Auschwitz Bulletin, 1973, nr. 09/10 September Oktober

nederlands auschwitz comité

17de j a a r g a n g , nr. 9-10 sept.-okt. 1973 secr.:

victorieplein

32',

amsterdam-z.,

bankrek.: AMRO, bijk. van b a e r l e s t r a a t , gem.giro N 5500

N.A.C.

red.: amsteldijk

23,

postgiro

293087

amsterdam-z.

amsterdam-z

Geen grap en geen museumstuk

verschijnsel een vrij gevaarlijke reactie v a n bepaalde maatschappelijke kringen . . . en een heel o f h a l f b e wust streven n a a r een 'sterke m a n ' die ' o r d e ' in de wereld zou scheppen.

Zij zien de nieuwe ' H i t l e r g o l f ' en de ' H i t l e r - m o d e ' als een s y m p t o o m v a n openlijk of verdekt neo-nazisme en neo-fascistische stromingen v o o r de toekomst."

buitenlandse zaken in juni 1 9 7 3 zo hartroerend de gevaren ter zee, te land en in de lucht v o o r h i e l d ; hij k a n het weten ,een dertig j a a r geleden joeg hij met zijn duikboot het N e derlandse vrachtschip Winterswijk n a a r de kelder. O f bij o u d - W e h r m a c h t s o f f i c i e r E r n s t Feber, die nu in Limburg N A V O - c h e f wordt, ook over N e d e r l a n d s e jongens.

Geen museumstuk is „ D i e A u s c h w i t z l ü g e " , een pas verschenen w e r k j e v a n een zekere M . R o e d e r . „ M i j viel op hoe elegant onze gevangenen waren gekleed. O o k schoonheidsverzorging o n t b r a k n i e t , " verzekert de schrijver over het d o d e n k a m p . W a t d a a r in zijn voorstelling wel o n t b r a k waren de gaskamers. „ D e totale verliezen (als bij een leger — red.) v a n de joodse bevolking bedroegen 2 0 0 . 0 0 0 " . . . U i t e r a a r d wil de schrijver R u d o l f Hess vrij en het Duitse rijk hersteld hebben. E n toch is de uitgeverij w a a r dit fraais verschijnt v a n „ G e m e i n n u t z " v e r k l a a r d . „ D e u t s c h l a n d ruft d i c h " , een l o f z a n g o p het H i t i e r regiem v a n ene Banszerus, stelt het a a n t a l gedode joden op 3 0 0 . 0 0 0 , „waarschijnlijk slechts een f r a g m e n t j e van w a t het Duitse v o l k aan onschuldig vermoorden te betreuren heeft."

S t e r k e kritiek rees bij de vertoning v a n de film „ D e laatste tien dagen v a n H i t i e r " , een B r i t s - I t a l i a a n s e c o p r o d u c t i e , w a a r i n de beroemde a c teur A l e c Guinnes H i t i e r als een hysterische p s y c h o p a a t uitbeeldt. „ D e z e f i l m , " aldus w o r d t de kritiek samengevat, „ m a a k t H i t i e r los v a n het gehele afschuwelijke nazi-systeem, los v a n het gehele terroristische a p p a r a a t v a n S . A . en S.S., v a n de n a z i W e h r m a c h t , zelfs los v a n de H i t i e r p a r t i j . D e film m a a k t H i t i e r los v a n het historische proces, v a n de tientallen sociale, economische en p o l i tieke feiten, deels specifiek Duitse en deels meer algemene, die hebben geleid tot fascistische regiems niet a l leen in D u i t s l a n d , m a a r o o k in I t a lië, in S p a n j e en in P o r t u g a l . D e z e f i l m w e k t de belachelijke indruk d a t het fascistische D e r d e rijk is ontstaan door toedoen v a n een geestelijk gestoorde, een p s y c h o p a a t . . . D e z e film desoriënteert de kijkers . . . en heeft de tendens H i t i e r a-politiek te doen v o o r k o m e n . H e t h o o f d t h e m a : hoe mesjogge H i t i e r w a s . " P r o t e s t en w a a k z a a m h e i d tegen het „ H i t l e r - f e s t i v a l " met zijn v l o e d g o l f v a n boeken (heruitgaven v a n Mein K a m p f ! ) , films en platen v a n H i t Iers bloeddorstig gebral achten o o k wij geboden. O o k volgens ons lijdt het geen twijfel dat de nieuwe H i t ler-mode direct o f indirect de n e o nazi of fascistische bewegingen steunt. „Zijn er duistere figuren bezig om op deze wijze op te w e k k e n t o t een hernieuwde nazistische m a a t schappij te k o m e n ? " w o r d t in het augustus-nummer v a n A a n t r e d e n v a n de E x p o g é gevraagd.

O o k hier te lande blijkt een neiging om het inlandse fascisme o f schoon te wassen of als alleen m a a r d o l komisch v o o r te stellen. H e t eerste

E e n nieuw werkseizoen h e e f t ingezet. N u is v a k a n t i e t i j d zelden k o m k o m m e r t i j d geweest: zijn niet twee wereldoorlogen in de zomerweken uitgebroken? I n vredestijd gaan conferenties, overleg en uitvoering v a n besluiten gewoon d o o r .

D e nieuwe regering moest lang v o o r prinsjesdag aan de slag, zoals wij allen hebben gemerkt en u hierachter k u n t lezen. E r k o m t dan o o k voor onze mensen iets uit de bus.

E r zijn z o w a a r als de vanouds bekende zeeslang weer berichten over de drie v a n B r e d a opgedoken in een deel v a n de pers. D e minister-president heeft d a a r n a op zijn persconferentie n a d r u k k e l i j k v e r k l a a r d en dit ook later tegenover leden v a n het C e n traal O r g a a n V o o r m a l i g V e r z e t en S l a c h t o f f e r s h e r h a a l d dat geen enkele stap t.a.v. de drie o f een v a n hen zal w o r d e n gedaan zonder v o o r a f gaand b e r a a d met dit C e n t r a a l O r gaan. E r b e s t a a t daarnaast een schriftelijke b e l o f t e v a n de minister v a n justitie v a n A g t met dezelfde inhoud.

E r is in deze wel v e r b a n d gezocht met het regeringsjubileum van k o ningin J u l i a n a en de gevoerde discussie o v e r amnestie. H e t k a n zijn.

M a a r m e r k w a a r d i g lijkt ons dat over onze oostgrens al geruime tijd een c a m p a g n e w o r d t gevoerd v o o r v r i j lating v a n deze drie en hun k o m p a a n K a p p l e r , die in I t a l i ë v a s t z i t . W i j herinneren ons dat de gevangenhouding v a n de laatste „goed v o o r het m u s e u m " w e r d geacht d o o r niemand anders dan Bondskanselier Willy B r a n d t . Is werkelijk alle nazirommel en fascisme louter museum werk?

L a a t ons een ogenblik niet denken aan de nog steeds lijdende slachto f f e r s en o o k niet aan de pakhuizen vol ijzeren en h a k e n k r u i z e n , die grif genoeg v a n de hand gaan. L a a t ons niet eens stilstaan bij v i c e - a d m i r a a l Poser, die de N A V O - m i n i s t e r s van

HITLER-MODE „ H i t i e r is een m o d e - a r t i k e l geword e n " , schreef dr. B e r m a n te T e l A v i v o.a. over de a c h t boeken aan H i t i e r gewijd, volgens sommigen een s y m p toom zo niet v a n terugkeer v a n sympathie v o o r de ' F ü h r e r ' , de schepper v a n het misdadige ' D e r d e rijk', toch in ieder geval v a n heimwee, in het bijzonder bij de oudere generatie in W e s t - D u i t s l a n d , het verlangen naar het gouden tijdperk, toen H i t i e r s moordregiem zegevierde, toen hij de heerser over heel E u r o p a was. Een deel v a n de publicisten ziet in dit

Vervolg

op pagina

2

Pensioen en W . U . V Weinig lezers is het o n b e k e n d dat het N . A . C . al meer dan a c h t j a a r op pad is v o o r het verkrijgen v a n pensioen v o o r vervolgden. W e zijn nu zover dat er een aparte wet is ( W . U . V . ) die nu w o r d t toegepast. H o e en wanneer, dat leest u elders in dit b l a d . D i e r e geling is nog geen pensioen. H e b b e n wij nu ons standpunt verlaten? H e lemaal niet. W i j hebben een succes bereikt, er is een belangrijke stap v o o r w a a r t s gedaan. O o k d a a r n a zullen er nog wensen blijven. O n z e allereerste wens is nu dat de wet snel w o r d t uitgevoerd en de mensen zo weinig mogelijk hoeven te w a c h t e n — hoevelen hebben niet g e w a c h t tot het te laat is?

W i j blijven vasthouden aan ons v e r langen: volledige pensionering zeker v c o r oud-gevangenen.

D i t , het s t a n d p u n t v a n ons comité, hebt u in al onze publicaties kunnen volgen. H e t k o m t overeen met de o p v a t t i n g v a n drs. V o o g d , lid der 2e K a m e r , die ons het volgende schreef:

E n i g e tijd na het optreden van het k a b i n e t D e n U y l werd ik door een redacteur v a n het N i e u w Israëlitisch W e e k b l a d benaderd met de begrijpelijke v r a a g o f ik, nu er een nieuw k a b i n e t was, een poging zou doen om alsnog de perasioewregering v o o r de vervolgden te realiseren.

I k heb g e a n t w o o r d nog altijd v o l strekt overtuigd te zijn van de rechtvaardigheid v a n zulk een regeling, m a a r dat ik, v o o r l o p i g althans, geen motie t e r z a k e zou indienen. D e reden d a a r v o o r is dat de K a m e r nu eenm a a l de Uitkeringsregeling had a a n v a a r d , de uitwerking en realisering d a a r v a n , mede gezien de grote toeloop, veel tijd heeft gekost, en het mij bekend was dat het ministerie, na samen met de U i t k e r i n g s r a a d met grote toewijding eraan te hebben gew e r k t , de z a a k nu vrijwel rond h a d .

D a t nu weer doorkruisen met een

Brief uit Californië der Celine drie j a a r in Bergen-Belsen.

wat de reden v a n de a f s t a n d v a n on-

Zoals zovele N e d e r l a n d e r s w o o n a c h -

ze

tig in A m e r i k a heb o o k

dat we dit noodgedwongen

Nederlandse

haar

verteld

nationaliteit

was;

moesten

nationaliteit

doen, o m d a t de ouderen onder ons in

gedaan. N i e t vrijwillig, m a a r er zijn

hun v a d e r l a n d geen huisvesting k o n -

hier bepaalde jobs die je alleen m a a r

den krijgen, noch een bestaan konden

kunt

opbouwen en dat de Nederlandse re-

van

mijn

Nederlandse

krijgen,

kaanse

indien

nationaliteit

je

de

bezit.

AmeriHier

Los Angeles alleen al w o n e n

zo

in

gering ons in geen enkel o p z i c h t de

'n

helpende h a n d heeft

paar honderd N e d e r l a n d e r s , die net

toegereikt.

De

enige hoop v a n dat h a n d j e v o l o v e r -

als ondergetekende geen kans op een

levenden

uitkering hebben, alleen m a a r o m d a t

hierboven reeds gezegd, hebben som-

zij v a n nationaliteit zijn

mige

O n g e v e e r twee j a a r wij

een

veranderd.

b r i e f aan H . M .

Vervolg

van

was

Amerika

ex-gevangenen

hier

en, weer

zoals een

hebben

bestaantje kunnen o p b o u w e n . H e l a a s

Koningin

zijn er zovelen die het ook hier niet

pagina

i n f a m e bagatellisering van het f a s cisme".

W a t de auteur „ a a n de k a a k wilde stellen is te gevaarlijk om met een reeks grappen a f te d o e n " , aldus J o o p B r o m e t in het N . I . W . van 2 1 - 9 . „Mussert . . . als een anti-held te p o r tretteren is gevaarlijk en getuigt v a n een volledig voorbijzien aan w a t er werkelijk is gebeurd tijdens de T w e e de W e r e l d o o r l o g . E e n visie die alleen m a a r blind kan m a k e n v o o r t o e k o m stige gebeurtenissen."

T o e k o m s t i g e en huidige, mogen wij wel zeggen. „ B r u u t f a s c i s m e " noem-

geleden

1

v i n d t men in ,.De N e d e r l a n d s e f a s c i s t e n " door W i m Z a a l , die dezelfde lieden al eens als „ D e herstellers" heeft afgeschilderd. „Mussert is nooit k o m i e k geweest, maar altijd belachelijk", schreef A . K o o l h a a s in V r i j N e d e r l a n d ( 2 2 9 ) boven zijn recensie v a n A d r i a a n Venema's „ M u s s e r t " . M e t de criticus begrijpen wij niet hoe de toneelgroep die vorig j a a r met „ D e k a n n i b a l e n " zozeer „nooit meer A u s c h w i t z " uitdroeg zich nu bezondigt aan „een

z o lang w a c h t e n , nóg weer een tijd langer zouden moeten w a c h t e n , o m dat

een

nieuwe

(pensioen)

weer een aanzienlijke tijd w e r k i n g vergt. I k

zou

regeling van

daarmee

uitde

v e r v o l g d e n geen dienst bewijzen, temeer o m d a t de d o o r de K a m e r a a n genomen

motie

wel

geen

optimale

r e c h t v a a r d i g h e i d geeft, m a a r wel een a a n t a l verbeteringen

aanbracht.

H e t onder deze omstandigheden

in-

dienen nu v a n een pensioenmotie zou m.i. minder het belang van de v e r volgden dienen dan wel een politieke m a n o e u v r e zijn; tegen het betrekken v a n de vervolgden in de p a r t i j p o l i tiek heb ik nu juist altijd b e z w a a r gehad.

n a a r N e d e r l a n d is er o o k niet.

J u l i a n a geschreven en

afstand

zou

betekenen dat de vervolgden, die al

k u n n e n rooien, m a a r een weg terug

I k ben 35 j a a r en was met mijn m o e -

ik

motie v o o r een andere regeling

D e z e brief uit L o s Angeles spreekt v o o r z i c h z e l f . B e t e r kunnen wij ons s t a n d p u n t niet toelichten, dat immers steeds i n h i e l d : niet alleen de emigratie, m a a r o o k het opgeven v a n het N e d e r l a n d e r s c h a p is bij veel m e n sen de reactie op de vervolging geweest en direct voortgevloeid uit hun oorlogslot. D e z e mensen zijn in N e derland vervolgd en hebben nog v a n de nasleep d a a r v a n te lijden. W i j b l i j ven v o o r hun rechten o p k o m e n . D e huidige w e t v o o r z i e t daarin nog niet.

W i j willen d a t deze wet volledig w o r d t toegepast en uitgevoerd, m a a r vergeten onze verre vrienden niet.

N.A.C.

de de minister-president w a t zich in C h i l i afspeelt. E r ligt een o c e a a n en een h a l f r o n d tussen hier en d a a r .

M a a r wij weten dat er ondanks die a f s t a n d e n samenhang bestaat en niet alleen symbolisch: de I . T . T . die daar een duistere rol speelt, steunde hier v l a k b i j destijds H i t i e r . I n elk geval is het bemoedigend d a t zoveel N e d e r landers de les hebben geleerd en geen enkel fascisme, niet v a n toen en niet v a n nu, niet v a n hier en niet van d a a r willen vergoelijken o f grappig vinden. W a n t het is geen g r a p , z o min als een museumstuk.

Gesprek in Rijswijk De chaos wordt

stopgezet

O p 16 juli j . 1 . togen vijf m a n , onder wie drie v r o u w e n v a n het N e d e r lands A u s c h w i t z C o m i t é n a a r het ministerie van C R M in R i j s w i j k . W i j m a a k t e n d a a r kennis met de U i t k e ringsraad en hadden d a a r n a een ernstig en o p e n h a r t i g gesprek met de nieuwe staatssecretaris, de heer W . Meijer en een hoge a m b t e n a a r , de heer P . Versteeg.

I n h o u d v a n het gesprek was de critiek die wij in verschillende nummers v a n ons b l a d hebben gebracht op de enorme stagnatie bij het in w e r k i n g treden van de nieuwe w e t v o o r oorlogsslachtoffers, nu genoemd de W . U . V .

W i j namen geen blad v o o r de m o n d en zeiden w a t u hier herhaaldelijk hebt gelezen en nog veel meer. E r bleek op het departement al een tussentijds r a p p o r t v o o r de T w e e d e k a mer te zijn g e m a a k t d a t o.i. volledig a a n g a f w a t er m o e t gebeuren om de a c h t e r s t a n d enigermate te verkleinen.

Inmiddels hebt u de b r i e f v a n het ministerie o n t v a n g e n o v e r de nieuwe voorschotregeling o p uitkeringen en medische en sociale begeleiding. E r w o r d t nu in R i j s w i j k snel gewerkt.

H e t is v o o r ons allen v a n belang dat ons blad er goed w o r d t gelezen. N o g belangrijker is de grote w a a r d e r i n g die de staatssecretaris uitte in de w o o r d e n : „ C o m i t é , ga zo v o o r t in u w en in ons belang. W i j k o m e n hierdoor rechtstreeks te weten w a t onder uw a a n h a n g v a n slachtoffers l e e f t . " E r is nu eindelijk schot gekomen in de uitvoering v a n de nieuwe wet.

O n z e a c t i v i t e i t en ons c o n t a c t met u hebben de regering ertoe gebracht v e r s t r e k k e n d e maatregelen te nemen: meer dan honderd ambtenaren erbij, meer vrijheid v o o r die a m b t e n a r e n om handelend o p te treden en snel verstrekte v o o r s c h o t t e n . D o o r de snelheid w a a r m e e voorschotten nu worden verstrekt zijn fouten niet uitgesloten. D e staatssecretaris h e e f t ons v e r z e k e r d dat er van terugbetalen v a n teveel uitgekeerde voorschotten geen s p r a k e zal zijn, o o k niet als de a a n v r a a g v a n de b e t r e f f e n d e persoon later w o r d t afgewezen.

N a a f l o o p v a n het openhartige en nuttige gesprek dat wij met hem h a d den, zei de staatssecretaris dat hij graag regelmatig c o n t a c t met ons zou willen houden. W i j zijn d a a r heel blij om.

H e t gesprek in R i j s w i j k heeft bevestigd hoe positief de rol v a n ons comité is en hoezeer het uw steun in alle o p z i c h t e n v e r d i e n t .

De

oplossing

W i j moeten ons goed v o o r ogen stellen dat de U i t k e r i n g s r a a d v o o r een onmogelijke t a a k stond. H e t actieve ingrijpen v a n de staatssecretaris en de enorme inspanningen v a n de uitkeringsraad onder de bezielende leiding van de toekomstige secretaris, de heer L e m a i r e , hebben in een betrekkelijke k o r t e tijd al een sprong in de goede richting mogelijk g e m a a k t .

N u m o e t er o o k n a u w l e t t e n d op w o r den toegezien dat de sociale diensten v a n de diverse gemeenten dit v l o t a f werken, o p d a t geen stagnatie o n t staat door een k o r t z i c h t i g e personeelspolitiek.

Amsterdam toont karakter Verheugend is het nu al te kunnen melden dat alle voorschots-beschikkingen die A m s t e r d a m uit Rijswijk heeft o n t v a n g e n , al zijn v e r w e r k t .

E e n heel groot c o m p l i m e n t v o o r de a m b t e n a r e n v a n A m s t e r d a m : de b e schikkingen die zij uitgeven en die volledig in orde zijn bevonden, springen uit boven het schema volgens de vastgestelde algemene bepalingen v a n Rijswijk.

De uitkeringsraad verantwoordelijk

blijft

D a t de uitkeringsraad niet alles alleen k a n is heel begrijpelijk. Z e w o r d t d a a r o m bijgestaan door geneeskundigen, juristen en grotendeels door de S t i c h t i n g ' 4 0 - ' 4 5 . V o o r de te nemen beslissingen blijft zij echter v e r a n t w o o r d e l i j k . Als kritische k a n t t e k e ning: er w o r d t gesproken over het a a n t r e k k e n van o.a. twee dienstplichtige artsen. W i j hebben niets t e gen deze j o n g e artsen, m a a r b e t w i j f e len sterk o f zij voldoende v a n de specifieke problemen v a n onze mensen op de hoogte zijn.

Hoe liggen de bedragen?

H o e w e l de regering een m a x i m a a l b r u t o - b e d r a g v a n 8 5 % van ƒ 1 3 0 0 per m a a n d als voorschot op een definitieve uitkering heeft gesteld, zullen de meeste bedragen n a a r onze mening veel lager liggen. H e t i n k o men dat bijna iedereen in verschillende v o r m e n heeft w o r d t hier grotendeels o p gekort.

D e bevroren bedragen v a n hen die onder de R O I en I I vielen (meestal niet-joodse Nederlanders) zullen eveneens in de richting v a n de W . U . V . worden verhoogd. D e z e v e r hogingen nemen ook in o k t o b e r een a a n v a n g . D a t is ook wel nodig: het w a r e n schandalig lage bedragen v a n een twintig en dertig gulden per maand.

Onze algemene indruk U i t het bovenstaande ziet u de stand v a n zaken. H e t bestuur v a n de S t i c h t i n g ' 4 0 - ' 4 5 w e r k t nog steeds aan de voorbereiding v a n de nieuwe o p z e t : t e zijner tijd zal de S t i c h t i n g de hele a f w i k k e l i n g op zich nemen.

D a t geeft nu stagnatie en hoe h a r d er o o k door de overbelaste a m b t e n a r e n w o r d t gewerkt, n a a r onze mening is dit een ernstige z a a k . E r bestaan bij de Stichting plannen om de o v e r n a m e in gedeelten t e gaan uitvoeren.

D e praktische verwezenlijking k a n pas in 1 9 7 4 worden tegemoet gezien.

In feite betekent dit d a t dan pas de definitieve uitbetalingen werkelijkheid gaan worden.

E r zal nog heel en heel veel w e r k verzet moeten w o r d e n v o o r wij zullen beschikken over een soepel uitker i n g s a p p a r a a t dat a la minute de bestaande en ontstaande t e k o r t e n k a n o p v a n g e n . Gezien de leeftijd en gezondheidstoestand van velen v a n onze mensen k a n dat lange w a c h t e n v o o r al te velen r a m p z a l i g zijn.

Jos

Slagter

Voorschotten E r zou nu w a t gebeuren, d a c h t e n wij na het gesprek in Rijswijk en die ind r u k is juist gebleken. D e w a c h t e n den — het zijn er meer dan de 7 0 0 0 , w a t wij eerst schatten, hebben allen een b r i e f uit R i j s w i j k o n t v a n g e n . E e n e x t r a - n u m m e r van ons b l a d , dat wij een ogenblik hebben overwogen, bleek niet meer nodig.

O m over enige e x a c t e cijfers en inzichten te kunnen beschikken hebben wij hier en d a a r bij o f f i c i ë l e instanties ons licht opgestoken. O p 7 september gingen wij weer n a a r R i j s wijk om u kersverse inlichtingen te geven.

D e cijfers worden hier z o summier mogelijk weergegeven om v e r w a r r i n g te v o o r k o m e n .

O p 2 0 juli begon de verzending v a n de formulieren v o o r v o o r s c h o t t e n .

D e z e zijn onder te verdelen in a) v o o r periodieke uitkering (dus v e r v o l g d e n ) b) v o o r nagelaten betrekkingen (weduwen etc.) c ) v o o r bijzondere voorzieningen één o f meermalen ( b . v . medische k o s ten enz.)

E r zijn totnutoe 5 0 0 0 v a n zulke f o r mulieren verzonden, een 8 0 0 f o r m u lieren gingen n a a r het buitenland.

H e t betreft hier oude a a n v r a g e n met uitzondering v a n die v o o r sociale b e geleiding.

O n g e v e e r 3 5 0 0 personen hebben hun formulieren alweer ingevuld teruggestuurd, ongeveer 1 5 0 0 hebben d a t Vervolg

op pagina

4

Het leven gaat d o o r D i t interview hadden twee medewerksters v a n het N . A . C . in 1 9 7 2 in Amstelveen. W i j leggen u dit verhaal v a n iemand die „ g e w o o n d o o r g i n g " v o o r , nu er v o o r velen die er o n d e r door dreigden te gaan w a t meer uitzicht k o m t . „ D a t k o m t door de oorlog — ik vond dat een te gemakkelijk excuus. D a t was afgedaan, het leven lag voor me.

I k had mijn leeftijd mee. I k ben nu 4 4 . I k kon niet bouwen op de fundamenten v a n mijn jeugd. I k d a c h t : dat deurtje d i c h t k l a p p e n .

V a n augustus ' 4 2 was ik ondergedoken, alles bij e l k a a r hadden w e het grandioos, hadden de mensen in de h o n g e r w i n t e r iets e x t r a ' s dan w a r e n eerst moeder en ik aan de beurt. J e was jong, m a a r het zette een stempel o p het hele leven. M e t a c h t a tien j a a r h o o r d e ik v a n j o o d s e v l u c h t e l i n gen die geld, goederen, o n d e r d a k nodig hadden. B i j de mobilisatie in 1 9 3 9 had v a d e r de papieren in orde om weg te gaan. D a t k o m t niet hier, zei vader en hij wilde zijn familie en zaken niet in de steek laten. W e woonden in G r o n i n g e n en verhuisden achter de w a t e r l i n i e . I n mei ' 4 2 werd vader gearresteerd — diezelfde avond ging hij n a a r A m e r s f o o r t . Zet u m a a r een potje eten k l a a r , hadden ze nog tegen moeder gezegd. V a d e r is nooit teruggekomen, mijn twee zussen o o k niet, de oudste w a s pas in j a n u a r i ' 4 5 bij illegaal w e r k gepakt en nog na de bevrijding o m g e k o m e n , dat is nog erger.

N a de oorlog was ik o v e r met moeder; ik moest geld verdienen, had niets geleerd en ging n a a r de a v o n d school. In ' 4 8 zijn w e g e t r o u w d , mijn Vervolg van pagina 3 nog niet gedaan. W a a r o m niet, d a a r over bestaan verschillende meningen.

W a n n e e r u een f o r m u l i e r thuis hebt en niet weet w a t u er mee aan moet, bel dan een v a n onze mensen o p of v r a a g het direct a a n de U i t k e r i n g s r a a d in Rijswijk, tel. 0 7 0 - 9 4 9 2 3 3 .

Aanvang uitbetalingen W a n n e e r begint nu eindelijk de uitbetaling v a n v o o r s c h o t t e n ? zult u vragen. In feite is die al begonnen, al zijn de aantallen, op het ogenblik, nog laag te noemen. T o t 1 o k t o b e r j.1. was er aan de instanties v a n de zeven gemeenten al o p d r a c h t gegeven tot uitbetaling aan c a . 1 3 0 0 mensen. B i n n e n k o r t zullen grotere groepen een voorschot krijgen. D e v e r houding is c a . 7 0 % v o o r s c h o t o p een periodieke uitkering en c a . 30°/o op een eenmalige en/of medische begeleiding.

m a n had er drie en een h a l f j a a r k a m p opzitten, ik wilde niet de dupe zijn v a n zijn oorlogservaring. H i j is a c h t of negen j a a r geleden in e l k a a r g e k l a p t . „ U m o e t niet zo hard w e r k e n " , zei de d o k t e r . „ I n het k a m p moest ik hard werken, anders . . . " T o e n k w a m het erun., v o o r het eerst.

H i j is vijftien j a a r ouder dan zijn 'eeftijd. E n toch had ik me v o o r g e nomen d a t alles afgedaan zou zijn.

T o e n ik z e l f een kind had en het meisje de leeftijd kreeg die v o o r mij verloren is gegaan, wilde ik h a a r alles geven en aan alles mee laten doen, o m d a t ik zelf zoveel gemist h a d .

H o e w e l het me v a n binnen pijn deed wilde ik niet de f o u t m a k e n het k i n d v e r w e n d in het leven te sturen. Mijn d o c h t e r is d a a r nu d a n k b a a r v o o r .

E e n k i n d te veel in de w a t t e n leggen is niet goed. W e stuurden h a a r n a a r een kinderboerderij, een enig kind moet weten dat er ook andere k i n deren zijn en niet de dupe worden v a n w a t de ouders hebben meegem a a k t . Z e moet weten w a t er gebeurd is. M a a r dat stempel m a g ik niet doorgeven. Mijn dochter heeft geleerd w e r k a f te maken, al is het 't schoonmaken v a n e^n auto. Zij is reëel. O p het lyceum vroeg z e : w a a r om beginnen we niet met de jongste geschiedenis? H e t is dat ik thuis er wel eens iets van h o o r .

W i j praten er niet over. Mijn mans k a m p e r v a r i n g e n ken ik door zijn nachtmerries, nu hooguit elke m a a n d eens, vroeger was dat om de andere nacht. H e t is er en het is niet weg te denken. H e t deurtje gaat dicht — w a n n e e r de generatie van mijn dochter is uitgestorven. W e hebben w i l lens en wetens geprobeerd onze dochter niet te beladen. V o o r 7 0 p r o c e n t o f minder zijn w e geslaagd. E n om h a a r niet te bederven. W a a r o m heb ik geen opa? vroeg ze altijd. Z e is nu getrouwd, zat een p a a r j a a r in A m e r i k a . Z e is in v e r w a c h t i n g .

In j e j o n g e j a r e n is het gemakkelijker e l k a a r te vinden, met je c o n f l i c t e n .

O m me heen zie ik wel v r o u w e n die de moed opgeven. N u we samen ouder worden is het de kunst e l k a a r op te vangen. W e zijn elk zelfstandige p e r s o o n l i j k h e d e n . " Opgetekend

door

E.

T.

Ziek-niet ziek?

Slachtoffer en/of nagelaten betrekking A l v a n a f 1 juli 1 9 6 8 bestaat er een uitkering die gaat om slachtoffers en nagelaten betrekkingen en w a a r b i j ziek en niet ziek een rol spelen. T o c h zijn er mensen die er niet u i t k o m e n .

W i j hebben wel bij herhaling op deze aspecten gewezen, m a a r toch krijgen wij brieven en vragen binnen.

O m het eenvoudig te houden: J k u n t s l a c h t o f f e r èn nagelaten b e t r e k k i n g zijn. E e n uitkering w o r d t slechts a a n één v a n beide gegeven. ( E r zijn uitzonderingen.) W a a r o m slechts één uitkering aan een v a n beide echtgenoten? D e w e t gaat n a m e lijk v a n de k o s t w i n n e r o f k o s t w i n ster uit. D a t is in de meeste gevallen de m a n . Als u een gehuwde v r o u w en o o k een s l a c h t o f f e r bent, k u n t u, w a n n e e r d a t medisch nodig w o r d t b e v o n d e n , medische en sociale begeleiding a a n v r a g e n (dieetkosten, huishoudhulp, verwarming, extra vakantie enz. e n z . ) , meestal ongeacht uw inkomen.

E e n nagelaten b e t r e k k i n g is in de meeste gevallen een w e d u w e v a n een overleden s l a c h t o f f e r . D e weduwe k a n o o k s l a c h t o f f e r zijn, m a a r k o m t dan alleen in a a n m e r k i n g v o o r de h-ovenstaande medische en/of sociale begeleiding, als ze ziek is. O m deze uitkering te krijgen m o e t men ziek zijn tengevolge v a n de oorlogsomstandigheden ' 4 0 - ' 4 5 (het zg. causaal v e r b a n d ) . A l s nagelaten b e t r e k k i n g h o e f t d a t niet. H e t ziek zijn (als b o ven aangegeven) geldt als eerste v o o r w a a r d e . E r zijn, zoals in b i j n a iedere wet, uitzonderingen. A l s u er niet uit k u n t komen, i n f o r m e e r t u dan d a a r w a a r u u gemeld hebt. W i j zijn natuurlijk o o k bereid u elke inf o r m a t i e te geven, m a a r sluit u dan s.v.p. een postzegel v o o r a n t w o o r d in.

Het invullen van het formulier D a t v a n de 5 0 0 0 personen er 1 5 0 0 zijn die t o t o p heden hun f o r m u l i e r niet hebben ingevuld en teruggestuurd wijst ons inziens op een k o r t sluiting. H e t a a n t a l is volgens ons t e hoog om er z o m a a r aan v o o r b i j te gaan. Z e k e r , er zijn er die o m de een o f andere reden er eigenlijk niet aan willen beginnen. T o c h moeten er b e paalde o o r z a k e n zijn en wij zouden graag d a a r o v e r worden ingelicht.

Misschien willen zij die een f o r m u lier hebben gekregen, m a a r niet ingezonden ons het w a a r o m meedelen.

W i j geloven dat er een a a n t a l m e n sen zijn die het moeilijk vinden o m een b r u t o bedrag op te geven. H e t is t o c h heel eenvoudig. U w b r u t o ink o m e n bestaat uit w a t u in uw hand krijgt vermeerderd met w a t u aan belasting en A . O . W . w o r d t a f g e t r o k ken.

Wees niet bang ons te vragen u te helpen.

Het

bestuur

Een held van onze tijd 30 jaar na de opstand van Sobibor

In het d o d e n k a m p S o b i b o r k w a m ik in september 1 9 4 3 aan m e t een groep die was weggevoerd uit de stad M i n s k en w a a r i n zich 2 0 0 0 m a n b e v o n d e n . V i e r dagen w a r e n wij o n derweg zonder w a t e r en eetwaren in k a p o t t e goederenwagons met 7 0 - 8 0 m a n in elk.

T o e n wij in S o b i b o r aankwamen werden er uit onze groep 8 0 m a n timmerlui en meubelmakers gehaald v o o r het uitvoeren v a n dringend w e r k en de overigen werden dezelfde dag verstikt in de gaskamers en op brandstapels v e r b r a n d .

V a n a f de eerste dag v a n onze aank o m s t in het k a m p stelden de oude gevangenen v a n S o b i b o r ons v o o r t o t hun illegale groep toe te treden voor het organiseren v a n een opstand en v l u c h t uit het k a m p . N a onze instemming kreeg ik o p de eerste bijeenk o m s t van het illegale comité de leiding. I n de loop v a n enkele dagen w e r d door het illegale comité een plan u i t g e w e r k t v o o r de opstand en de vlucht v a n alle gevangenen.

I n de ateliers lieten de fascisten de beste spullen v a n de v e r m o o r d e mensen v o o r zich veranderen, die stuurden ze als p a k k e t t e n n a a r huis. W i j besloten deze ateliers te gebruiken v o o r de vernietiging v a n de fascisten.

H e t illegale comité w e r k t e het v o l gende plan u i t : D e opstand begon o p 14 otkober 1 9 4 3 , de 22ste dag v a n mijn a a n w e zigheid in S o b i b o r , o m 15 uur 3 0 . In sector 2 werden de spullen van de vermoorde mensen gesorteerd en w e r k t e n vier fascisten. D a a r moesten wij ze vernietigen door ze uit te n o digen een nieuwe leren jas te komen kijken, die w i j v a n tevoren hadden k l a a r g e m a a k t . W i j nodigden ieder a f zonderlijk uit en ruimden ze o p die m a n i e r allemaal uit de weg. O m vier uur lieten w e ze een v o o r een naar de kleer- en schoenmakersateliers in sector 1 k o m e n . E e n k w a r t i e r later

een tweede p a a r en nog een k w a r t i e r later een derde p a a r en d a a r hebben w e ze v e r n i e t i g d ; de lijken verborgen we op een v o o r a f in orde g e m a a k t e plaats.

O m 15 uur 3 0 stelt de „ k a p o " (een t o l k , een gevangene) de mensen op zg. v o o r het w e r k , brengt ze n a a r de p o o r t v a n de eerste sector en voert ze n a a r de h o o f d p o o r t . O n d e r w e g moesten wij een w a p e n d e p o t a a n v a l len en in geval van verzet v a n de k a m p b e w a k i n g een gevecht aangaan bij de h o o f d p o o r t . D i c h t in de buurt b e v o n d zich een bos.

B i j n a alles verliep bij ons volgens het uitgestippelde plan, wij vernietigden elf fascistische officieren, een deel v a n de mensen m a a k t e zich meester v a n het w a p e n d e p o t en holde n a a r de h o o f d p o o r t , n a a r de mijnenvelden en sneed de p r i k k e l d r a a d o m h e i n i n g door. V e l e n zijn daar o m g e k o m e n .

D i t gebeurde op 14 o t k o b e r 1 9 4 3 , toen de frontlijn v e r , meer dan duizend k i l o m e t e r van het k a m p a f was en d a a r o m rekenden wij alleen op onze eigen k r a c h t .

Dit artikel en de bijgevoegde oproep t o t de o v e r l e v e n d e n van Sobibor ( e n in z e k e r e zin zijn de N e d e r l a n d s e overl e v e n d e v e r v o l g d e n d a t allemaal) ontvingen wij van A l e x a n d e r Petsjorski uit Rost o w a/d D o n . P e t s j o r s k i , e e n t w e e d e luitenant in het Rode leger, w a s m e t a n d e r e j o d e n uit e e n krijgsgevangenkamp naar de d o d e n f a b r i e k Sobibor g e s t u u r d . Drie w e k e n later, nu 30 jaar g e l e d e n , leidde hij de opstand in Sobibor, w a a r t o e n m e e r dan e e n half m i l joen mensen waren verm o o r d , daaronder ruim 33.000 N e d e r l a n d e r s , e e n op de drie nazi-slachtoffers.

N a de gewapende opstand v a n de gevangenen likwideerde de SS-leiding o p bevel v a n H i m m l e r het k a m p . D e H i t l e r - m i s d a d i g e r s deden alles o m de sporen v a n hun misdaden te verbergen. D e k a m p g e b o u w e n werden geheel vernietigd en het gehele terrein w e r d met j o n g e boompjes b e p l a n t . D e volgende dag w e r d d o o r de fascisten een drijfjacht dwars door het bos georganiseerd. Gemotoriseerde a f d e l i n gen en vliegtuigen werden ingezet.

Velen werden bij die drijfjacht ged o o d . U i t verschillende bronnen w e r d bekend d a t ongeveer 3 a 4 0 0 m a n zich hebben gered. O p het ogenblik zijn er, v o o r z o v e r m i j b e k e n d , v a n de oud-gevangenen v a n het d o d e n k a m p S o b i b o r ongeveer dertig mensen, verspreid in de verschillende landen van de wereld, nog in leven.

V a n hen leven er zeven in de S o w jet-Unie.

I n v e r b a n d met de 30ste j a a r d a g v a n o n z e opstand w i l ik hierbij alle o u d gevangenen v a n S o b i b o r geluk w e n sen m e t onze overwinning op het f a s cistische d o d e n k a m p S o b i b o r .

BESTE VRIEND I k wens j e geluk met de 30ste v e r j a a r d a g v a n onze o v e r w i n n i n g op de H i t l e r beulen in het d o d e n k a m p S o b i b o r op 14 o k t o b e r 1 9 4 3 en m e t onze tweede geboortedag.

O n z e overwinning en de v l u c h t van het hele k a m p dwongen de fascisten het k a m p v a n de aardbodem weg te vagen, daarmee probeerden zij de w a a r h e i d over de wandeden v a n het fascisme v o o r de progressieve mensheid te verbergen.

W i j oud-gevangenen v a n het fascistische d o d e n k a m p hebben niet het recht dit te vergeten. O n s hele leven moeten wij de wereld de waarheid over het fascisme vertellen, over zijn beestachtige gedaante, in welke v o r m het o o k verschijnt.

G e w e z e n oorlogsmisdadigers lopen nog in vrijheid rond onder bescherming v a n enige regeringen v a n kapitalistische landen. Soms verheffen die niet verslagen fascisten hun stem o m opnieuw de mensheid in een smerige oorlog te slepen.

G e l u k k i g begrijpen de mensen in de wereld d a t en laten zij geen nieuwe oorlog toe. Vergeet niet dat wij in de voorhoede moeten staan en onze stem v a n p r o test tegen herleving v a n het fascisme v e r h e f f e n . Vergeet het niet!

Geen ruimte v o o r het fascisme! N e e n !

Beste vriend, ik wens j e een goede gezondheid en veel geluk v o o r gezin.

Alexander

Petsjorski

j e z e l f en j e

leider van de opstand in Sobibor

Voorzitter N A C in Israël

Belangrijk: herdenking 1974 O f herdenken n a zoveel j a r e n — en w e naderen de 29ste herdenking — nog z i n v o l is, die v r a a g h o o r t men steeds minder. H e t is langer geleden, m a a r er gebeurt steeds meer w a t doet denken a a n A u s c h w i t z en dus de b e vrijding v a n A u s c h w i t z z i n v o l h o u d t .

J u i s t o m d a t staatsgrepen en discriminatie, rassisme en misbruik v a n wetenschap hoogtij vieren, d e m o c r a tie en vrijheid v a n meningsuiting in w o o r d , geschrift en o o k optreden a a n alle k a n t e n bedreigd w o r d e n , d a a r om is de A u s c h w i t z - h e r d e n k i n g niet iets v a n gisteren, m a a r v a n v a n d a a g .

O m precies te zijn: precies o p 2 7 j a nuari, 2 9 j a a r n a de d a g w a a r o p het S o w j e t - l e g e r de poorten v a n h e t grotendeels verlaten k a m p o p e n b r a k .

O o k d i t j a a r z a l de herdenking 's middags worden gehouden in het J o o d s Cultureel C e n t r u m B u i t e n v e l dert in de v a n de B o e c k h o r s t s t r a a t te

Amsterdam Buitenveldert.

H e r d e n k e n is een v o r m v a n strijd, wij schreven h e t al eerder, h e t v e r langen iets positiefs te doen tegen de ontmenselijking. O n z e herdenking z a l o o k nu zijn doordrongen v a n v e r a n t woordelijkheid tegenover onze d o den en gericht o p het welzijn v a n w i e nu leven. H e t zal ons sterken o m v e r a n t w o o r d e l i j k verder te leven.

U k u n t helpen. M e t sympathie b e tuigen. D o o r anderen alvast a a n te sporen m e e te gaan. A l s d a t nog niet gaat, m a a k t u dan p e r giro iets o v e r .

D e toegangskaarten zijn o o k ditmaal gratis. U kunt ze nu al bestellen. E n denkt u er o o k a a n : o p 2 7 j a n u a r i worden er weer bloemen gelegd bij de urn o p de N i e u w e O o s t e r b e r g a a f p l a a t s . O o k u zult d a a r w e l k o m zijn.

Eenzaamheid

en w a n h o p i g zijn er velen, als er al hulp k o m t , soms t e l a a t , belanden zij in zieken- en bejaardenhuizen. B i j toevallige bezoeken a a n het „ C e n t r u m ' 4 5 " , a a n de J e l g e r s m a o f S i n a ï kliniek k o m t men veel v a n „ o n z e m e n s e n " tegen.

E e n beetje belangstelling o f een b e zoekje, v o o r zover men het nog k a n opbrengen, w o r d t zeer o p prijs gesteld en k a n het leed d a t ziekte en eenzaamheid m e t zich meebrengen, iets v e r z a c h t e n . V o o r een beetje b e grip is d i t artikeltje bedoeld, zonder te sentimenteel te worden. W i j doen een dringend beroep o p allen o m te helpen w a a r het mogelijk is.

I n een o v e r v o l l a n d , als h e t onze, zijn er zeer vele mensen, helaas, erg eenzaam. Z i j verliezen hun echtgen o o t o f echtgenote. A l s er al k i n d e ren zijn, zijn die h e t huis u i t en leiden hun eigen leven en z o b l i j f t de ouder w o r d e n d e en meer hulp b e hoevende mens alleen a c h t e r . I n o n z e gejaagde samenleving, w a a r ieder zijn eigen zorgen h e e f t , verslapt de belangstelling v o o r de medemens.

H e t is een probleem w a a r o v e r vele humanitaire organisaties zich zorgen m a k e n en o o k de overheid a a n d a c h t aan besteedt, m e t financiële hulp a l leen is dit niet o p te lossen. M e t een beetje menselijk gevoel echter k a n men leed v e r z a c h t e n en d i t is een t a a k v o o r ons a l l e m a a l .

V o o r onze mensen, oud-gevangenen en nabestaanden v a n oorlogsslachto f f e r s is h e t probleem v a n d e eenz a a m h e i d n o g nijpender d a n v o o r a n deren. Z i j k w a m e n uit de k a m p e n t e rug o f bleven a c h t e r z o n d e r naaste familieleden. V o o r zover h e t mogelijk w a s kregen zij nieuwe echtgenoten, nieuwe vrienden, m a a r ouders, broers en zusters w a r e n v e r d w e n e n .

A n d e r e n bleven alleen en speciaal v o o r hen h a d het verdere leven geen w a a r d e meer.

N u zij allen ouder w o r d e n en velen w a t hun nog restte, vroegtijdig o n t v a l t , is h e t leven v o o r hen e x t r a moeilijk. D e verloren familieleden worden dubbel gemist; er zijn geen zusters o f broers meer o m te troosten en bij te staan in hun leed.

B i j veel mensen l a a t d e f y s i e k e t o e stand veel te wensen over en belet hun ' t huis t e verlaten o m gezelschap en verstrooiing te zoeken. E e n z a a m

Vergeet giro 293087 of N5500 niet!

Het

Eef

bestuur

Furth

W i l t u ons blad lezen en blijven lezen?

H o e v e e l j a r e n achtereen hebben w i j het verteld en geschreven: als u gaat verhuizen, stuur ons dan o o k een kaart!

W a t er bij u gebeurt, v a n verhuizen tot trouwen, stuur ons o o k bericht.

Geen wijziging o p uw girobiljet, w a n t d a t lezen wij niet altijd. S t u u r ons gewoon een verhuiskaart.

Let o p !

Ieder blad d a t w i j om w e l k e reden dan o o k terug ontvangen w o r d t uit onze k a r t o t h e e k gelicht en v e r d w i j n t v o o r altijd.

O n s b l a d w o r d t steeds belangrijker v o o r u. E e n k a a r t j e a a n ons secretariaat, meer is niet nodig. M a a r o o k niet m i n d e r .

Administratie

O n z e v o o r z i t t e r , J o s Slagter b e v i n d t zich v a n h a l f o k t o b e r t o t h a l f n o v e m b e r in I s r a ë l . N e d e r l a n d e r s in Israël k u n n e n zich schriftelijk t o t hem w e n d e n : f a m . H . , S . Slagter Amidar 18, Nes-Zionah.

Oorlogsmisdaden en de 3 „ E n k e l e aspecten v a n de s t r a f r e c h t e lijke reactie o p oorlogsmisdrijven en misdrijven tegen de m e n s e l i j k h e i d " b e h a n d e l t het p r o e f s c h r i f t v a n m r . C .

F . R ü t e r , w a a r m e e deze a a n de U n i versiteit v a n A m s t e r d a m tegelijk de doctorstitel en een p r o f e s s o r a a t v e r kreeg. O f is de v o l g o r d e net omgekeerd?

H e t blad F o l i a C i v i t a t i s citeert R ü t e r : „het w a a r o m v a n oorlogsmisdrijven (is) n o o i t goed o n d r e z o c h t " en „de drie v a n B r e d a moeten in v r i j heid w o r d e n g e s t e l d " .

D e schrijver b l i j k t zich verder zorgen te hebben g e m a a k t o v e r de oorlogsmisdaden gepleegd d o o r h e t v e r zet . . . .

R ü t e r onderscheidt (blijkens dezelfde s a m e n v a t t i n g ) twee soorten c r i m i n a liteit in deze; de ene w o r d t door de overheid v a n de daders a f g e k e u r d ( o m d a t zij het oorlogvoeren bemoeilijkt b . v . ) , de tweede w o r d t door die overheid niet gewenst, m a a r o p de k o o p toegenomen. W i j dachten nog steeds d a t de oorlogsmisdaad die ons uit de tweede wereldoorlog m a a r al te goed b e k e n d is door de n a z i - o v e r heid w a s uitgedacht, georganiseerd en uitgevoerd. B e f e h l w a s inderdaad B e f e h l èn misdadig. A a n k l a g e r s in de B o n d s r e p u b l i e k zoeken nogal eens n a a r bewijzen v a n p r i v é - m o o r d l u s t of e x t r a - m o o r d e n b o v e n o p het b e v o len k w a n t u m . Overigens blijft ieder natuurlijk v e r a n t w o o r d e l i j k : de u i t v a a r d i g e r en de uitvoerder v a n h e t Befehl.

D e nieuwe h o o g l e r a a r v i n d t levenslang v o o r de drie v a n B r e d a een „inhumane s t r a f " , die zou dienen „ o m te boeten v o o r h e t schuldig nalaten van het Nederlandse v o l k " . D a t hebben w e al v a k e r gehoord. R ü t e r gaat nog v e r d e r : hij w e r p t tegenstanders v a n vrijlating v o o r de v o e t e n : „de B i j z o n d e r e Rechtspleging w o r d t d a n een alibi v o o r hen die m a a r al te g a a r n e eigen falen en eigen schuld n a a r de Duitsers d o o r s c h u i v e n . " Z o l o o p t terecht gebrachte k r i t i e k op de slappe berechting v a n N e d e r l a n ders die misdaden tegen de menselijkheid begingen v i a gelijkstelling v a n d o o r h e t verzet g e m a a k t e fouten m e t nazi—misdaden u i t o p een a a n k l a c h t tegen „het N e d e r l a n d s e v o l k " en v e r goelijking v a n de nazi's. K o r e n o p de revanchistenmolen.

E. T.