nederlands auschwitz comité
s e c r . van
Walbeeckstraat
9hs,
amsterdam-w.,
postgiro
293087
bankrek.: AMRO, bijk. van b a e r l e s t r a a t , amsterdam-z.. red.:
amsteldijk 23, amsterdam-z.
De zaak Rajakowitsch H e t gebeurt niet alle dagen d a t de regering in D e n H a a g om de uitlevering v a n een oorlogsmisdadiger vraagt. T o c h was d a t nu het geval en wel a a n de regering v a n J o e g o s l a vië. E r i c h R a j a k o w i t s c h , Oostenrijks staatsburger, is v a n april 1 9 4 1 tot ' 4 3 in D e n H a a g E i c h m a n n s h a n d l a n g e r geweest bij het organiseren van de d e p o r t a t i e der J o d e n uit N e d e r l a n d . H i j w e r d in het E i c h m a n n - p r o c e s meermalen genoemd. I n 1 9 6 5 is hij te W e n e n t o t 2 V 2 j a a r veroordeeld w e gens „boswilliger Sachbeschadigung und G e f a h r d u n g menschlichen L e b e n s " , d.w.z. o m d a t hij 82 N e d e r landse burgers, die zich toen in F r a n k r i j k bevonden, in 1 9 4 2 n a a r de gaskamers had gestuurd. N a een h a l f j a a r w e r d hij „in s t i l t e " vrijgelaten. W i j hebben er toen al bij onze regering op aangedrongen uitlevering v a n R a j a k o w i t s c h te vragen. E e n nieuw proces is in elk geval op zijn plaats, aangezien R a j a k o w i t s c h ' grote misdaad in N e d e r l a n d bedreven in O o s tenrijk nauwelijks aan de orde is geweest.
waagde het zelfs tegenover een interviewer van de N e d e r l a n d s e t.v. zijn beschouwing v a n de F e b r u a r i staking te l a n c e r e n : er was gestaakt, nou j a , m a a r niet o m d a t er J o o d s e mannen w a r e n o p g e p a k t ! H e t Nederlandse publiek heeft dus deze R a j a k o w i t s c h , wiens n a a m hier v o o r 1 9 6 1 slechts weinig bekend was, v o o r zich gezien. E n dan v r a a g t men zich a f : hoe k a n zo een m a n , v e r a n t w o o r d e l i j k v o o r zoveel in N e d e r l a n d gepleegde misdaden, niet alleen J o e g o s l a v i ë i n - en uitreizen, m a a r d a a r in het huis v a n zijn I t a l i a a n s e v r o u w in Istrië n a a r welgevallen v a c a n t i e gaan houden? E r is dan nu wel een tip v a n W i e senthai geweest, m a a r b l i j k b a a r k o n „ R a j a " op zijn Oostenrijkse pas o f zijn I t a l i a a n s identiteitsbewijs rustig b i n n e n k o m e n . E r zijn vragen gerezen in de N e d e r l a n d s e pers en gesteld in het Sloveense p a r l e m e n t over het o p treden v a n de plaatselijke politie, die zich kennelijk niet h e e f t uitgesloofd om halfslachtige instructies uit te voeren.
Nederland, waar de justitie hem zoekt, schijnt wel het enige land te zijn, w a a r „ d r . R a j a " , zoals hij zich n o e m t , niet h e e f t b e z o c h t — ongehinderd. E i g e n a a r d i g genoeg h e e f t men o o k n o o i t iets vernomen v a n zijn latere activiteiten in de oorlog. H e t is niet wel a a n te nemen d a t de slimme a d v o c a a t , de reeds vroeg als „ v l e k k e l o o s " erkende nazi en succesvolle organisator-van-de-dood na zijn overplaatsing n a a r het O o s t f r o n t heeft stilgezeten. D i t geeft n a tuurlijk voedsel a a n de geruchten d a t er v e r b a n d bestaat tussen zijn v r i j w e l ongestoord v e r b l i j f op vrije v o e ten en zijn o o k volgens hemzelf zeer l u c r a t i e v e z a k e n . H e t zijn evenzovele raadsels. Rajakowitsch verklaarde zich o p zijn schandalige persconferentie te W e n e n , anders dan zijn o u de rotgenoten, openlijk n a t i o n a a l socialist, dus in strijd o o k met de Oostenrijkse wet, al h a d hij n a t u u r lijk niet de kleinste overtreding begaan. H i j beschimpte o p ongehoorde wijze de N e d e r l a n d s e justitie en
M a a r hoe zit het met R a j a k o w i t s c h ' terugkeer, w a a r v o o r hij toch een grens over moest, n.b. die met O o s tenrijk en dan nog per trein? N o c h bij deze, noch b l i j k b a a r bij vorige gelegenheden is er enige moeite gedaan om een v a n de grote, onverbeterlijke nazi-misdadigers te vangen d o o r een l a n d , d a t één o p de negen v a n zijn inwoners door toedoen v a n diezelfde misdadigers h e e f t zien te gronde gaan. H e t w e k t alles de grootste bevreemding. Tegelijk met het verzoek om uitlevering werd bekend g e m a a k t dat nieuw b e z w a r e n d m a t e r i a a l tegen R a j a k o w i t s c h aan het licht is geb r a c h t . N u k a n men wel zeggen dat dit rijkelijk lang heeft geduurd. M a a r hoe dit o o k z i j : het moet toch v o l doende zijn om v o o r elke rechter v a n instructie aan te tonen dat deze m a n in N e d e r l a n d w o r d t beschuldigd van gigantische misdaden en d a t hij zich d a a r v o o r hier dient te v e r a n t w o o r den, ook al is er eens te W e n e n een proces tegen hem gevoerd wegens m e -
28 januari
1968
T e A m s t e r d a m zal de A u s c h w i t z - h e r d e n k i n g plaats hebben op zondag 2 8 j a n u a r i in het RAI-Congrescentrum. D e traditie getrouw zal het K u n s t m a a n d o r k e s t o.l.v. A n t o n Kersjes meewerken, nu echter naast de pianist D a n i ë l W a y e n berg. Liesbeth List heeft zich bereid v e r k l a a r d v o o r deze herdenking op te treden. H o u d t nu al deze a v o n d vrij en zegt het u w vrienden en b e kenden.
deplichtigheid aan m o o r d o p N e d e r landse burgers, die zich destijds buiten het N e d e r l a n d s e grondgebied b e vonden. W a a r o m k a n hij niet vanuit Oostenrijk n a a r N e d e r l a n d worden gebracht om hier te verschijnen v o o r een rechter, om het even o f die hem b e v a l t o f niet? D e Oostenrijkse regering, die in alle toonaarden h a a r democratische gezindheid v e r k o n d i g t en laat v e r k o n digen, m a a r geregeld nazi's beschermt, k a n , o o k v a n N e d e r l a n d s e zijde, worden aangemoedigd t o t een stap in de goede richting. D i e richting is gewezen d o o r een groot a a n tal jonge mensen, die o n d u b b e l z i n nig hebben laten blijken, d a t „ R a j a " niet an de perstafel, m a a r o p de bek l a a g d e n b a n k h o o r t en wel in N e derland. D e E i c h m a n n - t r a w a n t k a n zich nu weer wijden aan de processen die hij in S p a n j e , Oostenrijk en de B o n d s republiek „wegens l a s t e r " h e e f t a a n gespannen tegen W i e s e n t h a i , wiens boek „moordenaars onder o n s " d a n k zij R a j a ' s manipulaties al meermalen in beslag is genomen. E e n oorlogsmisdadiger heeft nu eenmaal een gevoelige eer . . . H e t jongste slippertje van R a j a k o witsch is een beschamende z a a k . H e t mag niet betekenen d a t hij zich niet behoeft te v e r a n t w o o r d e n v o o r het onnoemelijke k w a a d d a t hij in ons land heeft aangericht. D e z a a k - R a j a kowitsch staat nog steeds open,
Durchgangslager Vught E e n dezer dagen was het 2 5 j a a r geleden dat het concentratiekamp V u g h t geopend w e r d . D i t feit was aanleiding v o o r de V e r . v a n E x - p o l i t i e k e gevangenen om op 3 0 sept. j . 1 . d a a r een reünie te o r g a niseren. O n g e v e e r 4 0 0 oud-gevangenen grepen de gelegenheid aan om oude bekenden de hand te schudden, herinneringen op te halen en v o o r a l om het k a m p weer te bezoeken. N a een receptie bij de burgemeester werd er een krans gelegd bij de f u sillade-plaats. O o k het N . A . C . legde daar bloemen neer. T o e n volgde een bezoek aan het k a m p , de gevangenis met de beruchte dodencel. Velen werden d a a r hun ontroering niet meester, 's A v o n d s was er een gezamenlijk diner in een
G e s
gezellige sfeer. A l met al een zeer geslaagde dag. O n d e r de aanwezigen waren slechts weinig J o d e n . V a n de circa 1 2 . 0 0 0 J o o d s e burgers die door het D u r c h gangslager V u g h t waren gegaan, zijn slechts weinigen teruggekomen. Duizenden en duizenden zijn in V u g h t op t r a n s p o r t gesteld om in A u s c h w i t z , S o b i b o r enz. terecht te k o m e n . Veel leed is er o o k in V u g h t geweest, leed, ellende en dood, m a a r toch o n v e r g e l i j k b a a r met w a t de gevangenen later te w a c h t e n stond. V u g h t was de poort n a a r de d o o d ; als zodanig zal het in onze herinnering blijven en verdient het hier nog eens te worden genoemd. E. F.—H.
Iedere letter kost geld!
Rekening en v e r a n t w o o r d i n g „ H e t comité doet goed w e r k " . D a t horen wij geregeld, gelukkig. E n o o k : „ H o e k a n dat toch? Z o n d e r v e r plicht abonnementsgeld, zonder lidm a a t s c h a p . . . " E n met heel veel, steeds stijgende kosten. E n al doen allen, die in en v o o r her N . A . C . w e r ken dat uitsluitend en alleen v o o r de goede z a a k en betalen zij bovendien alle telefoontjes, porti en benzine zelf. M a a r wist u dat de p o r t o v o o r het verzenden v a n onze k r a n t v a n 1 n o v . 1 9 6 6 tot 30 sept. 1 9 6 7 alleen al ƒ 1 6 3 8 , 6 0 heeft bedragen? J a , ons m a a n d b l a d . . . H e t heeft in dezelfde periode liefst ƒ 1 0 . 8 8 1 , — gekost om het te laten d r u k k e n . A l leen al het herdenkingsnummer, dat twintig pagina's dik was, kostte meer dan ƒ 6 7 0 0 , — . V i n d t u dat veel geld? W i j o o k , m a a r de oplage bedroeg dan o o k 2 0 . 0 0 0 e x e m p l a r e n . W a a r die allemaal n a a r toe zijn gegaan? B e h a l v e n a a r onze vaste lezers en een grote kring belangstellenden, die dit nummer heeft a a n g e v r a a g d , zijn zeer aanzienlijke a a n t a l l e n n a a r middelbare en kweekscholen, hogescholen en universiteien gestuurd, o m d a t schoolleidingen en senaten met ons v a n mening zijn dat de opgroeiende jonge mensen moeten weten w a t A u s c h w i t z , w a t het fascisme betekende tijdens de oorlog en dat zij op de gevaren dienen te worden gewe-
zen. En hoe kan dat beter gebeuren dan door ons herdenkingsblad? W i j staan nu weer voor de herdenkingsavonden. D a t betekende, tussen twee haakjes, verleden j a a r alleen v o o r zaalhuur in A m s t e r d a m en D e n H a a g al ruim ƒ 1 6 0 0 , — . U zult al vragen hoe dat geld bij elk a a r k o m t . U k e n t het a n t w o o r d : daor u. U hebt in de genoemde tijd ƒ 1 0 . 8 0 0 , — bij e l k a a r gebracht, daarvan ƒ 9 6 3 2 , — als bijdrage per giro. R u i m ƒ 2 2 0 0 , — h e e f t de v e r k o o p van toegangskaarten en p r o gramma's v o o r de herdenkingen o p geleverd, terwijl v o o r r a d i o - en t.v.uitzendingen en lezingen, waarvoor leden van het N e d . A u s c h w i t z C o mité optraden ƒ 2 0 0 , — in de c o m i t é kas werd gestort. U hebt door ongeveer / 7 0 0 , — bijeen te brengen het mogelijk g e m a a k t dat N e d e r l a n d als enige het m o n u ment te A u s c h w i t z bij de onthulling met bloemen van eigen bodem heeft kunnen sieren. M a a r u weet natuurlijk dat het N . A . C . op 4 mei, bij de A u s c h w i t z - en bij de F e b r u a r i - h e r dcnking, nu onlangs in V u g h t en zo v a a k als dit te pas k o m t m n a a m van de overlevenden en nabestaanden van slachtoffers van de vernietigingskampen een bloemenhulde brengt. D a t v r a a g t elk j a a r vele honderden guldens. Aan de v e r k o o p van boeken en an-
P
r e k
m e t
vrienden
Op 2 oktober heeft een dertigtal vrienden en medewerkers van ons comité, meest uit Amsterdam, Den Haag en Rotterdam, beraadslaagd over de komende herdenking. In de discussie kwam ook het Midden-Oosten ter sprake. Het N.A.C. heeft nogmaals de noodzaak onderstreept van een oplossing zonder wapengeweld der geschillen, daarbij uitgaande van het bestaan en het bestaansrecht van de staat Israel, zowel als van de andere betrokken landen. Een dergelijk standpunt nemen ook andere Auschwitz Comité's in. Het N.A.C. is noch in deze, noch in andere kwesties gebonden aan enig blok; het acht zich gedrongen te waarschuwen voor oorlog en oorlogsgevaar. Opnieuw is gebleken hoe explosief ook de slepende oorlogstoestand in het Midden-Oosten is.
der m a t e r i a l houden wij slechts een gering bedrag over, hoewel onze m e dewerkers t o c h in de afgelopen jaren b . v . een groot a a n t a l albums hebben v e r k o c h t ; m a a r de opbrengst d a a r van k w a m grotendeels ten goede aan het m o n u m e n t . K o r t o m : in de a f g e lopen elf m a a n d e n heeft het N . A . C . v o o r de publicaties, herdenkingen en andere bijeenkomsten en de p r o p a ganda d a a r v o o r precies ƒ 1 5 . 8 1 3 , 5 0 uitgegeven. A l l e inkomsten uit b i j dragen enz. tezamen en a d v e r t e n t i e gelden (waarvan enige honderden guldens helaas nog steeds niet d o o r ons konden worden geïn) beliepen ƒ 1 6 . 0 8 1 , 7 2 , z o d a t het batig slot zegge en schrijve ƒ 2 6 8 , 2 2 b e d r a a g t . D a t is onze munitie om de c a m p a g n e in het nieuwe seizoen mee te starten en d a a r m e e zou men, dat zult u wel begrijpen, niet ver k o m e n . „ D o o r dit o v e r z i c h t h o o p ik dat onze lezers inzien w e t v o o r enorme o n k o s ten het N . A . C . h e e f t " , schrijft penningmeester S t i b b e . O o k dit j a a r k o m t er weer een grote h e r d e n k i n g s a v o n d in de R A I - C o n greszaal, o o k dit j a a r moet er weer een passende h e r d e n k i n g s k r a n t zijn. H o e w e dat willen doen? U weet r a a d . H e l p ons nu al aan de b r a n d stof w a a r o p de m o t o r alleen k a n l o pen. S t o r t n u ! W i j moeten ons w o o r d steeds beter onder de mensen brengen, m a a r iedere letter kost geld. Voor dovemansoren behoeven wij niet te vrezen, zoals wij u kennen. E n u hebt immers een giroboek? T e r herinnering: N . A . C , Amsterdam, postrekening 2 0 3 0 8 7 .
Nederlands Auschwitz
Comité