Auschwitz Bulletin, 1970, nr. 08 Augustus

nederlands auschwitz comité

1 4 d e j a a r g a n g , n r . 8, a u g u s t u s 1 9 7 0 . E x t r a

secr.:

victorieplein

a) o o r l o g s s l a c h t o f f e r en/of b) nabestaande moet zijn.

H e t w o o r d o o r l o g s s l a c h t o f f e r zegt het al duidelijk: slachtoffer van oor-

logshandelingen.

D i t betekent d a t j e

Goedgekeurd De Tweede Kamer heeft op 28 juli enige wijzigingen goedgekeurd voor de Rijksgroepsregeling voor vervolgden. Meer mensen komen nu in aanmerking b.v. zij die door sterilisatie of psychisch invalide zijn en buitenslands wonende vervolgde Nederlanders, evenals ingezeten vervolgde niet-N ederlanders.

Staatssecretaris Van de Poel verklaarde nog niet te kunnen overzien of een afzonderlijke pensioenregeling (gevraagd in de motie-Voogd en door de Kamer gesteund) mogelijk is.

Dit najaar, waarschijnlijk in oktober, zal het N.A.C. te Amsterlam een vergadering over de zaak uitkeringenpensioen houden.

postgiro

293087

amsterdam-z.

gem.giro N 5500 N.A.C. red.:

amsteldijk

Pensionering komt niet uit de lucht vallen H e t a a n t a l mensen d a t nu al onder de verruimde Rijksgroepsregeling v a l t is vrij groot. D e z e regeling heeft vele vrienden v a n ons in meerdere o f mindere m a t e het behagelijke gevoel gegeven d a t er iets v o o r hen bereikt is. E r zijn er — en dit geldt v o o r de meesten — die nu behoorlijke bedragen hebben o n t v a n g e n dankzij de t e rugwerkende k r a c h t t o t 1 juli 1 9 6 8 .

D e a m b t e n a r e n , v o o r a l die in A m sterdam, verdienen hulde v o o r de v a a k discrete wijze w a a r o p zij hun cliënten helpen. H u n optreden v e r dient alle l o f en hetzelfde geldt n a tuurlijk voor de werksters van J . M . W . en de S t i c h t i n g 4 0 — 4 5 . D e m e d e w e r k i n g is niet alleen correct, m a a r o o k ( w a t b o v e n a l belangrijk is!) menselijk. O o k in de andere steden en dorpen is duidelijk een wijziging in de benadering v a n de slachtoffers waarneembaar.

E r leven evenwel nog steeds enige verkeerde begrippen die wij uit de wereld willen helpen o m o n a a n g e n a a m h e d e n te v o o r k o m e n . H e t criterium d a t wij bij herhaling hebben v e r m e l d is d a t j e

3 2 ' , amsterdam-z.,

bankrek.: AMRO, bijk. van b a e r l e s t r a a t ,

uitgave

moet als gevolg h i e r v a n ; a) ziek zijn o f , b) nabestaande van een slachto f f e r - k o s t w i n n a a r zijn.

Zij die in a a n m e r k i n g willen komen moeten duidelijk kunnen aantonen dat zij niet o f niet meer geheel in hun onderhoud kunnen voorzien.

Los d a a r v a n , die een e x t r a financiële druk ondergaan door kosten v o o r ziekte etc. o o k een beroep op deze regeling doen.

E r is natuurlijk veel en veel meer over te zeggen. H e t recht o m zich aan te melden h e e f t ieder van de bovengenoemden.

W a t o o k licht w o r d t vergeten, m a a r w a t m e n dringend dient te o n t h o u den is d a t deze regeling niet uit de

lucht is komen

vallen.

J a r e n v a n inspanning en acties door ons comité, d a t alleen al daarmee zijn bestaansrecht dubbel en dwars heeft bewezen, hebben deze resultaten a f geworpen.

M e n hoonde ons en lachte ons uit, m a a r wij hebben doorgezet en . . . gew o n n e n . D e joodse n a z i - s l a c h t o f f e r s en nabestaanden hebben nu een ruggesteun.

W a a r o m en w a a r t o e wij pensionering willen, hebben de artsen in ons vorig nummer uiteengezet.

Vrienden, ons comité doet goed w e r k en blijft d a t doen, zolang u er ons toe in staat stelt. W i j hadden gehoopt en verwacht d a t u dit zoudt begrijpen. M a a r het a a n t a l d a t v a n dit begrip ondubbelzinnig blijk heeft gegeven is bedroevend klein. A l s de rijken ons vergeten en de armen ons in de steek laten, is ons werk moeilijk vol te houden. U w e e t : wij staan o o k met persoonlijke hulp v o o r invullen enz. v o o r u k l a a r . L a a t dan o o k zien dat u beseft w a t dit betekent.

G e e f ons uw financiële steun en geef die niet als een fooi, m a a r als de bijdrage van uw k a n t , o p d a t het werk d o o r k a n gaan. Strijd voeren kost geld, d a t weet ieder van ons, u o o k .

E r m o e t nog veel worden gedaan.

V o o r u is het nodig d a t w i j er /'; om u te helpen. W i j helpen e l k a a r .

Jos

Slagter

2 3 , amsterdam-z.

,

TOCHT NAAR WESTERBORK Op zondag 6 september 1970 wordt de al eerder aangekondigde tocht naar Westerbork gehouden. De bedoeling is enige bussen te laten rijden. Van Amsterdam vertrekt men om 9.30 met een bus vanaf het Amstelstation. Bussen uit andere plaatsen zullen naar gelang van het aantal aanmeldingen worden ingelegd.

De bedoeling is omstreeks 1 uur zowel bij het pas onthulde monument op het kampterrein van Westerbork als bij de gedenkplaats voor de verzetsmensen bloemen te leggen.

Daarna zal een maaltijd worden gebruikt alvorens de terugtocht wordt aanvaard.

De kosten voor de tocht (incl. vervoer per bus en maaltijd) bedragen ƒ 20.—. Aanmelding uitsluitend door overmaking van f 20.— op postrekening 29 30 87 of — voor Amsterdammers — op gemeentegiro N 5500, beide t.n.v. N.A.C, Amsterdam en met vermelding Westerbork en wel voor 20 augustus a.s. U krijgt dan nadere gegevens toegezonden.

Inlichtingen bij mevr. Furth, tel. 02058842, Diemerkade 43, Diemen.

Natuurlijk kunnen allen die over een eigen vervoermiddel beschikken op eigen gelegenheid aan deze pelgrimage deelnemen. Ieder, waar ook vandaan is hartelijk welkom.

Het Nederlands Auschwitz Comité heeft zich gewend tot het gemeente bestuur van Westerbork met een uitnodiging en een verzoek om begeleiding. Ook de commissaris van de Koningin in Drenthe, mr. K. H. Gaarlandt, is uitgenodigd om bij de bloemiegging aanwezig te zijn.

Brengt ieder die herinneringen aan Westerbork heeft op de hoogte. Tot 6 september.

N.A.C.

STANGL, de beul van Treblinka Dr. A. Berman, een van de leiders van de Warschause getto-opstand in het Israëlische blad Prei Jisroeel van 22 juli 1970, dit artikel, dat iets is bekort.

A l m a a n d e n duurt te Düsseldorf het proces tegen de nu 6 2 - j a r i g e F r a n z P a u l S t a n g l , eens c o m m a n d a n t v a n de d o d e n k a m p e n S o b i b o r en T r e b l i n k a , een v a n de duivelse symbolen v a n het H i t l e r r e g i e m .

Als H i t i e r , Goebbels en H i m m l e r de „ i d e o l o g e n " v a n de Endlösung, de slachting der j o d e n w a r e n en E i c h m a n n de organisator, de boekhouder des doods, dan was S t a n g l een der actiefste uitvoerders v a n de m o o r d .

Liefst 8 0 0 . 0 0 0 , a c h t m a a l h o n d e r d duizend v e r m o o r d e mensen heeft hij op zijn n a a m staan.

V a n de honderden c o n c e n t r a t i e - en dodenkampen waren de grootste A u s c h w i t z , M a j d a n e k en T r e b l i n k a .

I n A u s c h w i t z zijn vier miljoen m e n sen, in meerderheid j o d e n , v e r m o o r d uit bijna alle landen v a n E u r o p a .

D a a r en o o k in M a j d a n e k vielen niet-joodse slachtoffers.

Treblinka was een joods d o d e n k a m p ; de meerderheid v a n het h a l f miljoen joden uit het W a r s c h a u e r getto en v a n andere Poolse getto's v o n d er de dood, evenals joden uit een tiental landen, o.a. D u i t s l a n d , O o s t e n r i j k , F r a n k r i j k , België en N e d e r l a n d . T r e b l i n k a is een symbool v a n de J o o d s e tragedie geworden. I k k a n mij nog herinneren hoe joodse arbeiders na de eerste a f grijselijke m o o r d a c t i e (juli-september 1 9 4 2 ) toen 3 0 0 . 0 0 0 j o d e n n a a r T r e b l i n k a w a r e n gestuurd, in de w e r k plaatsen het droevige lied z o n g e n : " T r e b l i n k a , v o o r alle j o d e n het heilig oord, wie d a a r b e l a n d t blijft er

Reünie Philips-commando van Vught Op vrijdag 4 september vindt te Eindhoven een reünie plaats voor hen die in het Philipscommando hebben gewerkt.

Wij betreuren het zeer dit niet meer in ons vorig nummer te hebben kunnen vermelden, vooral omdat de termijn van aanmelding op 15 juli afliep.

Laten belangstellenden die nog niet op andere wijze van de reünie op de hoogte waren zich in elk geval melden bij ir. A. de Wit, Vestdijk 2, Eindhoven.

Men kan hier ook inlichtingen vragen.

voorgoed, dat is het einde . . . " H e t noodlot heeft gewild dat haast mijn hele f a m i l i e in T r e b l i n k a w e r d v e r m o o r d : mijn vader, mijn zuster en h a a r m a n met hun mooi d o c h t e r tje van vijf j a a r , mijn broer en zijn v r o u w en nog andere naaste f a m i l i e leden. D i r e c t na de bevrijding, begin 1 9 4 5 , besloot ik zo gauw mogelijk dit vreselijke oord te bezoeken. W a t ik d a a r a a n t r o f : een kilometer in het v i e r k a n t bedekt met mensenbeenderen en duizenden, duizenden schoenen, w a a r o n d e r duizenden k i n d e r schoentjes. D i t gruwelijke beeld zal ik t o t mijn laatste adem niet vergeten.

De

opstand

T r e b l i n k a symboliseert niet alleen ondergang, niet alleen de joodse t r a gedie, m a a r ook joods heldendom. In d a t d o d e n k a m p v a n het H i t l e r - f a s cisme is t o c h een opstand uitgebroken — zoals in W a r s c h a u en B i a l y s t o k en later in S o b i b o r , w a a r Stangl o o k c o m m a n d a n t is geweest.

In T r e b l i n k a b r a k de opstand uit op 2 augustus 1 9 4 3 . In het k a m p waren nog ongeveer 3 0 0 0 joden, b e w a a k t door SS-ers en 80 O e k r a j i e n s e f a s cisten. H e t doel was wapens b e m a c h tigen, het k a m p in b r a n d steken en v l u c h t e n . O m twee uur 's middags, tijdens de rust v a n de bewakers drongen tientallen opstandelingen door in het w a p e n m a g a z i j n en bemachtigden 4 0 granaten, 25 automatische geweren en enige tientallen revolvers plus emmers olie, w a a r m e e zij het k a m p in b r a n d staken. V e l e SS-ers en 6 0 O e k r a j i e n e r s werden doodgeschoten, het begin v a n de slag. H o n d e r d e n opstandelingen, ook alle leiders, en andere gevangenen sneuvelden. 6 0 0 joden vluchtten de bossen in; velen werden bij S S - r a z z i a ' s a c h t e r h a a l d , 7 0 konden zich redden. E e n groep w o o n t nu in Israël, onder wie de moedige oude rebel, de t i m m e r m a n J a n k e i W i e r n i k . H i j dook na de o p stand onder bij een Poolse familie v a n verzetsmensen. D a a r schreef hij zijn verhaal Een jaar in Treblinka op d a t met hulp van het hele verzet illegaal verscheen en diepe indruk m a a k te, in P o l e n eerst en later in de hele wereld.

E e n deel v a n de moedige organisatoren en leiders heb ik persoonlijk gek e n d , b.v. G a l e w s k i , in het getto van W a r s c h a u een a m b t e n a a r bij de C e n tos, een organisatie voor k i n d e r b e scherming, w a a r v a n ik de leiding h a d .

N o o i t h a d ik kunnen denken dat deze rustige, bescheiden man eens een gewapende opstand zou organiseren.

D e tragische toestand heeft heldenmoed in hem g e w e k t . I r . Soedowits was een b e k e n d agronoom, die elk hoekje groen in het getto v a n W a r -

schau gebruikte om er iets te planten o f als k i n d e r v e r b l i j f . A l s leiders zijn nog b e k e n d Z o w K o e r l a n d , de arts dr. C h o r o n z i c k i uit het getto en de Tsjechische j o d e n B l o c h en M a s a r e k .

De beul

voor

het

gerecht

F r a n z S t a n g l w e r d in 1 9 0 8 in een Oostenrijkse stadje geboren en t r a d in de dertiger j a r e n toe t o t n a z i - p a r t i j en S S . N a de Anschluss werd hij Gestapo-agent.

Zijn moordenaarsl o o p b a a n begon hij in het sanatorium H a r t h e i m bij L i n z met de zg. euthanasie, het u i t m o o r d e n v a n geestelijk gestoorden. T o e n de v o l k e r e n m o o r d begon k w a m S t a n g l eerst k o r t e tijd in S o b i b o r en toen in T r e b l i n k a , w a a r de eerste c o m m a n d a n t dr. E b e r l niet „ e n e r g i e k " genoeg was. H i j v o l b r a c h t n.1. m a a r de h e l f t v a n zijn t a a k om 5 0 0 0 joden per dag uit te m o o r d e n .

S t a n g l moest de doodsfabriek r a t i o naliseren productiever m a k e n en dat lukte m e t dertien gaskamers, nog a f gezien van de mensen die doodgeschoten en levend v e r b r a n d zijn. N i e t 5 0 0 0 , wel 1 8 . 0 0 0 mensen zond S t a n g l per dag de dood in. D e SS-leiders bew o n d e r d e n hem, hij kreeg c o m p l i mentjes en de hoogste onderscheiding van H i m m l e r , die hem de kranigste c o m m a n d a n t noemde. O o k E i c h m a n n heeft T r e b l i n k a bezocht. Tijdens zijn proces te J e r u z a l e m zei h i j : „ D a t was het verschrikkelijkste w a t ik in mijn leven heb g e z i e n . " D a t zei hij in zijn proces, m a a r destijds in T r e b l i n k a was hij stellig trots op een leerling als S t a n g l . . .

N a de opstand hebben de nazi's het dodenkamp gelikwideerd.

Stangl werd n a a r J o e g o s l a v i ë gestuurd om de strijd tegen de partisanen te leiden en „ h e l d e n d a d e n " te verrichten.

N a de oorlog hielp de geheime S S organisatie „ O d e s s a " hem te v l u c h ten, eerst n a a r D a m a s c u s ( S y r i ë ) en toen n a a r Brazielië, w a a r hij met zijn gezien vrij in S a o P a u l o w o o n d e , en een goede baan had bij de V o l k s w a g e n f a b r i e k . Z o leefde hij als G o d in F r a n k r i j k t o t 1 9 6 7 . T o e n werd hij d o o r een collega uitgeleverd v o o r 8000 dollar, een d o l l a r c e n t per m o o r d . Getuigen vertellen hoe a r r o g a n t hij zich in de rechtszaal gedraagt.

H i j g l i m l a c h t de hele tijd en v e r k l a a r t d a t hij „een zuiver geweten h e e f t " . H i j voerde alleen bevelen uit, anders niets. H i j k a n zich verder niets herinneren w a t d a a r is gebeurd.

M e n dient op zijn hoede te zijn, w a n t „ o b j e c t i v i t e i t " en zin v o o r gerechtigheid der rechters in de B o n d s r e p u bliek en O o s t e n r i j k zijn m a a r al te b e k e n d . N o g onlangs w e r d te B r u n s wijk de c o m m a n d a n t v a n het g r u w e lijke k a m p G r o s s - R o s e n vrijgesproken, o m d a t er zg. niet genoeg b e w i j zen tegen hem w a r e n .

T e g e n F r a n z - P a u l S t a n g l , het schrikbeeld v a n T r e b l i n k a , spreekt de as v a n meer dan 8 0 0 . 0 0 0 onschuldige mensen.