Auschwitz Bulletin, 1973, nr. 06-08 Juni-Augustus

/

nederlands auschwitz comité

17de jaargang, nr. 6-7-8 juni-juli-aug. secr.:

victorieplein

gem.giro N 5500

N.A.C.

red.: amsteldijk

23,

Stop de chaos N u de nieuwe wet een klein h a l f j a a r functioneert, zijn wij t o t de c o n c l u sie gekomen dat onze kritiek op de hele gang v a n z a k e n midden in de roos heeft g e t r o f f e n . H e t o v e r s c h a k e len v a n de Rijksgroepsregeling n a a r uitvoering v a n de nieuwe w e t lijkt wel het w e r k v a n amateurs, w a a r b i j de routiniers in hun vuistje stonden te lachen. H e t v a l t ons moeilijk te begrijpen w a a r o m de toenmalige m i nister Engels zich d a t liet aanleunen — o f had hij o o k belang bij al die ondeskundige haast?

W i j zijn geen club v a n deskundigen, m a a r iedereen kon op zijn k l o m p e n de chaos voelen a a n k o m e n . S t a a t s secretaris Egas wees onder minister V r o l i j k destijds ons verzoek om pensionering a f op grond v a n een wettelijke bepaling die herziening v a n de B u i t e n g e w o n e Pensioenwet belette.

D a a r d o o r kunnen wij, v a n u i t hun visie, a c h t e r a f enig begrip opbrengen. N i e t d a t wij het ermee eens w a ren of zijn, m a a r v o o r serieuze wettenmakers is een w e t m a k e n geen eenvoudige z a a k . D a t v o o r de P u t tenaren, J e h o v a - g e t u i g e n en gijzelaars een a a n v u l l e n d e bepaling bij de wet voldoende w a s , sterkte ons in onze mening dat deze bepaling o o k v o o r de joodse oorlogsslachtoffers ( v o o r de nazi's immers volksvijand nr. 1) h a d kunnen worden doorget r o k k e n . V e e l overbodige arbeid had zo kunnen worden v o o r k o m e n . M e e r nog, o o k veel willekeur was dan v o o r k o m e n en v o o r de schatkist was het voordeliger geweest. W i j kennen de tegenargumenten tegen een pensioen: langere w a c h t t i j d e n en uitvoeriger medische keuringen en zo meer.

W i j zijn benieuwd o f de vakmensen ons nu v a n het gelijk v a n de tegenpartij kunnen overtuigen, nu er wel een nieuwe, m a a r geen pensioenregeling bestaat.

M e n wilde gewoon niet. P a s 23 j a a r na de oorlog, n a d a t grote aantallen mensen gestorven o f geëmigreerd w a ren, is in 1 9 6 8 de eerste Rijksgroepsregeling g e k o m e n . D a t was niet het w e r k v a n buitenstaanders, m a a r in de allereerste p l a a t s het gevolg van ons a c t i e f optreden, j a r e n l a n g . V i e r

3 2 ' , amsterdam-z.,

postgiro

bankrek.: AMRO, bijk. van b a e r l e s t r a a t ,

j a a r later was het verbeteren v a n de h u l p aan de n a z i s l a c h t o f f e r s g e w o r den tot politiek s t u n t w e r k . T w e e m a a l n a m de T w e e d e K a m e r een m o t i e - V o o g d aan, t w e e m a a l werd die door de regering niet uitgevoerd, een duidelijw bewijs dat ons lot in de politieke m a a l s t r o o m was g e r a a k t .

D e m o t i e - B a r u c h b r a c h t zg. uitkomst o.a. door het meezuigen v a n de I n dische slachtoffers om het politiek e f f e c t m a a r zo veel mogelijk op te blazen. D e n a z i - s l a c h t o f f e r s was men al haast weer vergeten.

V a n d a a g zitten wij met de b r o k k e n , met duizenden o n a f g e w e r k t e dosriers en b e z w a a r s c h r i f t e n en vele a m b t e n a r e n v a n rijk en gemeente, die dik o v e r hun toeren zijn gedraaid.

Zij vechten met de moed der w a n hoop tegen de steeds aanzwellende ruïne.

VERWARRING

COMPLEET

E r w o r d e n op allerlei manieren uitwegen gezocht. H e t verstrekken v a n voorschotten, opzichzelf voor de slachtoffers prettig, verkleint de achterstand niet. H e t verlenen v a n v o o r r a n g aan telefonerende, schrijvende en bezoekende slachtoffers v e r groot alleen de chaos. Meer en meer gaan de slachtoffers zich direct tot Rijswijk wenden, o m d a t de a m b t e naren in stad en land hun geen v o l doende a l t e r n a t i e f kunnen bieden.

Zij zijn v a a k onmachtig om, zoals voorheen, de wachtenden w a t rust te schenken. D a t de z w a k k e n , zij die er niet meer tegenop kunnen, de in e l k a a r getrapten en geklapten hier dubbel het s l a c h t o f f e r van worden is wel duidelijk. Zij w a c h t e n soms j a r e n met groeiende w r o k . O o k a m b tenaren en sociale werkers zoeken steeds meer persoonlijk c o n t a c t met Rijswijk.

D E Z A A K IS N O G N I E T

ROND

N o g w o r d t er beraadslaagd hoe de medische k a n t precies m o e t worden beoordeeld. A a n een gelijkvormige

293087

amsterdam-z.

amsterdam-z

sociale begeleiding w o r d t nog gesleuteld. Orders en tegenorders v o l gen e l k a a r geregeld o p . Alles dreigt in de soep te lopen, o m d a t pas a c h t e r a f e v e r de gang v a n zaken w o r d t beslist. D e routiniers blijven stilletjes lachen. B i j dit alles een ongekend t e k o r t aan ambtenaren in alle instanties. D e nieuwe regeerders doen er iets aan, m a a r kunnen dat t e k o r t niet opheffen.

W e l k e rol gaat de S t i c h t i n g 4 0 - 4 5 hierin spelen? Zij krijgt grotendeels de financiële a f w i k k e l i n g v o o r h a a r rekening. D a t schept grote v e r a n t woordelijkheid, gezien de vaagheid v a n het hele geval; de nieuwe wet gaat pas in 1 9 7 4 uitvoering tegemoet.

ONZE VOORLOPIGE CONCLUSIE H o e p a r a d o x a a l het o o k mag k l i n ken, wij zijn niet ontevreden. E r is bepaald een grote verbetering ingetreden sinds het ontstaan v a n de Rijksgroepsregeling in 1 9 6 8 . V e l e n die op de rand v a n de armoede h e b ben geleefd zijn geholpen v o o r nu en morgen. D e gedane stappen om ons onder de bijstandswet uit te halen hebben tal v a n mensen m o r e l e steun gegeven. D e nieuwe w e t h e e f t ten doel meer ruimte te scheppen v o o r hen die niet onder de R . O . I I I k o n den vallen en is daarin wel geslaagd.

D e algemene toestand is echter een impasse geworden. N o g m i n d e r dan voorheen weet iemand w a t er nu precies g a a t gebeuren. E r zijn w i j z i gingen w a a r de meesten tot op heden niet uit wijs kunnen w o r d e n . D e maatstaven zijn gewijzigd, zodat v a a k gevallen die op e l k a a r lijken bij de a f w i k k e l i n g ongelijk k o m e n te liggen. V a n d a a r het vele gebel en geschrijf. H e e l w a t mensen vragen zich nu a f is mijn geval wel goed behandeld, w a n t die en die krijgt dit en dat en ik krijg het niet. D a t m a a k t de mensen onzeker. H e t brengt o n rust onder hen die meer dan ooit rust nodig hebben. D e theoretici mogen het o p papier d a n goed weten, m a a r de werkelijkheid is v a a k heel anders.

N a a r onze mening is er veel te veel verantwoordelijkheid in weinig h a n den gelegd. H e t z o m a a r o p d o e k e n v a n de Adviescommissie met veel er(Vervolg op pag. 2)

Transportbaas Ganzenmüller te ziek H i t i e r s staatssecretaris v a n verkeer, dr. A l b e r t G a n z e n m ü l l e r zal zeker nog een j a a r v a n zijn „ h a r t i n f a r c t " in vrijheid genieten. D e z e „ t r a n s p o r teur v a n de d o o d " naast E i c h m a n n verscheen wel op 9 april te Düsseld o r f in een rechtszaal, m a a r op 3 mei werd het al m e e r m a l e n gesaboteerde proces „ g e s c h o r s t " na zes zittingsdagen. V o o r t z e t t i n g zou een „ondragelijke psychische b e l a s t i n g " v o o r de nu 6 8 j a r i g e b u r e a u m o o r d e n a a r zijn. H i j heeft als hoogste c h e f v a n het t r a n s p o r t in het nazirijk o o k m a a r het v e r v o e r v a n een miljoen s l a c h t o f f e r s v o o r de vernietigingsk a m p e n georganiseerd, d a a r v a n ruim 1 0 0 . 0 0 0 N e d e r l a n d e r s . In het dossier liggen door G a n z e n m ü l l e r o n d e m tekende brieven o v e r de dienstregeling v a n de deportatietreinen aan H i m m l e r en diens b e d a n k j e aan de staatssecretaris v o o r het v l o t t e t r a n sport v a n joden n a a r T r e b l i n k a . D e

PERSRUMOER

man gaat nog altijd p r a t op zijn v a k w e r k ; w a t er met die mensen gebeurde wist hij niet, zo vertelde hij de rechter v ó ó r zijn h a r t o f de O b e r m e d i z i n a l r a t hem zo tijdig te hulp kwam.

D o o r bemiddeling v a n het N . A . C . heeft de a d v o c a a t p r o f . K a u l v a n vijf N e d e r l a n d s e oud-gevangenen, die tezamen een honderdtal f a m i l i e leden in de k a m p e n hebben verloren, als neven-aanklagers verklaringen overgelegd. H e t Landesgericht te D ü s s e l d o r f h e e f t het bestaan, n a d a t het proces al v e r d a a g d , d.w.z. van de b a a n is, om attesten v a n de dood v a n deze s l a c h t o f f e r s te v r a g e n ! D a t t e k e n t het justitiebeleid tegenover de oppernazi's tedere zorg v o o r de gezondheid v a n de massamoordenaars aan de telefoon en spotten met de doden en hun nabestaanden.

N.A.C.

V.S.leveren Aufseherin uit

Jokos-overschot elf miljoen A l een a a n t a l j a r e n is het b e k e n d dat bij de a f w i k k e l i n g v a n J o k o s door het inhouden v a n vier p r o c e n t een bedrag van elf miljoen is overgebleven. E r bestaat kennelijk verschil v a n mening hoe dit bedrag m o e t w o r d e n besteed.

N a a r onze o p v a t t i n g zou het goed zijn o m juist hun die tussen de w a l en het schip zijn gevallen in eerste instantie een vergoeding te geven gelijk aan het gemiddelde v a n de J o kos-uitkering v a n hen die deze wel hebben o n t v a n g e n .

D a a r n a a s t vragen wij ons a f o f ons comité niet in de verdeelsleutel behoorde te w o r d e n o p g e n o m e n . H e t N e d e r l a n d s A u s c h w i t z C o m i t é heeft wel geen uitgesproken joods k a r a k ter, m a a r het heeft de belangen v a n praktisch alle joodse s l a c h t o f f e r s behandeld en het doet dit nog steeds.

O n s negeren, alsof wij niet zouden bestaan, heeft geen zin.

Bestuur

E E N H E I D , GEEN

N.A.C.

N a veertien j a a r verblijf in A m e r i k a als mrs R y a n , de v r o u w v a n een destijds in E u r o p a gestationneerde A m e rikaans militair, is H e r m i n e B r a u n stetter eindelijk aan de B o n d s r e p u bliek uitgeleverd. D e keurige A m e rikaanse huisvrouw, die „geen vlieg k w a a d kon d o e n " is een n a z i - m i s dadigster, die in het v r o u w e n k a m p R a v e n s b r ü c k en in het d o d e n k a m p M a i d a n e k in Polen heeft gewoed.

O o k Polen had v e r z o c h t om de uitlevering van deze v r o u w , die in 1 9 5 0 te W e n e n wel wegens mishandeling en marteling v a n gevangenen is v e r oordeeld, m a a r al snel werd vrijgelaten. Zij beroept zich op het B e f e h l ist B e f e h l , o f liever op levensgevaar, als zij niet „alleen h a a r p l i c h t " had gedaan.

D e v r o u w , die door een van h a a r slachtoffers was herkend, is al enige j a r e n geleden v a n h a a r A m e r i k a a n s staastburgerschap ontheven wegens het doen v a n valse verklaringen, toen zij het verkreeg. D e z a a k doet al geruimte tijd in de wereldpers de ronde 2 n er is v a n vele kanten bij de U . S . A . - a u t o r i t e i t e n erop aangedrongen h a a r niet aan h a a r gerechte s t r a f te o n t t r e k k e n . N u heeft een rechtb a n k in N e w Y o r k in deze zin gehandeld.

Tegelijk m e t het C e n t r u m ' 4 5 werd er r u m o e r in de pers over geopend.

H e t is ergerlijk dat na 2 8 j a a r strijd om erkenning v a n de noden v a n onze mensen er artikelen in de dag- en weekbladen verschijnen over beleidskwesties die binnenskamers m o e ten w o r d e n opgelost.

W i j hebben steeds duidelijk onze w a a r d e r i n g v o o r p r o f . B a s t i a a n s uitgesproken en doen d a t nu w e e r . B i j vele gelegenheden kregen wij zijn m e d e w e r k i n g . H i j is onze v r i e n d en h e l p e r ; hij o n t b r e e k t p r a k t i s c h nooit op o n z e j a a r l i j k s e herdenking.

O n s comité a c h t zich echter niet b e voegd een oordeel uit t e spreken over behandelingsmethodes, behandelende d o k t o r e n en beleidskwesties.

Men heeft ons trouwens nooit daarin gek e n d en nog n i m m e r ons oordeel gev r a a g d . O n s comité neemt het s t a n d punt in dat C e n t r u m '45 een goed i n i t i a t i e f was, d a t ondersteuning en uitbreiding verdient.

W a n n e e r politieke f a c t o r e n r o n d o m de vrijlating van de drie v a n B r e d a in deze z a a k een rol spelen, moeten de mensen uit het verzet en de s l a c h t o f f e r s v a n de n a z i - v e r v o l g i n g zich e x t r a vastberaden gezamenlijk opstellen o p d a t ons gemeenschappelijk s t a n d p u n t in deze g e h a n d h a a f d b l i j f t . E e n h e i d tegen vrijlating!

Het

(Vervolg

van

pag.

bestuur

1)

v a r e n specialisten is stellig geen v e r standige oplossing geweest. In gewijzigde v o r m h a d deze commissie moeten blijven bestaan, alleen al o m d a t er personen in zaten die zelf n a u w b e t r o k k e n w a r e n bij w a t er tijdens de oorlog is gebeurd.

W i j hebben met ons comité al het mogelijke gedaan o m rust onder de mensen te brengen. L a a t de U i t k e ringsraad ons eens precies de stand v a n zaken uit de doeken doen. Geen v e r h a a l t j e s , m a a r de w a a r h e i d alleen k a n opheldering brengen. E e n begin is g e m a a k t door de toelichtingen v a n de heren v a n N a m e n en L e m a i r e , resp. v o o r z i t t e r en secretaris v a n de Uitkeringsraad en Versteeg van C R M in het N . I . W . v a n 2 2 juni. W i j zijn overtuigd v a n de goede wil v a n hen die over ons lot in deze beschikken. Zij kunnen op onze m e d e w e r king rekenen.

Jos

Slagter

Centrum 4 5 geopend O p 16 mei is het C e n t r u m 4 5 ten behoeve v a n verzets- en oorlogsslachto f f e r s , dat al enige m a a n d e n f u n c tioneert, d o o r koningin J u l i a n a o f f i cieel geopend. N a enkele w o o r d e n v a n p r o f . M u n t e n d a m hoorde men de stem v a n koningin W i l h e l m i n a , zoals zij v a n u i t L o n d e n de verzetsmensen en oorlogsslachtoffers moed insprak en aanduidde d a t er na de oorlog een helpende h a n d zou zijn.

M e v r o u w E . F u r t h - H a l v e r s t a d , de vertegenwoordigster v a n het N . A . C . in het C e n t r a a l O r g a a n hield namens alle organisaties v a n verzets- en

k a m p s l a c h t o f f e r s , v o o r wie allen het C e n t r u m gelijkelijk is bestemd, een k o r t e toespraak, die hierbij w o r d t a f gedrukt.

Toespraak van mevrouw Halverstad te Oegstgeest 16 mei 1973

N a a f l o o p v a n de plechtigheid n a m een a a n t a l personen die bij het C e n t r u m zijn b e t r o k k e n op uitnodiging v a n de koningin deel aan een m a a l tijd op het Huis ten B o s c h .

O n s comité heeft het C e n t r u m met zijn goede wensen het M e m o r b o e k v a n M . H . G a n s , het grote geïllustreerde w e r k over de joden v a n N e derland aangeboden; het w e r d in dank aanvaard.

H e t is mij een grote eer, namens het v o o r m a l i g verzet en de joodse o o r logsslachtoffers, een woord van waardering en d a n k te mogen uitspreken bij de opening v a n het „ C e n trum ' 4 5 " .

Is het toeval d a t dit geschiedt in de betekenis- en herinneringsvolle meimaand?

A c h t en twintig j a a r na de b e v r i j ding, helaas v o o r velen te laat, is er iets t o t stand gekomen w a a r o p „de jongens en de meisjes", al zijn die nu opa o f o m a , bijzonder trots k u n n e n zijn. E e n kliniek o f een tehuis? o f beiden?, in elk geval een t o e v l u c h t s oord, een veilige haven, w a a r wij met onze moeilijkheden kunnen k o men om er genezing te zoeken en hopelijk o o k te vinden v o o r de vele wonden die door oorlog en c o n c e n t r a t i e k a m p t i j d geslagen zijn.

Vandaag wordt „Centrum ' 4 5 " officieel geopend. Sinds geruime tijd is er al gelegenheid om hier als patiënt — o f moet ik zeggen als vriend — behandeld te w o r d e n . T o t hiertoe hoorden wij niets dan lof, v o o r de medici en medewerkers die de p a tiënten met begrip tegemoet treden.

D i t „ b e g r i p " is misschien wel de b e langrijkste f a c t o r v o o r hun genezing.

H e t m a a k t dat men hier zonder schroom binnentreedt, d a t er een sfeer v a n vertrouwen is tussen het oorlogsslachtoffer o f de verzetsstrijder én de dokter, v a a k z e l f verzetsman.

E. op

Furth-

H i e r k a n het niet meer mogelijk zijn dat, zoals één onzer k a m p g e n o t e n in het verleden is o v e r k o m e n , bij een bezoek aan een arts, die het getatoueerde A u s c h w i t z - n u m m e r op zijn arm zag, v r o e g : „ Z o mijnheer, hebt U gev a r e n ? " Geen w o n d e r dat deze p a tiënt geheel overstuur de s p r e e k k a m e r uitliep om er n o o i t meer terug te k e ren.

G e l u k k i g is er de laatste j a r e n wel enige kentering gekomen bij medici en overheid v o o r de problemen v a n k a m p - en oorlogsslachtoffers. V e l e n v a n de hier aanwezigen hebben d a a r aan een groot aandeel geleverd, w a a r v a n ik slechts één enkele w i l n o e m e n : professor B a s t i a a n s , die o p dit gebied in N e d e r l a n d b a a n b r e k e n d w e r k heeft v e r r i c h t . W i j zijn allen d a n k -

Voor

het Huis

ten Bosch

op 16

mei

(Vervolg

op pag.

4)

Wat

deed ons

comité?

„ W i j leven nu in een andere tijd?, horen wij wel eens v a n mensen die o p 4 mei verstek laten g a a n o f als wij wijzen o p fascistische a c t i v i t e i t e n en w a a k z a a m blijven.

Leven wij in een andere tijd? V e l e oud-nazi's, pur-sang moordenaars, zijn nog steeds onder ons, d . w . z . f r a n k en vrij in hun H e i m a t , v a a k onder hun eigen n a a m . V e l e n v a n hen zijn nooit gestraft. E e n a n d e r deel heeft een zo k o r t e straf__gehad dat het gewoon belachelijk genoemd m a g w o r d e n . I n vele D u i t s e woningen staan de meubels v a n ons o f v a n o n ze familie. M e n i g v a a s j e o f souvenir aan een v a n ons cadeau gedaan p r i j k t o p een D u i t s b u f f e t . E c h t a f g e r e k e n d met het nazi-tuig is er bijna nergens; een H a h n , eens S D - c h e f in W a r s c h a u s t a a t na 12 j a a r v o o r o n d e r z o e k een j a a r lang terecht, h o o r t 4 7 m a a l levenslang tegen zich eisen, w o r d t dan o p a c h t v a n de negen punten v r i j gesproken wegens „tegenstrijdige" bewijzen, dan veroordeeld t o t t w a a l f j a a r en wegens z w a k k e gezondheid terstond vrijgelaten en geprezen, o m d a t hij nooit zijn plicht had v e r z a a k t . D a a r e n t e g e n krijgt een k a m p beul die wel een tijdje h e e f t gezeten een „schadeloosstelling" die bijna t i e n m a a l zo hoog is als v a n een o v e r levend s l a c h t o f f e r ! Misschien beroepen de heren zich wel op uitlatingen v a n sommige wetenschapsmensen dat ieder mens een beest zou k u n n e n w o r den onder b e p a a l d e omstandigheden.

Anderzijds k a n een mens o o k strijdensmoe en d a a r m e e verminderd w a a k z a a m r a k e n . M a a r leven is nu eenmaal strijden. D a a r d o o r en d a a r om bestaat o o k ons c o m i t é . E r w o r d t verschillend over gedacht, d a t is a l leen m a a r menselijk. W a a r u i t b l i j k t hoe noodzakelijk ons comité is?

O f d e n k t u dat zonder het N . A . C . i e m a n d v a n ons allen een uitkering o f sociale begeleiding in de huidige v o r m had o n t v a n g e n ?

A l l e instanties die zich nu m e t de

(Vervolg

van

pag.

3)

b a a r die, o o k o p a n d e r e terreinen, en hierbij denk ik aan m a t e r i ë l e v o o r zieningen, hun steentje hebben bijgedragen om het lot v a n onze mensen te verbeteren.

W i j zijn ons ervan bewust d a t er moeilijkheden moeten overwonnen w o r d e n . E r v a r i n g zal daarbij een grote rol gaan spelen. O n g e t w i j f e l d k a n men rekenen op ons aller hulp, de bezettingstijd heeft bewezen d a t wij voor moeilijkheden n o c h v o o r hindernissen uit de weg gaan.

E r k e n t e l i j k zijn wij al diegenen die,

oorlogsslachtoffers bezighouden doen dat beroepsmatig. D a t betekent dat zij een o p d r a c h t v a n overheidswege uitvoeren. M a a r v o o r dit alles w e r kelijkheid w e r d w a s ons comité met de hulp v a n velen v a n u dag aan dag j a a r in j a a r uit bezig het politiek denken en de stemming h i e r v o o r rijp te m a k e n . D a t was geen g e m a k k e lijke t a a k . V a n veel k a n t e n k w a m teg e n w e r k i n g : wij w a r e n fantasten o f relletjesmakers en meer v a n dat f r a a i s . W i j bleven actief, v a a k tegen de stroom in, t o t d a t in 1 9 6 7 de doorb r a a k k w a m en per 1 juli 1 9 6 8 de eerste Rijksgroepsregeling in werking trad.

D a t w a s in de eerste plaats het w e r k v a n ons comité, samen met welgezinden in verschillende kring en op uiteenlopende posten. D e n k t u daar eens aan, als u maandelijks uw uitkering o n t v a n g t . Z o n d e r onze strijd en strijdgeest w a r e n wij nog bedeelden en w a r e n wij de vergeten groep -gebleven.

W i j allen hebben resultaat gezien; l a ten w e onthouden dat dit door strijd is a f g e d w o n g e n . E n laten wij inzien, o o k als wij buitenlands w o n e n , hoe belangrijk het N . A . C . v o o r ons allen is. E r zijn wel betweters die dit betwijfelen. Meestal zitten die in k r i n gen die n o o i t een h a n d v o o r onze z a a k , de z a a k van de oorlogsslachto f f e r s , hebben uitgestoken, j a zelfs ons niet zelden bewust hebben tegeng e w e r k t . M e t gezegden als: „ D a t is een utopie, d a t krijgen jullie nooit v o o r e l k a a r ! E n wie zijn jullie wel dat ze om jullie een andere koers zouden gaan v a r e n ! " A l l e m a a l défaitisme, w a a r wij ons t o t o p de huidige dag niets v a n a a n t r e k k e n . D a t h o e f t o o k niet, w a n t o o k het succes van de actie tegen vrijlating v a n de drie v a n B r e d a heeft getoond w a a r toe wij in staat zijn. U en wij mogen ons best realiseren w a t wij veroverd hebben.

N.A.C.

in zulk een k o r t e tijd, aan het tot s t a n d k o m e n v a n dit tehuis hebben m e e g e w e r k t . V a n a r c h i t e c t tot m e t selaar, niets was hen teveel. M e t grote zorgvuldigheid is alles besproken en tot in de puntjes uitgevoerd, zoals een verliefd p a a r pleegt te doen bij het inrichten v a n hun eigen h o m e .

V o o r ons is het o o k een eigen h o m e .

B e w o n d e r i n g d a a r v o o r aan de initiatiefnemers en p r o m o t o r s v a n dit prachtige tehuis v a n onze vrienden, H a n s Teengs Gerritsen en P i e t M a liepaard, die met inzet v a n al hun k r a c h t e n en tijd, t o t stand b r a c h t e n w a t eens een d r o o m w a s .

„ O n s C e n t r u m ' 4 5 " is werkelijkheid g e w o r d e n ! M o g e het bijdragen aan welzijn en geluk v a n allen, die in de oorlog ten k o s t e v a n gezondheid en gemoedsrust, een o f f e r brachten v o o r vrijheid en o n a f h a n k e l i j k h e i d van ons d i e r b a a r N e d e r l a n d .

Uitkering aan oorlogsslachtoffers D e uitkeringen volgens de nieuwe w e t dienen g e h a n d h a a f d en v e r b e terd te w o r d e n t o t de volledige, c o l lectieve pensionering een feit is. N o g meer dan voorheen hebt u de dure p l i c h t ons comité te blijven steunen in uw eigen belang.

W e t t e n zijn d o o r mensen g e m a a k t en w o r d e n o o k d o o r mensen uitgevoerd.

W i j m o e t e n d a a r n a u w l e t t e n d en ona f g e b r o k e n o p toezien en willen elke o n v o l k o m e n h e i d k u n n e n signaleren, o p d a t erin k a n worden voorzien. D e uitvoering v a n de nieuwe w e t zal sneller en c o r r e c t e r kunnen. E r moet een eind k o m e n aan de lange w a c h t tijden. E r m o e t een goede sociale b e geleiding k o m e n . H e t zijn zaken die dag aan dag onze a a n d a c h t krijgen.

U w m e d e w e r k i n g is daarbij nodig. U w e n d t u v a a k en v o o r allerlei aangelegenheden t o t het N . A . C . U hebt dus begrepen d a t ons w e r k nodig is, juist v o o r u. D a n begrijpt u o o k d a t wij u w steun, u w morele en m a t e riële steun, h a r d nodig hebben. I n ons aller belang.

Jos

Slagter

Getto-herdenking S o b e r en i n d r u k w e k k e n d vonden enkele honderden mensen de plechtigheid v a n 19 april o p de gedenkplaats H o l l a n d s e S c h o u w b u r g , precies dertig j a a r n a het uitbreken v a n de o p stand in het getto v a n W a r s c h a u . Z o w e l de rede v a n d r . J . S o e t e n d o r p als de v o o r d r a c h t d o o r m e v r o u w E . R a f a l o w i t c h droegen d a a r t o e b i j , evenals de z a n g v a n beiden.

O p vele plaatsen overal ter wereld is deze tragische en grootse strijd, de eerste uitgebreide gewapende actie v a n het E u r o p e s e verzet tegen de nazibenden o p passende wijze h e r dacht.

Nazimisdaden in Nederland onbestraft D e drie horen in B r e d a , buiten de m a a t s c h a p p i j , w e weten het, m a a r zij niet alleen. D i t m a a l willen wij het niet hebben over alle gegratieerden die allang thuis zijn en niet over H a r ster die in N e d e r l a n d en in D u i t s land t o t een lichte s t r a f w e r d v e r oordeeld, hoewel de v e r a n t w o o r d e lijkheid v a n deze B e f e h l s h a b e r der Sicherheitspolizei en Sicherheitsdienst, c h e f o o k v a n deze drie, lang niet licht is.

In 1 9 6 7 heeft de Bondsregering op h a a r v e r z o e k uit D e n H a a g een lijst gekregen v a n 3 1 0 oorlogs- en n a z i misdaden in N e d e r l a n d begaan. D r s .

A . J . v a n der L e e u w v a n het R i j k s instituut v o o r oorlogsdocumentatie, die de lijst h e e f t samengesteld, is in de B o n d s r e p u b l i e k eens gaan kijken w a t er v a n die opgaven is terechtgek o m e n . H e t H a n d e l s b l a d - N C R van 8 juli 1 9 7 2 b r a c h t een verslag v a n zijn bevindingen. D e k o p p e n spreken al duidelijke t a a l : Misdaden in N e d e r l a n d blijven o n b e s t r a f t , opsporing oorlogsmisdadigers in D u i t s l a n d leidt t o t niets.

Een van de h o o f d d a d e r s : Erich Deppner, Sturmbannführer, hoofd v a n de Sicherheitspolizei in D e n H a a g , twee m a a n d e n c o m m a n d a n t van Westerbork, verantwoordelijk v o o r de S i l b e r t a n n e m o o r d e n , het f u silleren v a n 4 0 0 verzetsmensen en de m o o r d o p 80 Russische krijgsgevangenen in A m e r s f o o r t . Volgens de heer v a n der Leeuw is hij een v a n de h o o f d f i g u r e n , te vergelijken met B a r bie, destijds G e s t a p o - c h e f v a n L y o n , ter dood v r o o r d e e l d , gevlucht n a a r Z u i d - A m e r i k a . Volgens de M ü n c h e ner o f f i c i e r v a n justitie is o o k W e s t e r b o r k „ v e r j a a r d " , het c o m m a n d o d a a r zou geen m o o r d b e t r e f f e n . H e t gerechtelijk o n d e r z o e k tegen D e p p n e r is dan o o k gestaakt. H i j was in 1 9 6 4 al door een D u i t s e rechter vrijgesproken.

G e m m e k e r , D e p p n e r s o p v o l g e r in W e s t e r b o r k en de N e d e r l a n d s e oud-

gevangenen goed bekend, is hier tot tien j a a r veroordeeld. W i j citeren v a n der L e e u w : „ M e n ging er toentertijd v a n uit dat hij de gevangenen in W e s t e r b o r k goed h a d behandeld. P a s later is men zich in N e d e r l a n d gaan a f v r a g e n o f de k a m p c o m m a n d a n t v a n W e s t e r b o r k niet te m i l d is ges t r a f t . H e t Rijksinstituut a c h t het waarschijnlijk dat G e m m e k e r v a n leden v a n de Ordnungspolizei die de t r a n s p o r t e n n a a r de vernietigingsk a m p e n begeleidden, gehoord heeft w a t er met de N e d e r l a n d s e j o d e n gebeurde." Verder wordt Gemmeker v e r d a c h t v a n het doden v a n vier o n t v l u c h t e en weer gepakte j o d e n . D a t zijn vier m a n . W i j lezen echter o o k in het hier besproken artikel dat v o o r iets in Ludwigsburg bij de Z e n t r a l stelle f ü r Landesjustizverwaltungen als een „grote z a a k " geldt er minstens 1 0 . 0 0 0 doden moeten zijn gev a l l e n . E n dan nog!

Alleen F r i e d r i c h K n o l l e moet misschien nog eens terechtstaan, meent drs. v a n der L e e u w . K e n n e r s v a n de gang v a n zaken bij de Bundesjustiz houden het er evenwel o p d a t een proces tegen K n o l l e , als het d a a r ooit v a n k o m t , niet veel zal opleveren.

H i j zal zich ongetwijfeld o p zijn baas H a r s t e r beroepen — en had die het, gezien twee rechterlijke uitspraken dan niet goed bedoeld?

K n o l l e was als H a r s t e r s p l a a t s v e r vanger v e r a n t w o o r d e l i j k v o o r de dep o r t a t i e v a n 4 0 0 slachtoffers v a n de razzia in de j o d e n b u u r t . „ E r bestaat een zekere v e r d e n k i n g , " heeft een o f f i c i e r v a n justitie gezegd, die het beslissend acht o f . . . „het o p e n b a a r ministerie in staat zal w o r den gesteld de drie v a n B r e d a over Knolles activiteiten te verhoren.

Reeds twee j a a r geleden heeft hij het ministerie van justitie in de deelstaat R i j n l a n d - P a l t s gevraagd om hiertoe een v e r z o e k in te dienen. M a a r toen had hij te horen gekregen dat dit ,wegens de slechte gezondheidstoe-

s t a n d ' v a n de D r i e ( K o t a l l a , Fischer en Aus der F ü n t e n ) niet mogelijk zou zijn. B o v e n d i e n bestonden er p l a n nen o m de beruchte D r i e vroegtijdig vrij te laten, z o d a t men geen risico's wiide nemen. N a d a t in de d a a r o p volgende j a r e n het o n d e r z o e k is voortgezet, heeft de o f f i c i e r thans opnieuw v e r z o c h t de D r i e te mogen v e r h o r e n . Bij het Rijksinstituut v o o r Oorlogsdocumentatie vraagt men zich overigens a f w a t hiervan de a c h t e r g r o n d is, o m d a t men het nut er niet v a n i n z i e t . " W e l , d a t nut zien wij o o k niet. E e n N e d e r l a n d s v e r zoek om uitlevering, na de oorlog, is afgewezen, n a d a t K n o l l e thuis zes m a a n d e n h a d gekregen.

D e lijst v a n oorlogsmisdaden is indertijd opgesteld in v e r b a n d m e t de in 1 9 6 5 dreigende v e r j a r i n g . D e h e l f t v a n deze w a n d a d e n pleegde de W e h r m a c h t in allerlei dorpen v a n ons land het is zogezegd bijwerk, al kostte d a t in Heusden het leven aan 1 3 4 m e n sen. M a a r dat zijn geen grote a a n tallen v o o r de Bondsjustitie; m o o r d w o r d t d a a r trouwens heel gauw doodslag, represailles blijken o o k v o l gens dit artikel als voldoende argum e n t — en excuus — v o o r massaexecuties te gelden, o o k in 1 9 7 3 !

D e 3 4 8 rechters, officieren v a n justitie en militaire bijzitters, die 3 9 0 N e d e r l a n d e r s ter dood veroordeelden, schijnen niet te kunnen w o r d e n v e r v o l g d . H u n namen werden alleen n a a r B o n n doorgegeven ter i n f o r m a tie v a n de regering a l d a a r . L u d w i g s burg heeft nog in 1 9 6 7 om a a n v u l lend m a t e r i a a l v e r z o c h t en liefst 1 5 . 0 0 0 pagina's in f o t o c o p i e gekregen en later nog eens 6 0 0 0 . In 1 9 7 2 w e r d een „ t u s s e n b a l a n s " n a a r N e d e r land gestuurd: 57 zaken w a r e n a f g e sloten, 4 0 doorgegeven aan de o p e n b a r e a a n k l a g e r in de B o n d s r e p b l i e k en twee n a a r die in O o s t e n r i j k . H e t onderzoek werd 15 m a a l gestaakt.

H e t ging alleen om w a t o o k d a a r m o o r d heet, doodschieten van gijzelaars h o o r t er niet bij, d a t is represailles en v e r j a a r d (zie b o v e n ) .

In het zeer zeldzame geval d a t een o o r l o g s - en nazimisdadiger terecht stata zal er allicht h o o f d - o f m a a g pijn bij hem optreden, het o n h e r r o e pelijke einde v a n het proces. In het nog zeldzamer geval d a t hij w o r d t veroordeeld k o m t zijn gezondheid helemaal danig in het gedrang en is hij in een ommezien terug in zijn v i l la, bij zijn pensioen en zijn C h r i e m hilde.

T o c h roepen wij lezers die getuige zijn geweest v a n moorden d o o r D u i t sers in bezet N e d e r l a n d (alle andere misdaden zijn v e r j a a r d ! ) dit te m e l den aan de redactie v a n dit b l a d , die een S t a a t s a n w a l t inschakelt.

E. T.

Nieuwe regering en oude kwesties

hebt u gemerkt d a t een reep c h o c o l a geen v i j f cent meer kost?

H a r t e l i j k d a n k dat u aan ons comité h e b t gedacht.

/.

O o k nu er een nieuwe regering v a n N e d e r l a n d is blijven alle p r o b l e m e n die ons r a k e n aan de o r d e . Levendig herinnert ieder zich nog de v o l k s b e weging v a n begin vorig j a a r tegen het voornemen v a n dc toenmalige regering om de drie v a n B r e d a vrij te laten. In het v e r l o o p v a n die beweging vonden de georganiseerde oudverzets- en k a m p m e n s e n e l k a a r en stichtten ene C e n t r a a l O r g a a n . M a a r ook buiten deze toch b e p e r k t e kring denkt m e n over deze z a a k n a . O n langs ontvingen wij een gedicht „ O p dat het n o o i t vergeten w o r d e " , geschreven tijdens de g e d e n k w a a r d i g e n a c h t v a n de K a m e r z i t t i n g , 2 9 f e b r u a r i / 1 m a a r t 1 9 7 2 . W i j laten hier de slotregels v o l g e n : „Als de kamer gaat een wijs besluit: Hou ze goed binnen er nooit uit.

Stibbe,

penningmeester

4 mei in Australië

stemmen, en

Eens ter meer, nu een nieuwe hoogleraar in de rechten te A m s e t r d a m zijn entree m a a k t e m e t een pleidooi v o o r de drie en aantijgingen tegen het verzet.

Een woord van dank O p n i e u w hebben enige honderden v a n u gehoor gegeven aan ons v e r z o e k ons o o k financieel te steunen.

T e z a m e n b r a c h t u omstreeks 3 0 0 0 gulden bijeen. H o e w e l ik u bijna a l len persoonlijk heb b e d a n k t , wil ik het langs deze weg toch nog eens doen. O o k als een w e n k : velen lieten nog verstek gaan. E n steun is toch dringend nodig. W e e t u d a t één nummer v a n ons blad aan d r u k - en p o r tokosten al ƒ 1 5 0 0 , — kost? Als onze comitéleden al het andere w e r k niet belangeloos zouden doen, kon het helemaal niet verschijnen en zouden wij ons financieel niet staande k u n nen houden. E n toch blijven de kosten schrikbarend stijgen. B l i j f ons d a a r o m steunen o f begin d a a r m e e , zo mogelijk meer dan eens per j a a r , in uw eigen belang. E l k bedrag, groot o f klein is ons w e l k o m . A l l e e n . . . .

E e n v a n onze trouwe Australië schreef o n s :

vrienden

in

Telken jare vond op het Consulaatgeneraal in Sydney op de avond van de 4de mei een herdenking plaats voor onze gevallenen.

In de laatste week van maart, begin april werd dit jaar medegedeeld dat van de zijde van de consul geen medewerking meer werd verleend.

De zaal van het Nederlands Informatie-bureau die altijd voor de plechtigheid werd gebruikt, stond nu niet meer ter beschikking.

Ik zie dit als een echte slapte van de Nederlandse consul en de Nederlandse verenigingen.

Ik meen dat het de plicht is van de diverse Nederlandse organisaties om deze herdenking van de gevallenen toch te doen plaats vinden.

Er zullen in Nederland ook wel zekere tendenties zijn om maar te „vergeten", doch dat is juist iets wat wij moeten voorkomen. „Waarom zouden we een jaarlijkse herdenking plotseling opheffen?" vroeg jan D. Rempt in een ingezonden stuk in de Dutch-Australian Weekly van 14 april, welke brief wel een bewijs is dat men er geen genoegen mee neemt.

Ik heb in de mijne woorden gebruikt uit het N.A.C.maandblad: „Het gedenken van onze doden is een plicht en moet gezien worden als een symbool der bevrijding . . ."

Hopende dat jullie ons kunnen bijstaan in het wakker schudden van degenen die in slaap vallen, verblijf ik met groeten

Nico

Melkman

Domhouderij Wegens ophitsing tot rassenhaat w e r d eind april te Parijs een F r a n s man veroordeeld tot 3 0 0 0 francs boete en de symbolische f r a n c schadevergoeding. H e t proces was a a n hangig g e m a a k t d o o r de L i g a tegen anti-semitisme wegens een artikel „ D e school v o o r d o m h o u d e r i j " , d a t verschenen was in een nummer v a n het Sowjet-Informatiebulletin in september. D e F r a n s m a n w a s alleen administratief verantwoordelijk. In het b l a d heette als k r i t i e k op de p o litiek v a n I s r a ë l , een antisemitisch s c h o t s c h r i f t gestaan op n a a m v a n een zekere Z a n d e v e r g en grotendeels samengesteld a a n de h a n d v a n de b e ruchte „ P r o t o c o l l e n v a n de wijzen v a n Z i o n " . D i t was een grove v e r valsing en het p r o n k s t u k uit het p r o g r o m - a r s n a a l v a n de tsaristische p o litie en de Z w a r t e h o n d e r d na de eerste revolutie v a n 1 9 0 5 . In m a a r t v a n dit j a a r verscheen in het I n f o r m a t i e - b u l l e t i n als v e r w e e r dat de auteur v a n het g e w r a a k t e artikel w a t teveel zou hebben gegeneraliseerd.

H e t is ons onbegrijpelijk hoe een land zich k a n bezondigen aan antisemitische „ v o o r l i c h t i n g " dat zulk een beslissend aandeel h e e f t gehad in het verslaan v a n het fascisme en w a a r de gevolgen v a n de antisemitische en overige rassenwaan v a n n a z i - D u i t s l a n d nog dagelijks v o e l b a a r zijn.

Herdruk "Volken Vaderland"?

In het D r u k k e r s w e e k b l a d stelt de S k a r a b e e F a c s i m i l e niet meer of minder dan een facsimile o f heruitgave v a n . . . V o l k en V a d e r l a n d in het v o o r u i t z i c h t . D e N . S . B . is sinds 1 9 4 5 een verboden organisatie. W i j v r a gen ons a f o f opnieuw uitgeven v a n het fascistische w e e k b l a d wel is t o e gestaan. In elk g e v a l : t o e l a a t b a a r is het niet.