Teyxos 27

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

2008 • ΤΕΥΧΟΣ 27 • ΤΙΜΗ 4 4

Κάρολος Παπούλιας

ΚΩ∆ΙΚΟΣ ΕΛΤΑ 7659

Μηνιαίο Πολιτικό Περιοδικό Τεύχος 27 • Φεβρουάριος 2008 Εκδότης - Ιδιοκτήτης Βίκτωρ Παπαζήσης ∆ιευθυντής Μελέτης Η. Μελετόπουλος Σύµβουλος σύνταξης Γιάννης Σακιώτης Σύµβουλος έκδοσης Γεώργιος Π. Μαλούχος Νοµικοί σύµβουλοι Χρήστος Βρούστης

Φωτό εξωφύλλου: O Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας

Π ΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Editorial Μελέτης Η. Μελετόπουλος, Γιάννης Σακιώτης

Ελεγχόµενη µεταπολίτευση;................................................................2

Ειδική ανάλυση Κώστας Κόλµερ

Οι Φρεναπάτες της υπερδανεισµένης «Νέας ∆ηµοκρατίας» ...............3

Πολιτιστικά Κωνσταντίνος Μπλάθρας

Κόσµος Βασίλης Τσέκος Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Επίκαιρα .............................................................................................8 Ιδεοσκόπιο 1 ....................................................................................12 Ιδεοσκόπιο 2 ....................................................................................13

Κύριοι αρθρογράφοι Κώστας Κόλµερ, Αντώνης ∆. Παπαγιαννίδης, Kώστας M. Σταµατόπουλος, Γιάννης Ζέρβας, Θάνος Ντόκος, Νίκος Ράπτης, Σωτήρης ∆ηµόπουλος, Θεοφάνης Μαλκίδης

Κόσµος/Ανάλυση Γιάννης Ζέρβας Ν. Αµάραντος Ιωάννης Χατζόπουλος

Βέλγιο: το τέλος ενός έθνους...........................................................16 Οι Ρεπουµπλικάνοι έχουν ελπίδες επανεκλογής ..............................20 Το γεωπολιτικό ‘παζλ’ των βαλτικών κρατών ....................................21

∆ιεθνής επικαιρότητα Βασίλης Τσέκος

Ελλάδα Παύλος Καρούσος

Επίκαιρα ...........................................................................................23

Ελλάδα/Ανάλυση Α. ∆.Παπαγιαννίδης Νίκος Σ. Λιναρδάτος

Η παρεοκρατία νίκησε, ο αµοραλισµός θριάµβευσε ........................26 Καλή σας νύχτα κύριε Πρωθυπουργέ…............................................28

Παιδεία Νίκος Ράπτης

Σεξουαλική αγωγή στα σχολεία µας;................................................31

Περιβάλλον Μιχάλης Προµπονάς

Εκκλησία Αλέξανδρος Σ. Καρυώτογλου Μελέτης Η. Μελετόπουλος

Επισηµάνσεις στην αρχή του χρόνου................................................32 Μάθηµα αξιοπρέπειας .................................................................... 33

Κινηµατογράφος Κωνσταντίνος Μπλάθρας

Οικονοµία Ιωάννης –∆ιονύσιος Σαλαβράκος

∆ιεθνής αστάθεια .............................................................................34

Θέατρο Γιάννης ∆ρακόπουλος

Χρηµατιστήριο – Αγορά ∆ηµήτρης Κ. Κουτσονίκας

Παγωµένοι Κωδικοί ..........................................................................35

Θεόδωρος Σούλιος Γρηγόρης Mπλαβέρης

∆ηµόσιες σχέσεις Παναγιώτης Τσαφαράς Αρχισυντάκτης Νίκος Λιναρδάτος

Εσωτερική επικαιρότητα Παύλος Καρούσος Οικονοµία Αριστείδης Μπιτζένης, Γιάννης Σαλαβράκος Χρηµατιστήριο ∆ηµήτρης Κουτσονίκας Εκκλησία Βασίλειος Γιούλτσης, Αλέξανδρος Καριώτογλου

Επιφυλλίδες Απόστολος Αποστολόπουλος, Ξενοφών Βουρλιώτης Γιώργος Παπαγούνος, Αύρα Παπασπυροπούλου Παναγιώτης Χριστόπουλος Συνεντεύξεις Λιάνα Γαβριλάκη Ειδήσεις Nικόλας Γεωργιακώδης, Ευτέρπη Τρίµη, Ραφαήλ Καλυβιώτης Ειδική συνεργασία Ελληνική Εταιρεία για την Προστασία του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Kληρονοµιάς

Περιβάλλον ∆ρ. Κώστας Παπασταύρου & Πιεραντώνιος Παπάζογλου ..............................................................................................36 Φάκελλος: Κάρολος Παπούλιας Μελέτης Η. Μελετόπουλος Αντώνης Λαυραντώνης Ειδικός Συνεργάτης Φάνης Μαλκίδης

Ο πραγµατικός ρόλος των προέδρων της Ελληνικής ∆ηµοκρατίας .....................................................................................37 Η πνευµατική διάσταση της προσωπικότητας του Προέδρου............40 ΚάρολοςΠαπούλιας –Πολιτική σκέψη και κοινωνική φιλοσοφία......46 Η βαλκανική διάσταση της εξωτερικής πολιτικής του Κ.Παπούλια.......................................................................................49

Βιβλίο Μελέτης Η. Μελετόπουλος

Ρασπούτιν .........................................................................................52

Εικονογράφηση Σπύρος Οικονόµου

Πολιτισµός Κώστας Μ. Σταµατόπουλος

Η µπρουντζίνα ..................................................................................55

Ειδήσεις – Φωτογραφίες Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων

Θέατρο Γιάννης ∆ρακόπουλος Γράµµα από την Κρήτη Ξενοφώντας Βουρλιώτης Επιφυλλίδα ∆ηµήτρης Χατζής

Ανταποκριτής στη Λευκωσία Κώστας Παπασταύρος

Συνδροµές – ∆ιακίνηση Βασίλης Γκινόπουλος Μάρκετινγκ Άρτεµις Πανδή Νίκη Πανδή Παραγωγή - Eµπορική ∆ιαχείριση PRESS LINE ∆ιεύθυνση επικοινωνίας Μάγερ 11, 104 38 Αθήνα Τηλεφωνικό κέντρο: 210 5225479 Fax: 210 5243345 e-mail: neapolitiki@pressline.gr

Σταυρόλεξο Νίκος Λιναρδάτος

Προθέσεις και αποτελέσµατα ...........................................................57 Σιωπηρός τραµπουκισµός.................................................................58 Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή Ιδιοφυής µαθηµατικός, ένθερµος πατριώτης.........................................................................61 Για... δυνατούς λύτες!.......................................................................64

Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ κυκλοφορεί στις 10 κάθε µήνα στα βιβλιοπωλεία, στα κέντρα τύπου και στα περίπτερα.

Editorial

Ελεγχόµενη µεταπολίτευση;

Κ

αθώς το πολιτικό σύστηµα διολισθαίνει στον αποκαλυπτόµενο βόρβορο, οι δηµοσκοπήσεις επιβεβαιώνουν ότι η µεν αξιωµατική αντιπολίτευση όχι µόνον δεν απορροφά την λαϊκή δυσαρέσκεια, αλλά συµπαρασύρεται και καταποντίζεται κι αυτή µαζί µε την κυβέρνηση. Τα δε µικρά κόµµατα οριακές προσαυξήσεις επιτυγχάνουν να αποκοµίσουν από την γενική κατακραυγή. Η κυρίαρχη αντίδραση στην κοινωνία είναι η αποστασιοποίηση, στάση άκρως επικίνδυνη για την υγεία της ∆ηµοκρατίας. Ευτυχώς, σήµερα δεν υφίστανται εκτροπικές δυνάµεις, οι οποίες θα µπορούσαν να επωφεληθούν από την κρίση, ώστε να προκαλέσουν αποσταθεροποίηση του πολιτεύµατος. Άλλωστε, οι Έλληνες πολίτες έχουν προ πολλών δεκαετιών απορρίψει «λύσεις» εκτός των δηµοκρατικών θεσµών, έχοντας την πικρή εµπειρία ακροδεξιών και ακροαριστερών µεσσιανισµών και έχουν προκρίνει µε αµετάκλητο τρόπο την προεδρευµένη ∆ηµοκρατία. Το κενό, σαφές και πανθοµολογούµενο, θα καλυφθεί και πρέπει να καλυφθεί από µία διαδικασία πολιτικής ανασυγκρότησης, που θα προκύψει από την συνένωση των υγιών και ζωντανών δυνάµεων της ελληνικής κοινωνίας, που τα σηµερινά κόµµατα έχουν αποκλείσει από τις τάξεις τους. Πράγµατι, όπως έχουµε τονίσει πολλές φορές από τις στήλες της Νέας Πολιτικής, το σηµερινό πολιτικό σύστηµα έχει εξελιχθεί σε µία κλειστή ολιγαρχία ολίγων οικογενειών και των ευνοουµέ-

νων τους, η οποία στην θέση του εθνικού συµφέροντος έχει θέσει τα δικά της ιδιοτελή συµφέροντα. Ενδέχεται η ολιγαρχία αυτή να επιχειρήσει να διασωθεί, δροµολογώντας θεατρική αναδιάταξη των δυνάµεών της. Π.χ. ένα µέρος του ΠΑΣΟΚ να αποσπασθεί και, συνενούµενο ή όχι µε ένα µέρος της ΝΕΑΣ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, να ιδρύσει νέο σχήµα. Ή να αλλάξει ηγεσία το ΠΑΣΟΚ ή η ΝΕΑ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ή να συγκυβερνήσουν µετά από εκλογές. Παρόµοιες εξελίξεις αποτελούν, φυσικά, προσπάθειες αποπροσανατολισµού της κοινής γνώµης, µε σκοπό η δοµή της εξουσίας να παραµείνει απαράλλακτη και τα συµφέροντα άθικτα. Πολύ γρήγορα, τα αδιέξοδα θα προκύψουν εκ νέου, και µάλιστα εκρηκτικώτερα από πριν. ∆ιότι, µία ελεγχόµενη µεταπολίτευση δεν είναι κατ’ ουσίαν παρά µία κακότεχνη θεατρική παράσταση. Μόνη λύση –πραγµατική λύση– είναι η άµεση δηµιουργία νέων πολιτικών δυνάµεων, από εξωκοµµατικές προσωπικότητες εγνωσµένης εντιµότητος, παιδείας και εµπειρίας, της Ελλάδας και της ∆ιασποράς και η θεσµική µεταβολή προς την κατεύθυνση της άµεσης δηµοκρατίας. Αυτή είναι και η µόνη ρεαλιστική οδός για την επίλυση των µεγάλων εθνικών και κοινωνικών προβληµάτων της χώ! ρας. Μελέτης Η. Μελετόπουλος, Γιάννης Σακιώτης

Τουρκικό τελεσίγραφο Η επίσκεψη του κ. Καραµανλή στην Τουρκία σχολιάσθηκε από τα περισσότερα ελληνικά ΜΜΕ είτε ως µία άνευ περιεχοµένου εθιµοτυπική επίσκεψη είτε ως µία επικοινωνιακή και κατευναστική κίνηση δηµιουργίας καλού κλίµατος. Η ζοφερή πραγµατικότητα κρύβεται σε ένα χωρίο της οµιλίας του Τούρκου πρωθυπουργού Τ. Ερντογάν, στο επιχειρηµατικό φόρουµ στην Κωνσταντινούπολη: «Πρέπει να λύσουµε τις µεταξύ µας διαφορές, τις οποίες συζητάµε έναν αιώνα. Μπορούµε να συνεχίσουµε να συζητάµε,αλλά εµείς δεν έχουµε την πρόθεση να περιµένουµε άλλο. Πρέπει να

2

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

βρεθεί µία δίκαιη και νόµιµη λύση στο πλαίσιο του δικαίου». Σε προηγούµενη οµιλία του στην Άγκυρα,ο κ.Ερντογάν αναφέρθηκε εξ άλλου στο «πρόβληµα του Αιγαίου». Είναι προφανές ότι, παρά τα επικοινωνιακά επιφαινόµενα, η τουρκική πλευρά έθεσε στον κ. Καραµανλή το σκληρό δίληµµα µεταξύ µίας «νοµικού» χαρακτήρα ικανοποίησης των τουρκικών επεκτατικών αξιώσεων, εντός τακτού χρονικού διαστήµατος, και των δυσάρεστων συνεπειών µιάς ελληνικής άρνησης.... Η ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε Ι∆ΙΚΗ Α ΝΑΛΥΣΗ

Οι Φρεναπάτες της υπερδανεισµένης «Νέας ∆ηµοκρατίας» «Χώρες της Ευρωζώνης , ως η Ελλάς, µε µεγάλα ελλείµµατα στο ισοζύγιο πληρωµών, θα ηµπορούσαν απλώς να σχεδιάσουν την εγκατάλειψι του ευρώ , γιά να επιτύχουν µεγαλύτερα µερίδια στην διεθνή αγορά γιά τα προϊόντα και υπηρεσίες των , µέσω µιάς υποτιµήσεως διψηφίου ποσοστού»!

John Dizard, “Financial Times” 12.1.08,σελ.7.

Ε

άν την φαντασία χωρίζει απ’ την παραίσθησι µία λεπτή γραµµή, η οµαδική τύφλωσι µπροστά σε φανερούς παραλογισµούς είναι µία αδιαπέραστη γραµµή, που την υπερβαίνουν µόνον οι θαρρύνοντες. Το 2007, ήταν το έτος που απεκάλυψε την πιστωτική κρίσι του διεθνούς Τραπεζικού συστήµατος, την οποία απέκρυπτεν επιµελώς ο πολύς ΄Αλαν Γκρήνσπαν, ο απελθών πρόεδρος του Φέντεραλ Ρηζέρβ Μπώρντ, δηλαδή της κεντρικής Αµερικανικής Κεντρικής Τραπέζης και ο δεύτερος ισχυρότερος άνθρωπος στον πλανήτη. Ο κλονισµός της αγοράς πιστώσεων είχεν ως αποτέλεσµα, οι οικονοµικώς αδυνατώτεροι να υποστούν τις συνέπειες της καταρρεύσεως των υποθηκών ακινήτων, ενώ οι Τραπεζίτες έλαβον παχυλά bonuses ακόµη και όταν απέτυχον οικτρώς στην δουλειά των. Κατά το ίδιο έτος 2007, το ισοζύγιον εξωτερικών συναλλαγών της χώρας µας έδειξε τρ. έλλειµµα 30,5 δις. ευρώ (ή 44 δις. δολλαρίων).Το έλλειµµα αυξήθη 30% και αποτελεί την θρυαλλίδα στα θεµέλια της Ελληνικής οικονοµίας, ως µέλους της Ευρωζώνης, της οποίας καµµία άλλη χώρα δεν εµφανίζει ελλειµµατικότητα 13% του ακ.εθν.προϊόντος. Το νέον έτος 2008, έκαµε το ντεµπούτο του µε το πετρέλαιο να εκτοξεύεται στα 100 δολλάρια το βαρέλι - τιµή-ρεκόρ όλων εποχών – µε την «θεσµική» κερδοσκοπία να ανυψώνει τις τιµές των πρώτων υλών και των τροφίµων εις πρωτοφανή ύψη και µε την επερχοµένη παγκόσµια ύφεσι, να προκαλεί µίαν «Μαύρη ∆ευτέρα» στα διεθνή χρηµατιστήρια (21.1.08). Για την αντιµετώπισι της καταρρεύσεως των διεθνών χρηµατιστηρίων, ο νέος Αµερικανικός κεντρικός Τράπεζίτης

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Tου Κ. Κόλµερ κ.Μπερνάνκε εµείωσε την εποµένην (22.1.07) κατά 0,75% τα βασικά επιτόκια του δολλαρίου στο 3,50% (όσο και του Ευρώ) αλλά εις µάτην: η πιστωτική κρίσι συνεχίσθη αµείωτη, διότι δεν είναι το κόστος του χρήµατος που βαρύνει αλλά η έλλειψι εµπιστοσύνης στο διεθνές νοµισµατικό σύστηµα. Πάντα ταύτα είναι συµπτώµατα µιάς γενικευµένης πιστωτικής κρίσεως, που πλήττει ευθέως ακόµη και την Ελληνικήν οικονοµία, η οποία εξαρτάται κατά 70% από τις προµήθειες πετρελαίου, εισάγει, ελέω Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, πάντα τα τρόφιµα (πλήν του ελαιολάδου) και µεταβάλλει το Χρηµατιστήριον της ...οδού Καβάλας, εις πλήρες χειραγώγηµα των ξένων αµοιβαίων κεφαλαίων . Η Ελλάς πρέπει να δανεισθή 45 δις. δολλαρίων εφέτος δια να καλύψει το διπλούν έλλειµµά της : του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και του δηµοσίου χρέους. Ως αποτέλεσµα της εξαρτήσεως, η Ελλάς, µαζί µε τις άλλες χώρες της νοτίου Ευρωζώνης, αντιµετωπίζει σοβαρά προβλήµατα παραγωγικότητος, έχουσα απωλέσει το 30% της ανταγωνιστικότητος, αφ’ ής εισήλθε στην Ευρωζώνη από πρώτης Ιανουαρίου 2002. Οι ξένοι αναλυτές «ψιθυρίζουν» ως µόνη διέξοδον την...έξοδον από το ευρώ και την ραγδαία υποτίµησι της «νέας δραχµής»! (βλ. σχ. άρθρον του John Dizard, ανταποκριτού των Φ.Τ. στις ΗΠΑ, υπό τον τίτλον “Why gold is a bright long-term prospect for the bolt” 12.1.07 σελ.7) Παρά ταύτα, ο υπουργός «Οικονοµίας και Οικονοµικών» κ.Γιώργος Αλογοσκούφης διεβεβαίωσε τον πρωθυπουργόν – ταξιδεύοντα διά ν’ αποφύγει την µέχρις Ινδιών δυσοσµίαν του σκανδάλου του υπουργείου α-Πολιτισµού

"

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

3

Ε Ι∆ΙΚΗ Α ΝΑΛΥΣΗ

- ότι το νέον έτος θα είναι καλύτερον του απελθόντος, από πλευράς «αναπτύξεως» και «µεταρρυθµίσεων». Υπονοούσε προφανώς ο κ.υπουργός την διεύρυνσι της καταναλώσεως και τις «µεταρρυθµίσεις» τύπου ΑΕΙ που έµειναν «στα χαρτιά», ενώ παρέκαµψε τα πολιτικά και οικονοµικά σκάνδαλα, τα οποία παραπέµπονται συλλήβδην στο αρχείον. Όµως τα πράγµατα αλλάζουν,δεν µένουν τα ίδια, ως νοµίζει ο επικοινωνιακός αν-εγκέφαλος της κυβερνήσεως Καραµανλή, ώστε να περνούν απαρατήρητα όσα απίθανα συµβαίνουν εις το κλεινόν άστυ και ενίοτε στην...λεβεντογέννα συµπρωτεύουσα, που βυθίζεται στα «ρόζ» και κόκκινα σκάνδαλα.Το µόνον ελαφρυντικόν είναι ότι σκάνδαλα συµβαίνουν και αλλού...

Από της οικονοµίας στην Πολιτική Τα τρία τελευταία χρόνια, άπληστοι τραπεζίτες στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο και στη Ζυρίχη εδάνειζαν αφειδώς χρήµατα, µ’ αρνητικά – αλλά κυµαινόµενα – επιτόκια πάντα προσερχόµενο πιστολήπτην, ανεξαρτήτως εάν ήταν απόφοιτος του Χάρβαρντ ή των φυλακών του Γκουαντάναµο. Σκοπός των απανταχού τραπεζιτών ήταν ν’ αυξήσουν τα µερίδια των πιστωτικών ιδρυµάτων στην αγορά και, βεβαίως, να λάβουν τα ετήσια «δώρα» (Bonuses), ανερχόµενα εις εκαντοτάδας εκατοµµυρίων δολλαρίων, αδιακρίτως της αξιοπιστίας των δανειοληπτών.Παρέβησαν ούτως τον βασικό κανόνα, ότι «δεν πρέπει να αντλείς βραχυπρόθεσµα κεφάλαια και να τα δανείζεις µακροπροθέσµως».Οι ζηµίες της Βρεταννικής Τραπέζης Νόρθερν Ρόκ και οι απάτες της Σοσιετέ Ζενεράλ αποδεικνύουν, αν µη τι άλλο, ότι δεν υπάρχει ο απαραίτητος έλεγχος του διεθνούς Τραπεζικού συστήµατος. Στην Ελλάδα υπάρχει κάτι χειρότερον :πλήρης παχυδερµισµός και πολιτική χειραγώγησι της κρατικής Υπηρεσίας Ειδ. Εσόδων! Η νέα «διακυβέρνηση», ευθύς ως ανέλαβε την εξουσία από το διεφθαρµένο ΠαΣοΚ, επέπεσε επί των διαθεσίµων του ΟΠΑΠ, που χρηµατοδοτεί, από τον τζόγο, τον αθλητισµό και τον «πολιτισµό».Εν συνεχεία των σκανδάλων της Ολυµπιάδος 2004 και του Μεγάρου Μουσικής, αχυροπρογράµµατα συνετάγησαν ταχέως, ποδοσφαιρικά σωµατεία χρηµατοδοτήθησαν αφειδώς - ακόµη και ξένα πανε-

4

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

πιστήµια, στις ΗΠΑ όπου εφοίτησεν ο πρωθυπουργός, πήραν σηµαντικά ποσά από το υπουργείον α-Πολιτισµού. Ο αµετακίνητος επί 4ετίαν γεν.γραµµατεύς του Υπ.αΠολ. απεπειράθη ν’ αυτοκτονήσει, όταν απεµακρύνθη από την θέσιν του, ως επικίνδυνος όχι βεβαίως διά την εξωσυζυγική του σχέσιν αλλά εξ αιτίας πολιτικών εκβιασµών.Το σκάνδαλον ταχέως διογκώθη, βοηθούσης και της διαπλεκοµένης τηλεοράσεως και των αργυρωνήτων τηλαστέρων. Οι συνέπειες των λαθροχειριών δεν άργησαν να εµφανισθούν, όπως και στην διεθνή οικονοµίαν έτσι και στην εγχώριο πολιτική ζωήν. Όταν τα διεθνή επιτόκια άρχισαν ν’ ανέρχονται (για ν’ ανασχέσουν τις προφανείς πληθωριστικές πιέσεις) κι’ οι τιµές των ακινήτων αντιστοίχως να υποχωρούν, πολλά απ’ τα θαλασσοδάνεια στις ΗΠΑ, στην Βρεταννία και αλλαχού, έπαυσαν να εξυπηρετούνται από τους οικονοµικώς αδυνατούντας οφειλέτας. Ζηµίες τότε άρχισαν να εµφανίζονται στα τραπεζικά βιβλία και οι µετοχές των πολλών µεγάλων Τραπεζών ως της Σίτιµπανκ, Μέριλ Λύντς, Γιού Μπί Ές κλπ. να υποχωρούν ραγδαίως, µ’ αποτέλεσµα να «µολυνθούν» απ’ την κρίσι τ’ ανεπτυγµένα χρηµατιστήρια και εν συνεχεία των αναδυοµένων αγορών, στα τέλη Ιανουαρίου. Οι κεντρικές Τράπεζες των ΗΠΑ, της Βρεταννίας και της Ευρωζώνης, αντί ν’ αντιµετωπίσουν το αίτιον της καταπτώσεως των υποθηκών, µειώνουσαι εγκαίρως τα επιτόκια, αύξησαν την ρευστότητα (αγοράζοντας βραχυπρόθεσµα ενεργητικά στοιχεία, οµόλογα κλπ.), ενισχύουσες συγχρόνως τις πληθωριστικές πιέσεις, µέσω της ανόδου της νοµισµατικής κυκλοφορίας, που έφτασε το +12% (Μ3) στην Ευρωζώνη πέρυσι. Φοβούµενοι οι κεντρικοί Τραπεζίτες µία νέα κρίσι τύπου 1929, επανέλαβον το λάθος της κακής εκτιµήσεως των περιστάσεων και προεκάλεσαν παγκόσµιον ύφεσι µε την αδικαιολόγητη άνοδο του κόστους του χρήµατος.Ως αποτέλεσµα της κακής διαχειρίσεως της κρίσεως, όλες οι πληθωριστικές δυνάµεις (ανατίµησι πρώτων υλών και πλησµονή ρευστών) αφυπνίζονται τώρα, έτοιµες να κατακλύσουν την παγκόσµια οικονοµία και να πλήξουν την υγιή ανάπτυξι.Το πληθωριστικό «τσουνάµι» ξεκίνησε ήδη και απειλεί τις οικονοµίες της δύσεως.Ο χρυσός και τα πολύτιµα µέταλλα ανέκτησαν την λάµψι των, τα τρόφιµα σπανίζουν και οι τιµές

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε Ι∆ΙΚΗ Α ΝΑΛΥΣΗ

των πρώτων υλών βρίσκονται στα ύψη έναντι του υποχωρούντος δολλαρίου, του οποίου τα επιτόκια εξισώνονται έναντι των Ευρωπαϊκών. Οµοίως, στο εσωτερικόν, η ανίκανη διαχείρισι του παρ’ ολίγον αυτόχειρος γ.γρ.κ.Ζαχοπούλου έφθειρε την ελαχίστη κυβερνητική αξιοπιστία και εκλόνισε την ικανότητα του κ.Καραµανλή να διαχειριστεί την εξουσία, που µόλις πρό τριών µηνών ανέκτησε από το εκλογικόν σύστηµα – όχι «σώµα».Εντεύθεν, η επερχοµένη περίοδος θα είναι µεστή πολιτικών εκπλήξεων και εθνικών αιφνιδιασµών.

Από της µικροπολιτικής στην µεγαοικονοµία Στην οικονοµία, το 2008 θα είναι έτος στασιµοπληθωρισµού, που θα πλήξει πλούσιες και πτωχές χώρες - ιδίως τις τελευταίες.΄Ηδη, «η διεθνής βοήθεια πρός τις χώρες της Αφρικής εξηφανίσθη από το ανερχόµενον κόστος του πετρελαίου» ( βλ.Φαϊνάνσιαλ Τάϊµς 30.12.07). Κατ’ ακολουθίαν στην χώρα µας, που έπαυσε προ πολλού να παράγει και ζεί µόνον µε δανεικά αλλ’ όχι αγύριστα (ελέω ευρωζώνης) οι επιπτώσεις της παγκοσµίου πιστωτικής κρίσεως έχουν αρχίσει να γίνωνται αισθητές . Πλήν όµως, η κυβέρνησι καθεύδει τον νήδυµον, µεταβάλλουσα τους ευσεβείς πόθους εις εικονικήν πραγµατικότητα και αναλίσκουσα την µόλις πρότινος αναβάπτισί της στις κάλπες όχι εις µεταρρυθµιστικόν έργον αλλά µάλλον εις συγκάλυψι των σκανδάλων της . Συγκεκριµένως, τα συµπτώµατα της Ελληνικής καχεξίας είναι εµφανή: • Το πληθωριστικόν κύµα έχει ήδη κατακλύσει την εγχώριο αγορά µε διψήφιες ανατιµήσεις, εξ αιτίας της ρηχότητος της προσφοράς . Η εξωγενής ζήτησι και η µονοπωλιακώς οργανωµένη αγορά ωθούν τις τιµές καταναλωτού στα ύψη και κατατρώγουν το διαθέσιµον εισόδηµα των µισθοσυντηρήτων τάξεων.

• Το ισοζύγιο εξωτερικών πληρωµών έχει πρό πολλού λυγίσει, λόγω ανατιµήσεως του πετρελαίου και των εισαγοµένων τροφίµων ενώ το τρέχον έλλειµµα έχει καταρρίψει παγκόσµιο ρεκόρ.

• Τα λαϊκά εισοδήµατα, µε την φθορά της αγοραστικής των δυνάµεως, αποδοκιµάζουν ...το ευρώ, ως βασικόν αίτιον της δυσηµερίας των (µόλις το 1/3 του πληθυσµού ευνοεί το ευρωπαϊκό νόµισµα στις δηµοσκοπήσεις ) και οι... ξένες

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κασσάνδρες της ευρωκαχεξίας εδικαιώθησαν οψίµως, καθώς εγχωρίως «ουδείς προφήτης εν τη ιδία αυτού πατρίδι». (βλ.σχ. «Η Μεγαλειώδης Απάτη του Ευρώ.Το οθνείο νόµισµα»,υπό του γράφοντος. Εκδόσεις Λιβάνη 2005.)

• Τα επιτόκια του δηµοσίου δανεισµού υπερβαίνουν κατά 40 σηµεία βάσεως τα Γερµανικά και υπονοµεύουν τον δηµοσιονοµικό σχεδιασµό του 2008 ενώ οι Φαϊνάνσιαλ Τάϊµς «αναπολούν» την επάνοδον στη δραχµήν. (βλ.ανωτέρω). Τ’ αποτελέσµατα των επιδράσεων αυτών σταχυολογούνται ως εξής: 1.Οι δανειολήπτες, αρκετοί των οποίων κάτοχοι πιστωτικών καρτών, αδυνατούν να πληρώσουν τα Τραπεζικά των χρέη, οδηγούµενοι εις αναγκαστικούς πλειστηριασµούς, ενώ ολονέν συχνότερες εµφανίζονται οι ανακτήσεις κυριότητος των αγορασθέντων, άνευ προκαταβολής, πολυτελών ΙΧ αυτοκινήτων. « Οι µάντρες έχουν γεµίσει µε... πυρακτωµένα αυτοκίνητα», σηµειώνει µε νόηµα ένας µεταπράτης αυτοκινήτων.

2. Οι επισφάλειες των Τραπεζών έχουν υπερβή το 5% των χορηγήσεων αλλ’ αντί να καταχωρίζονται στα «αγύριστα», επανεγγράφονται στο ενεργητικόν ως χορηγήσεις νέων δανείων, αυξηµένης αποδόσεως. Η τακτική αποκρύψεως της οδυνηρής πραγµατικότητος επιδεινώνει την κατάστασι όχι µόνο των δανειοληπτών αλλά και των δανειστριών Τραπεζών.

3. Το ιδιωτικόν χρέος πλησιάζει τα 200 δις ευρώ και διά πρώτη φοράν στην ιστορία του συγχρόνου Ελληνικού έθνους εγγίζει το ύψος του ετησίου εθνικού προϊόντος – όσου τέλος πάντων παράγεται επιτοπίως. Τούτο σηµαίνει ότι η ευµάρεια των νοικοκυριών είναι επίπλαστος.Μόλις το φορολογικό βάρος αυξηθή (ήδη κατά 6,5 δις. ευρώ µε τους νέους φόρους του προϋπολογισµού 2008), η εξυπηρέτησι των καταναλωτικών και στεγαστικών δανείων θα περιορισθή περαιτέρω και τα «κανόνια» θ’ ακουσθούν εντονώτερον στην αγορά. Στις χειµερινές εκπτώσεις εναποθέτουν οι εµπορευόµενοι τας ελπίδας των, πλην εις µάτην. Από την άλλη πλευράν των επιπτώσεων , η συνεχής διαστολή των δηµοσίων δαπανών, εν σχέσει µε την κόπωσι των δηµοσίων εσόδων, µεταθέτει αφανή ελλείµµατα στο δηµόσιον χρέος, που χρηµατοδοτείται κυρίως απ’ το εξωτερικόν "

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

5

Ε Ι∆ΙΚΗ Α ΝΑΛΥΣΗ

µε 40 δις.ευρώ ετησίως - διά την αποπληρωµή τόκων και χρεωλύσιων.Ειδικώτερον: Α. Προκειµένου να εµφανίζεται λογιστικώς µικρότερον δηµόσιον έλλειµµα, επιβαρύνεται απ’ ευθείας το δηµόσιον χρέος, µε οµόλογα διά των οποίων πληρώνονται χρέη των δηµοσίων νοσοκοµείων, συνεισφέρει το δηµόσιο στο ΙΚΑ και συντηρούνται τα ετοιµόρροπα συνταξιοδοτικά Ταµεία. Οι κρατικές εγγυήσεις (λ.χ. πρός την Ολυµπιακήν) και οι λεγόµενες «αµυντικές δαπάνες» τηρούνται εξωλογιστικώς στον προϋπολογισµόν. Οι «ειδικοί λογαριασµοί» εκτρέφουν τα σκάνδαλα του υπουργείου α-Πολιτισµού, Εξωτερικών κλπ. Β. Ούτω πως, το δηµόσιο χρέος αυξάνει συνεχώς εις απολύτους αριθµούς – ήδη ευρισκόµενον στα 250 δις. ευρώ - και η δανειοληπτική εξάρτησι του Ελληνικού κράτους υπονοµεύεται εκ των ένδον. Γ. Επί σειράν ετών, η Ελληνική οικονοµία ευρίσκεται στο χείλος της ...χρεωκοπίας και στο έλεος των ξένων δανειστών αλλά τώρα οι διεθνείς πιστωτικές συνθήκες έχουν αλλάξει ως εικός, µε προτίµησι χαµηλών πιστωτικών κινδύνων από τις Τράπεζες και τα διεθνή αµοιβαία κεφάλαια, που καθιστούν τον Ελληνικό κίνδυνον απρόσφορον. Αρα, η εθνική πιστωτική...διευκόλυνσις εκ του ευρώ αναµένεται να περιορισθή εφέτος αισθητώς, µε αποτέλεσµα την δυσχερή κάλυψι των δηµοσίων ελλειµµάτων και την µη εξασφάλισιν ανέτου δανεισµού ως κατά την προηγηθείσαν 5ετίαν... ∆. Η σκανδαλοποιός κυβέρνησι Καραµανλή, ευρίσκεται στη διάκρισι του κ.Κλώντ Τρισσέ, διοικητού της ΕΚΤ – άν ούτος θα συνεχίσει να δέχεται τα οµόλογα ως εγγύησι της παροχής ρευστότητος στο Ελληνικό πιστωτικό σύστηµα - ιδιωτικό και δηµόσιον-και ο κ.Καραµανλής εκτίθεται εις κίνδυνον εκβιασµού χειροτέρου εκείνου του (αν)εκδότου του «Θέµατος» και της εγκλείστου «35χρονης», µε στόχον τον πειθαναγκασµόν του στα εθνικά θέµατα. Επιπροσθέτως πιεστικόν, εκ των συνεχών αναβολών, εµφανίζεται το συνταξιοδοτικόν πρόβληµα, ως ανατεθέν Πάλι στην καν Φάνη Πετραλιάν,πρώην υφυπουργόν α-Πολιτισµού επί υπουργίας κ.Κώστα Καραµανλή και γεν.γραµµατέως του παρ’ ολίγον αυτόχειρος.Μαζί µε το αποκρυπτόµενον έλλειµµα του εθνικού συστήµατος υγείας, του ΕΣΥ, το αναλογιστικώς υπολογιζόµενον έλλειµµα των συντάξεων ανέρχεται στα 300 δις. ευρώ κατά τον ΟΟΣΑ .Εις αυ-

6

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

τό προσετέθη και το έλλειµα αξιοπιστίας της κυβερνήσεως.

Εθνικώς επιζήµιος η «διακυβέρνηση» Όλες «οι πολιτικές» που εφαρµόζει η «διακυβέρνηση» της Νέας ∆ηµοκρατίας, στις οικονοµικές, κοινωνικές και εθνικές υποθέσεις, υπακούουν στην νοµοτέλεια του τεραστίου εθνικού χρέους, που υπολογίζεται εις 750 δις.ευρώ – τρείς φορές ανώτερον του εθνικού εισοδήµατος εις τρ.τιµάς, και υποτάσσονται στους εκβιασµούς της εξουσίας από τα αλλεπάλληλα σκάνδαλα, που αποτελούν συµπτώµατα της νοσηρότητος του πελατειακού πολιτικού συστήµατος. «Αν θέλετε να εξακολουθείτε να ζήτε πέραν των δυνάµεών σας, οφείλετε να κύπτετε τον αυχένα» εντέλονται οι επικυρίαρχοι της χώρας, ευρισκόµενοι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή/και το Στέητ Ντηπάρτµεντ (ως προσφάτως υπενθύµισαν οι κ.κ.Σαµουήλ Μπότµαν, Νίµιτς και Μπρεζίνσκι εν Αθήναις). ΄Αρα, η µεταπολιτευτική «διαχείρησι της πολυκατοικίας», η καλουµένη κατ’ ευφηµισµόν ως «δηµοκρατική διακυβέρνηση», εγγίζει τα όρια της Εντροπίας της, ακόµη κι’ άνευ των σκανδάλων τύπου Ζαχοπούλου-Θέµου Αναστασιάδη κλπ.Πολλώ δε µάλλον καθ’ όσον ανά δίµηνον ξεσπάει το ένα χειρότερον του άλλου σκάνδαλον(πχ. των δοµηµένων ανοµολόγων, της οικοδοµής του ΥπΧΩ∆Ε άνευ αδείας, του υπουργού Απασχόλησης, του Υπ.α-Πολ.,της υποθέσεως του «βουλευτή» Κουκοδήµου-Κλαδά της Υπηρ.ειδ.ελέγχων) και έπεται συνέχεια. Η νεοδηµοκρατική «διαχείρηση» των σκανδάλων θα συνεχίζεται, εν τούτοις, µέχρις εξαντλήσεως της έξωθεν στηρίξεώς της, µε δανεικά ή έως ότου η πιστοληπτική αξιοπιστία του Ελληνικού κράτους διαταραχθή αιφνιδίως – ευρισκοµένη µόλις ένα βήµα πρό της άρσεως (ΒΒ+) – από απρόβλεπτον εξωτερικόν ή εσωτερικό γεγονός. Βεβαίως, ως αντάλλαγµα της έξωθεν βοηθείας, αντιπαρέχεται η πλήρης συµµόρφωσι της «διακυβέρνησης» πρός τις επιταγές των επικυριάρχων στο Αιγαίον, στη Κύπρον και στη Θράκη, ως εφάνη και από το ταξίδιον του κ.πρωθυπουργού στην ΄Αγκυραν, όπου παρητήθη του δικαιώµατος επισκέψεως στην αυτοδιοίκητο Ίµβρον και Τένεδον κατά την Συνθήκη της Λωζάννης και περιώρισε τα Ελληνικά δίκαια στο άνοιγµα της Σχολής της Χάλκης, που κι αυτό α-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε Ι∆ΙΚΗ Α ΝΑΛΥΣΗ

πέρριψαν οι πασάδες της Αγκύρας, όταν εδέχθησαν την «µανδήλα» στα Τουρκικά πανεπιστήµια. Πώς όµως θα ανατραπεί το υπουργείον Καραµανλή, όταν οι ξένοι παύσουν να το θεωρούν χρήσιµον; Ως γνωστόν, κάτω του ΒΒ- τα Ελληνικά οµόλογα παύουν να γίνωνται δεκτά ως εγγύησις αναχρηµατοδοτήσεως (collateral) των οµολόγων που εκδίδει το Ελληνικό δηµόσιον και το εγχώριο Τραπεζικό σύστηµα, εν Φραγκφούρτη, καθ’ εκάστην ∆ευτέρα. Αρκεί ένα στραβοπάτηµα της «Νεοδηµοκρατικής κυβέρνησης» και η αδυναµία πληρωµών καθίσταται πραγµατικότης, µε λίαν δυσάρεστους πολιτικάς συνεπείας, πολύ χειροτέρας των σκανδάλων Υπ.α-Πολ.-δοµηµένων ανΟµολόγων - Υπεχωδέ - Μαγγίνα - Ζαχοπούλου-Αναστασιάδη, Υπ.ε.ε.κλπ. Η κρίσις ηµπορεί να εµφανισθή ενωρίτερον µ’ ένα έλασσον Τραπεζικό παραστράτηµα.Τυχόν πανικός ξένων «θεσµικών» επενδυτών, που ελέγχουν άνω του 50% του µετοχικού κεφαλαίου των έξι µεγαλυτέρων Τραπεζών εν Ελλάδι, δύναται να πυροδοτήσει «αλυσσιδωτή αντίδρασι» και να οδηγήσει εις πτώχευσι όχι µόνο το Τραπεζικό σύστηµα της χώρας (µη υπάρχοντος πλέον του τελευταίου δανειστού της Τραπέζης της Ελλάδος) αλλά και στο ξεφούσκωµα του Χρηµατιστηρίου της οδού Καβάλας, που «δουλεύει» µ’ ένα από τα υψηλότερα «πολλαπλάσια» (Ρ/Ε) διεθνώς.΄Ηδη, από τας αρχάς του έτους, οι τιµές των µετοχών έχουν χάσει σηµαντικόν ύψος (20%) και η «µαύρη ∆ευτέρα» (21.1.08) διέγραψε όλα τα κέρδη του 2007. Η «φούσκα των ακινήτων», µε την συνακόλουθη υποχώρησι των τιµών των, δεν είναι αποκλειστικά Αµερικανικό φαινόµενον (όπου ήδη µειώθησαν οι πωλήσεις κατά 29%) αλλά και Ευρωπαϊκό (µε πτώσι των κατά 26%). Προσφάτως, οι τιµές παραθεριστικής κατοικίας στην Ελλάδα άρχισαν να υποχωρούν, διά πρώτη φοράν εντός της δεκαετίας και έπεται αζητησία και πλησµονή «αντιπαροχών». ΄Ενα σενάριο ξεφουσκώµατος των ακινήτων, πυροδοτούµενο και εκ της εφαρµογής του «περιουσιολογίου» και Τέλους Ακινήτου Περιουσίας, δύναται να επισπεύσει την δηµοσιονοµική κατάρρευσιν (ήδη ευρισκοµένη προ πυλών, όταν µόνον οι τόκοι του δηµοσίου χρέους έχουν απορροφήσει όλα τα έσοδα εκ της εµµέσου φορολογίας - κάπου 16 δις ευρώ) και

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

να προκαλέσει πολλάς παρενεργείας (καταπτώσεις υποθηκών, απώλειες ιδιοκτήτων κατοικιών και στρατιές ανέργων) στο ετοιµόρροπον οικονοµικό σύστηµα. Η φιλοκυβερνητική εφηµερίς «Καθηµερινή» επισηµαίνει πέντε «ανοικτά µέτωπα» της Ελληνικής οικονοµίας, κατά την λήξι του έτους .Ένα και µόνον εξ αυτών να καταρρεύσει, αρκεί να οδηγήσει αφεύκτως στον στασιµοπληθωρισµό, µε ταυτόχρονη αύξησι της ανεργίας, του φορολογικού βάρους και της δαπάνης του χρήµατος που συνιστούν φαύλον οικονοµικό κύκλον.

Αυταρέσκεια ή έλλειψις επαφής; Η αυταρέσκεια του υπουργού «Οικονοµίας και Οικονοµικών», µε την εξωραϊστική εικόνα της πραγµατικότητος στην οποία συχνά ενδίδει, συνιστά φρεναπάτη χειροτέραν εκείνης του ζωγράφου Τζιουζέππε Αρτσιµπόλτο, που ζωγράφιζε το προφανώς παράλογον προσωπείον ως...εδώδιµον λαχανικόν. Οι έτερες αυταπάτες της «διοίκησης» του κ.Ν.Γκαργκάνα στην ΤτΕ, περί των «ευνοϊκών» επιδράσεων του ευρώ στην οικονοµία µας, αποτελούν πλάνη χειροτέραν εκείνης στην οποία υπέπεσεν ο «σοφός» Άλαν Γκρήνσπαν FRB, το απελθόν έτος, µε αποτέλεσµα την παρ’ ολίγον χρεωκοπία των µεγαλυτέρων Αµερικανικών Τραπεζών.Οι κίνδυνοι της Ελληνικής οικονοµίας εκ της εντάξεως στην Ευρωζώνην υπερβαίνουν την ευστάθειαν των εγχωρίων πιστωτικών ιδρυµάτων.΄Εχουν σχέσι µε την πλήρη αδυναµία διασώσεως µιάς κλυδωνιζοµένης Τραπέζης και µε το συνεχώς διευρυνόµενον έλλειµµα του ισοζυγίου πληρωµών.Τα ρίσκα αυτά εν τούτοις είναι παρονυχίς εν σχέσει µε τους πολιτικούς κινδύνους. Οι οποίοι είναι κυρίως εθνικοί, ως απέδειξεν το ανεπιτυχές ταξίδιον του κ.πρωθυπουργού εις την ΄Αγκυραν, στις 23-25 Ιανουαρίου, που πολυδιεφηµίσθη µεν απ’ τον διεθνή τύπον αλλά εσκεπάσθη στο εσωτερικόν εκ της δυσοσµίας των εγχωρίων σκανδάλων. Η χώρα παραµένει ακυβέρνητος και η κυβέρνησις ευρίσκεται εν αφασία. Τα προβλήµατα όµως οξύνονται και έχουν ανάγκην ταχείας αντιµετωπίσεως, πριν είναι αργά: στην Κύπρον, στα Σκόπια, στο Κοσσυφοπέδιον, στην Θράκη και στην ∆ωδεκάνησον κρίνονται κρίσιµες εθνικές εκκρεµµότητες. Φύλακες γρηγορείτε! !

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

7

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

Αστέρες του Χόλλυγουντ στο πλευρό της Σερβίας για το ζήτηµα του Κοσσόβου Μετά τον διάσηµο ηθοποιό του Χόλλυγουντ, ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώµατα και το περιβάλλον Τζωρτζ Κλούνεϊ και την συνάδελφό του Σάρον Στόουν, οι οποίοι ανήγγειλαν ότι θα διοργανώσουν διαµαρτυρία κατά της απόσχισης του Κοσσόβου από την Σερβία, άλλοι δύο κινηµατογραφικοί αστέρες, ο Ρίτσαρντ Γκηρ και ο σερ Σον Κόνερι δήλωσαν ότι συντάσσονται µαζί τους. «Εάν οι Σέρβοι κυβερνητικοί αξιωµατούχοι ή η Ρωσσία δεν προασπιστούν το Κόσσοβο, αυτό θα µπορούσε να το αναλάβει το Χόλλυγουντ. Την σερβική επαρχία πιθανότατα ήδη τον επόµενο µήνα θα υπερασπιστούν στην καρδιά της παγκόσµιας κινηµατογραφικής βιοµηχανίας τα γνωστότερα ονόµατα της υποκριτικής: Τζωρτζ Κλούνεϊ, Σάρον Στόουν, Ρίτσαρντ Γκηρ και Σων Κόνερι», αναφέρεται σε σχετικό δηµοσίευµα της εφηµερίδας της Φρανκφούρτης στην σερβική γλώσσα «Βέστι».

Ο Γκηρ θα συµµετάσχει στην διαµαρτυρία, τονίζεται στο δηµοσίευµα της εφηµερίδας, επειδή είναι πολύ δύσπιστος για τον λόγο για τον οποίο οι µεγάλες δυνάµεις είναι αποφασισµένες να παραχωρήσουν ανεξαρτησία στο Κόσσοβο. «Πρέπει να υπάρχει κάτι στο Κόσσοβο, για το οποίο µάχονται», είπε χαρακτηριστικά. Ανάλογη ήταν και η αντίδραση του γνωστότερου Τζέηµς Μποντ όλων των εποχών, του σερ Σων Κόνερι, ο οποίος συνέδεσε την κατάσταση στο Κόσσοβο µε την πατρίδα του, την Σκωτία. «Η Σκωτία στην ιστορία της είχε πολλά περισσότερα δικαιώµατα να γίνει ανεξάρτητη, αλλά δεν της το επέτρεψαν. Ποιά είναι η διαφορά µεταξύ της πατρίδας µου και του Κοσσόβου, ώστε τώρα να δηµιουργείται ένα τέτοιο προηγούµενο», διερωτήθηκε ο γνωστός ηθοποιός.

Ανέτοιµος ο ιρακινός στρατός Περιορισµένη µόνον επιτυχία είχε η αύξηση των αµερικανικών στρατευµάτων στο Ιράκ πριν από 12 µήνες και ο επανασχεδιασµός της τακτικής τους για την αντιµετώπιση της ιρακινής εξέγερσης. Η ασφάλεια γύρω από την Βαγδάτη δείχνει βελτίωση. Η πολιτική οµαλότητα όµως παραµένει ακόµα ζητούµενο στο Ιράκ. Ο κυριώτερος στόχος της νέας στρατηγικής ήταν η µείωση της βίας και της ανασφάλειας που απειλούσε τον πληθυσµό. Το Πεντάγωνο υποστηρίζει ότι αυτό έχει επιτευχθεί. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του , οι επιθέσεις έχουν µειωθεί κατά 55% ενώ προγραµµατίζεται να µειωθούν και τα στρατεύµατα µέχρι το καλοκαίρι του 2008. Από την άλλη πλευρά, ο ιρακινός στρατός πρέπει να αυξηθεί αριθµητικά για να έχει κάποιες πιθανότητες να διατηρήσει την εσωτερική τάξη και να αντιµετωπίσει εξωτερικές απειλές όταν τα συµµαχικά στρατεύµατα τελικά µειωθούν. Αυτό δεν έχει επιτευχθεί ακόµα. Επί πλέον οι υπάρχουσες δυνάµεις αδυνατούν να διεξαγάγουν επιχειρήσεις χωρίς την υποστήριξη των συµµαχικών στρατευµάτων.

8

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

Το ξανθόν γένος στην Σερβία Η Σερβία παρέδωσε τον έλεγχο του κρατικού πετρελαϊκού µονοπωλίου της στην Ρωσσία και συµφώνησε στην διέλευση ρωσσικού αγωγού φυσικού αερίου από τα εδάφη της. Η Ρωσσία επεκτείνει µε τον τρόπο αυτό την ενεργειακή της παρουσία στα Βαλκάνια, ενώ κύκλοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης αφήνουν υπονοούµενα για πολιτικά κίνητρα που βρίσκονται πίσω από την σύναψη της συµφωνίας. Ο ρωσσικός αγωγός στη Σερβία αναµένεται να συνδεθεί µε τον υπό κατασκευή αγωγό φυσικού αερίου που θα διέρχεται από την Βουλγαρία. Η υποστήριξη της Σερβίας θεωρείται απαραίτητη για την επιτυχία αυτού του αγωγού. Η σύναψη της σερβο-ρωσσικής συµφωνίας συνέπεσε µε τις εκλογές στην Σερβία και την διάσταση για το µέλλον του Κοσσυφοπεδίου. Η Ρωσσία υποστηρίζει τις σερβικές θέσεις για το Κοσσυφοπέδιο, ενώ η Ε.Ε. προωθεί την ανεξαρτησία της περιοχής σύµφωνα µε τα σχέδια του αλβανόφωνου πληθυσµού.

Ο λύκος και τα πρόβατα Ο Πωλ Γούλφοβιτς - νεοσυντηρητικός ιέραξ του αµερικανικού Πενταγώνου επί κυβερνήσεων Μπους, εκ των αρχιτεκτόνων του πολέµου στο Ιράκ και πρώην διευθυντής της Παγκόσµιας Τράπεζας – διορίστηκε υπεύθυνος συµβουλευτικής οµάδας της κυβέρνησης των ΗΠΑ για θέµατα αφοπλισµού. Ο Γούλφοβιτς αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την διεύθυνση της Παγκόσµιας Τράπεζας, µετά την αποκάλυψη οικονοµικού σκανδάλου που αφορούσε την σύντροφό του (που ήταν συγχρόνως και υπάλληλος της τράπεζας). Ο Γούλφοβιτς θα παρέχει συµβουλές στην αµερικανική κυβέρνηση για έναν µεγάλο αριθµό θεµάτων, όπως είναι οι συµφωνίες µε την Ινδία και την Β. Κορέα για το πυρηνικό τους οπλοστάσιο και το πρόγραµµα δηµιουργίας πυρηνικών εγκαταστάσεων στο Ιράν

10

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Σταδιακή αποδόµηση του Κεµαλισµού στην Τουρκία Το κόµµα του Ταγίπ Ερντογάν και το εθνικιστικό κόµµα ΜΗΡ θα συνεργαστούν για την επαναφορά της ισλαµικής µαντήλας στα πανεπιστήµια της Τουρκίας. Η χρήση της µαντήλας είχε απαγορευτεί το 1980 µετά το στρατιωτικό κίνηµα του Εβρέν. Τα δύο κόµµατα συγκεντρώνουν την απαραίτητη πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση για να πετύχουν την αλλαγή της σηµερινής νοµοθεσίας. Άγνωστος παραµένει ο τρόπος αντίδρασης του στρατιωτικού κατεστηµένου, που έχει θεσµικό ρόλο θεµατοφύλακα των αρχών του κεµαλισµού και του κοσµικού χαρακτήρα του τουρκικού κράτους, το οποίο θεωρεί ότι η επαναφορά της µαντήλας αποτελεί πολιτική κίνηση που αντιβαίνει στις κοσµικές αρχές του κεµαλισµού. Αντίθετα, µεγάλο µέρος της κοινής γνώµης τάσσεται υπέρ της επαναφοράς της µαντήλας και ορισµένες γυναίκες αρνούνται να εγγραφούν στο πανεπιστήµιο λόγω της ισχύουσας απαγόρευσης. Το κυβερνητικό κόµµα και το ΜΗΡ προσπαθούν να ορίσουν το πλαίσιο της αντιπαράθεσης στην βάση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και της προσωπικής ελευθερίας της έκφρασης. Αντίθετα, το «βαθύ κράτος» επιχειρηµατολογεί ότι η επαναφορά της µαντήλας στοχεύει στην αλλαγή και την ανατροπή του κοσµικού χαρακτήρα του τουρκικού κράτους.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ Επίκαιρα

Πυρηνικός συναγερµός στο Πακιστάν Σε κατάσταση συναγερµού έχει θέσει τις πυρηνικές του εγκαταστάσεις το Πακιστάν, εν µέσω ανησυχιών για πιθανή στοχοποίησή τους από ισλαµιστικές παραστρατιωτικές οργανώσεις. Σύµφωνα µε το BBC, στρατιωτικοί κύκλοι του Πακιστάν αναφέρουν ότι η κατάσταση συναγερµού έχει επιβληθεί παρ’ όλο που δεν υπάρχουν συγκεκριµένες απειλές κατά των εγκαταστάσεων. Στρατιωτικοί κύκλοι του Πακιστάν υποστηρίζουν όµως ότι είναι αδύνατον να περιέλθουν οι περίπου 50 πυρηνικές κεφαλές της χώρας στα χέρια των Ταλιµπάν ή της Αλ Κάιντα . Απορρίπτουν επίσης την πιθανότητα συνεργασίας κύκλων του στρατεύµατος µε ακραίους ισλαµιστές, εκφράζοντας την οργή τους για τα δηµοσιεύµατα των δυτικών ΜΜΕ, που υποστηρίζουν ότι το πυρηνικό οπλοστάσιο του Πακιστάν µπορεί να περιέλθει στα χέρια τροµοκρατών.

Έλληνες στο τιµόνι των διεθνών ναυτιλιακών οργανισµών Πέντε διακεκριµένα µέλη της ελληνικής ναυτιλίας βρίσκονται στην ηγεσία των αντίστοιχων διεθνών ναυτιλιακών οργανισµών, καθιστώντας έτσι την ελληνική ναυτιλία θαλασσοκράτειρα όχι µόνο λόγω αριθµητικού µεγέθους αλλά και λόγω της πολιτικής της επιρροής στα διεθνή κέντρα λήψεως αποφάσεων. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φυσικό αέριο και γεωστρατηγικές ανησυχίες Η απειλή της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Ρωσσίας που διοχετεύεται µέσω των αγωγών αποτελεί µύθο. Αυτό υποστηρίζει ο συγγραφέας και ανταποκριτής του περιοδικού Τhe Economist Vijay V. Vaitheeswaran σε άρθρο του, που δηµοσιεύθηκε στο περιοδικό Foreign Policy τον Νοέµβριο του 2007. Η ρωσσική παραγωγή πετρελαίου αυτήν την περίοδο είναι ίση µε την σαουδαραβική, επειδή η Ρωσσία επιθυµεί να εκµεταλευτεί προς όφελός της τις υψηλές τιµές στην διεθνή αγορά. Θα είναι αδύνατον όµως για την Ρωσσία να διατηρήσει αυτές τις ποσότητες παραγωγής, επειδή τα αποθέµατά της ανέρχονται µόνο στο 5% της παγκόσµιας ποσότητας των ανεκµετάλλευτων κοιτασµάτων ενώ τα αντίστοιχα της Σαουδικής Αραβίας ανέρχονται στο 25%. Οποιοσδήποτε φόβος για ένα εµπάργκο στην παροχή φυσικού αερίου από πλευράς Ρωσσίας είναι ανυπόστατος σύµφωνα µε τον Vaitheeswaran, καθ’ ότι η εξάρτηση είναι παράλληλη: ένα εµπάργκο θα βλάψει την Ρωσσία πιθανώς περισσότερο από ότι θα βλάψει τις χώρες εισαγωγής φυσικού αερίου. Συνεπώς, ο φόβος διακοπής της παροχής ρωσσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη λειτουργεί µάλλον στο επίπεδο της προπαγάνδας. Οι θέσεις αυτές του Vaitheeswaran θέτουν την ρωσσική πολιτική των αγωγών κάτω από ένα νέο πρίσµα και τοποθετούν στη σωστή τους βάση τις πιέσεις της Ουάσινγκτων για µη εξάρτηση των Ευρωπαίων από τις ρωσσικές πηγές ενέργειας και την φηµολογούµενη δυσαρέσκειά της µε την κυβέρνηση Καραµανλή για τα ενεργειακά ανοίγµατα που επιχειρεί προς την Ρωσσία. Το πρόβληµα της Ουάσινγκτων δεν φαίνεται να είναι η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης αλλά η βούληση της Μόσχας να επεµβαίνει για να προστατέψει την ασφαλή ροή του πετρελαίου και του φυσικού αερίου µέσω των αγωγών που συνδέουν την Ρωσσία µε τις καταναλώτριες χώρες της Ευρώπης. ∆ηλαδή το πρόβληµα των ΗΠΑ είναι όχι το φυσικό αέριο αλλά ο ρωσσικός επεκτατισµός µέσω του φυσικού αερίου. Επιµέλεια: Βασίλης Τσέκος

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

11

Κ ΟΣΜΟΣ

Ιδεοσκόπιο Ι

Η αυτογνωσία της υπερδύναµης

Σ

ύµφωνα µε τους Μάικλ Ντάφι και Ράνι Μόλα, συντακτών της «Ουάσιγκτων Πόστ», στο κείµενό τους µε τίτλο «Αναζητώντας το πολιτικό κέντρο» την ίδια ώρα που τα φώτα της δηµοσιότητας συγκεντρώνονταν στα απροσδόκητα αποτελέσµατα των προκριµατικών εκλογών στο Νιου Χαµσάιρ, µία διακοµµατική οµάδα νυν και πρώην βουλευτών κατέληγε στο συµπέρασµα πως το µέλλον των Ηνωµένων Πολιτειών είναι επισφαλές σε πολλά -και διαρκώς επιδεινούµενα- προβλήµατα, τόσο στην εσωτερική όσο και στην εξωτερική πολιτική τους, που κανένα κόµµα δεν αντιµετωπίζει στα σοβαρά. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το άρθρο, ο όµιλος, που αποτελείτο από επτά ∆ηµοκρατικούς κι έξ Ρεπουµπλικανούς που υπηρέτησαν ως κυβερνήτες, βουλευτές ή γερουσιαστές, ιεράρχησε οκτώ προβλήµατα ως τα πρώτα που θα κληθεί να αντιµετωπίσει ο επόµενος πρόεδρος. Στην συγκέντρωση, που συγκάλεσε ο πρώην ∆ηµοκρατικός γερουσιαστής της Οκλαχόµα Ντέιβιντ Μπόρεν, συµµετείχαν ο ∆ηµοκρατικός πρώην γερουσιαστής της Γεωργίας Σαµ Ναν και ο πρώην Ρεπουµπλικανός υπουργός Άµυνας της κυβέρνησης Κλίντον Ουίλλιαµ Κοέν. Η συνάντηση προσέλκυσε το ενδιαφέρον της κοινής γνώµης κυρίως ως προάγγελος µίας «τρίτης υποψηφιότητας» στις προεδρικές εκλογές του 2008. Η πιο αξιόλογη συνεισφορά της, όµως, ήταν ο τρόπος µε τον οποίο ιεράρχησε, χωρίς να εξωραΐζει, τα µεγάλα προβλήµατα που θα αντιµετωπίσει το αµερικανικό έθνος την επόµενη δεκαετία. Αξίζει να διαβάσει κανείς µία ψυχρή εκτίµηση για τις προοπτικές της χώρας. Σύµφωνα µε την οµάδα, τα προβλήµατα αυτά είναι τα εξής:

Ανυποληψία Η εκτίµηση προς τις ΗΠΑ διεθνώς έχει πέσει σε πρωτοφανή χαµηλά επίπεδα: µόνον ο ένας στους τέσσερις πολί-

12

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

τες εγκρίνουν τις πράξεις της χώρας, ακόµα και στα πιο πιστά και µακροχρόνια συµµαχικά κράτη.

Αναξιοπιστία Έχει υπονοµευθεί η αξιοπιστία της Αµερικής και η ικανότητά της να ηγηθεί σε σηµαντικά διεθνή πολιτικά προβλήµατα, όπως στην τροµοκρατία, την διάδοση των πυρηνικών όπλων, την κλιµατική αλλαγή και τις περιφερειακές αποσταθεροποιήσεις.

Οικονοµία Το χρέος και το εµπορικό έλλειµµα βρίσκονται εκτός ελέγχου. Η δυσοίωνη πορεία του εθνικού πλούτου έχει καταστήσει ευάλωτη την οικονοµία , ενώ η οικονοµική ρώµη και η ανταγωνιστικότητα δεν παύουν να παρακµάζουν. Ο µέσος Αµερικάνος µάχεται να κρατήσει την δουλειά του, να σώσει το σπίτι του και να σπουδάσει τα παιδιά του.

Ασφάλεια Οι αµερικανικές ένοπλες δυνάµεις είναι υπερ-εξαντληµένες και το έθνος παραµένει ευάλωτο σε καταστροφικές τροµοκρατικές επιθέσεις.

Ενέργεια Οι ΗΠΑ τελούν υπό οικονοµική οµηρία, καθώς δεν διαθέτουν άξια λόγου ενεργειακή πολιτική.

Εκπαίδευση Το εκπαιδευτικό σύστηµα δεν είναι εις θέσιν να προετοιµάσει τα παιδιά για τον παγκοσµιοποιηµένο και τεχνολογικά ανεπτυγµένο κόσµο.

Υγειονοµική ασφάλιση Σχεδόν 50 εκατοµµύρια Αµερικανοί παραµένουν χωρίς υγειονοµική ασφάλιση, ενώ το κόστος της περίθαλψης δεν παύει να αυξάνει αλµατωδώς.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ

Υποδοµές Η κατάρρευση της γέφυρας της Μινεάπολης και των φραγµάτων της Νέας Ορλεάνης υπογραµµίζουν την απαράδεκτη εγκατάλειψη των υποδοµών. Μετά από δύο µέρες συζητήσεων, οι συµµετέχοντες εξέδωσαν µία διακήρυξη, στην οποία καλούν τα δύο κόµµατα να εγκαταλείψουν τις κοµµατικές αντιπαραθέσεις του παρελθόντος προς όφελος της συνεργασίας τους, ώστε να ανταποκριθούν στις ανάγκες της συγκυρίας και να λύσουν τους πολιτικούς «κόµπους» που έχουν παραλύσει την Ουάσιγκτων. Όσο δύσκολη κι αν είναι η επίλυση αυτών των προβληµάτων, ο όµιλος επιµένει πως και τα οκτώ αυτά προβλήµατα είναι «πλήρως αλληλένδετα» -και δεν γίνεται να επιλυθεί το ένα εξ αυτών χωρίς να αντιµετωπίζονται ταυτόχρονα όλα τα υπόλοιπα. «∆εν µπορείς επί παραδείγµατι -για να πάρουµε το παράδειγµα της ενέργειας- να ασχοληθείς µε την ενέργεια αλλά όχι µε το περιβάλλον ή την οικονοµία της χώρας, ή το µέλλον της στη διεθνή σκηνή κ.ο.κ», µας είπε η Ρεπουµπλικανή πρώην κυβερνήτης του Νιου Τζέρσεϋ Τοντ Ουίτµαν. «Συνδέονται µεταξύ τους». Προσέθεσε πως καµµία από αυτές τις προκλήσεις δεν µπορεί να αντιµετωπιστεί χωρίς διακοµµατική συνεργασία. Ο πρώην γερουσιαστής του Μισούρι Τζων Ντάνφορθ, τόνισε πως η αµερικανική πολιτική υποφέρει από την τάση των δύο κοµµάτων να απευθύνονται στην σκληρή και αδιάλλακτη κοµµατική τους βάση, παραβλέποντας το πολιτι-

κό κέντρο. Η συνάντηση της Οκλαχόµα «προτίθετο να λειτουργήσει ως καταλύτης ενεργοποίησης των Αµερικανών που βρίσκονται στο µέσον του πολιτικού φάσµατος κι αισθάνονται παραµεληµένοι», συνέχισε ο Ντάνφορθ, που είναι Ρεπουµπλικανός. Η διακοµµατική οµάδα κάλεσε τους υποψηφίους για την προεδρία «να υπερβούν τα ειωθότα και να δηλώσουν πως θα σχηµατίσουν µία πραγµατικά δικοµµατική κυβέρνηση, που τα σηµαντικώτερα υπουργεία θα καταλάβουν οι αξιώτεροι, ανεξαρτήτως κοµµατικής ένταξης».

Ιδεοσκόπιο ΙΙ

Η Γη εισέρχεται σε µία νέα γεωλογική περίοδο: την ‘ανθρωπόκαινο’

Σ

ύµφωνα µε άρθρο της Κριστιάν Γκαλίς στην Γαλλική Le Monde, η Γη εισήλθε σε µία νέα γεωλογική περίοδο της ζωής της: την «ανθρωπόκαινο». Ο νεολογισµός προτάθηκε από τον Ολλανδό Πωλ

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κρούτσεν, νοµπελίστα στην χηµεία το 1995, για να περιγράψει την αυξανόµενη επίδραση της ανθρωπότητας στην βιόσφαιρα. Η νέα αυτή εποχή, κατά την γνώµη του, ξεκίνησε πεΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

13

Κ ΟΣΜΟΣ

ρί το 1800, µε την µαζική χρήση υδρογονανθράκων για την παραγωγή ενέργειας. Έκτοτε η συγκέντρωση CO2 στην ατµόσφαιρα αυξάνει ασταµάτητα, συµβάλλοντας στην υπερθέρµανση του πλανήτη. Στο τεύχος ∆εκεµβρίου της επιθεώρησης «Άµπιο» ο Πωλ Κρούτσεν εκθέτει λεπτοµερώς τις αλλαγές που σηµατοδοτούν την ανθρωπόκαινο περίοδο. Με τον περιβαλλοντολόγο του εθνικού αυστραλιανού πανεπιστηµίου της Καµπέρα Ουιλ Στέφεν και τον ιστορικό του πανεπιστηµίου του Τζωρτζτάουν Τζων Μακ Νηλ, συνυπέγραψαν ένα άρθρο µε τίτλο «ανθρωπόκαινος: ξεπερνάνε οι άνθρωποι τις δυνάµεις της φύσης;». Αφού άλλαξε τα τελευταία πενήντα χρόνια όσο ποτέ άλλοτε στο παρελθόν το περιβάλλον, αναστάτωσε το κλίµα του πλανήτη και αποσταθεροποίησε την ισορροπία της βιόσφαιρας, ο άνθρωπος λειτουργεί πλέον ως «πλανητική γεωφυσική δύναµη», που θα πρέπει να δραστηριοποιηθεί ταχύτατα, εφ’ όσον θέλει να µειώσει τις καταστροφές που προκάλεσε στον πλανήτη του. Θα µπορέσει όµως το ανθρώπινο είδος να αντεπεξέλθει σε αυτήν την πρόκληση; Ιδού το ερώτηµα που απασχολεί τους ερευνητές. Σύµφωνα µε την άποψή τους, σήµερα βρισκόµαστε στην δεύτερη φάση της ανθρωπόκαινου (1945-2015), που την αποκαλούν φάση της «µεγάλης επιτάχυνσης»: είναι η περίοδος όπου η επίδραση του ανθρώπου στην φύση αυ-

14

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

ξήθηκε καταιγιστικά. «Η “µεγάλη επιτάχυνση” έχει φτάσει σε κρίσιµο σηµείο, καθώς το 60% όσων µας προσφέρουν τα γήινα οικοσυστήµατα έχουν ήδη υποβαθµιστεί». Υπάρχουν πάντως και θετικά σηµεία: από την δεκαετία του 1980, οι άνθρωποι σταδιακά συνειδητοποιούν την απειλή που αντιπροσωπεύει η υπερβολική τους δραστηριότητα για τον πλανήτη, για το «σύστηµα της Γης». Το δείχνουν και οι πολυάριθµες διεθνείς συσκέψεις για την κλιµατική αλλαγή ή την µείωση της βιοποικιλότητας. Απέναντι σε αυτή την ανησυχητική κατάσταση των πραγµάτων, η ανθρωπότητα έχει να επιλέξει από τρεις εναλλακτικές οδούς για το πώς να αντιµετωπίσει αυτήν την τρίτη φάση της ανθρωπόκαινου (από το 2015 και πέρα).

Αδράνεια Η πρώτη οδός, εκείνη της «αδράνειας» («business as usual»), είναι να µην αλλάξουµε σε τίποτα τις συνήθειές µας, ελπίζοντας πως η προσαρµοστικότητα του είδους µας -και της αγοράς- θα µας επιτρέψουν να αντιµετωπίσουµε τις περιβαλλοντικές καταστροφές. Σύµφωνα µε τους συντάκτες του άρθρου, αυτή η οδός είναι «γεµάτη κινδύνους», αφού όταν αποφασίσουµε να λάβουµε τα κατάλληλα µέτρα, θα είναι πια πολύ αργά.

Κατευνασµός Το δεύτερο σενάριο, εκείνο του «κατευνασµού» («mitigation»), στοχεύει στο να µειωθεί αισθητά η επίδραση του ανθρώπου στη Γη, χάρις σε µία καλύτερη περιβαλλοντική διαχείριση. Αυτό σηµαίνει την χρήση των νέων τεχνολογιών, µία πιο σώφρονα διαχείριση των φυσικών πόρων, τον έλεγχο του ανθρωπίνου πληθυσµού και την αποκατάσταση-ανάταξη των υποβαθµισµένων περιοχών. Πράγµα που δεν µπορεί να συµβεί χωρίς «σηµαντικές αλλαγές στις ατοµικές συµπεριφορές και τις κοινωνικές Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ

σθέτοντας εκ νέου διοξείδιο του άνθρακα στην ατµόσφαιρα... Συµπέρασµα: «η θεραπεία θα µπορούσε να κάνει περισσότερη ζηµιά από την ασθένεια». αξίες». Αλλά θα καταφέρουν «οι όποιες εξισορροπητικές προς τον υλισµό κοινωνικές τάσεις να οδηγήσουν πράγµατι σε µία µετάβαση των κοινωνιών µας προς την βιώσιµη ανάπτυξη;», διερωτώνται οι επιστήµονες.

Γεωµηχανική Αν αυτό δεν συµβεί -και αν η υπερθέρµανση του πλανήτη πάρει βίαιη µορφή, τότε δεν θα µας µένει παρά η τρίτη επιλογή, εκείνη της ανάληψης ριζικών µέτρων κλιµατικής γεω-µηχανικής. Είναι µία επιλογή, που συνεπάγεται σηµαντικές ανθρώπινες επεµβάσεις σε πλανητικό επίπεδο, µε σκοπό να αντιµετωπιστούν οι επιδράσεις των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων στο κλίµα. Μιλάµε ήδη για «σύλληψη» του διοξειδίου του άνθρακα και «αποθήκευσή» του σε µεγάλες υπόγειες δεξαµενές. Θα µπορούσαµε µε τον ίδιο τρόπο να προσπαθήσουµε να γεµίσουµε την στρατόσφαιρα µε µόρια εστέρων θειϊκού οξέως, που θα αντανακλούσαν την ηλιακή ακτινοβολία πίσω στο διάστηµα. Πράγµα που θα µείωνε το ποσοστό CO2 στην ατµόσφαιρα και θα ψύχραινε τον πλανήτη. Θα έπρεπε φυσικά να είµαστε εξαιρετικά προσεκτικοί, ώστε να µην προκαλέσουµε µία νέα εποχή των παγετώνων, που θα µπορούσαµε να την αποφύγουµε µόνον προΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Περί της ανθρωπότητας ως «δυνάµεως της φύσης» Το 1885 το «διεθνές συνέδριο γεωλογίας» υιοθέτησε τον όρο «ολόκαινος» (ολότελα καινούργια), για να περιγράψει τα τελευταία 10.000 χρόνια του πλανήτη. Η περίοδος αυτή αντιστοιχεί στον χρόνο της µετάβασης από τον άνθρωπο-κυνηγό ή τροφοσυλλέκτη έως την εµφάνιση της γεωργίας. Το 2000, ο βραβευθείς µε το Νόµπελ χηµείας Πωλ Κρούτσεν εκτίµησε πως ο όρος «ανθρωπόκαινος» είναι πιο κατάλληλος για να περιγράψει τα τελευταία 200 χρόνια, οπότε ο άνθρωπος µεταβλήθηκε σε «γεωφυσική δύναµη», που µπορεί να µεταβάλει εις βάθος την φύση. Όπως µας το θυµίζει ο Ιταλός γεωλόγος Αντόνιο Στοπάνι, θεωρούσε ήδη από το 1873 τις ανθρώπινες δραστηριότητες ως µία «νέα τελλουρική δύναµη» και µιλούσε για «ανθρωποζωική περίοδο». Για τον Πωλ Κρούτσεν η ανθρωπόκαινος ξεκινά το 1800, όταν η συγκέντρωση CO2 στην ατµόσφαιρα έφτανε τα 283 ppm (εκατοµµυριοστά). Η εκποµπή αερίων του θερµοκηπίου αυξήθηκε απότοµα από το 1950, οπότε µπήκαµε στη δεύτερη φάση της ανθρωπόκαινου, οπότε το CO2 έφτασε από τα 311 ppm το 1950 στα 379 το 2005. !

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

15

Κ ΟΣΜΟΣ - Α ΝΑΛΥΣΗ

Βέλγιο: το τέλος ενός έθνους Tου Γιάννη Ζέρβα

Π

οιό είναι το πρώτο πράγµα που έρχεται στο µυαλό µας όταν ακούµε την λέξη “Βέλγιο”; Συνήθως οι Βρυξέλλες και η πορεία προς µία ενιαία Ευρώπη. Να όµως που εδώ και 10 µήνες το Βέλγιο έχει γίνει συνώνυµο µε την πορεία προς την διάλυση ενός κράτους. Φλαµανδοί ακροδεξιοί παρελαύνουν στις γειτονιές των Βρυξελλών κραυγάζοντας “Μπέλγιε µπάρστ!” (δηλαδή “θάνατο στο Βέλγιο”) και καίγοντας Βελγικές σηµαίες! Οι πιο ηλικιωµένοι γαλλόφωνοι διαµαρτύρονται, κρεµώντας την Βελγική σηµαία στα παράθυρά τους, αλλά µοιάζουν να αισθάνονται σαν χαµένοι σε µία χώρα που δεν τους θυµίζει πλέον τον τόπο που γεννήθηκαν. Και όλα αυτά ενώ οι δρόµοι των Βρυξελλών, της Αµβέρσας, της Λιέγης και των υπολοίπων µεγάλων πόλεων του Βελγίου γεµίζουν κάθε µέρα και περισσότερο µε µετανάστες από το Μαρόκο και την Τουρκία και µε γυναίκες που φορούν τσαντόρ.

Η µοναρχία: τελευταίος θεσµός που κρατά το Βέλγιο ενωµένο Το Βέλγιο εισήλθε σε µία περίοδο πολιτικής παράνοιας αµέσως µετά τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου του 2007. Επί 6 µήνες, τέσσερα κόµµατα (το Φλαµανδικό Καθολικό, το Γαλλόφωνο Φιλελεύθερο, το Φλαµανδικό Φιλελεύθερο και το Γαλλόφωνο Καθολικό) είχαν εµπλακεί σε εξαντλητικές διαπραγµατεύσεις για τον σχηµατισµό κυβέρνησης συνασπισµού. Οι διαπραγµατεύσεις κατέρρευσαν έξι φορές και εγκαταλείφθηκαν λίγο πριν από τα Χριστούγεννα του 2007. Η δηµοκρατική νοµιµότητα και διοικητική οµαλότητα κατάφεραν να διασωθούν µόνον χάρις στις πρωτοβουλίες του Βασιλιά του Βελγίου, ο οποίος εξήντλησε όλα τα δυνατά σενάρια προκειµένου να διευκολύνει τα πολιτικά κόµµατα και να αποφύγει την κατάρρευση του πολιτικού συ16

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

στήµατος. Ο Βασιλιάς εξουσιοδότησε πρώτα τον αρχηγό των Γαλλόφωνων Φιλελευθέρων, προκειµένου να “διερευνήσει” τις προοπτικές σχηµατισµού κυβέρνησης. Μετά εξουσιοδότησε έναν πρώην πρωθυπουργό και ηγετικό στέλεχος του Φλαµανδικού Καθολικού κόµµατος, προκειµένου να “εξοµαλύνει” τις διαφορές µεταξύ των κοµµάτων. Μετά έδωσε την εντολή σχηµατισµού κυβέρνησης στον αρχηγό του Φλαµανδικού Καθολικού κόµµατος, που είχε πετύχει το µεγαλύτερο ποσοστό στις βουλευτικές εκλογές. Όταν ο εντολοδόχος πρωθυπουργός παραιτήθηκε της εντολής µετά από 2 µήνες άκαρπων διαπραγµατεύσεων, ο Βασιλιάς εξουσιοδότησε ένα άλλο ηγετικό στέλεχος του Φλαµανδικού Καθολικού κόµµατος, προκειµένου να “εξερευνήσει” νέες πιθανές λύσεις. Μετά, ο Βασιλιάς έδωσε εκ νέου την εντολή σχηµατισµού κυβερνήσεως στον αρχηγό του Φλαµανδικού Καθολικού κόµµατος. Όταν οι διαπραγµατεύσεις κατέρρευσαν ξανά, ο Βασιλιάς όρισε ένα ηγετικό στέλεχος του Φλαµανδικού Καθολικού κόµµατος µαζί µε ένα ηγετικό στέλεχος του Γαλλόφωνου Φιλελεύθερου κόµµατος ως “εθνικούς συµφιλιωτές”. Όταν ο αρχηγός του Φλαµανδικού Καθολικού κόµµατος παραιτήθηκε για δεύτερη φορά της εντολής σχηµατισµού κυβερνήσεως λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 2007, ο Βασιλιάς έκανε την τελευταία δυνατή κίνηση προκειµένου να σώσει το Βελγικό πολιτικό σύστηµα: έδωσε στον απερχόµενο (και νικηµένο στις καλοκαιρινές εκλογές) πρωθυπουργό την εντολή σχηµατισµού “προσωρινής κυβέρνησης” µέχρι το Πάσχα του 2008! Η προσωρινή κυβέρνηση έχει την εντολή να αντιµετωπίσει τα επείγοντα ζητήµατα και παράλληλα να οργανώσει το πλαίσιο για την διαπραγµάτευση της “αναδιάρθρωσης” του Βελγικού κράτους και της περαιτέρω αύξησης των εξουσιών του οµόσπονδου κρατιδίου της Φλάνδρας. Έτσι, ο Φλαµανδός Φιλελεύθερος πρωθυπουργός Γκυ Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ - Α ΝΑΛΥΣΗ

Βερχόφσταντ, που νικήθηκε στις εκλογές του Ιουνίου 2007, παραµένει πρωθυπουργός της χώρας και στην κυβέρνηση συνεχίζουν να συµµετέχουν οι νικηµένοι στις εκλογές Γαλλόφωνοι Σοσιαλιστές, προς µεγάλη απογοήτευση των νικητών Γαλλόφωνων Φιλελεύθερων. Είναι δε άγνωστο εάν ο αρχηγός του Φλαµανδικού Καθολικού κόµµατος και νικητής των εκλογών Υβ Λετέρµ θα καταφέρει τελικά να σχηµατίσει κυβέρνηση και ποιά κόµµατα θα συµµετάσχουν σε αυτήν.

ταν τόσο βίαιες, που η χώρα βρέθηκε στο χείλος του εµφυλίου πολέµου. Τα περισσότερα οδοφράγµατα, όµως, στήθηκαν στις Γαλλόφωνες περιοχές (όπου το Σοσιαλιστικό κόµµα είχε µεγαλύτερη επιρροή) και εκεί υπήρξαν και νεκροί στις συγκρούσεις µε την χωροφυλακή. Ο Λεοπόλδος αναγκάστηκε να παραιτηθεί υπέρ του Μπωντουέν, αλλά το χάσµα µεταξύ της “συντηρητικής” Φλάνδρας και της “µαρξιστικής” Βαλλονίας είχε ανοίξει. Την δεκαετία του 1960, ο Φλαµανδικός εθνικισµός πήΟ Φλαµανδικός Ο βασιλιάς του Βελγίου Αλβέρτος ο Β΄ ρε υπό τον έλεγχό του την ολεθνικισµός και η απλή λανδόφωνη παιδεία και, µέσω αυτής, κατέκτησε τη νεοαναλογική λαία. Το 1968, όταν στο Παρίσι οι φοιτητές διαδήλωναν Η πολιτική κακοδαιµονία του Βελγίου οφείλεται κυυπέρ της “παγκόσµιας λαϊκής αδελφοσύνης”, τα Βελγικά ρίως σε δύο αιτίες. Η πρώτη είναι η συνεχώς αυξανόµεπανεπιστήµια σείονταν από διαδηλώσεις φανατικών Ολνη επιρροή της ιδεολογίας του “Φλαµανδικού εθνικισµού”. λανδόφωνων, που απαιτούσαν τον διωγµό των ΓαλλόφωΗ δεύτερη είναι το εκλογικό σύστηµα της απλής αναλογινων φοιτητών και την υποχρεωτική διδασκαλία µόνον στα κής, που ενισχύει τον κατακερµατισµό του πολιτικού φάολλανδικά. Οι Γαλλόφωνοι καθηγητές και φοιτητές υποσµατος και οδηγεί σε µακρές διαπραγµατεύσεις για τον χρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα πανεπιστήµιά τους και να σχηµατισµό κυβερνήσεων στις οποίες πολύ µικρά κόµµαιδρύσουν νέες σχολές στις γαλλόφωνες περιοχές. τα αποκτούν δυσανάλογα µεγάλη διαπραγµατευτική ισχύ. Η σύγκρουση άρχισε να παίρνει ανησυχητικές διαΟ “Φλαµανδικός εθνικισµός” είναι ένα σχετικά πρόστάσεις, όταν φανατικοί Φλαµανδοί άρχισαν να επιτίθεσφατο φαινόµενο. Μέχρι τον ∆εύτερο Παγκόσµιο Πόλενται σε εκκλησίες που έκαναν την λειτουργία στα Γαλλικά µο επρόκειτο για µία περιθωριακή ιδεολογική τάση, που και να σπάνε τις βιτρίνες καταστηµάτων που είχαν Γαλλόκατά την διάρκεια της Γερµανικής Κατοχής είχε πάρει τη φωνους ιδιοκτήτες. Κανένας θεσµός δεν µπόρεσε να αµορφή της συνεργασίας µε τους Γερµανούς κατακτητές. ντισταθεί στην όξυνση της αντιπαράθεσης µεταξύ των διαΩστόσο, η εχθρότητα των Ολλανδόφωνων Βέλγων για φορετικών γλωσσικών οµάδων. Ακόµα και τα τρία µεγάτους Γαλλόφωνους άρχισε να αυξάνεται επικίνδυνα από το λα πολιτικά κόµµατα (Καθολικό, Σοσιαλιστικό και Φιλε1950, όταν η πλειοψηφία των Ολλανδόφωνων τάχθηκε λεύθερο) διασπάστηκαν σε χωριστά κόµµατα, µε βάση το υπέρ την επανόδου του Βασιλιά Λεοπόλδου του 3ου. Οι γλωσσικό κριτήριο. αντιδράσεις του ενιαίου τότε Σοσιαλιστικού κόµµατος ήΗ τρέχουσα κρίση δίδει συνεχώς παραδείγµατα της καΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

17

Κ ΟΣΜΟΣ - Α ΝΑΛΥΣΗ

τάρρευσης της Βελγικής εθνικής συνείδησης, τουλάχιστον µεταξύ των ολλανδόφωνων πολιτικών. Ο αρχηγός του Φλαµανδικού Καθολικού κόµµατος και εντολοδόχος πρωθυπουργός δήλωσε στην τηλεόραση ότι δεν γνωρίζει τι ακριβώς εορτάζεται την ηµέρα της Εθνικής Εορτής του Βελγίου. Ακόµα χειρότερα, όταν ρωτήθηκε εάν γνωρίζει τον Βελγικό εθνικό ύµνο, τραγούδησε µπροστά στις τηλεοπτικές κάµερες τον εθνικό ύµνο της Γαλλίας!! Όµως, τίποτε από αυτά δεν προκαλεί πλέον εντύπωση. Όλες οι έρευνες δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Ολλανδόφωνων Βέλγων δεν γνωρίζει πλέον πολλά πράγµατα για την Βελγική ιστορία και αισθάνεται ότι ανήκει σε διαφορετικό έθνος από τους Γαλλόφωνους Βέλγους. Το δεύτερο µεγάλο πρόβληµα της βελγικής πολιτικής ζωής είναι το εκλογικό σύστηµα. Η απλή αναλογική παρέχει το κατάλληλο περιβάλλον για την περαιτέρω εξαγρίωση των πολιτικών ηθών. Στο βελγικό κοινοβούλιο εκπροσωπούνται πάµπολλα κόµµατα: το Φλαµανδικό Καθολικό, το Φλαµανδικό Φιλελεύθερο, το φανατικό Φλαµανδικό Μπλοκ, το Φλαµανδικό Σοσιαλιστικό, το φανατικό φλαµανδικό “Νέα Φλαµανδική Συµµαχία”, το Φλαµανδικό Πράσινο, το Γαλλόφωνο Σοσιαλιστικό, το Γαλλόφωνο Φιλελεύθερο, το Γαλλόφωνο Καθολικό, το Γαλλόφωνο Πράσινο, το Γαλλόφωνο “Εθνικό Μέτωπο” και το φανατικό “∆ηµοκρατικό Γαλλόφωνο Μέτωπο”. Πολλά από αυτά τα κόµµατα, και ιδίως τα µικρότερα, έχουν αποκλειστικά ένα αντικείµενο στο πρόγραµµά τους: την επιθετικότητα κατά της άλλης γλωσσικής οµάδας. Αυτό είναι ιδιαιτέρως αληθές για το Φλαµανδικό Μπλόκ, την Νέα Φλαµανδική Συµµαχία και το ∆ηµοκρατικό Γαλλόφωνο Μέτωπο. Με την εξαίρεση του Φλαµανδικού Μπλόκ (που έλαβε περίπου το 25% των ψήφων στις ολλανδόφωνες περιοχές), τα άλλα “γλωσσικά” κόµµατα δεν ξεπερνούν το 5% των ψήφων. Η συµµετοχή τους, όµως, είναι απαραίτητη για τον σχηµατισµό κυβερνήσεως. Για παράδειγµα, η πολύ µικρή Νέα Φλαµανδική Συµµαχία είναι σε εκλογική και πολιτική συνεργασία µε το Φλαµανδικό Καθολικό κόµµα, ενώ το ∆ηµοκρατικό Γαλλόφωνο Μέτωπο είναι σε εκλογική και πολιτική συνεργασία µε το Γαλλόφωνο Φιλελεύθερο κόµµα. Η επιρροή τους στην κατάρτιση της ατζέντας των δια18

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

πραγµατεύσεων ήταν καταλυτική. Το αδιέξοδο του αρχηγού του Φλαµανδικού Καθολικού κόµµατος οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στην επιρροή της µικρής Νέας Φλαµανδικής Συµµαχίας. Πιστός στην συµµαχία του µαζί της, ο Υβ Λετέρµ πρότεινε ένα κυβερνητικό πρόγραµµα που αποσκοπούσε αποκλειστικά στην νέα αφαίρεση αρµοδιοτήτων από το Βελγικό κράτος και στην ενίσχυση των αρµοδιοτήτων της αυτόνοµης ∆ιοίκησης της Φλάνδρας, µε παράλληλη µείωση του δικαιώµατος των Γαλλόφωνων, που κατοικούν σε φλαµανδικές περιοχές, να µιλούν την γλώσσα τους. Την παράνοια της καταστάσεως υπογραµµίζει το γεγονός ότι ο ίδιος ο πατέρας του Υβ Λετέρµ είναι Γαλλόφωνος! Η έντονη δηµοσιογραφική προβολή των επανειληµµένων αποτυχιών του αρχηγού του Φλαµανδικού Καθολικού κόµµατος να σχηµατίσει κυβέρνηση, όξυνε τα πολιτικά πάθη. Κάθε γλωσσική οµάδα αισθάνεται ότι η άλλη γλωσσική οµάδα της επιτίθεται και την απειλεί. Κάθε γλωσσική οµάδα θεωρεί ότι οι απαιτήσεις των πολιτικών εκπροσώπων της άλλης οµάδας είναι υπερβολικές και παράλογες και ότι οι δικοί της εκπρόσωποι πρέπει να είναι ακόµα πιο σκληροί στις διαπραγµατεύσεις. Και ο αριθµός των ολλανδόφωνων, που θεωρεί ότι η ζωή θα είναι καλύτερη χωρίς τους γαλλόφωνους, αυξάνει διαρκώς ανάµεσα στους οπαδούς όλων των ολλανδόφωνων κοµµάτων.

Πώς πεθαίνουν τα έθνη; Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς εάν το βελγικό κράτος θα συνεχίσει να υπάρχει στο µέλλον µε τη µορφή που το γνωρίζουµε σήµερα. Είναι όµως σαφές ότι το Βελγικό έθνος δεν υπάρχει πια. Οι ολλανδόφωνοι κάτοικοι του Βελγίου έχουν ήδη αναπτύξει µία χωριστή εθνική συνείδηση: δεν αισθάνονται ούτε Βέλγοι, ούτε Ολλανδοί. Αισθάνονται πρώτα και κύρια Φλαµανδοί. Αυτό φαίνεται τόσο από τις δηµοσκοπήσεις, όσο και από τις θέσεις των Φλαµανδικών πολιτικών κοµµάτων. ∆εν υπάρχει κανένα Φλαµανδικό κόµµα που να υπερασπίζεται το βελγικό κράτος και πολύ λιγώτερο το Βελγικό έθνος. Αντίθετα, τα κόµµατα που ζητούν την διάλυση του Βελγίου συγκεντρώνουν περίπου το 30% του εκλογικού σώµατος. Η βελγική εµπειρία προσφέρει µερικές ενδιαφέρουσες Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ - Α ΝΑΛΥΣΗ

παρατηρήσεις. Η πρώτη παρατήρηση είναι πως η συνοχή ενός έθνους είναι περισσότερο εύθραυστη από όσο µπορούµε να φανταστούµε. ∆εν είχε ποτέ υπάρξει ανεξάρτητη Φλάνδρα ή ανεξάρτητη Βαλλονία. Αντίθετα, οι ολλανδόφωνοι και οι γαλλόφωνοι Βέλγοι έχουν κατ’επανάληψιν επιλέξει να ζήσουν µαζί για περισσότερο από 450 χρόνια. Τα παραδείγµατα είναι πολλά. Το Βέλγιο, όπως το ξέρουµε σήµερα, ξεκίνησε την ύπαρξή του την περίοδο 1560-1570, όταν οι Φλαµανδοί προτίµησαν να µείνουν ενωµένοι µε τους Γαλλόφωνους αντί να προσχωρήσουν στην προτεσταντική Ολλανδία. Το 1789, οι Φλαµανδοί και οι Γαλλόφωνοι ενωµένοι ιδρύουν τις “Ηνωµένες Πολιτείες του Βελγίου”. Το 1830, οι Φλαµανδοί και οι Γαλλόφωνοι ενωµένοι επαναστατούν εναντίον της Ολλανδίας και δηµιουργούν το σηµερινό “Βασίλειο του Βελγίου”. Μετά το 1880, οι Φλαµανδοί και οι Γαλλόφωνοι ενωµένοι δηµιουργούν την µεγάλη Βελγική αποικία στο Κονγκό. Στον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο, οι Φλαµανδοί και οι Γαλλόφωνοι ενωµένοι αγωνίζονται στα χαρακώµατα για να υπερασπίσουν το τελευταίο µικρό κοµµάτι του Βελγίου που δεν βρίσκεται υπό Γερµανική κατοχή. Πώς ξεχάστηκαν όλοι αυτοί οι κοινοί αγώνες και οι κοινές εµπειρίες; Ακούγεται παράδοξο, αλλά ο µεγάλος φταίχτης είναι η σχολική εκπαίδευση! Η παιδεία ήταν ο πρώτος τοµέας που δόθηκε στην αρµοδιότητα των διοικήσεων των γλωσσικών κοινοτήτων. Οι Φλαµανδοί εθνικιστές κατάφεραν να πάρουν το έλεγχο των σχολικών προγραµµάτων και, κυρίως, τον έλεγχο του περιεχοµένου των βιβλίων της ιστορίας. Μέσα σε µία γενιά, η αντίληψη των Φλαµανδών για τον εαυτό τους είχε αλλάξει. Σήµερα, όλες οι δηµοσκοπήσεις επιβεβαιώνουν ότι σχεδόν κανείς Φλαµανδός κάτω των 55 ετών δεν γνωρίζει τα λόγια του Βελγικού εθνικού ύµνου, τους αγώνες των προγόνων του για την Βελγική ενότητα και ανεξαρτησία ή ακόµα και την ύπαρξη της Βελγικής εθνικής επαναστάσεως του 1789! Επιπλέον, ο απόλυτος διαχωρισµός των σχολείων και των πανεπιστηµίων εµποδίζει τις δύο κοινότητες να έλθουν σε επαφή. Σήµερα, οι νεαροί Φλαµανδοί και οι νεαροί Γαλλόφωνοι γνωρίζονται για πρώτη φορά στην ζωή τους στον εργασιακό χώρο και σε σχετικά µεγάλη ηλικία, όταν τα στερεότυπα είναι πλέον καλά εδραιωµένα. ∆εν υΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

πάρχουν πλέον “παιδικοί φίλοι” από διαφορετικές γλωσσικές οµάδες. Και είναι χαρακτηριστικό ότι, σήµερα, γίνονται πλέον ελάχιστοι “µεικτοί” γάµοι, σε σύγκριση µε την κατάσταση που επικρατούσε µέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Η δεύτερη παρατήρηση είναι πως, ασχολούµενοι συνεχώς µε τους εσωτερικούς τους πολιτικούς ανταγωνισµούς, οι Βέλγοι δεν καταφέρνουν να αντιµετωπίσουν τα πραγµατικά προβλήµατα της κοινωνίας τους. Τι σηµασία έχει το εάν οι πινακίδες στους δρόµους είναι γραµµένες στα γαλλικά ή στα ολλανδικά, όταν οι κάτοικοι που ζουν σε αυτούς τους δρόµους είναι µετανάστες, που µιλούν µόνον τούρκικα ή αραβικά; Τι σηµασία έχει το εάν η λειτουργία στις εκκλησίες θα γίνεται στα γαλλικά ή στα ολλανδικά, όταν οι εκκλησίες είναι άδειες, επειδή οι χριστιανοί έχουν µετακοµίσει και η περιοχή κατοικείται αποκλειστικά από µουσουλµάνους µετανάστες; Σε όλες τις µεγάλες πόλεις του Βελγίου (περιλαµβανοµένων των Βρυξελλών, της Αµβέρσας και της Λιέγης) έχουν σχηµατισθεί γκέτο µουσουλµάνων µεταναστών από την Τουρκία και το Μαρόκο. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν ελάχιστη επαφή µε την ευρωπαϊκή κοινωνία και τον πολιτισµό της, και συνεχίζουν να αναπαράγουν τον τρόπο ζωής των χωρών από τις οποίες προέρχονται. Η επιθετικότητα της νεολαίας τους εναντίον των ευρωπαίων και κυρίως εναντίον των ευρωπαίων γυναικών, οι συχνές εκρήξεις βίας (για παράδειγµα, µε πυρπολήσεις των καφενείων που ανήκουν σε Κούρδους) και η αυξανόµενη εγκληµατικότητα σπρώχνουν τους ευρωπαίους Βέλγους στο να µετακοµίσουν στα προάστια. Τα γκέτο αυξάνονται σαν καρκίνωµα, αλλάζοντας την φυσιογνωµία των πόλεων και θυµίζοντας τις αντίστοιχες εµπειρίες των Αµερικανικών µεγαλουπόλεων. Το ληξιαρχείο του ∆ήµου των Βρυξελλών επιβεβαιώνει ότι τα περισσότερα νεογέννητα αγόρια ονοµάζονται “Μωχάµετ”. Και κάθε Παρασκευή, οι υπάλληλοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης εργάζονται για την ενοποίηση της Ευρωπαϊκής ηπείρου, κοιτώντας τα πλήθη των µουσουλµάνων να πηγαίνουν για την απογευµατινή προσευχή στο µεγάλο τζαµί που βρίσκεται πλάι στα κεντρικά κτίρια της Κοµισιόν και του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου. # ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

19

Κ ΟΣΜΟΣ - Α ΝΑΛΥΣΗ

Οι Ρεπουµπλικάνοι έχουν ελπίδες επανεκλογής

Ο

Τζώρτζ Μπους ΙΙ δεν προκύπτει από τον παραδοσιακό πυρήνα του Ρεπουµπλικανικού Κόµµατος, αλλά από µία ακραία παραφυάδα του. Παραδοσιακά, οι Ρεπουµπλικανοί εκφράζουν τις συντηρητικές αµερικανικές αξίες των WASP’S, των Λευκών Αγγλοσαξόνων Προτεσταντών, που θεµελίωσαν το αµερικανικό πολίτευµα και την αµερικανική κοινωνία σε µία βάση ευσεβιστική, παραδοσιακή, συντηρητική. Την εξωστρέφεια και την παγκόσµια ηγεµονία των ΗΠΑ συγκρότησαν δηµοκρατικοί πρόεδροι, όπως ο Ουίλσων, που έβαλε την χώρα του στον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο, ο Ρούσβελτ, που την έβαλε στον ∆εύτερο, ο Κέννεντυ και ο Τζόνσον που πήγαν στο Βιετνάµ και ο Κλίντον που βοµβάρδισε την Σερβία. Αντιθέτως, οι Ρεπουµπλικανοί Πρόεδροι υπήρξαν πιο προσεκτικοί, ο δε Ρόναλντ Ρέηγκαν συνέτριψε την Σοβιετική Ένωση χρησιµοποιώντας τις µυστικές υπηρεσίες, το Βατικανό και την κούρσα των εξοπλισµών, χωρίς την παραµικρή χρήση βίας. Η οικογένεια Μπους συνδέεται στενά µε το πετρελαϊκό κατεστηµένο των ΗΠΑ. Η σχέση αυτή περιπλέκει τα κριτήρια λήψης γεωστρατηγικών αποφάσεων, διότι ως γνωστόν τα µεγάλα συµφέροντα διαστρεβλώνουν την ανάγνωση της πραγµατικότητας και οδηγούν τους ηγέτες σε επωφελείς για τους φίλους τους αλλά λανθασµένες για το κράτος τους αποφάσεις. Ο πατέρας Μπους υπήρξε ασφαλώς πιο συνετός και προσεκτικός στις κινήσεις του, και πραγµατοποίησε µεν εισβολή στο Ιράκ, αλλά αφού πρώτα εξασφάλισε την διεθνή συναίνεση και χωρίς να προχωρήσει σε κατάληψη της Βαγδάτης. Ο υιός Μπους είναι πολύ πιο περίπλοκη περίπτωση. Υπήρξε φιλοπόλεµος χωρίς να έχει πολεµική

20

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

εµπειρία, «αναγεννηµένος» χριστιανός χωρίς χριστιανική µετριοπάθεια και ανιδιοτέλεια, πολυπράγµων χωρίς σοβαρές διοικητικές ικανότητες. Εισέβαλε και κατέλαβε δύο χώρες, αδυνατώντας στην συνέχεια να επιβάλει την PAX AMERICANA, προκάλεσε την Ρωσσία ενισχύοντας εµµέσως την αναβίωση του ρωσικού εθνικισµού, απέτυχε να προσεταιριστεί την Ουκρανία και τον Καύκασο, παρακολούθησε ως ανήµπορος θεατής την ραγδαία άνοδο της Κίνας. Καταστροφική υπήρξε η επίδραση των ακραίων, ιδεοληπτικών νεοσυντηρητικών στοιχείων, η πολιτική σκέψη των οποίων κινείται µεταξύ βιβλικών προφητειών και ακραίου πουριτανισµού, ενώ ταυτόχρονα βαρύνοντα ρόλο στο περιβάλλον Μπους ΙΙ έπαιξαν σκληροπυρηνικά στελέχη του πετρελαϊκού και φιλοπόλεµου λόµπυ, που τον έσυραν στην αυτοκαταστροφική περιπέτεια του Ιράκ. Αντιθέτως, ο µέχρις στιγµής υποψήφιος των Ρεπουµπλικανών Μακ Κέην θυµίζει περισσότερο τυπικό Ρεπουµπλικανό ηγέτη τύπου Αϊζενχάουερ, εκφραστή του παραδοσιακού συντηρητικού κατεστηµένου, πατριώτη και αντίθετο προς τυχοδιωκτικές περιπέτειες σε µακρυνές χώρες. Ο Μακ Κέην, έµπειρος γερουσιαστής µε πολεµική εµπειρία στο Βιετνάµ, δεν αποτελεί όχηµα ιδιοτελών επιδιώξεων διαφόρων «λόµπυ» που θέτουν τα συµφέροντά τους υπεράνω της εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ αλλά και της παγκόσµιας σταθερότητας. Ο «πολυπολιτισµικός» Οµπάµα µε την καλειδοσκοπική προσωπικότητα και η δυναµική Χίλαρυ, που δεν έχει ξεκαθαρίσει την σχέση της µε την σκιά του συζύγου της, θα δυσκολευθούν να νικήσουν έναν σοβαρό, υπεύθυνο και έµπειρο υποψήφιο πρόεδρο, στους χαλεπούς καιρούς που ζούµε. ! Ν. Αµάραντος

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Κ ΟΣΜΟΣ - Α ΝΑΛΥΣΗ

Το γεωπολιτικό ‘παζλ’ των βαλτικών κρατών

Ο

ι Βαλτικές Χώρες αποτέλεσαν σταυροδρόµι πολιτισµών και κατακτητών. Οι ίδιοι οι Βαλτικοί Λαοί χωρίζονται σε δύο οµάδες :τους Λιθουανούς και τους Λειτονούς, που συνδέονται γλωσσικά και φυλετικά ανήκουν στους Βάλτες και τους Εσθονούς, που ανήκουν στην φινοουγγρική φυλή. Οι κατακτήσεις από Τεύτονες,Σκανδιναβούς, Πολωνούς και Ρώσσους επηρέασαν την ανάπτυξη της Λιθουανίας, της Λεττονίας και της Εσθονίας. Όµως, οι εθνικοαπελευθερωτικοί αγώνες των Βαλτικών Λαών απέδειξαν περίτρανα την ύπαρξη εθνικής συνειδήσεως και την δίψα για ανεξαρτησία και ελευθερία, µε αποκορύφωµα τον αγώνα εναντίον της ρωσσικής κατοχής, µε την οργάνωση µιας ενωµένης βαλτικής εθνικής αντίστασης και την ίδρυση των Πατριωτικών Λαϊκών Μετώπων την δεκαετία του 80’ (κυριώτερο το κίνηµα για την Ανεξαρτησία της Λιθουανίας Sajudis υπο την ηγεσία του Vytautas Landsbergis). Το τέλος του Ψυχρού Πολέµου άλλαξε τον γεωπολιτικό χάρτη της Βόρειας Ευρώπης. Οι Βαλτικές Χώρες απέκτησαν την ανεξαρτησία τους το1991 και η Φινλανδία και η Σουηδία εντάχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το1995. Αυτά τα γεγονότα οδήγησαν την Ευρωπαϊκή Ενωση να δώσει βαρύνουσα σηµασία στον Βορρά και είχαν ως φυσική συνέπεια την δηµιουργία 1.300 χιλιοµέτρων κοινών ευρω- ρωσσικών συνόρων. Η Βόρεια ∆ιάσταση αποτελεί µηχανισµό συντονισµού της Ευρωπαϊικής Ένωσης, όσον αφορά τις διασυνοριακές πολιτικές και εξωτερικές σχέσεις, καλύπτοντας το γεωγραφικό τόξο που περιλαµβάνει τις Σκανδιναβικές Χώρες, τις Βαλτικές Χώρες και την Ρωσσία. Η Βόρεια ∆ιάσταση επισηµαίνει συγκεκριµένες προκλήσεις και ευκαιρίες και στοχεύει στον διάλογο και την συνεργασία των µελών –κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε τις βόρειες χώρες που συνδέονται oικονοµικά µε την ΕΕ (Νορβηγία και Ισλανδία) και τη Ρωσσία. Επίσης, κινείται µέσα στο πλαίσιο της «Συµφωνίας Συντροφικότητας και Συνεργασίας» µε την Ρωσσία. Η Βόρεια ∆ιάσταση προωθεί την ασφάλεια και την Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Tου Ιωάννη Χατζόπουλου σταθερότητα στην περιοχή καθώς και την ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής στο βορειοευρωπαϊκό περιβάλλον. Τείνει να εκµεταλλευτεί τον φυσικό πλούτο της περιοχής, για παράδειγµα τους φυσικούς πόρους, την οικονοµική ανάπτυξη και την πλούσια πολιτιστική κληρονοµιά. Παράλληλα, η Βόρεια ∆ιάσταση έχει ως στόχο την αντιµετώπιση των προκλήσεων του περιφερειακού περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα µετά την διεύρυνση της 1ης Μαΐου 2004, που περιελάµβανε τις Βαλτικές ∆ηµοκρατίες και την Πολωνία, η Βόρεια ∆ιάσταση απέκτησε µια ιδιαίτερη διπλή σηµασία: 8 κράτη µέλη (∆ανία, Γερµανία, Πολωνία, Λιθουανία, Λεττονία, Εσθονία, Φινλανδία και Σουηδία) περιβάλλουν την Βαλτική Θάλασσα και τα κοινά σύνορα Ευρωπαϊκής Ένωσης-Ρωσσίας έχουν επεκταθεί σηµαντικά. Η ένταξη στην ΕΕ άνοιξε τον δρόµο στα Βαλτικά Κράτη για την πιο στενή συνεργασία σε διάφορους τοµείς µε όλες τις χώρες-µέλη της ΕΕ. Ωστόσο, πρέπει να σηµειωθεί ότι, ήδη αµέσως µετά το 1991, οι Βαλτικές Χώρες άρχισαν συνεργασίες και διπλωµατικές σχέσεις µε αρκετά ευρωπαϊκά κράτη, υπογράφοντας συµφωνίες ελεύθερης µεταφοράς (άνευ βίζας), µε πιο πρόσφατη, στις 21 ∆εκεµβρίου 2007,την υπαγωγή στην Συνθήκη Σένγκεν.Οι σχέσεις καλής γειτονίας µε πρώην σοβιετικές δηµοκρατίες αποτελούν µία απο τις βασικές προτεραιότητες των Βαλτικών Κρατών στα πλαίσια της περιφερειακής συνεργασίας. Μάλιστα στην πολιτική κρίση τόσο στη Γεωργία και την Ουκρανία οι Βαλτικές Χώρες συνέβαλαν σε µεγάλο βαθµό στην εκτόνωσή της. Η µετάβαση από το κοµµουνιστικό στο καπιταλιστικό σύστηµα, µετά την πτώση του σοβιετικού καθεστώτος, και η στροφή προς την φιλελεύθερη ∆ύση έχει ως συνέπεια την σύσφιξη των σχέσεων των Βαλτικών κρατών µε τις Ηνωµένες Πολιτείες αλλά και τη δηµιουργία ενός αντιρωσσικού µετώπου.Οι ΗΠΑ είναι µία από τις λίγες χώρες που αρνήθηκε να αναγνωρίσει την προσάρτηση των Βαλτικών Κρατών στην Σοβιετική Ένωση και έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην µάχη των τριών χωρών για την ανεξαρτησία ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

21

Κ ΟΣΜΟΣ - Α ΝΑΛΥΣΗ

τους. Επίσης, µετά το 1991 οι ΗΠΑ έδειξαν την υποστήριξή τους στο ζήτηµα της αποχώρησης των ρωσσικών στρατευµάτων από τις Βαλτικές χώρες. H συνεργασία µεταξύ των ΗΠΑ και των Βαλτικών Κρατών στηρίζεται σε τρεις βασικούς κοινούς στόχους και αξίες: α)στην υποχρέωση των χωρών αυτών στην δηµοκρατία, στα ανθρώπινα δικαιώµατα, β)στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς και γ)στην επέκταση της Ευρωπαϊκής και υπερατλαντικής δοµής στην πολιτική, στην οικονοµία και στην άµυνα. Η έξαρση ενός ‘νέου πατριωτισµού’ στην Ρωσσία του Βλαντιµίρ Πούτιν έχει επηρεάσει αρνητικά την πορεία εξοµάλυνσης των ρωσσο-βαλτικών σχέσεων.Η ρωσσική διπλωµατία δεν έχει πάψει εδώ και χρόνια να καταδικάζει τις διακρίσεις εις βάρος Ρώσσων µειονοτικών πολιτών στις Βαλτικές ∆ηµοκρατίες.Η αντιπαράθεση αυτή µοιάζει να µην οδηγεί πουθενά, αντιθέτως όλο και περισσότερο περιπλέκεται, καθώς οι Βαλτικές ∆ηµοκρατίες θέτουν συνοριακά ζητήµατα ή ακόµη και θέµα αποζηµίωσής τους από τον «σοβιετικό στρατό κατοχής», δυσχεραίνοντας τις 22

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

σχέσεις Ε.Ε. - Ρωσσίας. Οι σχέσεις µε την Ρωσσία, λόγω του ιστορικού παρελθόντος και της γεωγραφικής τοποθέτησης, παραµένουν µια πρόκληση για τις Βαλτικές Χώρες. Αν και υπάρχουν πολλές συνεργασίες σε διάφορους τοµείς, οι ρωσσο-βαλτικές σχέσεις δεν έχουν πλήρως αποκατασταθεί. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για την ενίσχυση των σχέσεων µε τις Ηνωµένες Πολιτείες, που αντιµετωπίζονται ως εγγυήτρια δύναµη ασφαλείας για να διατηρήσουν την εθνική τους ανεξαρτησία. Όπως ήταν φανερό από την πορεία της εξωτερικής πολιτικής τους µετά το 1991, οι Βαλτικές Χώρες έχουν πολλά κοινά στοιχεία στην ιστορική πορεία τους και γι’ αυτό διέπονται από στενές σχέσεις συνεργασίας. Η προτεραιότητα, βέβαια, δίδεται στην τριµερή συνεργασία στην Άµυνα. Στα πλαίσια του ενιαίου βαλτικού αµυντικού δόγµατος, δηµιουργήθηκαν το 1998 οι τρείς ενωµένοι βαλτικοί στρατιωτικοί συνασπισµοί BALBAT (Βαλτικό Τάγµα), BALTRON (Βαλτική Ναυτική Επιλαρχία), BALTNET (Βαλτική Αεροπορική Επιτήρηση ∆ικτύου) και BALTEFCOL (Βαλτική Σχολή Άµυνας). Η βασική πτυχή του γεωπολιτικού παζλ της Βαλτικής είναι αναµφίβολα ταυτισµένη µε την άνοδο του ρωσσικού εθνικισµού και µε τον ακήρυκτο ψυχρό πόλεµο ΗΠΑΡωσσίας.Η προσπάθεια «εθνικής σωτηρίας και ανασυγκρότησης», ως αναγκαίου όρου για την επιβίωση της Ρωσσίας, ξεκίνησε µε την ηγεσία του Βλαντιµίρ Πούτιν, που συγκρούεται αναπόφευκτα µε τις «εθνικές» ελίτ των πρώην Σοβιετικών ∆ηµοκρατιών και ιδίως µε τις κυβερνήσεις των Βαλτικών κρατών, οι οποίες δεν επιθυµούν να µοιράζονται την εξουσία τους µε την Μόσχα και ν’ αναζητούν «ασφάλεια» σε νέες –υπερατλαντικές κυρίως και δυτικοευρωπαϊκές– βάσεις.Ο ακήρυκτος ψυχρός πόλεµος καλά κρατεί και οι Βαλτικές Χώρες ως σύµµαχοι των ΗΠΑ και µε αντικοµµουνιστικό αντιρωσσικό παρελθόν βρίσκονται στο «µάτι του κυκλώνα». Ωστόσο, παρά το ψυχροπολεµικό κλίµα,οι Βαλτικές Χώρες κερδίζουν τη µάχη τους για την παγκόσµια αποδοχή. Με την αναπτυξιακή τους πορεία,την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ και την συµµετοχή τους σε διάφορους διεθνείς οργανισµούς, διαµορφώνουν τον δικό τους ρόλο στο διεθνές και περιφερειακό περιβάλλον ασφαλείας. # Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

Καταδίκη της Τουρκίας από το Ε∆Α∆ για το θέµα των Ελληνοκύπριων αγνοουµένων Το Ευρωπαϊκό ∆ικαστήριο Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων (Ε∆Α∆) έκρινε την Τουρκία ένοχη για παραβίαση του άρθρου 2 της Ευρωπαϊκής Σύµβασης για τα Ανθρώπινα ∆ικαιώµατα, σε σχέση µε τη µη διεξαγωγή αποτελεσµατικής έρευνας για την τύχη των Ελληνοκύπριων αγνοουµένων της τουρκικής εισβολής του 1974. Το Ε∆Α∆ ανακοίνωσε την Πέµπτη την απόφασή του στην υπόθεση «Βαρνάβα και λοιποί εναντίον Τουρκίας», που αφορά εννέα Ελληνοκύπριους αγνοουµένους. Η απόφαση ελήφθη µε έξι ψήφους υπέρ και µίας κατά, που ανήκει στην Τουρκοκύπρια δικαστή Γκονού Ερονέν, η οποία εκπροσώπησε την Τουρκία. Στην απόφασή του, το ∆ικαστήριο αναφέρει ότι η Τουρκία κρίθηκε ένοχη για «την συνεχιζόµενη παραβίαση του αρθρου 2 της Συνθήκης για µη συµµόρφωση των τουρκικών Αρχών σε σχέση µε τη διεξαγωγή αποτελεσµατικής έρευνας για διακρίβωση της τύχης των εννέα αγνοουµένων». Οι εννέα αγνοούµενοι, σηµειώνει, εξαφανίστηκαν υπό συνθήκες, απειλητικές για τη ζωή τους. Το Ε∆Α∆ απεφάνθη επίσης ότι σε άλλες εννέα υποθέσεις υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της Συνθήκης για απάνθρωπη µεταχείριση, καθώς και του άρθρου 5 για έλλειψη αποτελεσµατικής διερεύνησης για διακρίβωση της τύχης των ατόµων που αγνοούνται. Οι προσφυγές καταχωρήθηκαν το 1990 και αφορούν τους αγνοούµενους Ανδρέα Βαρνάβα, Ανδρέα Λοϊζίδη, Φίλιππο Κωνσταντίνου, ∆ηµήτρη Θεοχαρίδη, Πανίκο Χαραλάµπους, Ελευθέριο Θωµά, Σάββα Χατζηπαντελή, Σάββα Αποστολίδη και Λεοντή ∆ηµητρίου Σαρµά. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

∆ηµογραφική αλλοίωση της Κύπρου Οριστική είναι η απόφαση της Τουρκίας να επιβάλει στην τουρκοκυπριακή ηγεσία την παραχώρηση «υπηκοότητας» σε άλλους 50.000 εποίκους. Το κατοχικό καθεστώς δείχνει απρόθυµο. Ωστόσο, η Αγκυρα επιχειρεί να ανατρέψει άρδην τη δηµογραφική βάση των κατεχοµένων, αποµονώνοντας τους γηγενείς Τουρκοκύπριους εκτός από οικονοµικά και πολιτικά. Η απόφαση αυτή της Αγκυρας σχετίζεται µε πρόωρες «βουλευτικές» εκλογές που εκτιµάται ότι θα γίνουν στα κατεχόµενα την ερχόµενη άνοιξη, και τις οποίες θα διεκδικήσουν 14 κόµµατα. Με τη διεξαγωγή τους, η Τουρκία σκοπεύει: α) να µπλοκάρει τις νέες κινήσεις που προετοιµάζουν, µετά τις προεδρικές εκλογές, τα Ηνωµ. Εθνη και β) να περιορίσει τη δύναµη των Ταλάτ - Σογιέρ. Η Αγκυρα έχει απειλήσει πως εάν δεν υλοποιηθεί αυτό, θα σταµατήσει τα εµβάσµατα προς το ψευδοκράτος, µε τα οποία συντηρείται το κατοχικό καθεστώς. Σύµφωνα µε την Κυπριακή Στατιστική Υπηρεσία, ο συνολικός πληθυσµός του νησιού είναι 730.400 (τέλος 2003) από τους οποίους 639.500 (80,7%) ανήκουν στην Ελληνοκυπριακή κοινότητα συµπεριλαµβανοµένων 9.000 περίπου Μαρωνιτών, Αρµενίων και Λατίνων, 87.600 (11,0%) στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα και 66.000 (8,3%) είναι ξένοι που κατοικούν στην Κύπρο. Στην απογραφή του πληθυσµού που έγινε το 1960, τα ποσοστά των διαφόρων κοινοτήτων ήταν τα ακόλουθα: Από σύνολο 572.707 κατοίκων, 447.901 ή 78,2% ανήκαν στην Ελληνοκυπριακή κοινότητα (οι Μαρωνίτες, Αρµένιοι και Λατίνοι επέλεξαν σύµφωνα µε το σύνταγµα του 1960 να ανήκουν στην Ελληνοκυπριακή κοινότητα), 103.822 ή 18,1% ήταν Τουρκοκύπριοι και 20.984 ή 3,7% ήταν ξένοι κυρίως Βρεταννοί. Ως αποτέλεσµα της τουρκικής εισβολής του 1974, 162.000 πρόσωπα (32% των Ελληνοκυπρίων) είναι πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα. Σήµερα οι Τουρκοκύπριοι στο κατεχόµενο µέρος έχουν µειωθεί τραγικά λόγω του στρατοκρατικού καθεστώτος. Πολλοί έχουν φύγει στην Αγγλία, άλλοι έχουν µετακοµίσει στις ελεύθερες περιοχές ή αλλού.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

23

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

Απαισιόδοξοι οι Έλληνες, σύµφωνα µε το ευρωβαρόµετρο Ανεργία και πληθωρισµός είναι οι µεγάλοι εφιάλτες του µέσου Έλληνα, σύµφωνα µε τα βασικά συµπεράσµατα της κοινοτικής δηµοσκόπησης «ευρωβαρόµετρο», που δόθηκαν στη δηµοσιότητα στις Βρυξέλλες. Το 76% των Ελλήνων κρίνει κακή την οικονοµική κατάσταση της χώρας, µε το 42% να περιµένει µέσα στο 2008 περαιτέρω επιδείνωση και το 32% στασιµότητα. Μείωση της ανεργίας αναµένει µόνο το 21% των Ελλήνων, αύξηση το 42% και στασιµότητα το 37%. Ενδιαφέρον έχει επίσης ότι, τρεις µόλις µήνες µετά τις εκλογές, το 54% των Ελλήνων δηλώνει ότι δεν εµπιστεύεται την κυβέρνηση. Τα θέµατα που ανησυχούν ιδιαίτερα τον µέσο Έλληνα είναι κατ’ αρχήν η ανεργία (42%), ο πληθωρισµός (34%),

Πρόταση για την Ακαδηµία Αθηνών Η Ακαδηµία Αθηνών βράβευσε τον οµογενή Ρώσσο υπήκοο δρα Βίκτωρα Σαρηγιαννίδη για το σύγγραµµά του «Necropolis of Gonur» (στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Καπόν, 2007). Πρόκειται για µία πολύ σηµαντική απόφαση, η οποία εµπεριέχει έναν εθνικό συµβολισµό. Το σωστότερο όµως θα ήταν, για την Ακαδηµία, το ανώτατο πνευµατικό ίδρυµα της χώρας, να ανακηρύξει Ακαδηµαϊκό τον κ. Σαρηγιαννίδη για την τεράστια προσφορά του στον Ελληνισµό. Η συνεισφορά του αυτή είναι τεράστια, µέσω των ανασκαφών και της διάσωσης καθοριστικών πολιτιστικών µνηµείων του ελληνικού πολιτισµού σε όλη την πρώην Σοβιετική Ένωση και περιοχές της κεντρικής Ασίας από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η ένταξη του σηµαντικού αυτού Έλληνα επιστήµονα στο κορυφαίο πνευµατικό ίδρυµα της χώρας αποτελεί πράξη µεγίστης εθνικής συνεισφοράς στη διαχρονική Ελληνική ιστορία και τον πολιτισµό. Ν.Π.

24

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

η οικονοµική κατάσταση της χώρας (33%), το συνταξιοδοτικό σύστηµα (17%), το σύστηµα υγείας (16%) και η εγκληµατικότητα (16%). Τα θέµατα που ανησυχούν ιδιαίτερα τον µέσο Ευρωπαίο είναι η ανεργία (27%), ο πληθωρισµός (26%) και η εγκληµατικότητα (24%). Στο ερώτηµα «πώς κρίνετε την οικονοµική κατάσταση στην χώρα σας», οι Έλληνες εµφανίζονται δυσαρεστηµένοι. Το 51% των ερωτηθέντων Ελλήνων απαντά πως η οικονοµική κατάσταση είναι «µάλλον κακή», το 25% απαντά «πολύ κακή», το 22% απαντά «µάλλον καλή» και το 2% «καλή».

Στα όρια αφανισµού η γεωργική παραγωγή Μείωση 1,6% έναντι του 2006 σηµείωσε φέτος το αγροτικό εισόδηµα στην χώρα µας, σύµφωνα µε τα στοιχεία της Eurostat, ενώ στους «27» της ΕΕ αυξήθηκε κατά 4,7%. Αντίστοιχα, το 2007 το αγροτικό εισόδηµα είναι στο 82% του αγροτικού εισοδήµατος του 2000. Στους «27», το αγροτικό εισόδηµα το 2007 είναι στο 114,7% του αγροτικού εισοδήµατος του 2000. Η αποδιάρθρωση του γεωργικού τοµέα στην χώρα µας, την περίοδο που είναι ορατή µια διατροφική κρίση, ήδη τοποθετεί την Ελλάδα σε µειονεκτική θέση, τόσο στον ευρωπαϊκό αλλά και στον παγκόσµιο χάρτη, και υπονοµεύει τόσο την ποιότητα της διατροφής όσο και τις οικονοµικές προϋποθέσεις της εθνικής µας ανεξαρτησίας.

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΛΛΑ∆Α Επίκαιρα

Νίπτει τας χείρας της η Κοµισιόν για πυρηνικούς αντιδραστήρες σε Αλβανία Σε γενικόλογες παρατηρήσεις αρκείται η Κοµισιόν όσον αφορά στην κατασκευή πυρηνικού αντιδραστήρα στην Αλβανία, όπως ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός της, Σαλί Μπερίσα, στις 10/10/2007, και στα ανάλογα σχέδια της Πρώην Γιουγκοσλαβικής ∆ηµοκρατίας της Μακεδονίας, όπως προκύπτει από την απάντηση του αρµόδιου για θέµατα ενέργειας Επιτρόπου κ. Α. Πίµπαλγκς, σε σχετική ερώτηση του ευρωβουλευτή του ΣΥΝ ∆ηµ. Παπαδηµούλη. Στην απάντησή του, ο κ. Α. Πίµπαλγκς, αποφεύγοντας να σχολιάσει συγκεκριµένα τα σχέδια της Αλβανίας και της ΠΓ∆Μ, αναφέρει ότι “κάθε κράτος µέλος αποφασίζει κατά περίπτωση εάν θα χρησιµοποιήσει ή όχι πυρηνική ενέργεια. Σύµφωνα µε το παρόν κοινοτικό κεκτηµένο, την ευθύνη για την ασφάλεια στον σχεδιασµό, την χωροθέτηση, την κατασκευή, την λειτουργία και τον παροπλισµό των πυρηνικών σταθµών ηλεκτροπαραγωγής φέρει το κράτος στου οποίου τη δικαιοδοσία εµπίπτουν. Το ίδιο ισχύει για τις χώρες που βρίσκονται στο στάδιο της προένταξης ή της ένταξης.” Αναφερόµενος στο ζήτηµα ο ∆. Παπαδηµούλης δήλωσε: “Η χρήση της πυρηνικής ενέργειας, µε άλυτα τα προβλήµατα ασφαλούς λειτουργίας και διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων και τον πρόσθετο κίνδυνο ενός ατυχήµατος, παραµένει µια τεράστια απειλή για το περιβάλλον και την ίδια τη ζωή, ενώ ο χρόνος ζωής των πυρηνικών αντιδραστήρων είναι περιορισµένος, όχι περισσότερο από 30-40 χρόνια και στην

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

συνέχεια, όταν σταµατά η λειτουργία τους, αποτελούν µια µόνιµη τοποθεσία πυρηνικού αποβλήτου. Πόσο µάλλον όταν αναπτύσσεται σε περιοχές σεισµογενείς και ανέτοιµες τεχνολογικά να την διαχειριστούν, όπως τα Βαλκάνια. Παρ’ όλο που η Επιτροπή θέλει να προβάλει τα περιβαλλοντικά και ενεργειακά ζητήµατα ως άµεσης και υψίστης σηµασίας περιορίζεται σε µετριοπαθείς δηλώσεις και ενέργειες για ένα τόσο σοβαρό ζήτηµα, που υπονοµεύει την υγεία των φυσικών πόρων και των οικοσυστηµάτων και επιπλέον ευνοεί την πιθανή ανατροπή των γεωπολιτικών δεδοµένων στη νοτιο-ανατολική Ευρώπη, σε µια ζώνη η οποία δεν έχει ακόµη σταθεροποιηθεί πολιτικά, καθώς, µε τα σηµερινά τεχνολογικά δεδοµένα, υπάρχει η δυνατότητα αξιοποίησης των πυρηνικών αποβλήτων για την κατασκευή πυρηνικών όπλων. Το θέµα αφορά άµεσα την Ελλάδα, η οποία δείχνει να βρίσκεται σε πυρηνικό κλοιό, µετά τις αποφάσεις για κατασκευές πυρηνικών αντιδραστήρων από την Αλβανία, την ΠΓ∆Μ, τη Βουλγαρία, την Τουρκία και τη Ρουµανία. Αφορά εξ ίσου και την ΕΕ, της οποίας όλο και περισσότερα υπάρχοντα και υποψήφια µέλη στρέφονται προς τα πυρηνικά για την λύση των ενεργειακών τους προβληµάτων και όχι σε άλλες περιβαλλοντικά φιλικές πρωτοβουλίες.”. Η Νέα Πολιτική είχε κάνει ειδική αναφορά στο τεύχος 25 / ∆εκέµβριος 2007 µε τίτλο «Πυρηνικός κλοιός γύρω από την Ελλάδα». Επιµέλεια: Παύλος Καρούσος

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

25

E ΛΛΑ∆Α – Α ΝΑΛΥΣΗ

Η παρεοκρατία νίκησε, ο αµοραλισµός θριάµβευσε Tου Α. ∆. Παπαγιαννίδη

Θ

α ζητήσουµε προκαταβολικά συγγνώµην από τον αναγνώστη – και, ήδη, από την εκδοτική οµάδα της ΝΕΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ – για µια ανάλυση απλοϊκή· εκτός κλίµατος και εποχής· πιθανότατα άχρηστη. Όµως, να, στις εντελώς ακραίες καταστάσεις του δηµοσίου βίου, ο καθένας δεν νοείται να καταθέτει παρά µόνο τον πλήρη πυρήνα της σκέψης του, όσο κι αν η σκέψη αυτή ξεφεύγει από την πολιτική ορθότητα, από τις προσδοκίες της κοινής γνώµης (ευρύτερης ή στενώτερης), από την χρησιµότητα που απαιτείται απ’ όποιον εκφράζεται δηµόσια. Λοιπόν: µε τα τούτα και µε τα κείνα, φέραµε τον πολιτικό χρόνο πίσω στην φρικτή εκείνη εµπειρία του 198891 και – συνειδητοποιηµένα, αυτή την φορά. Πολύ πιο πλούσιοι ως χώρα (πλην µε θύλακες µιζέριας και τα φαινόµενα περιθωριοποίησης να πληθύνονται), πολύ πιο στερηµένοι από ηγεσίες και ηγετικότητες (ζούµε µε Κωστάκη και Γιωργάκη, µε εφεδρείες Ντόρα και Βαγγέλη και Αντωνάκη: πάτε τον χρόνο πίσω και δείτε Αντρέα και Μητσοτάκη και Φλωράκη και στην εφεδρεία Σηµίτη…), πολύ πιο σταθεροποιηµένοι και συνάµα απόλυτα ανασφαλείς (ποτέ δεν θα µπορέσουµε να ευχαριστήσουµε – ακόµη και όσοι τον αντιµετώπισαν µε άκρα δυσπιστία – τον Κώστα Σηµίτη αρκετά για την πρόσδεση στην Ευρωζώνη, συν θα αργήσουµε να χωνέψουµε πόσο µας ισορρόπησε συνολικά η αλλαγή βηµατισµού της Ιστορίας στην βαλκανική γειτονιά µας· ακόµη δεν έχουµε συνειδητοποιήσει πόσο το Ασφαλιστικό και η κατάρρευση ανταγωνιστικότητας κάνουν τικ-τακ, τικ-τακ σαν οπλισµένη βόµβα στο προσκεφάλι µας). Και, σαν κοινωνία και σαν κοινή γνώµη, βαδίζουµε εφιαλτικά όµοιο δρόµο µε την εποχή των Κοσκωτικών. Και το χαιρόµαστε – όχι, όχι οι άρχοντές µας, εµείς! Με

26

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

τις κασσέτες µας (που γίναν DVD) να καταλαµβάνουν όλο και περισσότερο δηµόσιο χώρο, µε τους ανθρώπους των µέσων ενηµέρωσης (αφεντικά και παρατρεχάµενους µε υπερφίαλα εγώ) να αδράχνουν ρόλους που δεν τους ανήκουν, µε τον χαρωπό χορό των συµφερόντων να παρασέρνει όλο και περισσότερους στο διάβα του, µε µεγάλα ζητήµατα να αντιµετωπίζονται φτερό στον άνεµο (είχαµε τότε Νταβός, θάχουµε τώρα µη-συνειδητοποιηµένη επάνοδο στην Χάγη; είχαµε τότε ξύπνηµα στον µετακοµµουνιστικό Βαλκανικό κόσµο, θάχουµε τώρα Κόσσοβο; είχαµε τότε και ξανάχουµε τώρα Κυπριακό, έχουµε σταθερά την υπηρέτηση των αντι-Αµερικανικών αντανακλαστικών µας, έχουµε την ψευδαίσθηση ανεξάρτητης ένταξης στο διεθνές σύστηµα και pas-de-deux µε τον Μόσκοβο και «ρόλου» στην όλο και πιο γερασµένη Ευρώπη µας… Τι έχει αλλάξει; Τόπαµε- είµαστε πολύ πιο πλούσιοι, είµαστε 10-12% περισσότεροι χάρη στην µετανάστευση, έχουµε χυθεί πολύ αποτελεσµατικά (τουρισµός, µεταφορές, ναυτιλία, ακίνητα, κεφαλαιακές ροές/ξέπλυµα) στην παγκοσµιοποίηση. Συν, αφήσαµε πίσω όλο και µεγαλύτερο µέρος του πάντα νευρωτικού κοινωνικού consensus που έως τώρα µας κουβαλούσε – consensus ανοχής και αδιαφορίας περισσότερο, παρά συγκροτηµένης κοινής πορείας. Παιδεία; Υγεία; Κάλυψη της Κοινωνικής Ασφάλισης; Φορολογία; ∆ιαχείριση των σκουπιδιών; Περιβάλλον-πυρκαγιές-πολεοδοµία-αυθαίρετα; Αν βρείτε ένα έστω σηµείο, σ’ όλα αυτά τα µέτωπα, όπου να υπάρχει πλέον γνήσια κοινωνική συµφωνία ή πάντως σύµπλευση, πείτε µας να θαυµάσουµε. Συν, ανέβηκαν οι τόνοι της δηµόσιας έκφρασης, δηλαδή το υβρεολόγιο, τα µπινελίκια, ο λόγος της Τρούµπας στα σαλόνια (δηλαδή: στα τηλεπαράθυρα που, ακριβώς, ζευγάρωσαν την γνησιότητα του

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

E ΛΛΑ∆Α – Α ΝΑΛΥΣΗ

βούρκου µε το δήθεν του λάϊφστάϊλ). Και, βέβαια, µόλις το είπαµε: έχουµε στην καθηµερινή χρήση το «αγαθό» µιας πληθωρικής τηλεοπτικής κάλυψης των δρώµενων, εκεί που το 1988-1991 είχαµε τα διστακτικά βήµατα της ελεύθερης (sic, τότε) ραδιοφωνίας και τα µπουσουλήµατα της ιδιωτικής (ποτέ ελεύθερης, sorry) τηλεόρασης. Όλα αυτά, όµως, δεν αποτελούν παρά σκηνικό. «Σκηνικό και τα µεγάλα θέµατα;» θα ρωτήσετε. Ναι! Ως σκηνικό µεταχειριζόµαστε σταθερά στην Ελλάδα (Γκρης για τους ∆υτικούς, Γιουνανιστάν για τους δίπλα, Ελληνική ∆ηµοκρατία για τους ιθαγενείς – µην ξεχνιόµαστε) το σύνολο των µεγάλων θεµάτων. Το κυρίως έργο είναι η αναζήτηση της εξουσίας, το ξεκαθάρισµα λογαριασµών, το διαγούµισµα των όσων «κοινά αγαθά» είναι διαθέσιµα - κι ύστερα πάλι από την αρχή. ΄Όµως σ’ αυτό το σκηνικό, οι µικροί και ταλαίπωροι πρωταγωνιστές της εποχής (καλά νάναι! Κατέβηκαν στο επίπεδό µας όλοι τους, κι ακόµη παρακάτω, ήδη από το γύρισµα του αιώνα, οπότε δεν έχουµε τουλάχιστον αισθήµατα υστέρησης αλλά αντίθετα επίγνωση υπεροχής έναντι των αρχόντων µας! Ίσως αυτή να είναι η καινούργια κατάκτησή µας, των Ελλήνων, στον χώρο του πολιτικού…) παίζουν ένα έργο στα µέτρα τους αλλά µε δύο ολοκληρωµένες πια δυνάµεις να το κινούν και να το νοµιµοποιούν συνάµα. Η µία είναι η παρεοκρατία. Το «δικέ µου!» σε οριστικό θρίαµβο. Οι «δικοί µας» αποτελούν κάθε φορά την εγ-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

γύηση (που, διάολε, πώς καταφέρνει και καταρρέει την πιό λάθος στιγµή!) και την υποχρέωση (αν δεν δώσεις στους δικούς σου, αν δεν καλύψεις στους δικούς σου, τι ηγέτης είσαι;). Η απλή κοµµατοκρατία είναι παρελθόν, η παρεοκρατία νίκησε – και στην παρέα µπορούν και είναι ευπρόσδεκτοι να ενταχθούν εντελώς ετερόκλητοι άνθρωποι και «κύκλοι». Η παρέα δεν είναι κλειστή: καλοδέχεται και φιλοξενεί συνεργαζόµενους, ως και ξένους. Η παρέα προσαρµόζεται, η παρέα συνοδεύει, η παρέα διευρύνεται, η παρέα το χαίρεται. Θεσµοί, διαδικασίες, ιεραρχίες – όλα υποχωρούν µπροστά στην παρέα. Και «τα συµφέροντα» αρέσκονται στις παρέες, τις αγκαλιάζουν, τις φιλοξενούν, όλα τα καλά και χρήσιµα! Η δεύτερη νοµιµοποιητική δύναµη είναι ο αµοραλισµός. Όχι, δεν αναφερόµαστε σε ροµαντισµούς όπως «πολιτική ηθική» ή απλώς «ηθική»: αναφερόµαστε στο παχύ στρώµα αµοραλισµού, που έθεσε εκποδών ακόµη και τον υπαινιγµό ότι κάποιοι κανόνες θα µπορούσαν να λειτουργούν, κάποια όρια να ισχύουν στην δηµόσια ζωή. Ο αµοραλισµός θριάµβευσε, οι όποιες αναστολές ανήκουν οριστικά στο παρελθόν. Καθώς, δε, homo homini lupus – οι λύκοι ζουν και κυνηγούν σε αγέλες, σε συγκροτηµένες παρέες, και µην µου πείτε πως έχετε ακουστά για ηθικούς φραγµούς στον λύκο! – γνωρίζουµε τι ακολουθεί. Ο δικός µας, ηλιόλουστος, µεσογειακός/βαλκανικός, οψιγενής µεσαίωνας. !

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

27

E ΛΛΑ∆Α

Καλή σας νύχτα κύριε Πρωθυπουργέ… Του Νίκου Σ. Λιναρδάτου

K

αλή σας νύχτα… Μετά από ακόµα µία κοπιαστική, γεµάτη υποχρεώσεις ηµέρα, ετοιµάζεστε επιτέλους να ξεκουραστείτε, έχοντας ήσυχη τη συνείδησή σας ότι και σήµερα πράξατε το καθήκον σας στο ακέραιο. Ο λαός µας – όλοι οι απλοί, καθηµερινοί άνθρωποι, πολίτες αυτής της χώρας - που αγωνίζονται καθηµερινά να τα φέρουν βόλτα µε ένα ισχνό µεροκάµατο – αν υπάρχει και αυτό – ή µία σύνταξη πείνας, τον ύπνο αυτό, τον αποκαλούν ΄΄ύπνο του δικαίου΄΄. Αλήθεια όµως, πόσες φορές σκεφτήκατε το βράδυ, λίγο πριν κοιµηθείτε, τι πραγµατικά συνέβησαν κατά την ηµέρα που πέρασε; Πόσο ακριβοδίκαια κυβερνήσατε και σήµερα αυτόν τον τόπο; Πόσο δίκαια απονείµατε τα εύσηµα στους υπουργούς, βουλευτές, γραµµατείς και γενικά, στα στελέχη της κυβέρνησης και του κόµµατός σας, για τις σωστές ενέργειές τους κατά τη διάρκεια της ηµέρας; Πόσο σωστά και χωρίς υπεκφυγές, σας ενηµέρωσαν οι στενοί σας συνεργάτες για τα δρώµενα της ηµέρας, για το αν εφαρµόστηκαν ή όχι οι αποφάσεις και εντολές σας, καθώς και για την αποδοχή ή απόρριψή τους από τον κόσµο; Και, ταυτόχρονα, πόσο δίκαια παρατηρήσατε, επιπλήξατε ή – ακόµη ακόµη – στείλατε σπίτι τους ή στον εισαγγελέα όλους αυτούς τους επίορκους, οι οποίοι αν µη τι άλλο, καταχράστηκαν την εµπιστοσύνη µε την οποία εσείς ο ίδιος, προσωπικά, τους περιβάλατε; Αν κάνατε, πιστεύω, έναν δίκαιο απολογισµό, το ισοζύγιο θα ήταν σίγουρα αρνητικό. ∆εν γνωρίζω, φυσικά, αν συµφωνείτε ή διαφωνείτε µε την επισήµανσή µου αυτή, όµως ο κόσµος, κάθε φορά που του τίθεται το ερώτηµα, λέει ΄΄όλοι το ίδιο είναι, σε όποιο πολιτικό χώρο κι αν ανήκει ο κάθε ένας πολιτικός… Τι Νέα ∆ηµοκρατία, τι ΠΑ.ΣΟ.Κ., το µόνο για το οποίο ενδιαφέρονται και προσπαθούν µε αξεπέραστο ζήλο να καταφέρουν, είναι το πώς θα γεµίσουν τις τσέπες τους και θα φτιαχτούν µια για πάντα, τόσο οι ίδιοι όσο και ολόκληρο το σόι τους΄΄!

28

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Αυτά σκέφτεται καθηµερινά και λέει ο απλός, καθηµερινός πολίτης αυτής της χώρας, που σε πείσµα πολλών εξακολουθεί να την αποκαλεί ΄΄Ελλάδα µας΄΄… Όσο για εσάς, κύριε Πρωθυπουργέ, η αγαπηµένη σας φράση λέει περίπου τα εξής: ΄΄Θα χτυπήσω κάθε παράνοµη ενέργεια, από όπου κι αν προέρχεται, από όσο ψηλά κι αν προέρχεται΄΄… Μία φράση, την οποία συνηθίζετε να επαναλαµβάνετε µε στόµφο σε κάθε ευκαιρία – και, δυστυχώς, οι ΄΄ευκαιρίες΄΄ που σας δίδονται είναι πολλές και συνεχείς - µετά από κάθε αποκάλυψη παράνοµης ενέργειας, στην πλειοψηφία τους ανθρώπων του δικού σας χώρου, ενέργειας αδιαφάνειας και σκανδάλου… Στην αρχή, σας πιστέψαµε…Πιστέψαµε τα λεγόµενά σας, γιατί ήσασταν νέος πολιτικός – και πρωθυπουργός – και θέλαµε να πιστεύουµε ότι θα ήσασταν εντελώς διαφορετικός από όλους τους προηγούµενους πρωθυπουργούς, του προηγούµενου κόµµατος, του ΠΑ.ΣΟ.Κ., που διέλυσε τον τόπο στα περίπου 20 χρόνια που κυβέρνησε (;) την χώρα… Πιστέψαµε, ελπίσαµε, δεχθήκαµε να υποµείνουµε αρκετές θυσίες, βοηθώντας σας στο δύσκολο έργο σας της ΄΄ανασύστασης του κράτους΄΄ που υποσχεθήκατε… Μόλις πριν λίγες µέρες, στο Μέγαρο Μουσικής, σε σχετική ηµερίδα για τη διαφάνεια και τα καθαρά χέρια, επαναλάβατε για ακόµη µία φορά, ότι τίποτε το σκοτεινό δεν θα µένει ατιµώρητο, ότι όλοι οι ένοχοι θα οδηγούνται ενώπιον της ∆ικαιοσύνης κ.λπ., κ.λπ. κ.λπ. Αξίζει επίσης να αναφέρουµε ότι και ο Αρχηγός της Αξιωµατικής Αντιπολίτευσης τόνισε πάνω κάτω τα ίδια – και την ίδια στιγµή (και σε κάθε ευκαιρία) εξαπολύει µύδρους εναντίον της κυβέρνησης και υµών προσωπικά, κατηγορώντας σας ευθέως ότι ουσιαστικά έχετε αφήσει τη χώρα ακυβέρνητη και στο έλεος των κάθε λογής µεσαζόντων και απατεώνων… ΄΄Τα ψεύτικα τα λόγια τα µεγάλα΄΄ που λέει και το τραγούδι, λοιπόν, κύριε Πρωθυπουργέ; Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

E ΛΛΑ∆Α

Προσπαθείτε κάθε φορά να µας πείσετε να σας πιστέψουµε ότι µάχεστε για τη διαφάνεια…Ε, λοιπόν, σας πιστέψαµε µία, σας πιστέψαµε δύο κύριε Πρωθυπουργέ, το πήραµε τελικά απόφαση και σταµατήσαµε να σας πιστεύουµε. Τώρα, αν εσείς επαναλαµβάνετε τα λόγια σας, µήπως τελικά καταφέρετε να πείσετε τον ίδιο σας τον εαυτό να σας πιστέψει, τι να σας πω… Ή, µάλλον, έχω και εγώ – όπως και όλοι οι υγιώς σκεπτόµενοι και µακριά από κάθε είδους και µορφής ΄΄διευκολύνσεις και εξυπηρετήσεις΄΄, έχω πολλές ερωτήσεις να σας υποβάλλω, µε όλον το σεβασµό προς το πρόσωπό σας. Ερωτήσεις, που αφορούν σε τρέχοντα σοβαρά θέµατα, οικονοµικά, κοινωνικά και – πάνω απ’ όλα – ηθικής τάξεως. Να σας ρωτήσω λοιπόν κύριε Πρωθυπουργέ, τι έγινε τελικά µε το γνωστό θέµα των τηλεφωνικών υποκλοπών, όπου µέχρι και τα δικά σας τηλέφωνα παρακολουθούνταν και ΄΄κάποιοι΄΄ είχαν υποκλέψει µέχρι και δικές σας τηλεφωνικές συνοµιλίες, όπως είχαν γράψει οι εφηµερίδες και είχε αναφερθεί στα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων; Μάλιστα, στην περίπτωση των υποκλοπών, είχαµε και την αυτοκτονία (;) υψηλόβαθµου στελέχους εταιρείας κινητής τηλεφωνίας… Να σας ενηµερώσω, λοιπόν, εγώ κύριε Πρωθυπουργέ, ότι (και) η υπόθεση αυτή τέθηκε στο αρχείο, σύµφωνα µε εντολή του αρµόδιου εισαγγελέα Εφετών. Και το σκεπτικό είναι ότι ΄΄αποδείχθηκε µεν η ύπαρξη δικτύου εκτεταµένων τηλεφωνικών παρακολουθήσεων… Εκτυλίχθηκε ταυτόχρονα, µία ανθρώπινη τραγωδία… Ξέρουµε όλοι για το έγκληµα και οι δικαστικοί οι οποίοι χειρίστηκαν την υπόθεση, κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι ∆ΕΝ προκύπτουν στοιχεία για την απόδοση ευθυνών σε συγκεκριµένα πρόσωπα΄΄! Η εντυπωσιακή αυτή κατάληξη της δικαστικής έρευνας, αναδεικνύει σίγουρα τις ευθύνες της κυβερνήσεώς σας και υµών προσωπικά κύριε Πρωθυπουργέ και αφήνει σε όλους εµάς µεγάλα ερωτηµατικά αναφορικά µε τις δηλώσεις σας – Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ή µάλλον, τις διαβεβαιώσεις σας – περί ΄΄κάθαρσης και διαφάνειας΄΄… Και αν αυτό είχε συµβεί άπαξ, θα µπορούσαµε να µιλήσουµε για ΄΄αστοχία υλικού΄΄…όµως η ιστορία επαναλαµβάνεται! Να σας ρωτήσω λοιπόν και πάλι κύριε Πρωθυπουργέ, τι απέγινε τελικά µε τη γνωστή υπόθεση ΄΄των κουµπάρων΄΄ στη Θεσσαλονίκη; Να σας δώσω και πάλι εγώ την απάντηση; Φανφαρόνικες, βαρύγδουπες δηλώσεις για εντυπωσιασµό της κοινής γνώµης, συλλήψεις, χειροπέδες, Κορυδαλλός και …έξω όλοι! Τιµωρήθηκε κανείς; Όχι! Ίδρωσε το αφτί κανενός από αυτούς; Και πάλι όχι! Να τολµήσω να σας ρωτήσω άραγε κύριε Πρωθυπουργέ, τι έγινε µε την υπόθεση της απαγωγής των Πακιστανών; Μάλλον δεν συνέβη το παραµικρό…είχαν παρακολουθήσει οι άνθρωποι κάτι εκποµπές του αξιότιµου κυρίου Χαρδαβέλλα σχετικές µε απαγωγές γήινων από εξωγήινους - και επηρεασµένοι οι άνθρωποι, πίστεψαν ότι …απήχθησαν και οι ίδιοι… Πού είναι άραγε η αλήθεια, που ∆ΕΝ έλαµψε, για ακόµη µία φορά; Πού είναι η διαφάνεια, που παρέµεινε στη ΄΄σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού΄΄; Να τολµήσω άραγε να σας ρωτήσω κύριε Πρωθυπουργέ, σε ποιό σηµείο βρίσκεται η διαφάνεια και η κάθαρση στην υπόθεση της λεηλασίας των ασφαλιστικών ταµείων; Τιµωρήθηκε µήπως κάποιος υπεύθυνος; Γιατί, ΄΄κοµπίνα΄΄ χωρίς ενόχους και συνενόχους (προέδρους, γραµµατείς, συµβούλους, χρηµατιστές κ.λπ.), δεν γίνεται! Με το να πληρώσει το Κράτος – δηλαδή όλοι εµείς οι φορολογούµενοι πολίτες – τη διαφορά, από τον κρατικό προϋπολογισµό, όπως ανακοινώθηκε, θεωρείτε εσείς ότι έληξε το θέµα; Να τολµήσω και πάλι να ρωτήσω, κύριε Πρωθυπουργέ, πού βρίσκεται η διαφάνεια και η κάθαρση στις σχεδόν οµοειδείς υποθέσεις Βαρθολοµαίου και Ζαχόπουλου; Και, σε καµµία περίπτωση δεν µε (µας) ενδιαφέρει το αποκαλούµενο ροζ κοµµάτι της ιστορίας, παρά µόνον αν έχει σχέση µε ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

29

E ΛΛΑ∆Α

ρουσφέτια και µε την κατασπατάληση του δηµόσιου χρήµατος, του χρήµατος/ ελλείµµατος που καλούµαστε τελικά να αποδίδουµε στο Κράτος εµείς οι φορολογούµενοι - και όχι φυσικά οι έχοντες και κατέχοντες και οι φοροφυγάδες και τα κάθε λογής ΄΄λαµόγια΄΄, όπως χαρακτηριστικά εσείς ο ίδιος τους είχατε αποκαλέσει κύριε Πρωθυπουργέ, σε µια συγκέντρωσή σας στον γνωστό Μπαϊρακτάρη… Θα µπορούσα να σας υποβάλλω αµέτρητα ερωτήµατα, για ώρες ολόκληρες κύριε Πρωθυπουργέ, αν γνώριζα – ή µάλλον, αν ήµουν σίγουρος ότι θα έπαιρνα από εσάς κάποια άλλη απάντηση, εκτός από αυτή, η οποία έχει πλέον γίνει ΄΄κλισέ΄΄ και την οποία ΄΄µατα-ξανα-επαναλάβατε πάλι, για ακόµη µία φορά΄΄, κατά την κοπή της πίτας της Γραµµατείας Γυναικών της Νέας ∆ηµοκρατίας: ΄΄Είµαστε σε διαρκή σύγκρουση µε τη διαφθορά και την ανοµία. Είµαστε σε αντίθεση µε τις ισοπεδωτικές αντιλήψεις, που υπηρετούν τη συντήρηση, την καθήλωση, την αδράνεια. Είµαστε µετωπικά απέναντι στις ιδιοτελείς σκοπιµότητες, που ζηµιώνουν τη δηµοκρατία µας, την αξιοπιστία του πολιτικού µας συστήµατος, την αξιοπρέπεια της πολιτικής. Οι πολίτες απαιτούν από όλους να παίρνουµε ξεκάθαρες θέσεις. Κανένας δεν έχει το δικαίωµα να υποβαθµίζει το δηµόσιο βίο, να καλλιεργεί τον κυνισµό, να ισοπεδώνει τα πάντα΄΄… Αλήθεια, έχετε παρακολουθήσει ποτέ κύριε Πρωθυπουργέ, συζητήσεις (;) σε τηλεοπτικά πάνελ, όπου οι πολιτικοί στη συντριπτική τους πλειοψηφία συµπεριφέρονται µε 30

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

τρόπο ΄΄κανιβαλιστικό΄΄, µιλώντας όλοι µαζί, εκφραζόµενοι µε τρόπο ειρωνικό και απαξιωτικό ο ένας προς τον άλλο, δηµιουργώντας σε εµάς τους τηλεθεατές, αποστροφή – για να µη το χαρακτηρίσω αλλιώς; Για ποια αξιοπρέπεια της πολιτικής, µιλάτε λοιπόν κύριε Πρωθυπουργέ; Ποιοι είναι αυτοί που ζηµιώνουν τη δηµοκρατία µας; Ποιοι δεν παίρνουν ξεκάθαρες θέσεις – όπου το πλέον σηµαντικό είναι να τις τηρούν κιόλας; Ποιος υποβαθµίζει τον δηµόσιο βίο; Πείτε µου ειλικρινά, κύριε Πρωθυπουργέ, εσείς ο ίδιος έχετε δει έστω και µία φορά να τιµωρείται κάποιος καταχραστής του δηµόσιου χρήµατος; Κάποιο ΄΄λαµόγιο΄΄ ή ΄΄ξύπνιος΄΄; Κάποιος ο οποίος προσέβαλε τα ήθη και µάλιστα µε σκαιό, βάναυσο και αχαρακτήριστο τρόπο; Όχι βέβαια! Και δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός της ύπαρξης τόσων και τόσων περιπτώσεων… Γιατί, έχει δηµιουργηθεί σε όλους τους ήδη – αλλά και τους επίδοξους καταχραστές κάθε είδους – η πεποίθηση ότι ∆ΕΝ πρόκειται να πάθουν απολύτως τίποτε! Είτε κλέψουν, είτε δολοφονήσουν, είτε καταχραστούν, είτε καταπατήσουν δασικές εκτάσεις, είτε προσβάλλουν τα ήθη – και τη νοηµοσύνη µας, φυσικά - είτε, είτε, είτε… Γιατί, όλοι αυτοί, γνωρίζουν πολύ καλά – και καλύτερα από τον καθένα µας – ότι το µόνο που θα ακουστεί, θα είναι η φράση σας, η γνωστή σας φράση ΄΄περί λάµψης της πλήρους αλήθειας, περί κρυστάλλινης διαφάνειας και παραποµπής της όποιας υπόθεσης στη ∆ικαιοσύνη΄΄… Θυµίζει παραµυθάκι, αγαπητέ κύριε Πρωθυπουργέ, που λέµε στα παιδιά για να µην κάνουν αταξίες… Ένα παραµυθάκι µε τέρατα και δράκους που βγάζουν φωτιές και κατακαίουν τα πάντα στο πέρασµά τους, χωρίς ο ιππότης µε το άσπρο άλογο της διαφάνειας να µπορεί να κάνει το παραµικρό… Και, το έχουν µάθει καλά όλοι αυτοί, κύριε Πρωθυπουργέ, πάρα πολύ καλά, όλα αυτά τα χρόνια – και του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και τα δικά σας- το παραµυθάκι αυτό, απέξω κι ανακατωτά! Και ζήσανε αυτοί καλά και άλλοι ακόµα καλύτερα! Καλή σας νύχτα κύριε Πρωθυπουργέ και όνειρα γλυκά… ! Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Π ΑΙ∆ΕΙΑ

Σεξουαλική αγωγή στα σχολεία µας; Του Νίκου Ι. Ράπτη

Ο

πως διαβάσαµε στον Τύπο, «αν όλα πάνε καλά... το µάθηµα της σεξουαλικής αγωγής... θα αρχίσει να διδάσκεται από το σχολικό έτος 2008-2009... σε παιδιά από 6 έως 12 ετών» (sic). Είναι αλήθεια πως η σεξουαλική αγωγή συµπεριλαµβάνεται στα προγράµµατα διδασκαλίας πολλών ανεπτυγµένων κρατών, στα οποία εντάχθηκε την περίοδο που ακολούθησε τη «σεξουαλική επανάσταση» της δεκαετίας του 1960. Ποιά, όµως, είναι τα αποτελέσµατα της τριακονταετούς και πλέον εφαρµογής της; Σύµφωνα µε τους υποστηρικτές της, στους οποίους συγκαταλέγεται η διακεκριµένη Βρεταννίδα δηµοσιογράφος Πόλυ Τόινµπι, «η σεξουαλική αγωγή πέτυχε» και «πρέπει να γίνει υποχρεωτική». Πώς τεκµαίρεται όµως η «επιτυχία» της σεξουαλικής αγωγής; Σύµφωνα µε την ίδια, από τα «καλά νέα» πως «όλο και περισσότερα έγκυα κορίτσια κάνουν έκτρωση (sic)». Η ιδέα, πως πετυχηµένη εκπαίδευση είναι εκείνη που οδηγεί τα παιδιά µας στα χειρουργεία, είναι ασφαλώς ανατριχιαστική. Είναι, όµως, επίσης σύµφυτη µε την «σεξουαλική αγωγή», σκοπός της οποίας είναι εξ ορισµού να µάθουν τα παιδιά πώς να «απολαµβάνουν» την ερωτική συνεύρεση (εξ ου και όλη η ανατοµία), αποφεύγοντας ταυτόχρονα τα σεξουαλικώς µεταδιδόµενα νοσήµατα και τις ανεπιθύµητες επιπτώσεις (διάβαζε: την εγκυµοσύνη). Στην σεξουαλική αγωγή δεν γίνεται λόγος για τις ψυχολογικές, πνευµατικές, ηθικές και θρησκευτικές διαστάσεις του έρωτα. Φυσικά δεν καλλιεργείται η ιδέα της σεξουαλικής αποχής, πόσο µάλλον της αγνότητας, ούτε καν σε παιδιά 13 ή 15 ετών! «Αν ήταν να απέχουµε από το σεξ, γιατί να µαθαίνουµε όλα αυτά τα πράγµατα;», θα σκεφτεί λογικά κάθε έφηβος µαθητής και µαθήτρια. Με άλλα λόγια, ο ανθρωπολογικός τύπος που προωθείται από τα συµφραζόµενα της σεξουαλικής αγωγής είναι ο άνθρωπος που έχει ξεχωρίσει το σεξ από την ψυχή του, την ηθική του συγκρότηση και τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Είναι ο άνθρωπος που επωφελείται από το σεξ «εδώ», ε-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

νώ ταυτόχρονα κρατάει την ψυχή και το νου του κάπου «αλλού» -και που φυσικά αποφεύγει τις κακοτοπιές (τα χλαµύδια και τις εγκυµοσύνες). Λυπάµαι που θα το πω, αλλά αυτή ακριβώς η περιγραφή θα ταίριαζε «γάντι» στον (αξιολύπητο) ανθρωπολογικό τύπο της πόρνης. Εδώ και πολλά χρόνια, το ελληνικό σχολείο µετατρέπεται από χώρος παιδείας σε χώρο όπου διάφοροι εκπαιδευτικοί ασχολούνται µε τα χόµπυ τους ή που διάφορα λόµπυ προωθούν τα συµφέροντά τους, πάντα φυσικά στις πλάτες των παιδιών µας. Γεµίσαµε τα προγράµµατα διδασκαλίας µας µε «αγωγές» (για το περιβάλλον, την υγεία, την κυκλοφορία κ.ο.κ), ξένες γλώσσες, πληροφορικές, θεατρικά παιχνίδια και λογής-λογής µορφές «αυτοέκφρασης». Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των δράσεων είναι πως είναι κακοσχεδιασµένες, ιδεοληπτικές και δεν εξυπηρετούν ούτε καν τον λόγο για τον οποίο υποτίθεται πως εισήχθησαν στα σχολεία (κανείς π.χ. δεν έµαθε «δεύτερη ξένη γλώσσα» στο σχολείο -ούτε καν πρώτη, εδώ που τα λέµε- όπως και κανείς δεν ευαισθητοποιήθηκε περιβαλλοντικά από ένα ολιγόωρο πρόγραµµα «περιβαλλοντικής εκπαίδευσης»). Το µόνο που πετυχαίνουµε µε όλα αυτά είναι να επιβαρύνουµε ως εκεί που δεν πάει άλλο την καθηµερινότητα των παιδιών µας. Ταυτόχρονα, τα ελληνόπουλα «βουλιάζουν» στις διεθνείς κατατάξεις των επιδόσεων στην Ανάγνωση, τη Γραφή, τα Μαθηµατικά και τις Φυσικές Επιστήµες (τα µαθήµατα δηλαδή που παλαιά ονοµάζαµε «πρωτεύοντα» -και οι αγγλοσάξονες συνεχίζουν µέχρι σήµερα να αποκαλούν «βασικά»). Τα προγράµµατα στα σχολεία µας µοιάζουν µε µενού γεµάτα ορεκτικά και επιδόρπια, αλλά µε όλο και µικρότερο κύριο πιάτο. Η προσθήκη της «σεξουαλικής αγωγής» στα µαθήµατα των παιδιών µας, όµως, δεν θα είναι µόνον άχρηστη, θα είναι και επικίνδυνη. ! ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

31

Ε ΚΚΛΗΣΙΑ

Επισηµάνσεις στην αρχή του χρόνου Tου Αλέξανδρου Σ. Καρυώτογλου

Α

πογοητευµένος ο σηµερινός άνθρωπος από τα πάσης φύσεως ευχολόγια που δέχεται τις γιορτινές, και όχι µόνο, µέρες, αποζητάει να του υποδειχτεί µε ευθύνη ένας τρόπος για να εξέλθει από το γενικό αδιέξοδο που τον έχει φέρει η ανευθυνότητα των πάσης φύσεως υπευθύνων του τόπου. Οι συνταγές –που δεν λείπουν– είναι εν πολλοίς ανώφελες. Κάποιες επισηµάνσεις ίσως δώσουν αφορµή για παραπέρα σκέψεις και ανάληψη πρωτοβουλιών τώρα, µε την έναρξη του νέου έτους. Στον χώρο της Εκκλησίας, που µας ενδιαφέρει κυρίως, φαίνεται ότι θα υπάρξουν στο άµεσο µέλλον ανακατατάξεις. Εκείνο που θα πρέπει να έχουν υπ’ όψιν τους οι υπεύθυνοι είναι δύο βασικά πράγµατα. Το πρώτο, και αυτό χρειάζεται να το έχει στο νου της η σύµπασα Εκκλησία, κλήρος και λαός, είναι η άµεση ανάγκη της παρουσίας πνευµατικών πατέρων. ∆εν έχει η Εκκλησία ανάγκη από αετονύχηδες επισκόπους και στελέχη της εκκλησιαστικής διπλωµατίας, αλλά από κεφαλές και συνεργάτες που θα έχουν την ικανότητα να καθοδηγούν πνευµατικά το ποίµνιο. Καλά είναι τα επικοινωνιακά σχέδια, αλλά είναι παντελώς ανώφελα αν υπάρχει έλλειψη πνευµατικών πατέρων µε συνείδηση της πνευµατικής πατρότητας, την οποία απεγνωσµένα αποζητάει κάθε πιστός και καθηµερινά απογοητεύεται από την απουσία της. ∆εν είναι δυνατόν η ενηµέρωση σε τέτοια θέµατα να έχει αφεθεί σε ύποπτης προέλευσης πρόσωπα, τα οποία κατέχουν θέσεις µέσα στην διοίκηση της Εκκλησίας ή παρελαύνουν ανεξέλεγκτα στα κανάλια, πλασάροντας πάσης φύσεως τρόπους ζωής και προετοιµάζοντας δήθεν και εκφοβιστικά για την έλευση του ...Αντίχριστου, θυµίζοντας εποχές του Ρασπούτιν. Το δεύτερο είναι η άµεση παύση της εγκατάλειψης των στελεχών από την διοικούσα Εκκλησία. Μέχρι σήµερα οι επίσκοποι εκτελούν µανιωδώς, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, ένα διαχειριστικό έργο. Νοιώθουν να τους έχει ανατεθεί, όπως σε ένα νοµάρχη, η διοίκηση µιας επαρχίας τους . Έχουν την αίσθηση ότι έχουν να αντιπαλαίψουν µε δύο βασικούς παράγοντες απέναντί τους: τους παπάδες τους, τους οποίους θεωρούν υπαλλήλους τους και όχι συνεργάτες τους, και έναν λαό, τον οποίο θεωρούν ότι µπορούν να άγουν και να φέρουν όπως οι ίδιοι κρίνουν, και την κρίση τους δυστυχώς εµπιστεύονται α32

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

πόλυτα. Στο πρώτο, δηλαδή την σχέση των επισκόπων µε τους ιερείς και µοναχούς, χρειάζεται να εισαχθεί ένα πνεύµα περισσότερο ευαγγελικό και λιγώτερο υπαλληλίστικο. Ο επίσκοπος δεν είναι τίποτε χωρίς τους πρεσβυτέρους. Οι πρεσβύτεροι, για να διαποιµάνουν, είναι ανάγκη να καταρτίζονται συνεχώς, να νοιώθουν ότι ο επίσκοπος τους σκέφτεται και τους φροντίζει όχι µόνον ως άτοµα, αλλά µε τις οικογένειές τους, ότι υπολογίζει την γνώµη τους, την προσωπική τους γνώµη και όχι την γνώµη που θα ήθελαν οι επίσκοποι να έχουν, και να νοιώθουν ελεύθεροι να αναπτύξουν αυτό που ταιριάζει στη δική τους ενορία, την ενορία µε τις ιδιαιτερότητες των δικών της προσώπων. Στο δεύτερο, δηλαδή την σχέση των επισκόπων µε τον λαό, θα χρειαστεί να πάψουν να βλέπουν τους πιστούς µε βάση έναν βαθµό ευσέβειας που τυχόν επιδεικνύουν, όσοι απέµειναν να τον επιδεικνύουν, χωρίζοντας το ποίµνιο σε καλούς και αδιάφορους. Στην Εκκλησία συµβαίνει αυτό που συµβαίνει και στο σχολείο: δεν υπάρχουν καλοί και βλάκες µαθητές για έναν εκπαιδευτικό. Υπάρχουν µαθητές που χρησιµοποιούν τα ταλέντα τους και µαθητές που τα κρύβουν από διάφορες αιτίες και η µαεστρία του δασκάλου είναι να ανακαλύψει τις αιτίες και να προκαλέσει το ενδιαφέρον του µαθητή για να ξεδιπλώσει τα χαρίσµατά του. Αυτό βέβαια σηµαίνει εντατική εργασία για τον επίσκοπο και τον κλήρο, εργασία ουσίας και όχι µόνο διαχείριση δογµάτων και εντολών. Καλό είναι το τελευταίο, αλλά το πρώτο είναι ουσιαστικώτερο. Αν οι επίσκοποι βρίσκονται στο πόστο τους «εις τόπον και τόπον Χριστού», τότε πρέπει να τον µιµηθούν, να αδράξουν το «λέντιον» και να διακονήσουν το σώµα του Χριστού, την Εκκλησία, µε τον τρόπο που ζητούν οι καιροί. Και οι καιροί ζητούν µια διαφορετική πρακτική από αυτήν που µέχρι τώρα γνωρίζουµε. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Ε ΚΚΛΗΣΙΑ

Η πάντοτε επίκαιρη Γραφή µας το υπενθυµίζει µε σαφήνεια. Είναι η προτροπή του Παύλου προς τον επίσκοπο Τιµόθεο: «Απόφευγε τις επιθυµίες της νεότητας. Να αγωνίζεσαι για την δικαιοσύνη, την πίστη, την αγάπη, την ειρήνη, µαζί µ’ εκείνους που οµολογούν µε καθαρή καρδιά ότι ανήκουν στον Κύριο. Μην παίρνεις µέρος στις ανόητες κι ανώφελες συζητήσεις, γιατί ξέρεις καλά ότι καταλήγουν σε φιλονικίες. Κι ο δούλος του Κυρίου δεν πρέπει να φιλονικεί, αλλά να είναι ήπιος απέναντι σε όλους, πρόθυµος να διδάξει, ανεκτικός. Πρέπει να παιδαγωγεί µε πραότητα τους αντιθέτους, για να τους δώσει κάποτε ο Θεός µετάνοια να καταλάβουν την αλήθεια και να συνέλθουν ξεφεύγοντας από την παγίδα του διαβόλου, που τους έχει αιχµαλωτίσει για να κάνουν το θέληµά του... Κήρυξε τον λόγο του Θεού µ’ επιµονή, στον κατάλληλο και στον ακατάλληλο καιρό, έλεγξε, επίπληξε, συµβούλεψε. Κι όλα αυτά µε όλη τη µακροθυµία σου, διδάσκοντας µε όλη σου την υ-

ποµονή. Θα’ ρθεί καιρός που οι άνθρωποι δεν θα ανέχονται την σωστή διδασκαλία, αλλά θα συγκεντρώνουν γύρω τους πλήθος από δασκάλους, που να ταιριάζουν µε τις επιθυµίες τους, για να ακούνε αυτά που τους αρέσουν. Θα κλείνουν τ' αυτιά τους στην αλήθεια και θα στρέφονται στα παραµύθια. Εσύ όµως να είσαι άγρυπνος για να τα αντιµετωπίσεις όλα αυτά. Να κακοπαθήσεις, να εργαστείς για την διάδοση του ευαγγελίου, να εκπληρώσεις το καθήκον σου στην υπηρεσία του Θεού» (Β' Τιµ. 2,22-26. 4,2-5). Είναι προφανές ότι η νέα χρονιά έρχεται να προσθέσει νέα «αντίθετα» πράγµατα και πολλά «παραµύθια» στην ανθρώπινη ιστορία. Αναζητείται λοιπόν η «ηπιότης», η «πραότης», «ο έλεγχος», « η ανοχή». Αναζητείται «ο κακοπαθών δάσκαλος» , «ο άγρυπνος δάσκαλος» κατά το µέτρο της «δωρεάς του Χριστού». !

Μάθηµα αξιοπρέπειας ΟΑρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος (1939-2008), θεολόγος και συγγραφέας υψηλού επιπέδου, ρήτωρ µε σκηνική άνεση που oι σηµερινοί πολιτικοί της χώρας θα ζήλευαν, φορέας συγκροτηµένης κοσµοθεωρίας, ηγέτης µε φιλοδοξία και όραµα για το ποίµνιό του, προκάλεσε µε τις δηµόσιες παρεµβάσεις του ποικίλες αντιδράσεις, ενθουσιώδεις αλλά και αρνητικές. Η όλη δηµόσια παρουσία του δέν ήταν καινοφανής: πρότυπά του, ρητά ή όχι, ήταν ο Γρηγόριος E’, ο Αρχιεπίσκοπος ∆αµασκηνός, ο Μακάριος της Κύπρου, άνθρωποι δηλαδή που σφράγισαν όχι µόνον τις εκκλησιαστικές αλλά ευρύτερα τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις, σε εποχές κρίσιµες για το έθνος. Ιστορικό υπόβαθρο αυτής της στάσης αποτελεί ασφαλώς η Τουρκοκρατία, κατά την οπoία η Μεγάλη Εκκλησία υποκατέστησε –µε επιτυχία– το κενό πολιτικής ηγεσίας. Και ναι µεν µετά την Απελευθέρωση η Ελλάς κυβερνάται πλέον από τα όργανα της συντεταγµένης Πολιτείας, αλλά η Εκκλησία παρέµεινε το σταθερό σηµείο αναφοράς των οµoγεvώv σε ολόκληρο τον κόσµο, κάτι που όσοι έχουν εµπειρία µετανάστη γνωρίζουν πολύ καλά. Πέραν αυτού, η Εκκλησία επεφύλαξε για τον εαυτό της ρόλο εφεδρείας σε περιόδους δοκιµασίας, όπως κατά την περίοδο της Κατοχής και του Εµφυλίου Πολέµου, όταν ο Αρχιεπίσκοπος ∆αµασκηνός πρωταγωνίστησε στις εξελίξεις και µάλιστα την διετία 1945-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

7 διετέλεσε αντιβασιλιάς και κάποια στιγµή και πρωθυπουργός. Ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος δεν είχε την ευκαιρία να παίξει έναν παρόµοιο ρόλο. ∆ιεκδίκησε όµως το δικαίωµα να έχει γνώµη για τα κοινωνικά και πολιτικά θέµατα, κάτι που πολλοί θεώρησαν ως απόπειρα παποκαισαρισµού. Η πληθωρική του προσωπικότητα, ο διαπρύσιος λόγος του ενίσχυαν αυτήν την εντύπωση. Παρά ταύτα, όσοι γνώρισαν καλύτερα τον Αρχιεπίσκοπο, διαπίστωσαν ότι επρόκειτο για έναν άνθρωπο µε βαθειά ουµανιστική παιδεία και επίγνωση της διεθνούς πραγµατικότητας της εποχής του, µακρυά από σκοταδιστικές και µεσαιωνικές αντιλήψεις. Την τελευταία περίοδο της θητείας του, η Εκκλησία δέχθηκε καταιγισµό καταγγελιών για σκάνδαλα εξω-εκκλησιαστικού χαρακτήρα. Εβάλλοντο ακόµη και συνεργάτες του Αρχιεπισκόπου. Αυτή η δυσάρεστη ατµόσφαιρα συρρίκνωσε την δηµοτικότητα της Εκκλησίας, προσωρινά ασφαλώς, γιατί πρόκειται για έναν θεσµό ηλικίας δύο χιλιάδων ετών. Στην δοκιµασία του, ο Αρχιεπίσκοπος υπήρξε γενναίος. Εν συγκρίσει µε άλλες περιπτώσεις ασθενείας ηγετών, σ’ αυτήν την περίπτωση δεν απεκρύβη τίποτε, εδίδοντο καθηµερινώς στην δηµοσιότητα όλα τα ιατρικά στοιχεία, η δε επιλογή του Χριστοδούλου να εγκαταλείψει το υπερσύγχρονο αµερικανικό νοσοκοµείο, όπου νοσηλευόταν, και να επιστρέψει, µετά την αποτυχηµένη απόπειρα µεταµόσχευσης, στην Ελλάδα, και µάλιστα στον οίκο του, και όχι διασωληνωµένος και περιβαλλόµενος από τηλεοπτικά συνεργεία, ασφαλώς τον τιµά. ! Μ.Η.Μ.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

33

Ο ΙΚΟΝΟΜΙΑ

∆ιεθνής αστάθεια Tου Ιωάννη-∆ιονυσίου Σαλαβράκου

Τ

α τελευταία χρόνια (1985-2005) βιώνουµε την καθηµερινή εδραίωση της µεταβιοµηχανικής οικονοµίας, µε την τεραστία ανάπτυξη των χρηµαταγορών-κεφαλαιαγορών σε παγκόσµιο επίπεδο καθώς και των υπηρεσιών ως κυρίαρχης πηγής παραγωγής πλούτου. Παράλληλα, η επενδυτική δραστηριότητα αφορά επενδύσεις χαρτοφυλακίου (portfolio investments), όπως οµολογίες, µετοχές, ξένο συνάλλαγµα κλπ, ενώ οι επενδύσεις στον πραγµατικό τοµέα της οικονοµίας (real investments) περιορίζονται. Την περίοδο 1981-1992, οι συνολικές επενδύσεις χαρτοφυλακίου σε οµολογίες και µετοχές ήσαν $3.759,7 δις, σε σχέση µε τα $2.316 δις σε πραγµατικές επενδύσεις. Παράλληλα, την περίοδο αυτή αρχίζει να εµφανίζεται η αγορά των νέων χρηµατοοικονοµικών προϊόντων, µε συνολική απορρόφηση πόρων κατά την περίοδο 1988-1992 ύψους $1.642,9 εκ. Ταυτόχρονα, ο διεθνής τραπεζικός δανεισµός από $1,04 δις το 1981 έφθασε τα $3,61 δις δολλάρια το 1991. Μέ βάση τα στοιχεία της Τράπεζας της Αγγλίας, οι ηµερήσιες συναλλαγές για την αγοραπωλησία ξένου συναλλάγµατος στο Λονδίνο αυξήθηκαν από $90 δις το 1986 σε $187 δις το 1989. Τα αντίστοιχα νούµερα για τη Νέα Υόρκη ήσαν $58 και $129 δις αντίστοιχα και τέλος για το Τόκιο ήσαν $48 και $115 δις αντίστοιχα. Το 1997, ο ηµερήσιος όγκος χρηµατοοικονοµικών συναλλαγών ήταν 40 φορές µεγαλύτερος του όγκου του διεθνούς εµπορίου. Ο µέσος ηµερήσιος όγκος συναλλαγών στην διεθνή αγορά συναλλάγµατος το 1995 ήταν $1,2 τρις σε σχέση µε $200 δις το 1986. Το ανωτέρω ισοδυναµεί µε το 85% των παγκοσµίων συναλλαγµατικών αποθεµάτων των κεντρικών τραπεζών. Επιπρόσθετα, µε βάση τα στοιχεία της Τράπεζας ∆ιεθνών ∆ιακανονισµών (Bank of International Settlements), η παγκόσµια αγορά των προθεσµιακών συµβάσεων και προαιρέσεων (Futures and Options) στο τέλος Μαρτίου του 1995 είχε συνολικό όγκο $40,7 τρις. Τέλος, αναφέρουµε ενδεικτικά ότι τα ιδρύµατα κεφαλαίων εµπιστοσύνης και κάλυψης κινδύνου (Τrust and Ηedge Funds) στις ΗΠΑ, από συνολικό πλούτο ύψους 2 τρις δολλαρίων το 1981, είχαν 6,5 τρις το 1990. Τα αντίστοιχα νούµερα για τη Βρεταννία ήταν 130 δις στερλίνες το 1980 και 550 δις στερλίνες το 1990. Σήµερα, το 90% του διεθνούς κεφαλαίου απορροφάται από επενδύσεις χαρτοφυλακίου και µόνον το 10% χρηµατοδοτεί επενδύσεις στον πραγµατικό τοµέα της οικονοµίας (βιοµηχανία, κατασκευές κλπ.). Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την κρίση του Μεξικού, την περίοδο 1994-1995, ο διευθυντής του ∆ΝΤ Michael Camdesuss πα-

34

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

ραδέχθηκε ότι, ενώ µπορούσε εύκολα να συγκεντρώσει το ποσό των 50 δις δολλαρίων για την στήριξη του µεξικανικού peso “…µερικούς µήνες ενωρίτερα δεν µπορούσε να συγκεντρώσει αυτό το ποσόν για τη χρηµατοδότηση παραγωγικών επενδύσεων σε χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και σε χώρες του Τρίτου Κόσµου…”. Γίνεται λοιπόν φανερό ότι οι αγορές συγκεντρώνουν πλούτο µεγαλύτερο των εθνών. Ο πλούτος αυτός πολλαπλασιάζεται καθηµερινά µε την αύξηση των χρηµατιστηριακών δεικτών και έτσι µεγάλο τµήµα του πλανήτη, ειδικώτερα οι γεωοικονοµικές ζώνες της περιφέρειας (Visegrand, BSEC, MERCOSUR, SADEC, ECOWAS, Κοινότητα των Άνδεων κλπ), παραµένουν φτωχές µε τις όποιες στρεβλώσεις αυτό δηµιουργεί. Από τα ανωτέρω γίνεται φανερό ότι τα χρηµατοοικονοµικά κέντρα και οι κεφαλαιαγορές συγκεντρώνουν πλούτο ο οποίος επανατοποθετείται σε άλλες επενδύσεις χαρτοφυλακίου, στερώντας πολύτιµους πόρους από την αναπτυξιακή διαδικασία τόσο των κύριων, όσο και των περιφερειακών ζωνών. Επίσης, η ύπαρξη και δραστηριοποίηση των κερδοσκόπων σε αυτές τις αγορές δηµιουργεί συναλλαγµατικές κρίσεις, οι οποίες αποσταθεροποιούν την διεθνή οικονοµία. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα είναι οι συναλλαγµατικές κρίσεις της δεκαετίας 1990-1999 (κρίση βρεταννικής στερλίνας 1992, κρίση µεξικανικού peso 1994, ασιατική κρίση 1997-98, κρίση ρωσσικού ρουβλίου Αυγούστου 1998, κρίση ευρώ 1999). Αν και τα αίτια των κρίσεων είναι πάρα πολλά, ο ρόλος των κερδοσκοπικών µηχανισµών δεν πρέπει να αγνοηθεί. Πέραν των ανωτέρω, η ανάπτυξη των κεφαλαιαγορών-χρηµαταγορών οδήγησε τις τράπεζες σε προϊόντα αλλά και τοποθετήσεις υψηλότερου κινδύνου. Μόνον από επισφαλή στεγαστικά δάνεια οι δύο µεγαλύτερες αµερικανικές τράπεζες Citigroup και Merill-Lynch συσσώρευσαν ζηµιές πλέον των $21 δις για το 2007 (FT 16-1-2008). ∆έκα χρόνια ενωρίτερα, οι ιαπωνικές τράπεζες είχαν αντίστοιχα προβλήµατα. Είναι σαφές ότι, στα πλαίσια του τραπεζικού ανταγωνισµού, στην εποχή της παγκοσµιοποίησης τα κριτήρια παροχής δανείων πάσης φύσεως (στεγαστικά, καταναλωτικά κλπ) έχουν γίνει πολύ ελαστικά. Ουσιαστικά, ο τραπεζικός τοµέας σε κάθε επίπεδο και τύπο δραστηριότητας (retail, wholesale, investment banking) εδράζεται σε προϊόντα υψηλού κινδύνου-απόδοσης. Αν και η σηµερινή διεθνής οικονοµία δεν είναι αντίστοιχη αυτής της περιόδου 1873-1897 (µεγάλη ύφεση) και του έτους 1929 (Μεγάλη Ύφεση), τα διδάγµατα της οικονοµικής ιστορίας παραµένουν επίκαιρα. !

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ - ΑΓΟΡΑ

Παγωµένοι Κωδικοί Παραδοσιακά και κατά σειρά ετών ο Ιανουάριος είναι µήνας υψηλών αποδόσεων και έντονων ανοδικών κινήσεων για τις ανά τον κόσµο χρηµαταγορές. Στο τρέχον έτος, όµως, η παράδοση δεν τηρήθηκε. Ο Ιανουάριος του 2008 ήταν ίσως ο χειρότερος στην σύγχρονη χρηµατιστηριακή ιστορία, µε την διεθνή κρίση να συνταράσσει τις κεφαλαιαγορές, βάζοντας σε µεγάλη δοκιµασία τους επενδυτές. Φόβος και αβεβαιότητα ενέσκηψε στα θεσµικά και ιδιωτικά χαρτοφυλάκια, καθώς οι τιµές στα χρηµατιστήρια, µε την παρατεταµένη ελεύθερη πτώση τους, εξανέµισαν κέρδη µηνών και ανέτρεψαν την ανοδική πορεία των δεικτών. Βασιζόµενοι στην τεχνική ανάλυση, µπορούµε µε άνεση να παρατηρήσουµε τον τερµατισµό και την ανατροπή των ανοδικών τάσεων. Τα επίπεδα στήριξης διαλύθηκαν, καθώς οι πωλητές ρευστοποιούσαν µαζικά τις µετοχές τους και οι αγοραστές ήταν µάλλον σπάνιο είδος σε συνεδριάσεις µε πτώση άνω του 6 και 7%. Οι χρηµαταγορές προεξόφλησαν, όπως συνήθως κάνουν, την κακή πορεία της πραγµατικής οικονοµίας στην Αµερική και την, κατά συνέπεια, επερχόµενη ύφεση στην Ευρώπη και τον κόσµο. Το εντυπωσιακό στην περίπτωσή µας είναι η εκρηκτικότητα και η ταχύτητα της πτώσης των τιµών και της κεφαλαιοποίησης. Η Αθήνα, κατά την περίοδο αυτή της υψηλής µεταβλητότητας, είναι ανήµπορη να αντιδράσει και να διαφοροποιηθεί. Είχαµε και στο παρελθόν επισηµάνει το µεγάλο ποσοστό (άνω του 50%) συµµετοχής των αλλοδαπών χαρτοφυλακίων στην χρηµαταγορά µας, καθώς και την αλληλεξάρτηση µε τα µεγάλα ανεπτυγµένα χρηµατιστήρια. Χαρακτηριστικά, τον Σεπτέµβριο του 2005, γράφαµε: « Η αδυναµία της εγχώριας αγοράς να ανατροφοδοτήσει το επενδυτικό ενδιαφέρον από την δηµιουργία κερδών και ρευστότητας και να αυξήσει των όγκο συναλλαγών και την διασπορά του χρήµατος, µας οδηγεί στο ερώτηµα: Τι θα κάνουµε εάν οι βάρβαροι φύγουν;

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Πτωτικές τάσεις στα ξένα χρηµατιστήρια, πιθανή αύξηση των επιτοκίων και γενικώτερα δηµιουργία επενδυτικών ευκαιριών σε άλλες αγορές, το πιθανότερο είναι να οδηγεί τους ξένους επενδυτές σε “κλείδωµα” των βραχυπρόθεσµων κερδών και βίαιες πωλήσεις. ». Το είδαµε λοιπόν και αυτό. Βίαιες πωλήσεις και απόλυτη εξάρτηση από τις χρηµαταγορές του εξωτερικού. Κατά την γνώµη µας, όµως, το εντυπωσιακώτερο στοιχείο όλων είναι ότι η πτώση στο Χ.Α.Α. δεν αφορά τους Έλληνες επενδυτές. Η αποχή των Ελλήνων από τα χρηµατιστηριακά τεκταινόµενα συνεχίζεται αδιάλειπτη. Οι Ελληνικοί κωδικοί µετά το 1999 παραµένουν «παγωµένοι», και οι πλειοψηφία των κινήσεών τους, κατά το 2007, ήταν ρευστοποιήσεις και πωλήσεις (5,8 δις ευρώ). Παρά την άνοδο των τελευταίων 2 – 3 ετών, το 52,64 % των εγχώριων χαρτοφυλακίων έχει αξία µικρότερη των 3.000 ευρώ. Η µη επιστροφή των Ελλήνων στην επενδυτική επιλογή των µετοχών, οφείλεται στην έλλειψη εµπιστοσύνης προς τις διοικήσεις των εισηγµένων, στην σχεδόν παντελή απουσία εταιρικής διακυβέρνησης και στην έλλειψη έγκυρης και έγκαιρης ενηµέρωσης από τις εισηγµένες εταιρείες και τις αρµόδιες αρχές. Τέλος, µε το 43,9 % των εγχώριων χαρτοφυλακίων να επενδύει σε µία µόνο µετοχή, και το µεγαλύτερο µέρος των µετοχών µεσαίας και µικρής κεφαλαιοποίησης να παραµένει σε απαξίωση, µπορούµε να συµπεράνουµε ότι η ελεύθερη πτώση που ζήσαµε, δεν θυµίζει τα δραµατικά γεγονότα του 1999. Πέρα από το φιλολογικό ενδιαφέρον για το ποσοστό της πτώσης και τις εντυπωσιακές εξελίξεις, το επενδυτικό κοινό στην Ελλάδα, πιο έµπειρο πλέον, παραµένει σε ρόλο παρατηρητή. ∆ΗΜΗΤΡΗΣ Κ. ΚΟΥΤΣΟΝΙΚΑΣ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ∆ΕΝ ΣΥΝΙΣΤΟΥΝ ΠΡΟΤΑΣΗ Ή ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ Ή ΤΗΝ ΠΩΛΗΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

35

Π ΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Περιβαλλοντικές επιπτώσεις της τουρκικής εισβολής στο οικοσύστηµα της Κύπρου Tων ∆ρ. Κώστα Παπασταύρου & Πιεραντώνιου Παπάζογλου

Τ

ο καλοκαίρι του 1974, η Τουρκία διεξήγε στρατιωτική εισβολή µεσαιωνικής βαρβαρότητας και ληστρικότητας στην Κύπρο, η οποία κατέληξε σε εκτεταµένη καταστροφή. Αυτή η συνεχιζόµενη παρέµβαση εισβολής και κατοχής 40% του νησιού, θεωρείται ως η σοβαρότερη απειλή των τελευταίων αιώνων στο Κυπριακό οικοσύστηµα, καθώς επέφερε σχεδόν ολοκληρωτική διαίρεση των οικολογικών και περιβαλλοντικών παραµέτρων και διαστάσεων. Η κοινωνική, δηµογραφική, πολιτιστική και βιολογική ενότητα έχει διασπαστεί βίαια σε πολύ µεγάλο βαθµό. Συνεπώς, βάσει των αρχών τόσο της Επιστηµονικής όσο και της Πολιτικής Οικολογίας, η επανένωση του Κυπριακού οικοσυστήµατος πρέπει να αποτελέσει πρώτη προτεραιότητα. Η ανάγκη για αυτήν την επανένωση γίνεται ακόµα επιτακτικώτερη σήµερα, που η απαίτηση για δικαιοσύνη δεν βασίζεται µόνο στις κραυγές ενός ταλαιπωρηµένου λαού, αλλά πλέον εδραιώνεται στα θέσφατα και κεκτηµένα ολόκληρης της Ευρωπαϊκής οικογένειας. Ο βασικός παράγων αστάθειας, ανησυχίας και όχλησης είναι ο τουρκικός στρατός κατοχής. Αυτός είναι ο πρωταρχικός υπαίτιος του ξεκληρίσµατος όχι µόνο 200.000 γηγενών κατοίκων από τις πατρογονικές εστίες τους, αλλά και διάφορων ειδών χλωρίδας και πανίδας εξ αιτίας «αναπτυξιακών» προγραµµάτων που γίνονται χωρίς την παραµικρή νοµιµότητα και περιβαλλοντική µελέτη. Ο κατοχικός στρατός δεν είναι η νόµιµη και αναγνωρισµένη κυβέρνηση και, συνεπώς, δεν λογοδοτεί σε κανένα όργανο διεθνούς νοµιµότητας και δεν συµβαδίζει µε καµµία διεθνή συνθήκη για προστασία της φύσης, αφού προτεραιότητά του αποτελεί η συνεχής διασφάλιση της παρουσίας του και όχι η προστασία της γηγενούς χλωρίδας και πανίδας ή των πολιτιστικών και πολιτισµικών θησαυρών. Η βιαιότητα του κατακτητή συνεχίζει να επηρεάζει κοινωνικές, ιστορικές και πολιτισµικές συνιστώσες της Κύπρου, τις οποίες οι γράφοντες θεωρούν ως αναπόσπαστο κοµµάτι του περιβάλλοντος της νήσου. Υπό αυτήν την έννοια, το ξεκλήρισµα οικογενειών, οι αγνοούµενοι, οι πρόσφυγες, οι καταστροφές και το συστηµατικό ξεπούληµα αρχαιοτήτων και πολιτιστικών θησαυρών, και φυσικά ο εποικισµός µε σκοπό την ανατροπή του δηµογραφικού γίγνεσθαι, αποτελούν µέγιστα εγκλήµατα βάσει της οικολογικής θεώρησης. Από τις βασικές αρχές της επιστηµονικής οικολογίας είναι 36

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

η αποφυγή, στον µέγιστο δυνατό βαθµό, της εισαγωγής ξένων στοιχείων σε ένα οικοσύστηµα, διότι µπορεί να προκληθεί ανεπανόρθωτη βλάβη στα οικεία είδη. Στην περίπτωση της Κύπρου, οι Τούρκοι έχουν εγκαθιδρύσει περί τους 200.000 εποίκους από τα βάθη της Ανατολίας και επισήµως περί τους 50.000 στρατιώτες. Το δεδοµένο αυτό, συγκρινόµενο µε τις επιστηµονικές θέσεις εναντίον της εισαγωγής ξένων ειδών χλωρίδας ή πανίδας σε ένα οικοσύστηµα, οδηγεί σίγουρα σε ανατριχιαστικό παραλληλισµό. Και κάτι ακόµα: ο αγώνας για προστασία των βιοτόπων των χελωνών παγκοσµίως έγκειται περισσότερο στην διαφύλαξη του δικαιώµατος αυτού του ζώου να µπορεί να επιστρέψει και να γεννήσει χωρίς κίνδυνο στην παραλία που και το ίδιο γεννήθηκε. Όταν, λοιπόν, γίνεται τόσος αγώνας για τις χελώνες, δεν έχουν το ίδιο δικαίωµα οι Κερυνιώτες, οι Καρπασσίτες και οι κάθε άλλοι πρόσφυγες, που εκδιώχθηκαν βίαια από τις εστίες τους, να επιστρέψουν και να γεννήσουν στον τόπο τους; Στην σύγχρονη εποχή της παγκοσµιοποίησης των περιβαλλοντικών ζητηµάτων, εξ αιτίας των κλιµατικών αλλαγών, η ανυπαρξία πληροφορίας αναφορικά µε περιβαλλοντικές παραµέτρους στα κατεχόµενα εδάφη της Κύπρου είναι ανεπίτρεπτη και επικίνδυνη. Είδη φυτών και ζώων, φυσικοί πόροι, υδροφόροι ορίζοντες και διαχείριση υδάτινων πόρων, θαλάσσια ρύπανση, διαχείριση αποβλήτων, εκποµπές θερµοκηπιακών αερίων από χρήση ενέργειας και µεταφορές, χρήση παρασιτοκτόνων και λιπασµάτων, ερηµοποίηση, είναι µόνο µερικές ενδεικτικές παράµετροι για των οποίων την κατάσταση στα κατεχόµενα διαθέτουµε µόνον εκτιµήσεις ή αγνοούµε εντελώς. Κανένας σοβαρός, ολοκληρωµένος και ενιαίος σχεδιασµός για την προστασία και διατήρηση της φύσης στην Κύπρο δεν θα µπορέσει να λάβει χώρα εάν συνεχίσουµε να µην έχουµε απρόσκοπτη πρόσβαση σε όλη την επικράτεια ή, µε άλλα λόγια, αν συνεχίσει η κατοχή Κυπριακού εδάφους υπό οποιαδήποτε µορφή, είτε λέγεται Αττίλας είτε αποικιοκρατικό κατάλοιπο βρεταννικών βάσεων. Συνεπώς, µία µόνο µπορεί να είναι η βασική µας απαίτηση βάσει της οικολογικής προσέγγισης, και αυτή είναι η άµεση αποχώρηση των τουρκικών στρατευµάτων, των εποίκων και οποιωνδήποτε ξένων κατοχικών δυνάµεων, για µια πλήρη κοινωνική, πολιτιστική και οικοσυστηµική επανένωση της Κύπρου στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. ! Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φάκελλος: Κάρολος Παπούλιας Ο πραγµατικός ρόλος των προέδρων της Ελληνικής ∆ηµοκρατίας

Ο

ταν ο ελληνικός λαός απέρριψε την Μοναρχία µε το συντριπτικό ποσοστό του 68%, στο πολιτειακό δηµοψήφισµα του ∆εκεµβρίου 1974, η δυναστεία των Γλύξµπουρκ-Χόλσταϊν αποτελούσε ήδη µακρυνή ανάµνηση. Τον ∆εκέµβριο του 1967, ο τελευταίος βασιλιάς, ο Κωνσταντίνος Β’, εγκατέλειπε την Ελλάδα αεροπορικώς µετά το αποτυχηµένο του κίνηµα εναντίον της στρατιωτικής χούντας, που είχε καταλάβει την εξουσία λίγους µήνες νωρίτερα. Ο Κωνσταντίνος εγκαταστάθηκε πρώτα στην Ρώµη και µετά στο Παρίσι, η χούντα διόρισε αντιβασιλέα έναν αντιστράτηγο (τον Ζωϊτάκη), τον οποίον διαδέχθηκε το 1970 ο ίδιος ο Παπαδόπουλος (αντιβασιλιάς και πρωθυπουργός ταυτόχρονα). Και το καλοκαίρι του 1973 ο Παπαδόπουλος εξεδίωξε την Μοναρχία και ορκίστηκε «Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας». Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου οδήγησαν σε ανατροπή του Παπαδόπουλου, τον Νοέµβριο του 1973. «Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας» ορίσθηκε από τον νέο δικτάτορα, τον ∆. Ιωαννίδη, ο στρατηγός Γκιζίκης. Αυτός ήταν που συγκάλεσε το Συµβούλιο των πολιτικών αρχηγών, τον τραγικό Ιούλιο του Ι974, που κατέληξε στον σχηµατισµό της Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος υπό τον Κ. Καραµανλή. Ο Γκιζίκης όρκισε τον Καραµανλή πρωθυπουργό και παρέµεινε στην θέση του σε όλην την διάρκεια της πολιτειακής κοσµογονίας του φθινοπώρου του Ι974 (εκλογές Οκτωβρίου, δη-

µοψήφισµα στις 8 ∆εκεµβρίου), µέχρι την πανηγυρική εκλογή του επίτιµου προέδρου του Συµβουλίου Επικρατείας Μιχαήλ Στασινοπούλου ως προσωρινού προέδρου της Ελληνικής ∆ηµοκρατίας, αµέσως µετά το ∆ηµοψήφισµα. Τον Ιούνιο του 1975, µε την ψήφιση του νέου Συντάγµατος, εξελέγη Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας ο ακαδηµαϊκός, φιλόσοφος και παλαιός υπουργός του Καραµανλή, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος. Σύµφωνα µε το νέο Σύνταγµα, ο Πρόεδρος διέθετε τεράστιες υπερεξουσίες: είχε το δικαίωµα να διαλύει την Βουλή και να παύει την κυβέρνηση, να προκηρύσσει δηµοψηφίσµατα κλπ. Προφανώς, ο κυρίαρχος του σκηνικού Κωνσταντίνος Καραµανλής σκόπευε να µεταπηδήσει, κάποια στιγµή, σε µια θεσµικά ενισχυµένη προεδρία, ώστε να λειτουργήσει ως Ντε Γκώλ. Όσο όµως παρέµενε πρωθυπουργός, ο Τσάτσος (απόλυτα πειθήνιος στον Καραµανλή) ήταν αδιανόητο να ασκήσει τις υπερεξουσίες του, κι έτσι περιορίστηκε σε έναν καθαρά τυπικό ρόλο.

To 1980, ο Καραµανλής, έχοντας υποστεί σηµαντική µείωση της ισχύος του στις εκλογές του Ι977 (όπου έχασε περίπου 10 ποσοστιαίες µονάδες) και βλέποντας την ραγδαία και ακατάσχετη άνοδο του ΠΑΣΟΚ, αποφάσισε να γίνει Πρόεδρος. Αλλά ούτε αυτός άσκησε τις γκωλλικές υπερεξουσίες που του παραχωρούσε το Σύνταγµα, γιατί, πρώτον, είχαν περιπέσει σε πενταετή αχρησία επί Τσάτσου "

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

" καί είχε δηµιουργηθεί ένα είδος «δεδικασµένου». Και, δεύτερον, διότι τον Οκτώβριο του 1981 η σαρωτική νίκη του Α. Παπανδρέου κατέστησε τον τελευταίο πολιτικά και κοινοβουλευτικά πανίσχυρο, και κάθε πρωτοβουλία του Καραµανλή θα οδηγούσε σε ρήξη τύπου 1965 και πολιτειακή αποσταθεροποίηση. Έτσι, ο Καραµανλής, φρονίµως ποιών, εσιώπησε. Υπέγραψε όλα τα διατάγµατα µε τα οποία οι κυβερνήσεις Παπανδρέου κατεδάφισαν τό κράτος της ∆εξιάς και εκώφευσε στις εκκλήσεις διαφόρων κύκλων για δυναµική παρέµβαση. Η κυριώτερη κρίση του προεδρικού θεσµού συνέβη το 1985, όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου αποφάσισε να µην προτείνει εκ νέου τον Καραµανλή ως Πρόεδρο. Ο Καραµανλής εξεµάνη και παραιτήθηκε πριν την λήξη της θητείας του. Το «ατόπηµα» του Καραµανλή ήταν ότι έτσι αµφισβητούσε το δικαίωµα της πλειοψηφίας να εκλέξει Πρόεδρο της επιλογής της. Το «ατόπηµα» του Παπανδρέου ήταν ότι άφηνε να αιωρείται η βεβαιότης ότι θα πρότεινε τον Καραµανλή, ενώ αιφνιδίασε προτείνοντας τον δικαστή Χρήστο Σαρτζετάκη. Επίσης, η διαδικασία εκλογής του Σαρτζετάκη υπέστη µοµφές από έγκριτους συνταγµατολόγους και µάλιστα προοδευτικών φρονηµάτων (όπως ο Φ. Βεγλερής), λόγω του γεγονότος ότι ο Πρόεδρος της Βουλής Ι. Αλευράς, που ανέλαβε σύµφωνα µε την συνταγµατική επιταγή προσωρινός Πρόεδρος, διατηρώντας όµως την ιδιότητα του βουλευτού, εψήφισε στην ψηφοφορία εκλογής του νέου Προέδρου. Και διότι oι φάκελλοι της ψηφοφορίας ήταν διάφανοι και τα ψηφοδέλτια έγχρωµα, έτσι ώστε να µην υπάρξουν διαρροές βουλευτών του ΠΑΣΟΚ. Τελικώς, εξελέγη µε οριακή πλειοψηφία ο Σαρτζετάκης, κάτι που ήταν επιπλέον κόλαφος για τον Καραµανλή, αφού ως νεαρός ανακριτής ο Χρήστος Σαρτζετάκης είχε αποκαλύψει το άθλιο παρακρατικό κύκλωµα που

38

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

είχε δολοφονήσει τον βουλευτή της Ε∆Α Γρηγόρη Λαµπράκη, κάτι που συνέβαλε στην πτώση του Καραµανλή το 1963. Ο νέος Πρόεδρος, στην πενταετή προεδρία του (1985-90), δεν διέθετε πλέον τις υπερεξουσίες των προκατόχων του, διότι ο Α.Παπανδρέου, µαζί µε το πρόσωπο του Προέδρου, άλλαξε και το Σύνταγµα, καταργώντας όλες τις προεδρικές υπερεξουσίες. Και πάλι εξαπολύθηκε επίθεση εναντίον της συνταγµατικής αναθεώρησης (το πολιτικό κλίµα την δεκαετία του '80 είχε προσλάβει ακραίες διαστάσεις). Αλλά ο Παπανδρέου είχε δίκιο: το προηγούµενο Σύνταγµα δεν ήταν ούτε αµιγώς προεδρικό ούτε αµιγώς κοινοβουλευτικό. Ήταν ένα υβρίδιο, που εξυπηρετούσε µεν τους προσωπικούς πολιτικούς σχεδιασµούς του Καραµανλή, αλλά εγκυµονούσε συνεχώς την προοπτική συνταγµατικής κρίσης, εάν κάποιος Πρόεδρος αποφάσιζε να ασκήσει τις υπερεξουσίες του έναντι ενός κοινοβουλευτικά ισχυρού πρωθυπουργού. Ο Πρόεδρος Σαρτζετάκης χειρίσθηκε άψογα τα προεδρικά του καθήκοντα, εξέπεµψε έναν πολιτικό λόγο συγκροτηµένο θεωρητικά, και στην πολιτική κρίση του 1989-90 διεκπεραίωσε την διαδικαστικήρυθµιστική του αρµοδιότητα (διαδοχικές εντολές σχηµατισµού κυβερνήσεως, προεδρία συµβουλίου πολιτικών αρχηγών κλπ.) µε άψογο τρόπο, χωρίς καµµία υπερβασία, µε δεξιοτεχνία έµπειρου δικαστικού. Οι όποιες αντιδράσεις εναντίον του προσώπου του οφείλονταν ασφαλώς στην ηθική του ακεραιότητα και αυτονοµία και στον πατριωτικό πολιτικό του λόγο, που συνδυαζόταν µε το δηµοκρατικό του παρελθόν. Κι αυτά ενοχλούσαν ορισµένους κύκλους. Το 1990, µετά από τρεις αλλεπάλληλες εκλογικές αναµετρήσεις (Ιούνιος 1989, Νοέµβριος 1989, Απρίλιος 1990) και τέσσαρα κυβερνητικά σχήµατα (κυβέρνηση Τζαννετάκη Ν∆-ΚΚΕ, υπηρεσιακή

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

" κυβέρνηση Γρίβα, οικουµενική κυβέρνηση Ζολώτα, υπηρεσιακή κυβέρνηση Ζολώτα), σχηµατίσθηκε τελικώς µία ανίσχυρη καί ασταθής κυβέρνηση Μητσοτάκη, µε πλειοψηφία δύο εδρών στο κοινοβούλιο (ανατράπηκε άλλωστε πρόωρα, ύστερα από αποχώρηση οµάδος βουλευτών υπό τον Σαµαρά το 1993). Ο Μητσοτάκης, καθώς η νέα Βουλή είχε διαλυθεί λόγω της αποτυχίας της προηγούµενης Βουλής να εκλέξει Πρόεδρο στην θέση του αποχωρούντος Προέδρου Σαρτζετάκη, είχε το δικαίωµα να εκλέξει Πρόεδρο µε απλή πλειοψηφία 151 ψήφων (αντί των 180 που προβλέπονται). Φαίνεται ότι βολιδοσκόπησε τον Ράλλη, αλλά ο υπέργηρος πλέον Καραµανλής επιθυµούσε να επιστρέψει στην προεδρία για µία τελευταία φορά, καθώς ο εγωισµός του είχε πληγωθεί το 1985. Ο Μητσοτάκης, στην οριακή κοινοβουλευτική οµάδα του οποίου υπήρχαν πρόσωπα του οικογενειακού περιβάλλοντος του Καραµανλή, δεν ήταν εις θέσιν να αρνηθεί. Έτσι, ο Καραµανλής επανεξελέγη Πρόεδρος το 1990. Η τελευταία πράξη του ήταν η σύγκληση συµβουλίου των πολιτικών αρχηγών, το 1992, το οποίo αποφάσισε την απόρριψη οιασδήποτε ονοµασίας που να περιέχει την λέξη «Μακεδονία» για το κρατίδιο των Σκοπίων, που προέκυψε από την διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, καθώς και η συγκινησιακά φορτισµένη δήλωσή του ότι η Μακεδονία είναι ελληνική. Τον Καραµανλή διεδέχθη ο Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος. Τον Στεφανόπουλο πρότεινε το κόµµα του Α. Σαµαρά, απεδέχθη το ΠΑΣΟΚ και τελικώς, εκούσα-άκουσα, η ΝΕΑ ∆ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, αφού ο Στεφανόπουλος υπήρξε για δεκαετίες (πριν αποχωρήσει και δοκιµάσει χωρίς επιτυχία την τύχη του ως αρχηγός κόµµατος) κορυφαίο της στέλεχος. Ήταν µία συναινετική εκλογή, θετική για τους θεσµούς, αφού δηµιούργησε ένα πρoηγoύµεvo (ο Στεφανόπουλος επανεξελέγη συναινετικά το 2005, και ο διάδοχός του Κάρολος Παπούλιας υπήρξε η συ-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ναινετική «ανταπόδοση» της ∆εξιάς, κάτι που εξηµέρωσε τα πολιτικά ήθη και εξύψωσε σε υπερκοµµατικό επίπεδο τον προεδρικό θεσµό). Ο Στεφανόπουλος, πρόσωπο µε ηθική ακεραιότητα, παιδεία και εθνικό πολιτικό λόγο, ενσάρκωσε µε ευσυνειδησία τον ρόλο του εκφραστού της εθνικής ενότητος. ∆εν παρενέβη ποτέ σε ζητήµατα ουσίας, µε µόνη (λαµπρή) εξαίρεση όταν εκφώνησε λόγο στο δείπνο που παρέθεσε στον Πρόεδρο των Ηνωµένων Πολιτειών Κλίντον, υπεραµυνόµενος των δικαίων της Ελλάδος στο Κυπριακό. Το 2005, εξελέγη σε κλίµα γενικής συναίνεσης ο άλλοτε υπουργός Εξωτερικών Κάρολος Παπούλιας, κορυφαίο στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, µε πρόταση του νέου πρωθυπουργού Κώστα Καραµανλή. Ο Κάρολος Παπούλιας αποτελεί το κεντρικό πρόσωπο αύτού του αφιερώµατος. Η πραγµατική λειτουργία του προεδρικού θεσµού, κατά την γνώµη µας, επεκτείνεται πολύ πέραν της συνταγµατικής του περιγραφής. Σε ένα πολιτικό σύστηµα, όπως το σηµερινό, µε όλα τα προβλήµατα που έχουµε κατά καιρούς επισηµάνει στην ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, που πάσχει από έλλειψη ευρείας κοινωνικής αποδοχής, αξιοπιστίας και καταξίωσης, προσωπικότητες µε τα αντίθετα ακριβώς χαρακτηριστικά απ’ αυτά του µέσου νεοέλληνα πολιτευτή, προσωπικότητες-εξαιρέσεις, µε εγνωσµένο ήθος, παιδεία και καλλιέργεια, επιχυµένη παρουσία στον δηµόσιο βίο (κάτι πλέον σπανιότατο), λειτουργούν ως ΑΝΤΙΒΑΡΟ και ΑΝΤΙ∆ΟΤΟ στο κλίµα της εποχής, ως ηθική αναβάθµιση του δηµοκρατικού µας πολιτεύµατος. Υπ' αυτήν την έννοια, ο Πρόεδρος έχει πολύ µεγαλύτερη σηµασία για την ∆ηµοκρατία απ’ αυτήν που αποτυπώνει ο τυπικόςδιαδικαστικός ρόλος που του επιφυλάσσει το ελληνικό σύνταγµα. ΜΕΛΕΤΗΣ Η. ΜΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΣ

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

39

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

Η πνευµατική διάσταση της προσωπικότητας του Προέδρου Tου Αντώνη Λαυραντώνη

Π

ολλοί από τους γνωστούς του των παιδικών χρόνων, συµµαθητές του, κ.ά., αναφέρουν ότι, εκτός από την συµµετοχή του στα παιδικά τους παιχνίδια και τις αθλητικές του επιδόσεις, θυµούνται τον Κάρολο να αποµονώνεται συχνά µε ένα βιβλίο στο χέρι και να απορροφάται για ώρες στο διάβασµα. Τι άλλες ανησυχίες και ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είχε αναπτύξει ένας συνοµίληκός τους, πέραν εκείνων που ήταν κοινά στη σχολική ζωή και στα παιχνίδια τους; Πώς τα ενδιαφέροντά του αυτά προέκυψαν; Για να δώσει κάποιος µιαν απάντηση στο ερώτηµα αυτό θα πρέπει να γνωρίζει ορισµένες λεπτοµέρειες από την προσωπική του ζωή και το οικογενειακό περιβάλλον, που µέσα του µεγάλωσε. Ο πατέρας του Κάρολου, Γρηγόρης Παπούλιας, ανώτερος στρατιωτικός, αποστρατεύθηκε, λόγω κλονισµένης υγείας, µετά τις κακουχίες της µικρασιατικής εκστρατείας, και εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στην Πωγωνιανή, που το ξηρό της κλίµα του συνεστήθη ως κατάλληλο για µια θεραπευτική αγωγή. Μαζί του έφερε και µια αρκετά πλούσια βιβλιοθήκη (προφανώς για να γεµίζει τις ώρες της αναγκαστικής µοναξιάς του), που περιελάµβανε και πολλά από τα βιβλία της Νεοελληνικής Φιλολογίας, αλλά και της Παγκόσµιας, που είχαν την προπολεµική περίοδο κυκλοφορήσει µεταφρασµένα στην γλώσσα µας. Μεγαλώνοντας ο Κάρολος δεν έχανε ευκαιρία να ανα-

σκαλεύει την βιβλιοθήκη του πατέρα του, να φυλλοµετράει αρχικά και να διαβάζει κατόπιν, µε µεγάλη όρεξη και ενδιαφέρον, τα βιβλία της πατρικής επιλογής. Στα κατοπινά χρόνια της πρώτης εφηβείας του έκανε την γνωριµία και έλαβε γεύση από όλες τις τότε γνωστές πνευµατικές πηγές: µεταξύ άλλων, Παπαδιαµάντης, Καρκαβίτσας, Ουράνης, Θεοτοκάς, Τερζάκης, Βενέζης… (από λογοτεχνία), αλλά και Σολωµός, Παλαµάς, Σικελιανός, Γρυπάρης, Μαλακάσης, Καριωτάκης, Καββαδίας, Βάρναλης, Πολυδούρη, Καβάφης, Πορφύρας… (από ποίηση). Επίσης σε µετάφραση: Ντοστογιέφσκι, Τολστόϊ, Τσέχωφ, Μπαλζάκ, Σταντάλ, Ζολά, Ντίκενς, Πιραντέλο, Τζακ Λόντον, Τόµας Μαν κ.λπ. *** Τα χρόνια εκείνα –µιλάµε για το 1929-1933– λειτουργούσε στο Καλπάκι, σε µικρή απόσταση από την Πωγωνιανή, ο λεγόµενος «πειθαρχικός ουλαµός», στρατιωτική µονάδα όπου υπηρετούσαν ως οπλίτες ορισµένοι κληρωτοί, «εµφορούµενοι από ανατρεπτικάς αντιλήψεις», ιδιαίτερα γνωστοί από προηγούµενη πολιτική δραστηριότητά τους. Ένας εξ αυτών ήταν και ο Αγησίλαος Βλάχος, γιος του στρατηγού Άγγελου Βλάχου, µε τον οποίο ο Γρηγόρης Παπούλιας διατηρούσε στενές προσωπικές και οικογενειακές σχέσεις. Ο Αγησίλαος Βλάχος βρισκόταν εκεί, λόγω της ιδιότητάς του ως Γραµµατέα της ΟΚΝΕ (Οµοσπονδία Κοµµουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος). Είχε δηµιουργήσει µία φιλική σχέση µε την οικογένεια του απόστρατου συναδέλφου και φί-

Σηµ. Συντ.: Ο Αντώνης Λαυραντώνης, στενός προσωπικός φίλος του Κάρολου Παπούλια, υπήρξε συνοµιλητής του και συνοδοιπόρος σε συγκλίνουσες ή αποκλίνουσες διερευνητικές περιπλανήσεις και διαδροµές στον λαβύρινθο των κοινών ιδεολογικών τους αναζητήσεων.

40

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

λου του πατέρα του, που διέµενε τόσο κοντινά. Εξεδήλωσε µάλιστα, από την πρώτη στιγµή, ενδιαφέρον να γίνει ο νονός του µικρού βλαστού της οικογένειας (τότε 3 µε 4 χρονών) και, αφού υπήρξε θετική ανταπόκριση, προέκυψε το όνοµα Κάρολος, που επελέγη προς τιµήν όλων ίσως των Καρόλων του διεθνούς σοσιαλιστικού κινήµατος, και προαπαντός του Καρόλου Κάουτσκι. Ο Αγησίλαος Βλάχος, µετά βραχύ χρονικό διάστηµα από την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων, διεγράφη από την ΟΚΝΕ και το Κοµµουνιστικό Κόµµα από τον απεσταλµένο του Στάλιν και της Κοµµουνιστικής ∆ιεθνούς, νέον «αρχηγό» Ν. Ζαχαριάδη (ας σηµειωθεί πως, τα πρώτα χρόνια του διεθνούς κοµµουνιστικού κινήµατος, επικεφαλής των κοµµουνιστικών κοµµάτων κάθε χώρας ήταν εκλεγµένοι από τα µέλη Γενικοί Γραµµατείς, και όχι «αρχηγοί» διορισµένοι από τον Στάλιν). ∆ιεγράφη ως αιρετικός («λιγκβιταριστής») και ετέθη οριστικά εκτός κόµµατος, µαζί µε αρκετούς άλλους συντρόφους του, που τόλµησαν να εκφράσουν κάποιες µικρές επιφυλάξεις για την σοφία του εγκάθετου «αρχηγού». *** Μετά τον θάνατο του πατέρα του, τον Σεπτέµβριο του 1936, ο Κάρολος τελειώνει τον τετρατάξιο κύκλο της δηµοτικής εκπαίδευσης και µαζί µε τη µητέρα του και τη γιαγιά του µετακοµίζουν στα Γιάννινα (γενέθλιο τόπο της µητέρας του), και εγγράφεται στην πρώτη τάξη του οκτατάξιου της Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

γεραράς Ζωσιµαίας Σχολής. Το επόµενο, όµως, έτος η οικογένεια εγκαθίσταται στο Π. Φάληρο και από το 1939 στο Παγκράτι της Αθήνας. Στο Παγκράτι, µαθητής πλέον στο 7ο Γυµνάσιο, ο νεαρός Κάρολος ζει την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέµου και τον επακολουθήσαντα τραγικό χειµώνα του 1941. Η οικογένεια δεινοπαθεί. Την οδό Φιλολάου, όπου µένανε, κάθε πρωί τη διασχίζει το τροχήλατο όχηµα του ∆ήµου για τη συγκοµιδή πτωµάτων, νεκρών από την ασιτία και το πολικό ψύχος που είχε ενσκήψει εκείνον το χειµώνα. Η µητέρα χαράµατα ξεκινούσε µε τα πόδια από το Παγκράτι για να αγοράσει µερικές λαχανίδες από τα µποστάνια της Κολοκυνθούς, ενώ ο Κάρολος περίµενε στην ουρά του γειτονικού φούρνου µε τα κουπόνια για τα 100 δράµια ψωµιού. Στην συνέχεια, στην άλλη ουρά για τη µερίδα της νερόβραστης φασουλάδας. Τροµοκρατηµένη η µητέρα του από αυτά που ζούσε η οικογένεια, το φάσµα της θανάσιµης πείνας και την βαρβαρότητα των καταχτητών, παίρνει την απόφαση, τον Μάρτιο του 1942, της επιστροφής στην Πωγωνιανή. Στερούµενη όµως κλήρου και υποτυπώδους αγροτοκτηνοτροφικού εξοπλισµού, αγωνίζεται µε όλες τις δυνάµεις της να σώσει την οικογένεια. Έκανε έτσι συχνά την διαδροµή Πωγωνιανή – Αργυρόκαστρο, εικοσιτετράωρη πορεία πήγαινε έλα, διότι ήταν απαραίτητη για την εξοικονόµηση σωτήριας µικροποσότητας αραβοσίτου. Ακόµα και τα χρυσά στηρίγµατα της οδοντοστοιχίας της θυσιάστηκαν στο παζάρι του Αργυροκάστρου. «Ζαλωµένη» µε τις πενήντα (καµµιά φορά) οκάδες καλαµποκιού, διέσχιζε κάθε τόσο την φλεγόµενη από ένοπλες συγκρούσεις νότια Αλβανία, δίνοντας την δική της µάχη, αυτήν της επιβίωσης. *** Τέλος 1942 – αρχές 1943, εµφανίζονται οι πρώτοι ένοπλοι σχηµατισµοί της Εθνικής Αντίστασης. Ο Κάρολος είναι από τους πρώτους που συµµετέχουν. Από τους πρωτεργάτες επίσης της Αντίστασης στην περιοχή, ιδιαίτερο ρόλο παίζουν δύο γνώριµοί του από τα γυµνασιακά θρανία της Πωγωνιανής, οι Θωµάς Παπαδόπουλος και Βαγγέλης Πλιάκος. Και οι δύο είναι αποκλίνοντες της σταλινικής ορθοδοξίας αριστεροί, που εκτελούνται κατ’ εντολή ανωτέρων κλιµακίων του κοµµουνιστικού κόµµατος ως «αρχειοµαρξιστές» ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

41

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

(ας αναφερθεί εδώ ότι το Γυµνάσιο Πωγωνιανής υπήρξε τότε θερµοκήπιο αρχειοµαρξιστικής πολιτικής κουλτούρας, αιρετικής σχολής ιδιαίτερα ενοχλητικής για το σταλινικό κατεστηµένο). Η εξόντωση των δύο νεαρών αντιφασιστών προκαλεί έντονη δυσαρέσκεια, σιωπηρή αποδοκιµασία και αντιδράσεις των κατοίκων της περιοχής. Το ίδιο αρνητικά επηρέασε και τον Κάρολο, που είχε ήδη, από την πρώτη του επαφή µε τον πολιτικό χώρο της Αριστεράς, γνωρίσει από πρώτο χέρι την «καθαίρεση» και την κατασυκοφάντηση του νονού του Αγησίλαου Βλάχου και των συντρόφων του. Είναι ενδιαφέρον να αναφερθεί ότι συναντάµε τον Αγ. Βλάχο, στα χρόνια της Κατοχής, πολιτικά υπεύθυνο της γνωστής αντιστασιακής οργάνωσης της Αθήνας, «ΟΜΗΡΟΣ». Ο Κάρολος εξακολουθεί να συµµετέχει στην Αντίσταση µε όλες του τις δυνάµεις. Οι δεσµοί του µε την Αριστερά είναι βαθύτεροι, αλλά µαζί και οι επιφυλάξεις του, οι αµφιβολίες του και ο αντιδογµατισµός του. Από τότε τον καταλαµβάνει σιγά-σιγά η υποψία ότι η όλη πορεία του κοµµουνιστικού κινήµατος ίσως να έχει από το ξεκίνηµά της «στραβώσει». *** Τον Μάρτιο του 1945, µε τη συνδροµή φίλων του πατέρα του που κατείχαν υψηλές θέσεις στο στρατιωτικό κατεστηµένο της χώρας (ο Σοφοκλής Βενιζέλος και ο Ναπολέων Ζέρβας, λ.χ., υπήρξαν φίλοι επιστήθιοι του πατέρα του, ο µεν πρώτος από την συµφοίτησή τους στην ηρωϊκή τάξη του 1919 της Σχολής Ευελπίδων, ενω ο δεύτερος ως συ42

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

µπολεµιστής και φίλος στο Μικρασιατικό µέτωπο), ο Κάρολος διαφεύγει -µε τη µητέρα του- της εργώδους προσπάθειας τµηµάτων του Βρεταννικού στρατού και της εθνοφυλακής για «αποκατάσταση της τάξης» στην επαρχία. Μετά από ένα περιπετειώδες και επικίνδυνο οδοιπορικό καταλήγουν στην Αθήνα, σε ένα πολύ µικρό διαµέρισµα, στην οδό Φιλολάου, στα όρια Παγκρατίου-Καισαριανής. *** Βρίσκεται στην τελευταία τάξη του 7ου Γυµνασίου. Συµµαθητής (σε µικρότερη τάξη) και φίλος του υπήρξε ο Γιάννης Νεγρεπόντης, που αργότερα έγινε γνωστός µε τους στίχους του, που µελοποίησε και τραγούδησε ο Κηλαηδόνης («Μικροαστικά»). Επίσης ο Ρωµύλος Ντ., γείτονάς του, που πολλές φορές διαβάζανε µαζί τα σχολικά τους µαθήµατα. Τα πολιτικά ενδιαφέροντα της Νεολαίας την περίοδο εκείνη ήταν πολύ οξυµµένα, οπότε το ίδιο φυσικά συνέβαινε και µε τους δύο συµµαθητές του. Ανήκαν κι αυτοί στην Αριστερά, αλλά όχι στην «µονολιθική». Είχαν τις επιφυλάξεις τους, έκαναν κριτική, τους διέκρινε έντονος αντιδογµατισµός και τόλµη διατύπωσης προσωπικής γνώµης, προς διαφορετική όµως κατεύθυνση ο καθένας τους. Ο Κάρολος άκουγε τις απόψεις τους χωρίς προκατάληψη, αλλά και χωρίς να ταυτίζεται ιδεολογικά µαζί τους. Είναι ένα χαρακτηριστικό που διατήρησε ζωντανό και ενεργό σε όλη την κατοπινή ζωή του. Πάντοτε προσπαθούσε να προσεγγίσει και να κατανοήσει τα πράγµατα µε τα κριτήρια του «ιδεολογικού αντιπάλου». Να «µπει» στην σκέψη και την λογική του «άλλου». Αυτό τον έκανε πολύ ανεκτικό και καθόλου µισαλλόδοξο, όπως ήταν µισαλλόδοξο το γενικό κλίµα της περιόδου εκείνης. Γενικώτερα, η δηµοκρατικότητα του Καρόλου δεν αποτελούσε µόνον απλή πολιτική του πεποίθηση, αλλά ήταν και παρέµεινε τρόπος σκέψης, τρόπος ζωής, συµπεριφοράς και επαφής µε τους άλλους ανθρώπους. *** Ακολουθεί η εισαγωγή του στη Νοµική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών και µετέπειτα, µε προτροπή του καθηγητή του Εµπορικού ∆ικαίου Ηλία Αναστασιάδη (άνδρα της εξαδέλφης του), φοιτά στη Νοµική Σχολή του Πανεπιστηµίου του Μιλάνου, µε στόχο την ακαδηµαϊκή του σταδιοδροµία στην έδρα του ίδιου καθηγητή. Στο Μιλάνο συνδέεται µε ηγετικά στελέχη του σοσιαλιστικού κόµµατος. Μεταξύ Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

αυτών και ο οπαδός της Luxembourg, Lelio Basso, µε τον οποίο, ύστερα από µερικά χρόνια, θα συµφωνήσουν να δουλέψουν µαζί σε ένα βιβλίο για την Rosa Luxemburg. *** Επιστρέφει στην Αθήνα, όπου και επανασυνδέεται µε τα διάσπαρτα σοσιαλιστικά «γκρουπούσκουλα», µε έντονο ενδιαφέρον για τα διάφορα προβλήµατα της Αριστεράς: ιδεολογικά, πολιτικά, τακτικά κ.λπ. Παρακολουθεί τα διάφορα ρεύµατα σκέψης που αναπτύσσονται σ’ αυτόν τον πολιτικό χώρο. Κυρίως τον ελκύουν οι νεώτερες και αποκλίνουσες πάσης «ορθοδοξίας» ιδέες, που εµφανίζονται τόσο στην χώρα µας όσο και διεθνώς. Ετσι, ωθείται σε γνωριµίες και επαφές µε τους µικρούς ιδεολογικούς κύκλους νεωτέρων αριστερών, που µοιράζονται παρόµοιους προβληµατισµούς. Στην περίοδο των ετών 1956-1959 επανεµφανίζεται στην Αθήνα, για τακτικές καλοκαιρινές διακοπές, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, και παρουσιάζει, σε µικρό κύκλο παλαιών του γνωστών και ενδιαφεροµένων νεωτέρων, σε επανειληµµένες συναντήσεις, τις προσωπικές του σκέψεις και απόψεις για τα προβλήµατα της Αριστεράς, παλαιά και νεώτερα. Έχει προηγηθεί το 20ό Συνέδριο, η εξέγερση του Πόζναν, του Ανατολικού Βερολίνου, καθώς και η Ουγγρική Επανάσταση. Ο Κάρολος παρακολουθεί µε πολύ ενδιαφέρον -ως προσκεκληµένος σε σειρά συναντήσεων- τις συζητήσεις, αντιγνωµίες και ιδεολογικές συγκρούσεις των συµµετεχόντων, χωρίς φυσικά να συµφωνεί, αλλά και χωρίς να τον αφήνουν αδιάφορο ή να απορρίπτει καθ’ ολοκληρίαν ορισµένες σκέψεις, επισηµάνσεις και απόψεις πάσης αποχρώσεως, που διατυπώθηκαν στις συναντήσεις αυτές. Την ίδια περίοδο, συνέβη η γειτόνισσα και οικογενειακή τους φίλη Μάρω Κ. να παντρευτεί µε τον Μιχάλη Βαδίκα. Ο Μιχάλης ήταν από γνωστή αριστερή οικογένεια, και από τους λίγους Μακρονησιώτες που δεν είχαν υπογράψει «δήλωση». Είχε και αυτός παρελθόν αιρετικού αριστερού και είχε πέσει στην προδεκεµβριανή περίοδο του 1944 στα χέρια της ΟΠΛΑ, µαζί µε τον Ακροναυπλιώτη ∆ηµοσθένη Βουρσούκη, φίλο και σύντροφο του Ανδρέα Παπανδρέου την εποχή της τεταρταυγουστιανής δικτατορίας. Έτσι ο Κάρολος είχε την τύχη να µάθει µε κάθε λεπτοµέρεια τις συνθήκες σύλληψης και εξόντωσης του ∆. Βουρσούκη, για να τις µεταφέρει µετά από χρόνια στον Ανδρέα, που άκουγε συΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

γκλονισµένος την τραγική αφήγηση. Ο ίδιος ο Μιχάλης Βλαδίκας είχε τότε γλυτώσει, λόγω του νεαρού της ηλικίας του, αλλά κυρίως λόγω αµέσου επεµβάσεως συγγενών του µε ισχυρές προσβάσεις σε ηγετικά κλιµάκια του Κοµµουνιστικού Κόµµατος. *** Το ενδιαφέρον του Καρόλου για την πορεία και τα προβλήµατα της Αριστεράς συνεχίστηκε και στην κατοπινή περίοδο των µεταπτυχιακών σπουδών του στη Γερµανία. Ως ηγετικό στέλεχος της «Σοσιαλιστικής Λέσχης» Γερµανίας διαφοροποιείται ιδεολογικά από την τότε επικρατούσα κεντροδεξιά ηγετική οµάδα (ελάχιστα φιλική προς τον Ανδρέα Παπανδρέου και συνεργαζόµενη µε τον Γεώργιο Παπανδρέου και τον Κώστα Μητσοτάκη). Η ∆υτική Γερµανία της εποχής είναι ένα µεγάλο φυτώριο ιδεολογικών ρευµάτων. Ο Κάρολος συνδέεται µε στενούς φιλικούς δεσµούς µε όλους τους «θεωρητικούς» που ήταν πρωταγωνιστές στα γεγονότα της περιόδου εκείνης. Φίλοι του τα ηγετικά στελέχη του SDS (Σοσιαλιστική Γερµανική Φοιτητική Ένωση), οι πρωτοπόροι της φοιτητικής εξέγερσης του 1968 στα γερµανικά και τα γαλλικά Πανεπιστήµια, Rudi Dutschke, Cohn Bendit, αδελφοί Wolf (Φραγκφούρτη), καθώς και η οµάδα γύρω από τον εκδοτικό οίκο TRIKONT του Μονάχου, στην οποία, ας σηµειωθεί, συµµετείχε δραστήρια και η κόρη του µεγάλου πολιτικού του SPD, Gisela Erler.

Georg Lucaks, Herbert Marcuse, Ernst Bloch, Jürgen Habermas, Τheodor Adorno, Max Horkheimer, Helmut Gollwitzer, Che Guevara, Mao-Te-Tung είναι µερικά από τα ονόµατα-θρύλοι, οι «δάσκαλοι» της επαναστατηµένης νεολαίας εκείνης της εποχής. Μία νέα Σοσιαλιστική ∆ηµοκρατική Ένωση (Σ∆Ε) γεννιέται και αγκαλιάζει εργάτες, συνδικαλιστές, επιστήµονες, φοιτητές, καλλιτέχνες, ένα ανήσυχο κοµµάτι της ελληνικής διασποράς στην Ευρώπη. Το SPD, παρ’ όλες τις επιφυλάξεις του, συνεργάζεται µαζί τους και το SDS τους θεωρεί συντρόφους. Οι εµπειρίες είναι πρωτόγνωρες. Μέλη της Σ∆Ε φοιτούν στα συνδικαλιστικά σχολεία της I.G. Metall (το µεγαλύτερο συνδικάτο µετάλλου της Ευρώπης), αποφοιτούν από συνδικαλιστικές Ακαδηµίες, παρακολουθούν σεµινάρια πολιτικής θεωρίας και πράξης του SPD. ∆ηµιουργείται µια οµάδα στελεχών που ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

43

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

µπαίνει δυναµικά στον αντιδικτατορικό αγώνα. Η Σ∆Ε, µετά την διάσπαση του ΚΚΕ, αποτελεί τότε τη µόνη υπολογίσιµη δύναµη στον χώρο της σοσιαλιστικής Αριστεράς. Συµµετέχει ισότιµα σε όλες τις προσπάθειες συγκρότησης ενός ενιαίου αντιστασιακού µετώπου µε το ΠΑΚ, την ∆ηµοκρατική Άµυνα και άλλες αριστερές οργανώσεις, και γίνεται συνιδρύτρια της αντιστασιακής συνδικαλιστικής οργάνωσης ΠΑΜΕ. Εκείνον τον καιρό ο Κάρολος συνδέεται µε τον Ανδρέα Παπανδρέου, που µόλις είχε βγει από τις φυλακές της Χούντας, µια γνωριµία που εξελίσσεται σε εγκάρδια φιλία και διήρκεσε τριάντα χρόνια, µια φιλία που τίποτα δεν την διατάραξε. *** Η αντίσταση στην Χούντα αποτελεί ηθικό χρέος. Η πλειοψηφία των πνευµατικών ανθρώπων της Γερµανίας (∆υτικής και Ανατολικής) συστρατεύονται, στηρίζουν, βοηθούν. Ήταν σπουδαία ικανοποίηση να έχουν οι µεγάλες γερµανικές εφηµερίδες στις σελίδες τους ένα ή περισσότερα κοµµάτια από τις αντιχουντικές δραστηριότητες του Ελληνικού Λαού, µέσα και έξω από την Ελλάδα. Η προσπάθεια της Χούντας να υποτάξει το αντιδικτατορικό κίνηµα των Ελλήνων της Γερµανίας απέτυχε, παρ’ όλη την κινητοποίηση επίορκων διπλωµατικών υπαλλήλων του υπουργείου Εργασίας και παρ’ όλον τον πακτωλό χρηµάτων που χρησιµοποίησαν για εξαγορά συνειδήσεων. *** Τον Αύγουστο του 1968, τα τανκς του Συµφώνου της Βαρσοβίας καταφέρουν στην Πράγα ένα δυνατό πλήγµα στον «σοσιαλιστικό διεθνισµό» της Σοβιετικής Ένωσης. Όλος ο κόσµος παρακολουθεί µε κοµµένη ανάσα. Υψώνονται παντού φωνές διαµαρτυρίας. Η διακήρυξη-καταγγελία, που θέτει αµέσως σε κυκλοφορία η Σ∆Ε, αναδηµοσιεύεται και σχολιάζεται από τον γερµανικό Τύπο σαν µια από τις εντονώτερες και αµεσώτερες αποδοκιµασίες που είχαν εκδηλωθεί στον ευρωπαϊκό χώρο. *** 44

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Με την πτώση της Χούντας, η στήριξη των δηµοκρατικών θεσµών και η διεύρυνσή τους είναι οι νέοι στόχοι. Ο Κάρολος Παπούλιας πιέζεται να είναι υποψήφιος του ΠΑΣΟΚ στην Α΄ Αθήνας. Απορρίπτει την πρόταση, χωρίς τον παραµικρό δισταγµό. Επιµένει να µπει στον εκλογικό αγώνα ως υποψήφιος στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τον Νοµό Ιωαννίνων. Χαρακτηριστική είναι η στιχοµυθία µε τον Γιάννη Αλευρά: ΑΛΕΥΡΑΣ: Πού θα πας εκεί πάνω; Θα σε φαν’ οι λύκοι και πρώτος ο Αβέρωφ! ΠΑΠΟΥΛΙΑΣ: Εκεί θα πάω. Είµαι µαθηµένος από λύκους! Και, πράγµατι, έρχεται πρώτος σε σταυρούς από τους συνυποψηφίους του, στις πρώτες εκλογές του Οκτωβρίου 1974. ∆εν εκλέγεται, γιατί το ΠΑΣΟΚ δεν πέτυχε το όριο του 17%, για να µπει στην δεύτερη κατανοµή. Οι καιροί ήταν δύσκολοι, ο πολιτικός λόγος του Ανδρέα Παπανδρέου τροµάζει τους περισσότερους. *** Ο πολιτικός αγώνας δεν αποστέρησε από τον Κάρολο την επαφή µε φίλους των διαφόρων λογοτεχνικών κύκλων, του θεάτρου και όλων γενικά των καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Έτσι παρακολουθούσε ανελλιπώς και µε πολύ ενδιαφέρον τα πνευµατικά «δρώµενα» της χώρας. Υπήρξε τακτικός αναγνώστης του φιλοσοφικού περιοδικού ΛΕΒΙΑΘΑΝ… Είχε µάλιστα τότε εκδηλώσει την πρόθεση να συνδράµει µε κάποιον τρόπο την έκδοση του περιοδικού, που αντιµετώπιζε µεγάλες δυσκολίες και τελικά σταµάτησε να βγαίνει. Φίλος και συζητητής του Καρόλου υπήρξε, ανάµεσα σε άλλους, και ο πολύ γνωστός τότε στην Γερµανία (ενώ στην Ελλάδα λιγώτερο, την εποχή εκείνη) διανοητής, Παναγιώτης Κονδύλης, ο οποίος τον επισκεπτόταν συχνά στο γραφείο του στην Α. Σούτσου. Είχαν κοινό ενδιαφέρον για τις απόψεις, ιδέες και σκέψεις περί πολέµου και ειρήνης του Κλαούζεβιτς. Ο Κονδύλης είχε ήδη εκδώσει στην Γερµανία το έργο του «Theorie des Krieges». Ο Κάρολος Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

σκεφτόταν από παλιά µια υφηγεσία µε θέµα τον Κλαούζεβιτς. Μεσολάβησαν, όµως, η αντίσταση κατά της Χούντας, η µεταπολίτευση και η πολιτική πορεία την οποία τότε ξεκίνησε, που δεν του άφηναν πλέον χρόνο για συστηµατική ενασχόληση µε τα ιδιαίτερα αυτά ενδιαφέροντά του. Ο προβληµατισµός του, όµως, για το όλο θέµα δεν είχε καθόλου µειωθεί, όταν προπαντός το κουβέντιαζε µε έναν τόσο βαθύ γνώστη του και τόσο εξαίρετο συνοµιλητή, σαν τον Κονδύλη, ο οποίος µάλιστα του προσέφερε, τιµητικά, αντίτυπα από τις γερµανικές εκδόσεις των έργων του, µε τις σχετικές εγκάρδιες αφιερώσεις. *** Αξίζει να αναφερθεί εδώ ότι, κατά τα έτη 1971-72, κατόπιν παρακλήσεως φίλου του από την Αθήνα, κινητοποιείται ο ίδιος ο Κάρολος και το στενό φιλικό του περιβάλλον για να καταστεί δυνατή η µετάβαση στην Γερµανία και η εισαγωγή σε εξειδικευµένη Κλινική για νοσηλεία του Καισαριανιώτη λογοτέχνη, Μάριου Χάκκα, που ήδη βρισκόταν σε απελπιστική κατάσταση από βαριά µορφή καρκίνου. Τούτο πραγµατοποιείται (µάλιστα χωρίς οικονοµική επιβάρυνση), µε παρέµβαση και ενέργειες του Ελληνογερµανού στενού φίλου του Georg Albrecht (στενού συγγενούς εξ αίµατος -από µητέρα- του Παύλου Νιρβάνα), που τότε προΐστατο των Κοινωνικών Υπηρεσιών της Ευαγγελικής Εκκλησίας στο κρατίδιο της ΒεστφαλίαςΡηνανίας και που γενικά υπήρξε ο πιο θερµός συµπαραστάτης των Ελλήνων αγωνιστών κατά της δικτατορίας, αλλά και όλων των µεταναστών εργατών στον χώρο της αρµοδιότητάς του. Ο µακαρίτης ο Μάριος και η γυναίκα του η Μαρίκα έτυχαν κάθε δυνατής βοήθειας και συµπαράστασης, για όσο χρόνο χρειάστηκε να παραµείνουν εκεί. *** Ορισµένοι από τους παλιούς γνωστούς και συναγωνιστές του Κάρολου ίσως κάνουν την σκέψη ότι η τύχη υπήρξε πολύ ευνοϊκή µαζί του στην όλη πορεία της προσωπικής του ζωής, που τελικά τον οδήγησε στο ύπατο αξίωµα της ελληνικής Πολιτείας. Τότε, όµως, βλέπουν την πλευρά των επιτυχιών του µόνον, και ξεχνούν ή δεν γνωρίζουν τις απογοητεύσεις που συνόδευσαν την πορεία του αυτή, µαζί µε την θλίψη και την πικρία που αφειδώς του προσέφεραν. Ο δρόµος του δεν υπήρξε καθόλου «ανθόσπαρτος». Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Όλοι µας βέβαια έχουµε, για τους γνωστούς µας συνανθρώπους, για τους «άλλους» γενικά, µια παραλλάσσουσα ο καθένας µας άποψη για τις αρετές τους, τα προτερήµατα, τις ικανότητές τους κ.λπ., καθώς επίσης για τα ελαττώµατά τους, τις συνήθειές τους, τον χαρακτήρα τους και τις πλευρές εκείνες της όλης προσωπικότητάς τους που τις εισπράττουµε και τις αξιολογούµε ως αρνητικές. Η διαπίστωση αυτή δεν είναι βέβαια και τόσο «πρωτότυπη». Σηµαντικό, όµως, είναι ότι µέτρο αποδοχής ή απόρριψης της προσωπικότητας του «άλλου» είναι η βεβαιότητα που όλοι µας έχουµε για την δική µας ευθυκρισία, για την ορθότητα των δικών µας προσωπικών κρίσεων και εκτιµήσεων περί των ανθρωπίνων χαρακτηριστικών, αρετών και ιδιοτήτων που δεχόµαστε ότι συγκροτούν ένα ιδανικό πρότυπο ανθρώπινης συµπεριφοράς, συνηθειών, στάσης ζωής γενικώτερα. ∆ηλαδή ότι είναι η συνδροµή ακριβώς αυτών των στοιχείων τα οποία εµείς επιδοκιµάζουµε, που συνιστούν µια «ολοκληρωµένη» προσωπικότητα (το οποίο πρότυπο εµείς οι ίδιοι οι κρίνοντες και αξιολογούντες προφανώς ενσαρκώνουµε!). Θεωρούµε θετικές και αποδεχόµαστε τις ιδιότητες, τα χαρακτηριστικά και τις πλευρές εκείνες του κρινοµένου, που συγγενεύουν µε τις αντίστοιχες προσωπικές δικές µας, ενώ απορρίπτουµε εκείνες που δεν µας «πηγαίνουν», θεωρώντας τες αρνητικές. Έτσι, όµως, αξιολογικό µέτρο καταλήγει να γίνεται η ιδέα που εµείς οι ίδιοι έχουµε για τον εαυτό µας,…,όπερ και άτοπον! Στην περίπτωσή µας, λοιπόν, ίσως συµβαίνει να αξιολογούµε ως ελαττωµατικά και άγονα εκείνα ακριβώς τα στοιχεία µιας προσωπικότητας που για άλλους (και πολύ περισσότερο για τον ίδιο τον κρινόµενο) είναι τα πλέον θετικά και γόνιµα. Τότε, η µόνη εξήγηση που αποµένει και µπορούµε να δώσουµε (όλοι οι αρνητικά κρίνοντες και αξιολογούντες την προσωπικότητα αυτή) είναι η «εύνοια της θεάς τύχης»! Όλα τα άλλα, τα απορριπτόµενα από εµάς στοιχεία –που ακριβώς αυτά υπήρξαν τα πλέον θετικά και συντελεστικά– φυσικό είναι να µην τα περιλαµβάνουµε στο ενεργητικό του «ισολογισµού» της επιτυχίας που πάλι εµείς οι ίδιοι, και µε τον παραπάνω τρόπο και κριτήρια, αυθαιρέτως καταρτίζουµε! !

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

45

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

Κάρολος Παπούλιας Πολιτική σκέψη και κοινωνική φιλοσοφία Του ειδικού συνεργάτη

Ο

ταν το 2005 ο Κώστας Καραµανλής πρότεινε τον Κάρολο Παπούλια για το ύπατο αξίωµα της χώρας, ο Τύπος περιέγραψε αυτή την επιλογή του Πρωθυπουργού ως µια έξυπνη στρατηγική κίνηση, για διάφορους λόγους. Ανάµεσά τους ξεχωρίζουν οι ακόλουθοι δύο: Πρώτον, η επιλογή χαρακτηρίστηκε ευφυής διότι προτάθηκε για υποψήφιος Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας ένας µετριοπαθής πολιτικός, συµπαθής σε ευρύτερο του ΠΑΣΟΚ τµήµα της κοινής γνώµης, και µε σηµαντική πείρα στα διεθνή θέµατα. Όσον αφορά µάλιστα τη «φιλοσοφία» του σηµερινού Προέδρου σε θέµατα εξωτερικής πολιτικής, ο Καραµανλής γνώριζε ότι, παρά τις φιλότιµες προσπάθειες κάποιων να τον κατατάξουν στο λεγόµενο «πατριωτικό ΠΑΣΟΚ», ο Παπούλιας, λόγω ιδιοσυγκρασίας και πνευµατικής συγκρότησης, δεν συµπαθεί τα κλισέ, τις οµαδοποιήσεις και τα κλειστά συστήµατα σκέψης (για τον τρόπο µε τον οποίο διαµορφώθηκε η πολιτική σκέψη του Παπούλια, µε βάση έντονα βιώµατα –από την παιδική του κιόλας ηλικία– αλλά και για τις λαµπρές σπουδές και τις λοιπές πνευµατικές αναζητήσεις του στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Γερµανία, ο αναγνώστης του παρόντος αφιερώµατος παραπέµπεται στο πρωτότυπο και ιδιαίτερης βαρύτητας κείµενο του παιδικού του φίλου, Αντώνη Λαυραντώνη). Ο σηµερινός Πρόεδρος ανήκει στην εξαιρετική εκείνη οµάδα των πολιτικών που δεν καταλήγουν οπαδοί δογµάτων, αλλά προσπαθούν να αναλύουν, όσο πιο απροκατάληπτα µπορούν, την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης και των ανθρωπίνων επιλογών, συνάµα και των διεθνών σχέσεων. ∆εν κατατάσσεται λοιπόν ούτε στους «πατριώτες», ούτε στους «ευρωπαϊστές», ούτε στους «ατ46

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

λαντιστές». Η σκέψη του για την διεθνή πολιτική είναι εκλεκτική· δεν τοποθετείται σε περιοριστικές κατηγορίες. Θα αναφέρω λιγοστά παραδείγµατα, για να υπενθυµίσω απλώς ότι, µε την αναλυτική και συνθετική δύναµη της σκέψης του, ο Παπούλιας αντλεί από κάθε ρεύµα ό,τι θεωρεί σηµαντικό και χρήσιµο: έτσι, ενώ συµµερίζεται την έµφαση των ρεαλιστών στην έννοια της ισχύος, που είναι απαραίτητη για την κατανόηση του σηµερινού διεθνούς σκηνικού, υποστηρίζει ταυτόχρονα ότι πρέπει να τεθούν αυστηροί περιορισµοί στην άσκησή της µέσω της ουσιαστικής και αποτελεσµατικής λειτουργίας των ∆ιεθνών Οργανισµών, κυρίως του ΟΗΕ· µε τους ιδεαλιστές και τους οραµατιστές τον συνδέει το όραµα για δικαιότερες κοινωνίες, η προσήλωση στην ανάγκη προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και του φυσικού περιβάλλοντος σε παγκόσµια κλίµακα· κοινό στοιχείο του µε τους ευρωπαϊστές είναι η πίστη του στην ανάγκη πολιτικής ενοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε αυτή να διαδραµατίσει σταθεροποιητικό ρόλο στο διεθνές σύστηµα· µε τους ειρηνιστές µοιράζεται το πάθος του για την παγκόσµια ειρήνη. Επιπλέον, αποδίδοντας την πρέπουσα σηµασία στον σηµερινό ρόλο της ηγέτιδας συµµαχικής δύναµης των ΗΠΑ στην διεθνή σκηνή, δείχνει να αποδέχεται τις επισηµάνσεις των ατλαντιστών ως προς την αναγκαιότητα να λαµβάνει κάθε χώρα σοβαρά υπ’ όψιν της αυτό το δεδοµένο στην χάραξη της εξωτερικής της πολιτικής. Ταυτόχρονα όµως πιστεύει στην καλλιέργεια εξαιρετικών σχέσεων της χώρας µας µε την Ρωσσία, τόσο για την ανεύρεση λύσεων στον ενεργειακό τοµέα, όσο και για την εξασφάλιση επιπλέον ερεισµάτων στην προσπάθεια προώθησης των εθνικών µας θεµάτων, συµπεριλαµβανοµένου ασφαλώς του Κυπριακού. Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

Ανάµεσα σε πάµπολλες άλλες ενέργειες, ως απτά δείγµατα της πολυσχιδούς δράσης του Παπούλια στο διεθνές πολιτικό σκηνικό θα µπορούσε κανείς να αναφέρει: την άρση της εµπόλεµης κατάστασης µεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας –πριν µάλιστα από την λήξη του Ψυχρού Πολέµου– ως προσπάθεια να διαµορφωθεί ένα κλίµα συνεργασίας ανάµεσα στις δύο χώρες, προκειµένου να δηµιουργηθούν και ουσιαστικές προϋποθέσεις προστασίας της ελληνικής µειονότητας στην γείτονα χώρα· την συµφωνία Παπούλια-Γιλµάζ για την εξοµάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων· τον λεγόµενο «συµβιβασµό των Ιωαννίνων», που άλλαξε τον τρόπο λήψης των αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση για καίριας σηµασίας θέµατα και έθεσε τέρµα σε µια πολυετή στασιµότητα· το συνεχές ενδιαφέρον του για την ειρήνη και την συνεργασία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, µέσω της υποστήριξης της ευρωπαϊκής πορείας των βαλκανικών κρατών και της Τουρκίας (υπό τις αυτονόητες προϋποθέσεις του σεβασµού – εκ µέρους της γείτονος– του ∆ιεθνούς ∆ικαίου όσον αφορά το Κυπριακό και τις ελληνοτουρκικές διαφορές, καθώς και της τήρησης των κανόνων της καλής γειτονίας και, εποµένως, της άρσης του casus belli από την Τουρκική Εθνοσυνέλευση)· τις διεθνείς πρωτοβουλίες του για την προστασία του περιβάλλοντος, τις οποίες πρόσφατα ανέπτυξε ως Πρόεδρος της Ελληνικής ∆ηµοκρατίας. Βεβαίως, σύµφωνα µε το Σύνταγµα της Προεδρευοµένης Κοινοβουλευτικής ∆ηµοκρατίας µας, ο Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας δεν έχει την αρµοδιότητα να διαµορφώνει την αµυντική και εξωτερική πολιτική της χώρας, ή να παρεµβαίνει σ’ αυτήν, όµως ο Πρωθυπουργός ορθώς αντελήφθη πόσο χρήσιµο θα ήταν να διαθέτει η χώρα µας στο ύπατο αξίωµα της Πολιτείας έναν πολιτικό µε διεθνή πείρα και προβολή, αλλά και αδογµάτιστη σκέψη, που θα µπορούσε να κατανοεί τις διεθνείς εξελίξεις· αυτό θα διευκόλυνε σηµαντικά τις πρωτοβουλίες της Κυβέρνησης στην διεθνή σκηνή, αλλά και θα αποτελούσε εγγύηση για την καλή του συνεννόηση γύρω από τα συγκεκριµένα θέµατα µε το σύνολο του πολιτικού κόσµου της χώρας. ∆εύτερον, ο Καραµανλής πρότεινε για Πρόεδρο τον Παπούλια διότι η «κοινωνική φιλοσοφία» του ταιριάζει απόλυτα µ’ αυτήν που πρέπει να έχει ένας Πρόεδρος της Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

∆ηµοκρατίας. Ανθρωπιστής στην κοσµοθεωρητική του αντίληψη ο σηµερινός Πρόεδρος, µε αγάπη για τον απλό άνθρωπο και πηγαίο σεβασµό για την Ιστορία και τους Θεσµούς του τόπου µας. Από τις αναζητήσεις του και τους πολιτικούς του αγώνες στον χώρο του ευρωπαϊκού σοσιαλισµού, διατηρεί µέχρι σήµερα όλες εκείνες τις σπουδαίες ιδέες και τα ιδανικά που οι σύγχρονες προηγµένες κοινωνίες θεωρούν θεµελίους λίθους του πολιτικού τους πολιτισµού, ανεξάρτητα από το εάν κυβερνώνται από κεντροαριστερές ή κεντροδεξιές κυβερνήσεις: µεταξύ άλλων, την έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης, την καταπολέµηση της φτώχιας και του κοινωνικού αποκλεισµού, την καταδίκη της ξενοφοβίας και του ρατσισµού, την ισόρροπη οικονοµική ανάπτυξη που δεν υπονοµεύει το φυσικό περιβάλλον. Ο Πρόεδρος µιας σύγχρονης ευρωπαϊκής χώρας θα πρέπει να εµφορείται από αυτές τις αρχές και αξίες, για να εµπνέει όλους τους πολίτες της χώρας του (αλλά και για να έχει απήχηση και έξω από τα εθνικά σύνορα, στο πλαίσιο του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτικού γίγνεσθαι). Ο Καραµανλής ορθώς διέκρινε τις παραπάνω αρετές στο πρόσωπο του σηµερινού Προέδρου και γι’ αυτό προχώρησε στην πρότασή του. Από την άλλη, ο Παπούλιας ανταποκρίθηκε άριστα στον θεσµικό ρόλο του ως Ανώτατος Άρχων και ρυθµιστής του Πολιτεύµατος, που µεριµνά και

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

47

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

για την συνοχή της κοινωνίας µας, η οποία είναι, όπως την χαρακτήριόπως µπορεί κανείς να αποδείξει ασε, η µεγαλύτερη απειλή για την δηναφέροντας λιγοστά, µόνον, παραµοκρατία, διότι υπονοµεύει πλήρως δείγµατα: την εµπιστοσύνη που πρέπει να έχει Ανάµεσα σε άλλες πρωτοβουλίες ο πολίτης στην ∆ηµοκρατική Πολιτου, ο Πρόεδρος ανέπτυξε καλές τεία, τους θεσµούς της και τους λεισχέσεις µε τον µακαριστό Αρχιεπίτουργούς της. σκοπο Χριστόδουλο, σε θεσµικό, αλΑκόµη, ο Παπούλιας, ως γνήσιος λά και σε προσωπικό επίπεδο. Ενδέπνευµατικός άνθρωπος, φανατικός χεται σε άλλα ζητήµατα να συµφωβιβλιόφιλος και παλαιός αθλητής νούσε µαζί του και σε άλλα να δια(και µάλιστα πρωταθλητής), ενθαρφωνούσε, αλλά αυτό για το οποίο κυρύνει την συστηµατική ενασχόληση ρίως φρόντισε ήταν να διατηρηθεί η των νέων µε τα γράµµατα, τις τέχνες ψυχική ενότητα του θρησκεύοντος και τον αθλητισµό. Συναντάται µαζί ελληνικού λαού, πέρα από τις πολιτους και τιµά τους πρωταθλητές µας τικές πεποιθήσεις του κάθε πολίτη. στον στίβο και στα οµαδικά αθλήΑκόµη, η πρόσκληση στις ετήσιες µατα, αλλά και τους µαθητές που µεγιορτές για την αποκατάσταση της Ο Κάρολος Παπούλιας µε τη µητέρα του σε τέχουν και διακρίνονται σε διεθνείς ηλικία 5 χρονών ∆ηµοκρατίας όλων των οργανώσεων «πνευµατικούς» διαγωνισµούς (όκαι των προσώπων που συµµετείχαν πως, για παράδειγµα, στις ∆ιεθνείς στην αντίσταση εναντίον της δικτατορίας, αλλά και το ενΟλυµπιάδες των Μαθηµατικών, της Πληροφορικής, της διαφέρον του για τη µελέτη της σύγχρονης Ιστορίας µας Αστρονοµίας και της Αστροφυσικής). Επιπλέον, φροντί(από την ιστορία της Εθνικής Αντίστασης έως εκείνη των ζει να ενηµερώνεται για τις εξελίξεις στο ακανθώδες και νεολαιίστικων κινηµάτων), που το επιδεικνύει µε τις συκρίσιµης σηµασίας για το µέλλον του τόπου ζήτηµα της χνές συναντήσεις του µε αντίστοιχους φορείς ώστε να επαιδείας και της έρευνας, συνοµιλώντας συχνά µε τους υνηµερώνεται για το έργο τους, φανερώνουν τον τρόπο µε πεύθυνους θεσµικούς φορείς, αλλά και µε διακεκριµένους τον οποίο ο σηµερινός Πρόεδρος αντιλαµβάνεται την αεπιστήµονες που διδάσκουν και διεξάγουν έρευνα στην νάγκη για ψυχική ενότητα του ελληνικού λαού, καθώς και χώρα µας ή στο εξωτερικό. την ισότητα όλων των Ελλήνων πολιτών απέναντι στους Υπάρχουν ασφαλώς και άλλες πρωτοβουλίες του σηθεσµούς της Πολιτείας. Το έµπρακτο και συνεχές ενδιαµερινού Προέδρου, που επιβεβαιώνουν την καθολική πεφέρον του για τις πυρόπληκτες περιοχές, µετά την απίποίθηση του ελληνικού λαού περί της επιτυχούς µέχρι σήστευτη καταστροφή του περασµένου καλοκαιριού, είναι µερα θητείας του. Σκοπός του παρόντος σηµειώµατος δεν χαρακτηριστικό της γνήσιας ευαισθησίας του για το οικοείναι να επαινεθεί ο Παπούλιας διότι ασκεί µε επιτυχία τα λογικό µέλλον του τόπου µας και για την τύχη των πληκαθήκοντά του ως Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας, αλλά να γέντων κατοίκων αυτών των περιοχών. Αίσθηση επίσης καταδειχθεί πώς µια εύστοχη πολιτική απόφαση του Πρωπροκάλεσε η σχετικά πρόσφατη δήλωση-παρέµβασή του θυπουργού –να τον προτείνει για Πρόεδρο–, η οποία αστο ασφαλιστικό, µε την οποία τόνισε την ανάγκη δικαιόκολουθήθηκε από µια εξίσου οξυδερκή αποδοχή της πρότερης κατανοµής του πλούτου, ώστε να ικανοποιηθεί το εύτασης από τον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ, Γιώργο Παπανδρέλογο αίτηµα για ελάχιστο εγγυηµένο εισόδηµα και αξιοου, οδήγησαν στην εκλογή ενός Προέδρου ο οποίος χαίπρεπείς συντάξεις για όλους. Την ίδια βαρύτητα είχε και ρει του σεβασµού όλου του ελληνικού λαού και τιµά την η παρέµβασή του για το κρίσιµο ζήτηµα της διαφθοράς, χώρα µας διεθνώς. !

48

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

Η βαλκανική διάσταση της εξωτερικής πολιτικής του Κ. Παπούλια Η άρση της εµπόλεµης κατάστασης µε την Αλβανία και η υπογραφή της ενδιάµεσης συµφωνίας µε την π.Γ∆Μ Tου Φάνη Μαλκίδη

Η άρση της εµπόλεµης κατάστασης µε την Αλβανία Η άρση της εµπόλεµης κατάστασης στις 28 Αυγούστου 1987 µε πράξη του Υπουργικού Συµβουλίου έµελλε να αποτελέσει έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της τότε κυβερνητικής πολιτικής στον βαλκανικό χώρο. (Αντίστοιχη ενέργεια είχε προωθηθεί και το 1980, όταν κατατέθηκε στην Βουλή των Ελλήνων σχετικό νοµοσχέδιο, το οποίο όµως αποσύρθηκε). Ήδη από το 1984 η Ειδική Νοµική Υπηρεσία του υπουργείου Εξωτερικών τόνιζε πως «δεν υπάρχει αµφιβολία από νοµική άποψη ότι δεν υφίσταται σήµερα εµπόλεµη κατάσταση µεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας. Συζήτηση µπορεί, κατά την γνώµη µας, να γίνει µόνον για το πότε έληξε η εµπόλεµη κατάσταση µεταξύ των δύο κρατών». Η Ειδική Νοµική Υπηρεσία υποστήριζε ότι η εµπόλεµη κατάσταση είχε λήξει µε την υπογραφή και την επικύρωση από την Ελλάδα της Συνθήκης Ειρήνης του 1947 µε την Ιταλία και µε την σύναψη διπλωµατικών σχέσεων το 1971. Έτσι, στις 28 Αυγούστου 1987, το Υπουργικό Συµβούλιο αποφάσισε οµόφωνα την άρση της εµπόλεµης κατάστασης µε την Αλβανία όπως εισηγήθηκε ο τότε υπουργός Εξωτερικών Κ. Παπούλιας, εκδίδοντας την ακόλουθη ανακοίνωση: «Η Κυβέρνηση αποφαίνεται και δηλώνει ότι ο χαρακτήρας της Αλβανίας ως εχθρικού κράτους έχει πάψει να υφίσταται. Η ελληνική Κυβέρνηση είναι πεπεισµένη ότι η δήλωσή της αυτή αποτελεί την αφετηρία για την ρύθµιση των ζητηµάτων που είναι ακόµη εκκρεµή ανάµεσα στις δύο χώρες. Ήδη οι αρµόδιες ελληνικές υπηρεσίες µελετούν προ-

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

σεκτικά τον προσφορώτερο τρόπο για τη νοµική ρύθµιση των εκκρεµοτήτων αυτών. Ο τερµατισµός της προηγούµενης κατάστασης θα συµβάλει στην περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων των δύο φίλων χωρών και την διεύρυνση της µεταξύ τους συνεργασίας. Ειδικώτερα θα είναι προς ώφελος της ελληνικής µειονότητας, για την οποία το ενδιαφέρον της Ελληνικής Κυβέρνησης ήταν και θα παραµείνει αµέριστο και η οποία, καλλιεργώντας τις παραδόσεις και την εθνική της ταυτότητα, θα αποτελεί µια σταθερή γέφυρα φιλίας ανάµεσα στον ελληνικό και τον αλβανικό λαό». Η άρση της εµπόλεµης κατάστασης αφορούσε ουσιαστικά την ρύθµιση του πολιτικού σκέλους της κατάστασης, ενώ το ζήτηµα των περιουσιών (καθεστώς µεσεγγύησης) παραµένει µέχρι σήµερα άλυτο, όπως και η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας Ελλάδας- Αλβανίας. Η ρύθµιση της εκκρεµότητας της εµπόλεµης κατάστασης ήταν επίσης η προϋπόθεση για την συµµετοχή της Αλβανίας στα σχέδια των τότε κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ για την δηµιουργία µιας ζώνης χωρίς ατοµικά και χηµικά όπλα στην βαλκανική χερσόνησο. Από την πλευρά της, η Αλβανία είχε πολλές φορές δηλώσει ότι τόσο η αναβάθµιση των διµερών επαφών όσο και η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των µελών της ελληνικής κοινότητας εξαρτώντο άµεσα «από την παραµέριση του αναχρονιστικού ζητήµατος της εµπόλεµης κατάστασης µεταξύ των δύο χωρών». Η πολιτική φιλίας της Ελλάδας έναντι της Αλβανίας είχε και συνέχεια, αφού στην ολοµέλεια του Οικονοµικού και Κοινωνικού Συµβουλίου του ΟΗΕ (Νέα Υόρκη, Μάρτιος 1988) ο Έλληνας αντιπρόσωπος απείχε από την ψηφοφορία για την ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

49

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

καταδίκη της Αλβανίας στον τοµέα της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, που θα επικύρωνε προηγούµενες αποφάσεις της Επιτροπής Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων του Οργανισµού και ίσως ενεργοποιούσε την διαδικασία αποβολής της Αλβανίας λόγω παραβίασης βασικών άρθρων του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Κατόπιν παράστασης της Πανηπειρωτικής Οµοσπονδίας ΗΠΑ –Καναδά και της Μη κυβερνητικής Οργάνωσης «Minority Rights Group», η Επιτροπή Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων του ΟΗΕ είχε αποφασίσει τον Μάρτιο του 1988 στην 44η συνεδρίασή της στη Γενεύη να άρει το απόρρητο για τις συνεχιζόµενες παραβιάσεις της Αλβανίας και για την άρνησή της να συνεργαστεί µε τον Γενικό Γραµµατέα του Οργανισµού για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, ιδιαίτερα της ελληνικής µειονότητας. Σύµφωνα µε το άρθρο 8 της απόφασης 1503 του Οικονοµικού και Κοινωνικού Συµβουλίου, η Επιτροπή Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων ζητούσε από την ολοµέλεια των κρατών του Συµβουλίου την έγκριση της άρσης του απορρήτου και τα στοιχεία που βρίσκονταν στην κατοχή της να δοθούν στην δηµοσιότητα. Στο πρώτο στάδιο, η λειτουργική επιτροπή του Οικονοµικού και Κοινωνικού Συµβουλίου επικύρωσε την απόφαση της επιτροπής Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων µε 13 ψήφους υπέρ και 10 κατά. Ωστόσο, µετά από παρεµβάσεις της Αλβανίας στον 50

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

ΟΗΕ, η ολοµέλεια των κρατών- µελών του Οικονοµικού και Κοινωνικού Συµβουλίου απέρριψε την απόφαση µε 11 ψήφους υπέρ 13 κατά και 29 αποχές. Από την ονοµαστική κλήση για ψηφοφορία απείχε η Ελλάδα, ενώ ο Κ. Παπούλιας, απαντώντας σε σχετική επερώτηση βουλευτών της αξιωµατικής αντιπολίτευσης, τόνισε τα εξής: «Σε απάντηση της παραπάνω ερώτησής σας, σας γνωρίζουµε ότι είναι σε όλους γνωστή η πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση έναντι της Αλβανίας, η οποία αποβλέπει στην βελτίωση του κλίµατος των ελληνο- αλβανικών σχέσεων και έτσι αναµφισβήτητα συµβάλλει και στη βελτίωση των συνθηκών ζωής των εκεί διαβιούντων οµοεθνών µας. Η προς ψήφιση απόφαση δεν ήταν εάν η Αλβανία παραβιάζει ή όχι τα ανθρώπινα δικαιώµατα, αλλά κατά πόσον η χώρα θα έπρεπε να κατονοµαστεί δηµόσια, µε όλες βεβαίως τις εκ του γεγονότος συνέπειες. Άρα η ελληνική θέση ήταν όχι επί της ουσίας, αλλά επί της διαδικασίας». Η άρση της εµπόλεµης κατάστασης, ανεξάρτητα από την αντιπαράθεση σε πολιτικό επίπεδο, ήταν ένα γεγονός που είχε αντίκτυπο στις σχέσεις και από τις δύο πλευρές των ελληνοαλβανικών συνόρων. Για παράδειγµα, ενώ ο αριθµός των Αλβανών πολιτών που είχαν την άδεια να επισκεφθούν συγγενείς τους στην Ελλάδα ήταν µόλις επτά το 1980, το 1987 θα ανέβει στους 732. Αντίστοιχα για τους Έλληνες τουρίστες, ο αριθµός θα ανέβει από τους 1325 το 1985 στους 9124 το 1987, και την επόµενη χρονιά η Αλβανία θα λάβει µέρος για πρώτη φορά στη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών των Βαλκανικών κρατών, που έγινε στο Βελιγράδι.

Η υπογραφή της ενδιάµεσης συµφωνίας µε τα Σκόπια Η Ενδιάµεση Συµφωνία (ΕΣ), παρ’ ότι αποτελεί µία διεθνή συνθήκη-πλαίσιο, η οποία καλύπτει σχεδόν όλους τους πιθανούς τοµείς συνεργασίας µεταξύ της Ελλάδας και της πΓ∆Μ, εν τούτοις δεν παύει να υφίσταται ως ένα σηµαντικό πολιτικό γεγονός, το οποίο από το 1995 σηµατοδοτεί τις σχέσεις των δύο χωρών. Η υπογραφή της συµφωνίας ήρθε µετά από την διαΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Φ ΑΚΕΛΛΟΣ: Κ ΑΡΟΛΟΣ Π ΑΠΟΥΛΙΑΣ

κοπή της λειτουργίας του γενικού προξενείου στα Σκόπια, τον Φεβρουάριο του 1994, και της διακίνησης εµπορευµάτων από και προς τα Σκόπια από το λιµάνι της Θεσσαλονίκης, µε εξαίρεση αυτά που είναι απολύτως αναγκαία (απόφαση υπουργικού συµβουλίου 16.2.1994). Το συµβιβαστικό κλίµα, όµως, που επικράτησε µετά από τη συγκεκριµένη ελληνική στάση, οδήγησε τους υπουργούς Εξωτερικών της Ελλάδας Κ. Παπούλια και πΓ∆Μ Σ. Τσερβενκόσφσκι στην υπογραφή, από κοινού µε τον εδικό απεσταλµένο του ΟΗΕ, Σ. Βανς, της Ενδιάµεσης Συµφωνίας, αποτελούµενης από το προοίµιο και εικοσιτρία άρθρα κατανεµηµένα σε έξι µέρη. Μαζί µε την ΕΣ συνοµολογήθηκε και το µνηµόνιο εφαρµογής των πρακτικών µέτρων της ΕΣ, µε το οποίο ιδρύθηκαν Γραφεία Συνδέσµων στην Αθήνα και Σκόπια (οιονεί πρεσβείες) και αναπτύχθηκε η ιδιαίτερα λεπτή και ενδιαφέρουσα παράµετρος της ΕΣ, αυτής των οικονοµικών σχέσεων και επενδύσεων. Από τότε η Ελλάδα συνεισφέρει µε το κρατικό σχέδιο οικονοµικής ανασυγκρότησης των Βαλκανίων, µε τις κρατικές εταιρείες και µε τις χιλιάδες ιδιωτικές επενδύσεις. Η συζήτηση στο ελληνικό κοινοβούλιο για την ΕΣ, έγινε σε ειδική συνεδρία στις 6 Νοεµβρίου 1995. ∆εν επρόκειτο για κύρωση της συµφωνίας, αφού αυτό είχε αποκλεισθεί ήδη στο κείµενο της συµφωνίας µε συναίνεση των συµβαλλοµένων. Η κυβέρνηση θέλησε να αποφύγει ενδεχόµενες αντιδράσεις µεγάλης µερίδας της κοινής γνώµης και δικών της βουλευτών, ενώ παράλληλα να πετύχει µια κατά το δυνατόν ευρεία ανοχή αν όχι αποδοχή του πολιτικού κόσµου στην διαδικασία που αυτή είχε αποδεχθεί. Και ως προς το πρώτο σκέλος, ο πρωθυπουργός Α. Παπανδρέου, παρέσχε διαβεβαιώσεις ότι η κυβέρνησή του «θα προσέλθει» στις διαπραγµατεύσεις για την ονοµασία µε την πάγια θέση της µη µνείας του ονόµατος «Μακεδονία». Άφηνε, όµως, εµµέσως να αιωρείται η πρόθεσή του να προχωρήσει σε συµβιβαστική λύση. Παρ’ όλο που πιέσθηκε από την αντιπολίτευση, κράτησε κλειστά «τα χαρτιά» του ως προς την διαδικασία και το είδος του ονόµατος που θα επεδίωκε. ∆ήλωνε ότι προσδοκούσε ευόδωση των διαπραγµατεύσεων και δεσµευόταν να φέρει την «τελική συµφωνία» στην Βουλή για κύρωση. Από την συζήτηση αποδείχθηκε ότι όλες οι πτέρυγες του Κοινοβουλίου φάνηκαν να συναινούν και ήταν προφαΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

νές ότι η φόρµουλα της ΕΣ εξυπηρετούσε τις ανάγκες της συγκεκριµένης χρονικής φάσης. Το πρώτο ζήτηµα που πρέπει να επισηµάνουµε σχετικά µε την ΕΣ, την οποία µέχρι σήµερα το ελληνικό κοινοβούλιο δεν έχει κυρώσει λόγω του προβλήµατος σχετικά µε την ονοµασία, τα δύο κράτη υπογράφουν ως πρώτο και ως δεύτερο συµβαλλόµενο µέρος, αφού η πΓ∆Μ δεν δέχτηκε να αναλάβει συµβατική δέσµευση µε όνοµα διαφορετικό από αυτό που αυτοπροσδιορίζεται. Το δεύτερο είναι ότι η ΕΣ θίγει θέµατα υψηλής πολιτικής, όπως η ονοµασία της πΓ∆Μ και η καλή γειτονία, ενώ η Ελλάδα αναγνωρίζει την πΓ∆Μ ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος υπό προσωρινή ονοµασία, και συµφωνεί να µην προβάλλει αντιρρήσεις στην αίτηση ή την συµµετοχή της πΓ∆Μ σε διεθνείς, πολυµερείς ή περιφερειακούς οργανισµούς (άρθρο 11). Υπενθυµίζεται ότι η Ελλάδα έχει άρει τις αντιρρήσεις της και έτσι η πΓ∆Μ έχει γίνει µέλος του Συµβουλίου της Ευρώπης, του ΟΑΣΕ, του Συµφώνου Σταθερότητας, της Συνεργασίας των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Σύµπραξης για την Ειρήνη (πρόγραµµα του ΝΑΤΟ) και έχει υπογράψει την σχετική συµφωνία σταθεροποίησης και σύνδεσης µε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το τρίτο είναι ότι η ΕΣ έχει µεταβατικό χαρακτήρα και οι δύο χώρες µεταθέτουν την οριστική διευθέτηση µεταγενέστερα, όταν θα συναφθεί νέα συµφωνία. Η ΕΣ προβλέπει (άρθρο 22) ότι η ΕΣ παραµείνει σε ισχύ έως ότου αντικατασταθεί από οριστική συµφωνία, µε την πρόβλεψη ότι µετά από επτά χρόνια το κάθε συµβαλλόµενο µέρος θα µπορεί να αποσυρθεί, µε γραπτή δήλωση, η οποία θα έχει αποτελέσµατα 12 µήνες µετά την επίδοσή της στο άλλο µέρος. Η ΕΣ αποτέλεσε µία πολύ σηµαντική εξέλιξη στις σχέσεις Ελλάδας και πΓ∆Μ, που φέρει την υπογραφή, µεταφορικά και κυριολεκτικά, του Κ. Παπούλια. Η προηγούµενη περίοδος της έντασης έδωσε την θέση της σ΄ αυτήν της συνεργασίας, µάλιστα η Ελλάδα έκανε πολλά βήµατα µπροστά, στηρίζοντας ποικιλοτρόπως την πΓ∆Μ, άσχετα από το γεγονός ότι η χώρα αυτή δεν προχώρησε αντιστοίχως σε ό,τι έχει σχέση µε το όνοµα. Έτσι, η ΕΣ από το 1995 αποτελεί έναν σηµαντικό σταθµό στις σχέσεις Ελλάδας –πΓ∆Μ και ορόσηµο στις διαπραγµατεύσεις, οι οποίες συνεχίζονται για το ζήτηµα του ονόµατος, µέχρι την εξεύρεση της οριστικής λύσης. ! ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

51

Β ΙΒΛΙΟ

Ρασπούτιν Έντβαρντ Ρατζίνσκυ, Εκδόσεις Νάρκισσος, Αθήνα 2003

Π

ριν από χίλια χρόνια, το Βυζάντιο συγκρότησε την έννοια "Ρωσσία". Έδωσε θρησκευτική έκφραση, αλφάβητο και διοικητική τεχνογνωσία σ’ έναν βαρβαρικό λαό, µείγµα σκανδιναυικών καί σλαυικών φύλων, που εκινούντο ασύντακτα σε µία αχανή έκταση µεταξύ της Βαλτικής θάλασσας και του Ευξείνου Πόντου. Αλλά η ιδιοσυγκρασία του ρωσσικού έθνους δεν προσδιορίσθηκε τόσο από την ελληνική διάσταση του βυζαντινού πολιτισµού, που συµπεριελάµβανε στοιχεία όπως το µέτρο, την «οικονοµία» και την πολιτική κυριαρχία του ∆ήµου. ∆ηλαδή τα πολιτισµικά στοιχεία που προκύπτουν από την µικρή κλίµακα, την ποικιλοµορφία του τοπίου και την έντονη παρουσία της θάλασσας. Αντιθέτως, η ρωσσική στέππα και η αίσθηση του απείρου γεννούν χαοτικά συναισθήµατα, δύσκολα διαχειρίσιµα, όπως την συντριβή, το µεταφυσικό δέος, την ροπή προς ακραίες ψυχικές καταστάσεις. Ενώ ο Χριστιανισµός, στις µεσογειακές, ελληνικές χώρες, συνεζεύχθη µε τον Αρχαιοελληνικό κόσµο και γέννησε την Ορθοδοξία, στην Ρωσσία προσέλαβε ασύλληπτο µεταφυσικό βάθος και προσδιόρισε µε κυριολεκτικό τρόπο την οντολογία του ρωσσικού έθνους. Βαρύτατα αισθήµατα ενοχών, µεταµέλειας, οδύνης, ακραίας συνέπειας προς το γράµµα της χριστιανικής διδασκαλίας περι-

52

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Tου Μελέτη Η. Μελετόπουλου

πλέκουν τις βίαιες, πρωτόγονες συµπεριφορές των Ρώσσων, την βιοτική τους υπανάπτυξη, τον πολιτικό τους αυταρχισµό. Αντί να λειτουργούν ως αντίβαρα, επιβαρύνουν την ανεξέλεγκτη θηριωδία των ηγεµόνων, την δυστυχία των µουζίκων, τον πατερναλισµό της εξουσίας, την ισχύ της Εκκλησίας. Αυτό το σύνθετο πολιτισµικό υπόβαθρο αποτελεί το υπέδαφoς που παρήγαγε τις περίπου ανάλογες φιγούρες του Ιβάν του Τροµερού και του Στάλιν, τον τσαρικό θεοκρατικό αυταρχισµό και τον κοµµουνιστικό (θεοκρατικό µε τον δικό του τρόπο) ολοκληρωτισµό, την σηµερινή αναγέννηση του πολιτικού αυταρχισµού από τον Πούτιν και την απόρριψη, σε πρόσφατες δηµοσκοπήσεις της ρωσσικής κοινής γνώµης, του δυτικού µοντέλου δηµοκρατίας. Εξηγεί και το ιστορικό παράδοξο του καισαροπαπισµού των Τσάρων, αλλά και του Στάλιν, που επανίδρυσε το Πατριαρχείο της Μόσχας (που είχαν καταργήσει oι Τσάροι), προκειµένου να ισχυροποιήσει µε θρησκευτικό έρεισµα την εξουσία του. Το έργο του Ρατζίνσκυ «Ρασπούτιν» πραγµατεύεται παραλλήλως διάφορα θέµατα: την πορεία προς την Ρωσσική Επανάσταση (του Φεβρουαρίου 1917, που το οκτωβριανό πραξικόπηµα του Λένιν επισκίασε για ευνόητους λόγους)· την εσωτερική ζωή της ρωσσικής αριστοκρατίας· την θρησκευτική αίρεση των «χλίστ», που υπήρξε καθοΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Β ΙΒΛΙΟ

ριστική για την κοινωνική και πολιτική ζωή της Ρωσσίας, την αίρεση που ήταν ένας συνδυασµός σιβηρικού αποκρυφισµού, ορθόδοξου ασκητισµού και ζωώδους ηδονισµού, την αίρεση που δίδασκε ότι η αµαρτία είναι επιθυµητή ως προϋπόθεση καί πρώτο βήµα για την µετάνοια· τέλος, την προσωπικότητα που στάθηκε µοιραία για την δυναστεία των Ροµανώφ, την πολιτική ιστορία της Ρωσσίας και εν τέλει τις παγκόσµιες εξελίξεις, τον Γκριγκόρι Ρασπούτιν. Ο Ρασπούτιν περιβλήθηκε µε µυστήριο ήδη εν ζωή. Η σκοτεινή του φήµη έµεινε αµείωτη κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν την δολοφονία του, τό Ι9Ι6. Εστιατόρια πήραν το όνοµά του, ένα ...ροκ τραγούδι επίσης (για τους έφηβους της δεκαετίας του ’70: το γνωστό «Ράσπουτιν»), η δε λέξη «Ρασπούτιν» κατέληξε να σηµαίνει τον ραδιούργο ιερωµένο και γενικώτερα τον καταχθόνιο και ύποπτο δολοπλόκο. Ο συγγραφέας οικοδοµεί το εκπληκτικό του βιβλίο, περιγράφοντας πρώτα το πλαίσιο από το οπoίo εξήλθε ο µουζίκος προσκυνητής Ρασπούτιν, για να σαγηνεύσει τους Τσάρους µε τις θρησκευτικές του ενοράσεις και την ικανότητά του να καταστέλλει τις αιµορραγίες του αιµοροφιλικού διαδόχου Αλεξέι. Ο θλιβερός, κτηνώδης κόσµος των Ρώσσων χωρικών, ο χαοτικός ψυχισµός της ρωσσικής στέππας, η µυστικιστική αίρεση των "χλίστ" στην οπoίαν προαναφερθήκαµε. Στην συνέχεια, ο Ρατζίνσκι προχωρά στην εξιστόρηση της Υπόθεσης Ρασπούτιν, που είναι στην ουσία η πολιτική ιστορία των τελευταίων ωρών µιας µακράς απολυταρχίας, που σχεδόν συνειδητά επέλεξε τον δρόµο της αυτοκαταστροφής της. Ο Ρασπούτιν σταδιακά δηµιούργησε ένα κέντρο εξουσίας δίπλα στην τσαρίνα, ενώ ο µοιραίος και άβουλος τσάρος διοικούσε τα στρατεύµατα στο µέτωπο, µέσα στον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο. Ρασπούτιν καί τσαρίνα προώθησαν δικούς τους ανθρώπους στα ανώτατα αξιώµατα, εν τη απουσία του τσάρου. Αλλά η δυσάρεστη φιγούρα του προσκυνητή (δεν προκύπτει ότι ο Ρασπούτιν ήταv µοναχός ή ιερωµένος), τα όργιά του, οι πολιτικές του παρεµβάσεις, oι φήµες ότι ήταν εραστής της τσαρίνας (που ο συγγραφέας δεν υιοθετεί), καθώς και η πολιτική ακρισία της γερµανίδας τσαρίνας δηµιούργησαν γρήγορα την εικόνα µιας προδοτικής κλίκας, που υπονόµευε τα εθνικά συµφέροντα της Ρωσσίας.

54

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

Η ρωσσική Βουλή (η «∆ούµα»), η αριστοκρατία, η κοινή γνώµη, ο τύπος και τελικώς η ίδια η βασιλική οικογένεια απαίτησαν από τον Τσάρο να εκδιώξει τον Ρασπούτιν από το περιβάλλον του και τελικώς έφθασαν στο σηµείο να ζητήσουν την αποποµπή της τσαρίνας. Ακόµη και oι πλέον θερµοί υποστηρικτές της ρωσσικής µοναρχίας προσχώρησαν στο στρατόπεδο των εχθρών του Ρασπούτιν, µέχρις ότου µια οµάδα συγγενών του τσάρου, αριστοκρατών και πολιτικών, δολοφόνησαv τον Ρασπούτιν. Αλλά οι εξελίξεις είχαν πλέον δροµολογηθεί, η Ρωσσία ηττάτο στο γερµανικό µέτωπο, η επανάσταση σάρωσε τα πάντα. Ο Ρατζίνσκυ καταρρίπτει, χρησιµοποιώντας αυστηρή τεκµηρίωση, τους διάφορους διαδεδοµένους µύθους περί συνεχών νεκραναστάσεων του Ρασπούτιν κλπ. Για το ζήτηµα της επιρροής του στην τσαρίνα Αλεξάνδρα Φιοντόροβνα, καταλήγει σ’ ένα πολύ ενδιαφέρον συµπέρασµα: η τσαρίνα τον χρησιµοποίησε ως µεταφυσικό έρεισµα της εξουσιοµανίας της, επικαλούµενη συνεχώς τις προφητείες και οδηγίες του Ρασπούτιν, ώστε να πείθει τον αδύναµο τσάρο Νικόλαο να υποτάσσεται στην δική της βούληση. Στο βιβλίο, εν τούτοις, υφίσταται µία αλληλουχία γεγονότων ορατώv στον αναγνώστη, που ο Ρατζίνσκυ δεν συνεδύασε ή δεν θέλησε να συνδυάσει: πολλά στοιχεία οδηγούν στο ανατρεπτικό συµπέρασµα ότι υπήρχε κάποια υπόγεια σύνδεση του Ρασπούτιν µε την κυοφορούµενη συνοµωσία των λενινιστών µπολσεβίκων. ∆εν είναι µόνον η σχέση µεταξύ χλίστ καί µπολσεβίκων, ιστορικά τεκµηριωµένη (ο ίδιος ο Λένιν, γράφει ο συγγραφέας στην σ.

147, δήλωνε «πεπεισµένος ότι η τακτικού χαρακτήρα προσέγγιση επαναστατών και “χλιστί” θα µας αποφέρει πάρα πολλούς φίλους»). Ο πρύτανις της Ιερατικής Ακαδηµίας της Αγίας Πετρούπολης επίσκοπος Σέργιος, ο άνθρωπος που εισήγαγε τον Ρασπούτιν στους αυτοκρατορικούς κύκλους, υπήρξε ο εκλεκτός του Στάλιν για το αξίωµα του Πατριάρχη πασών των Ρωσσιών, το 1942. Αυτά και πολλά άλλα οδηγούν στο ερώτηµα της εργαλειακής χρησιµοποίησης του Ρασπούτιν (εν γνώσει του ή εν αγνοία του) από τους οργανωτές της µεγαλύτερης κοινωνικο-πολιτικής ανατροπής πού γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα µετά την Γαλλική Επανάσταση. ! Μελέτης Η. Μελετόπουλος

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Π ΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η µπρουντζίνα Tου Κώστα Μ. Σταµατόπουλου

Τ

ο πρόβληµα είναι τριπλό. Πρώτον ότι οι αποκαταστήσαντες πρόσφατα το κιγκλίδωµα του µεγάρου «Ιλίου Μέλαθρον», επί της λεωφόρου Πανεπιστηµίου, είχαν την έµπνευση να το βάψουν µε µπρουντζίνα, ευτελές υλικό επιχρύσωσης, που θα ταίριαζε ίσως σε κοσµικό κέντρο της Ελληνικής επαρχίας µε την προσωνυµία «Τριανόν» ή «Βερσάγιες», αλλ' όχι στο λαµπρότερο ιδιωτικό µέγαρο της νεοκλασσικής Αθήνας, έργο του Τσίλλερ, του έτους 1879. Το δεύτερο πρόβληµα είναι ότι η εν λόγω επιλογή του υλικού έγινε αδιαµαρτύρητα δεκτή από τα αρµόδια συµβούλια του αρµοδίου υπουργείου, και το τρίτο ότι διαβαίνει µπροστά του ολόκληρη η Αθήνα - το πρόσφατο άνοιγµα αντίκρυ, του νέου ζαχαροπλαστείου στην θέση του παλιού «Ζώναρς», αύξησε ακόµη πιο πολύ την κίνηση στα πεζοδρόµια, στο σηµείο αυτό της Πανεπιστηµίου - χωρίς κανείς να εξανίσταται, µπροστά σε µια τέτοια κακοµεταχείριση της πάλαι ποτέ αθηναϊκής κατοικίας του ανθρώπου που ανεκάλυψε και ανέσκαψε την Τροία και τις Μυκήνες. Θα µου πείτε πως ελάχιστοι Έλληνες γνωρίζουν ποιος ήταν ο Σλήµαν καθώς και την σχέση του µε το εν λόγω κτίριο, που τυχαίνει απλώς να καλύπτει το µεσοδιάστηµα ανάµεσα σε δύο πολυκατοικίες. Επίσης, µπορούµε να υποθέσοµε πως αρχικά η µελέτη αποκατάστασης ίσως και να προέβλεπε σε ορισµένα σηµεία του κιγκλιδώµατος την στρώση λεπτού φύλλου χρυσού, µπορεί επίσης και να κόπηκε και να εισπράχθηκε το σχετικό διόλου ευκαταφρόνητο κονδύλι, και καθ' οδόν το ευγενές και ακριβό υλικό, µε το αλάνθαστο αισθητικό αποτέλεσµα, να µετατράπηκε σε µπρουντζίνα που στην περίπτωση αυτή θα στοίχισε στον Έλληνα φορολογούµενο όσο ο χρυσός! Παρ’ όλο που τίποτε δεν αποκλείεται στην δηµοκρατία της Μπανανίας στην οποία έχοµε την ευτυχία να ζούµε, ας παραβλέψοµε την περίπτωση αυτή, όχι για άλλον λόγο, αλλ' επειδή δεν προΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

σθέτει τίποτε στον συλλογισµό γύρω από τον οποίο κτίζεται το παρόν κείµενο. Η σύµπτωση των τριών επαλλήλων προβληµάτων, αδιανόητη σε οποιαδήποτε όντως ευρωπαϊκή χώρα, καθώς και σε πολλές του δευτέρου και του τρίτου κόσµου, µας κάνει να αναρωτηθούµε µήπως –εφ’ όσον ζούµε στην Ελλάδα– το πρόβληµα τελικώς το έχοµε εµείς. Αφήνοντας όµως κατά µέρος κάθε διάθεση αστεϊσµού, η διαπίστωση στην οποία µας οδηγεί η επικάλυψη του κιγκλιδώµατος του µεγάρου Σλήµαν µε µπρουντζίνα προκαλεί µελαγχολικά συµπεράσµατα ως προς την διάσωση της εναποµεινάσης –ελάχιστης πια– νεώτερης αστικής αρχιτεκτονικής µας κληρονοµιάς. Θα µπορούσε, λίαν αξιοπρεπώς, το κιγκλίδωµα να βαφτεί ολόκληρο µε κοινή µαύρη µπογιά, λύση όχι τέλεια, αλλά επιτρεπτή και πολιτισµένη... αλλά έλα που εµείς το θέλαµε χρυσό, το θέλαµε να αστράφτει και να λαµποκοπά! Γελάµε, αλλά το πρόβληµα είναι σοβαρό και, πώς να το κρύψοµε, αθεράπευτο. Κάποια στιγµή τον 19° αιώνα και ως τα µέσα περίπου του 20ού, βρεθήκαµε και σταθήκαµε σε επίπεδο αξιοζήλευτο, µε αποτέλεσµα η πολυκατοικία της δεκαετίας του 1930, να είναι από πλευράς ποιότητος και αισθητικής εξ ίσου ψηλά µε τις προηγηθείσες χρονικά νεοκλασσικές ή εκλεκτικιστικές κατοικίες, παρ' όλη την πασίδηλη διαφορά ρυθµού. Εν συνεχεία αρχίσαµε να χάνοµε έδαφος κι από τα χρόνια της Χούντας και πέρα, κατακρηµνισθήκαµε. Τα ανάκτορα του Όθωνος και το «παλατάκι» που ανεγέρθη µε έξοδα της Πηνελόπης ∆έλτα στην βόρεια είσοδο των Παλαιών Ανακτόρων, την δεκαετία του 1920, µαρτυρούν την ίδια έγνοια, τον ίδιο σεβασµό της ποιοτικής παραµέτρου, και δείτε τώρα την εξαστράπτουσα ευτέλεια, ευτέλεια δισεκατοµµυρίων, στο προαύλιο της Βουλής! ∆εν είναι δε τυχαίο ότι η Α΄ Αβασίλευτη ∆ηµοκρατία σεβάσθηκε και περιποιήθηκε το Τατόι, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

55

Π ΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ενώ η Β΄ το κατήντησε στην κατάσταση που σήµερα βρίσκεται. Εις ό, τι αφορά την διάσταση αυτή του πολιτισµού, παίξαµε και χάσαµε, θα πρέπει να το παραδεχθούµε. Μη έχοντας ειδικούς στις υπηρεσίες, µη έχοντας υπηρεσίες που να απαιτούν τους ειδικούς και µη έχοντας κοινό σε θέση να κρίνει την αισθητική διαφορά ανάµεσα (αφήνω στην άκρη, ως παρ' ηµίν εκτός πραγµατικότητος, την περίπτωση του φύλλου χρυσού) στο κοινό µαύρο χρώµα και την βαφή µε µπρουντζίνα για τα όποια νεοκλασσικά κάγκελα, καταλήγοµε στο µελαγχολικό συµπέρασµα ότι η νεώτερη αρχιτεκτονική µας κληρονοµιά είναι στο σύνολό της καταδικασµένη. ∆ιότι δεν είναι µόνον ότι δεν έχοµε στην συνείδησή µας την αξία της προστασίας της - διότι τι άλλο σηµαίνει, επί παραδείγµατι, η απόφαση κατεδάφισης των κτιρίων της ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου εκ µέρους του ΥΠΠΟ - αλλ’ είναι ότι η απουσία της, η έλλειψή της είναι τόσο απόλυτη και βαθειά, κάτι δηλαδή σαν αναπηρία, ώστε όταν επιχειρούµε µία αποκατάσταση - το ίδιο το κράτος έχει σ’ αυτό την πρωτιά - µετατρέποµε ασυναίσθητα το όποιο ευγενικό κτίριο µας κληροδότησε το παρελθόν, σε πολυποίκιλτη µαυραγορίτικη βίλλα των βορείων προαστίων. Με56

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

τά από αυτό ίσως να σφάλλοµε όσοι ζητούµε να αποκατασταθούν τα κτίρια του χθες, µάρτυρες άλλων καιρών, άλλων ανθρώπων και κυρίως άλλων ποιοτήτων, που παραµένουν ακατανόητα και σχεδόν αντιπαθή, ως ναυάγια ενός καταποντισθέντος ανώτερου σε πολλά και ξένου κόσµου. Κι ο κόσµος αυτός δεν είναι άλλος από αυτόν της αστικής Ελλάδος. Όπου ανά τον κόσµο η αστική τάξη διέθετε ρίζες, επεβίωσε, προσαρµοζόµενη στους νέους καιρούς, στους οποίους εξακολουθεί ποικιλοτρόπως, καίτοι εν ετέρα µορφή, όχι απλώς να πορεύεται, αλλά να ηγείται. Στον τόπο µας, εύθραυστη µεν, και µόνον προσωρινώς κυριαρχούσα, σαρώθηκε σταδιακά ανάµεσα στο 1922 και το 1967, και µαζί της έσβησε ένας κώδικας αξιών, µία συµπεριφορά και µια αισθητική, η οποία παρά την εναλλαγή και την εξέλιξη των ρυθµών, κρατούσε αδιαπραγµάτευτη την απαίτηση της ποιότητας. Αυτός είναι και ο µόνος σοβαρός αντίλογος, η µόνη δικαιολογία που ευσταθεί εις ό, τι αφορά το ζήτηµα της µπρουντζίνας στο «Ιλίου µέλαθρον», ότι δηλαδή η αστική και κατ' ουσίαν δυτικότροπη παρένθεση, αποτελώντας σε µας περισσότερο προσωπείο, παρά πρόσωπο αληθινό, διαλύθηκε από τα πλήγµατα της ιστορίας και τις άοκνες προσπάθειες κράτους, κοµµάτων και λαού. Αλλ' επί τέλους, δεν ζητούµε πολλά. ∆εν ζητούµε να πράξοµε ό,τι οι Γάλλοι, που µη αρκούµενοι στις Βερσαλλίες του 1789, ολοκλήρωσαν πρόγραµµα λεπτοµερούς αποκατάστασης του µπαρόκ ανακτόρου του 1660, ούτε ό, τι οι Βερολινέζοι, που σκέπτονται σήµερα να ξανακτίσουν τα παλάτι των Πρώσσων βασιλέων, διαπιστώνοντας στο σύγχρονο Βερολίνο όχι επαρκείς αναφορές στο ιστορικό του παρελθόν... Αυτό που µόνο ζητούµε, αλλά που παρ' ηµίν ακόµη κι αυτό δεν φαίνεται απλό, είναι, ξεκινώντας από τα απλά, τα χονδροκοµµένα και τα αυτονόητα, να παραδεχθούµε πως ό,τι λάµπει -έστω κι αν το πληρώσαµε ως τέτοιο"- δεν είναι χρυσός. ! Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Θ ΕΑΤΡΟ

Προθέσεις και αποτελέσµατα Όταν λέµε αυτό που βλέπουµε, µαταιοπονούµε· αυτό που βλέπουµε δεν ενοικεί ποτέ σε αυτό που λέµε· όσο κι αν παρουσιάζουµε µε εικόνες, µεταφορές, συγκρίσεις αυτό που λέµε, ο τόπος µέσα στον οποίο αυτές ακτινοβολούν δεν είναι εκείνος που διανοίγουν τα µάτια , αλλά ο τόπος που καθορίζουν οι ακολουθίες της σύνταξης.

M. Foucault Tου Γιάννη ∆ρακόπουλου

Ο

καλλιτέχνης, δηλαδή ο ηθοποιός ή ο σκηνοθέτης, µπορούν να τοποθετηθούν απέναντι στο δηµιούργηµά τους και να το κρίνουν; Συνήθως είναι πάρα πολύ δύσκολο και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Εδώ θα επιχειρήσουµε µια κατηγοριοποίηση, η οποία µπορεί να συµπεριλάβει το σύνολο σχεδόν των θεατρικών παραστάσεων, µέσω της οποίας θα προσπαθήσουµε να δούµε από πιο κοντά το ζήτηµα. Τί είναι αυτό που κάνει µια παράσταση καλή; Ή µάλλον πότε µια παράσταση είναι καλή; Όταν πετυχαίνει να µας παρασύρει στον κόσµο της, να µας κάνει να ξεχάσουµε ο,τιδήποτε άλλο, και για όση ώρα είµαστε µέσα στην αίθουσα να υπάρχει µόνον η ιστορία που ξετυλίγεται µπροστά στα µάτια µας. Αν δεν έχει επιτευχθεί αυτός ο στόχος, η παράσταση έχει κατά µεγάλο ποσοστό αποτύχει. Όσο καλό και να είναι το κείµενο σε µια τέτοια παράσταση, απλά θα το έχουµε ακούσει. Σκοπός, όµως, στο θέατρο δεν είναι απλά να ακούσουµε µια ιστορία αλλά να την ζήσουµε νοερά στην φαντασία µας, να αφεθούµε, να ξεγελαστούµε, να αφήσουµε τα λόγια να εισχωρήσουν στην περιοχή του αισθητού, να αισθανθούµε τα πράγµατα και όχι απλά να τα ακούσουµε. Είναι άλλο πράγµα ένα θεατρικό κείµενο, που το παίρνουµε από την βιβλιοθήκη µας και το διαβάζουµε, και άλλο η παράσταση του έργου αυτού στο θέατρο. Αφού, λοιπόν, η παράσταση καταφέρει να ζωντανέψει το έργο, µπορούµε να δούµε «τι ήθελε να πει ο ποιητής». Γιατί µπορεί η παράσταση να είπε την ιστορία, αλλά αυτή να προέκυψε κάπως διαφορετική σε σχέση µε την αρΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

χική πρόθεση του συγγραφέα. Τα καλά θεατρικά κείµενα υπάρχουν σε πολλαπλά επίπεδα Σε πρώτο επίπεδο, έχουµε µια ιστορία µε τις όποιες συνέπειές της, που συνήθως στηρίζει το ενδιαφέρον της σε µια σύγκρουση, η οποία µπορεί να θεωρηθεί και ο πυρήνας του έργου. Σε δεύτερο επίπεδο, έχουµε την προσωπική διαδροµή των παθών του κάθε ήρωα και σε τρίτο επίπεδο τα αίτια της διαδροµής αυτής. Όταν επικρατεί το πρώτο επίπεδο, µιλάµε για µια ανάλαφρη παράσταση, η οποία µπορεί να µας έκανε να χαµογελάσουµε λίγο ή απλά να περάσουµε ευχάριστα το δίωρό µας. Αν κυριαρχεί το δεύτερο επίπεδο, τότε εισερχόµαστε στην περιοχή του δράµατος, όπου λίγο ή πολύ νιώθουµε να συµπάσχουµε µε τους ήρωες στις χαρές και στις λύπες τους. Όταν κυριαρχεί το τρίτο επίπεδο, έχουµε πλέον µια τραγωδία, η οποία µας φέρνει αντιµέτωπους µε την φθαρτότητά µας και µας κάνει να αισθανόµαστε τόσο µικροί και συνάµα τόσο µεγάλοι µέσα στη µηδαµινότητά µας. Η πρώτη ανάγνωση υπάρχει σε όλα τα έργα από γραφής, η δεύτερη σε λιγώτερα και η τρίτη σε ακόµα πιο λίγα. Ο σκηνοθέτης µιας παράστασης, λοιπόν, µπορεί ως θεατής να καταλάβει αν το αποτέλεσµα είναι σύµφωνο µε τις προθέσεις του. Για τον ηθοποιό, είναι πιο δύσκολο να σταθεί απέναντι στο έργο ως θεατής. Όµως, αν δεν υπάρχει κοινή αντίληψη ως προς το προσδοκώµενο αποτέλεσµα, αν δηλαδή εκεί που ο ηθοποιός βλέπει ένα δράµα ο σκηνοθέτης βλέπει µια τραγωδία, το πιθανότερο είναι ο θεατής να δει µια σούπα. ! ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

57

Γ ΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ Κ ΡΗΤΗ

Σιωπηρός τραµπουκισµός Tου Ξενοφώντα Βουρλιώτη

Σ

την ηλικία µου, ελάχιστους φίλους διαθέτω. Απ’ αυτούς που λίγα λες, ίσως και σπανίως τους βλέπεις, µα πάντοτε εννοείς πολλά, κατανοείς περισσότερα, δίνεις και παίρνεις. Τέτοιας στόφας είναι και ο διευθυντής του περιοδικού µας Μελέτης Μελετόπουλος. Άνθρωπος γλαφυρός κατά φύσιν, δωρικός κατ’ επιλογήν, κουµανταδόρος κατ’ επάγγελµα και εκ ποικίλης ανάγκης. ∆ύο τηλεφωνήµατά του: το ένα για το περιοδικό, το άλλο για ευχές,… και πάλι για το περιοδικό. Συζήτηση από τηλεφώνου επί παντός ελλαδικού (βλέπε “αθηναϊκού”) επιστητού, κοινωνιολογικού ενδιαφέροντος, αρτύσιµου, προσλήµατος. «Μα γιατί εκπλήσσεσαι;!...», ρωτάει ο εγκάρδιος φίλος. «Απορώ που απορείς!». Κι εγώ, που δεν έχω τίποτα να του απαντήσω!... Μιλώ, µάλλον του εξοµολογούµαι τον πόνο µου, πως ανακαλύπτω συνεχώς διογκούµενο, τον α-κοινοποίητο, ελλειπτικό (όχι, αναγκαστικά και εκ φιλοσοφικής ή αισθητικής επιλογής, αλλά µάλλον λόγω πτωχείας ψυχικής και πνευµατικής), ελαττωµατικό τρόπο, παραµορφωµένης έκφρασης των νεοελλήνων ή τουλάχιστον των νεοκατοίκων του Λεκανοπεδίου Αττικής, από το σύντοµο, φετινό ταξίδι µου στην πρωτεύουσα. Πώς δηλαδή πρέπει όλοι εµείς να αποπειρώµεθα κάθε φορά, να αφοµοιώνοµε επιλεκτικά και να επανενεργοποιούµε κατά το δυνατόν, το σύγχρονο αυτό συµπεριφορικό ιδίωµα δυσαν εξίας και δυσλε ξίας της ανθρώπινης επαφής, αν όχι, και της αν –επικοινωνίας αυτών των ανθρώπων γύρω µας!... Τι µπορεί να σου δώσει η γνωστή Αθήνα, µε τα φερέφωνα και τα παπαγαλάκια της in εκδοχής τής θεώρησής της ζωής, σάµπως η αληθινή δεν κρύβεται ακόµη, όσο κρύβεται, στα εκτός της;!... Τη ψευδογκλαµουριά, την κιτσαρία, όχι µόνο του “φαίνεσθαι”, αλλά και του εκπέµπειν, τη φτώχια µιας αναγκαστικής µιζέριας, που σου επιβάλ58

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

λει όχι µόνον ένας, αλλά πολλοί δυστυχώς των εµφανώς δαιµονικών, βλέπε χαριτολογώντας Νίκος Καρβέλας αλλά και τόσοι άλλοι, όρα επίσης και κατ’ επίφασιν υποχρεωτικούς τιµητές των επουσιωδέστερων της ατοµικής ζωής Λάκηδες Λαζόπουλους (ασχέτως βέβαια, του οικονοµικού τιµήµατος, θα µου πείτε, που µπορεί να έχουν!..), και λοιπούς όσους, άρτι µόνον ταπεινούς και καταφρονηµένους απατηθέντας συζύγους επαγγελµατικών διδύµων!... Πρόσφατα δηµοσιεύθηκε ότι το 90% περίπου αυτού του λαού, µετά την αποµάκρυνσή του από την εγκύκλια εκπαίδευση, ουδέποτε χρησιµοποίησε έκτοτε, καθόλου, τον γραπτό λόγο. Και εγώ ερωτώ, εφ’ όσον ο λαός αυτός χρησιµοποιεί µόνον τον προφορικό λόγο, και φυσικά άλλα πολιτισµικά παραδείγµατα δεν διαθέτει, από την ανύπαρκτη οικογένειά του ως τη διαλυθείσα γειτονιά του, τι άλλο του µένει και είναι εύλογο να κάνει; Μα φυσικά και να µιµηθεί, ό, τι και όπου του βρίσκεται ευχερέστερα, πλέον άκοπα και µε τη γνωστή µέθοδο της άκριτης, µηρυκαζούσης αιγός. Ό, τι δηλαδή βρίσκει πλέον πρόσφορον και προσφιλές, συγγενώς εγγύτερο της απαιδευσίας και της ιδιωτίας του, και χωρίς την καταβολή κανενός κόπου, άλλωστε η σύντοµη ζωή όλων µας είναι κοπιώδης, δεν είναι;!... ∆ηλαδή την τηλοψία, τον κάδο αυτόν της κακογουστιάς και των απορριµµάτων της καθηµερινότητάς µας, αυτόν θα προσεγγίσει και εκεί τελικώς, αναγκαστικώς θα βοσκήσει!... Κατά κανόνα φοβούµαι πως ναι, από τον κάδο αυτόν θα αλιεύσει και τους επιφανείς εκπροσώπους της θα µιµηθεί!... Και ποιοι είναι αυτοί;!... Μα φυσικά οι κατά συρροήν βαρεµένοι της – διατείνεται ότι αυτό (sic) είναι το πραγµατικό του όνοµα!...– οι Ασηµαντούτσικοι της τηλεοπτικής χαµοζωής και όλος αυτός ο εσµός των όποιων, οµοίων τους καµπουράκηδων, που καµπούρες µεν διαθέτουν οι ίδιοι (όπως ο καθείς µας εξ άλλου), πλην όµως, µόνον σε άλλων τους ώµους “ξανοίγουν” να τις δουν, Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Γ ΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ Κ ΡΗΤΗ

όπως συνηθίζεται ακόµη να λέγεται στην Κρήτη της απόλυτης, ασύδοτης κοµµαταρχίας και της ανθρώπινης χυδαιότητας. Και άλλους επίσης θα ζητήσει να µιµηθεί, παλαιοηµερολογίτες και µη των πρώτων διδαξάντων τους αήθεις τρόπους, του νεκρωτικού αυτού είδους, που µόνον η θεόσταλτη επέµβαση, θέλω να πιστεύω, µπορεί επιτέλους να κατασιγάσει και ηµών τα πάθη από την εικόνα των και τους ήχους των, της ιδιωτικής αλογίας που κουβαλούνε και µας ρυπαίνουν. Και λογικό είναι φυσικά ο άµοιρος και προστατευµένος αυτός λαός να κακαουνίζει έπειτα, να τραγκάρει ή να βαράει ή και να καµπουρακίζει ή να είναι νεκρός σαν πανί, ο ένας βλέποντας και ακούγοντας τα χάλια του άλλου, τι περιµένεις!… Τίποτα ευκολώτερο αυτού θα µου πείτε!... Τι άλλο µπορεί να πει κανείς, δεν ξέρω, δεν είµαι ειδικός… εγώ απλώς, όπως κι εσείς, ασχολούµαι µόνο µε τις συνέπειες της ακηδίας αυτών των ανθρώπων και τίποτ’ άλλο!... Το ερώτηµα πάντως παραµένει και είναι ένα:… Τι γίνεται µέχρι τότε;!... Η “Καθηµερινή” διατείνεται ότι οι πολίτες αυτής της χώρας άρχισαν ήδη να ξυπνάνε και να διεκδικούν το υγειές και το αλλότριο!... Μακάρι, και ποιος δεν το επιθυµεί και σε πανανθρώπινη έκταση µάλιστα!... Όµως, προσωπικά, ως τακτικός επισκέπτης του άλλοτε κλεινού άστεως, άπαξ ή δίπαξ του ενιαυτού και για µακρύ διάστηµα, επί τω λόγω επισκέψεως των Θεατρικών Σκηνών,… έχω την ακλόνητη πεποίθηση, ότι η εκφραζόµενη από την έγκριτη εφηµερίδα άποψη, έχει µάλλον να κάνει µε αριθµήσιµες, συγκεκριµένες περιπτώσεις οµονοούντων, παρά για ένα νέο κίνηµα συνειδητών πολιτών. Ατοµικές εκτινάξεις σπασµέ νων νεύρων ψηλαφώ εγώ, ως επί το πλείστον, και Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

επανάληψη ακοινώνητης συµπεριφοράς υπό διαφορετική φορά, δεν είναι ακόµα συντεταγµένη αντίδραση ανθρώπων επί τω αυτώ, την αλλαγή της ποιότητας της ζωής, αλλά σπασµωδικές αποστροφές αδικουµένων νευροσπάστων. Όλοι έχουνε πλέον την επιθυµία να “σ’ την πούνε”, να σε διορθώσουνε ή µάλλον, υπό το πρόσχηµα της διόρθωσης, επιθυµούν πραγµατικά να σε εξουδετερώσουν, να σε εξοντώσουν και να σε συντρίψουν δια της εξουθενώσεως. ∆ίδεται εµφανέστατα η εντύπωση ότι το απολαµβάνουν και θέλουν απλώς να σε ξεφορτωθούν και να σε υποβιβάσουν. Παίρνουν, νοµίζω, το αίµα τους πίσω για τα τόσα όσα στριµώγµατα και ταπεινώσεις έχουν υποστεί µέχρι τώρα στη ζωή τους από αφεντικά, συναδέλφους, γυναίκες, συζύγους, συγγενείς ή γείτο νες αλλά και από τα ίδια τους τα παιδιά. Εποµένως, µη έχοντας οι καηµένοι κανέ ναν άλλον τρόπο να γείρουν το κεφάλι σε καµµιά ποδιά, για να κλάψουν, ανοίκειοι στο ίδιο εξωτερικό, µαρτυρικό περιβάλλον που µας κατατρώει όλους και µας συνθλίβει, µαστιγωµένοι στις πίστες των µεγάλων αγορών των real estate που για τους πολλούς είναι unreal, επειδή είναι απρόσιτες λόγω οικονοµικής δυσπραγίας, καταλήγουν κλειστοί στην ελάχιστη µοναξιά τους. Ως pecunia µη έχοντες, αρχίζουν να ασχηµονούν και να αντιδικούν ωσάν απροσάρµοστα παιδιά, αν όχι και να σε προκαλούν και να σε προβοκάρουν, θέτοντας σε κίνδυνο ακόµη και την ίδια τους τη ζωή, µα και τη δική σου. Ο νεοέλληνας ή ο συν-κάτοικος, αν θέλετε, αυτού του νεοελληνικού κρατιδίου, ακόµη και οι φερόµενοι υπό τον άκοσµο, µειωτικό προσδιορισµό “οικονοµικοί µετανάστες” µπορούν πλέον “να σ’ τη πουν” (Φανταστείτε το αντίστοιχο αν θα µπορούσε ποτέ να συµβεί στις χώρες καταγωγής τους για έναν έλληνα!...). Αποφάσισε τελικά ο κόσµος να ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

59

Γ ΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ Κ ΡΗΤΗ

“εκφράζεται”, αυτοκτονώντας στο ατέρµονο για όλους µας µικροσύ στη µα της στιγµής!... “Ζήσε τη στιγµή”, µάς παροτρύνει µεγάλη, λαίµαργη καρτοτηλεφωνία, όπως και οι τόσες άλλες τα ανάλογα!.... Όπως καταλαβαίνετε, κάθε σχέση µε το παρελθόν ή το επικείµενο δι’ αυτού µέλλον, καταλύεται ως επικίνδυνη, αιτούσα ευθύνη, βαρύτατο φορτίο στις εσώτερες πληγές - πλάτες µας. Ο καθηµερινός ανθρωπάκος σήµερα, απλούστατα ασφυκτιά, για τρεις βασικώτα τους και βαρύτατους λόγους: τον οικονοµικό, τον ψυχολογικό και τέλος, τον τελολογικό της ζωής του, ας πούµε τελικά, καθολικά η κοινωνία έπαψε να είναι καν κοινωνία, και φυσικά, δεν ξέρει πώς να αντιδράσει. Τι υπονοώ; Παραδείγµατα πάµπολλα δίπλα µας. Ενδεικτικά µόνον µπορώ να σας θυµίσω: ο προσπερνούµενος από σας, επιταχύνει µε το αυτοκίνητό του, ενώ εσείς µε σήµα πορείας, του έχετε ήδη προδηλώσει την επιθυµία σας να τον προσπεράσετε, ή, ενώ επαρκώς φθάνει ο χρόνος για να διασχίσετε µε το όχηµά σας έναν δρόµο, κάποιοι µπαίνουν επίτηδες µπροστά, στη µέση του δρόµου σας, πεζοπορώντας αργά – αργά, δήθεν ανέµελα, για να σας ανακόψουν την όποια ταχύτητα και να σας αναγκάσουν να σταµατήσετε. Οικοδόµος που ρυπαίνει τον ωραίο πλακοστρωµένο πεζόδροµο µε τα υλικά του, έχοντας εν τω µεταξύ κατασπάσει µε τις εκφορτώσεις του τα πεζοδρόµια, χαρίζει στον εαυτό του την ανείπωτη χαρά να αυτοχρισθεί αυτόκλητος εισαγγελέας εναντίον σας, επειδή δεν προλάβατε εγκαίρως να ελέγξετε την ατυχή αφόδευση του αγενούς σκύλου σας. Ή άλλος κύριος (επιφυλάσσοµαι για το ενδεχόµενο της ψυχοπαθολογίας), ατάραχος, κοιτάζοντάς σας επιµόνως µέσα στα µάτια, ουρεί ανενόχλητος το ανοιχτό καπάκι δηµόσιου κάδου σκουπιδιών ενώπιον όλων, στη γωνία Σίνα και Σόλωνος. Όλα αυτά αφορούν, νοµίζω, το σύµπτωµα, 60

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

που επαρκώς θα ονοµάζαµε σήµε ρα “σιω πη ρό τραµπουκι σµό”, δέσµιοι του οποίου όλοι είµαστε! ∆υσπιστία, καχυποψία, άρνηση αλλά και αδιαφορία ακόµη αντιλήψεως της ενδεχοµένως καλής προαιρέσεως ενός άλλου ως προς το συµπεριφέρεσθαι, γιατί απλούστατα εµείς ποτέ δε θα κάναµε κάτι αντίστοιχο στην περίπτωσή του, ποιοτικής συµπεριφοράς,… ή, ακόµη - ακόµη και νοητική ή κοινωνική ανεπάρκεια για την διαπίστωσή της, ότι µπορεί και να υπάρχουν και τέτοιοι άνθρωποι, διαφορετικοί από εµάς, ως προς το κοινώς φέρεσθαι, είναι µερικοί µόνον λόγοι, ένεκα των οποίων µπορεί, πιθανόν, να πει κανείς ότι δεν τους επιτρέπεται οι εν λόγω κύριοι να αντιληφθούν τα λάθη τους, στην λογικήν ανάλυση του τι πραγµατικά µπορεί και να συµβαίνει, την βάση της κρίσης τους για το συν-οικείν µε άλλους σε µια πόλη. Ενώ κατ’ ουσίαν θα έπρεπε αυτοί να αισχύνονται για την ιδιωτεία και την επιδειχθείσα βλακεία τους προς εσάς, αυτοί σας προβοκάρουν και σας κατακρίνουν χυδαίως και από πάνω. Η ρήση βεβαίως “ο αναµάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω”, µοιάζει να είναι παντελώς άγνωστη και ασυµβίβαστη προς τα ήθη τους!... Όπως επίσης και το ότι, αν θες πραγµατικά να διορθώσεις και να διδάξεις κάποιον, οφείλεις πρώτ’ απ’ όλα, εσύ να είσαι ο ταπεινότερος, ο πλέον αγαπητικός και ο πλέον ευγενής, και µετά να διδάξεις, όχι να τον κατακρίνεις κιόλας, - ποιού επιτρέπεται καν;!... - να τον προσεγγίσεις µάλλον, και ως ποιο βαθµό και µε ποια µέσα, άλλο ζήτηµα πάλι κι αυτό,… ερευνητέο µάλλον, δια καταισχύνης δικής σου και αιδούς προς τον ελεγχόµενο,… άλλως µε επιθετικότητα και µεµψιµοιρία µην περιµένεις πολλά, ούτε καν το γάτο σου δεν µπορείς έτσι να διορθώσεις, πολύ περισσότερο άνθρωπο. ! (Συνεχίζεται στο επόµενο)

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Επιφυλλίδα (Συνέχεια από το προηγούµενο)

Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή Ιδιοφυής µαθηµατικός, ένθερµος πατριώτης Tου ∆ηµήτρη Χατζή εξετάζουν ο F. Klein στα Εφαρµοσµένα Μαθηµατικά και ο περίφηµος K. Schwartzshild στην Αστρονοµία. Η διαΟ Καραθεοδωρή, στις αρχές του περασµένου αιώνα, τριβή προκαλεί µεγάλη εντύπωση στους Πανεπιβρίσκεται στο Götingen, στην Γερµανία, κοντά στηµιακούς ερευνητικούς κύκλους. στους µεγάλους µαθηµατικούς David Μετά το διδακτορικό, ο Καραθεοδωρή Hillbert και Felix Klein, ερευνώντας δύεκφράζει την επιθυµία να φύγει από σβατες περιοχές των µαθηµατικών. την Γερµανία. Ο Κlein τον αποτρέπει Στην περίοδο των διακοπών επικαι τον παροτρύνει να κάνει την υσκέπτεται συνήθως τον πατέρα του φηγεσία του. O Ηilbert τον κακαι µερικές φορές, στα Ίσθµια, τον τευθύνει στην επιλογή του θέµααδελφό του πατέρα του Τηλέµατος και παρεµβαίνει στην Φιλοχο, πολιτικό µηχανικό-διευθυντή σοφική Σχολή προκειµένου να του Ισθµού της Κορίνθου. Στην δεχθεί την διατριβή επί υφηγεµαγευτική αυτή θέση του Σασία αµέσως µετά το διδακτοριρωνικού, καταστρώνει το σχέδιο κό. Αυτή έχει τίτλο “Περί των Ιτης πρώτης αυθύπαρκτης µασχυρών Μεγίστων και Ελαχίθηµατικής εργασίας του, µε θέστων εις τα Απλά Ολοκληρώµαµα την γεωµετρική ερµηνεία των τα , αποτελείται από 80 σελίδες χαρακτηριστικών µιας µερικής και δηµοσιεύεται στο περιοδικό διαφορικής εξίσωσης 1ης τάξης Mathematische Annalen, του οδύο µεταβλητών. ποίου συστηµατικός αναγνώστης είΜία διάλεξη του µαθηµατικού ναι ο Einstein.

Hans Hann, γιά την Μεταβολή 2ης Το γεωµετρικό πρόβληµα της διδαΤάξης του Προβλήµατος Lagrange, στέκτορικής διατριβής µοιάζει µε το Βρακεται αφετηρία να βρεί τις απαχυστόχρονο , πρόβληµα το οποίο ντήσεις σε ερωτήµατα που αναστάθηκε σταθµός της εξέλιξης Ο Κ. Καραθεοδωρή σε φωτογραφία του 1915 κύπτουν κατά την εκπόνηση της του σηµαντικού κλάδου των µαδιδακτορικής του διατριβής. θηµατικών της Συναρτησιακής Η διατριβή έχει τίτλο “Περί Ανάλυσης, και διατυπώνεται ως εξής: των ασυνεχών λύσεων εις τον λογισµόν των Μεταβολών” Θεωρούµε δύο τυχαία σηµεία σε ένα κατακόρυφο επίκαι αποτελείται από 71 σελίδες. Tον Ιούλιο του 1904 περπεδο, χωρίς να βρίσκονται στην ίδια οριζόντια ευθεία. νάει µε επιτυχία τις σχετικές προφορικές εξετάσεις. Τον Ποιό είναι το τµήµα της λείας καµπύλης, πάνω στην οποία

Ο Μαθηµατικός

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

61

Επιφυλλίδα

Το Πανεπιστήµιο του Götingen, “ο υψίπυργος των Μαθηµατικών”

Αφιέρωση του Αϊνστάιν στον Καραθεοδωρή: “Εις φιλικήν ανάµνησιν, ο δικός σας Α. Einstein”

H Ευφροσύνη Καραθεοδωρή την ηµέρα του γάµου της µε τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή (Κωνσταντινούπολη 1908)

62

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

πρέπει να γλιστρήσει (χωρίς τριβή) ένα σωµατίδιο, υπό την επίδραση της βαρύτητας, γιά να µεταβεί από το υψηλότερο σηµείο στο χαµηλότερο στον ελάχιστο χρόνο; Το πρόβληµα αυτό δηµοσίευσε και έλυσε, γιά πρώτη φορά, ο Johann Bernouilli το 1696. Από τότε µέχρι σήµερα έχει επεκταθεί στον τρισδιάστατο χώρο και σε Γεωµετρίες µη Ευκλείδιες. Ανεξάρτητες µεταξύ τους λύσεις στο Βραχυστόχρονο έδωσαν και οι I. Newton, G. Leibnitz, G. de l Hopital κ.α.

Oι λύσεις αυτές, αν και εντυπωσιακές στην πρωτοτυπία τους, δεν οδηγούσαν στην διαµόρφωση µιάς γενικής µεθοδολογίας, γιά την αντιµετώπιση προβληµάτων αυτού του είδους. Αργότερα, προς αυτήν την κατεύθυνση, οι σχετικές εργασίες των L. Euler και J. Lagrange, στα πλαίσια του υπό εξέλιξη Απειροστικού Λογισµού, θα αποτελέσουν την απαρχή ενός νέου κλάδου των µαθηµατικών. Ο κλάΗ Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Επιφυλλίδα παιδιά, τον Στέφανο και την ∆έσποινα. Μετά το Hannover, διδάσκει ως τακτικός Καθηγητής στο νέο Τεχνικό Πανεπιστήµιο του Breslau. Επανέρχεται στο Götingen και διαδέχεται τον F. Klein, τον επονοµαζόµενο ∆ία των Μαθηµατικών. Τον Καραθεοδωρή περιβάλλει η γενική αναγνώριση, γιά το επιστηµονικό έργο του και γενικώτερα, τη συγκροτηµένη προσωπικότητα που διαθέτει. Το 1918, αποδέχεται πρόταση από το Πανεπιστήµιο του Βερολίνου να διδάξει εκεί, ως διάδοχος του σπουδαίου µαθηµατικόυ Frobenius. Η µετακίνησή του στο Βερολίνο λυπεί την Πανεπιστηµιακή κοινότητα του Götingen. Ιδιαίτερα στεναχωρεί τους φοιτητές του, καθώς και τους υποψήφιους διδάκτορες, στους οποίους είναι ιδιαίτερα αγαπητός.

Η ελληνική συνείδηση του Καραθεοδωρή

Η µετάφραση της επιστολής του Einstein προς τον Καραθεοδωρη

δος αυτός ονοµάζεται από τον Lagrange Λογισµός των Μεταβολών. Από τότε µέχρι σήµερα, ο Λογισµός των Μεταβολών αναδεικνύεται σε αυθύπαρκτο κλάδο της Μαθηµατικής Ανάλυσης, χάρις στην συνεισφορά των Κ.

Weierstrass, M. Ostrogradskii, W. Hamilton, K. Jacobi, Κ. Καραθεοδωρή κ.α. Οι εφαρµογές του Λογισµού των Μεταβολών, τόσο στη Μαθηµατική Ανάλυση, όσο και στη Φυσική και την Τεχνολογία, είναι πολύ σηµαντικές. Η λαµπρή Ακαδηµαϊκή πορεία του Καραθεοδωρή αρχίζει. Το 1908 αφήνει το Götingen και γιά λίγο παραµένει στην Βόννη ως Εντεταλµένος Υφηγητής, όπου δέχεται πρόταση από το Πανεπιστήµιο του Hannover να διδάξει εκεί ως Καθηγητής. Κατά το ίδιο έτος, λίγο πρίν φθάσει στο Hannover, παντρεύεται στην Κωνσταντινούπολη την Ευφροσύνη, κόρη του µεγάλου διπλωµάτη της Υψηλής Πύλης Αλέξανδρου Καραθεοδωρή. Το ζεύγος αποκτά δύο Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ

Γενάρχης της οικογένειας των Καραθεοδωρή είναι ο µικρέµπορος Θεοδωρής. Οι απόγονοί του, µολονότι είναι Ελληνες ως προς την καταγωγή και Ορθόδοξοι Χριστιανοί στο θρήσκευµα,κατέχουν υψηλές θέσεις στην Οθωµανική ∆ιοίκηση: Γιατροί των Σουλτάνων, ∆ιοικητές ( Ηγεµόνες ) περιοχών, ∆ιπλωµάτες από τους οποίους ένας, ο πεθερός του Καραθεοδωρή, υπουργός των Εξωτερικών της Πύλης. Το καθεστώς της Κωνσταντινούπολης, κατά διαστήµατα, στον 19ο αι., αποπειράθηκε να εκσυγχρονίσει την πολιτική και κοινωνική ζωή, έχοντας ως πρότυπο την ∆ύση. Σ’ αυτή την εκσυγχρονιστική προσπάθεια εντάχθηκαν οι Καραθεοδωρή, πιστεύοντας ότι θα προωθούσε κατά κάποιον τρόπο την ισονοµία και την ισοπολιτεία, γεγονός που θα εξυπηρετούσε τους Ελληνες εις την καθ’ ηµάς Ανατολήν . Επί πλέον, θα εξασφάλιζε την ενότητα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας , την οποία απειλούσε η ίδρυση Εθνικών Εκκλησιών . Οι σπουδές, τα ταξίδια, η γλωσσοµάθεια, η στάση ζωής, µα κυρίως η βαθειά γνώση της Ελληνικής Ιστορίας συµβάλλουν, ώστε ο Κ. Καραθεοδωρή να συγκροτήσει στέρεη εθνική συνείδηση, µακριά από µικρόψυχες και αναποτελεσµατικές αντιλήψεις. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον πα! ρουσιάζει η παρουσία του στο ιστορικό γίγνεσθαι. (Συνεχίζεται στο επόµενο τεύχος)

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

63

Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ! (Και µάλιστα, για δυνατούς λύτες!) ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1 2 1. Το ονοµατεπώνυµο Έλληνα δηµοσιογράφου και πολιτικού – Σταυρολεξολούλουδα – Τα αρχικά 1 αρχηγού πολιτικού κόµµατός µας 2 2. Το συρτάρι – Ευθεία – Ο οποίος – Με το …παπά, 3 γίνεται δηµοσιογράφος 4 3. Θα το βρείτε έναντι… Αντιρρίου – Θεά των Ινδών 5 – Το πατάρι, αλλιώς – Υπάρχει και γραφική 4. Αρχή … Άδη – Ηδύποτο – Παιχνίδι της 6 τράπουλας – Νόστιµος µε κρέας 7 5. Εξάρτηµα αργαλειού – Συµπλεκτικός σύνδεσµος 8 – Αδελφός του Μωϋσή – Γάλλων άνθρωπος 9 6. Το ξίφος του Όµήρου – Η σύζυγος του βασιλιά 10 των Θηβών Λάιου – Αρχή … ασήµαντου – Ατέλειωτο… χάνι 11 7. Αναστεναγµός – Άρθρο (πληθ.) – Πεδιάδα – 12 Σκελετός πλοίου 13 8. Όχι πολλή – Αρχαίων βεβαιωτικό – Πεδίο µάχης του Μ. Αλεξάνδρου – Ακούγεται σε όπερα 9. ∆ύο φωνήεντα – Γενναίοι – Όµοια 10. Αρχικά Γυµναστικού µας Συλλόγου – Προϊόν … χάους – Οµοσπονδία Εργαζοµένων Τηλεπικοινωνιακών Επιχειρήσεων (αρχ.) – Μοναδική 11. Συνεχόµενα στο αλφάβητο – Μορφή εταιρείας – Πρόθεση – Ντύσιµο βιβλίου ή τετράδιου – Βιοµηχανική περιοχή της Γερµανίας 12. Γυναικείο όνοµα – Άγγλος θαλασσοπόρος και εξερευνητής των αρκτικών περιοχών – Κράτος της Ασίας – Ηµιτελής … βάση 13. Υποθετικό – Απαραίτητη στο στρατιώτη – Των συνόρων αυτές

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

64

ΚΑΘΕΤΑ Ευχόµαστε να είναι καλά αυτά – Με το …φι, αµέσως Χηµικό στοιχείο – Αµερικανός Πρόεδρος Άψητο, αµαγείρευτο – Τρακάρισµα Η κεραία του καταρτιού της πρύµνης – Κοµµένο …χέρι – Αρχικά ανώτατου εκπαιδευτικού µας ιδρύµατος Αρχή γραµµής - … Λάνκα, η Κεϋλάνη – Γρήγορη αυτή Έχουν οι γνωστοί µεταξύ τους – Όµοια σύµφωνα Γαλλική µονάδα µέτρησης επιφανειών – Ο αιώνας µας – ∆έντρο µε πανέµορφους καρπούς Γυναικείο χαϊδευτικό – Υγρός άνεµος Εδώ … στο Παρίσι – Το αντίθετο της οµορφιάς Άρθρο (καθ.) - … Χέιγουορθ, ηθοποιός – Μεσαία στη θήκη – Θεός των Αιγυπτίων Αµερικανική υπηρεσία – Όρος της τριγωνοµετρίας Οµαλός … κατά το ήµισυ – Πανελλήνιος Σύλλογος Οδοντοτεχνιτών (αρχ.) – ∆ιπλό, χορεύεται Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα – Μονή … Λουκά, γνωστό µοναστήρι Μουσική νότα – Ένδυµα ιερωµένου – Το όνοµα του Κουστουρίτσα ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2008

3

4

5

6

7

8

9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

(Η ΛΥΣΗ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΤΕΥΧΟΣ)

15. Το παγώνι – Πρώτη ύλη για ψωµί 16. Έργο του Αριστοφάνη – Αντιθετικό – Πόλη του Βελγίου 17. Συνδέει προτάσεις – Σπορ για χειµώνα-καλοκαίρι 18. Όµορφο χάραµα 19. Χοντρό ναυτικό σκοινί – Το όνοµα του Ιεχωβά 20. Καθαρευουσιάνος σκόρος - Ποτάµι στα σύνορα Καναδά - ΗΠΑ ΛYΣH ΣTAYPOΛEΞOY TEYXOYΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2008

1

2

3

4

1

Θ

2

Ε

Α

Λ

Κ

Α

3

Μ

Α

Μ

4

Α

Μ

Α

5

Τ

Α

6

Α

7

5

6

7

8

9

Α

Σ

Σ

Ο

Π

Ο

Ρ

Ο

Σ

Τ

Ο

Ρ

Ι

Σ

Ε

Λ

Ι

Ε

Ε

Λ

Ο

Υ

Κ

Ο

Ι

Μ

Ι

Λ

Ο

Ρ

Ρ

Α

Χ

Ο

Π

Ο

Ι

Ο

Τ

Ι

Μ

Ε

Σ

Η

Ν

Ι

Ο

Χ

Ο

Σ

Σ

Ε

Π

Ε

Ρ

Α

Π

Ο

Ρ

Α

Α

Σ

Η Μ

Ι

Κ

Α

Σ

Π

Ι

Ο

9

Μ

10

Α

Α

11

∆

Ο

12

Ι

Ρ

13

Κ

Α

Ν

Ε

Λ

Λ

Ο

14

Ε

Τ

Ο

Ι

Μ Ο

Σ

15

Σ

Α

Σ

Α

Α

Ρ

Υ Σ

Μ

Α

8

Σ

Α

Α

Κ Μ

Π

Ο

Α

Α

Α Ρ

Σ

Ο

Ρ

Κ

Α

Κ

Α

Ν

Λ

Ε

Κ

Ο

Τ

Α

Θ

Η

Ω

Κ

Ι

Ω

Α

Α

Ν

Σ

Μ

Α

Τ

Η

Κ

Υ

Λ

Ο

Σ

Ι

Ν

Α

Τ

Ι

Ν

Τ

Α

Ρ Ρ

Α

Ι

Α

Α

Α

Κ

10 11 12 13 14 15

Κ

Α

Ε

Τ

Ν

Α

Τ

Σ

Α

Ω

Ι Ν

Η Ν ΕΑ Π ΟΛΙΤΙΚΗ