Teyxos 25

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

2007 • ΤΕΥΧΟΣ 25 • ΤΙΜΗ 4 4

Η βόµβα του δηµογραφικού Συνταξιοδοτική ανακοπή ! Αντιαεροπορικοί πύραυλοι σε χασισοφυτείες ! Ο Καστοριάδης και ο Μάης του ’68 !

Η γενιά της Κατοχής

EK∆OΣEIΣ ΠAΠAZHΣH

ΚΩ∆ΙΚΟΣ ΕΛΤΑ 7659

Μηνιαίο Πολιτικό Περιοδικό Τεύχος 25 • ∆εκέµβριος 2007 Εκδότης - Ιδιοκτήτης Βίκτωρ Παπαζήσης ∆ιευθυντής Μελέτης Η. Μελετόπουλος Σύµβουλος σύνταξης Γιάννης Σακιώτης Σύµβουλος έκδοσης Γεώργιος Π. Μαλούχος Νοµικοί σύµβουλοι Χρήστος Βρούστης Θεόδωρος Σούλιος Γρηγόρης Mπλαβέρης

∆ηµόσιες σχέσεις Παναγιώτης Τσαφαράς Αρχισυντάκτης Νίκος Λιναρδάτος Πολιτιστικά Κωνσταντίνος Μπλάθρας Κύριοι αρθρογράφοι Κώστας Κόλµερ, Αντώνης ∆. Παπαγιαννίδης, Kώστας M. Σταµατόπουλος, Γιάννης Ζέρβας, Θάνος Ντόκος, Νίκος Ράπτης, Σωτήρης ∆ηµόπουλος, Θεοφάνης Μαλκίδης ∆ιεθνής επικαιρότητα Βασίλης Τσέκος Εσωτερική επικαιρότητα Παύλος Καρούσος Οικονοµία Αριστείδης Μπιτζένης, Γιάννης Σαλαβράκος Χρηµατιστήριο ∆ηµήτρης Κουτσονίκας Εκκλησία Βασίλειος Γιούλτσης, Αλέξανδρος Καριώτογλου Περιβάλλον Μιχάλης Προµπονάς Κινηµατογράφος Κωνσταντίνος Μπλάθρας Θέατρο Γιάννης ∆ρακόπουλος Επιφυλλίδες Απόστολος Αποστολόπουλος, Ξενοφών Βουρλιώτης Γιώργος Παπαγούνος, Αύρα Παπασπυροπούλου Παναγιώτης Χριστόπουλος Συνεντεύξεις Λιάνα Γαβριλάκη Ειδήσεις Nικόλας Γεωργιακώδης, Ευτέρπη Τρίµη, Ραφαήλ Καλυβιώτης Ειδική συνεργασία Ελληνική Εταιρεία για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Kληρονοµιάς Ανταποκριτής στη Λευκωσία Κώστας Παπασταύρος Εικονογράφηση Σπύρος Οικονόµου Ειδήσεις – Φωτογραφίες Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων Συνδροµές – ∆ιακίνηση Βασίλης Γκινόπουλος Μάρκετινγκ Άρτεµις Πανδή Νίκη Πανδή Παραγωγή - Eµπορική ∆ιαχείριση PRESS LINE ∆ιεύθυνση επικοινωνίας Μάγερ 11, 104 38 Αθήνα Τηλεφωνικό κέντρο: 210 5225479 Fax: 210 5243345 e-mail: neapolitiki@pressline.gr

Φωτό εξωφύλλου: Υπάρχει λύση για το ∆ηµογραφικό πρόβληµα της Ελλάδας;

Π ΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Editorial Κ. Κόλµερ

Πιστωτική κόπωση και συνταξιοδοτική ανακοπή.....................2

Κόσµος Βασίλης Τσέκος, Νικόλας Γεωργιακώδης Επίκαιρα .................................................................................4 Παναγιώτης Bασιλόπουλος Αντιαεροπορικοί πύραυλοι σε χασισοφυτείες! .....................10 Βασίλης Τσέκος Το Πακιστάν σε πολιτική δίνη–Οι ΗΠΑ σε αδιέξοδο .............12 Ελλάδα Παύλος Καρούσος Α.∆. Παπαγιαννίδης

Επίκαιρα...............................................................................14 Ο νέος/ανανεωµένος αρχηγός του ΠΑ.ΣΟ.Κ.........................20

Παιδεία ∆.Πολίτης

Οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί στο στόχαστρο.............................23

Εκκλησία Αλέξανδρος Σ. Καριώτογλου

Η Ρωσσική Εκκλησία στην διεθνή σκηνή..............................24

Οικονοµία Ιωάννης-∆ιονύσιος Σαλαβράκος

Ενενήντα εννιά χρόνια από το τέλος του ΜεγάλουΠολέµου..26

Χρηµατιστήριο – Αγορά ∆ηµήτρης Κ. Κουτσονίκας

Έλλειψη φαντασίας των Ελλήνων επενδυτών ......................28

Περιβάλλον Νίκος Σ. Λιναρδάτος

ΧΥΤΑ στο Γραµµατικό. «Έγκληµα εκ προ-µελέτης!» .............29

Φάκελλος: Η Βόµβα του ∆ηµογραφικού Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Υπάρχει τρόπος αντιστροφής της δηµογραφικής συρρίκνωσης; .......................................................................33 Νίκος Ράπτης Η ώρα της αναδιανοµής .......................................................35 Μ. Αµάραντος Η κοινωνιολογία της υπογεννητικότητας ...............................39 Παύλος Καρούσος ∆ηµογραφικό: τα συντριπτικά στατιστικά στοιχεία.................40 Ραφαήλ Καλυβιώτης Τί επισηµαίνουν ξένοι ειδικοί...............................................43 Αρχιµ. Άνθιµος Νεραντζής Η άποψη της Εκκλησίας: Η πνευµατική διάσταση του δηµογραφικού..........................45 Φάνης Μαλκίδης Η αλβανική δηµογραφία ......................................................46 Ιωάννης-∆ιονύσιος Σαλαβράκος ∆ηµογραφικά διδάγµατα από την Ιστορία.............................48 Κινηµατογράφος Κωνσταντίνος Μπλάθρας

Ένας Σφήκας τον Nοέµβρη..................................................52

Θέατρο Γιάννης ∆ρακόπουλος

Κατερίνα Ισµαΐλοβα: Η λαίδη Μάκβεθ του Μτενσκ...............54

Βιβλίο Γιώργος Ν. Οικονόµου

Ο Καστοριάδης και ο Μάης’68.............................................55

Επιφυλλίδα Συνέντευξη ∆ηµητρίου Γ. Νιάνια

Η Γενιά της Κατοχής ............................................................58

Σταυρόλεξο Νίκος Λιναρδάτος

Για.. δυνατούς λύτες!............................................................64

Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ κυκλοφορεί στις 10 κάθε µήνα στα βιβλιοπωλεία, στα κέντρα τύπου και στα περίπτερα.

Editorial

Πιστωτική κόπωση και συνταξιοδοτική ανακοπή

Ο

υπουργός Οικονοµίας κ. Γ. Αλογοσκούφης αναζητά επενδυτές επί αµερικανικού εδάφους, όταν οι ανησυχητικές εξελίξεις στην ευρωπαϊκή χρηµαταγορά και στον ηµέτερον Οργανισµό Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελµατιών (ΟΑΕΕ πρώην ΤΕΒΕ), µε 2,4 εκατοµµύρια ησφαλισµένους επέρχονται.

«Oι κάτοχοι των ελληνικών οµολόγων ξεπουλάνε, καθώς προτιµούν περισσότερον ρευστοποιήσιµα κρατικά χαρτιά ως τα γερµανικά», ανέφεραν οι «Φαϊνάνσιαλ Tάιµς» (9.11.07). Ο πρόεδρος του ΟΑΕΕ κ. Α. Ασηµακόπουλος, εις επιστολήν προς τον κ. Αλογοσκούφη, εγνώρισεν ότι «ακόµη και αν ο ΟΑΕΕ πουλήσει όλα τα περιουσιακά του στοιχεία, αδυνατεί να καλύψει τις υποχρεώσεις του προς τους ασφαλισµένους για τους προσεχείς 12 µήνες».

2

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Oύτως, n «τήξις» (meltdown) του νεοελληνικού ασφαλιστικού συστήµατος φαίνεται ότι είναι ante portas, ενώ οι ανερχόµενες ανησυχίες για τους πιστωτικούς κινδύνους αποθαρρύνουν τους δανειστές του ελληνικού δηµοσίου. Χωρίς ξένες πιστώσεις, οι καταβολές των συντάξεων γίνονται προβληµατικές, καθώς ο κρατικός προϋπολογισµός έχει εξαντλήσει τα περιθώρια - λείπουν κάπου 6 δισ. ευρώ διά τις ανάγκες του 2008 και η κυβέρνησις έχει αποκλείσει την αύξησι του Φόρου Προστιθεµένης Αξίας. Τα αίτια της πιστωτικής κοπώσεως είναι συγκυριακά και παθολογικά: «Όπως κάθε περιουσιακό στοιχείον, από τις µετοχές των διεθνών τραπεζών έως της παγκοσµίου αγοράς ακινήτων, επλήγη εκ των στεγαστικών δανείων µειωµένης αξιοπιστίας στις ΗΠΑ, έτσι κι η ευρωπαϊκή αγορά των οµολόγων υφίσταται αιφνίδια τις συνέπειες της πιστωτικής διαταραχής», αναφέρει ένας ειδικός. Τα οµόλογα, που στηρίζονται σε υγιή φορολογικά έσοδα ή σε έσοδα ισχυρής οικονοµικής αναπτύξεως, απολαύουν αυξηµένης αξιοπιστίας και ζητούνται. Στην αγορά οµολόγων επικρατεί ανταγωνισµός και ο νόµος της προσφορας και της ζήτησης κεφαλαίων ισχύει, όπως άλλωστε, παντού. Σήµερον, προτιµώνται τα γερµανικά οµόλογα, ως δηµοσιονοµικώς υγιέστερα, έναντι... λ.χ. των ελληνικών ή των ιταλικών, που φθίνουν εξ αιτίας των ελλειµµατικών κρατικών προϋπολογισµών. Ως αποτέλεσµα, n τιµή των υποχωρεί, (σ.σ.: τ’ αντίστροφο της «αποδόσεως», yield). Τον περασµένο µήνα, η διαφορά της αποδόσεως (spread) των ελληνικών 10ετών οµολόγων διευρύνθη κατά 5,8 σηµεία βάσεως (0,058%) στο 4,46%, έναντι των αντιστοίχων γερµανικών (bund) που είναι το «µέτρον» αγοράς κρατικών ευρωοµολόγων (απόδοσι 4,14% ετησίως). Ανάλογες εκπτώσεις τιµών υπέστησαν βεβαίως και τα γαλλικά, ισπανικά και ιταλικά οµόλογα, αλλά τα ελληνικά χαρτιά υπεχώρησαν περαιτέρω. Αιτία της αποστροφής της ζητήσεως είναι η µεγάλη αναλογία του ελληνικού δηµοσίου χρέους προς το ΑΕΠ (άΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Editorial νω του 100%), όταν το αντίστοιχο γερµανικό αναµένεται να υποχωρήσει στο 63% του ΑΕΠ το 2008 και στο 61% το 2009. Υπάρχουν, όµως, και παθολογικές αιτίες της επιδεινώσεως των ελληνικών οµολόγων, ως και η αδυναµία εξυγιάνσεως του ασφαλιστικού συστήµατος της χώρας - ήδη νοσούvτos από της εποχής της στρατιωτικής δικτατορίας, όταν ο Γ. Παπαδόπουλος ηρνήθη να συγχωνεύσει τα Ταµεία, υπό την απειλήν... απεργίας των τραπεζοϋπαλλήλων, ενώ ίσχυεν ο στρατιωτικός νόµος! Με την προϊούσαν, έκτοτε, χειροτέρευσε του ασφαλιστικού συστήµατος, η πεπατηµένη «oδός» των µεταπολιτευτικών κυβερνήσεων είναι η έκδοσι κρατικών οµολόγων εις εξόφλησι υποχρεώσεων του ∆ηµοσίου προς το ΙΚΑ, τον ΟΑΕΕ κ.λπ. Αλλ’ ο «πληθωρισµός οµολόγων», αν µη τι άλλο αυξάνει το δηµόσιον χρέος και συνεπώς επιβαρύνει τον δανεισµό του ∆ηµοσίου κι όχι µόνον... Οι επενδυτές απαιτούν υψηλότερους τόκους (κουπόνια) για κάθε νέον οµόλογο που εκδίδεται ως εξόφλησι προηγουµένου. Τούτο χειροτερεύει την

δηµοσιονοµική κατάστασι, καθώς το δηµόσιο χρέος µας είναι βραχυπρόθεσµον. Στο risk premium, δηλαδή στο «καπέλο µεγαλυτέρου κινδύνου», για την διακράτησι των οµολόγων προστίθενται τώρα και οι ανησυχίες των πιστωτών για την ρευστότητά των (= δυνατότητα µεταπωλήσεως) στην δευτερεύουσα αγοράν. Ούτως οι επενδυτές ζητούν ένα επιπλέον «καπέλο ρευστότητος» (liquidity premium), πέραν του πιστωτικού κινδύνου. Ο κ. Αλογοσκούφης οφείλει να θυµηθή τι έπαθε προσφάτως ο οίκος δηµοπρασιών αντικειµένων τέxνης ΣΟΘΜΠΥΣ, που είδε την µετοχή του να χάνει 34% σε µια ηµέρα. Όπως οι πίνακες αφηρηµένης ζωγραφικής («προϊόν ατάλαντων, πωληθέν υπό αήθων, εις απολύτως σαστισµένους αγοραστές) έχασαν αξία, έτσι και τα ελληνικά οµόλογα µπορούν να γίνουν εν µία νυκτί ανεπιθύµητα, ιδίως εάν κάποιος οίκος πιστοληπτικής αξιολογήσεως υποβαθµίσει την αξιοπιστία του ∆ηµοσίου. Οπότε θα επέλθη ο Αρµαγγεδών του πιστωτικού µας συστήµατος και µαζί του η κρατική χρη! µατοδότηση των συντάξεων. Κ. Κόλµερ

∆ύο νέα περιστατικά βανδαλισµού εις βάρος ελληνικών εκκλησιών της Πόλης Λίγα µόλις εικοσιτετράωρα µετά την καταστροφή της Μονής της Μεταµορφώσεως της Χάλκης από τις µπουλντόζες της τουρκικής δασικής υπηρεσίας, άγνωστοι επιτέθηκαν σε δύο ακόµη ελληνικές εκκλησίες της Πόλης. Συγκεκριµένα, άγνωστοι, που περιεγράφησαν από αυτόπτες µάρτυρες ως νεαρής ηλικίας 25-30 ετών, έσπασαν περίπου στις 5:30 το πρωί της Παρασκευής τα τζάµια στον νάρθηκα του ναού της Αγίας Τριάδος στη Χαλκηδόνα, στην ασιατική ακτή της Κωνσταντινούπολης. Παρά τον τραυµατισµό τους, οι άγνωστοι σχηµάτιζαν µε το αίµα τους διάφορα σχήµατα στους τοίχους και απείλησαν την οικογένεια του νεωκόρου, λέγοντας «εδώ είναι

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Τουρκία, να φύγετε να πάτε στην Ελλάδα». Οι άγνωστοι έψαλλαν τον τουρκικό εθνικό ύµνο, ενώ στον προαύλιο χώρο του ναού σχηµατίσθηκε λίµνη αίµατος. Επί τόπου έσπευσε η Αστυνοµία, που κλήθηκε από τον νεωκόρο Κώστα Μουχλίδη. Ένα άλλο περιστατικό βίας εναντίον της ελληνικής µειονότητας σηµειώθηκε στη Στένη του Βοσπόρου. Στην είσοδο της εκκλησίας των Ταξιαρχών, άγνωστοι έγραψαν απειλητικά συνθήµατα στους τοίχους της εκκλησίας, που ανέφεραν «Θάνατος στους Χριστιανούς, ανάθεµα στους Ρωµιούς». (Βλέπε περισσότερα στη σελίδα 13)

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

3

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

Το ΝΑΤΟ αποκαλύπτει τις cluster bombs! Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ, 8 χρόνια µετά από τους βοµβαρδισµούς στο Κόσοβο, αποκάλυψαν τελικώς στην Σερβική Κυβέρνηση πού βρίσκονται οι χιλιάδες cluster bombs (βόµβες διάτρησης) που ρίφθηκαν κατά την διάρκεια του πολέµου. Το Ηνωµένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ και η Ολλανδία έριξαν, σύµφωνα µε εκτιµήσεις, πάνω από 2.000 cluster bombs – µε 380.000 υποπυροµαχικά- κατά την διάρκεια της 3µηνης επιχείρησης στο Κόσοβο το 1999. Η Βρεταννική Βασιλική Αεροπορία (RAF) είχε ρίξει 531 RBL755 cluster bombs, που αρχικά είχαν σχεδιαστεί για να καταστρέψουν τανκς και άλλα τεθωρακισµένα οχήµατα. Θύελλα αντιδράσεων είχε προκληθεί, όταν 23 Σέρβοι πολίτες σκοτώθηκαν από τις βόµβες αυτές. Από την έναρξη της επιχείρησης, οι Συµµαχικές ∆υνάµεις παραδέχτηκαν ότι οι βόµβες είχαν ένα ποσοστό αποτυχίας 5%, κάτι που σηµαίνει ότι τουλάχιστον 20.000 από αυτές βρίσκονται ακόµα στο Κόσοβο και στην Σερβία χωρίς να έχουν εκραγεί. Έξι άνθρωποι, ανάµεσά τους και 3 παιδιά, έχουν σκοτωθεί σε εκρήξεις µετά το 1999, µε τραγικώτερο παράδειγµα όλων τον θάνατο 5 Αλβανών παιδιών που πήγαν να «παίξουν» µε τις βόµβες, θεωρώντας τις ως «παιχνίδια». Σύµφωνα µε σερβικές πηγές, 23 τετραγωνικά χιλιόµετρα έχουν αποµονωθεί για τον φόβο. Βρεταννοί υπουργοί οµολόγησαν αυτό το καλοκαίρι ότι, παρ’όλα τα σερβικά αιτήµατα, οι συντεταγµένες των βοµβών δεν είχαν δοθεί στο Βελιγράδι. Ο λόρδος Ρόντνεϋ Έλτον, ηγέτης του κινήµατος ενάντια στις βόµβες, δηλώνει πως από τα µέσα Μαΐου οι υπουργοί είχαν επιβεβαιώσει ότι οι συντεταγµένες είχαν δοθεί στο ΝΑΤΟ και αυτό µε την σειρά του «εν καιρώ θα τις έδινε στην Σερβία». Και προσθέτει: «εδώ και 8 χρόνια παιδιά διαµελίζονται, γιατί δεν µπορούµε να στείλουµε τις συντεταγµένες µόνοι µας απευθείας και να πείσουµε και τους υπόλοιπους να κάνουν το ίδιο». Μελετητές πάντως εκτιµούν ότι ίσως να είναι πολύ αργά για να βρεθούν πλέον οι χιλιάδες «γερασµένες» και ασταθείς κεφαλές.

4

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Eκλογές µε ελληνικό ενδιαφέρον στην Αυστραλία Το Εργατικό Κόµµα της Αυστραλίας κέρδισε µε 53% τις εκλογές, δίνοντας τέλος στην 11ετή κυριαρχία των Συντηρητικών. Το Εργατικό Κόµµα έχει δεσµευτεί να υπογράψει το Πρωτόκολλο του Κιότο για τις κλιµατικές αλλαγές και να αποσύρει τους Αυστραλούς στρατιώτες από το Ιράκ. Ο ηγέτης του Εργατικού Κόµµατος της Αυστραλίας και νικητής των εκλογών, ο 50χρονος Κέβιν Ραντ , που είναι πρώην διπλωµάτης, υποσχέθηκε στους πολίτες την αποχώρηση των στρατευµάτων της χώρας από το Ιράκ και την υπογραφή του πρωτοκόλλου του Κιότο για τις κλιµατικές αλλαγές στον πλανήτη. Από την πλευρά του, ο απερχόµενος πρωθυπουργός κ. Χάουαρντ δήλωσε ότι συνεχάρη τηλεφωνικώς τον νέο πρωθυπουργό της χώρας και ανέφερε ότι δεν αποκλείεται να µην καταφέρει να εκλεγεί ούτε βουλευτής στην περιφέρειά του, το Μπενελόνγκ, κοντά στο Σίντνεϋ, όπου τα τελευταία χρόνια έχουν εγκατασταθεί πολλοί Κινέζοι και Κορεάτες. Οι κάλπες έβγαλαν και δύο οµογενείς βουλευτές, τον Στήβ Γεωργανά και την Μαρία Βαµβακινού. Η εκλογή του Ραντ και ο θρίαµβος του Εργατικού Κόµµατος µόνον αισιοδοξία θα µπορούσαν να φέρουν στην ελληνική κοινότητα για το Σκοπιανό, καθώς για την Οµογένεια η νίκη των Εργατικών συνοδεύτηκε µε την ελπίδα πως η Αυστραλία θα εξακολουθήσει να αρνείται την αναγνώριση των Σκοπίων ως «Μακεδονία». Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

ΓΑΛΛΙΑ Σχεδόν Ολική Επαναφορά Το συγκοινωνιακό δίκτυο στην Γαλλία από τις 23 Νοεµβρίου και µετά φαίνεται να επανέρχεται, µετά από ένα 9ήµερο εντάσεων και συνεχών απεργιακών κινητοποιήσεων. Τα τραίνα TGV, το µετρό στην πρωτεύουσα, το 80% των λεωφορείων, όπως επίσης και ένα µεγάλο µέρος των τραµ, λειτούργησαν κανονικά. «Το µεγαλύτερο µέρος της κρίσης τελείωσε», δήλωσε προεδρικός σύµβουλος.

Η επαναφορά 22 Νοεµβρίου: οι τοπικές επιτροπές ψηφίζουν επιστροφή στην εργασία.

23 Νοεµβρίου: τα τραίνα της SNCF επαναλειτουργούν σε ένα µεγάλο ποσοστό. Το µετρό επανέρχεται, τα λεωφορεία επίσης. Τα τραίνα TGV λειτουργούν σχεδόν κανονικά. Οι διαπραγµατεύσεις µεταξύ των σωµατείων, των υπευθύνων των σιδηροδρόµων και εκπροσώπων της Κυβέρνησης αναµένεται να συνεχιστούν για πάνω από έναν µήνα. Παρ’όλα αυτά, σύµφωνα µε αναφορές, τα σωµατεία δεν αποκλείεται να ξαναβγούν στους δρόµους κατά τα µέσα ∆εκεµβρίου, εφ’ όσον οι διαπραγµατεύσεις µε την Κυβέρνηση δεν έχουν θετικό γι’αυτά αποτέλεσµα. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Λαϊκή υποστήριξη Αξίζει να αναφερθεί πως τα µεγάλα συγκροτήµατα του Τύπου, κεντροδεξιάς ή κεντροαριστερής απόχρωσης, είναι απολύτως εχθρικά απέναντι στα σωµατεία και υποστηρίζουν την κατάργηση των «ειδικών καθεστώτων» - κάτι που αναπόφευκτα επηρεάζει την κοινή γνώµη. Ακόµη και η σοσιαλίστρια πολιτικός Σεγκολέν Ρουαγιάλ αποδέχεται την ουσία των µεταρρυθµίσεων Σαρκοζί, αν και ασκεί κριτική για τον «συγκρουσιακό» τρόπο µε τον οποίο τις προωθεί. Αντιµέτωποι µε έναν πρόεδρο που εξακολουθεί να έχει υψηλή λαϊκή νοµιµοποίηση, δύσκολα θα προχωρήσουν σε µια µετωπική ρήξη, του τύπου «όλα ή τίποτα», διακινδυνεύοντας µια στρατηγική ήττα. Ο γαλλικός λαός, από την άλλη, εµπιστεύθηκε τον Γάλλο πρόεδρο µε ένα ποσοστό 55% να τάσσεται στο πλευρό του, ενώ µόλις 35% των ερωτηθέντων τάχθηκε υπέρ των απεργών και διαδηλωτών. Η υποστηριζόµενη από το Κοµµουνιστικό Κόµµα συνοµοσπονδία εργατικών συνδικάτων CGT, διά του προέδρου της Μπερνάρ Τιµπώ, δήλωνε την Κυριακή ότι η κυβέρνηση παρεµποδίζει την εξεύρεση συµβιβαστικής λύσης, επιδιώκοντας την σύγκρουση «για παραδειγµατισµό». Ανάλογες απόψεις εξέφρασαν και οι ηγεσίες της σοσιαλιστικής CFDT, αλλά και της τροτσκιστικής FO. Οι απεργιακές κινήσεις των σωµατείων, σύµφωνα µε εκτιµήσεις, κόστισαν στην γαλλική οικονοµία 440 εκατοµµύρια 4 ηµερησίως. Η εύρεση µιας συµβιβαστικής λύσης, όµως, µοιάζει ακόµα µακρινό όνειρο...

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

5

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

ΓΑΛΛΙΑ Νικολά και Μάργκαρετ Χαρακτηριστική είναι η αδιαλλαξία του Γάλλου προέδρου, καθώς δήλωσε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: «Θα συνεχίσω τις µεταρρυθµίσεις µέχρι τέλους. Τίποτα δεν θα µε αποσπάσει από τον σκοπό µου. Ο Γαλλικός λαός αποδέχτηκε αυτές τις µεταρρυθµίσεις. Είχα ενηµερώσει για τα σχέδιά µου πριν τις εκλογές». ∆ηλώσεις τέτοιου τύπου οδηγούν ορισµένους µελετητές σε αναπόφευκτη σύγκριση της στάσης του Σαρκοζί µε εκείνη της Μάργκαρετ Θάτσερ και την σκληρή στάση που είχε κρατήσει απέναντι στους Βρεταννούς ανθρακωρύχους, που κατέληξε στη συντριπτική ήττα των συνδικάτων, ανοίγοντας τον δρόµο για την τοµή του νεοφιλελευθερισµού. Παρ’ όλα αυτά, ο συγκεκριµένος παραλληλισµός είναι µάλλον παραπλανητικός, αφού ο Γάλλος πρόεδρος δεν έχει πίσω του ούτε τον «πατριωτικό συναγερµό» της Βρεταννίας κατά τον πόλεµο των Φώκλαντ, ούτε µια εντυπωσιακή βελτίωση της οικονοµίας, όπως εκείνη για την οποία µπορούσε να καυχηθεί η Θάτσερ στην αυγή της δεύτερης θητείας της. Επιπρόσθετα, αν και τα γαλλικά συνδικάτα του 2007 είναι πολύ ασθενέστερα, αριθµητικά, από τα βρεταννικά του 1984, στην Γαλλία οι κοινωνικές συγκρούσεις µετατρέπονται πολύ ευκολώτερα σε πολιτικές και ανατρέπουν κυβερνήσεις, σε αντίθεση µε τις πολύ συντηρητικώτερες παραδόσεις της Γηραιάς Αλβιώνας. Στις 20 Νοεµβρίου, στον απεργιακό «χορό» µπήκαν φοιτητές, καθηγητές, εργαζόµενοι στα ταχυδροµεία, ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας και προσωπικά νοσοκοµείων µε 24ωρη στάση εργασίας.

6

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η Γαλλία µε Ωτοστόπ Οι απεργιακές κινητοποιήσεις ξεκίνησαν την Τρίτη 13 Νοεµβρίου 21:00 ώρα Ελλάδος και συµµετείχαν όλοι οι εργαζόµενοι στους εθνικούς σιδηροδρόµους SNCF καθώς και οι συνάδελφοί τους στο παρισινό µετρό, τα αστικά λεωφορεία και στις υπηρεσίες των τραµ, όπως επίσης στις επιχειρήσεις ενέργειας και φυσικού

Η «πρόοδος» των απεργιών στην Γαλλία Σιδηρόδροµος: 7 από τα 8 συνδικαλιστικά σωµατεία της κρατικής SNCF ξεκινούν απεργιακές κινητοποιήσεις αορίστου χρόνου στις 13 Νοεµβρίου. Μετρό Παρισιού / Λεωφορεία: 5 από τα 8 σωµατεία απεργούν από τις 14 Νοεµβρίου. Ενέργεια-Ηλεκτρικό: 7 σωµατεία των κρατικών EDF και GDF απεργούν από τις 14 Νοεµβρίου. αερίου EdF και GdF. Η απεργιακή αυτή κινητοποίηση θεωρήθηκε ως η πλέον σοβαρή την τελευταία δεκαετία και συνιστά τη µεγαλύτερη πρόκληση προς τον πρόεδρο Σαρκοζί από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του πριν έξι µήνες. Τα συνδικάτα αντιδρούν στην απόφαση της κυβέρνησης για την αλλαγή του ειδικού καθεστώτος συντάξεων για ορισµένες κατηγορίες δηµοσίων υπαλλήλων, που θεσπίστηκε µετά τον ∆εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο. Η κυβέρνηση θεωρεί ότι τα ειδικά καθεστώτα σε ειδικές κατηγορίες συντάξεων είναι παρωχηµένα και δαπανηρά, καθώς κοστίζουν 5 δισ. ευρώ το χρόνο στον κρατικό προϋπολογισµό. «Αν αναβληθεί η µεταρρύθµιση, κανείς δεν µπορεί να εγγυηθεί ότι σε 10 µε 15 χρόνια από σήµερα οι συντάξεις αυτές θα µπορούν να καταβληθούν», είπε σε ραδιοφωνική του συνέντευξη ο υπουργός Εργασίας της Γαλλίας Ξαβιέ Μπερτράν. Ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί θέλει να αυξηθεί ο χρόνος συνταξιοδότησης περίπου 1,3 εκατοµµυρίων υπαλλήλων από τα 37,5 στα 40 χρόνια. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

Η PetroChina µεγαλύτερη εταιρεία του κόσµου Η κινεζική εταιρεία – κολοσσός Petro China είδε τα κέρδη της να αυξάνονται σχεδόν στο τριπλάσιο από 16.7 γιεν σε 43.96, αποκτώντας εµπορική αξία περίπου ενός εκατοµµυρίου δολλαρίων, δηλαδή το διπλάσιο της αµερικανικής Exxon Mobil. H εισαγωγή της PetroChina στην αγορά ανεβάζει το σύνολο των κεφαλαίων, που έχουν συγκεντρωθεί φέτος από αρχικές δηµόσιες εγγραφές στην Κίνα, στο ρεκόρ των 61 δισ. δολλαρίων, µέγεθος υπερδιπλάσιο σε σχέση µε αυτό του Χονγκ Κονγκ, το οποίο τα τελευταία χρόνια έχει λειτουργήσει ως βασικός αποδέκτης των κεφαλαίων που συγκεντρώνουν κινεζικές εταιρίες. Οι κινεζικές αρχές φέτος ενθαρρύνουν πολλές από τις µεγάλες επιχειρήσεις της χώρας να εισάγονται στη Σαγκάη ή στη Σενζέν, σε µια προσπάθεια να µαζέψουν την ογκώδη εγχώρια ρευστότητα, η οποία έχει προκαλέσει εξαπλάσια άνοδο στον βασικό δείκτη της Σαγκάης κατά την τελευταία διετία. Σύµφωνα µε πληροφορίες των Financial Times, τουλάχιστον επτά ναυπηγεία της Κίνας προετοιµάζουν δηµόσιες εγγραφές στην εγχώρια αγορά ή στα χρηµατιστήρια του εξωτερικού, προκειµένου να συγκεντρώσουν κεφάλαια ανάπτυξης.

Παρέµβαση της κοινοπολιτείας στο Κυπριακό Την εφαρµογή της συµφωνίας της 8ης Ιουλίου 2006, χωρίς καθυστέρηση και χωρίς προϋποθέσεις, ώστε να προετοιµαστεί το έδαφος για πλήρεις συνοµιλίες και για µια συνολική και διαρκή λύση του Κυπριακού, ζητούν οι ηγέτες των χωρών της Βρεταννικής Κοινοπολιτείας. Στο κοινό ανακοινωθέν- που εγκρίθηκε µε την ολοκλήρωση των εργασιών της Συνόδου Κορυφής της Κοινοπολιτείας και για το οποίο εξέφρασε ικανοποίηση ο Κύπριος πρόεδρος Τ. Παπαδόπουλος- εκφράζεται υποστήριξη στις προσπάθειες του Γενικού Γραµµατέα των Ηνωµένων Εθνών για συνολική λύση του Κυπριακού. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Tο λόµπυ των ρύπων Η Southern Corp. US, που έχει στενούς δεσµούς µε τον πρόεδρο Μπους και το Ρεπουµπλικανικό Κόµµα, αποκαλύπτεται ως µια από τις πιο ρυπογόνες εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσµο, και συνεπώς ως µία από τις µεγαλύτερες πηγές υπερθέρµανσης του πλανήτη. Ένα συγκεκριµένο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της εταιρείας αυτής στις ΗΠΑ παράγει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακος από ολόκληρη την Βραζιλία, σύµφωνα µε στοιχεία µιας νέας τράπεζας δεδοµένων στις ΗΠΑ. Τις αποκαλύψεις αυτές κάνει η βρεταννική εφηµερίδα Ιντεπέντεντ, που δηµοσιοποιεί τα αποτελέσµατα έρευνας της ανεξάρτητης οργάνωσης µε την ονοµασία Κέντρο Παγκόσµιας Ανάπτυξης, η οποία διεξάγει µελέτες για τους τρόπους µε τους οποίους οι πλούσιες χώρες της γης επηρεάζουν την ζωή των ανθρώπων στα αναπτυσσόµενα κράτη. Η βρεταννική εφηµερίδα υποστηρίζει ότι οι µελέτες της δείχνουν µε γλαφυρό τρόπο την µεγάλη επιρροή που διαθέτουν οι εταιρείες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας µέσω των ισχυρών γραφείων λόµπυ της αµερικανικής πρωτεύουσας, τόσο στο Ρεπουµπλικανικό όσο και στο ∆ηµοκρατικό Κόµµα. Η επιρροή αυτή αποτρέπει την πολιτική ηγεσία των ΗΠΑ από το να λάβει νοµοθετικά µέτρα για τον περιορισµό των ρύπων που παράγουν το φαινόµενο του θερµοκηπίου και τις κλιµατολογικές αλλαγές στον πλανήτη. Μελέτες του Κέντρου Παγκόσµιας Ανάπτυξης δείχνουν τις ΗΠΑ ως την πλέον ρυπογόνο χώρα του πλανήτη, µε δεύτερη την Κίνα, η οποία όµως απειλεί να περάσει σύντοµα στην πρώτη θέση.

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

7

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

Τουρκία : Νεκροταφείο Απαγορευµενων Κοµµατων Νεκροταφείο απαγορευµένων κοµµάτων αποκάλεσε την Τουρκία στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων το δεύτερο κατά σειράν ηγετικό στέλεχος του κόµµατος DTP, που κατηγορείται ότι διατηρεί σχέσεις µε το εκτός νόµου ΡΚΚ και που εκπροσωπείται στην τουρκική Εθνοσυνέλευση µετά τις πρόσφατες τουρκικές εκλογές. Το DTP, ενώ αρνείται κάθε σχέση µε το ΡΚΚ, υποστηρίζει την αυτονοµία για την ως επί το πλείστον κουρδική ΝΑ Τουρκία. Προηγουµένως, είχε κατατεθεί αίτηση για την απαγόρευση λειτουργίας του DTP ενώπιον του τουρκικού Συνταγµατικού ∆ικαστηρίου από την εισαγγελία της Άγκυρας. Σύµφωνα µε πληροφορίες, η κυβέρνηση Ερντογάν επιχειρεί να αποτρέψει αυτήν την εξέλιξη. Είναι άγνωστο πώς θα επιτευχθεί αυτό χωρίς κυβερνητική παρέµβαση στην ∆ικαιοσύνη.

Οι Ρώσσοι µένουν στην Ευρώπη Την προσωρινή αναστολή της ισχύος της Σύµβασης του 1990 για τον περιορισµό των Τακτικών ∆υνάµεων στην Ευρώπη αποφάσισε η ρωσσική ∆ούµα µε ψηφοφορία της τον Νοέµβριο του 2007, εντείνοντας έτσι την αντιπαράθεση µεταξύ Ουάσινγκτων και Μόσχας. Μετά την ψηφοφορία, Ρώσσοι βουλευτές δήλωσαν ότι η Συνθήκη δεν ανταποκρίνεται πλέον στα ρωσσικά συµφέροντα εθνικής ασφαλείας, µε την διεύρυνση του ΝΑΤΟ στη Ευρώπη. Η Σύµβαση του 1990 αποτέλεσε µία από τις πιο σηµαντικές συµφωνίες περιορισµού εξοπλισµών του Ψυχρού Πολέµου και αναθεωρήθηκε το 1999. Η αναθεώρηση όµως αυτή δεν επικυρώθηκε από το ΝΑΤΟ, το οποίο απαιτούσε πρώτα την υποχώρηση των ρωσσικών στρατευµάτων από την Γεωργία και την Μολδαβία. Η σχεδιαζόµενη εγκατάσταση της πυραυλικής ασπίδας των ΗΠΑ, το Κοσσυφοπέδιο και η διοχέτευση ρωσσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη αποτελούν τα άλλα σηµεία της διάστασης µεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσσίας.

8

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Πολιτική κρίση απειλεί την Βοσνία Παραιτήθηκε στις αρχές Νοεµβρίου 2007 ο Σερβο-Βόσνιος πρωθυπουργός της Βοσνίας Νικόλα Σπίριτς, υποστηρίζοντας ότι η ανάµειξη της διεθνούς κοινότητας καθιστούσε αδύνατη την άσκηση των καθηκόντων του. Η παραίτησή του βύθισε την Βοσνία- Ερζεγοβίνη στην µεγαλύτερη πολιτική κρίση από το τέλος του πολέµου του 1995. Αφορµή για την παραίτηση του Ν. Σπίριτς αποτέλεσαν τα µέτρα που έλαβε ο Σλοβάκος εκπρόσωπος του ΟΗΕ Μίροσλαβ Λάτσακ, µε δικαιολογία την καλύτερη λειτουργία της κυβέρνησης. Τα µέτρα αυτά τροποποιούν την Συνθήκη του Ντέϋτον του 1995 και χαρακτηρίστηκαν από τον Σέρβο πρωθυπουργό Βόϊσλαβ Κοστούνιτσα ως µέρος µιας αντισερβικής συνωµοσίας, που σκοπό έχει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου και την εξόντωση των Σερβο-Βοσνίων. Σύµφωνα µε πληροφορίες, είναι πιθανό να απαιτήσουν οι Σερβο-Βόσνιοι ηγέτες την διεξαγωγή δηµοψηφίσµατος, για την απόσχισή τους από την Βοσνία και την ένωσή τους µε την Σερβία εάν το Κοσσυφοπέδιο προβεί σε ανακήρυξη ανεξαρτησίας µετά τις 10 ∆εκεµβρίου 2007, όπως απειλεί ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός του Χακίµ Θάτσι.

Παιδιά-τροµοκράτες κυνηγάει το Λονδίνο Τουλάχιστον 2.000 άτοµα στο Ηνωµένο Βασίλειο έχουν στρατολογηθεί από διεθνείς τροµοκρατικές οργανώσεις και µπορούν να χαρακτηριστούν ύποπτα για την εσωτερική ασφάλεια της χώρας. Αυτό υποστήριξε ο νέος αρχηγός της βρεταννικής αντικατασκοπίας κ. Τζόναθαν Έβανς, σε πρόσφατη οµιλία του στο Μάντσεστερ. Ισχυρίστηκε επίσης ότι τροµοκρατικές οργανώσεις στρατολογούν ακόµα και παιδιά ηλικίας 15 ετών, για την εκτέλεση τροµοκρατικών πράξεων. Ο κ. Έβανς παραδέχτηκε ότι η µακροπρόθεσµη λύση του προβλήµατος προϋποθέτει την αντιµετώπιση των βαθύτερων αιτιών του. Παρ’ όλο που ισλαµικές οργανώσεις στην Βρεταννία συµφώνησαν µε τις δηλώσεις Έβανς, έσπευσαν παράλληλα να υπογραµµίσουν ότι οι 2,000 ύποπτοι αποτελούν ένα ελάχιστο ποσοστό του 1,6 εκατοµµυρίων µουσουλµάνων που ζουν στη Βρεταννία, ενώ προσέθεσαν ότι η τροµοκρατία ενισχύεται κυρίως λόγω της εξωτερικής πολιτικής του Ηνωµένου Βασιλείου. Επιµέλεια: Βασίλης Τσέκος, Νικόλας Γεωργιακώδης

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ- Α ΝΑΛΥΣΕΙΣ

Λατινική Αµερική

Αντιαεροπορικοί πύραυλοι σε χασισοφυτείες!

Tου Παναγιώτη Bασιλόπουλου

Σ

την Λατινική Αµερική, ο «πόλεµος κατά των ναρκωτικών» είναι πραγµατικός πόλεµος, αφού διεξάγεται µε την εµπλοκή των ενόπλων δυνάµεων πολλών χωρών. Ο στρατός, η αεροπορία και το ναυτικό είναι απολύτως απαραίτητα για να αντιµετωπιστεί το καθετοποιηµένο εµπόριο της κοκαΐνης. Στις ζούγκλες της Αµαζονίας, οι φυτείες αυτού του πολύτιµου βοτάνου πολλές φορές προστατεύονται από… αντιαεροπορικούς πυραύλους, από ραντάρ και ηλεκτρονικά συστήµατα συναγερµού, κρυµµένα στην πυκνή βλάστηση και, βεβαίως, από πολυάριθµους ενόπλους, εξοπλισµένους µε βαρειά, ολοκαίνουρια όπλα. Πίσω από την ένοπλη προστασία του παραγωγικού δυναµικού, υπάρχει ένα ισχυρό δίκτυο κατασκοπείας και αντικατασκοπείας, για την αποφυγή δυσάρεστων «εκπλήξεων». Ο παραγωγικός κύκλος της κοκαΐνης βρίσκεται στα χέρια ελάχιστων Κολοµβιανών συµµοριών, οι οποίες διαθέτουν χιλιάδες «στρατιώτες» υπό τις διαταγές τους και λειτουργούν µέσα σε µια απόλυτη κουλτούρα θανάτου, για την επιβεβαίωση του αδίστακτου και αταλάντευτου της ηγεσίας. Εδώ και µισόν αιώνα, οι Κολοµβιανοί ναρκω-επιχειρηµατίες είναι οι αδιαφιλονίκητοι κυρίαρχοι της προσφοράς κοκαΐνης παγκοσµίως. Συντονίζουν την παραγωγή τους στο

10

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

τρίγωνο από το Περού, την βόρεια Βραζιλία και την Κολοµβία, µε πρώτη χώρα σε όγκο παραγωγής, λόγω της καλύτερης ποιότητας των φυτειών της, την Βολιβία. Στο επιχειρηµατικό δαιµόνιο και στην εγκληµατική ετοιµότητα των Κολοµβιανών αρχιµαφιόζων αποδίδεται, βεβαίως, το µέρος της επιτυχίας που τους αναλογεί. Η αυτοκρατορία της κοκαΐνης, όµως, δεν θα στηνόταν ποτέ, αν στις εµπλεκόµενες χώρες δεν επικρατούσαν κοινωνικο-οικονοµικές και πολιτισµικές συνθήκες, ιδεώδεις για την αθρόα εµπλοκή ανθρώπων από όλον τον κοινωνικό και επαγγελµατικό ιστό. Από τους κάποτε εξαθλιωµένους ινδιάνους καλλιεργητές, που πρόθυµα ή µε την βία κερδίζουν τώρα το καλύτερο δυνατόν εισόδηµα, καλλιεργώντας κόκα στα τροπικά δάση, µέχρι τους µεγαλοαστούς των πόλεων, που είτε εκβιάζονται µε το περίφηµο “plata o plomo", δηλαδή χρήµα ή σφαίρες- ή πράγµατι πιστεύουν ακράδαντα στο «ιδεώδες» της κοκαΐνης. Γιατί η κοκαΐνη µπορεί να είναι µάστιγα στις χώρες της κατανάλωσης, στην Λατινική Αµερική όµως είναι πολύτιµο εξαγώγιµο προϊόν, όπως π.χ. το πετρέλαιο, ο χρυσός και τα διαµάντια. Έχει όµως και µια µοναδική αρετή: αποτελεί την εκδίκηση των γηγενών για τα εγκλήµατα των Ιβήρων κατά τη φάση της κατάκτησης της Νότιας Αµερικής. Και επειδή για τους περισσότερους από τα δεκάδες εκατοµµύρια των mesquites αυτό πια έχει λίγη σηµασία, η εκδίκηση στρέφεται ενάντια στους σηµερινούς εχθρούς, που τους ξέρουν καλά: τους gringos. Η µε οποιονδήποτε τρόπο εκµετάλλευση των βόρειων λευκών Αµερικανών, το κάθε πλήγµα εναντίον τους, αποτελεί τιµή για τους νότιους, και να που βρέθηκε ο τρόπος να πάρουν το αίµα τους πίσω, θησαυρίζοντας ταυτόχρονα. Να γιατί ο πόλεµος της ∆ύσης κατά της κόκας δεν πρόκειται να τελειώσει ποτέ. Γιατί δεν είναι µόνο τα αστρονοµικά ποσά που αποφέρει. Η κόκα είναι σύµβολο. Είναι η µοναδική δύναµη που οι gringos φοβούνται και είναι στα χέρια των µελαψών απογόνων, που οι conquistadores δηµιούργησαν µε την αθρόα επιµειξία τους µε τις γηγενείς γυναίκες. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ- Α ΝΑΛΥΣΕΙΣ

Η απληστία, ο εθνικισµός και η περηφάνεια είναι οι δυνάµεις που, όχι µόνον παράγουν την κοκαΐνη, αλλά και την διακινούν σε ποσότητες που είναι εξίσου δυσθεώρητες όσο και τα κέρδη. Από την ∆ιώρυγα του Παναµά µέχρι το Ρίο Γκράντε, την σκυτάλη παίρνουν οι Μεξικανοί narcotrafficantes, που ανταγωνίζονται επάξια τους Κολοµβιανούς παραγωγούς. Καθώς το Μεξικό είναι µια πολύ µεγαλύτερη και σηµαντικά πολυπληθέστερη χώρα από την Κολοµβία, µε τεράστιες οικονοµικές ανισότητες, ανίατη φτώχεια και διαφθορά, οι Μεξικανοί ναρκωβαρόνοι διαθέτουν ανεξάντλητα αποθέµατα ανθρώπων, πρόθυµων να καταταγούν στις συµµορίες, που προµηθεύουν την αχόρταγη αγορά των ΗΠΑ, παρά το ότι η ζωή και η ελευθερία όσων συµµετέχουν στο ναρκωεµπόριο είναι µάλλον εφήµερες. Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό το οικονοµικό αντίκρυσµα του εµπορίου της κοκαΐνης, αναφέρουµε ότι ο περιβόητος Πάµπλο Εσκοµπάρ είχε αναγνωριστεί από το περιοδικό Forbes το 1989, τέσσερα χρόνια πριν τον θάνατό του, ως ο έβδοµος πλουσιότερος άνθρωπος του πλανήτη, µε την «επιχείρησή» του, το καρτέλ του Medellin, να αποφέρει ετήσια έσοδα 30 δισεκατοµµυρίων δολλαρίων… Λογικό λοιπόν το γεγονός, ότι για να ησυχάσει από το κυνηγητό

των Αµερικανών και να αποφύγει την έκδοση στις ΗΠΑ, ο Εσκοµπάρ πρότεινε στην κυβέρνηση της χώρας του να εξοφλήσει ο ίδιος ολόκληρο το εξωτερικό χρέος της Κολοµβίας, που ήταν τότε της τάξεως των 50 δισ. δολλαρίων..! ∆εκατέσσερα χρόνια µετά την εξόντωση του πλέον αιµοσταγούς ναρκωβαρόνου και την διάλυση της αυτοκρατορίας του, παρά τα καταστροφικά χτυπήµατα που δέχονται οι λατινοαµερικανοί παραγωγοί και διακινητές, παρά τα δεκάδες «στελέχη» που έχουν συλληφθεί και µε συνοπτικές διαδικασίες εκδοθεί στις ΗΠΑ, η αυτοκρατορία της κοκαΐνης δεν έχει χάσει ούτε σπιθαµή από το έδαφός της. Η κόκα αποδείχθηκε ιδιαίτερα ανθεκτικό προϊόν, ακόµα και µετά την «επίθεση» που δέχθηκε από την ηρωίνη, όταν η κατάρρευση των λεγόµενων κοµµουνιστικών χωρών είχε, ως ένα από τα παράπλευρα αποτελέσµατα, την εκτίναξη της διαθεσιµότητας της ηρωίνης. Σήµερα, η κερδοφορία της κοκαΐνης εξακολουθεί να είναι τέτοια, που οι Κολοµβιανοί, σε συνεργασία µε Ρωσσόφωνους µαφιόζους, είναι σε θέση να αγοράζουν έως και υποβρύχια για την µεταφορά του προϊόντος τους, αλλά και να λύνουν τα προβλήµατα της υπερατλαντικής διακίνησης, ασκώντας την παλιά δοκιµασµένη πολιτική, plata o plomo, στα παράλια της δυτικής Αφρικής. !

Ανεξάρτητη µηνιαία επιθεώρηση ανάλυσης και γνώµης ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ ΣΤΙΣ 10 ΚΑΘΕ ΜΗΝΑ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ, ΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΤΥΠΟΥ ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α ΚΑΙ ΤΑ ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΠΕΡΙΠΤΕΡΑ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ∆ΙΑΘΕΣΗ: ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ, ΝΙΚΗΤΑΡΑ 2 ΚΑΙ ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ, ΑΘΗΝΑ

Εγραφείτε συνδροµητές πληροφορίες σελ. 57 Μάγερ 11 Αθήνα, τηλ. 210 5225479, fax: 210 5243345, e-mail: neapolitiki@pressline.gr Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

11

Κ ΟΣΜΟΣ- Α ΝΑΛΥΣΕΙΣ

Η κρίση µιας ∆ικτατορίας

Το Πακιστάν σε πολιτική δίνη – Οι ΗΠΑ σε αδιέξοδο Tου Βασίλη Τσέκου

Α

πό την ηµέρα που κήρυξε την χώρα σε κατάσταση ανάγκης, στις αρχές Νοεµβρίου 2007, ο πρόεδρος Μουσάραφ βύθισε το Πακιστάν σε µια δεινή πολιτική κρίση, που απειλεί να αποσταθεροποιήσει την Ν∆ Ασία και να ανατρέψει τις ευρύτερες διεθνείς ισορροπίες. Ο εντεινόµενος αυταρχισµός του δικτατορικού καθεστώτος Μουσάραφ και η ανικανότητα του πακιστανού προέδρου να αντιµετωπίσει τις εξωτερικές απειλές και τις εσωτερικές πιέσεις, έχουν καταστήσει το Πακιστάν έναν αδύναµο και ασταθή παράγοντα της διεθνούς πολιτικής. Η διέξοδος από την κρίση δεν είναι εµφανής. Ακόµα και αν ο πρόεδρος Μουσάραφ κερδίσει τις εκλογές που αναµένεται να διεξαχθούν στις αρχές του 2008, το µέλλον του Πακιστάν - ενός κράτους που διαθέτει πυρηνικό εξοπλισµό – είναι απροσδιόριστο. Το αδιέξοδο, στο οποίο έχει οδηγηθεί ο πρόεδρος Μου-

12

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

σάραφ, τον καθιστά ευάλωτο και αναξιόπιστο εταίρο, κυρίως για τις ΗΠΑ, οι οποίες, µετά την επίθεση κατά των ∆ιδύµων Πύργων, είχαν αναδείξει το Πακιστάν ως τον κυριώτερο σύµµαχό τους στην περιοχή, τόσο για την εισβολή στο Αφγανιστάν όσο και για τις επιχειρήσεις κατά της Αλ Κάϊντα. Σηµαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι η Ουάσινγκτων προβάλλει το Πακιστάν ως ένα πρότυπο αναδυόµενου ισλαµικού δηµοκρατικού καθεστώτος. Συνεπώς, η κρίση στο Πακιστάν αποτελεί µια σοβαρή δοκιµασία της αµερικανικής πολιτικής, η οποία προσπαθεί και πάλι να συγκεράσει την βραχυπρόθεσµη ανάγκη ύπαρξης σταθερών στρατηγικών συµµάχων – έστω κι αν είναι δικτατορίες – µε τον µακροπρόθεσµο στόχο δηµιουργίας δυτικού τύπου δηµοκρατιών στον ισλαµικό κόσµο. Η αυξανόµενη όµως αντίδραση απ’ όλο και περισσότερους εσωτερικούς αντιπάλους , που αµφισβητούν πλέον ανοιχτά το καθεστώς Μουσάραφ, υποχρέωσε τις ΗΠΑ να αναγνωρίσουν ότι ο εκδηµοκρατισµός του Πακιστάν αποτελούσε προτεραιότητα για την πολιτική σταθερότητα της περιοχής. Για τον λόγο αυτόν, η κυβέρνηση Μπους πιέζει συνεχώς τον πρόεδρο Μουσάραφ για την διεξαγωγή δηµοκρατικών εκλογών, για να ικανοποιηθούν τα αιτήµατα εκδηµοκρατισµού και για να εκτονωθεί η βία που απειλεί να ριζοσπαστικοποιήσει την πακιστανική κοινή γνώµη, εξωθώντας έτσι µερίδες του πληθυσµού είτε προς την τροµοκρατία είτε προς ακραίες ισλαµιστικές και παραστρατιωτικές οργανώσεις. Παρά ταύτα, οι ΗΠΑ δεν θα ξεχάσουν εύκολα την ανάδειξη της Χαµάς – δεδηλωµένου εχθρού τους – στην Παλαιστίνη, µετά από εκλογές που προωθούσε η ίδια η ΟυάΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ- Α ΝΑΛΥΣΕΙΣ

σινγκτων. Έχουν εκφραστεί ήδη φόβοι ότι, αν γίνουν απρόσκοπτα οι εκλογές στο Πακιστάν, όχι µόνο θα τις χάσει ο νυν πρόεδρος, αλλά είναι και πολύ πιθανόν να έρθουν στην εξουσία εκπρόσωποι ισλαµιστικών παραστρατιωτικών οργανώσεων, που βλέπουν τις ΗΠΑ ως τον µεγαλύτερό τους εχθρό. Για να µην διολισθήσει η χώρα προς τον ισλαµικό φονταµενταλισµό, οι ΗΠΑ προωθούν µια συνεργασία µεταξύ του προέδρου Μουσάραφ και της Μπεναζίρ Μπούτο, για να ενισχυθούν και να επικρατήσουν τελικά οι µετριοπαθείς δυνάµεις της χώρας και για να αποµονωθούν οι ακραίοι φανατικοί ισλαµιστές. Μια τέτοια συνεργασία θα επιτρέψει και στον πρόεδρο Μουσάραφ να παραµείνει στη εξουσία, εξασφαλίζοντας έτσι για τις ΗΠΑ την υποστήριξη του πακιστανικού στρατού και των µυστικών υπηρεσιών για τις συνεχιζόµενες επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν και στο Βόρειο Πακιστάν. Η κυβέρνηση Μπους, λοιπόν, εναποθέτει τις ελπίδες της

στον εκδηµοκρατισµό και την δηµιουργία κυβέρνησης συνασπισµού, για να διατηρηθεί τελικά ο πρόεδρος Μουσάραφ στην εξουσία. Για να δώσουν και κίνητρο στους δύο πολιτικούς, οι Αµερικανοί υπόσχονται να επανεξετάσουν την οικονοµική βοήθεια που προσφέρουν στο Πακιστάν, προκειµένου να διαθέσουν µεγαλύτερα ποσά για έργα αναδιάρθρωσης και λιγώτερα για αµυντικούς εξοπλισµούς. Η συνεργασία µεταξύ Μουσάραφ και Μπεναζίρ Μπούτο δεν αποτελεί εύκολο εγχείρηµα. Είναι αµφίβολο αν µπορεί να έχει στοιχειώδη διάρκεια και αν θα είναι αποτελεσµατική λόγω των προσωπικοτήτων των δύο ηγετών, αλλά και λόγω των µεγάλων και περίπλοκων προβληµάτων που αντιµετωπίζει το Πακιστάν. Εάν δεν επιτευχθεί, η χώρα θα βυθιστεί σε µια παρατεταµένη και ανεξέλεγκτη κρίση. Σύµφωνα µε δήλωση της Μπεναζίρ Μπούτο, το διακύβευµα είναι το µέλλον του Πακιστάν, ως ένα σύγχρονο και µετριοπαθές κράτος. !

Η Μεγάλη Εκκλησία εν αιχµαλωσία Νέα επιδείνωση σηµειώνεται στην επί δεκαετίες συνεχιζόµενη παραβίαση των στοιχειωδέστερων ανθρωπίνων δικαιωµάτων και στην βία κατά του Οικουµενικού Πατριαρχείου και της ισχνής πλέον ελληνο-ορθόδοξης µειονότητας της Κωνσταντινούπολης, όπως αποκαλύπτουν οι πρόσφατες επιθέσεις κατά της Μονής Μεταµορφώσεως στην Χάλκη και του Ιερού Ναού Αγίας Τριάδος Χαλκηδόνος (βλ. και σ. 3). Η Μονή Μεταµορφώσεως προκάλεσε το ενδιαφέρον του δασάρχη Πριγκιποννήσων, που κήρυξε το µοναστήρι αυθαίρετο – η Μονή είναι άνω των 200 ετών – και κατεδαφιστέο. Οι µπουλντόζες ανέλαβαν να διεκπεραιώσουν το «οικολογικό» έργο του δασάρχη και άφησαν το µοναστήρι µισογκρεµισµένο, αφού πρόλαβε να τις σταµατήσει ο τοπικός έπαρχος. Το µοναστήρι εξακολουθεί να κινδυνεύει από την κακοκαιρία αλλά και τον δασάρχη. Το νέο στοιχείο στην περίπτωση αυτή είναι ότι, για πρώτη φορά, ζητείται η εγκατάλειψη ναού και η κατεδάφισή του. Στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος Χαλκηδόνος, δύο δράστες προξένησαν υλικές ζηµιές, ενώ τραγουδούσαν τον τουρκικό εθνικό ύµνο και τρο-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

µοκρατούσαν τον νεωκόρο και την σύζυγό του. Αυτά τα γεγονότα διαδραµατίζονται την στιγµή που εντείνεται και η αυθαίρετη αρπαγή της περιουσίας των ευαγών ιδρυµάτων µέσω κατ’ επίφασιν «νοµίµων» διεκδικήσεων. Αυτό έχει αναγκάσει το Οικουµενικό Πατριαρχείο να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων. Η τουρκική κυβέρνηση δεν προέβη ούτε καν σε δηµόσια καταδίκη, συγγνώµη ή δέσµευση για την αποκατάσταση ζηµιών. Ο Οικουµενικός Πατριάρχης, όµως, δεν είναι µόνον ο επίσκοπος των ορθοδόξων χριστιανών της Κωνσταντινούπολης, αλλά ο πνευµατικός ηγέτης των Ορθοδόξων όλης της Οικουµένης. Η απαίτηση της διεθνούς κοινότητας είναι η τήρηση από την Τουρκία των κανόνων του ∆ιεθνούς ∆ικαίου και η άµεση προσαρµογή της νοµοθεσίας της, για να επιτρέπει στο Οικουµενικό Πατριαρχείο να επιτελεί την οικουµενική αποστολή του ως εκφραστού της ενότητας των ορθοδόξων χριστιανών παγκοσµίως από την ιστορική και αρχαία έδρα του.

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

13

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

Πυρηνικός κλοιός γύρω από την Ελλάδα Κυκλώνουν την Ελλάδα τα πυρηνικά εργοστάσια, καθώς µετά την Βουλγαρία, την Ρουµανία, την Τουρκία και την ΠΓ∆Μ, τώρα και η Αλβανία ανακοίνωσε την κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου στο ∆υρράχιο, µόλις 100 χλµ από τα βόρεια σύνορά µας. Μπορούν όµως αυτές οι όχι τόσο προηγµένες τεχνολογικά χώρες να εγγυηθούν την ασφαλή λειτουργία τέτοιων εργοστασίων; Οι επιστήµονες είναι σαφείς: σε περίπτωση ατυχήµατος, οι Έλληνες θα πληρώσουν πρώτοι τις εφιαλτικές επιπτώσεις, που το Τσέρνοµπιλ θα είναι, συγκρινόµενο µαζί τους, ένα «ασήµαντο γεγονός». Τη νέα βόµβα στα Βαλκάνια έριξε ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Σαλί Μπερίσα, ο οποίος ανακοίνωσε την πρόθεση µεγάλης γαλλικής εταιρείας να κατασκευάσει πυρηνικό σταθµό στο ∆υρράχιο. Λίγες ηµέρες νωρίτερα, διέρρευσε η πληροφορία ότι οι Σκοπιανοί συζητούν µε τον Καναδά για την αγορά πυρηνικού αντιδραστήρα. Η Αλβανία ήδη χρησιµοποιείται από την Γερµανία ως «αποθήκη» πυρηνικών αποβλήτων. Τό σχέδιό της αφορά στην προσέλκυση ξένων επενδυτών, οι οποίοι θα βάλουν τα χρήµατα και την τεχνογνωσία για να εισβάλουν σε µια αγορά που δεν έχει ανταγωνισµό. Η γαλλική εταιρεία, που θέλει να κατασκευάσει το εργοστάσιο στην Αλβανία, έχει σίγουρο κέρδος µε την πώληση ηλεκτρικής ενέργειας στα Βαλκάνια, φθηνά εργατικά χέρια, καθώς και χαµηλές αντιστάσεις από µια χώρα που την ενδιαφέρει η εισροή χρήµατος. Σύµφωνα µε τη συνεργάτιδα του κ. Μπερίσα, Ζάνα Γκιουξόλι, έχουν µπει στο παιχνίδι αµερικανικές και ασιατικές εταιρείες που ενδιαφέρονται να αναλάβουν την κατασκευή ενός τέτοιου εργοστασίου. Την ίδια πολιτική ακολουθούν και οι Καναδοί, οι οποίοι συνεργάζονται µε την Σκοπιανή ηγεσία, προκειµένου αυτή να αγοράσει πυρηνικούς αντιδραστήρες. Η συµφωνία κλείστηκε αµέσως µετά την αναγνώριση της χώρας ως «∆ηµοκρατία της Μακεδονίας» από την Οττάβα, και σίγουρα αυτό δεν είναι τυχαίο. Επίσης η κυβέρνηση των Σκοπίων βρίσκεται σε σχετικές συζητήσεις µε εταιρείες χωρών που έχουν αναγνωρίσει την ΠΓ∆Μ ως «∆ηµοκρατία της Μακε-

14

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

δονίας» και συζητά κάθε πυρηνική πρόταση.Οι Καναδοί έχουν µακρά ιστορία µε τους πυρηνικούς αντιδραστήρες στα Βαλκάνια. Στη Ρουµανία, ο υφιστάµενος σταθµός βρίσκεται στην περιοχή της Τσέρνα-Βόντα, κοντά στα σύνορα µε τη Βουλγαρία. Η κατασκευή του έγινε µε καναδικά κεφάλαια, ξεκίνησε το 1980, ολοκληρώθηκε το 1996 και καλύπτει το 9% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Εν τω µεταξύ η Ε.Ε. χρηµατοδοτεί την δηµιουργία ενός ακόµα αντιδραστήρα στην ίδια περιοχή, ενώ προσβλέπει σε βοήθεια από την ΕΕ, για να αρχίσει τις νέες της πυρηνικές επενδύσεις για κατασκευή πυρηνικών εγκαταστάσεων. Η Βουλγαρία, από την άλλη, είναι από την εποχή του ανατολικού µπλοκ στο «πυρηνικό κλαµπ». Το Κοζλοντούι βέβαια, µε τα συνεχή µικροατυχήµατα, είναι απηρχαιωµένο και έτσι η λύση βρέθηκε στο µικρό χωριό Μπέλενε, 100 χιλιόµετρα από τά ελληνικά σύνορα. Οι χρηµατοδότες βρέθηκαν, όπως και οι φθηνοί καναδέζικοι αντιδραστήρες τύπου «Καντού», και το εργοστάσιο άρχισε να χτίζεται, µέχρι να το σταµατήσουν οι αντιδράσεις. Βέβαια, το σχέδιο δεν ακυρώνεται, αφού η Ελλάδα και µόνο αγοράζει 1.700 πυρηνικές γιγαβατώρες, αξίας 40 εκατ. ευρώ τον χρόνο από το Κοζλοντούι, το οποίο θα κλείσει οριστικά το 2009. Η Τουρκία εµφανίζεται ως ο ισχυρότερος «παίκτης» στην περιοχή. Οι Τούρκοι φρόντισαν να εξασφαλίσουν την χρηµατοδότηση από κονσόρτσιουµ αµερικανικών τραπεζών για την κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου στο Ακούγιου. Και ενώ είχαν ουσιαστικά στα χέρια τους τα πρώτα 10 δισ. δολλάρια για την αγορά του «Καντού», ήρθαν οι µελέτες για τη σεισµικότητα της περιοχής και οι αντιδράσεις των επιστηµόνων. Μέχρι να προλάβουν οι Τούρκοι να ανακοινώσουν την αλλαγή περιοχής, οι χρηµατοδότες, που είδαν µια επίφοβη επένδυση, είχαν ήδη αποσύρει την πρότασή τους. Επανέφεραν τα σχέδιά τους για κατασκευή πυρηνικών εγκαταστάσεων 5.000 MW, αυτή τη φορά στη Σινώπη ή την Ανατολική Θράκη ή µια άλλη περιοχή, την οποία και δεν αποκαλύπτουν.

Tο εφιαλτικό σενάριο που φοβούνται οι επιστήµονες, για τις επιπτώσεις που θα είχε, είναι ένα υποτιθέµενο πυρηνικό ατύχηµα στο Ακούγιου της Τουρκίας (την πιο µακρινή από τις περιοχές που σχεδιάζονται πυρηνικά εργο-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα στάσια). Σε ένα τέτοιο ενδεχόµενο θα κινδύνευαν οι ζωές 138 εκατοµµυρίων ανθρώπων και θα επηρεάζονταν επτά χώρες, από την Ελλάδα, τη Συρία, τον Λίβανο και την Κύπρο µέχρι την Ρουµανία και την Ιταλία. Η ασφαλής διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων είναι το κυρίαρχο ζήτηµα που απασχολεί τους επιστήµονες. Αυτά είναι περιζήτητα στις τροµοκρατικές οµάδες, αφού χρησιµοποιούνται για την κατασκευή των «βρώµικων βοµβών». Τα πυρηνικά απόβλητα παραµένουν ενεργά για πολλά χρόνια και δεν έχει βρεθεί ασφαλής µέθοδος διαχείρισής τους. Η απειλή ολοκληρωτικής καταστροφής, σε µία περιοχή όπως τα Βαλκάνια, από ένα πυρηνικό ατύχηµα ή ένα χτύπηµα σε πυρηνικό σταθµό, είναι πραγµατικά εφιαλτική. Η ελληνική κυβέρνηση θα βρεθεί στη µέση ενός πυρηνικού τόξου και θα υποχρεωθεί εκ των πραγµάτων, έστω την τελευταία ώρα, να αποτιµήσει τις συνέπειες της εγκατάστασης παντού γύρω της πυρηνικών αντιδραστήρων. Οι χώρες που ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη πυρηνικής τεχνολογίας προβάλλουν ως επιχείρηµα την αντιµετώπιση των ενεργειακών τους προβληµάτων. Επικαλούνται µάλιστα και τις κλιµατικές αλλαγές, δεδοµένου ότι οι πυρηνικοί σταθµοί δεν εκπέµπουν διοξείδιο του άνθρακα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, µέχρι στιγµής, δεν δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην προώθηση εναλλακτικών µορφών ενέργειας σε χώρες επί των οποίων έχει επιρροή (γιατί επιδιώκουν ένταξη) και δεν φαίνεται να αναλώνει δυνάµεις στην επιτήρηση της ενεργειακής πολιτικής τους. Ειδικοί αναλυτές έχουν ενηµερώσει την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών, θέτοντας ειδικά το παράδειγµα της Τουρκίας και σηµειώνοντας ότι η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας, υποθετικά, µπορεί να προσφέρει την δυνατότητα µελλοντικής στρατιωτικής χρήσης της. Στο τουρκικό υπουργείο Ενέργειας εργάζονται µε πυρετώδεις ρυθµούς, ώστε στις αρχές του 2008 να εγκατασταθεί ο πρώτος αντιδραστήρας στα τουρκικά παράλια. Η µετατροπή της Τουρκίας σε πυρηνική δύναµη είναι ασφαλώς ένα δυσµενέστατο σενάριο για την ελληνική διπλωµατία, και δεν είναι το µόνο. Το ενδεχόµενο εισροής ραδιενεργών λυµάτων από το αλβανικό έδαφος ή από την Αδριατική δεν είναι όµως λιγώτερο τροµακτικό.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Εξαφανίζονται οι αγρότες µε τη νέα ΚΑΠ Τον κίνδυνο να «αφανισθούν» οι µικροµεσαίοι Έλληνες αγρότες- κτηνοτρόφοι, αν υιοθετηθούν οι προτάσεις της Κοµισιόν για τον «έλεγχο υγείας» της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), επισηµαίνει µε ανακοίνωσή της η Γενική Συνοµοσπονδία Αγροτικών Συλλόγων Ελλάδας. Τα σηµεία τα οποία θεωρεί ως τα πλέον δυσµενή είναι τα εξής: • Η αύξηση του ελάχιστου ορίου έκτασης που πρέπει να κατέχει ένας παραγωγός, για να δικαιούται ενισχύσεις, από τα 3 στα 10 στρέµµατα (τα αγροτικά νοικοκυριά που έχουν κάτω από το αυτό το όριο είναι 220.000 ) • Η µεταφορά πόρων από τον Α’ στον Β’ πυλώνα και η κατάργηση των µηχανισµών στήριξης των τιµών.

• Η αύξηση του ποσοστού της δυναµικής διαφοροποίησης από 5% σε 13% κλπ.

Όταν είµαστε ενωµένοι Σηµαντική ήττα για το θέµα της ονοµασίας υπέστησαν τα Σκόπια, στην πρόσφατη κοινοβουλευτική συνέλευση του Συµβουλίου της Ευρώπης στο Παρίσι. Οι Σκοπιανοί βουλευτέςµέλη της Συνέλευσης, προώθησαν στην Επιτροπή Πολιτικών Υποθέσεων έκθεση, µε την οποία ζητούσαν να αναφέρεται σε όλα τα επίσηµα έγγραφα του Συµβουλίου της Ευρώπης, η ΠΓ∆Μ µε το συνταγµατικό της όνοµα. Η έκθεση έφερε τον παραπλανητικό τίτλο «Η προσωρινή ονοµασία της Μακεδονίας των Σκοπίων». Η πρωτοβουλία των Σκοπιανών, όµως, προσέκρουσε στην συντονισµένη αντίδραση των Ελλήνων εκπροσώπων-µελών της συνέλευσης (των βουλευτών Έλσας Παπαδηµητρίου και Ντίνου Βρεττού). Με σύµφωνη γνώµη και του βουλευτή του Λαϊκού Κόµµατος Agramunt, ο οποίος ήταν ο εισηγητής του θέµατος, αποφασίσθηκε, µε συντριπτική πλειοψηφία, να µην προωθηθεί ή έκθεση για συζήτηση και ψήφιση στην Ολοµέλεια. Μάλιστα, ύστερα από αίτηµα των Ελλήνων βουλευτών, άλλαξε και ο τίτλος της έκθεσης και έγινε «Το ζήτηµα της ονοµασίας των Σκοπίων». Στα πρακτικά καταγράφηκαν όµως οι εντυπώσεις που αποκόµισε ο εισηγητής από τις πρόσφατες επισκέψεις του σε Αθήνα και Σκόπια, καθώς και η εκτίµησή του ότι η ΠΓ∆Μ προσπαθεί να ξαναγράψει την Ιστορία. ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

15

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

Κράτος εν κράτει στην µειονότητα; Μια αστική µη κερδοσκοπική εταιρεία κάνει την εµφάνισή της µε έδρα την Ξάνθη και µε επωνυµία «Πολιτιστική εκπαιδευτική εταιρεία της µειονότητας δυτικής Θράκης», µε ιδρυτικά µέλη της γνωστά στελέχη από τον χώρο της µειονότητας. Πρόεδρος της εταιρείας είναι ο πρώην βουλευτής Ροδόπης Γκαλήπ Γκαλήπ και διοικείται από 7µελές ∆ιοικητικό Συµβούλιο. Η εταιρεία αυτή, που δηµιουργείται στα πρότυπα άλλων εταιρειών που έχουν συσταθεί σε χώρες της Ευρώπης όπου ζουν µετανάστες, έχει ως τυπικό σκοπό την διάδοση, ενίσχυση και εξύψωση του πολιτιστικού και µορφωτικού επιπέδου τους, ενώ παράλληλα την προς τα έξω προβολή της εικόνας των µειονοτήτων. Στην συγκεκριµένη περίπτωση, όµως, η εταιρεία αυτή θα εξυπηρετήσει την ίδρυση σχολείων όλων των βαθµίδων, τα οποία θα λειτουργούν εν είδει κολλεγίων, ώστε να σπουδάζουν εκεί τα µουσουλµανόπαιδα των οποίων οι γονείς έχουν την κατάλληλη οικονοµική επιφάνεια. Οι σκοποί είναι τουλάχιστον προφανείς µε µια πρώτη ανάγνωση του καταστατικού της εταιρείας αυτής. Τίθεται, όµως, το ερώτηµα, γιατί να ιδρυθεί µια παρόµοια εταιρεία, αφού το ελληνικό κράτος, µέσα στο πλαίσιο των υποχρεώσεών του, τηρεί τα σχετικά άρθρα και, επιπλέον, πέραν των υποχρεώσεών του, εφαρµόζει µέτρα υπέρ της µειονοτικής εκπαίδευσης. Η απάντηση είναι απλή: τα ιδιωτικά σχολεία που θα ιδρυθούν, θα εποπτεύονται από την εταιρεία, η οποία θα προσλαµβάνει τους εκπαιδευτικούς και θα υποβάλλει τον κατάλογο των µαθηµάτων και την διδακτέα ύλη στην πολιτεία, σε σχέση και µε το πρόγραµµα που θα έχει το ιδιωτικό σχολείο, µε το οποίο θα συνεργάζεται, π.χ. ένα τουρκικό κολλέγιο. Ουσιαστικά, θα αντικατασταθεί το κράτος από µια ιδιωτική επιχείρηση, η οποία πιθανώτατα θα χρηµατοδοτείται και θα κατευθύνεται από κύκλους του εξωτερικού. Ας µη διαφεύγει την προσοχή κανενός ότι, στην περίπτωση που θα επιτραπούν τα ιδιωτικά πανεπιστήµια στην Ελλάδα, δεν θα είναι δύσκολο να ιδρυθεί ένα ιδιωτικό τουρκικό πανεπιστήµιο, λαµβάνοντας την επωνυµία ενός εν ενεργεία τουρκικού ιδιωτικού πανεπιστηµίου.

16

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η Εθνική Απαιδεία Θεµελιώδη ερωτήµατα για την ποιότητα της παρεχόµενης εκπαίδευσης θέτει µεγάλη έρευνα του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας του υπουργείου Παιδείας για τους µαθητές της Α’ Λυκείου. Σύµφωνα µε την έρευνα, οι µαθητές δεν γνωρίζουν καλά τα ελληνικά, ενώ καταγράφονται αδυναµίες, ελλείψεις και γλωσσικά λάθη στην εκπαιδευτική τους συµπεριφορά, µε κυρίαρχη την διαπίστωση ότι το 73% των δεκαεξάρηδων δεν διαθέτουν αλληλουχία στα γραπτά τους, ενώ απουσιάζουν τα σηµεία στίξης. Συντακτικά και ορθογραφικά λάθη εµφανίζονται στα γραπτά δοκίµια των µαθητών, όπως επίσης και άστοχη επιλογή λεξιλογίου. Τα ορθογραφικά και συντακτικά λάθη είναι συχνά και πυκνότατα. Τα σηµεία σχολιαστικής στίξης απουσιάζουν σε ποσοστό 92,3%, αλλά αυτές οι αδυναµίες θεωρούνται ήσσονος σηµασίας µπροστά στις αντιφάσεις και τα λογικά άλµατα που κάνουν. Οι µαθητές του Λυκείου δυσκολεύονται να επιχειρηµατολογήσουν και εποµένως να πείσουν, όταν διατυπώνουν γραπτώς τις σκέψεις τους σε µορφή δοκιµιακού κειµένου. ∆είχνουν ότι δεν έχουν κατακτήσει τις επικοινωνιακές δεξιότητες, ώστε να συντάξουν ένα κείµενο µε νοηµατική συνάφεια. ∆εν είναι τυχαίο ότι το 93% των µαθητών δεν επιτυγχάνει να πείσει. Οι σχολικές εκθέσεις εµφανίζουν κενά και αδυναµίες, λογικά άλµατα, ατεκµηρίωτα συµπεράσµατα και αντιφάσεις. Η έρευνα, η οποία διεξήχθη σε δείγµα 884 µαθητών της Α’ Λυκείου σε 30 λύκεια όλης της χώρας, ανέδειξε ότι, όταν οι 16άρηδες καλούνται να αναπτύξουν γραπτώς τις απόψεις τους, «πάσχουν» κυρίως στην επιχειρηµατολογία. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα (Εδώ ας θυµηθούµε έναν διαβόητο πανεπιστηµιακό της δεκαετίας του ’80, που απαντώντας σε αιτιάσεις για την έκπτωση της παιδείας από τις µεταρρυθµίσεις Ράλλη και Παπανδρέου, έδινε στερεότυπα την απάντηση: «Ναι, αλλά τα παιδιά έχουν προοδεύσει στην τυπική λογική!!!). Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αντιφάσεις, στις οποίες συχνά πέφτουν οι µαθητές. Ένα άλλο, πράγµατι, σηµείο παθογένειας είναι η συνοχή, που έγκειται στον τρόπο χρήσης κειµενικών δεικτών. Οι κειµενικοί δείκτες είναι οι λέξεις που ρυθµίζουν τις λογικές σχέσεις, όπως είναι η αιτία, το αποτέλεσµα, η αντίθεση. Αξίζει ακόµα να σηµειωθεί ότι το 74% των µαθητών δεν χρησιµοποιεί καθόλου τα εισαγωγικά, ενώ το 14,5% τα χρησιµοποιεί λανθασµένα. Από τα γραπτά των παιδιών απουσιάζουν θαυµαστικά, ερωτηµατικά, αποσιωπητικά, καθώς στο 92,4% των κειµένων δεν υπήρχε κανένα σηµείο σχολιαστικής στίξης. Τα σχόλια περιττεύουν. Αυτά που δεν περιττεύουν είναι τα ριζοσπαστικά µέτρα, που η κυβέρνηση θα έπρεπε πάραυτα να λάβει: πλήρης επαναφορά των Αρχαίων Ελληνικών, αυστηρή αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, επανίδρυση προτύπων σχολείων, ιδιωτικά πανεπιστήµια, επιστροφή στο ακαδηµαϊκό και όλα τα µέτρα που κατά καιρούς προτείναµε στην ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, αλλά κανείς δεν συγκινήθηκε.

Κακοποίηση Ελληνοκυπρίου Κατάγµατα στη σωρό του 64τετράχρονου Ελληνοκύπριου επιχειρηµατία, που πέθανε την 1.11.2007 στα κατεχόµενα, διαπιστώθηκαν κατά τη νεκροτοµή. Ο Ελληνοκύπριος ιατροδικαστής, αν και συµφώνησε µε τον Τούρκο συνάδελφό του ότι ο θάνατος προήλθε από καρδιακή προσβολή, υποστήριξε ότι τα κατάγµατα ήταν αποτέλεσµα ξυλοδαρµού πριν από τον θάνατο. Ο Τούρκος ιατροδικαστής τα απέδωσε στις µαλάξεις. Ο επιχειρηµατίας Στέφανος Στεφάνου είχε συλληφθεί στα κατεχόµενα στις 18 Οκτωβρίου, γιατί προσπαθούσε να µεταφέρει σε ελεύθερες περιοχές βυζαντινές εικόνες. Κρατήθηκε στις τουρκικές φυλακές και την 1η Νοεµβρίου το βράδυ απεβίωσε. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ανακαλύφθηκαν 20 νέα σπήλαια Σηµαντικές πληροφορίες για τα σπήλαια στη χώρα µας ανακοινώθηκαν στην διάρκεια της 10ης Πανελλήνιας Σπηλαιολογικής Συνάντησης, που διοργάνωσαν στις 28 και 29 Οκτωβρίου 2007 στην Αριδαία, Έδεσσας το Γεωλογικό Τµήµα του ΑΠΘ και το τοπικό τµήµα Β. Ελλάδας της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας (ΕΣΕ). Σύµφωνα µε τις ανακοινώσεις των σπηλαιολόγων της ΕΣΕ, ήρθαν φέτος στο φως περισσότερα από 20 νέα σπήλαια και βάραθρα στην Κω, την Κρήτη, τη Σάµο, την Εύβοια, τον Έβρο και αλλού, αριθµός σηµαντικός, που δείχνει το πλούσιο γεωφυσικό πεδίο της Ελλάδος.

Αυτές οι νέες ανακαλύψεις έρχονται να προστεθούν στα περισσότερα από 8.000 σπήλαια που έχουν χαρτογραφηθεί σε όλη την χώρα, οι οποίες οφείλονται στην δραστήρια και συνεχή ερευνητική εργασία της ΕΣΕ. Το πλούσιο και πολυποίκιλο σπηλαιολογικό τοπίο καθιστά την Ελλάδα έναν σπηλαιολογικό παράδεισο, αποκαλύπτοντας την γεωλογική ιστορία του τόπου, που φέρνει την χώρα στην κορυφή του επιστηµονικού ενδιαφέροντος παγκοσµίως. Το τοπικό τµήµα Β. Ελλάδος της ΕΣΕ έχει εκπαιδεύσει τα τελευταία επτά χρόνια περισσότερα από 600 άτοµα. Οι εκπαιδευόµενοι συνδυάζουν τον αθλητισµό µε την φυσιολατρία, συµβάλλοντας έτσι στην ανακάλυψη και καταγραφή νέων σπηλαίων. Τα επισκέψιµα σπήλαια στην Ελλάδα ανέρχονται µόλις σε 20, καθώς, σύµφωνα µε τους σπηλαιολόγους της ΕΣΕ, η αξιοποίηση «ισούται» µε καταστροφή.

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

17

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

Πλασµατική εικόνα για την ανεργία Σοβαρό ζήτηµα δηµιουργείται σχετικά µε την εγκυρότητα των στοιχείων που αφορούν την µέτρηση της ανεργίας. Ο Συνήγορος του Πολίτη αµφισβητεί τις επίσηµες µετρήσεις , την αποτελεσµατικότητα του ΟΑΕ∆ και τον τρόπο υπολογισµού του ποσοστού ανέργων στην χώρα, σύµφωνα µε δύο σχετικές εκθέσεις του που δόθηκαν στην δηµοσιότητα, οι οποίες βασίστηκαν σε 900 υποθέσεις που κλήθηκε να χειρισθεί ο ΣτΠ στο χρονικό διάστηµα 1998-2006. Στις εκθέσεις διαπιστώνεται ότι η ιδιότητα του ανέργου περιορίζεται σε συγκεκριµένες κατηγορίες, µε αποτέλεσµα κατ' αρχάς την «νόθευση» των πραγµατικών ποσοστών ανεργίας και κατά δεύτερον χιλιάδες πολίτες που χάνουν την εργασία τους να µη θεωρούνται άνεργοι και να στερούνται του δικαιώµατος επιδόµατος ανεργίας. Όπως σηµειώνεται, «η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία ακολουθεί τον ορισµό της ∆ιεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Ο ΟΑΕ∆, όµως, κατά την εφαρµογή της κοινωνικοασφαλιστικής νοµοθεσίας, συνδέει την ιδιότητα του ανέργου µε τον µισθωτό που δικαιούται επιδότησης». Όµως, προστίθεται στην έρευνα, «οι εννοιολογικές προσεγγίσεις δεν αντιστοιχούν στον κίνδυνο της ανεργίας, όπως εµφανίζεται στη σύγχρονη ελληνική αγορά εργασίας και γίνεται αντιληπτός από την κοινωνία». «Το παραδοσιακό πρότυπο εξαρτηµένης εργασίας έχει συρρικνωθεί, λόγω των εξελίξεων στην παγκόσµια αγορά εργασίας, και αντικαθίσταται από άτυπες µορφές εργασίας», προστίθεται. Στις δύο σχετικές εκθέσεις του ΣτΠ επισηµαίνονται σοβαρά προβλήµατα του οργανισµού, εξαιτίας του ασταθούς νοµικού πλαισίου, της πολυπλοκότητας των διαδικασιών ώστε να υπαχθεί κάποιο άτοµο ή επιχείρηση σε πρόγραµµα επιδότησης, και σοβαρών καθυστερήσεων στην καταβολή επιχορηγήσεων. Το πλαίσιο της σκιαγραφούµενης κακοδιοίκησης συµπληρώνουν διαπιστώσεις για ανακρίβεια πληροφοριών σε ενδιαφεροµένους, ώστε να ενταχθούν σε προγράµµατα, πληµµελής εξυπηρέτηση πολιτών, αδυναµία εξατοµικευµένης παρέµβασης και ανάρµοστη συµπεριφορά υπαλλήλων.

18

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ένα πορτραίτο για τον Αλέκο Στις 17 Νοεµβρίου 1968, ο Αλέκος Παναγούλης καταδικάστηκε σε θάνατο από το στρατοδικείο της χούντας. Τριανταεννέα χρόνια µετά, η Ελληνική ∆ηµοκρατική Νεολαία (Ε.∆Η.Ν.), οι Εκδόσεις Παπαζήση και Στάθης Παναγούλης προχωρούν στην επανέκδοση των ποιηµάτων του Αλέκου Παναγούλη. Στην νέα αυτή έκδοση, σε συνεργασία µε τα Ι.Ε.Κ. Όµηρος, δόθηκε η δυνατότητα σε νέους σπουδαστές να σχεδιάσουν ένα πορτραίτο για τον Αλέκο και τα έργα τους να κοσµήσουν την επανέκδοση. Τα εγκαίνια της Έκθεσης πραγµατοποιήθηκαν µε µεγάλη επιτυχία την Τετάρτη 14 Νοεµβρίου 2007, στο Κέντρο Τεχνών του ∆ήµου Αθηναίων. Εκ µέρους του ∆ηµάρχου Αθηναίων χαιρέτησε ο Πρόεδρος του ∆ηµοτικού Συµβουλίου Θεόδωρος Μπεχράκης, αντίπαλος, όπως είπε, του Αλέκου στα πριν την χούντα χρόνια, ο οποίος δεσµεύτηκε να λυθεί το θέµα της απόδοσης της οφειλόµενης τιµής στον Παναγούλη από τον ∆ήµο της Αθήνας. Την εκδήλωση χαιρέτησαν επίσης ο Στάθης Παναγούλης, ο εκδότης Βίκτωρ Παπαζήσης καθώς και άλλοι οµιλητές. Για τον Αλέκο Παναγούλη µίλησε ο συναγωνιστής του πρώην υπουργός Στάθης Γιώτας, µε µια πολύ δυνατή οµιλία, που περιέγραψε όλη την πορεία του ήρωα, ενώ συγκλόνισε το ακροατήριο µε την περιγραφή των βασανιστηρίων καθώς και της µνηµειώδους αγόρευσης του Αλέκου Παναγούλη µπροστά στους στρατοδίκες της χούντας, λίγο πριν καταδικαστεί δις εις θάνατον!

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

Μια ελληνική πρωτιά!

∆ιεθνές πρότυπο το Απολιθωµένο ∆άσος Σιγρίου Λέσβου Το Γραφείο Γεωπάρκων της UNESCO, στην πρόσφατη συνεδρίασή του, επικύρωσε τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, σύµφωνα µε τα οποία το Απολιθωµένο ∆άσος Λέσβου συγκεντρώνει την υψηλότερη βαθµολογία. Αυτό σηµαίνει πως το µοναδικό παγκοσµίως µνηµείο φυσικής ιστορίας χαρακτηρίζεται πρότυπο για όλα τα µέλη του Παγκόσµιου και Ευρωπαϊκού ∆ικτύου Γεωπάρκων, που αξιολογήθηκαν κατά την διάρκεια του 2007.

H αξιολόγηση του Σιγρίου ολοκληρώθηκε σε δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο πραγµατοποιήθηκε στα τέλη του περασµένου Αυγούστου και περιελάµβανε την επίσκεψη δύο ειδικών, του Χ. Κόλµαν, πρώην διευθυντού του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης, και της Τ. Έκχαρντ, διευθύντριας του Γεωπάρκου Bergstrasse Odenwald στην Γερµανία. Οι δύο επιστήµονες κατέγραψαν πλήθος στοιχείων, που αναφέρονται τόσο στο επίπεδο της προστασίας, συντήρησης και ανάδειξης των απολιθωµάτων και των λοιπών στοιχείων της φυσικής κληρονοµιάς στην προστατευόµενη περιοχή του Απολιθωµένου ∆άσους, όσο και ως προς την τήρηση υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών στην λειτουργία, τις υποδοµές και τις προσφερόµενες υπηρεσίες. Το δεύτερο στάδιο της αξιολόγησης πραγµατοποιήθηκε, όταν τα αποτελέσµατα και οι διαπιστώσεις της επιτόπιας επιθεώρησης συζητήθηκαν τον περασµένο Σεπτέµβριο σε Ειδική Συνεδρίαση της Επιτροπής του ∆ικτύου των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, που αποτελείται από 63 διακεκριµένους επιστήµονες. Πρόκειται για ειδικούς σε θέµατα Γεωπάρκων και εκπροσώπους της UNESCO, της ∆ιεθνούς Ένωσης Γεωλογικών Επιστηµών - IUGS και της Παγκόσµιας Επιτροπής ∆ιατήρησης της Φύσης - IUCN, η οποία και κατέληξε στα τελικά συµπεράσµατα. Τα αποτελέσµατα της αξιολόγησης συζητήθηκαν και επικυρώθηκαν επισήµως κατά την Ετήσια Σύνοδο του 9µελούς Γραφείου Γεωπάρκων της UNESCO, που πραγµατοποιήθηκε στο πλαίσιο του Πρώτου Συνεδρίου Γεωπάρκων Ασίας - Ωκεανίας, στο Γεωπάρκο Langkawi της Μαλαισίας. Στην Σύνοδο αποφασίσθηκε, επίσης, το Παγκόσµιο ∆ίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO να συνδιοργανώσει το ∆ιεθνές Μεταπτυχιακό Σχολείο για θέµατα Γεωπάρκων 2008 στη Λέσβο τον προσεχή Σεπτέµβριο. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Πεντακόσια εκατοµµύρια ευρώ εξάγουν οι µετανάστες Το συνάλλαγµα που εξάγεται ετησίως από τους µετανάστες που ζουν στην Ελλάδα µε νόµιµο τρόπο (µέσω τραπεζών) ανέρχεται σε µισό δισεκατοµµύριο ευρώ και φέρνει την χώρα µας στην ένατη θέση µεταξύ των κρατών της Ε.Ε. Σύµφωνα µε την Στατιστική Υπηρεσία της Ε.Ε., την Eurostat, τα αντίστοιχα ποσά στο σύνολο της Ε.Ε. είναι 26 δις ευρώ. Τα στοιχεία αφορούν µόνον τα καταγεγραµµένα εµβάσµατα και όχι ενδεχοµένως εξίσου µεγάλα (αν όχι ακόµα υψηλότερα) ποσά, που διοχετεύονται µε άλλους, άτυπους ή και παράνοµους τρόπους. Ο πιο συνηθισµένος προορισµός των εµβασµάτων είναι κράτη-µέλη εκτός της Ε.Ε., µε 6,9 από τα συνολικά 26 δις των εµβασµάτων, ακολουθούµενα από την εκτός Ε.Ε. Ευρώπη (5 δις), την Βόρειο Αφρική (4 δις), την υπόλοιπη Αφρική (3,2 δις) την Νότιο Αµερική (2,9 δις) και την Ασία (2,4 δις). Σύµφωνα µε στοιχεία του 2004, όσον αφορά την γεωγραφική κατανοµή των παραληπτών από την Ελλάδα, πρώτη είναι η Αλβανία µε 56% του συνόλου, ακολουθείται, απρόσµενα ίσως, από τις ΗΠΑ µε σχεδόν 11%, την Γεωργία µε 7,4%, την Ρουµανία µε 5,5%, την Βουλγαρία µε 4,7%, την Κύπρο µε 3,1%, την Ουκρανία µε 2,5%, την Πολωνία µε 1,6%, την Τουρκία µε 1% και το Πακιστάν µε 0,7%. Επιµέλεια: Παύλος Καρούσος ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

19

Ε ΛΛΑ∆Α/Α ΝΑΛΥΣΕΙΣ

Ο νέος/ανανεωµένος αρχηγός του ΠΑ.ΣΟ.Κ.

Tου Α. ∆. Παπαγιαννίδη

Ο

Γιώργος Παπανδρέου, νέος – εξ ανανεώσεως – εκ παρατάσεως αρχηγός του ΠΑ.ΣΟ.Κ., είναι καλόν πράγµα. ∆εν είναι Γιωργάκης, όπως πολλοί βολεύονται να τον αποκαλούν (βέβαια στο ΠΑ.ΣΟ.Κ., όπου και οι περισσότεροι εχθροί του, την έχουν µία τάση να υποτιµούν όσους µ.Α. – µετά Ανδρέα – διεκδικούν και αναλαµβάνουν κοµβικό ρόλο: τον θυµόσαστε τον Σηµιτάκο;). Και, αλήθεια, πόσοι ακριβώς ονοµατίζουν τον Κώστα Καραµανλή, Κωστάκη µετά το 2004; Πόσοι αποκαλούσαν τον Αντώνη Σαµαρά, Αντωνάκη την εποχή της ακµής του; Και ασφαλώς, ο Γ.Α.Π. είναι γιος του Ανδρέα και εγγονός του Γεωργίου Παπανδρέου – όµως το κυριώτερο στοιχείο αυτής της διαδοχής έγκειται στο ότι δεν χρειάστηκε να (ας το πούµε ευγενικά, όσο γίνεται) προβεί σε πληθωρικές κινήσεις υποταγής και να σταθεί σε αντικάµαρες και να χαϊδέψει αρχηγικά περιβάλλοντα, προκειµένου να «υπάρξει» πολιτικά: κλείστε τα µάτια σας και θυµηθείτε τι χρειάστηκε να κάνουν (και να ανεχθούν και να υποστούν) άνθρωποι σηµαντικοί, όπως ας πούµε ο Κώστας Σηµίτης ή ο Γεώργιος Ράλλης στην διαδροµή τους… Προτιµάτε µήπως να σκεφθείτε τον

20

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Θόδωρο Πάγκαλο, τον Βαγγέλη Βενιζέλο, τον Γιώργο Σουφλιά, ανθρώπους σίγουρα ουσιώδεις, τα χρόνια που χρειάζονταν να καθιερωθούν; Ο Γιώργος Παπανδρέου χαρακτηριζόταν εξ αρχής από µιαν ευθύτητα, αλλά και µια διαλλακτικότητα. Όχι, δε, ύφους µόνον, αλλά και ουσίας. Ο τρόπος µε τον οποίο πήρε και κράτησε την θέση που είχε από νωρίς για την νοµιµοποίηση των µαλακών ναρκωτικών (συµφωνεί/δεν συµφωνεί κανείς), ο τρόπος µε τον οποίο πήγε να κρατήσει την θέση που είχε για το διαβόητο άρθρο 16 (ναι, την εγκατέλειψε, θα επανέλθουµε σε λίγο σ’ αυτό…), ο τρόπος µε τον οποίο διαµόρφωσε (µε την συµπαράσταση, αν µη την πρωτοβουλία, Γιάννου Κρανιδιώτη) την «θέση Ελσίνκι» (η οποία στην συνέχεια σπαταλήθηκε από την ίδια την Κυβέρνηση Σηµίτη, προτού διαλυθεί από την Κυβέρνηση Καραµανλή) και την συνολική προσέγγιση των Ελληνοτουρκικών, δεν ήταν γυµνάσµατα στον αέρα: ήταν εγχειρήµατα πολιτικής – µε αναδοχή κόστους. Σπανιούτσικο, θα συµφωνήσετε! Το πρόβληµα εδώ προήλθε από το ότι η διαλλακτικότητα του Γιώργου, η απροθυµία του να εκδηλώσει έγκαιρα πολιτική (και ανθρώπινη…) αυστηρότητα, υποσκάπτει σε κρίσιµες στιγµές την ίδια την αντίληψη της πολιτικής και διαλύει την επεξήγησή της προς την κοινή γνώµη. Σε απλά ελληνικά: για «να τους κρατήσει όλους στο καράβι», ο Γιώργος άλλαξε πορεία στο άρθρο 16 (και στο θέµα της µε µερική µόνο ασφαλιστική κάλυψη απασχόλησης νέων, όταν προσέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας) ή πάλι ήρθε και διετύπωσε για το Μακεδονικό την προεκλογική θέση «έτσι όπως το πήγε η Κυβέρνηση Καραµανλή, µέχρι και βέτο θα χρειαστεί να θέσουµε» (κι ας περιµένουµε να δούµε τι θα βγάλει στο Κυπριακό, άµα επαναδροµολογηθεί ένα Σχέδιο Ανάν ΙV ή V, µε άλλο όνοµα). Ο Γιώργος Παπανδρέου έχει µια εγγενή εκτίµηση της συλλογικότητας, των συµµετοχικών διαδικασιών. Αυτό πήγε να εκφράσει περισσότερο, παρά έναν ισορροπισµό µε-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΛΛΑ∆Α/Α ΝΑΛΥΣΕΙΣ

ταξύ προσώπων και τάξεων, στο διάστηµα 2004-2007. Αυτό όµως είχε επιχειρήσει να εισαγάγει ως τρόπο δουλειάς και στο Παιδείας και – κυρίως – στο Εξωτερικών. ΄Όµως αυτά ζητούν χρόνο, ζητούν και νέες νοοτροπίες. Απαιτούν και κάτι άλλο: συνεχή παρουσία και δέσµευση του χρόνου και της δραστηριότητας του ίδιου του πρωταγωνιστή – και (ας το πούµε κι εδώ κατά το δυνατόν ευγενικά) ο Γ.Α.Π. είναι πολύ φειδωλός και µε τον χρόνο και µε την αυτοπρόσωπη παρουσία του. Που, αντίθετα, υποκαθίσταται από την δηµιουργία και την λειτουργία ενός πολυπλοκάµου και κλειστού «περιβάλλοντος»: αυτό τραυµάτισε και τραυµατίζει… Ο Γιώργος Παπανδρέου έχει µια πηγαία ροπή και προς το ριζοσπαστικό και προς το καινούργιο, το καινοτοµικό. Σε σηµείο, παλαιότερα, να µην βρίσκεται σε πλήρη επικοινωνία µε τον πολιτικό χώρο µέσα στον οποίο εκινείτο: και αριστερώτερος από το «αστικοποιηµένο» ΠΑ.ΣΟ.Κ. του τέλους της δεκαετίας του ΄80 και των αρχών της δεκαετίας του ΄90 ήταν (αν και µε µια αριστεροσύνη Αµερικανού, East-coast liberal µάλλον) και νέες προσεγγίσεις αγωνιούσε να φέρει – από την ελευθέρωση της ραδιοτηλεόρασης µέχρι την έµπρακτη Ελληνοτουρκική προσέγγιση, από την (φρούδα) ελπίδα ότι Μάνος και Ανδρουλάκης θα «µπόλιαζαν» το αδιάφορο ΠΑ.ΣΟ.Κ. µε κάποιες σκέψεις/ιδέες/προσεγγίσεις, µέχρι την αναζήτηση αδιανόητων για την Ελλάδα λύσεων για την πρώτη απασχόληση των νέων. Το πρόβληµά του, εδώ, είναι ότι ουδέποτε πήρε τον κόπο να επεξηγήσει – µεθοδικά, αναλυτικά, σε βάθος χρόνου – είτε το νέο, είτε το ριζοσπαστικό. Τέλος, ο Γιώργος Παπανδρέου είναι άνθρωπος µε θάρρος. Με το θάρρος των µεγάλων στιγµών: όταν σηµαντικοί άνθρωποι όπως ο Κώστας Λαλιώτης, στην κρίσιµη εποχή ανάδειξης του Κώστα Σηµίτη («Σηµιτάκου», ξαναθυµίζουµε, για πολλούς έως τότε στο ΠΑ.ΣΟ.Κ. ) , ισορροπούσαν ανάµεσα στους τρεις µ.Α. υποψηφίους, Σηµίτη-ΆκηΑρσένη, τότε ο Γιώργος σηκώθηκε και, γαλήνιος όσο και βραχύλογος, τάχθηκε υπέρ του Σηµίτη. Τόσο απλά. Ακόµη πιο σηµαδιακό, όταν στα χρόνια Κοσκωτά ο «αντ’ αυτού» του Ανδρέα Μένιος Κουτσόγιωργας – µε τον οποίο τόσα και τό-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

σα κέντρα εξουσίας είχαν τις τρυφερότερες των σχέσεων µέχρις ότου τα πούλησε ευθέως… – επεχείρησε να σπρώξει προς τον Γιώργο λίγη λάσπη, εκείνος βγήκε ξεκάθαρα και δηµόσια κι έβαλε τα πράγµατα στην θέση τους. Αντίστοιχα, τις τόσο πικρές ώρες της υπόθεσης Οτσαλάν, βγήκε µπροστά και µε την εναντίον Παγκάλου επιστολή του (χειρ µεν, χειρ Γιώργου, φωνή δε, φωνή Νίκου Κοτζιά, αλλά αυτό δεν αλλάζει την ουσία) βοήθησε να ξεκαθαρίσει το θολό όσο και επικίνδυνο σκηνικό. Ας σηµειωθεί ότι και οι άνθρωποι οι οποίοι τον περιβάλλουν – όπως ο Νίκος Κοτζιάς που προαναφέραµε, ο Χάρης Παµπούκης, ήδη ο αδελφός του Νίκος που µε µοναδική ευθυβολία βοήθησε να καταδειχθεί (µε το «θαµπό δαχτυλίδι», το οποίο έπαιξε τον ρόλο του παιδιού που φώναζε ο «Βασιλιάς είναι γυµνός») ο διαβρωτικός ρόλος της σκιάς Σηµίτη στην ζωή του ΠΑ.ΣΟ.Κ. – χαρακτηρίζονται από ανάλογη ροπή προς το ουσιώδες. Αποδέχονται την κόντρα, όταν χρειάζεται αληθινά. Ε, λοιπόν, µετά την καθίζηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. στις κάλπες του Σεπτεµβρίου 2007 και µετά την εκδήλωση της διεκδίκησης Βενιζέλου και, κυρίως, την ανάδυση όλων των παραγόντων που προσδοκούσαν την υποταγή του µεταΠΑ.ΣΟ.Κ. στις δικές τους σκοπιµότητες, αυτή η πλευρά του Γιώργου Παπανδρέου ανέβηκε στην επιφάνεια. Βολεύει – δεν βολεύει. Αρέσει – δεν αρέσει. Και µε αυτήν την παράµετρο στο κέντρο της θα πορευθούν, πορεύονται ήδη, τα πράγµατα στο µεταΠΑ.ΣΟ.Κ. ∆ηλαδή, στο συνολικό πολιτικό σύστηµα της προσφιλέστατης Ελλάδας µας. Γύρω από τον νέο – ανανεωµένο – εκ παρατάσεως αρχηγό του ΠΑ.ΣΟ.Κ. θα παιχτούν πολύ, µα πολύ περισσότερα από το µέλλον της δυναστείας Παπανδρέου ή από την αυτονοµία της πολιτικής από τα µήντια ή/και τα «συµφέροντα». (Αυτή είναι µια τελευταία πτυχή της παρουσίας του Γιώργου: όπως και ο πατέρας του, αλλά και ο µιµητής του Ανδρέα, Κ. Καραµανλής, ο νυν, πάει να διαµορφώσει προφίλ αυτονοµίας δικιάς του µέσα από την εναντίωση προς τα µέσα ενηµέρωσης. Του Βαγγέλη Βενιζέλου «δεν του βγήκε» η µέθοδος της αυτοπαράδοσης στην εύκολη θαλπωρή των µήντια: σηµαίνει ότι η αντίστροφη µέθοδος θα αποδώσει στον Γιώργο; Θα το δούµε.). !

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

21

Ε ΛΛΑ∆Α

Η διαφορά Τούρκων και Σκοπιανών Από τον αναγνώστη µας κ. Φιλοκλή Ασηµάκη λάβαµε ένα ενδιαφέρον κείµενο, µέρος του οποίου δηµοσιεύουµε: Συνέβη το βράδυ της 29ης Οκτωβρίου στην κατάµεστη τουρκική πρεσβεία από προσκεκληµένους του πρέσβυ κ.

Tahsin Burcuoglu, επ’ ευκαιρία της εορτής της 84ης Επετείου της Τουρκικής ∆ηµοκρατίας. Ο συµπαθής πρέσβυς µετατίθεται στην Άγκυρα και αναλαµβάνει την πολύ σηµαντική θέση του ∆ιευθυντού του Εθνικού Συµβουλίου, που αποτελεί τον σύνδεσµο της τουρκικής κυβερνήσεως και της στρατιωτικής ηγεσίας, επικεφαλής της οποίας είναι ο γνωστός µας και από την περυσινή του επίσκεψη στην Ελλάδα στρατηγός κ. Yasar Buyukanit. Ο δικηγόρος-οικονοµολόγος κ. Ασηµάκης έδωσε στον πρέσβυ ως αναµνηστικό δώρο ένα βιβλίο για τους ∆ελφούς και µία επιστολή µε χαιρετισµούς προς τον κ. Buyujanit, τον οποίο εγνώρισε προσωπικώς το 2006 εις την Αθήνα. Ο κ. Ασηµάκης εξηγούσε αργότερα και στον ίδιο τον πρέσβυ της Τουρκίας, που αντελήφθη την συζήτηση, ότι δεν είναι αληθές ότι η Ουάσιγκτων, η οποία προφανώς υπεχρέωσε τον κ. Νίµιτς να απολογηθεί για τα όσα είπε για την Μακεδονία κλπ., υποστηρίζει τις θέσεις των Σκοπίων, και του εξέφρασε την βεβαιότητά του ότι αυτό θα καταδειχθή πολύ γρήγορα. Παραδειγµατικά δε επεξήγησε στον κ. πρέσβυ ότι ο ίδιος και οι συµπατριώτες του εξακολουθούν να ονοµάζονται Τούρκοι, καίτοι µετά το 1453 κατέκτησαν και κατοικούν σε εδαφικές περιοχές του Βυζαντίου, που εκατοικούντο πριν από τα αρχαία χρόνια από Έλληνες του Βυζαντίου ή και του Πόντου, ακόµα και της Ιωνίας. Αυτό έγινε κατανοητό και αποδεκτό από πολλούς παρευρισκοµένους, Έλληνες αλλά και Τούρκους διπλωµατικούς και στρατιωτικούς. Όπως επίσης και από τον ίδιον τον κ. πρέσβυ της Τουρκίας και, µεταξύ άλλων, τον νεοαφιχθέντα πρέσβυ της Ινδίας κ. Dilip Sinha. Ας ελπίσουµε ότι θα το αποδεχθούν εγκαίρως και οι σηµερινοί κάτοικοι-υπήκοοι της «Πολιτείας των Σκοπίων», σλαυϊκής ή µη και µη καταγωγής. Εν πάση περιπτώσει, οι κάτοικοι των Σκοπίων πρέπει ή θα έπρεπε να γνωρίζουν, κυρίως δε οι Ηγέτες των, ότι οι (αρχικοί έστω) κάτοικοι της πόλεως του Μοναστηρίου ήσαν Έλληνες από της ιδρύσεώς της και µετέπειτα, όπως και πολλοί κάτοικοι των συναφών ιδία προς Νότον περιοχών, ήσαν Ελληνικής καταγωγής.

22

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Ενώ οι λοιποί κάτοικοι της «Πολιτείας των Σκοπίων», ως επί το πλείστον αλβανικής, βουλγαρικής, αθιγγάνικης και οπωσδήποτε Σλαυϊκής προελεύσεως, ουδεµία σχέση έχουν ή είχαν µε τους Έλληνες Μακεδόνες: ούτε Ιστορική ούτε πολιτιστική, ούτε γλωσσολογική και ούτε εν γένει Εθνολογική. Αυτό το γνωρίζουν καλώς όχι µόνον οι ίδιοι αλλά και όλοι οι πολιτισµένοι λαοί της Υφηλίου. Οπωσδήποτε δε δεν το παραγνωρίζουν (πλέον) οι αρµόδιοι του State Department, στους οποίους πυκνά-συχνά το υπενθυµίζουν όχι µόνον πολλοί Ελληνο-Αµερικανοί αλλά και τα µέλη του γνωστού Οµίλου των «100 Αθηναίων Φίλων των ΗΠΑ», που δεν παύουν να επικοινωνούν επί εθνικών θεµάτων µε την Ουάσιγκτων.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Π ΑΙ∆ΕΙΑ

Οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί στο στόχαστρο Tου ∆. Πολίτη

Ο

ι εκπαιδευτικοί που εργάζονται στα ιδιωτικά σχολεία υπόκεινται σε ένα ειδικό καθεστώς (όπως και τα ίδια τα ιδιωτικά σχολεία) ελέγχου από το υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων. Και ορθώς, διότι η εκπαίδευση- έστω και ιδιωτική- δεν αποτελεί προϊόν προς εµπορευµατοποίηση, αλλά σχετίζεται µε την πνευµατική και ηθική διαµόρφωση της νεολαίας. Οι δε ιδρυτές των µεγάλων ιδιωτικών σχολείων δεν είχαν ως κίνητρο το κέρδος, αλλά την πραγµατοποίηση του εκπαιδευτικού τους οράµατος και την προσφορά στην πνευµατική εξέλιξη της ελληνικής κοινωνίας. Σήµερα, η κατάρρευση της δηµόσιας εκπαίδευσης έχει δηµιουργήσει πεδίον δόξης λαµπρόν για φιλόδοξους επιχειρηµατίες. Κάποιοι, στον αντίποδα του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, του Αντώνη Μωραΐτη, του Στέφανου ∆έλτα και όσων δηµιούργησαν τα πρότυπα ιδιωτικά σχολεία αυτής της χώρας, κινούνται µε γνώµονα την µεγιστοποίηση του κέρδους και την στυγνή επιχειρηµατική λογική, που είναι άτοπη στον χώρο της Παιδείας. Κάρφος στον οφθαλµό τους αποτελεί το καθεστώς αορίστου χρόνου, στο οποίο περιέρχονται οι ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί µετά από µία διετή κατ’ αρχήν και στην συνέχεια- εφ’ όσον υπάρξει ανανέωση της προσλήψεως- άλλη µία τετραετή θητεία. Θεωρείται, σύµφωνα προς την υπάρχουσα νοµοθεσία, επαρκής χρόνος για την εργοδοσία, µία ολόκληρη εξαετία, για να κρίνει την επαγγελµατική επάρκεια και το εργασιακό ήθος του εκπαιδευτικού και ορθώς. Αλλά κάποιοι καινοφανείς σχολάρχες-επιχειρηµατίες (µε την έµφαση στο δεύτερο σκέλος) αισθάνονται ότι η παροχή καθεστώτος οιονεί µονιµότητος, µε την σύµβαση αορίστου χρόνου στον εκπαιδευτικό, τους δηµιουργεί κωλύµµατα στην προσπάθεια αποδοχής από µέρους του των οιωνδήποτε (αΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

κόµη και µη προβλεποµένων) απαιτήσεων της ιδιοκτησίας. Γι’ αυτό και σήµερα βρίσκεται σε εξέλιξη µία προσπάθεια δικαστικής ανατροπής του εργασιακού καθεστώτος των ιδιωτικών εκπαιδευτικών (η πρωτοβάθµια και η δευτεροβάθµια εκδίκαση της υποθέσεως κατέληξε σε απόρριψη του αιτήµατος ορισµένων σχολαρχών να επιτραπούν οι απολύσεις ακόµη και εκπαιδευτικών ευρισκοµένων στα πρόθυρα της συντάξεως, ενώ τον Ιανουάριο τελεσιδικεί η υπόθεση στο ανώτατο επίπεδο). Και ναι µεν είναι σχεδόν βέβαιο ότι η ∆ικαιοσύνη θα προστατεύσει τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς από την ανασφάλεια και οµηρία την οποία συνεπάγεται το καθεστώς ελευθέρων απολύσεων, που επιζητούν οι συγκεκριµένοι σχολάρχες. Αλλά θα ισχυροποιούσε την επαγγελµατική θέση των ιδιωτικών εκπαιδευτικών µία σαφέστερη τοποθέτηση της κυβερνήσεως, διότι ακούγεται στο παρασκήνιο ότι κάποιοι υπουργοί της (όχι ο αρµόδιος) βρίσκονται σε υπόγεια συνεννόηση µε κάποιους σχολάρχες, άγνωστο µε τι όρους. Είµαστε βέβαιοι ότι ο νέος υπουργός Ευριπίδης Στυλιανίδης ευρίσκεται µακράν παροµοίων προθέσεων, οι δε βυσσοδοµούντες περί του αντιθέτου θα σκεφθούν ξανά όχι µόνον το δίκαιο αλλά και το πολιτικό κόστος, σε εποχές που οι κυβερνήσεις κρίνονται για λίγες δεκάδες χιλιάδων ψήφους. Θα ήταν καλό δε να λάβουν υπ’ όψιν τους οι ενδιαφερόµενοι τα παραδείγµατα σχολείων, στα οποία ο σεβασµός και η δηµιουργία κλίµατος ασφαλείας οδηγεί µε µαθηµατική ακρίβεια στην µεγιστοποίηση της απόδοσής τους. Αυτά µάλιστα τα παραδείγµατα, συµβαίνει να συµπίπτουν µε γνωστά και κορυφαία ιδιωτικά εκπαιδευτήρια της χώρας, περί των οποίων πολλοί διερωτώνται ποιο είναι το µυστικό της επιτυχίας τους, αναζητώντας το σε λάθος κατεύθυνση. !

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

23

Ε ΚΚΛΗΣΙΑ

Η Ρωσσική Εκκλησία στην διεθνή σκηνή Tου Αλέξανδρου Σ. Καριώτογλου

∆

εν πάνε πολλές µέρες που ο γράφων βρέθηκε σε κατάστηµα ηλεκτρικών ειδών και επιβεβαίωσε αυτό που διηγούνται οι βυζαντινοί χρονικογράφοι απλοί άνθρωποι να σχολιάζουν θεολογικά θέµατα ή ζητήµατα που αφορούν την ιστορία της Εκκλησίας. Κείµενα βυζαντινά µας πληροφορούν ότι µέχρι το λιµάνι της βασιλίδας των Πόλεων κουβεντιάζονταν από τον λαό τέτοιας λογής θέµατα. Στο εν λόγω κατάστηµα, λοιπόν, βρέθηκα προ εκπλήξεως: ο καταστηµατάρχης να έχει ανοίξει διάλογο µε τον Πολωνό υπάλληλό του για τις σχέσεις της Ρωµαιοκαθολικής και της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ένας Ορθόδοξος και ένας Ρωµαιοκαθολικός κουβέντιαζαν. Και δεν ήταν από τους φανατικά πιστούς, αλλά, καθώς φαίνεται, τους ενδιέφερε το θέµα. Ζήτησαν να τους λύσω ορισµένες απορίες και να τους πω την γνώµη µου για το τι κρύβεται πίσω από την σχέση των Εκκλησιών µεταξύ τους. Σε κάποια στιγµή ρωτήθηκα: Και ποιο ρόλο παίζει η ρωσσική Εκκλησία σε όλο αυτό το σκηνικό; Ένα ερώτηµα ενδιαφέρον και επίκαιρο πάντα. Η ιστορία της ρωσσικής Εκκλησίας σηµαδεύεται από µια σειρά καταστάσεων που εκτείνονται από την στιγµή της

1

άµεσης εξάρτησής της από την Κωνσταντινούπολη στα χρόνια του Βυζαντίου, περνούν στην εποχή της ίδρυσης του αυτόνοµου Πατριαρχείου της Μόσχας και της στήριξης της κρατικής πολιτικής των τσάρων, διατρέχουν τα δύσκολα χρόνια των διωγµών από το κοµµουνιστικό σύστηµα και φθάνουν στην εποχή µας, µε τις συνέπειες που προήλθαν από όλες τις πληγές του παρελθόντος. Όπως πάντοτε συµβαίνει στις ορθόδοξες χώρες, το µεγάλο πρόβληµα ήταν η σχέση της διοικούσας Εκκλησίας µε την εκάστοτε κρατική πολιτική. Όταν η πολιτική του ρωσσικού κράτους από τον 15ο αι. διαµόρφωσε ένα κλίµα φοβίας απέναντι στα ευρωπαϊκά κράτη, η Εκκλησία το κλίµα φόβου για µια πιθανή απώλεια γης το µετέτρεψε σε κλίµα δυσπιστίας απέναντι στους αιρετικούς ευρωπαίους για τον φόβο άλωσης της ορθόδοξης πίστης. Γράφει ο Francois Thual: «Η σύµπραξη αυτών των αυτοπροσδιοριστικών και θρησκευτικών στοιχείων αποτελεί το θεµέλιο στο οποίο έµελλε να οικοδοµηθεί ο «ρωσσισµός», ένας αυτοπροσδιοριστικός ρωσσισµός κυριαρχούµενος από ξενοφοβία, που θα λειτουργούσε επί τρεις αιώνες µε µια διπλή εδαφική διάσταση. Η πρώτη ήταν να απωθήσει όσο το δυνατόν περισσότερο τους πολιτικούς ή θρησκευτικούς εχθρούς που περικύκλωναν την ορθόδοξη Ρωσσία· η δεύτερη, να επεκτείνει όσο το δυνατόν περισσότερο την Ρωσσική Αυτοκρατορία, διάδοχο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, για να εξασφαλιστεί ο τελικός θρίαµβος της ορθόδοξης πίστως».1 Στα χρόνια της βασιλείας των Ρωµανώφ συνέβη το παράδοξο: ο δυτικός κόσµος να θεωρείται ως κάτι το απορριπτέο, αλλά ταυτόχρονα και ένα «διφορούµενο πρότυπο, αποκρουόµενο στις φιλοσοφικές και θρησκευτικές του βάσεις, αλλά θαυµαζόµενο για τις τεχνικές του επιτυχίες». Ο πανσλαβισµός και η πανορθοδοξία, στις αρχές του 19ου αιώνος, υπήρξαν δύο συστατικά στοιχεία της ρωσσικής πολιτικής, για να επεκταθεί, στα Βαλκάνια και

F. Thual, Η κληρονοµιά του Βυζαντίου. Γεωπολιτική της Ορθοδοξίας, Ροές, Αθήνα 1999, σ. 155.

24

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΚΚΛΗΣΙΑ

να έχει πρόσβαση στην Μεσόγειο. Παράλληλα, άρχισε η διαπάλη µεταξύ ευρωπαϊστών και σλαβόφιλων, η οποία αναδείκνυε το βασικό πρόβληµα του κοινωνικού εκσυγχρονισµού. Η ρωσσική επανάσταση έδωσε µια άλλη διάσταση στον ιδιόµορφο ρωσσικό µεσσιανισµό. Η Ρωσσία δεν ήταν πια κληρονόµος του Βυζαντίου, αλλά η εκσυγχρονιστική δύναµη της ανθρωπότητας, που επιθυµούσε διακαώς την απελευθέρωση των λαών από τον καπιταλισµό και την αποικιοκρατία. Είναι ένα είδος µεσσιανισµού, µε την µαρξιστική του εκδοχή. Η ρωσσική Ορθόδοξη Εκκλησία χρησιµοποιήθηκε µετά το 1960 από το σοβιετικό κράτος, άλλωστε, για να το στηρίξει εσωτερικά και εξωτερικά. Μετά την κατάρρευση του κοµµουνισµού, η ελεύθερη πια Εκκλησία αποδύθηκε σε έναν αγώνα επένδυσης στην κοσµική κοινωνία, µε το κοινωνικό της έργο, και σε µια προσπάθεια να διασφαλίσει την ενότητα της χώρας. Όµως, δεν λησµόνησε τον ρόλο του φύλακα του έθνους από τις δυτικές επιρροές. Κι αυτό, επειδή η κατάρρευση του κοµµουνιστικού συστήµατος σηµαδεύτηκε από µια ορµητική εισβολη προτεσταντικών οµάδων, ρωµαιοκαθολικών αποστολών και νεοεποχίτικων θρησκευτικών σεκτών. Η στάση της επίσηµης Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι σε έναν µεγάλο βαθµό φοβική. Επιθυµεί τον διάλογο µε την Ρώµη, αλλά ταυτόχρονα είναι επιφυλακτική. Πολλές φωνές ακούγονται ενάντια στην Ρώµη και σε καθετί δυτικό. Παράλληλα, δεν λησµονείται ο κυριαρχικός ρόλος του Πατριαρχείου της Μόσχας στα δρώµενα µέσα στον Ορθόδοξο κόσµο. Το Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως αποτελεί για τους Ρώσσους ένα αγκάθι, αφού ασκεί µια οικουµενική πολιτική µε ήπιους τόνους, αλλά και δυναµισµό, ο οποίος φανερώνει ότι δεν επιθυµεί να παραχωρήσει καµµία προτεραιότητα στους σλάβους. Πανσλαβισµός και πανορθοδοξία αποτελούν και σήµερα θεµέλια της εν λόγω Εκκλησίας, γι’ αυτό και η Μόσχα δεν κρύβει πολλές φορές τον έκδηλο εκνευρισµό της. Το άνοιγµα του Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως προς το Βατικανό και η αποδοχή του από τον Πάπα προκαλεί τις διστακτικές κινήσεις του Πατριαρχείου της Μόσχας προς τους δυτικούς. Αναρωτιέται κανείς αν όλα αυτά είναι θέµατα εκκλησια-

2

στικής και µόνο πολιτικής και όχι ουσιαστικής στάσης απέναντι σε θέµατα πίστεως. Θα µπορούσαµε άνετα, µαζί µε τον προαναφερθέντα Thual, να αναρωτηθούµε: «Καθ’ όσον το παράδοξο, στην ιστορία του ρωσσικού αυτοπροσδιορισµού, είναι η διασφάλιση της ρωσσο-ορθόδοξης πρωτοκαθεδρίας, σε συνδυασµό µε κάποιον σεβασµό της εθνικής πολλαπλότητας στο εσωτερικό και µιας φοβίας για το εξωτερικό, τι θα συµβεί στην επόµενη γενιά;»2. Τα πρόσωπα και οι καταστάσεις θα δείξουν. !

F. Thual, όπ.π., σ. 173.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

25

Ο ΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ενενήντα εννιά χρόνια από το τέλος του Μεγάλου Πολέµου Tου Ιωάννη-∆ιονυσίου Σαλαβράκου

Ο

Πρώτος Παγκόσµιος ή Μεγάλος Πόλεµος υπήρξε ένας από τους φονικώτερους της ανθρώπινης ιστορίας, αλλά και η επιτοµή του ολοκληρωτικού πολέµου, δηλαδή εκείνης της µορφής σύγκρουσης, η οποία εµπλέκει το σύνολο των µελών µίας κοινωνίας. Στον Μεγάλο Πόλεµο θα συγκρουσθούν οι χώρες της Entente (Βρεταννία, Γαλλία, Ρωσσία) µε τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες (Γερµανία και Αυστροουγγαρία). Στην διάρκεια του πολέµου, η Entente θα βιώσει την ήττα και έξοδο της Ρωσσίας, αλλά θα ενισχυθεί από την είσοδο στο πλευρό της µεγάλου αριθµού χωρών (Ιταλία, Ελλάδα, Ρουµανία, ΗΠΑ, Σερβία, Καναδάς, Αυστραλία κ.λπ.). Αντίθετα, αν και οι Κεντρικές Αυτοκρατορίες µπόρεσαν να υποτάξουν ορισµένες χώρες της Entente, ενισχύθηκαν µόνον από την Οθωµανική Αυτοκρατορία και την Βουλγαρία. Ο πόλεµος τελείωσε την ενδέκατη ώρα της ενδέκατης ηµέρας του ενδέκατου µήνα (Νοεµβρίου) του 1918, µε την ήττα της Γερµανίας. Έτσι, το παρόν άρθρο έχει και επετειακό χαρακτήρα. Η συγκεκριµένη ήττα είναι αποτέλεσµα και των ακόλουθων οικονοµικών παραγόντων: Στην διάρκεια του πολέµου, η συνολική παραγωγή πολεµικού υλικού της Entente ήταν περίπου: 128.000 αεροπλάνα, 176.700 κινητήρες αεροπλάνων, 73.800 πυροβόλα, 8.200 άρµατα µάχης, 837.500 πολυβόλα, 79.905 τόνοι χηµικών αερίων, 32 θωρηκτά, 61 καταδροµικά, 476 αντιτορπιλικά, 264 υποβρύχια, 39 τορπιλάκατοι, 21-28 αεροπλανοφόρα, πλέον των 300 ναρκαλιευτικών και ναρκοθετικών. Οι Κεντρικές Αυτοκρατορίες, δηλαδή Γερµανία και Αυστροουγγαρία, αφού οι υπόλοιπες σύµµαχές τους χώρες δεν διέθεταν σηµαντική πολεµική βιοµηχανία, είχαν εξ ίσου επιβλητική παραγωγή: 52.300 αεροπλάνα, 46.200 κινητήρες αεροπλάνων, 82.500 πυροβόλα, 444.200 πολυβόλα, 76.000 τόνους χηµικών αερίων, 7 θωρηκτά, 22 καταδροµικά, 112 αντιτορπιλικά, 376 υποβρύχια, 113 τορπιλακάτους, 148 ναρκαλιευτικά. Τονίζεται ότι η αχίλλειος πτέρνα της πο26

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

λεµικής παραγωγής των Κεντρικών ∆υνάµεων ήσαν τα άρµατα µάχης. Μόλις 22 άρµατα κατασκευάστηκαν στην διάρκεια του πολέµου. Τονίζεται επίσης, ότι η Γερµανία ουσιαστικά εξόπλισε τις µικρές χώρες της συµµαχίας (Βουλγαρία, Οθωµανική Τουρκία). Σε καθαρό επίπεδο εθνικής οικονοµίας, η χώρα µε την υψηλότερη παραγωγή πολεµικού υλικού ήταν η Γερµανία. Αντίθετα, στο συµµαχικό στρατόπεδο, η Γαλλία αναδείχθηκε ως ο µεγαλύτερος παραγωγός οπλισµού. Παρά την ανισορροπία στο επίπεδο της πολεµικής βιοµηχανίας, ο πόλεµος σε µεγάλο βαθµό δεν κρίθηκε από την παραγωγή πολεµικού υλικού. Όταν παραδόθηκε η Γερµανία, οι Σύµµαχοι κατέσχεσαν τεράστιες ποσότητες πολεµικού υλικού, οι οποίες, αν είχαν χρησιµοποιηθεί, θα µπορούσαν να είχαν παρατείνει χρονικά τον πόλεµο, αλλά και να τον είχαν µετατρέψει σε ακόµα µεγαλύτερο σφαγείο. Στην διάρκεια του πολέµου, έγινε φανερό ότι παράγοντες πέραν της πολεµικής παραγωγής, του ηθικού του στρατεύµατος, αλλά και του επαγγελµατισµού των στρατηγών, θα έκριναν την έκβαση του πολέµου. Το 1918, η Γερµανία και οι σύµµαχοί της διέθεταν τεράστιες ποσότητες όπλων και πυροµαχικών, αλλά αντιµετώπιζαν τεράστιο πρόβληµα τροφίµων. Η έλλειψη τροφίµων οφειλόταν στον ναυτικό αποκλεισµό της Αντάντ, αλλά και στην αδυναµία εκµετάλλευσης των κατεχοµένων από τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες πλούσιων εδαφών της ανατολικής Ευρώπης και της Ουκρανίας. Στην Γερµανία, δύο είδη εξαφανίστηκαν από την αγορά (φρούτα και κακάο). Στην Αυστρία, τρία είδη εξαφανίστηκαν (ψαρικά, αυγά και κακάο). Σε όλα τα υπόλοιπα είδη τροφίµων επιβλήθηκε δελτίο σε ολόκληρη την επικράτεια. Ο καφές και το τσάϊ επίσης εξαφανίστηκαν και αναπληρώθηκαν από υποκατάστατα αγαθά. Βουλγαρία και Τουρκία επίσης γνώρισαν σηµαντικές µειώσεις της εγχώριας αγροτικής παραγωγής, και ελλείψεις. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ο ΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η εικόνα της Entente είναι διαφορετική. Ειδικώτερα, Γαλλία, Ιταλία και Ρωσσία είχαν σηµαντικές ελλείψεις αγροτικών προϊόντων και τροφίµων. Μάλιστα, στην περίπτωση της Ρωσσίας, η έλλειψη τροφίµων ήταν ένα σηµαντικό αίτιο για την έκρηξη της Επανάστασης του 1917. Αντίθετα, παρά τον υποβρυχιακό πόλεµο στην Βρεταννία (στο σύνολο της επικράτειας) υπήρξαν περιορισµοί µόνο στο βούτυρο, την ζάχαρη και το κρέας. Σε όλα τα άλλα αγροτικά προϊόντα, δεν υπήρξαν περιορισµοί. Η χρηµατοδότηση του πολέµου ήταν επίσης σηµαντικός παράγων. Οι χώρες της Entente είχαν πρόσβαση στις διεθνείς αγορές χρήµατος και µπορούσαν να αντλήσουν ευκολώτερα και περισσότερα δανειακά κεφάλαια από τις Κεντρικές ∆υνάµεις. Ειδικώτερα, ο ρόλος της Βρεταννίας ήταν κυρίαρχος. Η συγκεκριµένη οικονοµία διέθετε τα κεφάλαιά της για να χρηµατοδοτήσει τις οικονοµίες της Γαλλίας και της Ρωσσίας, ενώ η ίδια, χάρις στο χαµηλό δηµόσιο χρέος της, µπορούσε να αντλήσει κεφάλαια από τις ΗΠΑ. Αντίθετα, οι Κεντρικές ∆υνάµεις έπρεπε να χρηµατοδοτήσουν τον πόλεµο µε άντληση κεφαλαίων από την εσωτερική αγορά και µε αύξηση της προσφοράς χρήµατος, δηµιουργώντας πληθωριστικές πιέσεις. Το συνολικό κόστος του πολέµου είναι δύσκολο να αποτιµηθεί. Το 1920 υπολογίσθηκε ότι το κόστος για το στρατόπεδο της Entente ανήλθε σε $22.500.172.140, ενώ για τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες το κόστος ανήλθε σε $11.068.299.100. Ο δηµογραφικός παράγων είχε επίσης σηµαντικό ρόλο. Η Entente είχε πληθυσµό 265 εκ. και αποικίες µε πληθυσµό επιπλέον 460 εκ. κατοίκων. Παρέτασσε έναν στρατό 10.151.500 ανδρών (234 µεραρχίες πεζικού και 49 µεραρχίες ιππικού), ενώ στην διάρκεια του πολέµου κινητοποίησε 27.338.400 άνδρες. Στα ανωτέρω πρέπει να προστεθούν οι δυνάµεις των χωρών ΗΠΑ, Ιταλίας, Ελλάδας, Πορτογαλίας, Ρουµανίας, Ιαπωνίας, δηλαδή χωρών µε συνολικό πληθυσµό 212.510.000 κατοίκους, οι οποίες κινητοποίησαν περισσότερους από 11.518.000 άνδρες (161 µεραρχίες πεζικού και 9 µεραρχίες ιππικού). Στο στρατόπεδο των Κεντρικών Αυτοκρατοριών κινητοποιήθηκε ένας πληθυσµός 144.400.000 κατοίκων. Από αυτούς πολέµησαν ή χρησιµοποιήθηκαν σε βοηθητικές υπηρεσίες περίπου 25.025.000 άνδρες (404 µεραρχίες πεζικού και 28 ιππικού). ∆ηλαδή, το 17,3% του συνολικού δηµογραφικού δυναµικού κινητοΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ποιήθηκε κατά την διάρκεια του πολέµου. Αν και σε ποσοστιαίο επίπεδο οι Κεντρικές ∆υνάµεις κινητοποίησαν µεγαλύτερο τµήµα του πληθυσµού (17,3%) για τον πόλεµο, έναντι του 4,64% που κινητοποίησε η Αντάντ, σε απόλυτους αριθµούς η Αντάντ είχε τροµακτική υπεροχή. Το ανθρώπινο κόστος του πολέµου υπήρξε τεράστιο. Οι συνολικές απώλειες (νεκροί, τραυµατίες, αγνοούµενοι, αιχµάλωτοι) ήταν 23.530.862 άνθρωποι, χωρίς σε αυτόν τον αριθµό να υπολογίζονται οι σφαγές του άµαχου πληθυσµού (Αρµενίων, Βέλγων, Ρώσσων, Σέρβων, Ελλήνων κ.τ.λ.). Βέβαια, ο πόλεµος είχε και θετικά αποτελέσµατα. Στην ιατρική προωθήθηκαν τόσο η γενική, όσο και η πλαστική χειρουργική. Σε θεσµικό επίπεδο, αναπτύχθηκε ο θεσµός της κοινωνικής προστασίας, των αναπηρικών συντάξεων και προωθήθηκε η δηµιουργία Εθνικών Συστηµάτων Υγείας. Παράλληλα, άλλαξε ο ρόλος της γυναίκας, η οποία πλέον έγινε και εργαζόµενη στα εργοστάσια, αντικαθιστώντας τους άνδρες εργάτες που πολεµούσαν. ! ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

27

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ - ΑΓΟΡΑ

Έλλειψη φαντασίας των Ελλήνων επενδυτών • Η πολυπλοκότητα και η δυσκολία στις σύγχρονες χρηµαταγορές συνίσταται στην δυνατότητα αλλά και αναγκαιότητα να χρησιµοποιείται το σύνολο των επενδυτικών προϊόντων συνδυασµένα. Εκτός από την αγορά µετοχών (αγορά spot), η προθεσµιακή αγορά (αγορά future), τα δικαιώµατα, τα παράγωγα, η ταυτόχρονη επένδυση στις ξένες χρηµαταγορές, ακόµα και οι αγορές νοµισµάτων και προϊόντων, θα πρέπει να αποτελούν επενδυτικά εργαλεία για ένα χαρτοφυλάκιο. Μόνο µέσα από ένα σύνολο επιλογών που µπορούν να αντισταθµίσουν τον κίνδυνο και να µειώσουν την επιρροή του παράγοντα τύχη, είναι δυνατό να αποφευχθεί ο εγκλωβισµός και η πορεία αντίθετα στο ρεύµα της αγοράς. Τέτοιες στρατηγικές είναι που δίνουν το πλεονέκτηµα στα οργανωµένα θεσµικά χαρτοφυλάκια και τα κερδοσκοπικά hedge funds, να προηγούνται των άλλων επενδυτών και πολλές φορές να ηγούνται και να διαµορφώνουν την τάση. Ο χαρακτηρισµός µιας αγοράς ως δύσκολης, γίνεται περισσότερο κατανοητός εάν αναλογιστούµε τις τεχνικές γνώσεις και την πληροφόρηση που χρειάζεται ο επενδυτής, ώστε να διαχειρίζεται έγκαιρα και συνεχώς το χαρτοφυλάκιο του. Πρέπει να είναι επαρκές το µέγεθος του χαρτοφυλακίου, ώστε να είναι δυνατή η διασπορά του σε πολλές επενδυτικές επιλογές και ρευστά διαθέσιµα. Το 50% των χαρτοφυλακίων των Ελλήνων επενδυτών αποτελείται από µετοχές µίας µόνο εισηγµένης εταιρείας. Το 95% των ελληνικών χαρτοφυλακίων περιλαµβάνει µέχρι 10 διαφορετικές µετοχές και το 88% διατηρεί χαρτοφυλάκια που η αξία τους δεν ξεπερνά τα 3000 ευρώ.

• Τα συµβόλαια µελλοντικής εκπλήρωσης (futures) στο πετρέλαιο αυξήθηκαν κατά 29% τον τελευταίο χρόνο. Οι αγορές πετρελαίου για εµπορική χρήση από 82% το 2002 αντιστοιχούν σε λιγώτερο από το 50% των συνολικών συναλλαγών σε πετρέλαιο το 2006. Η διαµόρφωση της τιµής του πετρελαίου είναι πλέον χρηµατιστηριακή υπόθεση. Η διεθνής τιµή ισορροπίας δεν καθορίζεται µονοσήµαντα από τις δυνάµεις ζήτησης και προσφοράς, αλλά και από κερδοσκοπικά παιχνίδια.

28

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Τόσο οι εταιρείες ενέργειας όσο και επενδυτικοί οίκοι, δραστηριοποιούνται στην αγορά της ενέργειας και του πετρελαίου, αγοράζοντας και πουλώντας προθεσµιακά συµβόλαια ενέργειας και αποκοµίζοντας κέρδη από την αύξηση της τιµής του πετρελαίου. Χρηµατιστηριακές εταιρείες οι οποίες δεν έχουν καµµία σχέση µε την φυσική αγορά πετρελαίου , όπως η Morgan Stanley, η Meril Lynch, η Lehman Brothers και η Goldman Sachs, αλλά και τράπεζες όπως η Deutsche Bank, η BNP Paribas, η HSBC και η Citigroup, πραγµατοποιούν το ένα τρίτο των συναλλαγών τους σε πετρέλαιο και βάζουν «καπέλο» στην τρέχουσα τιµή του, προκειµένου να τηρηθεί ο σχεδιασµός τους και να αποδώσει η στρατηγική τους. Έτσι δεν αφήνουν τις τιµές να διορθωθούν και να διαµορφωθούν σε χαµηλότερα επίπεδα, ακολουθώντας το ειρηνικό κλίµα όταν αυτό υπάρχει. Από την άλλη µεριά, οι πολυεθνικές εταιρείες πετρελαίου προτιµούν να µοιράζουν χρηµατιστηριακές υπεραξίες και µερίσµατα και να καρπώνονται τα εύκολα και γρήγορα κέρδη από την άνοδο της τιµής του προϊόντος τους, παρά να επενδύουν στην παραγωγή και εκµετάλλευση. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι προϋπολογισµοί των εταιρειών πετρελαίου, που αφορούν στην έρευνα και στις παραγωγικές επενδύσεις, µειώθηκαν σηµαντικά τα τελευταία χρόνια. Είναι κοινός τόπος για την παγκόσµια αγορά πετρελαίου και την ∆ιεθνή Επιτροπή Ενέργειας, ότι µε τις υπάρχουσες τεχνολογικές συνθήκες δεν είναι εφικτή µια σηµαντική αύξηση της παραγωγής. Στόχος για όλους τους εµπλεκόµενους µε την παραγωγή και την εκµετάλλευση του πετρελαίου, αλλά και των επενδυτών που δραστηριοποιούνται στον χώρο των προθεσµιακών συµβολαίων ενέργειας, είναι η µεγιστοποίηση των κερδών και όχι η συγκράτηση της τιµής του πετρελαίου και η καταπολέµηση του πληθωρισµού. ∆ΗΜΗΤΡΗΣ Κ. ΚΟΥΤΣΟΝΙΚΑΣ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ∆ΕΝ ΣΥΝΙΣΤΟΥΝ ΠΡΟΤΑΣΗ Ή ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ Ή ΤΗΝ ΠΩΛΗΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Π ΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΧΥΤΑ στο Γραµµατικό. «Έγκληµα εκ προ-µελέτης!»

Tου Νίκου Σ. Λιναρδάτου

A

πό αυτό το τεύχος θα ασχοληθώ µε ένα «έγκληµα εκ προ-µελέτης» που έχει σχεδιαστεί και πρόκειται να συντελεστεί στην Κοινότητα του Γραµµατικού. Αναφέροµαι φυσικά στην κατασκευή ΧΥΤΑ στο Γραµµατικό (αλλά και στην Κερατέα), µια ενέργεια εντελώς ανερµάτιστη και ετσιθελική, που ξεκίνησε επί κυβέρνησης ΠΑ.ΣΟ.Κ. και συνεχίζεται για να ολοκληρωθεί επί Νέας ∆ηµοκρατίας. Επί ΠΑ.ΣΟ.Κ., η τότε υπουργός Χωροταξίας κα Βάσω Παπανδρέου, εντελώς αυθαίρετα και ετσιθελικά, χαρακτήρισε τρία σηµεία του λεκανοπεδίου Αττικής σαν «Χώρους Υγειονοµικής Ταφής Απορριµµάτων», που δεν είναι άλλοι από τους γνωστούς και µη εξαιρετέους ΧΥΤΑ. Οι πρώτες αντιδράσεις των κατοίκων των δύο από τις τρεις περιοχές που είχαν επιλεγεί(;), δηλαδή της Κερατέας και του Γραµµατικού, υπήρξαν έντονες. Ρώτησαν να µάθουν γιατί τελικά είχαν επιλεγεί οι περιοχές τους και όχι άλλες, όπως για παράδειγµα η Ριτσώνα, ο Αυλώνας ή κάποια άλλη περιοχή. Απάντηση, φυσικά, καµµία. Ρώτησαν µε βάση ποιες επιστηµονικές µελέτες είχαν καθοριστεί το Γραµµατικό και η Κερατέα… Ήξεις, αφίξεις… Το πράγµα άρχισε να «βρωµάει», κυριολεκτικά αλλά και µεταφορικά!.. Η µόνη επίσηµη µελέτη η οποία έχει πραγµατοποιηθεί, είναι της ΕΣ∆ΚΝΑ, η οποία ανέθεσε στο Πανεπιστήµιο Κρήτης να εκπονήσει µελέτη, σχετικά µε τους χώρους που ενδείκνυνται ή αντενδείκνυνται. Το Πανεπιστήµιο Κρήτης, ένα απόλυτα σεβαστό και διεθνώς καταξιωµένο Εκπαιδευτικό Ίδρυµα, µελέτησε µε προσοχή και υπευθυνότητα όλα τα δεδοµένα και αποφάνθηκε επισήµως ότι (τουλάχιστον) το Γραµµατικό ∆ΕΝ πρέπει να αποτελέσει χώρο υγειονοµικής ταφής απορριµµάτων και αιτιολόγησε απόλυτα την απόφασή του αυτή, ενώ ταυτόχρονα αντιπρότεινε και πού µπορεί να δηµιΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ουργηθεί ΧΥΤΑ (συγκεκριµένα, εκτός του νοµού Αττικής). Ξεκινάµε λοιπόν την παράθεση των στοιχείων, δίνοντας πρώτα από όλα µία απάντηση στο σεβαστό ΣτΕ, στην απόφαση του οποίου αναφέρεται « …η απόφαση του ΣτΕ επισηµαίνει ότι το Σύνταγµα επιτρέπει την κατασκευή ΧΥΤΑ σε δασική έκταση, όπως είναι στο Γραµµατικό, για λόγους δηµοσίου συµφέροντος, οι οποίοι συνδέονται µε την προστασία της δηµόσιας υγείας». Και η υγεία των κατοίκων του Γραµµατικού, δεν έχει καµµία αξία για σας, αξιότιµοι κύριοι του ΣτΕ; • Η περιοχή, λοιπόν, που έχει επιλεγεί στο Γραµµατικό, είναι υπέροχης φυσικής οµορφιάς, πευκόφυτη – από τους λίγους πνεύµονες οξυγόνου που έχουν αποµείνει στην Αττική, ειδικώτερα µετά τις φετινές τόσο καταστροφικές πυρκαγιές στην Πάρνηθα, την Πεντέλη και τον Υµηττό, αλλά και τις πρόσφατες σε Ραφήνα και σε άλλα σηµεία της Αττικής. (Εσείς και τα παιδιά σας, αξιότιµοι κύριοι, πώς θα αναπνέετε; Μήπως µε φιάλες οξυγόνου;).

• Πολύ κοντά, σε απόσταση ελάχιστων χιλιοµέτρων από τον χώρο που είχε επιλεγεί από την κα Παπανδρέου, βρίσκεται …εδώ και πολλά πολλά χρόνια η λίµνη του Μαραθώνα. Αυτό το αναφέρουµε για τους «φωστήρες» που σαν µαθητές, όποτε είχαν µάθηµα γεωγραφίας, έκαναν κοπάνα! Εποµένως, µια τέτοια κίνηση, όπως η δηµιουργία Χώρου Υγειονοµικής(;) Ταφής Απορριµµάτων στο Γραµµατικό, εγκυµονεί εφιαλτικούς κινδύνους για µόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής- και κατά συνέπεια της λίµνης του Μαραθώνα.

• Η παραλία του «Σέσι» αποτελεί µία από τις οµορφότερες παραλίες της Ανατολικής Αττικής, όπου κάθε καλοκαίρι απολαµβάνουν το µπάνιο τους όχι µόνο οι κάτοικοι του Γραµµατικού και των γύρω δήµων και κοινοτήτων, αλλά και πολλοί εκδροµείς από την πόλη της Αθήνας…

• Το Γραµµατικό, σαν τοποθεσία, αποτελούσε (και αποτε∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

29

Π ΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

λεί) ανέκαθεν έναν ειδυλλιακό τόπο διαµονής, µε υπέροχο κλίµα. Άλλωστε, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι χαρακτηρίζεται σαν «Ελβετία» της Αττικής και η οικιστική του ανάπτυξη γίνεται µε ιδιαίτερη προσοχή και µε κτίσµατα τα οποία σέβονται το περιβάλλον και «δένουν» αρµονικά µε αυτό. Για να φτάσει κανείς στο Γραµµατικό, υπάρχουν τρεις διαδροµές: • Η πρώτη διαδροµή είναι µέσω της πόλης του Μαραθώνα. Ως Έλληνες αισθανόµαστε περήφανοι για την ιστορία µας, στην οποία, από τις πλέον λαµπρές σελίδες καταλαµβάνει η Μάχη του Μαραθώνα. Η διαδροµή Αθήνα-Μαραθώνας, έχει παγκόσµια χαρακτηριστεί σαν «η κλασσική διαδροµή του Μαραθώνιου δρόµου», αποτελώντας αθλητικό και πολιτιστικό «µνηµείο» όχι απλά της ελληνικής, αλλά της παγκόσµιας κληρονοµιάς. Κάθε χρόνο, χιλιάδες αθλητές και αθλήτριες από όλον τον κόσµο δηλώνουν συµµετοχή στον ∆ιεθνή Μαραθώνιο στη µνήµη του αγωνιστή της δηµοκρατίας και της ειρήνης, του Γρηγόρη Λαµπράκη – και όχι µόνο. Οι πλέον γνωστοί και καταξιωµένοι παγκόσµια Μαραθωνοδρόµοι, θεωρούν τον εαυτό τους ολοκληρωµένο αθλητή, µόνο αν τρέξουν έστω και µία φορά τη διεθνή αυτή διαδροµή. Θεωρούν τιµή τους τη συµµετοχή τους και µόνο στον κλασσικό αυτό Μαραθώνιο! Φανταστείτε λοιπόν, τη διεθνή ντροπή, αλλά και την παγκόσµια κατακραυγή, µόλις πληροφορηθούν στο εξωτερικό ότι η διεθνής κλασσική διαδροµή του Μαραθώνιου, ακολου30

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

θεί όχι τα βήµατα του Φειδιππίδη, αλλά τη διαδροµή χιλιάδων … απορριµµατοφόρων, προς δόξαν του ελληνισµού, του αθλητισµού και του πολιτισµού…

• Η δεύτερη διαδροµή περνά από τον Άγιο Στέφανο και από τη λίµνη του Μαραθώνα! Αποτελεί λοιπόν και αυτή µια αφάνταστα…ειδυλλιακή πρόταση, που «κόβει την ανάσα» από τη µπόχα, φυσικά…

• Τέλος, η τρίτη διαδροµή έρχεται από την εθνική οδό Αθηνών – Λαµίας και αφού περάσει από Βαρνάβα και Καπανδρίτι, καταλήγει στο Γραµµατικό! Τι το καλύτερο, λοιπόν, από µια 1000% υποβάθµιση του βορειοανατολικού τοµέα της Αττικής! Ξέχασα… υπάρχει ακόµα ένας δρόµος για το Γραµµατικό. Αυτός που περνάει από Κηφισσιά, Πολιτεία, ∆ροσιά και ∆ιόνυσο, ανεβαίνει στην Πεντέλη και κατεβαίνει στη Νέα Μάκρη…

• Αν κάποιος πάρει την πρώτη, την «κλασσική» διαδροµή, και θέλει να πάει π.χ. στο λιµάνι της Ραφήνας για να ταξιδέψει στη Λέσβο, τη Χίο, την Άνδρο, την Τήνο, τη Μύκονο, τη Νότια Εύβοια και αλλού, θα πρέπει να ξεκινά από …χτες, λόγω του µποτιλιαρίσµατος που θα δηµιουργούν τα χιλιάδες- ναι, χιλιάδες- απορριµµατοφόρα, που θα έρχονται στο Γραµµατικό από την Αττική Οδό ή τη Λεωφόρο Μαραθώνος…

• Αν κάποιος θέλει να πάει έστω και για ένα µπάνιο σε µία από τις παραλίες της Ανατολικής Αττικής, όπως το Μαρκόπουλο, η Βραυρώνα, η Λούτσα, η Ραφήνα, το Μάτι, ο Άγιος Ανδρέας, το Ζούµπερι, η Νέα Μάκρη, ο Μαραθώνας, ο Σχοινιάς, η Αγία Μαρίνα ή το Γραµµατικό (Σέσι), κοινώς …την έβαψε! Οδική ταλαιπωρία, σκουπίδια και οσµές… Πλήρης υποβάθµιση της Βορειοανατολικής Αττικής!

• Όσοι µόνιµοι κάτοικοι των παραπάνω περιοχών αντέξουν την ταλαιπωρία, τη µπόχα και την απόλυτη υποβάθµιση, θα θεωρηθούν… ήρωες!

• Όσοι, παρά ταύτα, επιµένουν να πάνε να ξεσκάσουν σε µια ταβέρνα, σε ένα ουζερί ή σε µία καφετέρια των παραπάνω περιοχών, θα θεωρηθούν το λιγώτερο… µαζοχιστές! Τα ίδια φυσικά, ισχύουν και για τις υπόλοιπες διαδροµές. Η υποβάθµιση σε όλο της το µεγαλείο! Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Π ΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Και ερχόµαστε τώρα, στον ΧΥΤΑ αυτόν καθ’ εαυτόν. Τι σηµαίνει ΧΥΤΑ; Χώρος ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ Ταφής Απορριµµάτων. ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ! Σε όποια σηµεία λοιπόν της πολιτισµένης Ευρώπης λειτουργούν (ακόµη) τέτοιου είδους ΧΥΤΑ, συµβαίνουν τα εξής: Τα σκουπίδια ∆ΕΝ µεταφέρονται από τα απορριµµατοφόρα και …ενταφιάζονται! Γίνεται διαχωρισµός τους σε χαρτί, αλουµίνιο, πλαστικό, γυαλί κ.λπ., τα οποία πηγαίνουν για ανακύκλωση και µόνο το 10% που αποµένει πολτοποιείται (κοινώς γίνεται «κοµπόστα») και θάβεται υγειονοµικά. Στην περίπτωση του ΧΥΤΑ Γραµµατικού, τι νοµίζετε ότι θα γίνει; ∆ιαχωρισµός; Ανακύκλωση; Όχι βέβαια!.. Ελάτε, ξεφορτώστε, τελειώσατε! Και αν κάποιος ανευθυνοϋπεύθυνος από τους πολλούς δυστυχώς που υπάρχουν σε αυτόν τον τόπο, πει κάτι διαφορετικό, σιγά και τον πιστέψαµε! Αυτοί και τη µάνα τους θα έθαβαν ζωντανή, αν επρόκειτο να βγάλουν χρήµατα! Αναφέρθηκα λίγο πριν στην φράση: «Σε όποια σηµεία της πολιτισµένης Ευρώπης λειτουργούν (ακόµη) τέτοιου είδους ΧΥΤΑ». Τι σηµαίνει άραγε η λέξη «ακόµη»; Σηµαίνει, απλά, ότι η ρητή οδηγία και εντολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λέει ξεκάθαρα ότι «αυτού του τύπου οι ΧΥΤΑ, όπου λειτουργούν, πρέπει να σταµατήσουν τη λειτουργία τους το 2010»! Γιατί αυτό; Απλά, γιατί ήδη θεωρούνται ξεπερασµένοι από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία και δίνει πρωταρχική σηµασία και προτεραιότητα στην προστασία του περιβάλλοντος, σε πλήρη αντίθεση µε τη χώρα µας, η οποία γράφει το περιβάλλον στην κυριολεξία «στα παλαιότερα των υποδηµάτων της». Αφού, λοιπόν, το 2010 θα πρέπει να κλείσει, πότε θα …προλάβει να ανοίξει και να λειτουργήσει, αν φυσικά οι κάτοικοι των περιοχών - αλλά και κάθε οικολογικά σκεπτόµενος άνθρωπος - θα αφήσουν τους εργολάβους να αρχίσουν το καταστροφικό τους έργο… Όταν η τότε υπουργός της κυβέρνησης του ΠΑ.ΣΟ.Κ. η κα Βάσω Παπανδρέου, έπαιρνε τις αυθαίρετες αποφάσεις της για τους ΧΥΤΑ Γραµµατικού και Κερατέας, ο τότε αρχηγός της αξιωµατικής αντιπολίτευσης της Ν.∆., Κώστας Καραµανλής δήλωνε µε αποφασιστικότητα ότι «δεν θεωρεί ως δεδοµένη λύση σε οποιοδήποτε θέµα, οποιαδήποτε λύση προέρχεται από µονοµερή απόφαση, χωρίς προηΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

γούµενη συζήτηση µε κάθε ενδιαφερόµενο φορέα». Και συνέχιζε λέγοντας πως «όταν γίνουµε κυβέρνηση (η Ν.∆.), θα συζητήσουµε το όλο θέµα από µηδενική βάση»! Και, φυσικά, ∆ΕΝ το συζήτησαν καθόλου! Μήπως αποτελεί άραγε αρχή της Νέας ∆ηµοκρατίας (αυτήν ξανα-έχουµε κυβέρνηση, σε αυτήν αναφέροµαι), άλλα να λέει προεκλογικά και άλλα να πράττει µόλις γίνεται κυβέρνηση; Αρκεί και µόνο να θυµηθούµε την …περιβόητη φράση του υπουργού εθνικής οικονοµίας και οικονοµικών κου Αλογοσκούφη, πως « Άλλο όταν είσαι στην κυβέρνηση και άλλο όταν κάνεις γενικού χαρακτήρα εξαγγελίες» … Όσο από …κουτοπονηριά, πρώτη και καλύτερη η κυβέρνηση της Νέας ∆ηµοκρατίας. Στην προηγούµενη διακυβέρνησή της (2004-2007) και όσο πλησιάζαµε σε προεκλογική περίοδο… τσιµουδιά! Της είχαν διαµηνύσει άλλωστε και όλα τα στελέχη των τοπικών επιτροπών, ότι θα την καταψηφίσουν σε περίπτωση που προχωρήσει στη δηµιουργία αυτών των ΧΥΤΑ. ∆ύσκολα τα πράγµατα λοιπόν, οπότε δόθηκε γραµµή «ας ποιήσωµεν την νήσσαν», κοινώς, ας κάνουµε την πάπια! Το ίδιο ακριβώς έπρατταν και οι υποψήφιοι βουλευτές µε τη Νέα ∆ηµοκρατία στο υπόλοιπο Αττικής, στις οµιλίες τους, αλλά και οι του ΠΑ.ΣΟ.Κ., για να είµαστε ακριβοδίκαιοι- και ο µόνος που είχε εκφράσει και µάλιστα ενεργά τη συµπαράστασή του, ήταν ο ΛΑ.Ο.Σ., µε την παρουσία στελεχών του σε κάθε κινητοποίηση των κατοίκων.... Ήρθε κάποια στιγµή, προεκλογικά, και ο υπουργός Επικρατείας κος Ρουσόπουλος σε µια προεκλογική σύναξη, αλλά όσο κι αν προσπάθησα, δεν µπόρεσα να ακούσω ή να διαβάσω ούτε έστω και µία λέξη του, σχετική µε το φλέγον ζήτηµα! (Μέχρι τότε ήταν υποψήφιος στο υπόλοιπο Αττικής, ενώ σχεδόν αµέσως και εξ αιτίας των πυρκαγιών, µπήκε στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας, οπότε δεν είχε πλέον πρόβληµα εκλογής…). Έκαναν λοιπόν όλοι την πάπια, ούτε φωνή ούτε ακρόαση, µέχρι να γίνουν οι εκλογές του περασµένου Σεπτεµβρίου. Και µόλις τις (ξανα)κέρδισε η Νέα ∆ηµοκρατία, έβαλε µπρος το σχέδιό της, µε την ανάθεση της κατασκευής σε εργολάβο. Αλήθεια, πόσο αξιόπιστοι είστε κύριοι βουλευτές της Νέας ∆ηµοκρατίας, του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και των άλλων κοµµάτων, ναι εσείς τουλάχιστον που εκλεγήκατε στην περιφέρεια αυ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

31

Π ΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

τή; Έχετε άραγε κάποια οικολογική ευαισθησία; Μπορείτε να δείτε λιγάκι πέρα από τα (µπλε, πράσινα ή κόκκινα) γυαλιά σας; Θα έχετε το θάρρος να (ξανα)πατήσετε το πόδι σας στις δύο αυτές περιοχές, που σύµφωνα µε τις µαρτυρίες και τη δίκαιη αγανάκτηση όλων των κατοίκων, «θα γίνουν εµπόλεµη ζώνη»; Πρέπει να επιλέξετε ΤΩΡΑ, πού θα είναι η θέση σας! Με τους κατοίκους που θα αντισταθούν µε κάθε µέσον στην παράνοµη αυτή ενέργεια της δηµιουργίας ΧΥΤΑ ή µε τη θέση σας στη Βουλή, µπας και τη χάσετε αν διαγραφείτε «στα πλαίσια της κοµµατικής πειθαρχίας», οπότε και θα βρίσκεστε δίπλα στα ΜΑΤ που αναµένεται να καταφθάσουν µε πλήρη εξάρτηση; Ο αγώνας για το δίκαιο είναι πάντα ιερός, αξιότιµε κύριε πρωθυπουργέ, αξιότιµοι κύριοι βουλευτές της Νέας ∆ηµοκρατίας, αλλά και των λοιπών κοµµάτων της Βουλής και ειδικώτερα όταν γίνεται για το µέλλον των παιδιών µας και για την προστασία του περιβάλλοντος που ζούµε και αναπνέουµε. Τι έχετε να πείτε εσείς αξιότιµοι κύριοι και κυρίες βουλευτές του ΠΑ.ΣΟ.Κ.; Εσείς του Κ.Κ.Ε. και του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., που χρόνια τώρα- και απόλυτα δίκαια- κόπτεστε για το περιβάλλον και προβάλλετε τις οικολογικές σας ευαισθησίες; Οι µόνοι µέχρι σήµερα – όπως έχω ήδη αναφέρει- που

32

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ενδιαφέρονται είναι οι άνθρωποι του ΛΑ.Ο.Σ. Άραγε θα βρεθούν και τα άλλα κόµµατα συµπαραστάτες στον δίκαιο αγώνα των κατοίκων, για να µπορούν να αναπνέουν οξυγόνο και όχι την επικίνδυνη δυσοσµία των σκουπιδιών; Αγαπητοί κύριοι βουλευτές, Έχουν ακουστεί πολλά περί «µεγάλων συµφερόντων», «περί µεγαλοεκδοτών και µεγαλοεργολάβων», «περί συγγενών υµετέρων» κ.λπ., που περιµένουν σαν κοράκια, γύπες και ύαινες να κατασπαράξουν τα κονδύλια, την υγεία των κατοίκων και το µέλλον των παιδιών της περιοχής!.. Έχει ακουστεί ευρύτατα ότι γίνεται «χοντρό παιχνίδι» γιατί «είναι πολλά τα λεφτά Άρη», όπως χαρακτηριστικά έλεγε στην ταινία ο Σπύρος Καλογήρου στον Νίκο Κούρκουλο… Έχει ακουστεί ότι το µόνο που ενδιαφέρει σε τελική ανάλυση είναι τα εργολαβικά έργα, τα οποία θα στοιχίσουν υπερτετραπλάσια από ό,τι η κατασκευή του ίδιου του ΧΥΤΑ… Μην ξεχνάτε λοιπόν, όλοι εσείς που «εµπλέκεστε» σε αυτό το οικολογικό έγκληµα διαρκείας που ετοιµάζεται να πραγµατοποιηθεί(;), ότι ο κόσµος έχει µνήµη ελέφαντα και δεν ξεχνά ποτέ, όσα χρόνια κι αν περάσουν. Αν θέλετε να βάλετε και εσείς την υπογραφή σας στο διαρκές αυτό έγκληµα, ξανασκεφθείτε το. «Τώρα είναι ο καιρός να αποφασίσεις µε ποιους θα πας και ποιους θα αφήσεις»! ! Υ.Γ. Γράφοντας το άρθρο αυτό, σκεφτόµουν αν θα έπρεπε να αναφέρω ακόµα έναν λόγο σχετικά µε το να ΜΗ γίνει ΧΥΤΑ στο Γραµµατικό. Στο σηµείο λοιπόν που ετοιµάζουν την κατασκευή, συνέβη η συντριβή του κυπριακού αεροσκάφους της εταιρείας ΗΛΙΟΣ, µε τα 121 τραγικά θύµατα. Μάλιστα, κτίστηκε στη µνήµη τους και εκκλησάκι, για να τελείται µνηµόσυνο και το οποίο επισκέπτονται συχνότατα οι συγγενείς των τραγικών θυµάτων, προκειµένου να προσευχηθούν στη µνήµη τους και να εναποθέσουν ένα λουλούδι για τα αγαπηµένα τους πρόσωπα, που τόσο άδικα χάθηκαν εκείνο το 15αύγουστο... Και µια τελευταία ερώτηση προς τον Μητροπολίτη: Γιατί δεν δίνετε άδεια στους ιερείς να λειτουργήσουν; Υπάρχουν µήπως κάποια συµφέροντα που σας εµποδίζουν; Αν ναι, ονοµάστε τα! Καταγγείλετέ τα! Είναι λοιπόν και ΗΘΙΚΟ το όλο θέµα. Και ΙΣΩΣ να θίξει κάποια ευαίσθητη χορδή σας, που θέλω να πιστεύω ότι ΑΚΟΜΗ υπάρχει!

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φάκελλος: Η βόµβα του δηµογραφικού Υπάρχει τρόπος αντιστροφής της δηµογραφικής συρρίκνωσης;

Η

κατάρρευση του δείκτη γεννητικότητας των Ελλήνων στο 0,9 (δηλαδή στις δέκα οικογένειες, οι εννέα αποκτούν ένα παιδί και η µία κανένα) οφείλεται σε πολλαπλούς παράγοντες, που δρουν ταυτόχρονα: η θεµελιώδης κοινωνιολογική µεταβολή, που συνεπάγεται η ένταξη των γυναικών στην παραγωγική διαδικασία, έχει µετατοπίσει τον χρόνο πρώτης κύησης κατά µέσον όρο µία δεκαετία αργότερα απ’ ό,τι συνέβαινε παλαιότερα. Αυτό, βεβαίως, συνεπάγεται σηµαντικές δυσκολίες στην σύλληψη και στην κυοφορία, που απουσιάζουν σε νεαρότερες ηλικίες. Ταυτόχρονα, σηµαντικό αίτιο είναι η ανδρική υπογονιµότητα, που οφείλεται στον σύγχρονο αστικό τρόπο ζωής, που χαρακτηρίζεται από έλλειψη κίνησης, ατµοσφαιρική ρύπανση, κακή διατροφή, ανθυγιεινές συνήθειες και άγχος. Τρίτος παράγων είναι η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, σε συνδυασµό µε την συρρίκνωση της αγοραστικής δύναµης των νοικοκυριών. Αυτό οδηγεί αφ’ ενός στην ανάγκη εργασίας των γυναικών, προκειµένου να αυξηθεί το πραγµατικό εισόδηµα, εποµένως στον περιορισµό της τεκνοποιίας. Αφ’ ετέρου, στην προγραµµατισµένη µείωση της τεκνοποιίας, διότι το οικογενειακό εισόδηµα δεν µπορεί να καλύψει τις καταναλωτικές (προσαρµοσµένες στα κρατούντα κοινωνικώς επιβεβληµένα καταναλωτικά πρότυπα) ανάγκες, τεχνητές ή πραγµατικές, περισσότερων από ένα ή το πολύ δύο παιδιών. Οι συνέπειες της δηµογραφικής κατάρρευσης είναι ορατές: στα τέλη του αιώνα που άρχισε, οι Έλληνες

ενδέχεται να αποτελούν µία δηµογραφική µειοψηφική οµάδα γερόντων στην χώρα τους. Τα αποτελέσµατα µίας παρόµοιας εξέλιξης θα είναι η σταδιακή αντικατάσταση του ελληνικού πληθυσµού από κυρίως αλβανικές και µουσουλµανικές πληθυσµιακές οµάδες και η µετατροπή του χώρου της σηµερινής Ελλάδας σε τµήµα µιας διευρυµένης Αλβανίας ή σε προέκταση της Τουρκίας (κοινωνιών µε σφύζουσα δηµογραφία), πιθανώς χωρίς να υπάρξει αναγκαστικά βίαιη αλλαγή συνόρων ή µετακινήσεις πληθυσµών. Αντίστοιχες θα είναι οι συνέπειες στο πολιτιστικό επίπεδο. Στο σενάριο αυτό υπάρχει κάποια δυνατότητα αντίδρασης; Σε όλα τα σενάρια υπάρχει, πάντοτε, κάποια δυνατότητα αντίδρασης, εφ’ όσον υφίσταται πολιτική βούληση. Για να ξεκινήσουµε από το τελευταίο, κεφαλαιώδες, ζήτηµα: το σηµερινό ελληνικό πολιτικό σύστηµα, αδρανές και ανύπαρκτο στα µεγάλα κοινωνικά ζητήµατα της χώρας, δεν έχει επεξεργασθεί σοβαρά κανένα απολύτως σχέδιο δράσης, σε αντίθεση µε τις πρωτοβουλίες που έχουν λάβει οι κυβερνήσεις στην Γερµανία, Γαλλία κ.λπ. Φαίνεται µάλιστα πως, ως άλλοθι της απραξίας, προβάλλεται από το πολιτικό κατεστηµένο η «πολιτικώς ορθή» έννοια της «πολυπολιτισµικής» κοινωνίας, που στην πράξη οδηγεί µε µαθηµατική ακρίβεια στην µετάλλαξη των δυτικών κοινωνιών σε µουσουλµανικές-ανατολίτικες και στην εξαφάνιση της νεωτερικής κοινωνίας που προέκυψε από τον ∆ιαφωτισµό. Άρα, η πρώτιστη προϋπόθεση για την αντιµετώπι- "

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

" ση της δηµογραφικής βόµβας είναι ο ελληνικός λαός να συνειδητοποιήσει ότι οι εξαµηνιαίες συµβάσεις στο δηµόσιο και τα επιδόµατα πυροπλήκτων που λαµβάνει έναντι της ψήφου που προσφέρει στο υπάρχον πολιτικό σύστηµα, έχουν ως βαρύτατο τίµηµα την πλήρη αδυναµία επίλυσης των τεράστιων εθνικών προβληµάτων. Εάν υποθέσουµε ότι στις θέσεις των αρµοδίων αναδειχθούν πρόσωπα µε την βούληση και την ικανότητα να λάβουν σοβαρές αποφάσεις, τότε θα ήταν δυνατόν να ληφθούν σοβαρά µέτρα. Η ανάδειξη της µητρότητας σε κέντρο βάρους της κυβερνητικής πολιτικής, θα έπρεπε όµως να γίνει όχι µε τα συνήθη ευχολόγια, αλλά µε την παροχή συγκεκριµένων υλικών κινήτρων. Παραδείγµατος χάριν, οι εργαζόµενες στον δηµόσιο τοµέα θα µπορούσαν να επιλέγουν εναλλακτικά την επ’ αόριστον γονική άδεια (µέχρι την συνταξιοδότησή τους), λαµβάνοντας το 75 % του µισθού τους. Έτσι θα µπορούν απερίσπαστες να αφοσιωθούν στην τεκνοποιία, ανατροφή των παιδιών τους και στην οικογενειακή ζωή, θεωρούµενες από την πολιτεία ως εργαζόµενες, και µάλιστα σκληρά, γι’ αυτό και µισθοδοτούµενες και ασφαλιστικά καλυπτόµενες. Το δε εξοικονοµούµενο 25% θα χορηγείται σε ανέργους όχι ως επίδοµα ανεργίας και κίνητρο αεργίας αλλά για µερική (τετράωρη, π.χ.) απασχόληση στο δηµόσιο, σε δηµιουργικές εξωτερικές εργασίες και όχι στην ψυχοκτόνο γραφειοκρατία. Το µέτρο αυτό προτείνουµε, διότι δεν έχει απολύτως κανένα κόστος για τον προϋπολογισµό. Η δε αποχώρηση χιλιάδων γυναικών εκουσίως από το δηµόσιο, θα συρρικνώσει ευεργετικά τον δηµόσιο τοµέα στα επίπεδα ενός φυσιολογικού κράτους, ικανοποιώντας το αίτηµα εξορθολογισµού του ελληνικού κράτους, που εκκρεµεί από καταβολής του. ∆εύτερο µέτρο θα ήταν η ανάδειξη των τριτέκνων σε πολυτέκνους, κι ακόµα πιο ριζοσπαστικά, η προικοδότηση µε πολλά προνόµια και του δεύτερου παιδιού. Τα προνόµια αυτά, επειδή ζούµε σε χώρα µε τε-

34

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ρατώδη χρέη και ανύπαρκτη εγχώρια παραγωγή, µπορούν µε λίγη φαντασία να αναζητηθούν εκτός του τακτικού προϋπολογισµού: το κράτος διαθέτει ασύλληπτη ακίνητη περιουσία (γαίες, κτήρια κ.λπ.) και θα µπορούσε να χορηγεί στο τρίτο ή και στο δεύτερο παιδί, ένα οικόπεδο ή διαµέρισµα. Επίσης, θα µπορούσε να απαλλάσσει το τρίτο ή και το δεύτερο παιδί από την στράτευση, να το εισάγει στην ανωτάτη σχολή επιλογής του, να το διορίζει αυτοµάτως στο δηµόσιο ή να του δίδει κάποιο συγκεκριµένο επαγγελµατικό προνόµιο, όπως άδεια ασκήσεως κλειστού επαγγέλµατος. Θα µπορούσε να χορηγεί το υπερχρεωµένο κράτος µας και άλλα, λιγώτερο θεαµατικά, αλλά χρήσιµα προνόµια, όπως δωρεάν είσοδο στους κινηµατογράφους, ελεύθερη πρόσβαση στα µέσα µαζικής µεταφοράς κ.ά. Ταυτόχρονα, θα έπρεπε- µε την συνεργασία των γυναικείων οργανώσεων- να αναδειχθεί η Μητρότητα ως έννοια παρασάγγες ουσιαστικώτερη της επαγγελµατικής-οικονοµικής επιτυχίας, κάτι που γνωρίζει βεβαίως στην πράξη κάθε γυναίκα που έχει την διπλή εµπειρία της επαγγελµατικής ζωής και της τεκνοποιίας. Και, παράλληλα, η εργαζόµενη µητέρα να διευκολύνεται στα διπλά της καθήκοντα (για παράδειγµα, δεν νοείται η ειδικευόµενη ιατρός µε δύο παιδιά να βαρύνεται µε τον ίδιον αριθµό εφηµεριών µε έναν εργένη νεαρό ειδικευόµενο!). Πολλά µέτρα µπορούν να τεθούν στο τραπέζι της σχετικής συζήτησης. Προ ηµερησίας διατάξεως συζήτηση στην Βουλή, συµβούλιο πολιτικών αρχηγών, εθνικός διάλογος για το δηµογραφικό, θα µπορούσαν να δώσουν αίσθηση βαρύτητας και χαρακτήρα επείγοντος στην αντιµετώπιση του προβλήµατος. Κυρίως όµως απαιτείται ενηµέρωση για την δυτικοευρωπαϊκή εµπειρία και σύσταση οµάδας ειδικών, που θα καταθέσει εντός συντοµωτάτου χρόνου νοµοσχέδιο στην Βουλή των Ελλήνων ή και-ακόµα καλύτερα- συνταγµατική διάταξη, που δεν θα εξαρτάται από την προσωπική στρατηγική κάθε αρµοδίου υπουργού. Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

Μία ολοκληρωµένη ριζοσπαστική πρόταση

Η ώρα της αναδιανοµής To πρόβληµα Θα µπορούσαµε να κατατάξουµε τα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η σηµερινή Ελλάδα, µε διάφορους τρόπους. Ο πλέον υπεύθυνος, όµως, είναι να τα κατατάξουµε σε αυτά που µπορούν να διορθωθούν και τα άλλα, που, εφ’ όσον εξελιχθούν ανενόχλητα πέραν ενός ορισµένου σηµείου, οι επιπτώσεις τους είναι ανεπίστρεπτες, µη ανατάξιµες και συνοδεύουν έκτοτε δια παντός την εθνική µας πορεία. Τέτοια ανεπίστρεπτα προβλήµατα είναι, φερ’ ειπείν, η καταστροφή του περιβάλλοντος (τουλάχιστον ορισµένες πλευρές της, όπως η εξαφάνιση ειδών, η ερηµοποίηση εδαφών, οι κλιµατικές αλλαγές κ.λπ.). «Ανεπίστρεπτες» είναι επίσης ορισµένες εθνικές απώλειες (π.χ. η εκδίωξη του ελληνισµού της Πόλης το 1955). Ανεπίστρεπτο πρόβληµα είναι και το δηµογραφικό· αντιθέτως, δεν είναι ανεπίστρεπτα προβλήµατα η ανεργία, το ύψος του τιµάριθµου, η εγκληµατικότητα κ.λπ., που βρίσκονται στην πρώτη γραµµή της επικαιρότητας λόγω των εξατοµικευµένων επιπτώσεών τους, όχι όµως λόγω του τελεσίδικου χαρακτήρα τους. Το δηµογραφικό µας πρόβληµα οφείλεται αποκλειστικά στο χαµηλό ποσοστό γεννήσεων ανά γυναίκα (τον δείκτη «γονιµότητας»-«γεννητικότητας»). Επισήµως, ο σχετικός δείκτης στην Ελλάδα είναι 1.35 (που µας κατατάσσει στην 199η θέση επί 220 χωρών). Στην πραγµατικότητα, όµως, για τις Ελληνίδες υπηκόους υπολογίζεται πως βρίσκεται κάτω από 1(στο 0.8-0.9, που µας κατατάσσει κατά πάσα πιθανότητα στην 220ή και τελευταία θέση, κάτω κι από τη Σιγκαπούρη, το Μακάο και το Χονγκ-Κονγκ). Για να εκτιµήσουµε πλήρως τι σηµαίνει αυτό, ας γνωρίζουµε πως: (α) οι δηµογραφικές τάσεις εξελίσσονται µε γεωµετρική πρόοδο (που σηµαίνει πως, όταν οι επιπτώσεις του φαινοµένου γίνουν αισθητές σε όλες τους τις διαστάσεις, είναι πια πολύ αργά για να αντιδράσει ο οποιοσδήποτε), Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Tου Νίκου Ράπτη (β) τα όποια ωφέλη από κάθε πετυχηµένη πολιτική παρέµβαση υπέρ της αύξησης των γεννήσεων χρειάζονται 2030 χρόνια για να αρχίσουν να γίνονται αισθητά, (γ) µε δείκτη γονιµότητας 1, κάθε «γενιά» (που καλύπτει διάστηµα 35 ετών) έχει πληθυσµό όσο το 60% της προηγούµενης. Από τα προηγούµενα συνεπάγεται πως, εφ’ όσον τα δηµογραφικά δεδοµένα παραµείνουν αναλλοίωτα, το 2100 οι απόγονοι των 10,1 εκατοµµυρίων Ελλήνων του 1990 θα είναι κάτω από... 3 εκατοµµύρια. Την ίδια χρονιά, οι Τούρκοι θα έχουν µειωθεί γύρω στα 50 εκατοµµύρια, ενώ οι Αλβανοί (της Αλβανίας, του Κοσσυφοπεδίου και του Τετόβου) θα έχουν ξεπεράσει τα 7 εκατοµµύρια. Αν συνυπολογιστεί πως η Ελλάδα αποτελεί ένα από τα «περάσµατα» προς την Ευρώπη από δύο περιοχές µε εκρηκτική δηµογραφική άνοδο (τη Μέση Ανατολή και -κυρίωςτην υποσαχάρια Αφρική), δεν είναι υπερβολικό να εκτιµήσουµε πως, εφ’ όσον οι δηµογραφικές τάσεις παραµείνουν αναλλοίωτες, απειλούν την ίδια την επιβίωση της Ελλάδας -τουλάχιστον ως εθνικού ελληνικού κράτους- τον 22ο αιώνα. Ας δούµε πώς περιγράφει τον ελλαδικό χώρο το 2100 ένα σενάριο-παίγνιο από το πανεπιστήµιο UCLA: «Ελλάδα: 20 εκατοµµύρια. Πλούσια. Η Ελλάδα αντλεί τον πλούτο της από το Αιγαίο: εξόρυξη µεταλλευµάτων, ιχθυοκαλλιέργειες, αλιεία. Ο πληθυσµός είναι ένα µείγµα από Έλληνες, Τούρκους, Αιγυπτίους, Αφρικανούς, Ιταλούς, Ρουµάνους, Άραβες και Σέρβους (sic)».

Η αντιµετώπιση του προβλήµατος Σύµφωνα µε την θεωρία της «δηµογραφικής µετάβασης» (demographic transition), ο δείκτης γονιµότητας εξαρτάται από το ύψος του ΑΕΠ: όσο πλουσιότερο είναι ένα κράτος, τόσο λιγώτερα παιδιά γεννούν οι γυναίκες. Αυτό αληθεύει, αλλά µέσα σε όρια που στην περίπτωση της Ελλάδας ίσως να κρίνουν αν η χώρα µας θα ζήσει ή θα πεθάνει. Είναι αλήθεια πως η εξατοµίκευση, ο καταναλωτισµός, η ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

35

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

κρίση των σχέσεων, η αποθρησκειοποίηση κ.λπ. (όλα στοιχεία του εκσυγχρονισµού) συµβάλλουν στην πτώση του δείκτη γονιµότητας. Αυτές όµως είναι βαθειές τάσεις, που σε µεγάλο βαθµό εξελίσσονται ανεξάρτητα από την όποια κυβερνητική πολιτική. Από την άλλη, υπάρχουν εκσυγχρονισµένες κοινωνίες, µε µεγαλύτερο ΑΕΠ από την χώρα µας, που παρουσιάζουν κατά πολύ υψηλότερους δείκτες γονιµότητας σε σχέση µε τον ελληνικό: οι ΗΠΑ έχουν δείκτη γονιµότητας 2.1, η Γαλλία 2, οι σκανδιναβικές χώρες κινούνται γύρω στο 1.8, η Ολλανδία κι η Βρεταννία γύρω στο 1.7 κ.λπ. Αν εξετάσει κανείς εκ του σύνεγγυς τις δηµογραφικές πολιτικές στις χώρες αυτές, θα αντιληφθεί πως, παράλληλα µε την «δηµογραφική µετάβαση» (που είναι µία ισχυρή τάση, πέραν των δυνατοτήτων της κυβερνητικής πολιτικής), οι δηµογραφικές τάσεις σε κάθε χώρα εξαρτώνται επίσης από την οικονοµική-κοινωνική ενίσχυση των νέων ζευγαριών, των γεννήσεων, της ευηµερίας-ασφάλειας των παιδιών και των νέων. Κωδικοποιηµένα, θα περιγράφαµε την ανάγκη να γίνει στη χώρα µας µία σηµαντική αναδιανοµή του εθνικού εισοδήµατος από τους µεσήλικες και τους ηλικιωµένους, στους νέους και τα παιδιά. Θεωρούµε πως, µαζί µε άλλες δύο αναδιανοµές (από τους ανθρώπους στο περιβάλλον και από τον ιδιωτικό στο δηµόσιο χώρο), η πολιτική αυτή αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο µίας πολιτικής εθνικής σωτηρίας για την δεκαετία του 2010 και πέραν αυτής.

Η πολιτική αναδιανοµής από τους ηλικιωµένους και τους µεσήλικες στους νέους και τα παιδιά Η αναδιανοµή αυτή θα πρέπει να εξειδικεύεται στους παρακάτω πυλώνες: 1. Ενίσχυση των γεννήσεων, που θα περιλαµβάνει: 1α. Τη δηµιουργία κρατικών µαιευτηρίων, ώστε να µετακυλιστεί το κόστος της γέννησης από την κάθε οικογένεια στο σύνολο της κοινωνίας.

1β. Την αποτροπή των αµβλώσεων, µε: • αύξηση του ρόλου των γονέων στις αµβλώσεις που πραγµατοποιούν ανήλικα κορίτσια, • υποχρεωτική συµβουλευτική διαδικασία πριν την άµβλωση, 36

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

• σεξουαλική ενηµέρωση-εκπαίδευση, • θέσπιση µετρήσιµων στόχων σε µία πολιτική καταπολέµησης των αµβλώσεων κ.λπ.

1γ. Την επιδότηση των µεθόδων υποβοηθούµενης γονιµοποίησης από τα ασφαλιστικά ταµεία.

2. Επιδότηση των γεννήσεων και της ανατροφής των παιδιών, που θα περιλαµβάνει: 2α. Την κατάργηση του «επιδόµατος γάµου» και την αύξηση των επιδοµάτων τέκνου, στο ύψος που γνωρίζουµε πως επιβαρύνεται ο οικογενειακός προϋπολογισµός από την τεκνοποιία: γύρω στο 10-15% για το πρώτο παιδί, γύρω στο 5-10% για το δεύτερο και το τρίτο- και από εκεί και πέρα, πολύ λιγώτερο. Αυτό σηµαίνει επιδόµατα ύψους 150-300 ευρώ µηνιαίως για το πρώτο παιδί, µεταξύ 100-200 ευρώ για το δεύτερο και το τρίτο, και λιγώτερο από 100 ευρώ πέραν του τρίτου.

2β. Μέτρα ενθάρρυνσης της τεκνοποιίας σε όσο το δυνατόν νεαρότερη ηλικία για τις γυναίκες: έτσι, η γέννηση ενός παιδιού από µία µητέρα ηλικίας 21-24 ετών θα πρέπει να «επιδοτείται» επιπλέον σε σχέση µε την γέννηση του πρώτου παιδιού στην ηλικία 24-27 ή στην ηλικία 27-30 κ.ο.κ. (µε κάθε τρόπο: επιδότηση στεγαστικών δανείων, πρόσθεση µορίων για εργασία στο δηµόσιο, προτεραιότητα για εξεύρεση εργασίας στον ιδιωτικό τοµέα από τον ΟΑΕ∆, προτεραιότητα στη βρεφονηπιακή φροντίδα, µεγαλύτερα επιδόµατα κ.λπ.).

2γ. Σταδιακή ελάφρυνση των ασφαλιστικών εισφορών των γονέων πέραν των δύο παιδιών (ή των γυναικών που έχουν τεκνοποιήσει σε νεαρή ηλικία, µεταξύ 21-24 ετών).

2δ. Εκµηδένιση του κόστους που σήµερα καταβάλλει ο... εργοδότης για την γέννηση παιδιών από υπαλλήλους στον ιδιωτικό τοµέα, πράγµα που βεβαίως οδηγεί σε απαράδεκτες πιέσεις στις υπαλλήλους του ιδιωτικού τοµέα να µην τεκνοποιούν.

3. Προώθηση της ευηµερίας των παιδιών, που θα περιλαµβάνει: 3α. Την καθιέρωση οικουµενικής δωρεάν βρεφονηπιακής φροντίδας και ποιοτικής προσχολικής αγωγής.

3β. Την δωρεάν παροχή ιατροφαρµακευτικής, οφθαλµιατρικής και οδοντιατρικής περίθαλψης σε κάθε παιδί, από τα 0 έως τα 14-18 χρόνια του. Την υποχρεωτική θέσπιΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

ση πλήρους-δωρεάν ετήσιας προληπτικής ιατρικής εξέτασης για τις ηλικίες 0-12 ετών.

3γ. Τον ανασχεδιασµό των πόλεων και την χωροταξική τους αναδιοργάνωση, µε σκοπό: • τον πολλαπλασιασµό των ελεύθερων δηµοσίων χώρων αναψυχής και αθλητισµού για τα παιδιά • την εξασφάλιση της ελεύθερης και ασφαλούς κίνησης για καροτσάκια και παιδιά σε ολόκληρο τον αστικό ιστό (δίκτυο πεζοδρόµων και πεζοδροµίων, µείωση της αυτοκίνησης).

3δ. Την αξιολόγηση όλων των παρεχόµενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών και την δηµοσιοποίηση των αποτελεσµάτων αυτών των αξιολογήσεων, µε ταυτόχρονη παροχή δικαιώµατος: • επιλογής σχολείου από τους γονείς, • επιδότησης µέρους των διδάκτρων για φοίτηση σε ιδιωτικό σχολείο και • ανάπτυξης της κρατικής µέριµνας, ώστε να εξασφαλίζεται το δικαίωµα όλων των παιδιών να παρακολουθούν µαθήµατα που να αντιστοιχούν µε το διανοητικό και µορφωτικό τους επίπεδο.

3ε. Ανάπτυξη ποιοτικών, λειτουργικών και προαιρετικών ολοήµερων προγραµµάτων στα σχολεία.

3στ. Επιδότηση του κατασκηνωτισµού και δηµιουργία ποιοτικών κατασκηνώσεων.

4. Προώθηση της ασφάλειας των παιδιών, που θα περιλαµβάνει: 4α. Την υιοθέτηση και εφαρµογή των αυστηρότερων προδιαγραφών ασφάλειας στην Ε.Ε. για: • την ποιότητα της ατµόσφαιρας στις πόλεις, • την ποιότητα του αέρα στα σχολεία, τα νηπιαγωγεία και τους βρεφονηπιακούς σταθµούς, τους παιδότοπους και κάθε κλειστό χώρο που φιλοξενεί παιδιά, • την ποιότητα των υδάτων, • την ποιότητα των τροφών (ιδίως φρούτων-λαχανικών, γάλακτος, ψωµιού, κρεάτων) • την ποσότητα ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας, • την καταπολέµηση της ηχορύπανσης 4β. Την εξασφάλιση των παιδιών από ρητά σεξουαλικά ή βίαια περιεχόµενα, µε: • αυστηρούς περιορισµούς στις διαφηµιστικές καταχωρήσεις σε κάθε δηµόσιο χώρο, πραγµατικό ή ψηφιακό-εικοΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

νικό (δρόµους, περίπτερα-προθήκες καταστηµάτων, διαφηµιστικές πινακίδες, ΜΜΕ) • την υποχρεωτική πώληση προγράµµατος «φίλτρου ακατάλληλων περιεχοµένων» µε κάθε υπολογιστή, που ο χρήστης δεν θα χρειάζεται να εγκαταστήσει, αλλά να απεγκαταστήσει, εφ’ όσον δεν το επιθυµεί • την απαγόρευση της πρόσβασης ανηλίκων στα ίντερνετ καφέ, επί ποινή οριστικής διακοπής της λειτουργίας τους. Την δηµιουργία στα σχολεία και άλλους δηµόσιους χώρους κέντρων υπολογιστών για ανηλίκους, µε ειδικά επιλεγµένο προσωπικό, προσεγµένο περιβάλλον και επιλεγµένα λογισµικά και προσβάσιµες ιστοσελίδες.

• την δηµιουργία πολύ αυστηρότερου πλαισίου ελέγχων στην κινητή τηλεφωνία για τους ανήλικους 4γ. Την σήµανση όλων των παιχνιδιών και βιντεοπαιχνιδιών (σε κατηγορίες από «κατάλληλο για όλους» έως «αυστηρά ακατάλληλο»).

4δ. Την µετακύλιση του κόστους της παχυσαρκίας στην τιµή των παχυντικών προϊόντων (σνακ, ταχυφαγεία, αναψυκτικά). Την σήµανση όλων των τυποποιηµένων τροφίµων για τα λίπη, την ζάχαρη και τα συντηρητικά που περιέχουν. ∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

37

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

4ε. Την πλήρη απαγόρευση του καπνίσµατος στους δηµόσιους χώρους.

4στ. Την δηµιουργία προγράµµατος µείωσης των ατυχηµάτων και την υιοθέτηση-εφαρµογή αυστηρών προδιαγραφών, έτσι ώστε η οδική κυκλοφορία, οι παιδικές χαρές, τα σχολικά κτίρια, οι οικιακές συσκευές κ.λπ. να λειτουργούν προστατευτικά για τα παιδιά, αντί να τα εκθέτουν σε περιττούς κινδύνους.

5. Ενδοοικογενειακή αναδιανοµή εισοδήµατος Είναι γνωστό πως µία από τις µακροχρόνιες επιπτώσεις του δηµογραφικού προβλήµατος είναι η κατάρρευση των ταµείων και του ασφαλιστικού συστήµατος. Κάθε µέτρο, όµως, περιορισµού του ύψους των συντάξεων ή επέκτασης του χρόνου εργασίας, αντιµετωπίζει την µήνι των συνταξιούχων (των ηλικιωµένων) και των µελλοντικών συνταξιούχων (των µεσηλίκων). Το τραγικό είναι πως η αιτία του προβλήµατος (η γήρανση του πληθυσµού) δυσχεραίνει ολοένα και περισσότερο την επίλυσή του (αφού αυξάνει το δηµογραφικό-πολιτικό βάρος των ηλικιωµένων και των µεσηλίκων). Η εξέλιξη αυτού του φαύλου κύκλου οδηγεί µαθηµατικά σε µία κατάσταση, όπου οι ηλικιωµένοι και οι µεσήλικες θα διεκδικήσουν το σύνολο των κοινωνικών παροχών, εις βάρος κάθε πόρου που προορίζεται για τα νέα ζευγάρια, την ενθάρρυνση των γεννήσεων, την επιδότηση των γεννήσεων και της ανατροφής των παιδιών, την ευηµερία και την ασφάλεια της παιδικής ηλικίας, αλλά και την εκπαίδευση, την κατάρτιση, την άµυνα κ.λπ. Αν συµβεί αυτό, η αύξηση του πολιτικού βάρους των µεσηλίκων και των ηλικιωµένων θα υπονοµεύσει τη δυνατότητα επιβίωσης του έθνους, ακόµα περισσότερο από όσο ήδη το κάνει η δηµογραφική εξέλιξη αυτή καθ’ εαυτή. Ένας τρόπος για να ξεφύγουµε από τον φαύλο αυτόν κύκλο, είναι να εκµεταλλευθούµε, όσο ακόµα αυτοί υφίστανται, τους ισχυρούς δεσµούς οικογενειακής αλληλεγγύης που χαρακτηρίζουν την ελληνική οικογένεια. Είναι δυνατό να σχεδιάσουµε ένα ασφαλιστικό σύστηµα, που δεν θα αυξάνει τα ελλείµµατά του (και όχι απλά «θα είναι βιώσιµο») για τα επόµενα είκοσι-τριάντα χρόνια (µε προβλεπτικό ορίζοντα µιας γενιάς). Το ασφαλιστικό αυτό σύστηµα, αναπόφευκτα θα έχει αυξηµένα όρια συνταξιοδότησης, λιγώτερα ειδικά προνόµια 38

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

και µειωµένο ύψος συντάξεων. Αυτό το κόστος είναι δυνατό να υπολογιστεί σε ατοµικό επίπεδο: είναι π.χ. δυνατό να υπολογίσουµε πόσα «χάνει» κάποιος, που µε το σηµερινό (εθνικά επικίνδυνο) ασφαλιστικό σύστηµα θα συνταξιοδοτούνταν στα 62 του µε σύνταξη 1,100 ευρώ, αλλά µε το µακροπρόθεσµα βιώσιµο ασφαλιστικό σύστηµα θα συνταξιοδοτηθεί στα 70 του, µε σύνταξη 950 ευρώ. Ας πούµε πως η «χασούρα» του υπολογίζεται π.χ. σε 250,000 ευρώ. Θα αποτελούσε µία προσαρµογή της στρατηγικής του «υποθηκευµένου φόρου» (targeded tax), αν δινόταν η δυνατότητα στον συγκεκριµένο µεσήλικα-ηλικιωµένο να διαθέσει το ποσό αυτό των 250,000 ευρώ στην αγορά «κουπονιών» που θα ενίσχυαν το παιδί-τον ανήλικο (ή τα παιδιάτους ανήλικους) που ο ίδιος θα επέλεγε, «αγοράζοντάς» του (τους): • εκπαιδευτικές παροχές (εκµάθηση ξένων γλωσσών, αθλητισµό, καλλιτεχνική επιµόρφωση -ωδεία, πλαστικές τέχνεςδίδακτρα για φοίτηση σε ιδιωτικά σχολεία-πανεπιστήµια), • καταναλωτικά αγαθά (ένδυση-υπόδηση, βιβλία, σχολικά είδη, εκπαιδευτικά παιχνίδια, οικοσκευή, πληρωµή στεγαστικών δανείων για ακίνητα καταγραµµένα «στο όνοµα» των νέων και των παιδιών κ.λπ.), • παροχές υγείας, που ενδεχοµένως δεν καλύπτονται από την κρατική ασφάλιση κ.λπ.

• αναψυχή (οργανωµένες εκδροµές, κατασκηνώσεις, διαµονή σε ξενοδοχεία). Με τον τρόπο αυτόν, η αναδιανοµή από τους ηλικιωµένους και τους µεσήλικες προς τα παιδιά και τους νέους, θα γινόταν σε µεγάλο βαθµό σε ενδοοικογενειακό επίπεδο. Το προφανές µειονέκτηµα αυτής της µεθόδου είναι πως θα χρειαστεί µία δηµόσια διοίκηση που... να λειτουργεί και -κυρίως- πως θα αναπαράγει τις ανισότητες που σήµερα παράγει το ασφαλιστικό σύστηµα ως έχει. Το προφανέστερο όµως πλεονέκτηµα είναι πως έτσι, τουλάχιστον η (εθνικά σωτήρια, επαναλαµβάνουµε) αναδιανοµή από τους ηλικιωµένους και τους µεσήλικες στους νέους και τα παιδιά, θα... µπορέσει ίσως να γίνει πραγµατικότητα. Οι ανισότητες µπορούν εξ άλλου πάντα να αντιµετωπιστούν µε ένα δικαιότερο φορολογικό σύστηµα και άλλες α! ντισταθµιστικές πολιτικές. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

Η κοινωνιολογία της υπογεννητικότητας Το φεµινιστικό κίνηµα απελευθέρωσε την γυναικεία ενέργεια από την εσωστρέφεια των οικιακών δραστηριοτήτων και την ενέταξε στην παραγωγική διαδικασία. Κατέστησε την γυναίκα οικονοµικά αυτοδύναµη και άρα κοινωνικά ανεξάρτητη, της έδωσε την αξιοπρέπειά της και δηµιούργησε το πλαίσιο στο οποίο αναπτύχθηκαν σπουδαίες επιστήµονες και καλλιτέχνες. Όµως, ο µεταπολεµικός καπιταλισµός αποκτούσε ολοένα και περισσότερα στοιχεία ανταγωνιστικότητας και ωθούσε τα στελέχη των επιχειρήσεων σε όλο και µεγαλύτερη επένδυση χρόνου και ενέργειας. Η παραγωγικότητα και ο ανταγωνισµός έγιναν τα κυρίαρχα συνθήµατα κατά τις δεκαετίες του ’80 και του ’90, καταβροχθίζοντας τον ελεύθερο χρόνο και την ιδιωτική ζωή των φιλόδοξων στελεχών των επιχειρήσεων, χωρίς ωστόσο να τους ανταµείβει µε κάποιο αντιστάθµισµα µε οντολογική αξία. Οι γυναίκες εγκλωβίστηκαν κι αυτές στους ρυθµούς αυτούς. Το πρότυπο δεν ήταν πλέον η δασκάλα ή η γιατρίνα, που µετείχαν µεν στην επαγγελµατική ζωή αλλά διατηρούσαν λίγο-πολύ την γυναικεία τους υπόσταση. Τώρα αναδύθηκε ένα νέο πρότυπο, αυτό της businesswoman, που έχει αποβάλλει τα περισσότερα θηλυκά της χαρακτηριστικά και έχει εξοµοιωθεί στον τρόπο κοινωνικής συµπεριφοράς, αντίδρασης, επικοινωνίας, ακόµα και ένδυσης µε τον άνδρα επαγγελµατία. Όµως, τα κατάλοιπα της γυναικείας φύσης, προσδιοριζόµενα από την µη µεταβαλλόµενη βιολογία του ανθρωπίνου είδους και όχι από την εξελισσόµενη κοινωνική δοµή, βραχυκυκλώνουν αθεράπευτα την γυναικεία εµπλοκή στον ανταγωνιστικό καπιταλισµό των ηµερών µας. Στο οντολογικό της βάθος και στο ασυνείδητό της, η γυναίκα χαρακτηρίζεται από την ανάγκη της προσφοράς, της στοργής και της αλληλεγγύης, που αντιφάσκουν προς την µοναχικότητα και την αναλγησία που απαιτούνται για την επιτυχία της ή και την απλή επιβίωσή της στον χώρο της οικονοµίας και της εµπορευµατοποιηµένης επιστήµης. Το κέντρο, φυσικά, της γυναικείας οντολογίας, η µητρό-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

τητα, δηµιουργεί την κεντρική σηµερινή αντίφαση της κοινωνικής θέσης των γυναικών, που θα µπορούσαµε να χαρακτηρίσουµε τραγική. Οι σπουδές, τα µεταπτυχιακά, η καριέρα, µετατοπίζουν σε όλο και µεγαλύτερες ηλικίες τον γάµο και την πρώτη κύηση, ενώ η γόνιµη ηλικία των γυναικών εξακολουθεί να παραµένει «καθηλωµένη» στα σταθερά βιολογικά δεδοµένα που προσδιόριζαν τις παραδοσιακές κοινωνίες. Αντιθέτως, η σύγχρονη κοινωνία παραβιάζει και βιάζει τα βιολογικά αυτά δεδοµένα (το γεγονός δηλαδή ότι η γυναικεία γονιµότητα µεγιστοποιείται στις ηλικίες 1828 και κατόπιν αρχίζει να φθίνει). Όταν η εργαζόµενη γυναίκα αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι τα περιθώριά της στενεύουν, καταλαµβάνεται από αγωνία και προσπαθεί απεγνωσµένα να κάνει οικογένεια, µέσα από δυσκολίες, µε δύσκολες κυήσεις και πλέον όλο και πιο συχνά µε τεχνητή γονιµοποίηση. Η θεµελιώδης αυτή αντίφαση της σηµερινής γυναίκας συνοδεύεται και από την αδυναµία της να συνδυάσει τον µητρικό µε τον επαγγελµατικό της ρόλο. Στην δίνη των πολλαπλών υποχρεώσεών της, επιχειρεί (και πραγµατικά επιθυµεί) να είναι ταυτοχρόνως θελκτική γυναίκα προς τον σύζυγό της, στοργική µητέρα στα παιδιά της και ανταγωνιστική επαγγελµατίας στο εργασιακό της περιβάλλον. Όχι µόνον αδυνατεί να αντεπεξέλθει χρονικά στις πολλαπλές αυτές υποχρεώσεις της, αλλά είναι και δύσκολο να διαφοροποιεί διαρκώς την συµπεριφορά της σε κάθε διαφορετικό τοµέα της ζωής της. Η µητρότητα υπονοµεύει την ανταγωνιστικότητα, η ανταγωνιστικότητα υπονοµεύει την θηλυκότητα. Το αποτέλεσµα όλων αυτών είναι άγχος, υπερκόπωση, νεύρωση, κατάθλιψη. Η γυναίκα του 21ου αιώνα είναι το µέγα ζήτηµα της κοινωνιολογίας και της ψυχολογίας, διότι, όπως έχει λεχθεί, το γυναικείο φύλο έχει την δύναµη να χτίσει όπως και να γκρεµίσει ολόκληρο το κοινωνικό οικοδόµηµα. Σήµερα απαιτείται µία σοβαρή συζήτηση και στην συνέχεια ανατρεπτικές αποφάσεις, που οι ίδιες οι γυναίκες θα λάβουν και θα εφαρµόσουν, και η κοινωνία συνολικά θα υποστηρίξει. Μ. Αµάραντος

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

39

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

∆ηµογραφικό: τα συντριπτικά στατιστικά στοιχεία Tου Παύλου Καρούσου

Τ

ο δηµογραφικό είναι το σηµαντικώτερο εθνικό, κοινωνικό και οικονοµικό πρόβληµα, που αντιµετώπισε το νεώτερο ελληνικό κράτος. Υπολογίζεται ότι οι Έλληνες, το 2050, θα είναι λιγώτεροι από 8 εκατοµµύρια, σύµφωνα µε το παγκόσµιο Αλµανάκ. Οι επιπτώσεις σε όλους τους τοµείς θα είναι συγκλονιστικές. Σύµφωνα µε τον ΟΗΕ, η Ελλάδα, µαζί µε την Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία, κατέχει µία από τις τελευταίες θέσεις µεταξύ των δυτικοευρωπαϊκών χωρών όσον αφορά τις γεννήσεις. Γενικά στην Ε.Ε. υπολογίζεται ότι το 2050 το εργατικό δυναµικό θα είναι µειωµένο κατά 20 εκατοµµύρια άτοµα.. Το 1980 ο δείκτης γονιµότητας ήταν στην Ελλάδα 2,21%, όµως το 2003 έπεσε στο 1,28% και το 2004 στο 1,29%. Αντιστοίχως στην Ε.Ε. των 25, το 1980 αντιστοιχούσε 1,88 παιδιά ανά µητέρα, ενώ το 2003 ήταν 1,48 και το 2004 1,50. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Ιδρύµατος για την Επίλυση του ∆ηµογραφικού Προβλήµατος, µέχρι το 1980, οι γεννήσεις ήταν σχετικά σταθερές. Γεννώνταν ετησίως γύρω στα 140.000 άτοµα. Από το 1950 µέχρι το 1980, οι γεννήσεις ήταν της τάξεως των 150.000. Μετά το 1981, παρατηρείται µια σταδιακή µείωση της γεννητικότητας - γονιµότητας του πληθυσµού µε ρυθµό που δεν έχει ξανασηµειωθεί, όχι µόνο στον ελληνικό χώρο, αλλά και στο σύνολο των ανεπτυγµένων χωρών σε ολόκληρο τον κόσµο. Ενώ οι γεννήσεις παρέµειναν σχεδόν σταθερές σε απόλυτους αριθµούς σε όλη την διάρκεια της µεταπολεµικής περιόδου (περίπου 148 χιλιάδες το χρόνο, όσες ήταν και το 1980), µετά το 1980 άρχισαν να µειώνονται, φθάνοντας το 2001 στις 102 χιλιάδες, µια µείωση που φθάνει το 32% κατά τη διάρκεια 20 µόνο ετών. Από την άλλη µεριά, οι θάνατοι αυξήθηκαν σταδιακά σε όλη την διάρκεια της µεταπολεµικής περιόδου, φθάνοντας 40

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

τις 102 χιλιάδες το 2001, από 53 χιλιάδες που ήταν το 1951. Ενώ το 1980 είχαµε 54.000 περισσότερες γεννήσεις από θανάτους, γεγονός που σηµαίνει ότι ο πληθυσµός παρουσίαζε αύξηση, φτάσαµε στο 2000 όπου οι γεννήσεις είναι λιγώτερες ή οριακά στον ίδιο αριθµό µε τους θανάτους. Το 1998, για πρώτη φορά, οι θάνατοι ήταν περισσότεροι από τις γεννήσεις. Περισσότερο συγκλονιστικά είναι τα στοιχεία που αφορούν τους ηλικιωµένους. Σύµφωνα µε την Ελληνική Γεροντολογική Εταιρεία, το 2002, οι γέροντες (άνω των 65 ετών) αποτελούσαν το 19% του πληθυσµού, ενώ το 2020 θα φθάσουν το 25% και το 2035 το 31,7%.Το 1980, οι ηλικιωµένοι ήταν το 12,7% του πληθυσµού. Αντίθετα, οι νέοι – δηλαδή ηλικίας µεταξύ 0 και 14 ετών – ενώ ήταν σχεδόν στο 24%, σήµερα αποτελούν το 15%. Τα Ελληνόπουλα µέχρι 14 ετών αποτελούν σήµερα το 16,4% του πληθυσµού των Ελλήνων . Το σηµαντικό που παρατηρείται είναι ότι υποδιπλασιάζεται η νεανικότητα και σχεδόν διπλασιάζονται οι ηλικιωµένοι. Η αύξηση των θανάτων δεν προήλθε από την αύξηση της νοσηρότητας του πληθυσµού, αλλά είναι αποτέλεσµα της γήρανσής του.

Mόνο στο διάστηµα της δεκαετίας 1994 - 2004, ο αριθµός των πολύτεκνων οικογενειών µειώθηκε από 108.606 το 1994 σε 88.837 το 2004 (µείωση 18,2%) και ο αριθµός των παιδιών των οικογενειών αυτών από 362.300 το 1994 µειώθηκε στις 287.572 το 2004 (µείωση 20,6%). Η ελληνική διοίκηση αγνόησε συστηµατικά το δηµογραφικό από το 1993, που εκδόθηκε το πόρισµα της διακοµµατικής επιτροπής της βουλής και εντεύθεν. Αντί όµως για προώθηση ενός σχεδίου για την αντιµετώπιση του δηµογραφικού, τα αποτελέσµατα που καταγράφονται είναι τραγικά.

• Η στατιστική υπηρεσία του υπουργείου Παιδείας ανακοίνωσε το κλείσιµο 586 σχολείων από το 1995 έως το 2000. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

Μόνο το 2000 έκλεισαν 136 δηµοτικά σχολεία και συγχωνεύτηκαν 176 γυµνάσια και λύκεια (900 οι συγχωνεύσεις την επταετία που πέρασε).

• Η Ελλάδα είχε 813.353 µαθητές στο δηµοτικό το 1990. Το 2000 οι µαθητές δηµοτικού έφθασαν στις 643.457, δηλαδή 170.000 λιγώτεροι µέσα σε µια δεκαετία! Τα δηµοτικά το 1999 ήταν 7.653, ενώ το 2000 έφθασαν τα 5.367, χίλια τριακόσια λιγώτερα σε µια δεκαετία. Οι αλλοδαποί µαθητές αυξήθηκαν σε µια 5ετία κατά 300%. Το 2000 φοιτούσαν, στα ελληνικά σχολεία όλων των βαθµίδων, 112.877 αλλοδαποί µαθητές. Η δηµογραφική βιωσιµότητα της Ελλάδος είναι ο αριθµός 2,1 παιδιά ανά γυναίκα στην αναπαραγωγική ηλικία, ώστε η µία γενεά να αντικαθιστά την άλλη. Μέχρι το 1980, το δηµογραφικό αποτέλεσµα ήταν 2,1. Μέχρι τον χρόνο αυτό, οι γενεές που έρχονταν µπορούσαν να αντικαταστήσουν τις γενεές που θα έφευγαν. Το 2007 ο δείκτης γονιµότητας είναι 1,29, που σηµαίνει ότι τα παιδιά που γεννιούνται σήµερα δεν θα αναπληρώσουν τους γονείς τους. Η εικόνα αυτή, όµως, που παρουσιάζει η ΕΣΥΕ, είναι πλασµατική, διότι στις στατιστικές του πληθυσµού καταγράφονται οι αλλοδαποί, οι οποίοι αυξάνονται µε πολλαπλάσιους ρυθµούς από αυτούς των Ελλήνων. Έτσι ενώ τό 1991, είµαστε 10 εκατοµµύρια, το 2001 φτάσαµε σχεδόν τα 11 εκατοµµύρια. Οι παράγοντες οι οποίοι δηµιούργησαν και συµβάλλουν στην αύξηση του προβλήµατος είναι: • Η κατάρρευση του αγροτικού πληθυσµού. Η δεξαµενή των γεννήσεων ήταν η ύπαιθρος. Αυτή σταδιακά, ερηµώνεται µε αποτέλεσµα ο πληθυσµός να την εγκαταλείπει.

• Η µετακίνηση των Ελλήνων προς τις πόλεις, στο αστικό περιβάλλον, µετασχηµατίζει τη συµπεριφορά των κατοίκων απέναντι στην οικογένεια. Οι συνθήκες στέγασης δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη πολυµελών οικογενειών στις πόλεις. Οι λόγοι, χωροταξικοί, κοινωνικοί, οικονοµικοί.

• Η αποµάκρυνση της γυναίκας από την οικογένεια και Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

η ενασχόλησή της µε την προσωπική της καριέρα µείωσαν την δηµογραφική δυναµική του οικογενειακού περιβάλλοντος. Το συνεχώς αυξανόµενο ανταγωνιστικό εργασιακό περιβάλλον και η ανυπαρξία κρατικών θεσµών υποστήριξης των νέων ζευγαριών (βρεφοκοµειακοί σταθµοί, νηπιαγωγεία, κλπ), εξασθενεί την εν δυνάµει µητρότητα.

• Η ανυπαρξία κινήτρων και µηχανισµών στήριξης των νέων ζευγαριών. Η µείωση του οικογενειακού εισοδήµατος και η δυσκολία στην απόκτηση στέγης. Η ανύπαρκτη πολιτική στήριξης απόκτησης κατοικίας από το κράτος.

• Η προβληµατική και υπονοµευτική συµπεριφορά του κράτους και των ΟΤΑ προς την ύπαρξη δηµογραφικής πολιτικής έχει ως συνέπεια την µη επέκταση σηµαντικών θεσµών στήριξης της µητρότητας και διευκόλυνση των νέων ζευγαριών, όπως οι βρεφονηπιακοί σταθµοί, αλλά και άλλες υποδοµές στήριξης των νέων οικογενειών που αποκτούν παιδιά. Η ανυπαρξία αυτών των δοµών, κυρίως στις πόλεις είναι αποτρεπτικές και υπονοµευτικές οποιασδήποτε φιλόδοξης πολιτικής για το δηµογραφικό. Εξαιρείται η Εκκλησία της Ελλάδος, η οποία επιδότησε µε ένα σηµαντικό ποσό το τρίτο παιδί στις περιοχές της Θράκης (117,38 ευρώ (40.000 δρχ.) κατά µήνα µέχρις ότου το

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

41

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

παιδί συµπληρώσει το δωδέκατο έτος) µε πολύ αισιόδοξα αποτελέσµατα. Ο νέος νόµος 3454/2006 φέρνει θεσµικά, νοµοθετικά, οικονοµικά και διοικητικά οικονοµικά, θεσµικά και εργασιακά µέτρα ενίσχυσης των τρίτεκνων οικογενειών. Ο στόχος εξίσωσης των τριτέκνων µε τους πολύτεκνους, ο οποίος έπρεπε να εφαρµοστεί άµεσα για να δώσει µια ανάσα δηµογραφική, δεν εφαρµόστηκε και η γενίκευση ενός αισιόδοξου αποτελέσµατος θα καθυστερήσει. Υπάρχουν σειρά µέτρων τα οποία µπορούν να αντιµετωπίσουν το πρόβληµα θεσµικά, οικονοµικά και διοικητικά, τα οποία έχουν µικρό κόστος και µπορούν να υλοποιηθούν σε σχετικά µικρό χρόνο: • Αναγνώριση του επαγγέλµατος ΜΗΤΕΡΑ και ΟΙΚΟΚΥΡΑ για κάθε Ελληνίδα που αποκτά από δύο παιδιά και άνω, µε µισθό ανειδίκευτου εργάτη, προσαυξανόµενο κατά 20% ανά τέκνο έως ενηλικιώσεως των τέκνων (µεγαλώνοντας το παιδί σε σπίτι χωρίς οικονοµικά προβλήµατα και µε τη µητέρα δίπλα του έχει λιγώτερες πιθανότητες να πέσει στα ναρκωτικά, να προσβληθεί από ασθένειες πνευµατικές και σωµατικές, να πάθει κατάθλιψη και ψυχασθένεια κλπ.).

• Εξάλειψη των εκτρώσεων µε γενναία µέτρα υποστήριξης (µισθός ανειδίκευτου αρχικά, εργασία – κατοικία κατόπιν) της άγαµης µητέρας και του παιδιού (η Ελλάδα είναι η τρίτη χώρα στον κόσµο µε εκτρώσεις που πιθανολογείται ότι ξεπερνούν τις 200.000 τον χρόνο).

• ∆ηµιουργία ειδικού «δηµογραφικού ταµείου», το οποίο θα δίνει τους µισθούς και τα επιδόµατα στους Έλληνες υπηκόους. Τα πρόσφατα κυβερνητικά µέτρα µε το 1.000.000 δρχ. για κάθε τρίτο παιδί δίνονται µέσω των ασφαλιστικών ταµείων, πράγµα που σηµαίνει ότι το µεγαλύτερο ποσοστό τους θα το εισπράξουν αλλοδαποί, οι οποίοι συνήθως κάνουν το τρίτο παιδί.

• Στήριξη του θεσµού της οικογένειας µέσα από κάθε κρατική και εκπαιδευτική λειτουργία. Να εφαρµοστεί εκτεταµένο πρόγραµµα προβολής των πολυµελών οικογενειών.

• ∆ηµιουργία ειδικού κλάδου οικογενειακής ασφάλισης στα πρότυπα των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών.

• Γενικευµένη πολιτική κινήτρων στα νέα ζευγάρια της επαρχίας και των πόλεων. Πρόγραµµα παροχής άτοκων δανείων και πρόγραµµα κατασκευής από το κράτος κατοικιών 42

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

µε µικρό κόστος στην επαρχία. Παραχώρηση δηµοσίων αγροτικών κτηµάτων σε νέους αγρότες. Ποιο είναι, όµως, το οικονοµικό κόστος της ένταξης των οικογενειών µε 3 παιδιά; Στο ερώτηµα αυτό δεν έχει δοθεί καµµιά συγκεκριµένη απάντηση.

• Σύµφωνα µε τον κ. Μανώλη ∆ρεττάκη, το κόστος δεν υπερβαίνει το 0,10% (δηλαδή το ένα δέκατο του ενός τοις εκατό ή το ένα χιλιοστό!) του Aκαθάριστου Eγχώριου Προϊόντος, το οποίο το 2006 ανέρχονταν στα 193.427 εκατ. ευρώ.

Tο ότι η αύξηση του επιδόµατος για τις οικογένειες µε 3 παιδιά βοηθάει στην αντιµετώπιση του δηµογραφικού προβλήµατος φαίνεται από τα πιο πρόσφατα στοιχεία για τους νοµούς της Θράκης στους οποίους, εκτός από το επίδοµα 3ου παιδιού που καταβάλλεται από τον OΓA, καταβάλλεται και ένα επιπλέον επίδοµα 117 ευρώ τον µήνα από την Eκκλησία της Eλλάδος. Πιο συγκεκριµένα, οι οικογένειες µε 3ο παιδί που επιδοτούνταν από τον OΓA: • Στο σύνολο της Xώρας από 51.830 το 2003 αυξήθηκαν σε 52.036 το 2004 (αύξηση µόλις 0,4%).

• Στον νοµό Έβρου από 699 αυξήθηκαν σε 758 (αύξηση 8,4%).

• Στον νοµό Pοδόπης από 438 σε 475 (αύξηση 8,5%) • Στον νοµό Ξάνθης από 864 σε 906 (αύξηση 4,8%).

Aπό την πιο πάνω ανάλυση φάνηκε καθαρά ότι το οικονοµικό κόστος από την ένταξη των οικογενειών µε 3 παιδιά στις πολύτεκνες, µε παράλληλη αύξηση των πολυτεκνικών επιδοµάτων, είναι πραγµατικά ασήµαντο µπροστά στο εθνικό όφελος που θα προκύψει από την υλοποίηση της πρότασης της διακοµµατικής επιτροπής της Bουλής για το δηµογραφικό πρόβληµα που περιλαµβάνεται στο οµόφωνο πόρισµά της το 1993. ! ΠΗΓΕΣ: - Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (ΕΣΥΕ).

- Βουλή των Ελλήνων. Πόρισµα ∆ιακοµµατικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για το ∆ηµογραφικό (Φεβρουάριος 1993).

- Ίδρυµα για την Αντιµετώπιση του ∆ηµογραφικού Προβλήµατος.

- Άρθρα Μανώλη Γ. ∆ρεττάκη στην εφηµερίδα «Καθηµερινή».

- Ελληνική Γεροντολογική Εταιρεία.

- Σύλλογος Αγέννητου Παιδιού.

- Κέντρο Στήριξης Οικογένειας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

Τι επισηµαίνουν ξένοι ειδικοί

Σ

ύµφωνα µε τους David Bloom* και Bo Malmberg** καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) φτάνει στην πεντηκοστή της επέτειο, πολλοί Ευρωπαίοι φτάνουν µαζί της στην µέση ηλικία. Αρχίζουν µάλιστα να συνειδητοποιούν την δυναµική της δηµογραφίας της Ευρώπης, που απειλεί να αλλάξει πολλά τον επόµενο µισό αιώνα στην Ευρώπη σε σχέση µε τον προηγούµενο. Τα πρώτα 50 χρόνια της, η ΕΕ χαρακτηριζόταν από αύξηση του πληθυσµού και µεγάλα ποσοστά ενεργού πληθυσµού σε σχέση µε τα παιδιά και τους ηλικιωµένους. Η γενιά του µεταπολεµικού «baby-boom» πέτυχε µία περίοδο διαρκούς ανάπτυξης, που ενίσχυσε την θέση της Ευρώπης στον κόσµο και οδήγησε σε απίστευτη βελτίωση την ποιότητα ζωής των πολιτών. Από την άλλη, τις επόµενες πέντε δεκαετίες, τα µωρά του «baby-boom» θα συνταξιοδοτούνται, µεταφέροντας µεγάλα συνταξιοδοτικά βάρη στις πλάτες των µειούµενων νεώτερων εργαζοµένων. Το 2050, το 36% των Ευρωπαίων θα είναι άνω των 60 ετών. Παρά την αύξηση του προσδόκιµου επιβίωσης, ο πληθυσµός της ηπείρου θα αρχίσει να µειώνεται από το 2020. Αν και η Ευρώπη δεν αναµένεται µε βεβαιότητα να µπει σε ύφεση εξαιτίας του δηµογραφικού, είναι πολύ πιθανό πως θα εισέλθει σε µία µακρά περίοδο βραδύτερων ρυθµών ανάπτυξης. Στις κοινωνίες µε πολλούς ηλικιωµένους, το κατά κεφαλήν εισόδηµα και η παραγωγικότητα αυξάνει βραδύτερα από ό,τι σε εκείνες µε πολλούς νέους. Η οικονοµική ισχύς της Ευρώπης στον κόσµο, πάντως, αναµένεται να µειωθεί, ίσως και σε εντυπωσιακό βαθµό. Καθώς ο πληθυσµός στην Ευρώπη βαίνει µειούµενος και γηράσκει, στον υπόλοιπο κόσµο αυξάνει και ανανεώνεται.

Έως το 2050, ο πληθυσµός των 50 λιγώτερο ανεπτυγµένων κρατών αναµένεται να διπλασιαστεί· κι ενώ στην Ευρώπη η σχέση εργαζοµένων-µη εργαζοµένων θα είναι σχεδόν στο 1.4:1, στον υπόλοιπο κόσµο θα είναι πολύ υψηλότερη. Οι περισσότερες υπό ανάπτυξιν χώρες στην Λατινική Αµερική, την βόρειο Αφρική, την Μέση Ανατολή και µεγάλο µέρος της Ασίας, θα µπορέσουν να αξιοποιήσουν το εργατικό αυτό δυναµικό σε παραγωγικές θέσεις εργασίας, που θα οδηγήσουν σχεδόν στα σίγουρα σε υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης. Το αποτέλεσµα είναι πως θα αυξηθεί το µερίδιο των χωρών αυτών στην παγκόσµια οικονοµία. Άλλες περιοχές, όµως, ίσως να µην µπορέσουν να απορροφήσουν το πλεονάζον εργατικό τους δυναµικό. Απελπισµένες µάζες νέων υποαπασχολούµενων ανθρώπων θα αυξήσουν την πολιτική αστάθεια και την εγκληµατικότητα. Η επακόλουθη πολιτική αστάθεια, ο πόλεµος και η τροµοκρατία θα πλήξουν σοβαρά τόσο τις χώρες τους όσο και

* O David Bloom είναι καθηγητής οικονοµικών και δηµογραφίας στο πανεπιστήµιο του Χάρβαρντ. ** Ο Bo Malmberg είναι καθηγητής γεωγραφίας στο πανεπιστήµιο της Στοκχόλµης. Οι απόψεις τους δηµοσιεύθηκαν στην έκθεση «Old Europe, young world» (Project Syndicate), περίληψη της οποίας παρουσιάζουµε εδώ.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

43

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

τον υπόλοιπο κόσµο, της Ευρώπης συµπεριλαµβανοµένης. Οι δηµογραφικές εξελίξεις στην υποσαχάρια Αφρική µοιάζουν εξαιρετικά δυσοίωνες, καθώς αυξανόµενες µάζες νεαρών οδεύουν προς αγορές εργασίας που είναι απολύτως αδύναµες να τους αξιοποιήσουν. Η µετανάστευση Αφρικανών στην Ευρώπη αυξάνει διαρκώς: καθώς αυξάνει ο πληθυσµός στις φτωχές χώρες, ο αριθµός των επίδοξων µεταναστών θα πολλαπλασιαστεί. Αυτή η µεταναστευτική πίεση µπορεί να προσφέρει λύσεις στο πρόβληµα της στρεβλής ανάπτυξης των ευρωπαϊκών αγορών εργασίας. Η Ευρώπη χρειάζεται νέους εργαζοµένους για να αντισταθµίσει τα ασφαλιστικά βάρη των συνταξιούχων: η διευκόλυνση της µετανάστευσης θα µπορούσε έτσι να βοηθήσει. Αυτό όµως θα µπορούσε να οδηγήσει σε κοινωνικά προβλήµατα, καθώς οι Ευρωπαίοι αντιδρούν στην αύξηση των µεταναστευτικών ρευµάτων, επικαλούµενοι την προστασία των θέσεων εργασίας τους, την ασφάλεια και τις πολιτιστικές τους διαφορές µε τους µετανάστες. Η Ευρώπη µπορεί, όµως, να πάρει κι άλλα µέτρα υπέρ της δηµογραφικής της σταθεροποίησης. Πολλές χώρες στην περιοχή πέτυχαν ήδη να αυξήσουν την γεννητικότητα.

44

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Οι γονικές άδειες και οι φοροελαφρύνσεις στα νέα ζευγάρια µε παιδιά, σε συνδυασµό µε την αποθάρρυνση της αντισύλληψης, είναι από τα δηµοφιλέστερα µέτρα που λαµβάνονται για την ενίσχυση της γεννητικότητας. Μέτρα δηλαδή, που αποσκοπούν στη διευκόλυνση της εργασίας της γυναίκας, όπως η λειτουργία κρατικών παιδικών σταθµών µε ευέλικτα ωράρια. Πάντως, τα αποτελέσµατα παρόµοιων πολιτικών είναι µακροπρόθεσµα, (έτσι θα χρειαστεί να συνδυασθούν από πολιτικές πρωτοβουλίες µε πιο άµεσα αποτελέσµατα), ενθαρρύνοντας την αποταµίευση εν όψει της συνταξιοδότησης. Τα ισχύοντα ασφαλιστικά συστήµατα συχνά τιµωρούν όσους επιθυµούν να παραµείνουν στην αγορά εργασίας πέραν του ορίου συνταξιοδότησης ενώ πολιτικές «ηλικιακού ρατσισµού» πλήττουν ανθρώπους που είναι ικανοί να εργάζονται πέραν των εξήντα και τω εβδοµήντα ετών. Η ευελιξία του ασφαλιστικού συστήµατος, η µεταρρύθµισή του και ενηµερωτικές καµπάνιες προκειµένου να αλλάξει η αντίληψη των εργοδοτών για τους σχετικά ηλικιωµένους εργαζοµένους θα µπορούσε να ενισχύσει την παράταση της παραµονής στην αγορά εργασίας. Η δια βίου εκπαίδευση µπορεί να διευκολύνει τα άτοµα να προσαρµόζουν τις ικανότητές τους στις ανάγκες µιας γοργά εξελισσόµενης οικονοµίας. Η αύξηση δε των ορίων συνταξιοδότησης, µε δεδοµένη την αύξηση του προσδόκιµου επιβίωσης, είναι ένας πολύ λογικός τρόπος αντιµετώπισης των επιπτώσεων της γήρανσης του πληθυσµού. Η αναγνώριση της ισχυροποίησης ορισµένων περιοχών µε πιο ευνοϊκές δηµογραφικές προοπτικές, π.χ., θα µπορούσε επίσης να βοηθήσει την Ευρώπη· το ίδιο θα πετύχαινε να βοηθήσει η Ευρώπη την δηµιουργία νέων θέσεων εργασίας και την βελτίωση της ποιότητας της ζωής στις αναπτυσσόµενες χώρες, ώστε να µειωθεί η λαθροµετανάστευση και να µειωθεί το κοινωνικό της κόστος. Οι δηµογραφικές αλλαγές είναι µεν αργές, αλλά είναι κι εγκαίρως προβλέψιµες. Αν τα κράτη-µέλη της ΕΕ επιθυµούν να αντιµετωπίσουν τις δηµογραφικές προκλήσεις του επόµενου µισού αιώνα, καλά θα έκαναν να αρχίσουν να προετοιµάζονται από τώρα. ! Επιµέλεια: Ραφαήλ Καλυβιώτης Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

Η άποψη της Εκκλησίας

Η πνευµατική διάσταση του δηµογραφικού Tου Αρχιµ. Άνθιµου Νεραντζή*

Τ

ο ∆ηµογραφικό Πρόβληµα, το κατά πολλούς, και όχι αδίκως, υπ’ αριθµόν ένα εθνικό πρόβληµα, είναι αναµφισβήτητα πρωτίστως ένα οικονοµικό ζήτηµα µε ευρύτερες εθνικές, πολιτικές, κοινωνικές προεκτάσεις. Η επίλυσή του, οπωσδήποτε συνίσταται στη λήψη γενναίων οικονοµικών κινήτρων και κοινωνικών παροχών, στα πλαίσια µιας εθνικής πολιτικής στρατηγικής, προκειµένου να δηµιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την αύξηση των γεννήσεων. Όµως, δεν µπορούµε να παραθεωρήσουµε και την πνευµατική διάσταση του προβλήµατος, καθώς η τεκνογονία είναι ένα ζήτηµα συνυφασµένο µε την θεωρία και την στάση ζωής που διακρίνει τον κάθε άνθρωπο και την κοινωνία στην οποία ζει και γαλουχείται. Η πνευµατική διάσταση του ∆ηµογραφικού διαφαίνεται ξεκάθαρα στο γεγονός ότι το πρόβληµα αυτό αναφύεται κυρίως στα κράτη, όπου κυριαρχεί ο δυτικός τρόπος ζωής, π.χ. Γαλλία, Γερµανία, Ιταλία, Ιαπωνία κ.α., ενώ αντιθέτως δεν υφίσταται σε χώρες µε διαφορετικό τρόπο ζωής π.χ. µουσουλµανικές χώρες, Κίνα, Ινδία κ.α., όπως επίσης και στο ότι οι πολύτεκνες οικογένειες στον ελλαδικό χώρο, και όχι µόνο, δεν είναι οι πλούσιες οικογένειες, αλλά κυρίως οι προερχόµενες από τα µικροµεσαία οικονοµικά στρώµατα. Ο δυτικός τρόπος ζωής, σαφέστατα προσανατολισµένος προς τα δικαιώµατα του ατόµου, αναντίρρητα αγκυλωµένος στο κυνήγι της υλικής ευµάρειας και της κατανάλωσης, λειτουργεί αποτρεπτικά για την γέννηση πολλών παιδιών, η οποία απαιτεί πνεύµα θυσιαστικό, προσφοράς, άσκησης και αγάπης. Το πνεύµα της άνεσης, της κατανάλωσης, της υλικής απόλαυσης, της ατοµικής ηδονής και ικανοποίησης, που χαρακτηρίζει τον σύγχρονο δυτικό άνθρωπο, δεν µπο-

ρεί να ταυτιστεί µε την ύπαρξη πολλών παιδιών που επιζητούν προσωπικές στερήσεις και θυσίες. Αυτό νοµίζουµε πως είναι αυταπόδεικτο. Στον αντίποδα του πνεύµατος του κόσµου τούτου, η Εκκλησία νοηµατοδοτεί διαφορετικά την ζωή και πρεσβεύει έναν άλλο τρόπο ύπαρξης, εκ διαµέτρου αντίθετο, ο οποίος ευαγγελίζεται την υπέρβαση του ατοµικισµού µέσα από την θυσιαστική αγάπη και την ολοκληρωτική προσφορά, την υπέρβαση της υλοφροσύνης και του καταναλωτισµού, µε την άσκηση και την εκούσια στέρηση, µε την δουλαγώγηση της σάρκας στο πνεύµα, µε την υπέρβαση της ρηχής εγκοσµιότητας, µε το άνοιγµα σε µια άλλη αληθινή ζωή. Μια τέτοια υπαρξιακή θεωρία και στάση ζωής, δεν αντιµετωπίζει την τεκνογονία ως ένα εµπόδιο στην ευτυχία, δηλαδή στην κατανάλωση και τον ευδαιµονισµό, αλλά ως ένα µοναδικό δώρο Θεού, που τελειώνει την προσωπική ύπαρξη, γίνεται γέφυρα αγάπης και θυσιαστικής προσφοράς. Η Εκκλησία, βέβαια, δεν στοχεύει και δεν αναγκάζει τον σύγχρονο άνθρωπο να γίνει µια «µηχανή» παιδιών. Για αυτό και στέκει µε πολύ διάκριση απέναντι στο θέµα της τεκνογονίας του σύγχρονου ανθρώπου, χωρίς να επεµβαίνει πιεστικά ή κανονιστικά, αναγνωρίζοντας πολλές φορές τις δυσκολίες πού τα σύγχρονα ζευγάρια έχουν στην τεκνοποιία. Ωστόσο, µέσα από την ποιµαντική της µέριµνα και κυρίως µέσα από την πνευµατική ζωή που την χαρακτηρίζει και την οποία προσπαθεί να καλλιεργήσει στα µέλη της, συµβάλλει αθόρυβα , αλλά ουσιαστικά, στο να προχωρήσει ο σύγχρονος άνθρωπος στην γέννηση παιδιών και µάλιστα πολλών παιδιών, καθώς τα πολλά παιδιά είναι ευλογία και χαρά Θεού! !

* Γραµµατέως της Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής Γάµου, Οικογενείας, Προστασίας του Παιδιού και ∆ηµογραφικού Προβλήµατος.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

45

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

Η αλβανική δηµογραφία

Σ

ηµαντικό µέσο προβολής των αλβανικών εθνικών επιδιώξεων αποτελεί το δηµογραφικό ζήτηµα. Το µόνιµο επιχείρηµα του αλβανικού πολιτικού προσωπικού στη «µητέρα-πατρίδα», στους χώρους διαβίωσης των αλβανικών πληθυσµών στην πρώην Γιουγκοσλαβία και την διασπορά, είναι η αλµατώδης αύξηση του αλβανικού πληθυσµού, ο οποίος σε πολύ µικρό χρονικό διάστηµα εξελίσσεται από µειονότητα σε πλειονότητα. Τοπικά, περιφερειακά και συνολικά, άρα, το πληθυσµιακό, θα µπορούσε να «επιλύσει» το αλβανικό εθνικό θέµα. Έτσι, η πληθυσµιακή αύξηση αποτελεί την αιτία για την αναζήτηση περισσότερων δικαιωµάτων, για την δηµιουργία παράλληλων δοµών υγείας, εκπαίδευσης, ασφάλειας κ.ά., για την ανάδειξη των αλβανικών θεµάτων σε διεθνείς οργανισµούς και φιλικές κυβερνήσεις, για την δραστηριότητα, µέσα από τα κανάλια του οργανωµένου εγκλήµατος, της χρηµατοδότησης του «απελευθερωτικού αγώνα». Η βία στο Κοσσυφοπέδιο και την πΓ∆Μ, που προήλθε από την «καταπίεση της αλβανικής πλειοψηφίας» σύµφωνα µε την επίσηµη αλβανική και διεθνή φρασεολογία, οδήγησε σε µία νέα ντε φάκτο πραγµατικότητα. Στην επικείµενη ανεξαρτητοποίηση του Κοσσυφοπεδίου και την συγκυβέρνηση στην πΓ∆Μ. Το Κοσσυφοπέδιο αποτελεί το κυρίαρχο σηµείο αναφοράς της αλβανικής δηµογραφικής υπεροχής. Το 1871, τα στοιχεία που έδινε ο αυστριακός στρατηγός Peter Kukulj ( Das Fürstenthum Serbien und Türkisch-Serbien, eine militärischgeographische Skizze von Peter Kukolj, Major im k.k.Generalstabe, Wien 1871) αντιστοιχούσαν σε συνολικό πληθυσµό 500.000 ατόµων, εκ των οποίων 318.000 Σέρβοι (64%) και 161.000 Αλβανοί ( 32% ). Πάλι οι Αυστριακοί (Detailbeschreibung des Sandzaks Plevlje und des Vilajets Kosovo Mit 8 Beilagen und 10 Taffeln, Als Manuskript gedruckt, Vien 1899, 80-81) το 1899, αναφέρουν πληθυσµό 182.650 Αλβανών (47.88%) και 166.700 Σέρβων (43.7%). Στις αρχές του 20ου αιώνα, η βρεταννίδα δηµοσιογράφος H. Brailsford (H. N. Brailsford, Macedonia, Its Races and Their Future, London, 1906) εκτιµούσε ότι τα 2/3 του πληθυσµού της περιοχής ήταν Αλβανοί και το 1/3 Σέρβοι. Η απογραφή του 1921 από το βασίλειο πλέον των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων, έδινε αλβανικό πληθυσµό 288.907 (65%) και Σέρβους 93.203, ενώ το 1931 η γιουγκοσλαβική πλέον απογραφή έδινε 347.213 Αλβανούς (62.8%). Το 1948, ο αλβανικός πληθυ46

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Tου Φάνη Μαλκίδη σµός ήταν 498.242 άτοµα, ενώ οι Σέρβοι 171.914, το 1953 απογράφηκαν 524.559 Αλβανοί (65%) και 89.869 Σέρβοι (23.5%) και το 1961, 646.604 Αλβανοί (67.1%) και 227.016 Σέρβοι ( 23.5% ) (Kosta Nikolić, Nikola Žutić, Momćilo Pavlović, Zorica Špadijer: Историја за трећи разред гимназије природно-математичког смера и четврти разред гимназије општег и друштвено-језичког смера, Belgrade, 2002, pg. 182). Η συνεχιζόµενη και εντυπωσιακή δηµογραφική αύξηση του αλβανικού πληθυσµού συνεχίζεται και τα επόµενα χρόνια. Ο πρώτος αριθµός δείχνει το έτος απογραφής, ο δεύτερος τον συνολικό πληθυσµό του Κοσσυφοπεδίου, ο τρίτος τους Αλβανούς (µαζί το ποσοστό) και ο τελευταίος τους Σέρβους. 1971: 1.243.693, 916,168 (73.7%), 228.264 ( 18.4% ). 1981: 1,584.558, 1.226.736 (77.42%), 209.498 (13.2%). 1991: 1.956.196, 1.596.072 (81.6%), 194.190 (9.9%). Το 1995, το Τµήµα ∆ηµογραφίας της Πρίστινα, που είχε δηµιουργηθεί από τις αλβανικές παράλληλες δοµές, έδινε τα εξής στοιχεία: Συνολικός πληθυσµός: 1.600.000 (και 600.000 στο εξωτερικό), Αλβανοί: 1.360.000 (89.9%) και 1.960.000 µαζί µε τους 600.000 της ∆ιασποράς και 140.000 Σέρβοι (6.3%). Οι τελευταίες πηγές (People‘s Daily: Belgrade to Reject Results of U.N.-Conducted Census in Kosovo, 2003 και Living Standard Measurement Survey 2000, Statistical Office of Kosovo) δίνουν συνολικό πληθυσµό 1.900.000, µε 1.672.000 Αλβανούς (88%) και 133.000 Σέρβους (7%). Στην πΓ∆Μ, η απογραφή του 2002, ένα έτος µετά τις αιµατηρές συµπλοκές του 2001 που οδήγησαν στην Συµφωνία της Αχρίδας και στην συγκυβέρνηση της αλβανικής πολιτικής, δείχνει την αλβανική δηµογραφική έκρηξη. Ο συνολικός πληθυσµός της χώρας είναι 2.022.547 άτοµα, εκ των οποίων οι 1.297.981 δήλωσαν «Μακεδόνες» (64.17%, συµπεριλαµβανοµένων των Goranci σε ποσοστό 5.86% και 509.083 Αλβανοί (25.17%) Οι Αλβανοί εµφανίζουν (στοιχεία 2006) κατά µέσο όρο 4,1 παιδιά ανά οικογένεια και ο πληθυσµός τους µετά τον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο αυξήθηκε 3 φορές και από το 8% του 1948, έγινε 25% το 2002 και σύµφωνα µε τους Αλβανούς στο 35% (707.891 άτοµα). Στο Μαυροβούνιο, σύµφωνα µε την απογραφή του 2002, καταγράφηκαν 672.656 άτοµα, εκ των οποίων 47.682 Αλβανοί (7.09%) και, σύµφωνα µε τις αλβανικές πηγές, αποτελούν το Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

10% περίπου του συνολικού πληθυσµού. Στο Πρέσεβο, στη σερβική αυτή περιοχή στα σύνορα µε την πΓ∆Μ, η απογραφή του 2002 έδινε 34.904 άτοµα, εκ των οποίων 31.099 Αλβανοί (89.1%) και 2.966 Σέρβοι (8.5%). Οι Αλβανοί, το 1992, µε βάση την δηµογραφική κατάσταση, µετά από ψηφοφορία πρότειναν οι περιοχές του Πρέσεβο, Μεντβέντα και Μπουγιάνοβατς να ενωθούν µε το Κοσσυφοπέδιο, αίτηµα το οποίο στην περίοδο 1999 και 2001 έλαβε και στρατιωτική µορφή, µε τον «Απελευθερωτικό Στρατό του Πρέσεβο, Μεντβέντα και Μπουγιάνοβατς». Όπου δεν υπήρξαν γηγενείς αλβανικοί πληθυσµοί για την δηµιουργία του κατάλληλου κλίµατος, ήρθε η µετανάστευση να το πράξει (περίπτωση Ελλάδας). Η Αλβανία κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις παγκοσµίως από την άποψη του µεταναστευτικού ρεύµατος, µε το επίσηµο ποσοστό του 20% του πληθυσµού της να ζει εκτός Αλβανίας, δηλαδή 613.855 άτοµα, αριθµός που δεν ανταποκρίνεται όµως στην πραγµατικότητα, εάν δεχτούµε ότι µόνο στην Ελλάδα οι Αλβανοί µετανάστες είναι µεταξύ 600.000 και 700.000 ατόµων, σύµφωνα µε την πρε-

σβεία της Αλβανίας στην Αθήνα και το Ινστιτούτο Watson. (Οι στατιστικές, το 2001, έδειχναν ότι η Αλβανία είχε πληθυσµό 3.069.275 ατόµων, ενώ το 1989 3.182.417, δηλαδή στην κρίσιµη περίοδο της µετανάστευσης εµφάνισε µείωση 113.142 ατόµων (ποσοστό 3,56%), δεδοµένα που εµφανίζουν µεγάλες ελλείψεις και δεν απεικονίζουν σαφώς την πραγµατικότητα. Παράλληλα, το 2001 η ελληνική απογραφή έδινε 445.000 Αλβανούς. Η δηµογραφική κίνηση των αλβανικών πληθυσµών στην Βαλκανική, αλλά και η συνεχιζόµενη µετανάστευση εκτός Αλβανίας, δηµιουργούν πολύ σηµαντικές και ουσιαστικές εξελίξεις, που σηµατοδοτούν µεγάλες αλλαγές στην περιοχή. Μάλιστα, εάν συνεχιστεί η δηµογραφική κίνηση του αλβανικού πληθυσµού στην Βαλκανική µε αυτούς τους ρυθµούς που περιγράψαµε, τότε σίγουρα θα δηµιουργηθούν νέα δεδοµένα όχι µόνον εκεί όπου σηµειώνονται ήδη εξελίξεις (Κοσσυφοπέδιο, πΓ∆Μ) αλλά και αλλού (Πρέσεβο, Μαυροβούνιο), ενώ µένει να διαπιστωθεί εάν τα ζητήµατα των αλβανικών πληθυσµών θα τεθούν µε πολιτικά ή µε άλλα µέσα. !

Υπογεννητικότητα ή εκτρώσεις; Ανεπίσηµοι υπολογισµοί ανεβάζουν τον αριθµό των ετησίων εκτρώσεων στην χώρα µας στον ασύλληπτο αριθµό των 200.000! Αν αυτό είναι ακριβές, τότε πρόκειται για διαπραττόµενη τελετουργική γενοκτονία, αφού πρόκειται για ένα εκατοµµύριο έµβρυα κάθε πενταετία. Αυτό σηµαίνει ότι ∆ΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΥΠΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΑΛΛΑ ΜΑΖΙΚΗ ΕΞΟΝΤΩΣΗ ΕΜΒΡΥΩΝ. ∆εν αµφισβητούµε την αναγκαιότητα των εκτρώσεων σε περιπτώσεις βιασµού, ανήλικης εγκύου, γενετικής ανωµαλίας του εµβρύου, αιµοµειξίας κ.λπ. Αλλά ΑΜΦΙΣΒΗΤΟΥΜΕ ΟΤΙ ΟΙ 200.000 ΕΤΗΣΙΕΣ ΕΚΤΡΩΣΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΝ∆Ε∆ΕΙΓΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΑΠΟ ΙΑΤΡΙΚΗ Ή ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΨΗ. Είναι προφανές ότι η πλειοψηφία των εκτρώσεων οφείλονται στην απουσία γαµήλιας νοµιµοποιηµένης σχέσης, στον αιφνιδιασµό µιας µη προγραµµατισµένης σύλληψης, στην ανωριµότητα µπροστά στο ενδεχόµενο της µητρότητας, στην ανευθυνότητα µπροστά στις υποχρεώσεις της πατρότητας, στις δυσκολίες που συνεπάγεται η µητρότητα για την επαγγελµατική σταδιοδροµία, στις οικονοµικές δυσκολίες και σε άλλα αίτια. Εποµένως, η παρέµβαση της πολιτείας εδώ δεν µπορεί να είναι η ποι-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

νική αντιµετώπιση των εκτρώσεων, αλλά η πλήρης υλική, θεσµική, οικονοµική και ψυχολογική στήριξη της ανύπαντρης ή της ανώριµης µητέρας. Για παράδειγµα, µία µητέρα που για υποκειµενικούς ή αντικειµενικούς λόγους αδυνατεί να αναθρέψει σωστά το παιδί της, θα τίθεται –εφ’ όσον το ζητήσει– υπό την προστασία της πολιτείας, το βρέφος θα παραδίδεται το πρωί σε βρεφονηπιακό σταθµό (γαλλιστί niche) όπου θα σιτίζεται, θα ενδύεται κ.λπ. από καταρτισµένες βρεφονηπιαγωγούς και θα παραδίδεται στην µητέρα το βράδυ. Η µητέρα θα µπορεί όµως να διανυκτερεύει εναλλακτικά στον σταθµό, όπου θα παραδίδονται και µαθήµατα νηπιακής αγωγής και θα παρέχεται ψυχολογική στήριξη. Τα παιδιά θα τίθενται υπό την προστασία της Πολιτείας, θα υπάρχει δε και ο θεσµός της αναδόχου οικογενείας. Η ανύπαντρη ή αδύναµη µητέρα θα λαµβάνει επαρκές επίδοµα, θα προηγείται στις προσλήψεις του δηµοσίου και θα επιδοτείται προσλαµβανόµενη στον ιδιωτικό τοµέα. Ας υπενθυµίσουµε ότι στην αρχαία Ελλάδα τα εξώγαµα παιδιά εθεωρούντο ιερά και ετίθεντο αυτοµάτως υπό την προστασία της Πολιτείας. ∆. Πολίτης

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

47

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

∆ηµογραφικά διδάγµατα από την Ιστορία Του Ιωάννη-∆ιονυσίου Σαλαβράκου

T

όσο ο οικονοµικός µετασχηµατισµός της παγκόσµιας οικονοµίας, όσο και οι πολιτικές εξελίξεις που οδήγησαν σε δύο παγκοσµίους πολέµους, είναι συνδεδεµένες µε την δηµογραφική εξέλιξη. Ειδικώτερα, κατά την περίοδο 1850-1914, υπήρξε σηµαντική αύξηση του ευρωπαϊκού πληθυσµού, τόσο του αστικού, όσο και του αγροτικού, αλλά µε διαφορετικό ρυθµό από χώρα σε χώρα. Την περίοδο αυτή, παρατηρείται σηµαντική εξωτερική και εσωτερική µετανάστευση. Η δηµογραφική εξέλιξη παρουσιάζεται ως εξής: ο πληθυσµός της Γερµανίας αυξάνει από 40,9 εκ. το 1870, σε 67 εκ. το 1914. Ο πληθυσµός της Ρωσσίας αυξάνει από 117 εκ το 1890, σε 167 εκ. το 1914. Ο πληθυσµός της Γαλλίας αυξήθηκε από 38,3 εκ. το 1890, σε 39,6 το 1914. Ο πληθυσµός της Βρεταννίας είχε αντίστοιχα µικρή αύξηση από 37,4 εκ. το 1890 σε 46,4 το 1914. Ο πληθυσµός των ΗΠΑ αυξήθηκε από 62,6 εκ. το 1890 σε 92 εκ. το 1914. Στην Ιαπωνία υπήρξε επίσης σηµαντική αύξηση από 40 εκ. το 1890 σε 67,2 εκ. το 1914. Γίνεται φανερή η δηµογραφική εξέλιξη της Γερµανίας, η οποία έως το 1914 αποκτά τον δεύτερο µεγαλύτερο πληθυσµό στην Ευρώπη (µετά την Ρωσσία) και τον τρίτο στον κόσµο (µετά την Ρωσσία και τις ΗΠΑ). Αυτή η δηµογραφική έκρηξη αποτέλεσε σηµαντικό στοιχείο για την υιοθέτηση της γεωπολιτικής θεώρησης της παγκόσµιας πολιτικής. Όπως αναφέρει ο σύµβουλος του γερµανού καγκελλαρίου Μπέτµαν Χόλβεκ, Κουρτ Ράϊτσελ: “ο πληθυσµός της νεαρής γερµανικής αυτοκρατορίας …αυξάνει ετησίως κατά 800.000900.000 άτοµα…για αυτές τις νέες µάζες πρέπει να βρεθεί τροφή ή αυτό που οι ίδιοι θεωρούν σηµαντικό, εργασία… Οι απαιτήσεις του γερµανικού έθνους για ισχύ και κύρος, όχι µόνο στην Ευρώπη, αλλά σε ολόκληρον τον κόσµο, έχουν αυξηθεί µε γρήγορο ρυθµό…”.1 Σηµαντικό στοιχείο είναι η διασπορά του πληθυσµού α-

1

νάµεσα σε αστικό και αγροτικό. Η κατανοµή αυτή είναι πολύ σηµαντική, γιατί µας δίνει ένα δείγµα του εµπορικού/ βιοµηχανικού εκσυγχρονισµού κατά την περίοδο της δεύτερης βιοµηχανικής επανάστασης. Η αύξηση του αστικού πληθυσµού εις βάρος του αγροτικού, είναι εµφανής. Έτσι, ο αγροτικός πληθυσµός το 1890 από 88,3% στην Γαλλία υποχωρεί στο 85,2% το 1913. Στην Βρεταννία, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 70,1% και 65,4%. Στις ΗΠΑ είναι 84,7% και 76,9%. Στην Ιταλία, τα ποσοστά είναι 91% και 88,4%. Στην Γερµανία είναι 88,7% και 79%. Στην Ιαπωνία είναι 93,7% και 87,2%. Τέλος, στην Ρωσσία και την Αυστροουγγαρία, τα ποσοστά του αγροτικού πληθυσµού παραµένουν σχεδόν στάσιµα. Εξ αιτίας της µεγάλης οικονοµικής στενότητας στην Ευρώπη, ένα µεγάλο τµήµα του πληθυσµού µετανάστευσε στο εξωτερικό. Συνολικά, για την περίοδο 1870-1914, υπολογίζεται ότι πλέον των 35-40 εκ. Ευρωπαίοι µετανάστευσαν εκτός της ηπείρου, ενώ άλλα 5 εκ. Ρώσσοι οδηγήθηκαν σε εσωτερική µετανάστευση, µετακινούµενοι προς Σιβηρία και κεντρική Ασία. Ειδικώτερα, υπολογίζεται ότι την περίοδο 1880-1914 εκπατρίσθηκαν 17 εκ. Βρεταννοί σε µεγάλο βαθµό ιρλανδικής καταγωγής, 6 εκ. Γερµανοί, 7 εκ. Σκανδιναβοί, 10 εκ. Ιταλοί, 4 εκ. Αυστριακοί, Ούγγροι και άλλοι κάτοικοι της Αυστροουγγαρίας. Ο προορισµός τους ήταν κυρίως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, αλλά και οι αποικίες των Ευρωπαίων σε Αφρική και Ασία. Τέλος, ένα µικρότερο τµήµα µεταναστεύει στην Λατινική Αµερική. Κατά την περίοδο 1919-1939, υπήρξε σηµαντική αυξοµείωση του πληθυσµού, αλλά µε διαφορετικό ρυθµό από χώρα σε χώρα. Ο πόλεµος του 1914-1918 κόστισε, µαζί µε την επιδηµία του 1919, 50.530.862 ανθρώπους νεκρούς, τραυµατίες, αναπήρους κ.λπ. Ο Kennedy (1989) αναφέρει ότι:

Βλέπε: M.Glenny: “The Balkans 1804-1999. Nationalism War and the Great Powers”, Granta Books, London 1999, σελ. 308.

48

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Η Β ΟΜΒΑ ΤΟΥ ∆ ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΥ

“Περίπου 8 εκ. σκοτώθηκαν στις µάχες, άλλα 7 εκ. ήταν µόνιµα ανάπηροι και άλλα 15 εκ. - λίγο έως πολύ- σοβαρά τραυµατίες… επιπλέον, η Ευρώπη, εκτός της Ρωσσίας, ίσως έχασε πάνω από 5 εκ. πολίτες …Τέλος …καµµία περιοχή δεν ξέφυγε από την επιδηµία γρίπης του 1918-1919 … έτσι, η τελική λίστα απωλειών …µπορεί να ήταν και 60 εκ….”.2 Η τεράστια δηµογραφική αιµορραγία της περιόδου 1914-1919 είχε επίπτωση σε όλη την περίοδο του Μεσοπολέµου, σε όλες τις χώρες. Το 1939 οι πληθυσµοί Βρεταννίας, Γαλλίας, Ιταλίας και Γερµανίας, είχαν παρουσιάσει ελάχιστη αύξηση σε σχέση µε το 1914. Στην περίπτωση της Γερµανίας, βέβαια, δεν λαµβάνονται υπ’ όψιν οι πληθυσµιακές αυξήσεις, εξ αιτίας των προσαρτήσεων Αυστρίας και Τσεχίας. Την µεγαλύτερη αύξηση παρουσιάζει η Ιταλία. Εξετάζοντας τα στοιχεία για τις άλλες Μεγάλες ∆υνάµεις (ΗΠΑ, ΕΣΣ∆ και Ιαπωνία) είναι βέβαιον ότι υπάρχει δηµογραφική άνοδος στις ΗΠΑ (130 εκ.), έστω και αν τα στοιχεία παρουσιάζουν τροµακτική απόκλιση, ενώ στην περίπτωση της ΕΣΣ∆, τα στοιχεία είναι αλληλοσυγκρουόµενα (167-180 εκ) εξ αιτίας των δηµογραφικών αφαιµάξεων της περιόδου 1917-1922. Η µεγαλύτερη, όµως, δηµογραφική ανάπτυξη, την περίοδο του Μεσοπολέµου, παρουσιάζεται στην Ιαπωνία, η οποία το 1939 διαθέτει πληθυσµό αντίστοιχο του 58% αυτού των ΗΠΑ. Ο πληθυσµός αυτός πρέπει να ζήσει σε µία έκταση µόλις 144.000 τετραγωνικών µιλίων, ενώ η έκταση των ΗΠΑ ήταν 3.062.000 τετραγωνικά µίλια και η έκταση της Κίνας ήταν 3.625.000 τετραγωνικά µίλια. Η τεράστια αυτή δηµογραφική επέκταση της Ιαπωνίας, σε συνδυασµό µε µια µεγάλη οικονοµική ανάπτυξη και την µικρή έκταση, είναι παράγοντες που υποβοηθούν τον ιαπωνικό επεκτατισµό. Αξίζει να αναφερθεί ότι, στην Ευρώπη, η βρεφική θνησιµότητα (θάνατοι ανά 1.000 βρέφη) ήταν µόλις το ένα τρίτο της αντίστοιχης θνησιµότητας που υπήρχε στον Τρίτο Κόσµο. Η δηµογραφική εξέλιξη ήταν εντελώς διαφορετική στην

Γαλλία. Όπως αναφέρει ο Larkin (1997): “Παρά την επιστροφή της Αλσατίας και της Λωρραίνης και των 2 εκ. κατοίκων της… οι ανθρώπινες απώλειες µείωσαν το εργατικό δυναµικό και την εσωτερική αγορά για γαλλικά προϊόντα. Οι… απώλειες των 1,4 εκ. νεκρών ανδρών αντιπροσώπευαν το 10,5% του ανδρικού εργατικού πληθυσµού - η µεγαλύτερη αναλογία από οποιαδήποτε άλλη εµπόλεµη χώρα, µε εξαίρεση την Ρουµανία. …Από τα 4,3 εκ. Γάλλους τραυµατίες, πλέον του ενός εκατοµµυρίου ήταν µόνιµα ανάπηροι. Επίσης, τα διαζύγια εξ αιτίας του πολέµου οδήγησαν σε µείωση των γεννήσεων, ίσως άνω του 1,7 εκ. [σε συνδυασµό] µε τον θάνατο… πολλών πατεράδων … οδήγησε σε αύξηση του ποσοστού των υπέργηρων στο συνολικό πληθυσµό… Ένας νόµος της 31ης Ιουλίου 1920 προέβλεπε… µέχρι και 3 χρόνια φυλάκιση σε περίπτωση έκτρωσης … ποινή που αυξήθηκε στα 10 χρόνια το 1939. Όµως, παρά τα δρακόντεια µέτρα …οι εκτρώσεις έφθασαν τον αριθµό των 400.000 τον χρόνο … και στην δεκαετία του 1930… ο ρυθµός γεννήσεων ήταν µικρότερος από τον ρυθµό θανάτων”. Πράγµατι, το ποσοστό των Γάλλων στο σύνολο του ευρωπαϊκού πληθυσµού µειώθηκε από 16% το 1800, σε 8% το 1930.3 Τέλος, πρέπει να τονισθεί ότι, κατά την διάρκεια του Μεσοπολέµου, το φαινόµενο της αστικοποίησης συνεχίσθηκε, αλλά µε µικρούς ρυθµούς. Υπάρχει αύξηση του αστικού πληθυσµού στον Μεσοπόλεµο σε όλες τις χώρες, µε εξαίρεση τη Γαλλία, στην οποία ο πληθυσµός παραµένει στάσιµος και την Γερµανία, στην οποία ο αστικός πληθυσµός µειώνεται. Σηµαντική είναι η αύξηση του αστικού πληθυσµού σε ΕΣΣ∆ και Ιαπωνία. Οι πληθυσµιακές αλλαγές, σε µεγάλο βαθµό, οδήγησαν στις κρίσεις του 1914 και 1939. Η γερµανική δηµογραφική ανάπτυξη δηµιούργησε πρόβληµα εφοδιασµού και ζωτικού χώρου. Αντίστοιχα, η πληθυσµιακή αποσύνθεση της Γαλλίας στο Μεσοπόλεµο, συνέβαλε στην πτώση του 1940. Παράλληλα, η ιαπωνική επέκταση κατά της Κίνας βασίσθηκε στην αύξηση του ιαπωνικού πληθυσµού. !

2

Βλέπε: Paul Kennedy: “The Rise and Fall of the Great Powers. Economic Change and Military Conflict from 1500 to 2000”, Fontana Press 1989, σελ. 359.

3 Βλέπε: 1) M. Larkin: “France since the Popular Front”, Oxford, Clarendon Press, 1997, σελ. 6-7, 2) P. N. Hehn: “A Low Dishonest Decade. The Great Powers, Eastern Europe, and the Economic Origins of World War II, 1930-1941”, Continuum, London, 20002, σελ.80.

50

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ

Ένας πολύτιµος θεσµός της σκέψης Στην Μεταπολίτευση, όταν ο «Σοσιαλισµός» κατέστη σηµαία καταλήψεως εξ εφόδου της εξουσίας από τον λαό του ΠΑΣΟΚ, µία οµάδα αστών διανοουµένων µε παιδεία και ευπρέπεια επέµειναν στις καλύτερες παραδόσεις της ευρωπαϊκής σοσιαλοδηµοκρατίας. Άνθρωποι µε αντιστασιακό παρελθόν επί Κατοχής και επί ∆ικτατορίας, µε πολιτική δράση στον χώρο του προοδευτικού Κέντρου (όπως ήταν το Κόµµα ∆ηµοκρατικού Σοσιαλισµού-ΚΟ∆ΗΣΟ την δεκαετία του ’70), µε δηµοκρατικές και πατριωτικές ευαισθησίες έµειναν πιστοί σε µία σοβαρή και σκεπτόµενη εκδοχή του Σοσιαλισµού, έναντι του τριτοκοσµικού, συγκεχυµένου «σοσιαλισµού» του ΠΑΣΟΚ και των άλλων συναφών κινήσεων. Κάθε ∆ευτέρα 8:00 µ.µ., στον δεύτερο όροφο της οδού Πανεπιστηµίου 16, στην αίθουσα του Ινστιτούτου ∆ιεθνών Οικονοµικών Σχέσεων, γίνονται τους χειµερινούς µήνες διαλέξεις ακολουθούµενες από συζήτηση, µε εξαιρετικά ενδιαφέροντα θέµατα. Π.χ. «Η λογοτεχνία και ο Σοσιαλισµός» του τραπεζικού συνδικαλιστή Λουκά Θεοχαρόπουλου (19-11-07), «∆ιαπολιτισµική εκπαίδευση και ελληνική πραγµατικότητα» της εκπαιδευτικού Ελένης Καρασσαβίδου (26-11-07), «Τί πρέπει να γίνει µε την κοινωνική ασφάλιση» του Αιµίλιου Ζαχαρέα (3-12-07), «Ο ∆ηµοκρατικός Σοσιαλισµός και η Ρωσσική Επανάσταση» του δικηγόρου Γιάννη Χατζηαντωνίου (17-12-07), «Οικονοµική ανάλυση του 2007 –προβλέψεις για την οικονοµία του 2008» του Αθανασίου Παπανδρόπουλου (211-08), «Η Αριστερά στην Ελλάδα» του πολιτικού µηχανικού ∆ιονυσίου Γουσέτη (28-1-08), «Το ενεργειακό πρόβληµα και, η πυρηνική ενέργεια» του τ. διευθυντού της ∆ΕΗ Ευάγγελου Κολώνια, «Η έρευνα σχετικά µε τα αποτελέσµατα στην εκπαίδευση της διδασκαλίας του πολυτονικού» του ψυχίατρου Ιωάννη Τσέγκου (11-2-08), «Τί είναι Τέχνη» του ποιητή Γιώργου Καραντώνη (18-2-08), «Η πολιτική κατάσταση» του δικηγόρου Γιάννη Καούνη (25-2-08). Ταυτόχρονα, το ΚΣΜ εκδίδει κάθε δύο µήνες µία εφηµερίδα για τους συνδροµητές του, µε αναλύσεις και σχόλια. Ψυχή του Κέντρου Σοσιαλιστικών Μελετών είναι ο Αντώνης ∆ροσόπουλος, διαπρεπής νοµικός, γόνος πολι-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

τικής οικογενείας των Κυκλάδων, που όµως αντί να ακολουθήσει τον εύκολο δρόµο της οικογενειακής πολιτικής παράδοσης επέλεξε τον δύσκολο δρόµο του σοσιαλισµού, και µάλιστα σε εποχές χαλεπές, όταν οι αυθεντικοί σοσιαλιστές στην Ελλάδα ήταν λίγοι και εβάλλοντο και από την ∆εξιά και από την κοµµουνιστική Αριστερά. Ο ∆ροσόπουλος αναµείχθηκε στις σοσιαλιστικές κινήσεις της δεκαετίας του ’60 νεώτατος, εδιώχθη από την απριλιανή ∆ικτατορία και αυτοεξορίσθηκε στην Βιέννη, όπου αφιέρωσε τον εαυτό του στην αντίσταση, και στην Μεταπολίτευση υπήρξε ιδρυτικό µέλος και πρωταγωνιστής στην ίδρυση του ΚΟ∆ΗΣΟ. Έκτοτε αφοσιώθηκε στην λειτουργία του Κέντρου Σοσιαλιστικών Μελετών. Οι νέοι άνθρωποι µε πνευµατικές ανησυχίες είναι ευπρόσδεκτοι στο ΚΣΜ και έχουν µόνον να κερδίσουν συµµετέχοντας στις δευτεριάτικες συγκεντρώσεις.

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

51

Κ ΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Ένας Σφήκας τον Nοέµβρη Tου Κωνσταντίνου Μπλάθρα

Τ

ο Mια µέλισσα τον Aύγουστο, το κινηµατογραφηµέEνδιαφέρουσα, κατά την γνώµη µου, ήταν η Eπιστροφή του Bασίλη ∆ούβλη, µια, κατά κάποιον τρόπο, ελληνοποινο θεατρικό του Θοδωρή Aθερίδη, ήταν µία από τις ηµένη εκδοχή της ιστορίας του O ταχυδρόµος χτυπάει πά14 συνολικά ελληνικές ταινίες της φετεινής παραγωντα δυο φορές. Mε καλές ερµηνείες από τη Mαρία Σκουλά γής, συν 2 ντοκυµανταίρ, οι οποίες προβλήθηκαν στο και τον Aρτώ Aπαρτιάν κατάφερε µιαν κάποια συγκίνηση, 48ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Aπό αυτές, οι 7 ταινίες έχουν ήεξ ου και το βραβείο των ξένων κριτικών. Kαλές στιγµές είδη παιχτεί στις αίθουσες. Eκτός του Aθερίδη, έχουν παιχτεί οι Παρέες του Σωτήρη Γκορίτσα, το Alter Ego του Nικόλα ∆ηχε και η ταινία της Kωνσταντίνας Bούλγαρη Valse µητρόπουλου, το Straight Story των Έφη Mουρίκη και Bλαsentimentale, µε την Λουκία Mιχαλοπούλου να βραβεύεται δίµηρου Kυριακίδη, η Uranya του Kώστα Kαγια την ερµηνεία της. Oι δύο αυτές ταινίες, πάκα, ενώ εξακολουθούν να προβάλλονται ο µαζί µε την ∆ιόρθωση του Aναστόπουλου (B’ Kρατικό Bραβείο), ξεχώρισαν στο ελπολύφερνος El Greco του Γιάννη Σµαραγδή και η κωµωδία Πρώτη φορά νονός της Όλληνικό τµήµα του Φεστιβάλ, µε επί µέρους γας Mαλέα. El Greco και Uranya, µαζί µε τη επιτεύγµατα αλλά και καίρια ελαττώµατα. ∆ιόρθωση του Θάνου Aναστόπουλου, µοιAυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που καµράστηκαν τα Kρατικά Bραβεία - οι δύο πρώµία από τις 14 ταινίες δεν κέρδισε την καρτες έχουν ήδη µοιραστεί και αρκετά εισιτήρια, διά µας. παρ’ ό,τι η ποιότητα, όπως και η ποσότητα «Eίναι η 48η φορά µου στο Φεστιβάλ», των ταινιών ήταν ζητούµενες φέτος. είπε, κατά την παρουσίαση της ταινίας του Eάν διάλεγα να µιλήσω για µιαν ελληνιBασίλη Bαφέα Γυναικείες συνωµοσίες, ο µοντέρ της ταινίας, παλαίµαχος, πολυβρακή ταινία, ως παράδειγµα για το τι µπορεί βευµένος και ως σκηνοθέτης, Nτίνος Kανα κάνει ο κινηµατογράφος όταν αναζητά τσουρίδης. Aπό τα πρώτα χρόνια του Φετο αληθινό µας πρόσωπο, θα µιλούσα για στιβάλ κρατάει και ο Kώστας Σφήκας, ένας την Έλλη (Elli Makra - 42277 Wuppertal) του Aθανάσιου Kαρανικόλα, µια τυπικά µεν µοναχικός κινηµατογραφιστής, βραβευµέΣκίτσο: Σπύρος Οικονόµου γερµανική ταινία, η οποία µιλά εξ ολοκλήνος φέτος από τους Έλληνες κριτικούς. H ρου τη γλώσσα των Eλλήνων µεταναστών ταινία του Mεταµόρφωση, εµπνευσµένη από το οµώνυµο έργο του Kάφκα, δουλεµένη εξ ολοκλήρου στη Γερµανία. Eάν µάλιστα συνυπολογίσετε την πολύ καλή στον υπολογιστή, απέδειξε ότι ο, 80χρονος σήµερα, σκηνοερµηνεία της πρωταγωνίστριας Άννας Λαλασίδου, ερασιτέθέτης, είναι ο τολµηρότερος όλων. Γενναίος ως προς την µαχνιδος ηθοποιού, βιοµηχανικής εργάτριας στο επάγγελµα, τότιά του στην σύγχρονη κοινωνία του µετ-ανθρώπου, όπου τε θα καταλάβετε την ποιότητα της δουλειάς του Θεσσαλοακόµα και ο Eσταυρωµένος κόβεται κοµµάτια για να πουνικιού σκηνοθέτη. Kοινό και κριτική συµφώνησαν πάντως ληθεί ως εµπόρευµα-φετίχ. στην ταινία PVC - 1, από την Kολοµβία, του επίσης Έλληνα Σπύρου Σταθουλόπουλου, ο οποίος έφυγε µε τον AργυAποχαιρετίσαµε το µοναδικό νοεµβριάτικο φως του αρό Aλέξανδρο από την Θεσσαλονίκη. Προσωπικά, βρήκα πογεύµατος στην περατζάδα της παραλίας του Θερµαϊτην ταινία του, γυρισµένη σε ένα και µοναδικό πλάνο, ακού, µε την ελπίδα, κάθε χρόνο ανανεούµενη, του χρόνου νούσια δραµατουργικά και αισθητικά, ενδιαφέρουσα µόνον να δούµε µιαν ελληνική ταινία που πράγµατι θ’ αγαπήως τεχνικό επίτευγµα. σουµε. !

52

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Θ ΕΑΤΡΟ

Κατερίνα Ισµαΐλοβα

Η λαίδη Μάκβεθ του Μτενσκ Σκηνοθεσία-διασκευή: Μάρθα Φριτζήλα - Θέατρο του Νέου Κόσµου - Κάτω χώρος

Tου Γιάννη ∆ρακόπουλου

“∆ε µ’αρέσει καθόλου το θέατρο ως απλή αφορµή για νυχτερινή έξοδο. Το θέατρο πρέπει να ερεθίζει και τα συναισθήµατα και το µυαλό. Λατρεύω το ποδόσφαιρο. Οι αναλύσεις που ακούς στις κερκίδες είναι εκπληκτικές, την ίδια ώρα που η συγκίνηση χτυπάει το κόκκινο. Αν ήταν έτσι και στο θέατρο … δεν είναι όµως. Το κοινό θέλει να κάθεται αµέριµνο και να µην συµµετέχει.” Σάρα Κέην

Τ

ο θέατρο του Νέου Κόσµου κλείνει φέτος δέκα χρόνια ζωής. Πιστό στην παράδοση που ακολουθεί τα τελευταία χρόνια, έτσι και φέτος έχει εναλλασσόµενο ρεπερτόριο, δίνοντας την δυνατότητα σε νέους καλλιτέχνες να παρουσιάσουν την δουλειά τους. Μάλιστα, έχοντας πετύχει να προσελκύσει ένα νεανικό κοινό, φαίνεται σταδιακά να παίρνει την σκυτάλη από το θέατρο Αµόρε, µε το οποίο µοιάζει πολύ στον τρόπο λειτουργίας και την φιλοσοφία του. Στον κάτω χώρο του θεάτρου παρουσιάζεται φέτος το έργο Κατερίνα Ισµαΐλοβα – Η λαίδη Μάκβεθ του Μτενσκ, σε σκηνοθεσία – διασκευή της Μάρθας Φριτζήλα. Το κείµενο της παράστασης είναι βασισµένο στη νουβέλα του Νικολάι Λέσκοφ “Η λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ” και στο λιµπρέτο των Αλεξάντερ Πράϊς και Ντµίτρι Σοστάκοβιτς από την όπερα του δευτέρου “Κατερίνα Ισµαΐλοβα”. Η νουβέλα του Νικολάϊ Λέσκοφ αποτελεί την βάση της παράστασης, τα διαλογικά µέρη της οποίας είναι δάνεια από το λιµπρέτο. Πρόκειται για την ιστορία µιας κοπέλας που ζει σε µια νωθρή πόλη, σε µια κοινωνία συµβατική και καταπιεστική, ώσπου γνωρίζει τον έρωτα µε τη µορφή του νεανικού πάθους. Εφ’ εξής, αυτό το πάθος θα γίνει η ζωή της και θα κάνει τα πάντα για να το κρατήσει ζωντανό. Στο διάβα της, θα σπείρει τον θάνατο και θα θερίσει την δυστυχία της. Θα γίνει θύτης και θύµα. Ο Νικολάϊ Λέσκοφ είναι Ρώσσος συγγραφέας και δηµοσιογράφος του 19ου αιώνα. Πνεύµα φιλελεύθερο και α54

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ντιδραστικό στην εποχή του, όπου η κριτική που ασκούσε στους δηµόσιους υπάλληλους και τους κληρικούς έφεραν την απόλυσή του από την Ακαδηµαϊκή Επιτροπή του υπουργείου Παιδείας, όπου υπηρετούσε. Ο Άντον Τσέχωφ τον θεωρούσε δάσκαλό του. Η λαίδη Μάκβεθ του Μτενσκ γράφεται το 1865 και το 1932 ο Ντµίτρι Σοστάκοβιτς συνθέτει την οµώνυµη όπερα, η οποία θα γίνει η αιτία της ρήξης των σχέσεών του µε το σοβιετικό καθεστώς. Τα πρόσωπα του έργου ενσαρκώνονται από τέσσερις ηθοποιούς, οι δύο εκ των οποίων παίζουν διάφορους ρόλους. Η πλοκή του έργου εκτυλίσσεται µέσα από ένα εναλλασσόµενο σχήµα αφήγησης και αναπαράστασής της, που µας επιτρέπει την παρακολούθηση της µεγάλης αυτής ιστορίας, κάνοντας στάσεις στα γεγονότα - σταθµούς της. Το σκηνικό είναι λιτό και αφαιρετικό, όχι όµως και τα κοστούµια που δίνουν τον απαραίτητο τόνο. Η ροή του έργου είναι εξαιρετική και η σκηνοθέτις δεν φοβήθηκε να χρησιµοποιήσει το χιούµορ, αντιστικτικά µε το κεντρικό θέµα της παράστασης, µε τρόπο δεξιοτεχνικό. Βέβαια, µόνον περί κωµωδίας δεν πρόκειται. Είναι µια σκληρή παράσταση, τόσο στο περιεχόµενο όσο και στην φόρµα της, που στιγµές στιγµές µπορεί να σοκάρει. Εξαιρετικές οι ερµηνείες των ηθοποιών, µε αυτήν της Μαρίας Κεχαγιόγλου προεξέχουσα. Η ερµηνεία της πάνω στην Κατερίνα Ισµαΐλοβα είναι από αυτές που σε κάνουν να πιστέψεις πως το θέατρο µπορεί να υπάρχει ακόµα και να προσφέρει κάτι µοναδικό. ! Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Β ΙΒΛΙΟ

Γ. ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΥ, Κορνήλιος Καστοριάδης, Κριτική επισκόπηση της σκέψης του Ύψιλον, 2004, σ. 141.

Ο Καστοριάδης και ο Μάης ’68 Του Γιώργου Ν. Οικονόµου

Φ

υσικά είναι θετική η προσπάθεια του Γ. Χαριτόπουλου (εφ’ εξής Γ.Χ.) να προβεί σε επισκόπηση της σκέψης του Κ. Καστοριάδη και να αναδείξει τους βασικούς άξονές της. Θα επισηµάνουµε όµως ορισµένα αµφιλεγόµενα σηµεία, που κατά την γνώµη µας υπάρχουν στο βιβλίο, µε κύρια πρόθεση την συζήτηση και τον διάλογο. Κατ’ αρχάς έχουµε την ερµηνεία των γεγονότων του Μάη του ’68 και την απαξίωσή τους (σ. 37-38). Ο Γ.Χ., αντί να αναφέρει τις απόψεις του Καστοριάδη και τα σηµεία στα οποία διαφωνεί µαζί του, παραθέτει χωρίς ανάλυση και επιχειρήµατα τις δικές του απόψεις και αυτές του Octavio Paz, οι οποίες διαστρεβλώνουν και απαξιώνουν το νόηµα του Μάη ’68. Γράφει: «ο Μάης του ’68 µπορεί να ερµηνευθεί και ως µία φοιτητική εξέγερση, που έπασχε από την έλλειψη βάθους και στερεότητας των ιδανικών της και από µία σύγχυση γύρω από τους στόχους της». Οι απόψεις του Octavio Paz που παραθέτει ο Γ.Χ. είναι ότι τα γεγονότα του Μάη αποτελούσαν «το θέαµα, την φιέστα της επανάστασης» ή «φιέστα προς τιµήν της επανάστασης» ή «άδεια ή κούφια» επανάσταση. Προς αποκατάστασιν της αλήθειας – τόσο για τα ίδια τα γεγονότα όσο και για τις απόψεις του Καστοριάδη – παραθέτουµε δύο αποσπάσµατα του τελευταίου: «Μέσα στο κίνηµα του Μάη και µέσω του κινήµατος του Μάη συντελέστηκε εκ νέου µια καταπληκτική κοινωνικοποίηση, έστω και αν αποδείχτηκε παροδική. Οι άνθρωποι δεν αναζητούσαν τη ζέστη και τη µυρουδιά του άλλου- ούτε απλώς να “είναι παρέα”. ∆ιακατέχονταν από τις ίδιες διαθέσεις: αρνητικά, από µιαν απόλυτη απόρριψη της κενής ασηµαντότητας και της ποµπώδους βλακείας που χαρακτήριζαν τότε το γκωλι-

κό καθεστώς, όπως χαρακτηρίζουν σήµερα το µιτερρανο-σιρακικό· θετικά, από τον πόθο µιας µεγαλύτερης ελευθερίας για τον καθέναν και για όλους. Οι άνθρωποι γύρευαν την αλήθεια, την δικαιοσύνη, την ελευθερία, την κοινότητα». Επίσης «Ο Μάης του ’68 και τα άλλα κινήµατα της δεκαετίας του ’60 έδειξαν την εµµονή και τη δύναµη του στόχου της αυτονοµίας, που εκφράστηκε τόσο µε την άρνηση του καπιταλιστικού-γραφειοκρατικού κόσµου όσο και µε τις καινούργιες ιδέες και πρακτικές που επινόησαν ή διέδωσαν αυτά τα κινήµατα»1. Το ότι ο Μάης του ’68 και τα υπόλοιπα κινήµατα δεν µπόρεσαν να βρουν θεσµισµένες µορφές που να ενσαρκώνουν µακροπρόθεσµα αυτούς τους στόχους και τις ιδέες, δεν σηµαίνει ότι ήταν «θέαµα», «κούφια» επανάσταση κ.λπ. Άλλωστε, τα κινήµατα αυτά άφησαν βαθειά και ανεξίτηλα σηµάδια στην νοοτροπία και την πραγµατική ζωή των κοινωνιών και επί πλέον κατέληξαν στην επίσηµη θέσπιση ορισµένων δικαιωµάτων, ελευθεριών, εγγυήσεων, τα οποία απολαµβάνουµε σήµερα, όπως επισηµαίνει ο Καστοριάδης. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να εξετασθεί και η άποψη του Γ.Χ. ότι ο Καστοριάδης δεν λαµβάνει «υπ’ όψιν την αυξανόµενη αισθητή παρουσία των κριτικών κοινωνικών κινηµάτων στη ∆ύση από τα τέλη της δεκαετίας του ’80» (σ. 19 και σ. 125). Βεβαίως ο Καστοριάδης γνωρίζει αυτά τα κινήµατα και είναι υπέρ, και κατά τη γνώµη του καλώς κάνουν και υπάρχουν, αλλά πιστεύει ότι αυτά δεν είναι ικανά να αµφισβητήσουν ουσιαστικώς την υπάρχουσα κατάσταση πραγµάτων, να δηµιουργήσουν ένα σηµαντικό και δηµιουργικό ρεύµα ανατροπής, µε άλλα λόγια είναι αδύναµα να θέσουν ξανά στο προσκήνιο το πρόταγµα της αυτονοµίας.

Καστοριάδης, «Τα κινήµατα της δεκαετίας του εξήντα», Η άνοδος της ασηµαντότητας, Αθήνα, σ. 36, 45. Βλ. επίσης το εν θερµώ γραµµένο κείµενό του (Μάιος 1968), «Η προδροµική επανάσταση», στο Η Γαλλική κοινωνία, Ύψιλον, 1986.

1

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

55

Β ΙΒΛΙΟ

Ένα δεύτερο αµφιλεγόµενο ζήτηµα είναι το ζήτηµα της δηµοκρατίας και ο χαρακτήρας του σηµερινού αντιπροσωπευτικού πολιτεύµατος. Η σύγχυση ξεκινά από νωρίς, όταν ο Γ.Χ. γράφει: «ο βαθµός στον οποίο οι σηµερινές αντιπροσωπευτικές δηµοκρατίες της ∆ύσης είναι οι ίδιες, όπως υποστήριζε ο Καστοριάδης, ολιγαρχικές, θα ερευνηθεί σε επόµενα κεφάλαια» (σ. 28). Οπότε τίθεται το ερώτηµα τι είδους διερεύνηση θα είναι αυτή, αφού προεξοφλείται ήδη (εξ ορισµού), ότι τα αντιπροσωπευτικά πολιτεύµατα είναι «αντιπροσωπευτικές δηµοκρατίες» ή «σύγχρονες δηµοκρατίες»; Και πράγµατι, όταν ο Γ.Χ. το διερευνά, δηµιουργεί συµπάθειες υπέρ του αντιπροσωπευτικού πολιτεύµατος και υπονοµεύει, συνειδητώς ή ανεπιγνώστως, την άµεση δηµοκρατία. Χρησιµοποιεί λ.χ. τις εκφράσεις « οι σηµερινές δυτικές αντιπροσωπευτικές δηµοκρατίες», «η αντίθεση άµεσης και αντιπροσωπευτικής δηµοκρατίας», «για τον Καστοριάδη µία άµεση δηµοκρατία είναι προτιµώτερη της δηµοκρατίας δι’ αντιπροσώπων», «υπάρχει µια µορφή δηµοκρατίας - η άµεση δηµοκρατία - που αξίζει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη το όνοµα “δηµοκρατία”» (σ. 81-82). Οι εκ2

φράσεις αυτές και ο συµφυρµός των όρων «αντιπροσώπευση» και «δηµοκρατία» δηµιουργούν συγχύσεις για το τι σηµαίνει δηµοκρατία. επικυρώνουν στην ουσία τον χαρακτηρισµό των σηµερινών αντιπροσωπευτικών πολιτευµάτων ως δηµοκρατιών – ενώ για τον Καστοριάδη δεν είναι παρά φιλελεύθερες ολιγαρχίες. Αυτό ενισχύεται και από τις αµφιβολίες που αφήνει ο Γ.Χ. για την πραγµατοποίηση της άµεσης δηµοκρατίας, όταν επαναλαµβάνει τέσσερις φορές ότι ο Καστοριάδης άφησε αναπάντητο το ερώτηµα πώς µπορεί να υλοποιηθεί η άµεση δηµοκρατία στα «σηµερινά δυτικά κράτη µε τα εκατοµµύρια των πολιτών τους» (σ. 81-82, 94). Το ερώτηµα αυτό αφορά άλλο θέµα και η µη απάντησή του δεν σηµαίνει ότι αυτό που έχουµε σήµερα είναι «αντιπροσωπευτική δηµοκρατία». Το ερώτηµα αυτό, που ήταν εν γνώσει του Καστοριάδη, δεν είναι δυνατόν να απαντηθεί από έναν ή περισσοτέρους στοχαστές. Οι κοινωνικές και οι πολιτικές αλλαγές πραγµατοποιούνται από την βούληση και την θέληση των ανθρώπων, από την αµφισβήτηση και το πράττειν τους, από το φαντασιακό τους. Η πραγµατοποίηση της αυτονοµίας ή της άµεσης δηµοκρατίας δεν είναι µόνο θεωρητικό ζήτηµα, αλλά κυρίως υπόθεση της πλειονότητας των ανθρώπων2. Από την άλλη, το κύριο πρόβληµα είναι το γιατί οι άνθρωποι σήµερα δεν θέλουν την άµεση δηµοκρατία και, επί πλέον, γιατί το πρόταγµα της αυτονοµίας έχει εκλείψει. Επίσης, το πώς οι άνθρωποι θα χειραγωγηθούν από την κυρίαρχη ιδεολογία του αντιπροσωπευτικού πολιτεύµατος για να γίνουν ικανοί να αυτοοργανωθούν και να εγκαθιδρύσουν την άµεση δηµοκρατία και την αυτονοµία. Πώς θα ανακόψουν την ξέφρενη πορεία προς τον µαζικό καταναλωτισµό, την παράδοσή τους στην τηλεθέαση, την ιδιώτευση και την πολιτική αδιαφορία; Αυτό απαιτεί ίσως πολλούς παράγοντες, αλλά κύριος παράγων είναι η χειραφέτηση από την κυρίαρχη ψευδή ιδέα ότι τα σηµερινά πολιτεύµατα είναι «αντιπροσωπευτικές δηµοκρατίες», που αναφέρει πολλάκις ο Γ.Χ. Βεβαίως «δεν είναι απαραίτητο να συµφωνεί κανείς µε τον Καστοριάδη» (σ. 79), αλλά είναι απαραίτητο να εξηγεί πού διαφωνεί και γιατί, δηλαδή µε επιχειρήµατα και ασφαλώς να µη τον παρερµηνεύει.

Καστοριάδης, «Η άνοδος της ασηµαντότητας», Αθήνα, Ύψιλον, σ. 138.

56

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Β ΙΒΛΙΟ

Η ενασχόληση άλλωστε του Καστοριάδη µε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισµό και την άµεση δηµοκρατία, δεν έχει µόνον οντολογική αξία ούτε έχει να κάνει µόνο µε την «περιέργεια του φιλοσόφου, του ιστορικού, του κοινωνικού επιστήµονα», όπως γράφει ο Γ.Χ. (σ. 15, 79). Αλλά συνδέεται κυρίως µε την πολιτική θέληση και την εκλογή του ως ανθρώπου και ως πολίτη, συνδέεται µε το πολιτικό και ηθικό αίτηµά του: το πρόταγµα της αυτονοµίας. Είναι πρωτίστως ηθική και πολιτική στάση ζωής, αφορά την νοηµατοδότηση ολόκληρου του βίου του. Θα πρέπει να επισηµανθεί ότι για τον Καστοριάδη η αυτονοµία δεν είναι «έµφυτη», όπως λέει ο Γ.Χ. (σ. 103). Ούτε φύεται στην φύση, ούτε πίπτει εξ ουρανού ούτε δίδεται ως δώρο από κάποιον άρχοντα η κάποιο κόµµα. Η αυτονοµία, όταν υπάρχει, είναι αγώνισµα και κατόρθωµα ατοµικό και κοινωνικό, οφείλεται στην εγρήγορση και προσπάθεια - ατοµική και συλλογική -

των ανθρώπων. Ούτε επίσης είναι αληθές αυτό που γράφει ο Γ. Χ. στην ίδια σελίδα, ότι «σύµφωνα µε τον Καστοριάδη, τόσο η ανθρώπινη ψυχή όσο και κάθε πολιτισµός χαρακτηρίζονται από απόλυτη αυτονοµία». Ο Καστοριάδης πιστεύει το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή ότι οι κοινωνίες στην συντριπτική τους πλειονότητα χαρακτηρίζονται από την ετερονοµία και µόνο δύο φορές στην ιστορία έχουµε ανάδυση του προτάγµατος της αυτονοµίας: στην αρχαία Ελλάδα µε την δηµοκρατία και στην νεώτερη εποχή στην Ευρώπη, µε την Αναγέννηση, τον ∆ιαφωτισµό και τις αστικές επαναστάσεις του 18ου αι.. Αυτά είναι µερικά από τα αµφιλεγόµενα σηµεία του βιβλίου. Το ενθαρρυντικό και ελπιδοφόρο είναι ότι τέτοια βιβλία θέτουν σε συζήτηση σηµαντικά προβλήµατα που ανέδειξε ο Κ. Καστοριάδης και προτρέπουν τους αναγνώστες ! προς σκέψη και διάλογο.

#

∆ΕΛΤΙΟ ΣΥΝ∆ΡΟΜΗΣ Στείλτε αυτό το κουπόνι στις εκδόσεις PRESS LINE - Ν. ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ & ΣΙΑ Ε.Π.Ε. ΜΑΓΕΡ 11, 104 38 ΑΘΗΝΑ • ΤΗΛ.: 210 5225479, Fax: 210 5243345 ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝ∆ΡΟΜΗ (11 τεύχη) ΕΛΛΑ∆Α - ΚΥΠΡΟΣ: 35 Ευρώ ΦΟΙΤΗΤΕΣ: 30 Ευρώ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ: 80 Ευρώ ΧΩΡΕΣ Ε.Ε.: 65 Ευρώ ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ: 75 Ευρώ

ΤΡΟΠΟΙ ΠΛΗΡΩΜΗΣ • Με πιστωτική κάρτα: Εθνοκάρτα !

Visa ! Αριθµός κάρτας:

Mastercard !

Diners ! Ηµ. Λήξεως:

• Με ταχυδροµική επιταγή • Με κατάθεση στον τραπεζικό λογαριασµό: ΕΘΝ. ΤΡΑΠΕΖΗΣ 108-47118154 EUROBANK ERGASIAS 0026-0251570200060926

! ! !

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝ∆ΡΟΜΗΤΗ ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ: ............................................................................... ΑΦΜ: ................................ ∆OY: ................................

ONOMATEΠΩNYMO (για ιδιώτες): ................................................................. ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ: ................................................................

TAX. ΚΩ∆ΙΚΑΣ: ................................. ΠΟΛΗ: ................................................ ΤΗΛΕΦΩΝΟ: ......................... FAX:.............................

ONOMATEΠΩNYMO ΠΑΡΑΛΗΠΤΗ:......................................................................................................................................................... ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟΥ: .................................................................................................................................................

TAX. ΚΩ∆ΙΚΑΣ: .....................................

ΠΟΛΗ:...................................................

Σύµφωνα µε το ΚΒΣ, άρθρο 13, παραγρ. 17, για τις συνδροµές εκδίδονται διπλότυτες αθεώρητες αποδείξεις, παραστατικά δαπάνης για την επιχείρηση.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

57

Επιφυλλίδα

Η Γενιά της Κατοχής Μια συναρπαστική συνέντευξη του καθηγητή και πρώην υπουργού ∆ηµητρίου Γ. Νιάνια στη ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Εισαγωγή Ίσως η τελευταία σηµαντική γενιά που παρήγαγε η νεώτερη Ελλάδα να υπήρξε η Γενιά της Κατοχής, δηλαδή η γενιά που έζησε στην εφηβεία της τα τραγικά γεγονότα της περιόδου 1936-1946 και προσδιορίσθηκε απ’ αυτά, αποκτώντας µία καθοριστική συλλογική εµπειρία. Χρονολογικά, τα µέλη της γενιάς αυτής γεννήθηκαν µεταξύ των ετών 1920 και 1925, δηλαδή µεταξύ της Μικρασιατικής Εκστρατείας και της δικτατορίας του Παγκάλου. Το εξαιρετικό µεσοπολεµικό εκπαιδευτικό σύστηµα, προϊόν των µεταρρυθµίσεων της βενιζελικής περιόδου, διαµόρφωσε προσωπικότητες µε βαθειά παιδεία και ήθος. Οι πρώτες συνειδητοποιηµένες εµπειρίες και η φάση της κοινωνικοποίησης και πολιτικοποίησης της γενιάς τοποθετούνται στην περίοδο της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου. Η καθοριστική εµπειρία υπήρξε το Σαράντα, η γερµανική εισβολή και η Κατοχή. Στην Κατοχή, τα περισσότερα µέλη της Γενιάς της Κατοχής συµµετείχαν στο µαζικό αντιστασιακό κίνηµα, είτε στα πλαίσια του ΕΑΜ είτε στα πλαίσια άλλων οργανώσεων, όπως η Ιερά Ταξιαρχία. Υπήρξαν πολλά θύµατα, µε επιφανέστερο τον φοιτητή Κίτσο Μαλτέζο. Μετά την Απελευθέρωση, οι µηχανισµοί συνοχής της Γενιάς της Κατοχής διαλύθηκαν. Μεγάλο µέρος των µελών της εγκατέλειψε την Ελλάδα για το εξωτερικό (µία µεγάλη οµάδα εκλεκτών νέων αυτής της γενιάς έφυγε µε το οπλιταγωγό ΜΑΤΑΡΟΑ, µε υποτροφίες του γαλλικού κράτους, για ανώτερες σπουδές στο Παρίσι. Πολλοί απ’ αυτούς ήσαν εκτεθειµένοι πολιτικά µε την Αριστερά και κινδύνευαν, διότι στην Ελλάδα άρχιζε εποχή εµφυλιοπολεµικών διώξεων και αλληλοσφαγής). Ένα άλλο µέρος έµεινε, άλλοι στρατεύθηκαν και πολέµησαν στον Εµφύλιο, πολλοί εκ των αριστερών φυλακίσθηκαν και υπέστησαν τις συνέπειες της πολιτικής τους ένταξης. Από την γενιά αυτή αναδείχθηκαν κορυφαίες προ-

58

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

σωπικότητες, όπως (ενδεικτικά) ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Κώστας Παπαϊωάννου, η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, ο Ιάννης Ξενάκης, ο αρχιτέκτων Κανδύλης και όλοι οι σπουδαίοι Έλληνες που διέπρεψαν στο µεταπολεµικό Παρίσι, ενώ στην Ελλάδα κορυφαίοι διανοούµενοι και λογοτέχνες αυτής της γενιάς υπήρξαν ο Ρένος Αποστολίδης, ο Νάνος Βαλαωρίτης, ο Ιάκωβος Καµπανέλλης, ο Μανώλης Αναγνωστάκης, η Κική ∆ηµουλά. και πολλοί ακόµη. Εµβληµατικός καλλιτέχνης αυτής της γενιάς είναι ο Μίκης Θεοδωράκης. Παρά τις διαφορές και την έντονη ιδιοτυπία των διανοουµένων και καλλιτεχνών της Γενιάς της Κατοχής, κοινά χαρακτηριστικά όλων υπήρξαν η ανεξαρτησία του πνεύµατος, η εντιµότητα, η εξαιρετική παιδεία, η υψηλού επιπέδου χρήση της γλώσσας, ο πατριωτισµός. Ένα ενδιαφέρον ζήτηµα είναι ο πολιτικός προσανατολισµός αυτής της γενιάς. Οι κυριώτεροι διανοούµενοι αυτής της γενιάς υπήρξαν σηµαντικώτατοι αντίπαλοι του µαρξισµού σε ευρωπαϊκό επίπεδο, είτε ήσαν, ως νέοι, αντιµαρξιστές είτε – και κυρίως - είχαν υπάρξει µέλη του ΕΑΜ. Στην Γαλλία, π.χ., τον παραδοσιακό µαρξισµό αποδόµησαν θεωρητικά οι Καστοριάδης και Παπαϊωάννου, επί Κατοχής αµφότεροι µέλη οργανώσεων µαρξιστικού προσανατολισµού. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι η αποτυχία της γενιάς αυτής να συγκροτηθεί σε σώµα και να διαδραµατίσει συλλογικά πολιτικό ρόλο, όπως π.χ. η γενιά του Πολυτεχνείου. Μετά την Απελευθέρωση, η γενιά αυτή έγινε πανσπερµία, µεγάλο µέρος της ξενιτεύτηκε, όσοι έµειναν στην Ελλάδα ή περιθωριοποιήθηκαν ή συµβιβάστηκαν µε τον παλαιοκοµµατισµό, που παλινορθώθηκε µε τις εκλογές του 1946. Τα ριζοσπαστικά και αναµορφωτικά όνειρα εξαφανίστηκαν στο θολό µετεµφυλιακό τοπίο. Ένα µέρος της Γενιάς της Κατοχής στράφηκε σε επαναστατική κατεύθυνση. Ήσαν αξιόλογοι άνθρωποι, αλλά πίστεψαν ότι µία στρατιωτική παρέµβαση τύπου Γουδί θα µποΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Επιφυλλίδα ρούσε να τους φέρει στην εξουσία, προκειµένου να πραγµατοποιήσουν τον ριζικό µετασχηµατισµό, που θα ήταν η απάντηση στην νεοελληνική παρακµή. ∆ιαψεύσθηκαν οικτρά όταν, αντί για µία επανάσταση τύπου 1909, βρέθηκαν να υπηρετούν µία τριτοκοσµική δικτατορία, που οδήγησε την χώρα στην καταστροφή. Λίγοι ήσαν αυτοί πού είχαν την υποµονή να περιµένουν. Ο Αναστάσης Πεπονής, ο Γ.-Α. Μαγκάκης και µερικοί ακόµη, που δεν εξετέθησαν στην πολιτική προ-δικτατορικά, συµπεριελήφθησαν στο νεοπαγές ΠΑ.ΣΟ.Κ. (Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ηλικιακά, αλλά όχι οργανικά µέλος της Γενιάς

της Κατοχής, αφού εγκατέλειψε την Ελλάδα πριν τον Πόλεµο). Στην ΝΕΑ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ πήγαν ακόµη λιγώτεροι. Όλοι, όµως, διατήρησαν, στους πολιτικούς χώρους που εντάχθηκαν, την ιδιοτυπία τους, την ακεραιότητά τους, την αυτονοµία τους και έµειναν µακρυά από παλαιοκοµµατικά ήθη. Ένας από αυτούς, εκ των επιζώντων µιας θυελλώδους εποχής, ο καθηγητής της Φιλοσοφίας (και υπουργός Πολιτισµού των κυβερνήσεων του Κωνσταντίνου Καραµανλή) ∆ηµήτριος Νιάνιας, αφηγείται στην ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. Τη συνέντευξη έλαβε ο Νικόλας Γεωργιακώδης

Συνέντευξη Ερώτηση: Τα κίνητρα της Αντίστασης κατά των κατακτητών πέρασαν µέσα από πολλές διαφοροποιήσεις, θα θέλατε να µιλήσουµε για τα βασικά ηθικά και ιδεολογικά κίνητρα της Αντίστασης και την έκβαση της προσπάθειάς της; Απάντηση: Ερώτηµα δύσκολο και απαιτεί ανάλυση. Θα προσπαθήσω. Ήταν χρόνια ηθικής και πολιτικής δοκιµασίας, κάτω από συνθήκες συνωµοτικότητας, έλλειψης ελεύθερου λόγου και γενικής υποψίας. Και ο εχθρός – οι Γερµανοί – από παντού. Η ανάπτυξη πολιτικής κοινωνίας και πολιτικών δυνάµεων, τόσο στο σύνολό τους όσο και για την κάθε πολιτική µερίδα χωριστά, ήταν δύσκολη. Παρ’ όλα ταύτα ο Αντιστασιακός άθλος ανελήφθη από ενιαία συνείδηση χρέους. Στο σύνολό της, δίνει την εικόνα πανστρατιάς. Εξ αρχής λοιπόν πρέπει να τονισθεί ότι ήταν το ίδιο βασικό κίνητρο που εκίνησε τους νέους όλων των τάξεων και επιπέδων: φοιτητών, αγροτών, εργατών κ.α. – η πατριωτική επιταγή. ∆εν επρόκειτο περί κατασκευασµένης ιδεολογίας. Επρόκειτο για αρχέτυπο - κίνητρο ιστορικής ζωής, ενσωµατωµένο στην ψυχολογική και κοινωνική σύσταση του Έλληνα. Σήµερα βέβαια, ο πατριωτισµός έχει µπει στην αγορά των αµφισβητήσεων. Grosso modo, θεωρείται – µεταφράζεται – ειδικά ως «επιθετικός εθνικισµός» και είναι αρκετοί διανοούµενοι που προωθούν την ερµηνεία αυτή ως µέρος µιας ιδεολογίας. Η ρητορική της αµφισβήτησης ασκεί γόητρο – επίσης διότι ο «πατήρ» Γκράσµι συµβουλεύει την µεταφορά του κοινωνικού αγώνα από τα µέτωπα της ανοιχτής κοινωνικής πάλης και σύγκρουσης, στον χώρο της εννοιοΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

λογικής – και ρητορικής υπονόµευσης του υποτιθέµενου «εχθρού» - του πατριωτισµού. Με αυτή την εξίσωση «πατριωτισµού»-«εθνικισµού» δηµιουργείται γενικώτερα το πλαίσιο προώθησης της παγκοσµιοποίησης – που απεχθάνεται ως διαβολικά εµπόδια τις εθνικές οµάδες, τα εθνικά κράτη που σηµαίνουν: εθνικά σύνορα, εθνικές αγορές όσο και εθνικές συνειδήσεις, που προκαλούν διασπάσεις της επιδιωκόµενης ενιαίας καταναλωτικής αγοράς – της ρυθµιζόµενης καταλλήλως – σε «επιτόπια παζάρια» επιτοπίως ελεγχοµένων πολιτικών δυνάµεων. Η µετα – εννοιολόγηση του πατριωτισµού ως επιθετικού εθνικισµού, είναι µεν ανιστορική, αλλά ιδίως διευκολύνει µεταβολές στη συνοχή των εθνικών συνειδήσεων και ως εκ τούτου άκρως επωφελείς στον µέγα κόσµο της ελεύθερης οικονοµίας. Ερώτηση: Ποιές ήταν οι βαθύτερες καθώς και οι πιο συγκεκριµένες συνθήκες της οµόθυµης συστράτευσης των νέων κατά την Κατοχή; Απάντηση: Τα αίτια αυτά, ήταν προϊόντα του ίδιου πολιτικού κόσµου και των ίδιων πολιτικών βλέψεων. Οι βασικές τραυµατικές εµπειρίες είχαν σχηµατισθεί σε µια παλαιότερη εποχή (1920 – 1930) και σε µια νεώτερη (1930-1940), και προδιέγραψαν τον τρόπο που θα βλέπαµε από την νηπιακή µας ακόµα ηλικία, το περιβάλλον µας, θα νιώθαµε τον άνθρωπο ως κοινωνική ύπαρξη και θα αντιµετωπίζαµε ψυχολογικά και λογικά τα γεγονότα της ζωής. Η πρώτη διαµορφωτική εµπειρία ήρθε από την συντριπτική καταστροφή της Μικράς Ασίας. Σε πολλούς από εµάς που ζούσαµε στα νησιά απέναντι α∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

59

Επιφυλλίδα πό την Σµύρνη, την Πέργαµο, την Φώκαια, τις Κυδωνίες, η καταστροφή τους ήταν αισθητή – εντονώτερη απ’ όπου αλλού. Η τραγωδία ήταν ορατή – απτή, πυρωµένο σίδερο που σφράφισε την συνείδησή µας. Ήταν κάτι περισσότερο από άκουσµα. Τους δρόµους είχαν πληµµυρίσει χιλιάδες ανάπηροι, ρακένδυτοι, περιφερόµενοι, ζητώντας λίγο ψωµί ή έναν οβολό, παιδιά, γέροι, γυναίκες σε απελπισία. Ικέτευαν για ψωµί, ένα σκέπασµα, ένα παιδικό πουκάµισο. Είναι γνωστά σε όλους. Αργότερα - είδα πόσο οι συµφοιτητές µου, απ’ όλα τα µέρη της Ελλάδας και της Κύπρου, είχαν µέσα τους την ίδια πείρα, της απώλειας: εθνικού χώρου και καταστροφής ολοκλήρων κοινωνιών. Αυτή ήταν η πρώτη οριστική εγγραφή στην αδιάπλαστη συνείδηση. Μας συνόδευσε ως κίνητρο δράσης στην µετέπειτα εθνική και πολιτική ζωή. Η δεύτερη εµπειρία ήταν άλλης ποιότητας. Είχε εσωτερική κατασκευή – γέννηµα της πολιτικής – και ήταν συγκλονιστικώτερη. Ήταν πρωτοφανής και πρωτάκουστος η πράξη που µας την προξένησε: ένα κοινοβούλιο, ελληνικό και δηµοκρατικό, µετά συζήτηση και ψήφο- εκήρυξε εκτός νόµου το φρόνηµα και το δικαίωµα πολιτικής οργάνωσης, µιας νεαρής πολιτικής παράταξης, που συνέβαινε να είναι παράταξη των πιο φτωχών τάξεων – «των ταπεινών και καταφρονεµένων» - εργατών όλων των κατηγοριών απόκληρων. Ήταν ο διαβόητος Ιδιώνυµος Νόµος του 1929 η ντροπή της δηµοκρατίας - διεθνώς. Οι διώξεις – που είχαν ήδη µια προϊστορία – έφθασαν ως τα τελευταία χωριά του Αιγαίου, της Μακεδονίας, της Θράκης, σ’ όλη την Ελλάδα. Τότε κρύφθηκαν στους κόρφους των µαθητών τα βιβλία του Βάρναλη, του Κορνάρου, κ.α. Παρανοµία. Τότε γεννήθηκε συστηµατοποιηµένη. Τα µικρά νησιά γέµισαν από εξόριστους. Και όταν, µετά 10-12 χρόνια, άνοιξαν οι φυλακές – πήραν τα βουνά (1941). Το «∆ηµοκρατικό Ιδιώνυµο» είχε ήδη δηµιουργήσει µια στρατιά ανθρώπων αποφασισµένων να υπερασπίσουν τις θέσεις τους και να αξιοποιήσουν το σύστηµα συσπείρωσης που κατόρθωσαν µε απίστευτη ευφυϊα να δηµιουργήσουν έγκλειστοι στις φυλακές. Στις φυλακές του Ναυπλίου είχε επιζήσει µικρός αριθµός. Ερχόταν η ώρα τους. Η αντίσταση θα γινόταν µέρος της γενικής τους στρατηγικής, µολονότι στις τάξεις της επέρασαν νέοι, όχι κατ’ ανάγκην οµοϊδεάτες αλλά µε πρώτο κίνητρο τον πατριωτισµό. Έτσι, κοντά στον Εθνικό ∆ιχασµό, ο ίδιος στο σύνολό του κόσµος, εξαπέλυσε τον Κοινωνικό ∆ιχα60

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

σµό. Η διεθνής συγκυρία – διεθνείς πόλεµοι και φασιστική εισβολή - ενίσχυσαν τις επιδιώξεις τους. Ερώτηση: Αυτές οι πρώτες εµπειρίες συναντώνταν στο να οργανωθεί η Αντίσταση, µεταξύ των άλλων και ως έκφραση µιας νέας προσπάθειας ανασυγκρότησης του κράτους και της κοινωνίας; Απάντηση: Το βασικό ήταν ότι οι όροι της Πανελλήνιας αντίστασης κατά των κατακτητών στο σύνολό της – ενέκλειαν την δυνατότητα να µεταβληθεί σε «µεγάλη ευκαιρία» πολιτικής επικράτησης για έναν από τους µετόχους της. Αλλά γρήγορα άρχισαν να διαφαίνονται τάσεις σε βουνά και πόλεις, αυτής της επιδίωξης. Ένας νέος ∆ιχασµός είχε επανεγκατασταθεί. Το κοινωνικό όµως αίτηµα δεν µπορούσε να επικρατήσει επάνω στο Εθνικό. Όπως και δεν έγινε αυτό ούτε στην Γαλλία, ούτε στην Ιταλία. Λάθος επιλογή, λάθος στον χρόνο, στο φρόνηµα, στις παρατεταγµένες δυνάµεις και στα όπλα τους, στις διεθνείς συγκυρίες και στη συµµαχική υποστήριξη. Έτσι, ο Κοινωνικός ∆ιχασµός δεν αντιµετωπίσθηκε ούτε δυναµικά, ούτε ιδεολογικά. Αντίθετα, όταν µέσα από την αρχική πρόθεση (1941-44) µετεβλήθη αργότερα (46-49) σε επιδίωξη µέσω ένοπλου ∆ηµοκρατικού Στρατού η λύση απέτυχε. Εξ άλλου, ο Εθνικός ∆ιχασµός έσπρωχνε σε ασυνεννοησία τις αστικές πολιτικές δυνάµεις, των οποίων, πάντως, ο πατριωτισµός δεν µπορούσε να αγνοηθεί. Αλλ’ ο ∆ιχασµός, ∆ιχασµός! Η µεταβολή στο όλο τοπίο εξελισσόταν γρήγορα την περίοδο της Κατοχής. Και όταν οι επιχειρήσεις εκκαθάρισης αντιπάλων – ή πιθανών αντιπάλων – µεταφέρθηκαν στα µετόπισθεν, στις πόλεις, υπήρξε ένδειξη ότι ένοπλη σύρραξη επέρχεται. Η αντίσταση οριστικοποιεί τα δικά της µέτωπα στα βουνά και τις πόλεις. Τώρα, η εττικέτα «προδοσία» µπορούσε να επικολληθεί παντού: σε οµάδες, σε στελέχη όλων των ιδεολογιών ανεξαιρέτως κοµµάτων, σε ενέργειες, καταστάσεις ακόµα και σε υψηλόβαθµα στρατιωτικά πρόσωπα. Και αυτό έγινε ευκολώτερο όταν οι Γερµανοί βρήκαν εύκολα σύµµαχους µέσα στις λαϊκές τάξεις της κακουχίας, της υπαίθρου και των Αθηνών. Αλλά η µεγάλη καµπή σηµειώθηκε στην µετα-αντιστασιακή περίοδο. Και ήταν η προέκταση στον µετασχηµατισµό του ∆ηµοκρατικού Στρατού, που διακηρύχθηκε ανοικτά ως κοµµατική πρωτοβουλία. Αυτό επιβεβαίωσε την αρχική εκτίµηση για το αριστερό κίνηµα και τις αρχικές αντιΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Επιφυλλίδα στασιακές του προθέσεις. Οι νέοι, πάντως, εξακολουθούσαν να προσέρχονται στα πεδία της θυσίας, να πιστεύουν σε κάποιο όραµα – πολιτικά νόµιµο – και ευεργετικό, το οποίο συγκινούσε, κάτω από το σκότος και πέρα από τον κοινό στόχο της πάλης κατά των ξένων. Να πιστεύουν ακόµα στην αξιοποίηση των θυσιών τους στην Αλβανία και αλλού, στην στρατηγική σηµασία της µάχης της Κρήτης και στις αναµενόµενες επιτυχίες της ελληνικής διπλωµατίας. Η στάση του πολιτικού αστικού κόσµου, µέσα στη µεγάλη χοάνη του αντιστασιακού πατριωτισµού, είχε ελάχιστη πραγµατική δύναµη ή απήχηση. Ο παλαιός εθνικός διχασµός – που ήταν γέννηµά του – φαίνεται να παίζει ρόλο στους υπολογισµούς του. Αλλά η νεολαία οιασδήποτε παράταξης ήταν µακριά του. Ένα σχήµα ανανεωµένης προσέγγισης είχε προτείνει ο Π. Κανελλόπουλος. Αλλά δεν ήταν πια η ώρα για να ακουσθεί. Ο χάρτης µιας επερχόµενης αντιπαράθεσης είχε σχηµατισθεί, πολύ πριν λήξει η περίοδος της αντίστασης κατά των ξένων, δηλαδή προ του 1944. Στο τραπέζι των αποφάσεων των αστικών κοµµάτων έπαιζε επίσης ρόλο το χαρτί των προσωπικών προκαταλήψεων, αναµνήσεων και αντιπαθειών· ένα παράδειγµα (εκ προσωπικής µου πείρας): ο Καφαντάρης δεν ήθελε ούτε ζωγραφιστό τον Γ. Παπανδρέου – ο οποίος εν τω µεταξύ είχε δραπετεύσει στην Αίγυπτο, οργάνωσε έναν τύπο συνένωσης πολιτικών και στρατιωτικών δυνάµεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είχε προηγουµένως αποστείλει µια µακρά, πλατειάς όρασης έκθεση στο Συµµαχικό Στρατηγείο, για λύση των αδιεξόδων της Αντίστασης και συγκρότησης της µεταπολεµικής – ελεύθερης –πολιτικής ζωής. Η συµφωνία του Λιβάνου φάνηκε να υποτάσσει τα προσωπικά πολιτικά συµφέροντα στο εθνικό συµφέρον, και όλα τα στρατιωτικά τµήµατα στο κοινό Συµµαχικό Στρατηγείο (Καζέρτα). Έτσι, η ώρα της επίσηµης αναγνώρισης από την Συµµαχία της συµβολής και χρησιµότητας κάθε µιας από τις ένοπλες αντιστασιακές οργανώσεις είχε φθάσει. Μέσα σ’ αυτήν και οι αντιστασιακές οργανώσεις της πόλης αποκτούσαν ένα ηθικό όπλο και σαφή σκοπό. Και, όπως απεδείχθη, και διπλωµατική αξία για τις δυσκολίες των συνθηκών της Απελευθέρωσης. Υπήχθησαν και αυτές στο Γενικό Στρατηγείο – όπως εκείνες των βουνών – και τους ανετέθη κανονική στρατιωτική αποστολή, κατά τις θεοσκότεινες νύχτες της Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

εκκένωσης των Αθηνών (Οκτ. 1944). Οι οργανώσεις αντίστασης των Αθηνών ήταν πολλές. Η σύγκρουση µεταξύ τους απεδείχθη αναπόφευκτη – κάτω, ιδίως, από συνθήκες υπόγειας αντίστασης και υποχθόνιας υπονόµευσης. ∆εν υπήρξε βέβαια ποτέ πλήρης και πειστική περιγραφή των συνθηκών σύγκρουσης ούτε αντικειµενική επιδίκαση ευθυνών. Οργανώσεις, πάντως, όπως ΠΕΑΝ, Ιερή Ταξιαρχία, ΡΑΝ και ΕΣΑΣ, δεν µετείχαν στον «εµφύλιο της πόλης» ενώ οι συγκρούσεις των ∆εκεµβριανών λογαριάστηκαν ως παραβίαση των δεσµεύσεων που επέβαλλε στρατιωτικώς η «Καζέρτα» και πολιτικώς η Γιάλτα. Οι δύο πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις (ΠΕΑΝ και Ιερή Ταξιαρχία) ήταν αποκλειστικώς δηµιουργήµατα του Παν. Κανελλόπουλου, ενώ στις άλλες δύο τα κύρια στελέχη ανήκαν συχνά στους φίλους του. Η ενωτική ιδεολογία του αξέχαστου καθηγητή συγκινούσε τους νέους και µία µικρή έκδοση µε τίτλο «Θα σας πω την αλήθεια» τους είχε συναρπάσει. Βέβαια, κοινό χαρακτηριστικό όλων των Αθηναϊκών σχηµατισµών ήταν τα άνετα περιθώρια στα οποία µπορούσαν να κινηθούν τα µέλη τους σε άλλες συγγενείς οργανώσεις. Και ο ρόλος τους ήταν κυρίως η στήριξη του ηθικού του πληθυσµού µε παράνοµο τύπο, διακηρύξεις, τοιχοκολλήσεις αντιστασιακών µηνυµάτων και συνθηµάτων - το σύστηµα είχε τεράστια επιτυχία. Ο τίτλος της ΡΑΝ (Ρωµυλία, Αυλών, Νήσοι) µιλούσε για την επιδίωξη της πολιτικής της – και µετά τον εξοπλισµό της από τους Συµµάχους, πριν από την αποχώρηση των Γερµανών (θέρος του 1944), της είχε ανατεθεί ο ρόλος της διαφύλαξης της τάξης, όπως είπαµε, στις αινιγµατικές εκείνες νύχτες της αποχώρησης των Γερµανών. Ο οπλισµός παρεδόθη στο κράτος και οι νέοι της, ήρεµοι, όπως και τα µέλη του Ιερού Λόχου της Ηπείρου, που ήταν δηµιούργηµα του ΕΣΑΣ της Ιερής Ταξιαρχίας, επέστρεψαν στις δουλειές τους. Ερώτηση: Ποια ήταν η κατάληξη της όλης Αντίστασης; Απάντηση: Ως προς τους νέους: αυτοί εκπλήρωσαν το τίµηµα µιας αδιέξοδης εθνικής αντίστασης, η οποία τελικά εις ουδέν επέτυχε. Οι δε χιλιάδες νεκροί της προστέθηκαν σ’ εκείνους της Αλβανίας, που επίσης δεν βρήκαν δικαίωση. Η δεκαετία 1940-50, γεννηµένη στο αίµα, πήγε ιστορικά τελείως χαµένη. Μέσα σ’ αυτήν την σκοτεινή εικόνα των 30 – 35 ετών, ψυχώσεις, συµφέροντα, βλέψεις, παροξυσµοί έκαναν τις επιλογές τους. Ανακήρυξαν µάρτυρες, ήρωες, κα∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

61

Επιφυλλίδα τέταξαν «προοδευτικούς» και «συντηρητικούς» και εξακολουθούν να στήνουν ανδριάντες, ηρώα, µνηµεία, που µιλούν συνήθως διαφορετική γλώσσα. Στο επίπεδο της δηµόσιας ζωής – εθνικής και πολιτικής τα αποτελέσµατα ήταν: η απώλεια του κλίµατος διαλόγου µεταξύ ιδεολογιών . Η απώλεια της ειρηνικής ανανέωσης της πανεπιστηµιακής και κοινοβουλευτικής ζωής και της ριζικής αναβάθµισης των οικονοµικών του κράτους και της κοινωνίας και η καταβολή τόσου αίµατος χυµένου εις µάτην και ουδέποτε αξιοποιηθέντος από κανέναν. Ερώτηση: Σε όλη αυτή την διαδροµή 60 -70 ετών, ο στρατός έπαιξε ιδιαίτερο ρόλο. Θα θέλαµε ένα σχόλιό σας. Απάντηση: Το χαρτί του στρατού θα χρησιµοποιηθεί ποικιλοτρόπως στον πολιτικό ανταγωνισµό επί 60 χρόνια, έως το 1974. Η µεταβολή του ρόλου του και η δράση του στους εσωτερικούς πολιτικούς ανταγωνισµούς, µονιµοποιεί την σύρραξη µεταξύ δύο πολιτικών παρατάξεων. Η κατάσταση αρχίζει µε την δηµιουργία του κράτους της Θεσσαλονίκης (1916). Θα ενισχυθεί από την δύναµη που θα αποκτήσει µε την συµµετοχή του στον Α’ Παγκόσµιο Πόλεµο. Ο διορισµός αρχιστρατήγων εµπιστοσύνης – για τους σχεδιασµούς της πολιτικής ηγεσίας – θα επιτείνει τη πολιτική «σταδιοδροµία» του στρατού στο σύνολό του. Η εκστρατεία στην Μικρά Ασία θα είναι ένα παράδειγµα. Και ακολουθεί ο καταιγισµός των στρατιωτικών κινηµάτων. Το κίνηµα του 1922-23 των Πλαστήρα – Γονατά, Η δικτατορία του Παγκάλου, τα κινήµατα του 1933-35, η δυναµική επέµβαση του Κονδύλη (1935). Η παράδοση αυτή διαπέρασε όλα τα χρόνια και έφθασε έως την δικτατορία των συνταγµαταρχών (1967). Στο µεταξύ, τα πρόσωπα δύο µεγάλων στρατιωτών, του ναυάρχου Π. Κουντουριώτη και του στρατηγού Α. Παπάγου, κατέλαβαν τα ανώτατα αξιώµατα: Προέδρου ∆ηµοκρατίας και Πρωθυπουργού, ενώ ο στρατηγός Ι. Μεταξάς, διοργάνωσε τον στρατό που ενίκησε τους Ιταλούς. Όχι ότι τα πράγµατα – από την άλλη πλευρά – έτυχαν ικανών χειρισµών, παρά την συνδροµή ευνοϊκών γι’ αυτήν περιστάσεων. Αποφάσεις και πρακτικές στον πολιτικό, στρατιωτικό και διπλωµατικό τοµέα της πολιτικής τους, στηρίζουν την άποψη αυτή. Στον πολιτικό τοµέα, πολιτικοί αρχηγοί και στελέχη επιρροής κηρύσσονται – υπό καθεστώς εµφυλίου πολέµου – 62

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ιδεολογικά ύποπτοι και προδότες και αντικαθίστανται. Αλλά είναι κάτω από την εξουσία αυτών, που διεξήχθη ο αιµατηρός αγώνας οκτώ ετών. Στον στρατιωτικό τοµέα, η τύχη των µονάδων και η διεξαγωγή των επιχειρήσεων από τάγµατα, συντάγµατα και µεραρχίες, παραδίδονται στις εµπνεύσεις και τις ικανότητες κατωτέρων στρατιωτικών στελεχών (µονίµων ή εφέδρων) και συχνά σε τυχαίους πολίτες, µε µόνα εφόδια την αφοσίωση στο κόµµα και την αποδοχή τους ως πρόσωπα. Υπ’ αυτές τις συνθήκες επρόκειτο να αντιµετωπισθεί ένας κρατικός στρατός οργανωµένος σε µεταφορές, διαβιβάσεις, εφοδιασµό, πολυβόλα, αεροπορία και µε την πρακτική ανανέωσης και ηγεσίας µέχρι της τελικής αναθέσεώς της στου Α. Παπάγο. Στον διπλωµατικό τοµέα η τραγική κατάσταση είναι χειρότερη: απέτυχε η πρόβλεψη της κινητοποίησης του ξένου παράγοντος – της αντίδρασης των ∆υτικών – της ουσιαστικής αρνητικής στάσης της ΕΣΣ∆, του παράγοντος της Γιουγκοσλαβίας και της απουσίας συνδροµής εξ άλλων χωρών – κατά το Ισπανικό πρότυπο. Τέλος, στο Μετεµφυλιακό καθεστώς η αποτυχία έφθασε µέχρις απελπισίας στον χειρισµό των προσφύγων και στην διάθεση τους να παραµείνουν σε ξένες χώρες. Ερώτηση: Ένα τελικό συµπέρασµα; Απάντηση: Μολονότι είµαι πρόθυµος να διορθώσω τις σκέψεις µου και να επανορθώσω λάθη συλλογιστικής, πρέπει να υποστηρίξω τα ακόλουθα: η αστική ελληνική δηµοκρατία παρήγαγε δύο διχασµούς και αλυσσίδα στρατιωτικών κινηµάτων και απέτυχε παταγωδώς. Ήταν η δηµοκρατία που αναζητεί τα στρατιωτικά δεκανίκια. Εξ’ άλλου, η σοσιαλιστική επιχείρηση δηµιουργίας άλλου τύπου κράτους, παρήγαγε πόλεµο και ανανεωµένο διχασµό. Η αποτυχία υπήρξε συγκλονιστική. Με αυτές τις µνήµες και τις εµπειρίες, κατά την Μεταπολίτευση, και σε απόλυτα ελεύθερο πλαίσιο δηµοκρατικής έκφρασης – που για πρώτη φορά στην νεώτερη ελληνική ιστορία κατοχύρωσε την λειτουργία της δηµοκρατίας – ανεδείχθη µια τρίτη πολιτική πρόταση, ένα νέο σχέδιο εξαγγελιών και προθέσεων. Το 1981 σάρωσε τον παραδοσιακό χώρο Αριστεράς και ∆εξιάς. Υπ’ αυτές τις συνθήκες τώρα, αναζητούµε τρόπους επιβίωσης εντός ενός κόσµου µεταβαλλόµενου, αδίστακτου ανταγωνισµού δυνάµεων και διακρατικών ραδιουργιών. ! Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ! (Και µάλιστα, για δυνατούς λύτες!) ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1 2 3 4 5 1. Είναι και ο Ειρηνικός – Φιλοξενεί τραίνα – ...Λάνκα, 1 παλαιότερα ονοµαζόταν Κεϋλάνη 2. Είδος δυνατού ποτού – Σταθµοί στην έρηµο – Πολιτεία των 2 ΗΠΑ 3. Θέλουν τα φαγητά – Όχι φανταστικά 3 4. Οπτικό άριστα – Τα περιέχουν οι εφηµερίδες – Γυναικείο 4 χαϊδευτικό – Στρατηγός του Ιουστινιανού 5. Βραβείο της 7ης τέχνης – Ναυπηγεία – Πληθυντικός άρθρου 5 6. Πρόθεση – Συνοδεύουν απόστρατους – Μολυσµένος – 6 Προϊόν βράσης 7. Χαρακτηρισµός µυελού – Λιµάνι της Αλγερίας – Η 7 …γυναίκα του Όµηρου 8 8. Περιβάλλεται από θάλασσα (καθ.) – Κρατική Υπηρεσία (αρχ.) – Τεχνοτροπία – Μάρκα για ξυραφάκια 9 9. Άγγλων διαζευκτικό – Τίτλος ευγενείας – Σωστά – Παλαιός σταφιδοπαραγωγικός οργανισµός (αρχικά) 10 10. Η λίµα – Το όνοµα δικτάτορα του Ιράκ – Τάδε… ο 11 Ζαρατούστρα – ∆ίφθογγος 11. Πληθυντικός άρθρου – Όχι … άνισαι – Εγώ Ιταλών – 12 Κόκκαλα – Ήρωας του Κίπλινγκ 13 12. Ταµείο για λεωφορεία – Κάτω από τη µασχάλη (επίρ.) – Θεός των Αιγυπτίων 14 13. Αλλιώς η Οδησσός – Χρονικός σύνδεσµος – Γαλλική… οθόνη 15 14. Άρθρο για πολλά – Το θερµοκήπιο – Καρίµ … Χαν – 16 Απολαυστική το καλοκαίρι (µία γραφή) 15. Παιχνίδι της τράπουλας – Όχι στραβά – Παλιά ευρωπαϊκά 17 αρχικά 18 16. Είναι κάθε ηθοποιός – Μισά …ποτά – Καµµία φορά – Οι κάτοικοι της πόλης 19 17. Σύµπνοια – Στάλα (καθ.) – Αρχικά τραίνων 20 18. Νησί των Κυκλάδων – ∆ιετέλεσε πρόεδρος της Αιγύπτου – Βυζαντινή νότα 21 19. Αρχαίων βεβαιωτικό – Γράµµα …αρχαρίων – Αντιθετικός σύνδεσµος - Όχι παρών 22 20. Χαρακτηρίζουν ώρα – Γνωστή ηθοποιός η Σαπφώ – 23 Σύντοµη, ξαφνική βροχή - Γάλλος διηγηµατογράφος 21. Πασίγνωστος για το ουζερί του – Σηµειώνονται στο σχολείο – Μισή …ίρις 22. ∆εν κάνει τον παπά – Έχει κάθε γιατρός – Προτερήµατα (καθ.)

23. Πόλη και πίστα αγώνων στην Ιταλία – Ατελείωτη… ράγα – Έλεος, χάρη ΚΑΘΕΤΑ 1. Όµορφος – Κότες του …νερού – Κάθισµα όνου 2. Ευγένεια, πραότητα – Ηφαίστειο της Ιταλίας – Μονάδες της υπαίθρου (αρχικά) – Ήχος πυροβολισµού 3. Εργατικό Κέντρο Αθήνας – Αρχαία πόλη της Κρήτης (µία γραφή) – Αρχικά για …εξωγήινο – Μητέρα – ∆ιπλό ξεπουλάει 4. Ίδιο µε το 2β κάθετα – Όπλα των υποβρυχίων – Ηµιτελής …ρότα – Μπέϊµπι …, κοντό, διαφανές γυναικείο νυχτικό 5. Ιερωµένοι – Αδιαφορεί αυτό – Τιµητικό Άγγλων – Μπαίνει στις λέξεις 6. Παγκόσµιος οικονοµικός οργανισµός – ∆ηλωτικά ποιότητας – Περνούν και έτσι ορισµένοι άνθρωποι 7. Αµερικανός …µπάρµπας – Παράκληση – Φηµισµένα βιολιά – Γάλλος θεατρικός συγγραφέας 8. Η άλµη – ∆υσκόλεψε τον ∆ιογένη – Αρχαίος άνδρας – Ηµιτελής …τάπα 9. Πρόθεση – Έχει 7 χρώµατα (καθ.) – Μπορεί να είναι και …οργισµένα – Ποταµός της Ελβετίας 10. Βαλκανική πρωτεύουσα – Παλιός Κουβανός άλτης – Γκρέγκορι … σταρ του σινεµά 11. Άφησε – Με αυτά οργώνουν – Ύµνοι µεγάλης χριστιανικής εορτής 12. Όρος των µαθηµατικών – Πόλη της Γερµανίας – Τρέχει από µολυσµένη πληγή 13 … Μαλ, Γάλλος σκηνοθέτης – Μέρη του πλοίου – Μορφή – Κάτοικος ασιατικού κράτους 14. … Ξενοπούλου, ηθοποιός – Οργάνωση Βάσκων – Ζει και κινείται στο βυθό της θάλασσας 15. Γυναικείο χαϊδευτικό – Υπάρχουν για τα φώτα – Ιαχή του ’40 16. Πρέπει να είναι πάντα ετοιµοπόλεµος – Ενέργεια των άκρων – Αρχιµάγειρας 17 Έχουν πολλά σακκάκια – Κουρέλι – Αρχή …πόνου – Ερώτηση περίεργου 18. Πτώµατα από την… κούραση – Είναι και η Πίνδος – Πατρίδα των …καµικάζι 19. Χαρτί της τράπουλας (µία γραφή) – Βαλκανική χώρα – Πλεκτά καλάθια

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

(Η ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ)

ΛYΣH ΣTAYPOΛEΞOY TEYXOYΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2007 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1

Α

Ν

Α

Ξ

Ι

Μ

Α

Ν

∆

Ρ

Ο

Σ

2

Θ

Α

Ν

Α

Τ

Ι

Κ

Ο

Α

Π

Α

Λ

Η Α Β

Α

Ρ

Ι

Ν

Ν

Ι

Κ

Η

Ο

Μ

Σ

3

Α

Ο

4

Ν

Ι

5

Α

6

Σ

Ε

Τ

7

Ι

Α

Σ

8

Α

Ρ Ι

9

Β

Ι

Α

Τ

Ι

Μ

Κ

Ι

Α

Σ

Ι

Σ

Ο

Α

Ε Τ

Ν

Α

Ο

Ρ

Σ

Ε Σ

Ρ

Α

Τ

Ν

Ο

Τ

Υ

Ι

Λ

Ι

Ε

Ν

Γ

Λ

Ο

Υ

Τ

Α

Μ

Α

∆

Ρ

Α

Ρ

12

Ε

13

Ν

Ο

Κ

14

Α

Μ

Ι

15

Σ

Α Χ

Α

Α

Ν

Ζ

Ο

Ο

Υ

Ι

Α

Ο Ν

Ο

Υ

Μ

Α

Λ

Ι Ν

Α

Ρ

Α

Ο

Ε

Σ Ι

Κ

Π

Α

Ρ

Ε

Σ

Η

Ι

Τ

Σ

Α

Μ

Η

Ν

Ι

Κ Ο

Α

Τ

Ρ

Τ Η

Τ

Ι

Ο

Ι Μ

Α

Ρ

Τ

Α

Ι

Ι

Α

Τ

Σ

Ο

Τ

Η

Ρ

Ρ

Α

Τ

Α

Α

Ι

Σ

Ο

Ε

18

Ρ

Π

Σ

Ο

Α

Ο

Α

17

Ν

Τ

Μ

Π

16

Α

Α

Α

19

15

Π

Ο

Μ

20

14

Τ

Λ

Υ

Α Σ

Α

11

Σ

Α

Ρ Ι

Π

Ι

Α

Ν

18

Α

Σ

Σ

Υ

17

Ι

Α

Ι

10

16

Μ

13

Κ

Σ

Τ

Ι

Τ

Ο

Α

Ρ

Ε

Α

Μ

Ι

Ν

Ο

Α

Κ

Α

Τ

Α

Π Τ Α

Β

Λ

Η

Ι

Ε

Α

Ν

Ο

Τ

Μ

Α

Μ

Π

Ι

Α

Τ

Α

Η

Κ

Α

Σ

Α

Ρ

Ι

Τ

Α

Η

Β Λ

Α

Κ

Ρ Ρ

Ε

Κ Α

Υ

Λ

Π

Α

Α

Ν

Θ

Τ

Ο

Ι

Μ

Επιµέλεια στήλης: Νίκος Λιναρδάτος

64

∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ