεδάφισαν ως «σοσιαλµανία»· χρόνια Παπανδρέου, που χρησιµοποίησαν ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Φ ΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, Ο Σ ΙΩΠΗΛΟΣ Θ ΡΙΑΜΒΕΥΤΗΣ

ως λάβαρο αν και όχι ως ανθεκτικό υνί για όργωµα το κοινωνικό…) εµπόδιζαν να λέγονται παρόµοιες κακές λέξεις. Και φιλελεύθερη, ώ πόσον φιλελεύθερη σε σχέση µε το πολιτικό παρελθόν της Ελλάδας, υπήρξε η βιωµένη πολιτική και κοινωνική πραγµατικότητα. Στα χρόνια Μητσοτάκη, η φιλελεύθερη προσέγγιση πήγε να γίνει και κάτι σαν λάβαρο – χωρίς αυτό να καταστείλει τα αντανακλαστικά πατερναλιστικού κρατισµού: όπως οι άλλοι µιλούν για κρατικοµονοπωλιακό καπιταλισµό, εµείς ζήσαµε κρατολάγνο εκφωνούµενο φιλελευθερισµό… Μέχρις ενός σηµείου, απ’ αυτό αν και κυρίως από την µαγική ικανότητα του Ανδρέα Παπανδρέου να οδηγεί µε ιδέες (και µε αντι-ιδέες: προσέξτε τι νοηµατικό περιεχόµενο προσέλαβε ο «νεοφιλελευθερισµός», που σ’ εµάς είναι βρισιά βαριά όσο π.χ. οι «συνοδοιπόροι του κοµµουνισµού» στην Αµερική του Μακάρθυ) την πολιτική συζήτηση και δι’ αυτής την πολιτική πράξη, οδηγήθηκε σε πρόωρη απαξίωση όλη η αναφορά στην φιλελεύθερη προσέγγιση. Και ήρθαν τα χρόνια Σηµίτη, όπου µε σεµνοπρεπή σοσιαλιστική δοµή είχαµε την εφαρµογή του πλέον αποχαλινωµένου και αρπακτικού φιλελευθερισµού, ώστε να αναδυθεί η εντελώς ανθρώπινη αντίθεση στην αδικία, στην ανι46

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

σότητα, στην κοινωνική περιθωριοποίηση. Η οποία, µας χάρισε την κοινωνία όχι των δύο τρίτων που φοβήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 ο Ανδρέας και που αναλύει τώρα ο Πάγκαλος: τα άνω δύο τρίτα ζουν καλά, ενταγµένα. το κάτω ένα τρίτο περιθωριοποιείται, πλην δεν αρκεί για να προξενήσει πολιτική ανατροπή. Αλλά η κοινωνία του ενός τρίτου: το άνω ένα τρίτο ακµάζει, το κάτω ένα τρίτο έχει περιθωριοποιηθεί – το µεσαίο τµήµα πασχίζει να κρατηθεί και δεν έχει την ώρα, δεν έχει την δυνατότητα, δεν έχει την διάθεση να διανοηθεί τις όποιες πολιτικές συµµαχίες. Έλα τώρα, σε τέτοιο φόντο, να καταστήσεις λειτουργήσιµη µια φιλελεύθερη λογική! Όταν µάλιστα οι άνθρωποι-φορείς της έννοιας την έθεσαν σε εξυπηρέτηση είτε µιας επιδερµικής προσέγγισης των ελληνικών πραγµάτων (αυτός είναι ο, πάντα συµπαθής, Ανδρέας Ανδριανόπουλος) είτε µιας προσωποκεντρικής ανάγνωσης του πολιτικού (ετούτος είναι ο, αδικοχαµένος για την ελληνική περίπτωση, Στέφανος Μάνος). Μην ακουστεί, αυτό , ανοίκειο: όµως οι έννοιες από ανθρώπους κουβαλιούνται, από ανθρώπους οδηγούνται, από ανθρώπους υπηρετούνται. Κατά τα άλλα, όποιος παρακολουθεί των σηµερινών κυβερνώντων τις αναφορές στο «φιλελεύθερο», όµως βλέπει µε µάτια ανοιχτά και την κυβερνητική πρακτική και την ανάγκη (ένδον εκπηγάζουσα) αυταρχισµού και κλειστότητας, χαµογελά πικρά. Όποιος πάλι πρόλαβε να µυρίσει του ΓΑΠ την φιλελεύθερη – πολιτικά/κοινωνικά – διάθεση µπολιάσµατος του µεταΑνδρεϊκού κρατοαγκαλιασµένου ΠΑΣΟΚ, πάει, έχασε! Όποιος δε, ιδίως αν διαθέτει έστω και απόµακρη προπαίδεια από αριστερίστικα γκρουπούσκουλα, διατηρεί τις αντοχές να παρακολουθήσει, έστω και µε remote, των Ελλαδιτών Φιλελευθέρων τις συζητήσεις και τις τριχοτοµήσεις των ιδεολογικών τριχών και την αναζήτηση της καθαρότητας και τους αλληλοαποκλεισµούς, και την προσδοκία ότι η εκφώνηση συνταγών οδηγεί σε λύσεις επί του εδάφους, φθάνει στο (εξαρχής, το αναγνωρίζουµε…) συµπέρασµα: είναι για την Ελλάδα του 2007 ο φιλελευθερισµός µια (ακόµη) απαξιωµένη λέξη. Που θα µπορούσε να έχει υπάρξει µαγική. Που σπαταλήθηκε. Πάµε παρακάτω. ! Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Φ ΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, Ο Σ ΙΩΠΗΛΟΣ Θ ΡΙΑΜΒΕΥΤΗΣ

Γιατί ο αµερικανικός φιλελευθερισµός είναι κεντροαριστερός; Tου Γιώργου Παγουλάτου*

φιλελευθερισµός είναι πολύσηµος. Το περιεχόµενό του διαφοροποιείται ανάλογα µε το εκάστοτε πλαίσιο αναφοράς. Στην Ευρώπη, ο φιλελευθερισµός ανάγεται στην µεγάλη παράδοση του ∆ιαφωτισµού του 18ου-19ου αιώνα: ατοµικές ελευθερίες, πολιτική αυτοδιάθεση, δικαιώµατα ιδιοκτησίας, ανεξιθρησκία, αντίθεση στην απόλυτη µοναρχία και τη θρησκευτική εξουσία. Από τη δεξαµενή αυτή προέκυψαν οι φιλελεύθερες εθνικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα. Ιστορικά, εποµένως, ο φιλελευθερισµός εµφανίστηκε ως αντίθεση στο συντηρητικό status quo, ως πραγµάτωση του ουµανισµού στην πολιτική σφαίρα και έγινε φορέας απελευθερωτικού µηνύµατος σε µια εποχή µοναρχικής εξουσίας, αυτοκρατοριών και παντοδύναµης παπικής εξουσίας. Αυτή η επισήµανση είναι σηµαντική, διότι µας υπενθυµίζει τα ιστορικά όρια του πολιτικού φιλελευθερισµού, τα οποία προσδιορίζονται από το εύρος της πολιτικής του επιτυχίας. Όταν εξαπλώθηκε η δηµοκρατία και η καθολική ψηφοφορία, υποχρεώνοντας και τους συντηρητικούς να την αποδεχτούν, τότε ξεκίνησε η σταδιακή πολιτική αποδυνάµωση των φιλελευθέρων κοµµατικών σχηµατισµών, διαδικασία αντιστρόφως ανάλογη της δυναµικής εξάπλωσης των φιλελεύθερων ιδεών. Η σοσιαλδηµοκρατία εναγκαλίστηκε πλήρως την πολιτική κληρονοµιά του φιλελευθερισµού – µε την κρίσιµη εξαίρεση της ατοµικής ιδιοκτησίας, οικονοµικής ελευθερίας και ελεύθερης αγοράς. Αντλώντας από µια ευρύτατη δεξαµενή εργατικών στρωµάτων στις εκβιοµηχανισµένες κοινωνίες της ∆ύσης, η σοσιαλδηµοκρατία υπερκέρασε σε µαζικότητα τον φιλελευθερισµό, ο οποίος (ως προοδευτική αστική ιδεολογία) εγκλωβίστηκε µονίµως στη µέση, ανάµεσα στον αστικό συντηρητισµό (που είχε όµως πάντα τη δυνατότητα να προσελκύει λαϊκά στρώµατα δίνοντας έµφαση σε συντηρητικές κοινωνικές αξίες) και την πολιτικά φιλελεύθερη σοσιαλιστική κεντροαριστερά, που αντλούσε από τα οργανωµένα στρώµατα της βιοµηχανικής και µισθωτής εργασίας. Ήταν η «κατάρα του νικητή» για

τον φιλελευθερισµό. Στις ευρωπαϊκές κοινωνίες της εµπεδωµένης σοσιαλδηµοκρατίας, ο φιλελευθερισµός κατέληξε να σηµαίνει το συνδυασµό του πολιτικού/ πολιτισµικού (civic) φιλελευθερισµού (που τον διαφοροποιούσε από τους συντηρητικούς) µε τον οικονοµικό φιλελευθερισµό (που τον διαφοροποιούσε από τους σοσιαλιστές και σοσιαλδηµοκράτες). Και εδώ έρχεται η διάσταση µεταξύ ευρωπαϊκού και αµερικανικού φιλελευθερισµού. Η κρίσιµη διαφορά µε τις ΗΠΑ είναι απόρροια της απουσίας σοσιαλιστικής πολιτικής παράδοσης στη χώρα αυτή. Οι αρµόδιοι κοινωνιολόγοι το έχουν αποδώσει σε µια σειρά αιτίων (αυξηµένη κοινωνική κινητικότητα, ανυπαρξία φεουδαλικής παράδοσης, άρα και ιστορικής τάξης δουλοπαροίκων, που µετεξελίχθηκαν σε βιοµηχανικό προλεταριάτο, δηµιουργία του «πρώτου νέου έθνους» - κατά τον S.M. Lipset - από παγκόσµιες πολυεθνικές µεταναστευτικές ροές, συγκρότηση µιας αµερικανικής εθνικής ταυτότητας που περιέχει ως συστατικό στοιχείο τον καπιταλισµό, αργότερα ανάδυση του ψυχροπολεµικού αντικοµµουνισµού ως επίσης προσδιοριστικού στοιχείου της αµερικανικής ταυτότητας κ.λπ.). Η ουσία είναι ότι οι ΗΠΑ δεν απέκτησαν ποτέ πολιτική σοσιαλιστική παράδοση µε αξιόλογη κοµµατική εκπροσώπηση – βοηθούντος βέβαια και του πλειοψηφικού εκλογικού συστήµατος. Παρεπόµενο, ο δεδοµένος ιστορικός πολιτικός διπολισµός της αµερικανικής κοινωνίας. Ο συντηρητισµός (εντοπισµένος κυρίως στις µεσοδυτικές πολιτείες και τον Νότο) εκφράζει συντηρητικές κοινωνικές αξίες, υπερπατριωτισµό και πίστη στον καπιταλισµό της άγριας ∆ύσης και εκπροσωπείται κατά τις τελευταίες δεκαετίες πρωταρχικά από το Ρεπουµπλικανικό κόµµα. Και από την άλλη πλευρά, ο πολιτικός φιλελευθερισµός, που εκπροσωπείται κυρίως από τους ∆ηµοκρατικούς. ∆εδοµένου αυτού του πολιτικού δυϊσµού, οι φιλελεύθεροι ∆ηµοκρατικοί εκφράζουν την παράδοση του διεθνισµού του Woodrow Wilson, ενός λελογισµένα ρυθµιστικού και παρεµ-

* Καθηγητού στο Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών (ΑΣΟΕ).

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Φ ΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, Ο Σ ΙΩΠΗΛΟΣ Θ ΡΙΑΜΒΕΥΤΗΣ

βατικού κράτους στο πλαίσιο του New Deal του F.D. Roosevelt, των πολιτικών δικαιωµάτων των µειονοτήτων που εξέφρασαν oι John F. και Robert Kennedy, του δεύτερου κύµατος (µετά το New Deal) εκτεταµένων κοινωνικών προγραµµάτων (Great Society) του Lyndon Johnson. Έτσι ο φιλελευθερισµός και ο προοδευτισµός στις ΗΠΑ αποτέλεσαν ένα πρόγραµµα πολιτικής και κοινωνικής απελευθέρωσης πολιτικών και κοινωνικών δικαιωµάτων, απέναντι κατ’ αρχήν στο κράτος και δεύτερον στις ανεξέλεγκτες µεγάλες επιχειρήσεις. Ελλείψει σοσιαλιστικής παράδοσης, ο φιλελευθερισµός µετέφερε το αίτηµα των κοινωνικών δικαιωµάτων και της κοινωνικής δικαιοσύνης, που στις «αριστερώτερες» κοινωνίες της Ευρώπης εκπροσώπησε η σοσιαλδηµοκρατία. Να γιατί όταν µιλάµε για φιλελευθερισµό στην Ευρώπη, εννοούµε κυρίως τον ιδεολογικό χώρο που σηµατοδοτείται µεταξύ John Locke και Adam Smith, ενώ στις ΗΠΑ µεταξύ John Locke και John Rawls.

Ενδεικτικό είναι ότι οι Σµιθιανοί φιλελεύθεροι στις ΗΠΑ (δηλαδή εκείνοι για τους οποίους ο φιλελευθερισµός είναι πρωτευόντως - αν όχι αποκλειστικά - ατοµικιστικός, ελευθεριακός και οικονοµικός) αυτοπροσδιορίζονται ως Liberals (µε κεφαλαίο -L) απέναντι στους liberals (µε µικρό -l) που είναι κυρίως η ρωλσιανή αµερικανική κεντροαριστερά. Η τελευταία, κάλλιστα θα συνέπιπτε µε αυτό που στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες θα προσδιορίζαµε ως χώρο του κοινωνικού κέντρου, ακόµα και µέρους της κεντροδεξιάς – και όχι αποκλειστικά της σοσιαλδηµοκρατίας. Η ιδιοµορφία των ΗΠΑ συνδέεται αναπόσπαστα µε το γεγονός µιας ευρείας µαζικής εµβέλειας υπερσυντηρητικής δεξιάς, που δεν έχει αντίστοιχη ισχύ και επιρροή στις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Έτσι, οι απόψεις που στην Ευρώπη θα προσδιορίζονταν ως µετριοπαθές φιλελεύθερο κέντρο, στο πλαίσιο της συντηρητικής αµερικανικής κοινωνίας φαντάζουν ως ριζοσπαστική κεντροαριστερά! !

∆ΕΛΤΙΟ ΣΥΝ∆ΡΟΜΗΣ Στείλτε αυτό το κουπόνι στις εκδόσεις PRESS LINE - Ν. ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ & ΣΙΑ Ε.Π.Ε. ΜΑΓΕΡ 11, 104 38 ΑΘΗΝΑ • ΤΗΛ.: 210 5225479, Fax: 210 5243345 ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝ∆ΡΟΜΗ (11 τεύχη) ΕΛΛΑ∆Α - ΚΥΠΡΟΣ: 35 Ευρώ ΦΟΙΤΗΤΕΣ: 30 Ευρώ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ: 80 Ευρώ ΧΩΡΕΣ Ε.Ε.: 65 Ευρώ ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ: 75 Ευρώ

ΤΡΟΠΟΙ ΠΛΗΡΩΜΗΣ • Με πιστωτική κάρτα: Εθνοκάρτα ! Visa ! Αριθµός κάρτας:

Mastercard ! Diners ! Ηµ. Λήξεως:

• Με ταχυδροµική επιταγή • Με κατάθεση στον τραπεζικό λογαριασµό: ΕΘΝ. ΤΡΑΠΕΖΗΣ 108-47118154 EUROBANK ERGASIAS 0026-0251570200060926

! ! !

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝ∆ΡΟΜΗΤΗ ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ: ............................................................................... ΑΦΜ: ................................ ∆OY: ................................ ONOMATEΠΩNYMO (για ιδιώτες): ................................................................. ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ: ................................................................ TAX. ΚΩ∆ΙΚΑΣ: ................................. ΠΟΛΗ: ................................................ ΤΗΛΕΦΩΝΟ: ......................... FAX:............................. ONOMATEΠΩNYMO ΠΑΡΑΛΗΠΤΗ:......................................................................................................................................................... ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΥ: ................................................................................................................................................. TAX. ΚΩ∆ΙΚΑΣ: .....................................

ΠΟΛΗ:...................................................

Σύµφωνα µε το ΚΒΣ, άρθρο 13, παραγρ. 17, για τις συνδροµές εκδίδονται διπλότυτες αθεώρητες αποδείξεις, παραστατικά δαπάνης για την επιχείρηση.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Φ ΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, Ο Σ ΙΩΠΗΛΟΣ Θ ΡΙΑΜΒΕΥΤΗΣ

Ο ισορροπηµένος φιλελευθερισµός του John Rawls Η Ζωή του Ο Τζών Μπόρντεν Ρώλς γεννήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου του 1921 στο Μέρυλαντ της Βαλτιµόρης. Ήταν ο δεύτερος από τους πέντε γιούς του Γουίλλιαµ Λί Ρώλς και της Άννα Στάµπ. Ο Ρώλς πήγε για λίγο σχολείο στην Βαλτιµόρη, µέχρι να µεταφερθεί στο σχολείο του Κέντ, ένα επισκοπικό σχολείο στο Κονέκτικατ. Κατά την αποφοίτησή του το 1939, ο Ρώλς φοίτησε στο Πανεπιστήµιο Πρίνστον, όπου απέκτησε ενδιαφέρον για την Φιλοσοφία. Το 1943 ολοκλήρωσε το µπακαλωρεά του στις Τέχνες και κατετάγη στον Στρατό. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου (Β’ Παγκόσµιος Πόλεµος), υπηρέτησε ως πεζικάριος στον Ειρηνικό Ωκεανό,όπου περιηγήθηκε στην Νέα Γουϊνέα, στις Φιλιππίνες και στην Ιαπωνία και έγινε µάρτυρας των συνεπειών του βοµβαρδισµού της Χιροσίµα. Μετά από αυτήν την εµπειρία, ο Ρώλς απέρριψε την πρόταση να γίνει διοικητής και εγκατέλειψε τον στρατό ως απλός στρατιώτης το 1946. Ύστερα από λίγο καιρό, επέστρεψε στο Πρίνστον για να αποκτήσει ∆ιδακτορικό στην Ηθική Φιλοσοφία. Το 1949 παντρεύεται την Μάργκαρετ Φοξ και περνάνε τις πρώτες τους διακοπές συντάσοντας το ευρετήριο για ένα βιβλίο πάνω στον Νίτσε. Την ίδια εποχή, ο Ρώλς γράφει µόνος του το κλασσικό του έργο «A Theory of Justice». Αφού πήρε το ∆ιδακτορικό του δίπλωµα από το Πρίνστον το 1950, αποφασίζει να διδάξει εκεί µέχρι το 1952, οπότε του χορηγείται υποτροφία Fullbright για την Οξφόρδη. Εκεί επηρεάζεται απο τον φιλελεύθερο πολιτικό θεωρητικό Ισάϊα Μπέρλιν και πιό έντονα α-

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

πό τον θεωρητικό της νοµικής Χέρµπερτ Χάρτ. Αργότερα, επιστρέφει στις Ηνωµένες Πολιτείες αρχικά ως επίκουρος και στην συνέχεια ως αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήµιο του Κορνέλ. Το 1962 έγινε καθηγητής Φιλοσοφίας στο Κορνέλ και σύντοµα απέκτησε µία µόνιµη θέση στο M.I.T. (Massachusets Institute of Technology). Το 1964 µετακαλείται στο Πανεπιστήµιο του Χάρβαρντ, όπου δίδαξε σχεδόν για 40 χρόνια και εκπαίδευσε πολλές από τις εξέχουσες σύγχρονες προσωπικότητες στιν πολιτική και ηθική φιλοσοφία όπως τους: Τόµας Νάγκελ, Ντέϊβιντ Λάϊονς, Τόµας Χίλλ, Κριστίν Κόρσγκαρντ και Μπάρµπαρα Χέρµαν. Το 1995 υπέστη το πρώτο από πολλά εγκεφαλικά επεισόδια, τα οποία επηρρέασαν σοβαρά την συνέχιση του έργου του. Παρ’ όλα αυτά, ολοκλήρωσε το έργο του «The Law of Peoples», το οποίο περιλαµβάνει την πιο ολοκληρωµένη διατύπωση των απόψεών του στο διεθνές δίκαιο. Φεύγει από την ζωή τον Νοέµβριο του 2002, σε ηλικία 81 ετών. Πολλοί ακαδηµαϊκοί φιλόσοφοι θεωρούν ότι ο Ρώλς ανανέωσε ριζικά την πολιτική φιλοσοφία. Η κυκλοφορία του «A Theory of Justice», το 1971, θεωρείται ότι αναζωογόνησε την ακαδηµαϊκή µελέτη της πολιτικής φιλοσοφίας. Το έργο του Ρώλς, ξεπερνώντας την εποχή του, τράβηξε την προσοχή οικονοµολόγων, νοµικών, πολιτικών επιστηµόνων, κοινωνιολόγων καθώς και θεολόγων. Τις θεωρίες του επικαλούνται συχνά στα ∆ικαστήρια των Ηνωµένων Πολιτειών, αλλά και σε πολιτικές συζητήσεις στις ΗΠΑ και την Αγγλία.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Φ ΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, Ο Σ ΙΩΠΗΛΟΣ Θ ΡΙΑΜΒΕΥΤΗΣ

Φιλελεύθερη σκέψη Ακολουθώντας το κοινωνικό συµβόλαιο, ο Ρώλς πιστεύει ότι ο δηµόσιος διάλογος θα πρέπει να διεξαχθεί στην «αρχική θέση», πίσω δηλαδή από ένα πέπλο άγνοιας, όπου τα άτοµα δεν γνωρίζουν τίποτε που θα µπορεί να τους επηρεάσει, όπως, λόγου χάριν φύλο, φυλή, χρώµα, θρήσκεία. Θεωρεί, πως, τα περισσότερα άτοµα, φοβούµενα για τη δική τους µελλοντική θέση, θα επιλέξουν να εξασφαλίσουν έναν όσο γίνεται υψηλότερο βαθµό ελάχιστης εγγυηµένης ευηµερίας γι’ αυτούς που θα είναι περισσότερο άτυχοι.Υποθέτει πως τα ορθολογικά άτοµα πίσω από το πέπλο θα επιχειρήσουν να κατοχυρώσουν κατ’ αρχήν την µεγαλύτερη δυνατή ελευθερία που µπο-

Συγγραφική ∆ραστηριότητα Ο Ρώλς έγινε γνωστός στο ευρύ κοινό το 1971, όταν δηµοσίευσε το περίφηµο έργο του A Theory Of Justice («Θεωρία της ∆ικαιοσύνης»). Θεωρήθηκε από πολλούς το σηµαντικώτερο έργο πολιτικής φιλοσοφίας του περασµένου αιώνα, επιδρώντας καταλυτικά στον χώρο της φιλοσοφίας του δικαίου αλλά και της ηθικής φιλοσοφίας. Μερικά ακόµα σηµαντικά του έργα είναι το The Law of People («Το δίκαιο των Λαών»), το οποίο κυκλοφόρησε το 1993 ως µικρό άρθρο, για να επεκταθεί αργότερα το 1999 και να συνενωθεί µε το The Idea of Public Reason Revisited, σε ένα ενιαίο βιβλίο, καθώς και το Justice as Fairness: A Restatement («Η ∆ικαιοσύνη ως Ακριβοδικία»), που κυκλοφόρησε το 2001 και αποτελεί αναψηλάφηση του κλασσικού A Theory Of Justice. Στο δεύτερο, ο Ρώλς απαντά στιν κριτική που δέχτηκε και προσθέτει επιπλέον σκέψεις και στοιχεία πανω στο A Theory Of Justice.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ρεί να είναι συµβατή µε ίσο βαθµό ελευθερίας για όλα τα υπόλοιπα άτοµα. Η ελευθερία αυτή δεν µπορεί να περιοριστεί, παρά µόνο πρός όφελος της ίδιας της ελευθερίας. ∆ηλαδή, εάν περιοριστεί η ελευθερία ενός ατόµου, αυτό πρέπει να γίνει προς όφελος της ελευθερίας του συνόλου. Κατά τον Ρώλς, όλα τα κοινωνικά αγαθά πρέπει να κατανεµηθούν ισοµερώς Ξεκάθαρα κινούµενος µέσα στα όρια της «κλασσικής φιλελεύθερης πολιτικής σκέψης», επιχειρεί να συµβιβάσει τα ατοµικά δικαιώµατα µε την ισότητα των ευκαιριών και την οικονοµική αποτελεσµατικότητα. Στόχος του δεν είναι µόνον η κοινωνική δικαιοσύνη, αλλά και η κοινωνική ευηµερία.

Βιβλιογραφία A Theory of Justice. Cambridge, Massachusetts: Belknap Press of Harvard University Press, 1971. Political Liberalis., The John Dewey Essays in Philosophy, 4. New York: Columbia University Press, 1993. The Law of People, with “The Idea of Public Reason Revisited.” Cambridge Massachusetts: Harvard University Press, 1999. Collected Papers. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1999. Lectures on the History of Moral Philosophy. Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, 2000. Justice as Fairness: A Restatement., Cambridge, Massachusetts: Belknap Press, 2001. Lectures on the History of Moral Philosophy. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2007.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Φ ΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, Ο Σ ΙΩΠΗΛΟΣ Θ ΡΙΑΜΒΕΥΤΗΣ

Η γη ως θήραµα Tου Κώστα Σταµατόπουλου

ς ξεκινήσοµε πολύ απλά. Από δύο δηλαδή τύπους ανθρώπων, έκαστος από τους οποίους ας θεωρήσοµε ότι είναι συνεπής στην ιδεολογία του. Ο πρώτος είναι ο σοσιαλιστής, για τον οποίον πολλά είπαµε στο προηγούµενο τεύχος, και τον οποίον µπορούµε συνοπτικά να περιγράψοµε ως αλτρουϊστή, ως τον άνθρωπο δηλαδή που ενδιαφέρεται πρωτίστως για το κοινωνικό σύνολο και λιγώτερο για τον εαυτό του, τον οποίον βλέπει ισοτίµως εντεταγµένο σ’ αυτό. Το σύνολο, διαµορφωµένο σε κοινωνία- πόλη, του επιβάλλει περιορισµούς, και αυτοπεριορισµούς, στους οποίους όµως συγκατατίθεται πρόθυµα, λόγω του προσανατολισµού του προς το γενικό καλό, µέσα από το οποίο αντλεί ο ίδιος την προσωπική ικανοποίηση και επιβράβευσή του. Χωρίς διόλου να υποτιµά την υλική διάσταση της ζωής, διακατέχεται από µία παράξενη ηθική επιφύλαξη εις ό,τι αφορά την έννοια του κέρδους και νοιώθει άβολα, κάθε φορά που γίνεται λόγος για χρήµατα, τα οποία βλέπει ως αναγκαίο κακό και ανoµολόγητα ως σύµβολο της έκπτωσης του ανθρώπου στον κόσµο της ανάγκης, και πάντως ως µέσον και όχι ως αυτοσκοπό, καθ’ότι «ουκ επ’ άρτον µόνον ζήσεται ο άνθρωπος». Ο δεύτερος είναι ατοµιστής, µοναχικός όσο και τολµηρός κυνηγός, που κυνηγά σε όλο και ευρύτερες περιοχές, µε αποκλειστικό στόχο το κέρδος, χωρίς άλλα όρια εκτός από εκείνα που θέτουν οι ανταγωνιστές συν-κυνηγοί. Η ελευθερία που διεκδικεί σε όλους τους τοµείς είναι η προϋπόθεση της σταδιοδροµίας του, στην οποία πορεύεται αδιαλείπτως αγωνιζόµενος και πανταχόθεν εκτεθειµένος. Η λογική του είναι η λογική των δυνατών και η κάθε επιτυχία του δεν είναι παρά ένας σταθµός προς µία ακόµη µεγαλύτερη. Άλλωστε, στις επικρατούσες συνθήκες του σκληρού ανταγωνισµού, η οιαδήποτε επιβράδυνση του όλο και πιο έντονου ρυθµού, ισοδυναµεί µε παραίτηση, την οποία αυτοµάτως σχεδόν θα τιµωρήσει δι’ αποβολής το ανελέητο σύστηµα µέσα στο οποίο κινείται. Εποµένως, ένας και µόνον δρόµος υπάρχει, κι αυ52

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

τός είναι: πάντα και όλο και πιο γρήγορα, µπροστά! Για να τον ικανοποιήσει, ο άνθρωπος επιστρατεύει στο έπακρον όλες του τις δυνάµεις τις διανοητικές και τις σωµατικές, κι όταν αυτές τον αφήσουν ή κριθούν ανεπαρκείς, τότε εγκαταλείπεται άχρηστευµένος στην άκρη του δρόµου, και τον διαδέχονται άλλοι που, όταν και αυτοί αποκαµωµένοι σωριασθούν, θα έλθουν ακόµη νεώτεροι και πιο ξεκούραστοι να πέσουν στην µάχη. Τα κέρδη µπορεί να σωρεύονται, να επενδύονται σε επενδύσεις που γεννούν νέες υποχρεώσεις, το βιοτικό επίπεδο να ανεβαίνει κι ο άνθρωπος να είναι σε θέση να καταναλώσει όλο και πιο πολύ, καθώς η στενή και µονοδιάστατη ζωή που ζη γεννά, µαζί µε το κενό ψυχής, µία ακόρεστη επιθυµία για όλο και πιο πολλά, και φυσικά όλο και πιο εφήµερα και άχρηστα αγαθά. Χρόνος για να χαρεί, χρόνος για να απολαύσει δεν υπάρχει, πόσο µάλλον χρόνος για να σκεφθεί και να εννοήσει τα κρείττονα. Και η ζωή γλυστρά και φεύγει κι ο άνθρωπος, ξέπνεος και αφαιµαγµένος, είναι στο τέλος του βίου του σαν να µην έζησε. Ο µοναδικός λόγος υπάρξεώς του, σε όποιο επίπεδο της κοινωνίας κι αν βρεθεί, είναι η συµβολή του στην παραγωγή, η προσφορά του στην θεοποιηµένη πια οικονοµία. ∆εν είναι η πρώτη φορά που ο άνθρωπος πέφτει σε τέτοιες παγίδες θανάτου, στο όνοµα παραδείσων, άπιαστων για τους πιο πολλούς. Η «σωτηρία της ψυχής», κι αργότερα ο «ορθός λόγος» ή ο µαρξιστικός παράδεισος, ήτοι η νοµοτελειακή πραγµατοποίηση της αταξικής κοινωνίας, που µε το στανιό έπρεπε να επιβληθούν και να εφαρµοσθούν, δηµιούργησαν στο παρελθόν κλειστά τυραννικά συστήµατα /ολοκληρωτισµούς, θεοκρατίες µε ή χωρίς Θεό, στους κόλπους των οποίων οι άνθρωποι θυσιάστηκαν και θυσίασαν χωρίς αναστολές, αυτοβασανιζόµενοι και αυτοταλαιπωρούµενοι, στέλνοντας άλλους στην πυρά, άλλους στην γκιγιοτίνα και άλλους στα γκουλάγκ, πεπεισµένοι για την ορθότητα του συστήµατος που, αλάθητο, απρόσωπο, παντοδύναµο και απανταχού παρόν, πλάθει κάθε φορά τους ανθρώπους Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Φ ΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, Ο Σ ΙΩΠΗΛΟΣ Θ ΡΙΑΜΒΕΥΤΗΣ

σύµφωνα µε τις ανάγκες του, και κοσµοθεωρία και τρόπο ζωής, προτους χρησιµοποιεί και τους αλέθει, κειµένου να επιβιώσουµε σε έναν κόστο όνοµα του εκάστοτε δικού του σµο όλο και πιο µικρό, καθώς γινό«καλού», της εκάστοτε δογµατικής µαστε όλο περισσότεροι. «ορθοδοξίας». Το φαινόµενο εποΤο ότι η διεθνής συναίνεση ως µένως είναι γνωστό, όπως γνωστό προς το περιεχόµενο των περιοριείναι επίσης πως ο αντιρρησίας, σµών και αυτοπεριορισµών, µε στότώρα όπως και άλλοτε, θα έχει την χο την εξασφάλιση της αειφορίας, µοίρα του πάλαι ποτέ αιρετικού. είναι κάτι το εξαιρετικά δύσκολο να Πρέπει, ωστόσο, να οµολογήεπιτευχθεί – ίσως το πιο πολύπλοσοµε ότι ο οικονοµικός φιλελευθεκο ζήτηµα που αντιµετώπισε ποτέ ρισµός, καίτοι αφορήτως σµικρύνει η ανθρωπότητα στο σύνολό της, µε τον άνθρωπο, έχει υπέρ αυτού ένα σκληρές επιπτώσεις σε πάµπολλα όχι ευκαταφρόνητο ποσοστό επιεπίπεδα, καθώς θα απαιτηθεί από τυχίας και αποτελεσµατικότητος. τον πεινασµένο να µην κορεσθεί και Αφ’ ενός διότι είναι συνεπής προς από τον χορτάτο να στερηθεί αγατον νόµο της φύσεως εις την οποία θά που θεωρεί αναγκαία - και καεπικρατεί ο ισχυρός, και αφ’ ετέθώς στην ουσία αποτελεί και πάλι έρου διότι στοχεύει στην ικανοποίνα θέµα παγκοσµίας ισχύος, είναι ηση βασικών αναγκών και φέρνει κάτι για το οποίο µπορούµε να µιχειροπιαστά και µετρήσιµα αποτελήσοµε µια άλλη φορά. Αυτό όµως λέσµατα, σε έναν τοµέα δε εις τον οτο οποίο δια γυµνού οφθαλµού ήΟ ιδρυτής του κλασσικού φιλελευθερισµού ποίο τα συστήµατα που προηγήδη φαίνεται, λόγω ακριβώς του πετου 19ου αιώνος Adam Smith. θηκαν είχαν καταφανώς µικρότεπερασµένου της γης/θηράµατος και ρες επιδόσεις. Είναι δηλαδή ατων δυσβάστακτων οικονοµικά συδιαµφισβήτητο ότι ο µέσος άνθρωπος κατέχει σήµερα πολύ νεπειών που προκαλούν οι περιβαλλοντικές ανατροπές, είπερισσότερα, απ’ ό, τι σε οποιαδήποτε άλλη περίοδο της ιναι το τέλος του αχαλίνωτου φιλελευθερισµού, η εκουσία στορίας. Κι αυτό, παρ’όλα όσα αρνητικώτατα αναφέραµε ή αναγκαστική συγκράτηση/προσγείωσή του, λόγω ελλείπροηγουµένως, είναι ένα επίτευγµα αξιοσηµείωτο, επίτευγψεως «καυσίµων». µα ωστόσο άµεσα ληξιπρόθεσµο, σχεδόν θνησιγενές. Καθ’ Έτσι, ενώ ο 20ός αιώνας τελείωσε µε την συντριβή µιας ότι στην ξέφρενη προς τα εµπρός πορεία της µονοδιάσταµορφής σοσιαλισµού, ο 21ος θα δει στην πορεία του την τιθάσευση ή την ταπείνωση του φιλελευθερισµού που θα πατης ανάπτυξης, ο οικονοµικός φιλελευθερισµός προσκρούρέλθει κι αυτός, όπως παρέρχεται άλλωστε το κάθε τι. Ευει ήδη στον άφευκτο σκόπελο του πεπερασµένου των φυσιχή είναι η µετάβαση προς το επόµενο παγκόσµιο καθεστώς κών πόρων του πλανήτη και του εξαντλήσιµου της θεµε- που θα πρέπει να οικοδοµηθεί µε περιεχόµενο τα θετικά λιώδους περιβαλλοντικής παραµέτρου, η οποία δεν είναι αστοιχεία αµφοτέρων των συστηµάτων (διότι άλλως πώς θα πλώς η προϋπόθεση της ευηµερίας, αλλά αυτής αύτης της επιβιώσει η δηµοκρατία, µόνη ικανή να αποτρέψει νέες τεστοιχειώδους των πάντων επιβίωσης. Περιθώρια διλήµµαρατογενέσεις;) - να γίνει χωρίς µείζονες κλυδωνισµούς και τος στην ουσία δεν υφίστανται. Είτε δηλαδή συνεχίζοµε να συγκρούσεις, οι οποίες µοιραίως θα επιδεινώσουν το πρόπορευόµαστε όπως τώρα και καταστρεφόµαστε σε ένα µέλβληµα, σε έναν πλανήτη άρρωστο που δεν αντέχει καθυστελον σχετικά κοντινό, είτε επιβάλλοµε στον εαυτό µας και εις ρήσεις, παλινδροµήσεις και αναβολές. ! τους άλλους δραµατικούς περιορισµούς και µεταβάλλοµε 54

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Φ ΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ, Ο Σ ΙΩΠΗΛΟΣ Θ ΡΙΑΜΒΕΥΤΗΣ

Sleeping With The Enemy Tου Νίκου Ράπτη «Κανείς δεν θα θυµόταν τον καλό Σαµαρείτη, αν είχε µόνο καλές προθέσεις. Καλά που είχε χρήµατα». «Το πράγµα που ονοµάζεται «κοινωνία» δεν υπάρχει: υπάρχουν µόνο άτοµα και οικογένειες». Μ. Θάτσερ

ριν από δεκαεφτά χρόνια, στις 22 Νοεµβρίου 1990, η Μάργκαρετ Θάτσερ εγκατέλειπε µε λυγµούς την Πρωθυπουργία και την ηγεσία του Συντηρητικού Κόµµατος. Για τους αριστερούς της γενιάς µου, αυτή ήταν µία µεγάλη στιγµή. Η «σιδηρά κυρία» αντιπροσώπευε για µας το απόλυτο κακό: έριχνε στη φτώχεια τους εργαζόµενους, διέλυε τα συνδικάτα, ιδιωτικοποιούσε τις υπηρεσίες του κοινωνικού κράτους, υποστήριζε την εγκατάσταση των «Πέρσινγκ» και των «Κρουζ», συνέτριβε µε την αρµάδα της, στην άλλη άκρη του κόσµου, τους Αργεντινούς. Τίποτα δεν σταµάταγε τη «σιδηρά κυρία». Ούτε το φιλειρηνικό κίνηµα, ούτε οι ανθρακωρύχοι, ούτε οι ταραχές στις φτωχογειτονιές του Λονδίνου, ούτε οι χούλιγκαν, ούτε -κυρίως- το πανικόβλητο Εργατικό κόµµα, που κάθε φορά ανακάλυπτε έναν όλο και «δεξιώτερο» ηγέτη, µπας και κατορθώσει να ανατρέψει αυτό το κακό δεξιό σπυρί που είχε ριζώσει για τα καλά στην πλάτη µας. Αδιάφορη για όλα αυτά, η Μάργκαρετ Θάτσερ κέρδιζε αλλεπάλληλες εκλογές, µε έναν τρόπο ακατάληπτο για εµάς, που την ίδια ώρα, ως νεαροί Βαλκάνιοι αριστεροί, ψάχναµε έµπνευση µεταξύ του ΕΑΜ, της γιουγκοσλαβικής αυτοδιαχείρισης και των διαφόρων «δηµοκρατικών» εξεγέρσεων στην κεντρική Αµερική. Όπως συµβαίνει συχνά µε τις µεγάλες έχθρες, αυτή η ανέραστη µικροαστή γεροντοκόρη, κατάφερε σταδιακά να µας τυλίξει. Στη διάρκεια της δεκαετίας του '90, οι νεανικές µας αγάπες αποκαλύπτονταν η µία µετά την άλλη ανόητες, µοχθηρές, απατηλές. ∆εν ήµασταν πια τόσο νεαροί και είχαµε γίνει αρκετά λιγώτερο Βαλκάνιοι. Μιλούσαµε για την κινητήριο δύναµη της επιχειρηµατικότητας, για τις παρενέργειες του κρατισµού, για τον όλεθρο Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

που τελικά αποτέλεσε ο «υπαρκτός σοσιαλισµός» για την ελευθερία στην Ευρώπη. Νεοφιλελεύθεροι µπορεί να µη γίναµε, αλλά ολόκληρη η ευρωπαϊκή αριστερά άρχισε, από κάποιο σηµείο και πέρα, να επισκέπτεται στα κρυφά τον εχθρό. ∆εν ήταν µόνον οι αγάπες που µας πρόδωσαν: ήταν και που οι φόβοι µας αποδείχθηκαν συχνά παιδιάστικες υπερβολές. Μετά από είκοσι χρόνια θατσερικής «λαίλαπας», η Αγγλία µόνον άσχηµα δεν τα πήγε. Σήµερα είναι µε διαφορά η πιο ζωντανή και πετυχηµένη χώρα της Ευρώπης. Το Λονδίνο είναι παρασάγγας καλύτερο από το Παρίσι, το Μάντσεστερ και το Λίβερπουλ έγιναν της µόδας (!), η βρεττανική αριστερά είναι από τις πιο έξυπνες και ενδιαφέρουσες που υπάρχουν. Σήµερα πλέον, το έτος 17 µ.Θ., κανείς, του ΚΚΕ συµπεριλαµβανοµένου, δεν ζητάει στα σοβαρά να γίνουν κρατικοποιήσεις, ούτε καν «κοινωνικοποιήσεις». Η αυτοδιαχείριση εξαφανίστηκε ξαφνικά και κανείς δεν την αναζήτησε. Και όλο και πιο συχνά αναζητούµε έναν πολιτικό πεισµένο, µε όραµα, µε ψυχή, µε τόλµη, που θα προχωρά το πρόγραµµά του βασισµένος µόνο στην πλειοψηφία του, χωρίς να παζαρεύει όλη την ώρα µε µικρά, κοντόφθαλµα, εγωιστικά συµφέροντα. Τότε, ίσως για µία και µόνο στιγµή πριν έρθουµε στα συγκαλά µας- το µυαλό µας πάει, σαν σε αµαρτωλή σκέψη, στην κυρία Θάτσερ. Η ζωή τα φέρνει περίεργα καµµιά φορά. Είτε το θέλουµε είτε όχι, δεν γίναµε καθόλου παιδιά του Λένιν, ούτε του Μάο, ούτε των Σαντινίστας. Υπάρχουν µερικές προσωπικότητες, που πλάθουν την ιστορία µε τόσο ριζικό τρόπο, που δεν µπορείς να αποφύγεις τα σηµάδια τους. Μένουµε πια στον κόσµο που έφτιαξε η Θάτσερ, και κάθε βράδυ κοιµόµαστε στο κρεβάτι της. ! ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Κ ΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Hµέρες Φεστιβάλ στη Θεσσαλονίκη Tου Kωνσταντίνου Mπλάθρα

ο δεύτερο δεκαπενθήµερο του Nοέµβρη είναι αφιερωµένο κινηµατογραφικά στη Θεσσαλονίκη. Tο 48ο Φεστιβάλ, από 16 έως 25 Nοεµβρίου, βαδίζοντας στην ωριµότητά του πλέον, υπόσχεται ενδιαφέρουσες συναντήσεις µε παλαιότερους και νεώτερους δηµιουργούς του κινηµατογράφου. Bέβαια, τον γιγαντισµό του ούτε φέτος µπορεί να τον δαµάσει. Mε εκατοντάδες ταινίες, ο θεατής ζαλίζεται µεν, αλλά, τουλάχιστον, ελπίζουµε οι αίθουσες του Φεστιβάλ να µείνουν και φέτος γεµάτες. Eνδιαφέρον, για να αρχίσουµε από τα δικά µας, θα έχει το αφιέρωµα στον πρόσφατα χαµένο Nίκο Nικολαϊδη, του οποίου και θα προβληθεί το σύνολο του έργου του, από το Lacrimae Rerum, επίσηµη ελληνική συµµετοχή στις Kάννες το 1962, µέχρι το The zero years, κύκνειο άσµα του, το 2005. Mεσολαβούν οι ταινίες που τον έκαναν γνωστό, Tα κουρέλια τραγουδάνε ακόµα (1979), Γλυκειά Συµµορία (1983) και η Πρωινή περίπολος (1987), ταινίες που κατέγραψαν όχι µόνο το ασίγαστο ταλέντο του αλλά και µιαν ιδιαίτερη µατιά, που τον έκαναν ιδιαίτερα αγαπητό σ’ ένα κοινό, που µέχρι ενός σηµείου τον ακολουθούσε φανατικά. Kοντά στον Nικολαϊδη, θα δούµε κι ένα θεµατικό αφιέρωµα για το ελληνικό «φιλµ νουάρ», που τέµνει κάθετα τον ελληνικό κινηµατογράφο. Aπό το 1958 και τον Άνθρωπο του τραίνου, του τελειοµανούς Nτίνου ∆ηµόπουλου, µέχρι την Kλειστή στροφή (1991) του Nίκου Γραµµατικού, το είδος αυτό έδωσε µερικές πολύ καλές ταινίες, όπως ο Eφιάλτης (1960) του Eρρίκου Aνδρέου και Oι Aδίστακτοι (1965)

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

του Nτίνου Kατσουρίδη, µε τον Nίκο Kούρκουλο, όπως ο Πανικός (1969) του Σταύρου Tσιώλη ή H παρεξήγηση (1983) του ∆ηµήτρη Σταύρακα. Kατά τα λοιπά, εκτός του επίσηµου διεθνούς διαγωνιστικού, το οποίο δεν έχει ανακοινωθεί µέχρι τη στιγµή που γράφονται αυτές οι γραµµές, και των ελληνικών ταινιών της τελευταίας χρονιάς, το Φεστιβάλ ετοιµάζεται να παρουσιάσει για πρώτη φορά στην Eλλάδα τον Iάπωνα σκηνοθέτη Mίκιο Nαρούσε (1905-1969), το σινεµά του οποίου, λόγω του ότι έµεινε αρκετά πιστό στην ιαπωνική δραµατική παράδοση, παραµένει άγνωστο για το ευρύ κοινό της δύσης. O φηµισµένος συµπατριώτης του Aκίρα Kουροσάβα περιέγραψε τον κινηµατογράφο του, παροµοιάζοντας τα πλάνα του σαν «έναν µανιασµένο χείµαρρο, µεταµφιεσµένο σε ένα βαθύ ποτάµι µε γαλήνια επιφάνεια». Oµολογώ ότι κι εγώ αγνοώ τον Nαρούσε, αλλ’ ιδού ένας ακόµα λόγος ύπαρξης του Φεστιβάλ: να µας συστήνει µε εικόνες που ακόµα δεν έχουµε δει. Θα προβληθούν ταινίες από τη µεταπολεµική του περίοδο, αλλά και µια βουβή του ταινία, του 1933, το Every night dreams, µε τη συνοδεία ζωντανής µουσικής από τους Θεσσαλονικιούς «Your hand in mine». Mε τον ρουµάνικο κινηµατογράφο να γνωρίζει µια νέα άνθιση, που αποτυπώθηκε στον φετινό χρυσό φοίνικα των Kαννών (4 µήνες, 3 εβδοµάδες και 2 ηµέρες, του Kριστιάν Mουνγκίου, που προβάλλεται ήδη στις αίθουσες), οι «Mατιές στα Bαλκάνια» εστιάζουν στον Nάε Kάρανφιλ, ο οποίος θεωρείται ο σηµαντικώτερος Pουµάνος σκηνοθέτης της δεκαετίας του 1990. Θα προβληθεί, ανάµεσα στις άλλες, και η τελευταία του ταινία The rest is silence, ταινία εποχής, που επιστρέφει σε πραγµατικά γεγονότα στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα, όταν γυριζόταν η πρώτη ταινία στη χώρα (1911). Tέλος, οι σύγχρονοι πόλεµοι είναι το θέµα της ενότητας Focus, µε ταινίες που καταγράφουν τον πόλεµο σε σύγχρονες «µορφές» του, όπως οι γενοκτονίες, το εµπόριο ανθρώπων κ.λπ. Kαλές προβολές, λοιπόν! ! Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Θ ΕΑΤΡΟ

Αύγουστου Στρίντµπεργκ

«Ο πατέρας» Σκηνοθεσία: Θανάσης Παπαγεωργίου - Θέατρο Στοά

Tου Γιάννη ∆ρακόπουλου «Για καιρό φαίνεται πως ανεχτήκαµε και ανεχόµαστε ακόµα και σήµερα ένα βικτωριανό καθεστώς. Η εικόνα της βικτωριανής σεµνότυφης φαίνεται να είναι το έµβληµα της σεξουαλικότητάς µας – συγκρατηµένης, βουβής, υποκρίτριας» Μισέλ Φουκώ

στοά είναι µια θεατρική σκηνή - σταθµός για το νεοελληνικό θέατρο, που ανέδειξε όσο λίγοι το ελληνικό έργο. Στα 36 χρόνια λειτουργίας του, ο Θανάσης Παπαγεωργίου και η Λήδα Πρωτοψάλτη, µακριά από τα φώτα της δηµοσιότητας, εργάζονται ακούραστα, κόντρα σε όλες τις αντιξοότητες, και παράγουν τέχνη και πολιτισµό. Ο φετινός θεατρικός χειµώνας τους βρίσκει να συνεχίζουν την περσινή παράστασή τους, η οποία απέσπασε πολύ καλές κριτικές από κοινό και θεατές. Το έργο που γράφτηκε από τον Στρίντµπεργκ το 1887, αναφέρεται στις έννοιες της πατρότητας και της µητριαρχίας, στα ζητήµατα του φεµινιστικού κινήµατος, της αυθυποβολής στην ψυχολογία, της πάλης των δύο φύλων και της ακρωτηριασµένης σεξουαλικότητας. Το έργο, πυκνό νοηµάτων και αναφορών, µα συνάµα σκληρό και καταγγελτικό, ξεσήκωσε στην εποχή του θύελλα αντιδράσεων και θεωρήθηκε υβριστικό και αρρωστηµένο. Σήµερα µπορεί τα ζητήµατα του φεµινισµού και της αυθυποβολής να µην είναι επίκαιρα πλέον, το αυτό όµως δεν συµβαίνει όσον αφορά τα ζητήµατα της µητρότητας, της πατρότητας, της πάλης των δύο φύλων και της ακρωτηριασµένης σεξουαλικότητας. Σε αυτά τα τελευταία προβλήµατα, που ταλανίζουν το δυτικό πολιτισµό σχεδόν από καταβολής του και θα συνεχίζουν να υφίστανται, αφού είναι αποτελέσµατα παρά φύσιν δοµών και θεωρήσεων του κοινωνικού συνόλου, είναι που εστιάζει η σκηνοθετική µατιά. Βλέπει δε µια µικρή τραγωδία που εγγράφεται καθηµερινά στη λειτουργία του πυρήνα του κοινωνικού ιστού, την οικογένεια. Αντιµετωπίζει Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

λοιπόν το έργο σαν µια τραγωδία. Ο ίδιος ο συγγραφέας ανέφερε το έργο σαν µια νατουραλιστική τραγωδία. Αν ζούσε και έγραφε µερικές δεκαετίες αργότερα, θα µπορούσε να χαρακτηρισθεί συγγραφέας του θεάτρου του παραλόγου, του οποίου υπήρξε πρόδροµος. Είναι χαρακτηριστικό πως τα έργα του, την εποχή του, ήταν εξαιρετικά δύσκολο να παρασταθούν και ο ίδιος πολλές φορές άλλαζε γνώµη για το πώς πρέπει να αντιµετωπίζονται. Οι θεατρικές φόρµες της εποχής δεν ταίριαζαν και δεν αναδείκνυαν τον πλούτο της γραφής των έργων του. Ο πρωτοποριακός τότε νατουραλισµός δεν ήταν ικανός να διαχειρισθεί πραγµατικές τραγωδίες, παρά µόνον ιστορίες δωµατίου. Τα έργα όµως του Στρίντµπεργκ δεν είναι δράµατα δωµατίου, αλλά συµπυκνωµένες σύγχρονες τραγωδίες, η δύναµη των οποίων φαίνεται όταν παρασταθούν µε φόρµες και πρακτικές, δανεισµένες από την εµπειρία του θεάτρου του παραλόγου. Ο Παπαγεωργίου, λοιπόν, στόχευσε πολύ συγκεκριµένα στα ζητήµατα της πατρότητας, της µητριαρχίας, της πάλης των δύο φύλων και της ακρωτηριασµένης σεξουαλικότητας και χρησιµοποίησε φόρµες κληροδοτηµένες από το θέατρο του παραλόγου για την σκηνική ανάπλαση του έργου. Παρέδωσε στο κοινό µια παράσταση σύγχρονη και πάλλουσα, καθαρή και ακριβή για το θεατρόφιλο κοινό. Εν τούτοις, όµως, βγαίνοντας από την αίθουσα, µία απορία συνόδευε το αίσθηµα της ικανοποίησής µου και την σκίαζε. Πόσο µπορεί να πείσει τις νέες γενιές, του διαδικτύου και της κινητής τηλεφωνίας ένα έργο, όπου στην πλοκή του µία γυναίκα, ελέγχοντας την αλληλογραφία του συζύγου της, καταφέρνει να τον καταστήσει τρελλό στα µάτια των άλλων. ! ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Β ΙΒΛΙΟ

Ιωάννη-∆ιονυσίου Σαλαβράκου, Οικονοµία και ολοκληρωτικός πόλεµος Τόµος Α’: η περίπτωση του Πρώτου Παγκοσµίου Πολέµου (1914-1918)

υκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις “Κριτική” κονοµίας και άµυνας την περίοδο 1870-1914. Εκεί εξετάζοο πρώτος τόµος µίας τριλογίας οικονοµικής ιστονται αναλυτικά οι αµυντικοί προϋπολογισµοί των Μεγάλων ρίας, που αναφέρεται στο διεθνές οικονοµικό σύ∆υνάµεων, οι εξελίξεις στην πολεµική βιοµηχανία, ενώ παστηµα της περιόδου 1870-1945. Η συγκεκριµένη ρουσιάζονται συνοπτικά οι ευρύτερες οικονοµικές εξελίξεις. τριλογία διαχωρίζει το διεθνές οικονοµικό σύστηµα σε ποΤα επόµενα κεφάλαια του βιβλίου (δεύτερο, τρίτο και τέλεµική και ειρηνική περίοδο. Έτσι, ο πρώτος τόµος υπό τον ταρτο) εξετάζουν την οικονοµική κινητοποίηση των εµποτίτλο: “Οικονοµία και Ολοκληρωτικός λέµων στη διάρκεια του πολέµου. Έτσι, εΠόλεµος, Τόµος Α΄: Η Περίπτωση του ξετάζεται το µέγεθος της παραγωγής ποΠρώτου Παγκοσµίου Πολέµου (1914λεµικού υλικού σε όλες τις εµπόλεµες χώ1918)” αναφέρεται στο διεθνές οικονοµιρες (Βρεττανία και χώρες της αυτοκρατοκό σύστηµα κατά την περίοδο της σύρίας, Γαλλία, Ιταλία, Ρωσσία, ΗΠΑ, Ρουγκρουσης 1914-1918. Ο δεύτερος τόµος, µανία, Γερµανία, Αυστροουγγαρία). Εξεο οποίος αναµένεται σχετικά γρήγορα, θα τάζονται επίσης οι ευρύτερες οικονοµικές τιτλοφορείται: “Οικονοµία και Ολοκληεξελίξεις τόσο στις ανωτέρω χώρες, όσο ρωτικός Πόλεµος, Τόµος Β΄: Η Περίκαι στις µικρότερες εµπόλεµες χώρες της πτωση του ∆ευτέρου Παγκοσµίου ΠολέΒαλκανικής (Ελλάδα, Βουλγαρία, Οθωµου (1939-1945)” και θα αναφέρεται και µανική Αυτοκρατορία). αυτός στην οικονοµική κινητοποίηση των Στη συνέχεια, εξετάζονται τόσο οι ποεµπολέµων. Θα ακολουθήσει ο τρίτος τόλιτικές διαχείρισης ανθρώπινου δυναµιµος, ο οποίος θα αναφέρεται στο διεθνές κού, όσο και η σχέση οικονοµίας και εοικονοµικό σύστηµα κατά την ειρηνική πεξωτερικής πολιτικής. Το βιβλίο καταλήΣχέδιο του Σπύρου Oικονόµου ρίοδο (1870-1914 και 1919-1939). γει σε σηµαντικά συµπεράσµατα, τόσο για Στον πρώτο τόµο, για πρώτη φορά πατη σχέση οικονοµίας και πολέµου στη ρουσιάζεται τόσο αναλυτικά, µε στατιστικά στοιχεία τα οδιάρκεια της πολυετούς και φονικώτατης σύγκρουσης του ποία προέρχονται από αρχειακές πηγές, η στρατιωτική κι1914-1918, όσο και σε συµπεράσµατα που αφορούν την ανητοποίηση των εµπολέµων και η εξέλιξη της πολεµικής πανωτέρω σχέση κατά την µεταψυχροπολεµική περίοδο. ραγωγής, µε µεγάλες λεπτοµέρειες. Στη συνέχεια παρουσιάΟ συγγραφέας του βιβλίου δρ. Ιωάννης-∆ιονύσιος Σαζονται οι ευρύτερες οικονοµικές εξελίξεις των µακροοικολαβράκος, λέκτωρ του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων, κάτοχος νοµικών µεγεθών (δηµόσιο χρέος, πληθωρισµός, εθνικό τεσσάρων πανεπιστηµιακών τίτλων σε οικονοµικά και πολιπροϊόν κ.λπ.). τικές επιστήµες, παρουσιάζει µε πολύ εύστοχο και γλαφυρό Το βιβλίο αξίζει να διαβασθεί από πολιτικούς, ιστορικούς, τρόπο το σύνολο των οικονοµικών εξελίξεων της περιόδου οικονοµολόγους, στρατιωτικούς, διεθνολόγους, καθώς και ακαι το συσχετισµό τους µε τις ευρύτερες πολιτικές και θεπό φοιτητές, αλλά και το ευρύ αναγνωστικό κοινό. σµικές εξελίξεις. ! Το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου εξετάζει τη συσχέτιση οιΜ.Η.Μ.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Β ΙΒΛΙΟ

Βιβλιοπαρουσίαση

Η αρχαία πόλις: παρερµηνείες και παρεξηγήσεις Luciano Canfora Κριτική της δηµοκρατικής ρητορείας σ. 136, Μεταίχµιο, Αθήνα 2005.

ο βασικό θέµα του βιβλίου αυτού είναι η κριτική της ρητορείας των σηµερινών πολιτευµάτων. Γενικώς οι παρατηρήσεις του Κάνφορα είναι εύστοχες όσον αφορά το έλλειµµα δηµοκρατίας που υπάρχει σε αυτά, διότι οι αποφάσεις λαµβάνονται και η εξουσία ασκείται απο µια ελίτ, µε συνέπεια να αποκλείεται η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων. Όµως, στην ανάλυση αυτή, και αναγκασµένος να αντιµετωπίσει την έννοια και την πρακτική της δηµοκρατίας, ο Canfora χάνεται σε γενικεύσεις και αοριστίες, και κυρίως διαστρεβλώνει την αθηναϊκή άµεση δηµοκρατία του 5ου-4ου αιώνα. Ορισµένα παραδείγµατα το αποδεικνύουν, όπως λ.χ. όταν εξετάζει το ζήτηµα ασκήσεως της εξουσίας. Συγκεκριµένα γράφει ότι στην Αθήνα «µια ελίτ προερχόµενη από τις τάξεις των εµπόρων και των βιοτεχνών (...) διηύθυνε τα δηµόσια πράγµατα, φροντίζοντας κατά περιόδους να νοµιµοποιείται µε την προσφυγή στις µάζες. Στην Αθήνα υπήρχε, παρά τη ρητορεία περί δηµοκρατίας, ακόµα και περί ισονοµίας (...) µια µορφή τιµοκρατίας, τυποποιηµένη άλλωστε σύµφωνα µε έναν κανόνα που απέκλειε από τα ύπατα στρατιωτικά και οικονοµικά αξιώµατα όποιον δεν ανήκε στις δύο ανώτερες τάξεις από απόψεως πλούτου» (σ. 53). Κατ’αρχάς, τα δηµόσια πράγµατα διηύθυνε ο δήµος, που ήταν το κύριον της πόλεως και όχι κάποια ελίτ, διότι αυτός απεφάσιζε για τα σηµαντικά ζητήµατα και νοµοθετούσε στην εκκλησία, ασκούσε την δικαστική και εκτελεστική εξουσία µέσω της κληρώσεως (έδοξε τη βουλή και τω δήµω). Στα αιρετά αξιώµατα, στρατιωτικά και οικονοµικά, πράγµατι αποκλείονταν τα κατώτερα στρώµατα, διότι σε αυτά χρειάζονταν αυξηµένες ικανότητες, γνώσεις και πείρα. Αλλά αυτοί που εκλέγονταν σε αυτά τα αξιώµατα είχαν την εντολή (εντολοδόχοι) να διεκπεραιώσουν, να εκτελέσουν, κατά τον καλύτερο τρόπο τις ήδη ειληµµένες αποφάσεις του δήµου και συνεπώς δεν διηύθυναν τα δηµόσια πράγµατα. Επί πλέον οι εκλεγόµενοι αξιωµατούχοι ήταν ανά πάσα στιγµή ανακλητοί και υΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Tου Γιώργου Ν. Οικονόµου φίσταντο τον ενδελεχή και αυστηρό έλεγχο του κυρίαρχου δήµου, ποικιλοτρόπως στη βουλή και στα δικαστήρια, καθ’ όλη την διάρκεια της ετήσιας θητείας τους αλλά και στο τέλος της έδιναν λόγο για τις πράξεις τους (λόγον διδόναι). Η έκφραση του Κάνφορα «φροντίζοντας να νοµιµοποιείται µε την προσφυγή στις µάζες» είναι συνεπώς αδόκιµη, άστοχη και όζει παλαιοκοµµουνιστικής ορολογίας· ιδιαιτέρως ο όρος «µάζες», που ταιριάζει µάλλον στους κοµµατικούς ινστρούκτορες, στα κοµµουνιστικά, φασιστικά, χιτλερικά καθεστώτα και τηρουµένων βεβαίως των αναλογιών, στα σηµερινά. Κακώς λοιπόν ο Κάνφορα χαρακτηρίζει την αθηναϊκή πολιτεία ως τιµοκρατία, όρος που ταιριάζει περισσότερο στην σολώνεια πολιτεία, και στη µετριοπαθή ολιγαρχία, όπως οι αρχαίοι γενικώς αλλά και οι δύο µεγάλοι φιλόσοφοι το ήξεραν πολύ καλά. Όπως ήξεραν επίσης ότι ο αποκλεισµός των δούλων δεν ήταν αποκλειστικό χαρακτηριστικό της δηµοκρατίας, αλλά και της ολιγαρχίας, της τιµοκρατίας, της αριστοκρατίας, της τυραννίδος και της βασιλείας. Συνεπώς, η άποψη του Ιταλού καθηγητή ότι η Αθήνα δεν ήταν δηµοκρατία επειδή απέκλειε τους δούλους (σ. 34, 53), πέραν της ιστορικής ανακρίβειας (όσον αφορά όχι τους δούλους αλλά τη δηµοκρατική Αθήνα) και της πολιτικής συγχύσεως έχει το µειονέκτηµα ότι δεν δύναται να διακρίνει τις µορφές των πολιτειών, τις ειδοποιούς διαφορές µεταξύ τους. ως εκ τούτου, ταυτίζει µορφές και είδη που για τους αρχαίους και για τους σηµερινούς έρευνητές είναι όχι µόνο διαφορετικά, διαφορετικές ποιότητες, αλλά άλλα είδη. Ο Κάνφορα θα επρεπε να αντιµετωπίζει την αρχαία πόλιν όχι µε τα µάτια του Πλάτωνος ή µε τα σηµερινά παραµορφωτικά φίλτρα αλλά, όπως ο ίδιος αναφέρει αλλού, iuxta propria principia («σύµφωνα µε τις δικές της αρχές», σ.27). Η αρχή αυτή, εν συνδυασµώ προς την συγκριτική αντιπαραβολή προς τα άλλα πολιτεύµατα και την αρχή της αµεροληψίας θα οδηγούσε σε πιο αξιόπιστα συµπεράσµατα τον Ιταλό φιλόλογο. Ένα τέτοιο υπόδειγµα αµεροληΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Β ΙΒΛΙΟ

ψίας και ρεαλισµού είναι ο µεγάλος Αθηναίος ιστορικός Θουκυδίδης, ο οποίος αν καί όχι οπαδός της δηµοκρατικής πλευράς και επί πλέον εξορισµένος από την πόλιν του για πολιτικούς λόγους, εν τούτοις δεν κρύβει τον θαυµασµό του για το µεγαλείο της Αθήνας και για τον Περικλή, τον πρωτεργάτη του µεγαλείου αυτού. Βεβαίως και έγιναν παρατυπίες, λάθη ή αδικίες στο δηµοκρατικό πολίτευµα. το να απαιτούµε από την ανθρωπεία φύσιν δυνατότητες εξωπραγµατικές, την «τελειότητα» και το «αλάνθαστο», δηλώνει άγνοια των ανθρωπίνων, επιρροή θρησκευτικών εξωπραγµατικών φαντασµάτων, εσχατολογικών µαρξικών και µαρξιστικών θεωριών ή µεταφυσικών ιδεαλιστικών φιλοσοφιών. Για τις τελευταίες ευθύνεται κυρίως ο Πλάτων, ο ιδρυτής του ιδεαλισµού και της µεταφυσικής, ο οποίος, µε την απαράµιλλη συγγραφική γοητεία του, εγκαθίδρυσε το ιδεώδες, το εξωπραγµατικό και το ανέφικτο ως µέτρο της ανθρώπινης ηθικής και πολιτικής, που ίσχυσε ως θέσφατο επί αιώνες και από ό,τι φαίνεται ισχύει για ορισµένους ακόµη και σήµερα. Και εδώ βρίσκεται µια άλλη παρατυπία του Ιταλού καθηγητή, που βλέπει τον Πλάτωνα ως την «µοναχική περίπτωση» που «δεν υποστηρίζει διόλου µια κυβέρνηση η οποία θα εκπροσωπεί µια κάστα ή µια αριστοκρατία του αίµατος», αλλά τους βασιλείς-φιλοσόφους, που είναι οι «επίλεκτοι και ανιδιοτελείς θεράποντες του υπέρτατου αγαθού» (σ. 52). Αν και αναγνωρίζει ότι το πλατωνικό ιδεώδες είναι ανέφικτο, εν τούτοις ο Κάνφορα δεν αναφέρει τίποτε για την κοινωνική διαστρωµάτωση και τα στεγανά µεταξύ των τριών τάξεων (γενών), για την ανελευθερία και τις απαγορεύσεις, την εξορία των ποιητών και των ρητόρων, τον απολυταρχισµό και αυταρχισµό της εξουσίας των βασιλέων-φιλοσόφων (η ιθύνουσα ελίτ), την εισαγωγή του γενναίου ψεύδους, δηλαδή της ιδεολογίας ως ψευδούς συνειδήσεως, εν τέλει τον ολοκληρωτισµό της πλατωνικής πολιτείας. Σε παρόµοιο παραµορφωτικό πλαίσιο πραγµατεύεται ο Κάνφορα και την αρχή της πλειοψηφίας. Ουσιαστικά, αυτό που αφήνει να διαφανεί είναι µια αµφισβήτηση της αρχής αυτή όταν εφαρµόζεται γενικώς. Αλλά δεν προτείνει κάποια συγκεκριµένη εναλλακτική λύση, παρά µόνον αόριστες γενικότητες, όπως «ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας» ή «µια όλο και πιο ευρεία αποτελεσµατική αγωγή», που όπως παρατηρεί, «είναι δύσκολο να επιτευχθεί» (σ. 23). Ανατρέχει για υποστή60

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ριξη στον Σωκράτη, ο οποίος ισχυριζόταν ότι η πολιτική αρετή δεν είναι διδακτή. Όµως η δηµοκρατική πρακτική, την οποία απορρίπτει ο Κάνφορα, έδωσε αντίθετη απάντηση, διδάσκοντας την πολιτική ικανότητα στα πολυάριθµα κατώτερα στρώµατα, δια της συµµετοχής τους στον πολιτικό βίο, σε όλες τις µορφές εξουσίας και στη λήψη των αποφάσεων. Η θεωρητική υποστήριξη αυτής της αντίληψης εκφράζεται από τον µεγάλο σοφιστή Πρωταγόρα, στον οµώνυµο διάλογο του Πλάτωνος, και αντιπαρατίθεται στην αρνητική θέση του Σωκράτους. Η δηµοκρατική επιχειρηµατολογία του Πρωταγόρα αναπτύσσεται διττώς: τόσο µε τον µύθο του ∆ιός, που στέλνει την αιδώ και τη δίκη σε όλους τους ανθρώπους, όσο και µε τον λόγο που αντλεί από την αθηναϊκή πραγµατικότητα. Στην υπονόµευση της αρχής της πλειοψηφίας συντελεί και η άποψή του Κάνφορα ότι οι Έλληνες δεν έδωσαν άµεση απάντηση στο ερώτηµα αν η αρχή αυτή δεν ήταν µονάχα δίκαιη και λειτουργική, αλλά και σωστή. Επικαλείται δε µόνον ένα περίεργο χωρίο από τους Ιππής του Αριστοφάνη. Όµως οΚάνφορα σφάλλει ακόµη µια φορά, αφού η ελληνική πραγµατικότητα και δή η δηµοκρατική είναι αυτή που εισήγαγε την αρχή αυτή. Υπάρχει επίσης και στην αρχαιοελληνική γραµµατεία, στον Ηρόδοτο, Θουκυδίδη, Αισχύλο, Ευριπίδη, Ισοκράτη, Αισχίνη, ∆ηµοσθένη, Αριστοτέλη. Στο ρητορικό άλλωστε ερώτηµα του Ιταλού συγγραφέα «Μπορεί η πλειοψηφία να έχει άδικο;», η απάντηση βρίσκεται στη δηµοκρατική πρακτική και στα πιο πάνω κείµενα και όχι στον Gramsci ή στους σοβιετικούς και φιλελεύθερους δηµοσιολόγους, στους οποίους ανατρέχει ο Κάνφορα (σ.23-25). Υπάρχει επίσης ένα σηµαντικό κείµενο του Κ. Καστοριάδη («Η δηµοκρατία ως διαδικασία και ως πολίτευµα», στο Η άνοδος της ασηµαντότητας), στο οποίο αυτός ασκεί κριτική σε απόψεις αυτού του είδους, που διαχωρίζουν τις διαδικασίες από το πολίτευµα. Συµπέρασµα: ο Κάνφορα εκφράζει τον πεσσιµισµό και τη σύγχυση που χαρακτηρίζει τους πρώην (και νυν) αριστερούς και κοµµουνιστές, οι οποίοι έχουν σηµαδευτεί από την ειδυλλιακή, εσχατολογική και εξωπραγµατική εικόνα της ιστορίας και του µέλλοντος που προσέφερε η µαρξιστική ιδεολογία. δεν µπορούν να χειρισθούν την απογοήτευσή τους από την διάψευση των οραµάτων και της ιδεολογίας τους, και να ενστερνισθούν το πρόταγµα της άµεσης δηµοκρατίας, της µόνης πολιτείας που αξίζει το όνοµα της δηµοκρατίας. ! Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Επιφυλλίδα

Μαθηµατικά & Τέχνη Απόπειρα προσέγγισης του κοινού τους τόπου Tου ∆ηµήτρη Χατζή Ένας επιστήµονας άξιος του ονόµατός του, πάνω απ’ όλα ένας µαθηµατικός, αντλεί από την εργασία του την ίδια συγκίνηση που αισθάνεται ένας καλλιτέχνης· η χαρά του είναι το ίδιο µεγάλη και της ίδιας ποιότητας. Henri Poincare (1)

Το προαιώνιο δέος γιά τις κινήσεις των ουρανίων σωµάτων, τα µυστηριώδη “ηµερολογιακά ραβδιά” των προϊστορικών λαών, οι χάρτες που χρησιµοποιήθηκαν στο εµπόριο, τις εξερευνήσεις και τους πολέµους, οι καινοτοµίες στην τεχνολογία, τη µουσική και τις εικαστικές τέχνες, όλα µαρτυρούν την παρουσία των µαθηµατικών στην καρδιά της ιστορίας. Αυτή η αέναα εξελισσόµενη επιστήµη ξεκινάει από τα επιτεύγµατα των αρχαίων λαών - από τους Βαβυλώνιους και τους Έλληνες έως τους Άραβες, από τους Κινέζους και τους Ινδούς έως τους Μάγια - για να φτάσει µέχρι την ψηφιακή επανάσταση. Η διαρκής αλληλεπίδραση της µαθηµατικής σκέψης µε τις άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες καθορίζει την αντίληψή µας γιά το σύµπαν, είναι η µήτρα των κατακτήσεων και των αλλαγών στον τρόπο της ζωής µας.

Ο Πλάτων διδάσκει ότι οι αριθµοί όχι µόνο έχουν σπουδαίο ρόλο στη ζωή µας, αλλά µας οδηγούν σ’ αυτή καθαυτή την αλήθεια. Στην “Πολιτεία”, σ’ ένα διάλογο ανάµεσα στον µέντορά του Σωκράτη και τον Γλαύκωνα, κάποιο φίλο του, αναφέρεται στους αριθµούς(2).

Σωκράτης: Ἀλλὰ µὴν λογιστική τε καὶ ἀριθµητικὴ περὶ ἀριθµῶν πᾶσα. Γλαύκων: Kαὶ µᾶλα. Σωκράτης: Ταῦτα δὲ γε φαίνεται ἀγωγὰ πρὸς ἀλήθειαν. Γλαύκων: Ὑπερφυῶς µὲν οὖν. Αὐτὰ σηµαίνουν, Σωκράτης: Kαὶ ὅλη ἡ ἀριθµητική, καθῶς καὶ οἱ ὑπολογισµοὶ σχετίζονται µὲ τοὺς ἀριθµούς. Γλαύκων: Καὶ µάλιστα πολύ. Σωκράτης: Αὐτὰ φαίνεται νὰ ὁδηγοῦν τὸν νοῦ πρὸς τὴν ἀλήθεια. Γλαύκων: Μὲ ἕναν θαυµαστὸ τρόπο.

Τα µαθηµατικά βρίσκονται βαθιά κρυµµένα στο είναι µας, ως καθοριστικό στοιχείο της ταυτότητάς µας(3). Αν έλθει η µέρα που θα ταξιδέψουµε σ’ ένα άλλο µακρινό ηλιακό σύστηµα και θα συναντήσουµε εκεί όντα εφυή, όταν µας ρωτήσουν “ποιοι είστε;”, τότε περήφανα θα απαντήσουµε “είµαστε αυτοί που γνωρίζουν τους αριθµούς, που µετρούν”.

Τίποτε δεν είναι εντελώς πρωτότυπο σ’ αυτόν τον κόσµο, µε πιθανή την εξαίρεση των µεγάλων µαθηµατικών ανακαλύψεων. Τον περασµένο αιώνα, το εµπρηστικό θεώρηµα της µη πληρότητας του Kούρτ Γκέντελ(4), ακροβατώντας στις

(1)

Poincare, Jules Henri (1854 - 1912, Γαλλία) Μαθηµατικός - Φιλόσοφος, δηµιουργός της θεωρίας των αυτοµορφικών συναρτήσεων. “Πολιτεία” Πλάτωνος, Ζ΄, 525, Α9 - Β2. (3) O Πλάτων µιλούσε γιά τον κόσµο των ιδεών, ο οποίος υπάρχει πέρα από εµάς σε µια άλλη πραγµατικότητα. Οι πλατωνιστές µαθηµατικοί πιστεύουν ότι σ’ αυτόν ακριβώς τον κόσµο υπάρχουν και θεµελιώδεις µαθηµατικές έννοιες και σχέσεις, τις οποίες ο άνθρωπος απλά προσπαθεί να ανακαλύψει. Που σηµαίνει ότι δεν δηµιουργούµε, αλλά ανακαλύπτουµε Μαθηµατικά. (4) Gödel, Kurt (1906-1978, Τσεχία). Μαθηµατικός. (2)

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Επιφυλλίδα παρυφές της παραδοξότητας, αποκάλυψε τους εγγενείς περιορισµούς κάθε απόπειρας συστηµατοποίησης της µαθηµατικής σκέψης. Αυτό ενισχύει την αισιοδοξία ότι τα µαθηµατικά θα συνεχίζουν ατελεύτητα την ατίθαση πορεία τους και θα αιφνιδιάζουν ανοίγοντας πρωτόγνωρους δρόµους.

Τα µαθηµατικά προσδιορίζονται αφενός µεν από την αφαιρετική σκέψη και αφετέρου από το συµβολισµό. Συνεπώς είναι γλώσσα, παγκόσµια γλώσσα. Είναι λόγος. Και άνθρωπος σηµαίνει λόγος, όπως πουλί σηµαίνει πέταγµα. Αν λάβουµε ακόµη υπόψη µας ότι η δοµή της γεωµετρίας του Ευκλείδη αποτελεί πρότυπο στη συγκρότηση κάθε επιστήµης, τότε δε µπορούµε παρά να δεχθούµε αναντίρρητα ότι τα µαθηµατικά είναι η µητέρα των επιστηµών. Τα µαθηµατικά έχουν το δικό τους φως, τη δική τους σοφία, πάνω και πέρα από κάθε πιθανή εφαρµογή τους στις επιστήµες.

Στις διάφορες εκφάνσεις της Τέχνης - στη µουσική, τη ζωγραφική και τη γλυπτική, στην αρχιτεκτονική και τη λογοτεχνία - ο πολυσήµαντος µαθηµατικός λόγος όχι µόνο αφήνει µε ευκρίνεια τα αποτυπώµατά του, αλλά και σε ορισµένες περιπτώσεις τις καθορίζει. Κατά την Αναγέννηση, τα µαθηµατικά της προοπτικής

Salvador Dali: “Θυσία του Μυστικού ∆είπνου”, 3 1 105 ’’ x 65 ’’, 1955, Εθνική Πινακοθήκη Ουάσινγκτον. 2 4 Οι διαστάσεις του πίνακα πληρούν το γνωστό στα Μαθηµατικά “Χρυσό Λόγο”. Πάνω από το τραπέζι φαίνεται να πλέει ένα τεράστιο στερεό που έχει 12 έδρες. Κάθε έδρα είναι ένα κανονικό πεντάγωνο, δηλαδή ένα πεντάγωνο το οποίο έχει τις πλευρές του ίσες και τις γωνίες του ίσες.

σταση της θεωρίας της σχετικότητας. Εγκολπώνονται τις λογικές και τις έννοιες που τις διαπερνούν.

Επιζητούν την ανατροπή των καθιερωµένων τρόπων

επιτρέπουν τη ρεαλιστική αναπαράσταση του χώρου των τριών διαστάσεων στη δισδιάστατη επιφάνεια. Η προοπτική έτσι διηύρυνε τη γλώσσα της ζωγραφικής και οι καλλιτέχνες υιοθέτησαν τους καινούργιους κανόνες που ανέκυψαν.

σκέψης στον εικαστικό χώρο και όχι µόνο. Στη γλυπτική, ιδιαίτερα, αναδύεται η µαγεία από τη ζωή των αντικειµένων στο χρόνο. Όµως, η µαθηµατική - αισθητική αναπαράσταση των µη Ευκλείδειων γεωµετριών θα πρέπει να περιµένει την ισχύ των υπολογιστών.

Κατά το 19ο αι. γεννιούνται νέες γεωµετρίες, οι µη Ευ-

Η επέκταση των τριών διαστάσεων του χώρου στις τέσ-

κλείδειες. Στις πρώτες δεκαετίες του περασµένου αιώνα, ξεπηδούν καλλιτεχνικά κινήµατα, τα οποία ενστερνίζονται τη γλώσσα και τις ιδέες αυτών των καινούργιων γεωµετριών. Ο Κυβισµός, ο Φουτουρισµός, ο Σουρεαλισµός εµπνέονται από τις µη Ευκλείδειες γεωµετρίες του Λοµπατσέφσκι(5), του Μπόλυαϊ(6), του Ρήµαν(7), καθώς και από την τέταρτη διά-

σερις του χωροχρόνου δηµιουργεί πρόβληµα προσαρµογής. Αντίστοιχο είναι το πρόβληµα το οποίο πραγµατεύεται ο Άµποτ(8), το 1884, στο µυθιστόρηµα “Επιπεδοχώρα”. Το έργο είναι νουβέλα γεωµετρικής φαντασίας, µε κυρίαρχο το στοιχείο της φιλοσοφικής αναζήτησης, καθώς και της καυστικής κοινωνικής σάτυρας. Σε αυτό περιγράφεται ένας δισ-

(5)

Lobachevski, Nikolai Ivanovich (1793-1856 Ρωσσία). Βolyai, Johann - Janos (1802-1860, Ουγγαρία). (7) Riemann, Georg Friedrich Bernhard (1826-1866, Γερµανία). (8) Abbott, Edwin (1838-1926, Αγγλία). Σπούδασε µαθηµατικά, φιλoλογία και θεολογία στο Cambridge.Υπήρξε ένας από τους σηµαντικότερους διανοητές της Βικτωριανής εποχής. (6)

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Επιφυλλίδα

Μία επιφάνεια Riemann η οποία αντιστοιχεί σε µιγαδική συνάρτηση.

Εναλλακτικές διαδροµές του φιλοσοφικού-µαθηµατικού στοχασµού. Έργο της Bridget Riley, 1964.

διάστατος κόσµος στον οποίο κατοικούν νοήµονα γεωµετρικά σχήµατα, τα οποία κινούνται, µιλούν και έχουν ανθρώπινα αισθήµατα, όπου ξαφνικά εµφανίζεται ένα τρισδιάστατο αντικείµενο. Από τότε, θα περάσουν εκατό και πλέον χρόνια, ώσπου να έρθει το επόµενο µυθιστόρηµα µαθηµατικής πλοκής. Είναι “Ο θείος Πέτρος και η Εικασία του Γκόλντµπαχ” του Απόστολου ∆οξιάδη. Η εικασία ”κάθε ζυγός αριθµός µεγαλύτερος του 2 µπορεί να εκφραστεί ως άθροισµα δύο πρώτων αριθµών”, κάνει πάταγο και µέχρι στιγµής έχει µεταφραστεί σε 29 γλώσσες. Ακολουθεί εκδοτική ευφορία αναλόγων βιβλίων ξεκινώντας από “Το Θεώρηµα του παπαγάλου” του Γάλλου Ντενί Γκετζ και φθάνοντας στα “Πυθαγόρεια εγκλήµατα” του Τεύκρου Μιχαηλίδη.

µέχρι τα αριστουργήµατα της Αναγέννησης, από τα παίγνια των Κινέζων µέχρι τους τεχνητούς δορυφόρους των πλανητών του ηλιακού µας συστήµατος, από τη χρυσή τοµή µέχρι τα fractals, από τον τύπο eπi+1= 0 µέχρι τους υπολογιστές τελευταίας γενιάς.

στην αφήγηση των ιστοριών και των ιστοριών στην εξήγηση των µαθηµατικών είναι οι δύο όψεις του ίδιου νοµίσµατος. Ενώνουν αυτά που δεν έπρεπε ποτέ να έχουν χωρισθεί, δηλαδή τους τρόπους του επιστήµονα και του καλλιτέχνη να αποκαλύπτουν αλήθειες γιά τον κόσµο.

Για την “οµορφιά” στα µαθηµατικά ας ακουστεί ο λόγος του Hardy (1984): “Ενας µαθηµατικός, όπως ένας ζωγράφος ή ένας ποιητής, δηµιουργεί πρότυπα, κανονικότητες. Τα πρότυπα του µαθηµατικού, όπως του ζωγράφου ή του ποιητή, πρέπει να είναι όµορφα. Οι ιδέες, όπως τα χρώµατα ή οι λέξεις, πρέπει να ταιριάζουν µεταξύ τους µε τρόπο αρµονικό. Η οµορφιά είναι το πρώτο κριτήριο των µαθηµατικών. ∆εν υπάρχει καµία πρόθεση στον κόσµο για άσχηµα µαθηµατικά... Αν και είναι πολύ δύσκολο να ορισθεί η µαθηµατική οµορφιά υποστηρίζουµε ότι αυτή είναι εξίσου αληθινή µε την οµορφιά οποιουδήποτε άλλου είδους. Όπως µπορεί να µη ξέρουµε τι σηµαίνει όµορφο ποίηµα, αλλά αυτό δεν µας εµποδίζει, όταν το διαβάζουµε, να το θεωρούµε έτσι”.

Η εποποιϊα των µαθηµατικών εκτείνεται από το Λού-

Τα µαθηµατικά είναι τέχνη γιά την ανθρωπότητα, η υ-

Έχει ειπωθεί ότι η χρησιµοποίηση των µαθηµατικών

ξορ µέχρι τον Παρθενώνα, από τα πορτραίτα του Φαγιούµ Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

πέρτατη τέχνη της κατανόησης του κοσµικού χώρου.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

! 63

Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ! (Και µάλιστα, για δυνατούς λύτες!) ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1 2 3 1. Θεωρείται ως ο ιδρυτής της µαθηµατικής αστρονοµίας – 1 Ανδρικό χαϊδευτικό 2. Αλλιώς ο θάνατος – Χαρακτηριστικό του µεταξιού 2 3. Αθλητικά αρχικά – Υπάρχει και στα γήπεδα – Κάθε 3 προϊόν έχει τη δική του – Αναµορφωτής της Ιαπωνίας – Πρόθεση 4 4. Ονοµαστός Αθηναίος πολιτικός και στρατιωτικός – Όχι άνισο – Τέλος προσευχής 5 5. Συνοδεύουν εταιρείες – Μοναδική – Γνωστή η ναυµαχία 6 του (γεν.) 6. Όρος του βόλεϋ – Γυναικείο όνοµα – Όνοµα, αλλά και 7 …επιτυχία 8 7. Θεραπεία (καθ.)- Είναι οι ιοί – Βλέπει …αρχαιοπρεπώς 8. Βιβλικό βουνό – Παλιά µάρκα πούλµαν – Ίδιες σε 9 µέγεθος (καθ.) 10 9. Ανατολίτες αυτοί – Βιοµηχανική περιοχή της Γερµανίας – Λέξη από Σπαρτιατικό ρητό 11 10. Οργώνει τη γη – Συνεχόµενα στο αλφάβητο – Το έξι µε 12 γράµµατα – Συµπεραίνει 11. Από τη Μαδρίτη αυτοί - … Σόου, τηλεοπτική εκποµπή 13 12. Επώνυµο γνωστού ηθοποιού µας – Μαζί, αντάµα 13. Συνθετικό πυγµαχικού όρου – Αρχαίων …απαγορευτικό 14 – Συνταξιοδοτεί τυπογράφους – Της αυγής, έγινε 15 …σήριαλ 14. Μάρκα στερεοφωνικών – Όµοια σύµφωνα – Άρθρο 16 στον πληθυντικό (καθ.) – Το παράσιτο της ψώρας 17 15. ∆ικά σου – Εκλεκτά του λαού – Ήχος …ρολογιού 16. Ήταν τρεις στην αρχαιότητα – Αριθµός Λουδοβίκου – 18 Άγιος χωρικών 19 17. Παροµοιάζει – Άξιος- Αρχή ύλης 18. Ελαφρά παράλυση µυός – Άφωνη …τιµή – Φωτιστικό 20 µέσο 19. Υπόστρωµα µπογιάς – Έχει πάνω του ρώγες – Πρώτο συνθετικό στρατιωτικών βαθµών 20. Τρώµε σε αυτό – Ίδιο µε το 4 γ οριζόντια – Αυτοί οι µαθητές µπαίνουν τιµωρία 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

ΚΑΘΕΤΑ Γυναικείο όνοµα – Λεπτή µεµβράνη – Παλαιά σιδηροδροµικά αρχικά Τόποι λατρείας – Ανοιξιάτικα – Πολιτεία των ΗΠΑ – Νότα µουσικής Υποθέτει – Χαϊδευτικό εντόµου – Μισή Άννα – Άρθρο για πολλά Όνοµα Μεξικανών – Αρχικά επαναστατικού στρατού – Όµοια σύµφωνα – Υπάρχουν στη …λίρα – Όρος στο σκάκι Λουλουδιασµένη στο γνωστό δηµοτικό τραγούδι – Εκνευρίζοµαι …µάγκα – Μάρκα στρατιωτικών τζιπ Μόλυσµα – Τυρί παρασκευασµένο σε ασκό Αρχικά κώδικα – ∆ιπλό, αντιλέγει – 13 µε γράµµατα – Μισό …πέτο Γνωστός µυελός – Ισπανικό άρθρο – Σήκωµα (καθ.) Κλωστίτσα – Συντάσσεται µε το … µάρες – Όχι βόρειο – Θαλάσσια είναι οι φάλαινες Όνοµα Ισπανών – Παιδική βόλτα – Κλάµα µωρού – Καταναγκασµός – Θα τα βρείτε στο σανό Τρύπα – Μικρό άστρο – Πασίγνωστα του Γιώργου Οικονοµίδη ∆ύο έχει η Σάσα – Πρώτα στο αλφάβητο – Η σύζυγος του Οµήρου – Μάτι αρχαίων Μεγάλο είναι ο Πειραιάς – Ανδρικό όνοµα – Απτά και … µεσαία Με αυτό πίνουµε – Χαρακτηρισµός γεγονότων – Μία Βίσση Εξασθενηµένος – ∆ηµιουργούνται και στον αέρα – Μάρκα απορρυπαντικού Αρχαίων βεβαιωτικό – Και αυτά … κινούνται – Βασική αρτηρία µας – Τέλος στο σκάκι Αρχικά µεγάλου οργανισµού µας – Μολυσµένα – Ελευθερία βαφτίστηκε – Ατελής … ύπνος Είδος συσκευασίας – Προστακτικό µόριο – Αγενής νότα – Πλεκτό σκεύος. ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007

10 11 12 13 14 15 16 17 18

(Η ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ)

ΛYΣH ΣTAYPOΛEΞOY TEYXOYΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2007 1

∆ Ι

∆

Ω

∆

Ω

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Α Π

∆

Ο Μ

Σ Α

Ε Λ

Ω

9 Ο

8 Κ

Ε Α

Π Ε

Ρ Α

Σ Θ

Π Α

Επιµέλεια στήλης: Νίκος Λιναρδάτος

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ