s e c r . van
Walbeeckstraat
9hs,
amsterdam-w.,
postgiro
293087
bankrek.: AMRO, bijk. van b a e r l e s t r a a t , amsterdam-z., red.: amsteldijk 23, amsterdam-z.
Het gat in H e t vacantieseizoen is v o o r b i j . D e miljoenen die v o o r k o r t e r of langer tijd w a r e n uitgevlogen zijn weer t e rug o p hun w e r k , in eigen v e r t r o u w de omgeving. H e t is o f men nooit is weggeweest. D a t lijkt m a a r z o : ind r u k k e n neemt men mee, een misschien vervagende herinnering blijft. D o o r alle landen v a n E u r o p a en soms daarbuiten zijn de toeristen gegaan. W i j zijn in groeiende getale n a a r bergen en b l a u w e zeeën, pijnbomen en koele meren getrokken, n a a r gelang v a n smaak en beurs. D u i zenden films zijn g e m a a k t v a n uitheemse steden en exotische l a n d s c h a p pen en v a n verrassende hoekjes in de naaste omgeving. M a a r in v e r r e oorden en dicht bij huis o n t m o e t e n we steeds weer één d i n g : de herinnering aan de tweede w e r e l d oorlog, het verzetsmonument. E l k e stad, aan de Loire zogoed als aan de W o l g a , draagt het teken v a n wie het nazi-geweld weerstonden. K o p e n h a gen, Reggio en P r a a g wijdden aan hen een museum, in Parijs en W a r schau v e r z a m e l t een instituut de d o cumentatie over de uitroeiing der J o den. B u c h e n w a l d en D a c h a u vereeuwigen de b a r b a r i j der nazi's en v o o r al hun bestrijders v a n het eerste uur. O r a d o u r , Lidice en P u t t e n blijven een getuigenis. W i e in Polen k o m t en niet A u s c h w i t z o f T r e b l i n k a bezoekt, ziet toch wel in de h o o f d s t a d het aangrijpende aandenken aan de g e t t o - o p stand. W i e R o m e aandoet ziet o f hoort v a n de Fosse A r d e a t i n e , w a a r geregeld eer w o r d t bewezen aan de d a a r door de nazi's v e r m o o r d e burgers. In de wijdv e r m a a r d e colleges v a n O x f o r d en C a m b r i d g e leest men o p hoge m a r m e ren platen de n a m e n v a n hen die v i e len v o o r hun en onze vrijheid, precies als in de Joegoslavische dorpen op de plek w a a r partisanen vielen. H e t is o f er v a n N o o r d n a a r Zuid, v a n W e s t n a a r O o s t een keten loopt uit brons en steen, o f liever gezegd v a n vlees en bloed, de b a n d die niet meer k a n b r e k e n , die ons gebonden houdt aan de j a r e n veertig, die ons o o k nu b i n d t in onze a f s c h u w v a n het
Contactdag
fascisme, dat ons allen dit alles heeft aangedaan. D e reeks monumenten om de o v e r w i n n a a r s en de slachtoffers v a n het fascisme te gedenken zijn een blijvend alarmsignaal v o o r de gaande en de k o m e n d e generaties, v o o r de ingezetene en de gehaaste reiziger. E e n sein v o o r het heden en v o o r de t o e k o m s t . W a n t men vergisse zich niet. E r mag dan in Bergen-Belsen een gedenkmuur staan, er zijn d i c h t bij alweer oorlogsschepen n a a r H i t Iers admiraals v e r n o e m d . In S p a n j e hebben de vacantiegangers tevergeefs n a a r die herinneringstekens uitgekeken. E n toch is alleen al M a d r i d o f B a r c e l o n a een levend m o nument v a n strijd tegen het fascisme, o o k v a n d a a g . M a a r H i t i e r s creatuur is d a a r nog aan de m a c h t en o o k de handlangers v a n de F ü h r e r en de D u ce leven er rustig. D e uitspraak v a n G i b r a l t a r heeft d a t belicht en een enkele b e w o n e r v a n die rots heeft zich openlijk duidelijk uitgesproken niet tegen S p a n j e , m a a r tegen het fascisme v a n F r a n c o . E e n blijvend gedenkteken v o o r de fascistische gruwel en het v o l k s v e r z e t zijn o o k heel w a t Griekse eilanden, door velen thans gemeden, o m d a t leerlingen uit de nazi-school d a a r weer een schrikbewind hebben geïnstalleerd. E n zo is de cirkel gesloten. E e n v a cantiereis, die de sleur v a n ons leven d o o r b r e e k t , brengt ons o o k terug t o t onze zorgen. Eigenlijk v e r g a a t het menigeen als degeen die zijn hotel in een gerenommeerde luxe-badplaats ging opzoeken en als eerste o p s c h r i f t in de straat v o n d : bureau v a n o u d gevangen en -gedeporteerden . . . D e oud-gevangenen en de velen die met hen zijn, vormen geen reliek uit het verleden, eerder een voorhoede, die met ervaring gewapend, o o k nu op gevaren en nalatigheid wijst. D a t k u n n e n zijn fascistische woekeringen, het beschermen v a n nazi's o f rassisme en antisemitisme. T e g e n o v e r één Ilse K o c h (een v a n de weinige t o t levenslang veroordeelde onmensen), die geen ,genade' meer v e r w a c h t t e en
O p zondag 1 o k t o b e r , o m 11 uur 3 0 , zullen wij graag v r i e n den en belangstellenden o n t v a n gen in c a f é A t l a n t i c , Westeinde 2 6 A m s t e r d a m C . D e bedoeling is in een gezellig samenzijn met e l k a a r in ccntr.ct te treden v o o r de k o m e n d e herdenking. E r is gelegenheid het t w a a l f u u r t j e te gebruiken. H e t Westeinde is te bereiken van het C S . met lijn 4 , v a n het Amstelstation met lijn 7 en v e r der met de lijnen 3, 7 en 1 0 . T o t zondag!
zich ophing, staat een meerderheid v a n oorlogsmisdadigers en vooral v a n de leiders onder hen, die nooit v o o r een rechter zijn verschenen. M a a r , k a n men zeggen, de berechting
— en nog wel in Duitsland — is een
ingewikkelde z a a k . D e misdaad was zo goed georganiseerd en het a a n t a l schuldigen zo g r o o t , d a t er w e l o n telbaren door de m a z e n v a n het j u ridische net moesten glippen. H e e l w a t eenvoudiger is het recht doen aan de s l a c h t o f f e r s . D a t zou het tenminste moeten zijn. M e t pensionering v a n de z w a a r s t g e t r o f f e n n a z i slachtoffers, zij die ziek o f in hun gezondheid geschokt uit de vernietigingskampen t e r u g k w a m e n , zouden we al een eind o p de goede weg zijn. M a a r er is in ons land niets gedaan. O v e r a l in E u r o p a staan de w a a r s c h u wingen tegen de n a z i r a m p o p een voetstuk. H e t is w a a r , tal v a n n a z i generaals hebben als N a v o - d i t o hun pensioen mogen zien verhogen. M e n h e e f t meer haast gehad m e t ,vergoedingen' v o o r de bevelvoerende m o o r denaars dan v o o r hun s l a c h t o f f e r s , die nog net buiten de c r e m a t o r i a b l e ven. O o k N e d e r l a n d heeft zijn m o n u menten. M a a r er zit een gat in, niet z i n v o l , als in Z a d k i n e ' s V e r w o e s t e S t a d , w a a r het R o t t e r d a m s uitgerukt h a r t symboliseert. H i e r geldt het gemis aan zorg v o o r de overlevenden. D a t is een smadelijke lacune. D e n a latigheid tegenover de g e t r o f f e n e n is als een gat in het N e d e r l a n d s e o o r logsmonument. D a t gat m o e t nu eindelijk worden gedicht.