nederlands auschwitz comité
30e jaargang, nr. 4, 5, 6, oktober, november, december 1986, verschijnt 6 x per jaar
Secr.: E. Furth, Diemerkade 43, 1111 AC Diemen, tel 020-905310 bankrek.. A M R O BANK, bijk. van Baerlestr. 58, 1071 BA Amsterdam, spaarrek. 40 01.75.088 Gem. giro. 4875500, postgiro 293087 t.n.v. NAC Redaktie Drs. Eva Tas, Amsteldijk 23, tel. 020-795716, 1074 HS A m sterdam Administratie krant D. van Geens, Renkumhof 50, 1106 JB Amsterdam (Zuid-Oost), tel. 020-972869.
N o o i t meer zwijgen Mede-overlevenden zijn wij en activisten voor het menselijk leven, net als Elie Wiesel. Wij zijn dan ook hoogst voldaan dat zijn werk is bekroond met de Nobelprijs voor de vrede. Dat omvat zijn vele boeken en artikelen èn initiatieven als de bijeenkomst met de bevrijders van alle kanten te Washington en voor de oprichting van het Memorial of the Holocaust, het herinneringsteken voor de grote vernietiging te New York. Een hoopgevend signaal in een weinig hoopvol tijdsgewricht. Wiesel pleegt krachtig te reageren op dingen die ons allen raken. Hij neemt ook stelling ten aanzien van bijbelverhalen, zoals dat van Job. Job, de veelgeplaagde uit het gelijknamige bijbelboek, had volgens Wiesel moeten blijven protesteren en tot God zeggen: "God, ik vergeef U . . . Maar wat betreft mijn dode kinderen, vergeven die U? Met welk recht sprak ik namens hen? Als ik dit aanvaard, ben ik dan niet U w medeplichtige?" Een verzuchting die heel wat lezers uit het hart gegrepen zal zijn.
Vfoldheim und kein Ende De Waldheim-story gaat voort in de verwachte richting. Beetje bij beetje geeft de Oostenrijkse president toe dat hij gewoon betrokken was bij de nazi-misdaad, zowel tegen de Joden als tegen de verzetsstrijders. Dat had allemaal oude kost behoren te zijn. De autoriteiten van Joegoslavië, waar de toenmalige Wehrmachtsoffïcier functioneerde, hebben het ook nu niet nodig geacht desbetreffende documenten op tafel te leggen. Andere Oosteuropese instanties hebben zich evenmin verdiept in de staat van (oorlogs)dienst van de candidaat-VNsccrctaris-gcncraal. De gegevens die nu o.a. in de Washington Post zijn gepubliceerd komen uit dossiers die in de V.S. werden bewaard. Dat wil zeg-
gen: zij waren sinds de oorlog bekend en dus ook toen Waldheim solliciteerde naar de hoogste post bij de Verenigde Naties. Oost en West hebben hem zijn gang laten gaan niet alleen, zij hebben hem eendrachtig op het gestoelte der ere geplaatst. Hij kon dan ook met de mooiste getuigschriften president van Oostenrijk worden. Natuurlijk is de terughoudendheid, ook in de Tweede Kamer tegenover de beladen president bepleit, te prijzen. Beter laat dan nooit. Er had enkel niet zo laar afstand van Waldheim behoeven te worden genomen. Een bittere nasmaak blijft achter.
Europa-organen tegen racisme Een positief geluid klonk deze zomer uit Straatsburg. Het Europese parlement, de Raad van Europa en de Europese Commissie (de laatste voorgezeten door minister van den Broek) hebben sterk stelling genomen tegen racisme en vijandigheid jegens buitenlanders. Zij veroordeelden verder geweld tegen personen of groepen wegens ras-, godsdienst, cultuur-, sociaal of nationaal verschil. Zij willen persoonlijkheid en waardigheid van elk lid der samenleving beschermen en wijzen elke vorm van buitensluiten van buitenlanders af. Alle nodige maatregelen dienen getroffen te worden om
Telegram aan Elie Wiesel Als mede-overlevenden en activisten voor het menselijk leven en in herinnering aan onze ontmoeting in Washington samen met onze bevrijders wensen wij u van harte geluk met het ontvangen van de Nobelprijs voor de vrede. Nederlands Auschwitz Comité
25 januari De jaarlijkse Auschwitz-herdenking wordt in 1987 gehouden op zondag 25 januari. Deze begint om 12.00 uur mer de eigenlijke herdenking op de Nieuwe Oosterbegraafplaats te Amsterdam. Burgemeester Ed van Thijn spreekt. Daarop volgt, zoals gebruikelijk de reünie met lunch in het RAI-restaurant, Europaplein. Andrei Serban en zijn orkest zorgen voor de muziek. Geeft u tijdig op! Zie de aanmeldingsstrook op pagina 6. N.A.C.
deze gemeenschappelijke wil te verwezenlijken. De drie organen zijn vastbesloten de reeds in deze zin ondernomen pogingen voort te zetten. Zij wijzen op het belang van passend onderwijs om alle burgers het gevaar van racisme en vijandigheid tegen vreemdelingen bij te brengen en onderstrepen de noodzaak elke vorm van discriminatie te vermijden en te voorkomen.
Oud, neo-, oud Zo moesten wij nog bij de minister van Binnenlandse zaken te Bonn, Zimmermann, verbod van het congres van de N P D (neonazi's) eisen. In eigen land bleek de weduwe Rost van Tonningen in het genot van een pensioen, omdat haar gemaal vooroorlogs Kamerlid is geweest. Als lid van de WaffenSS tijdens de oorlog was hij evenwel van zijn Nederlanderschap vervallen verklaard. Hoe kon zijn weduwe dan...? Ra, ra.. De heer de Korte heeft als kortstondig minister van Binnenlandse Zaken een onderzoek toegezegd. Her Centraal Orgaan Verzets- cn Vcrvolgingslachtoffers heeft zich, mede optredend namens het gehele Samenwerkend Verzet met beide Kamers hierover verstaan. Vooralsnog zonder resultaat. Net als elders discriminatie, racistische,
vervolg op pagina 2
Terug uit Auschwitz Z e waren heel verschillend van afkomst, woonplaats, leeftijd, b e r o e p en belangstelling, de 88 mensen die o p woensdag 29 o k t o ber naar Warschau vlogen, o p weg naar Auschwitz. Maar ze zijn nu nauw m e t elkaar verbonden door een grote, gemeenschappelijke en overgetelijke ervaring. Zij wilden Auschwitz n o g eens of voor h e t eerst zien, zij wilden het onbekende Sobibor bezoeken of lopen tussen de stenen van Treblinka, die elk een naam dragen. Zij zijn tweemaal in Auschwitz geweest, naar Birkenau eerst, waar de rabbijnen Herman en van Voolen van de Liberaal J o o d s e G e m e e n t e bij h e t Internationale m o n u m e n t een gebed uitspraken. In h e t oude Krakau bezocht m e n o.a. enige synagogen. De reis, mede gesubsidieerd d o o r W V C , werd geleid d o o r de voorzitster van het
Bij de dood van Marga Klompé N A C , Annie Fels-Kupferschmidt met medewerking van de heren R. Naftaniel, S. H e r m a n en 1. Abram. Maandagmiddag laat arriveerden de reizigers o p Schiphol, diep onder de indruk, vermoeid, maar voldaan, nu velen de plaats hebben gezien waar hun dierbaren hun laatste uren hebben doorgemaakt, anderen zelf waren en weer anderen, vooral jongeren, met eigen ogen wilden rondkijken. Eén lid van h e t gezelschap was ongelukkig ten val g e k o m e n en eerder per vliegtuig naar Nederland teruggekeerd. Onze Poolse vrienden hadden hem liefdevol verzorgd en het gaat nu beter met h e m . Allen die deze zware, maar d o o r menigeen lang gewenste reis h e b ben mogelijk gemaakt geldt onze welgemeende dank.
D e eerste vrouwelijke minister, de eerste minister van maatschappelijk werk in Nederland, dat was dr. Marga K l o m p é en een vooraanstaand lid van haar partij, de K V P en van haar kerk, de R o o m s Katholieke. Een critisch lid ook, het is m tal van organen bevestigd. M i n d e r bekend is dat zij zich heeft ingezet voor hen die d o o r de Duitse bezetters werden vervolgd, lang v o o r er een wet, de W U V , bestond. Al twintig jaar geleden overlegde zij met wijlen onze vroegere voorzitter, J o s Slagter, over de wegen en middelen o m recht te doen aan de slachtoffers. Zij heeft zich een rechtvaardige b e t o o n d . Zij ruste in vrede. N.A.C.
N.A.C.
Wij die 'de oorlog' hebben meegemaakt k u n n e n vaststellen dat de angst voor oorlog, de zorg o m oorlogsgevaar ons nader staan dan een halve eeuw geleden. Star Wars h o ren niet alleen meer bij science fiction-films. Geleerden verlaten h u n lab o m tegen de 'sterrenstrijd' te waarschuwen of o m vermindering van bewapening en liefst ontwapening te eisen.
Voorzitster Annie Fels legt bloemen op de Nederlandse steen van het Internationale monument te Birkenau.
vervolg van pagina 1 ja fascistische oprispingen, o o k ons land blijft er niet van verschoond. H e t evangelistenpaar Goeree werd d o o r de rechter te Zwolle schuldig verklaard., zonder strafoplegging. D i t omdat de cel hen m e t t o t rede zou brengen, maar wel in eigen en vrienden o o g tot martelaars maken. Voor h u n stelling dat dc J o d e n als met-Christenen de Sjoah, h u n vernietiging zelf over zich zouden hebben afgeroepen vinden zij n o g aanhangers. Trouwens, bestaat een rabbijn h e t niet h e t lot van de J o d e n aan h u n eigen zonden te wijten? Voor dit soort godsvrucht past maar één woord: liederlijk. O n g u r e literatuur als de Auschwitzlüge, o n t k e n n i n g van gaskamers m e t toebehoren, lag bij de Slegte in U t r e c h t . Enige mensen,
onder wie J o o d s e journalistes, werden vereerd met een smerig pamflet. O u d e r w e t s antisemitisme treft men aan naast hedendaags racistisch gewroet en gesmeer.
Planeet beschermen Bescherming van onze planeet is de zaak van alle volken, zo kan men de verklaring samenvatten die de presidenten en ministerpresidenten van Argentinië , Mexico, Griekenland, Zweden, India en Tanzania in Augustus in Mexico stad hebben o n d e r t e kend. We kunnen dat alleen maar onderschrijven. 1
H e r en der bepleiten volken en regeerders kernwapenvrije zones, t o t generaals t o e . Zoals de Indonesische president Soeharto, die met de eigen burgers weinig omslag maakt en twintig jaar na dubieuze processen doodvonnissen laat uitvoeren. O o k in N o o r d - E u r o p a w o r d t gestudeerd o p kernwapenvrij h o u d e n . Hoewel o p h o o g niveau chemische wapens w o r d e n afgewezen, duiken niettemin ook hierover geregeld vero n t r u s t e n d e berichten o p . H e t IJslandse onderonsje van de supermachten is verzand. Laat ons hopen dat een gewijzigde Amerikaanse Senaat en een meer ingew e r k t e eerste man in de Sowjet-Unie helpen de gevaarlijke sj^anning te verminderen.
Lange jaren zijn verlopen sinds wij met weinigen aan de gruwelen o n t k w a m e n . W i e van ons de kracht heeft kan m e t kleinkinderen m o n u m e n t e n en kampterreinen bezoeken. Terwijl wij dit schrijven horen wij na de aanslag o p de synagoge van Istanboel van brand in een synagoge in Boekarest e n b o m m e n o p de hoofdsynagoge van Antwerpen. Wij ouderen hebben voortekenen, rampen, doodsangst en uitroeiing meegemaakt. Wij h e b b e n geroepen, vaak niet luid genoeg. N u zwijgen wij niet. M e t Elie Wiesel vinden wij: wij m o g e n nooit meer zwijgen.
Verzet van J o d e n D c onvoorstelbare o m v a n g van de g r o t e m o o r d , de slachting van ongeveer zes milj o e n j o d e n , heeft aanleiding gegeven t o t het sprookje dat " d e " J o d e n zich als schapen naar de slachtbank zouden hebben laten leiden. N u was een hele bevolking, baby's en stervenden inbegrepen, doelwit van de slachters en geen bevolking kan natuurlijk in haar geheel in verzet gaan. Maar wie zich waar dan o o k m e t verzet tegen de nazi's heeft beziggehouden heeft ook geconstateerd dat J o d e n percentsgewijs in dat verzet sterk vertegenwoordigd waren. En dan spreken wij n o g niet eens over h e t g e t t o van Warschau of de Hollandse Schouwburg, waar zich door toedoen van de bezetter uitsluitend J o d e n bevonden. Reeds Presser heeft, o o k in dit blad, o p de uitgebreide J o o d s e deelname aan het verzet gewezen. Een wandeling over de Erebegraafplaats te Bloemendaal leert hetzelfde. Vooral als m e n b e d e n k t dat halverwege de oorlog de overgrote meerderheid van de J o d e n van N e d e r l a n d al was weggesleept en v e r m o o r d . Een aantal mensen m a g dan al die tijd beter hebben geweten - er ontbrak een gedenkteken voor die vervolgden die zich tegen het fascisme hebben geweerd (soms allang voor dc vijand ons land b i n n e n d r o n g ) . N u zal b i n n e n k o r t in een gemis w o r d e n voorzien. O p h e t grondgebied van de aloude Amsrcrdamse J o d e n h o e k k o m t een m o n u m e n t . Er is een comité g e v o r m d waarin uiteraard het N A C w o r d t vertegenwoordigd d o o r onze voorzitster Annie Fels-Kupferschmidt, zelf oud-verzetsstrijdster. Voorzitter is prof. Ben Polak, secretaris H e r m a n Natkiel.
B U 3 K «anDAMK.<w>
<tc derrtn W*»jltktt merde murvcn vo" és .\>ict> «ir.Ho*!a»i. «, .- ".in inde krnm vort sis Citn»tróptktset Jös&m<fot&, •n met twjrcvra '. > m «tarn» Jood» gcferuii^
misdadige rechters en advocaten o p h u n geweten hebben zullen officieel w o r d e n uitgewist. Daarmee zijn de bloedige heren van de "Volksgerichte", de Frcislers c.s., m e t de Mengele's, de artsen-moordenaars de meest perverse nazi-misdadigers, d o o r h u n d e m o cratisch geachte opvolgers witgewassen. Smoezelig wit.
voor
op Jc &.*g AT Vatomen -j in «Jmcakm i s
:otis<v:. • ia luiten 4ezc :ia»i»nHhr •awW.lajtta nerttjs btijwtiby her. xitev-llt^, 1
Oorkonde van Yad Vashem voor de Oorlogsgravenstichting.
Bloedrechters N o o i t heeft een van Hitiers bloedrechrers zich voor een gerechtshof hoeven verantw o o r d e n . N u heeft de procureur-generaal van West-Berlijn verklaard dat er na deze herfst o o k geen proces tegen nazi-rechrers en h u n juridische handlangers meer zal worden aangespannen. G e e n opzienbarend nieuws dus. O f toch? D e ruim 5000 gerechrclijke m o o r d e n die de 550 overlevende
Een dieptepunt in de verwerking van een diepzwart verleden. Toch is in deze duistere materie een eerste lichtpunt gaan flakkeren Naast de rechters g e n o t e n o o k de bureaumoordenaars een ruime clementie. Een SSer die een gevangene voor de ogen van drie getuigen-met-onfeilbaar-geheugen door het hoofd had geschoten wilde n o g wel eens schuldig bevonden en veroordeeld w o r d e n . D e H a u p t s t u r m f u h r e r die m e t een handtekening de d o o d van 1.000 of 20.000 onschuldigen bezegelde en het vuile werk aan anderen overliet bleef meestal o p vrije voeten. O p zijn best gold hij als "medeplichtig", d r o e g hij slechts een partje van de schuld. In mei 1986, 43 jaar na dato, is de man die het bevel doorgaf o m Ernst Thalmann, de voorzitter van de K P D , de Communistische partij Duitsland, dood te schieten veroordeeld. Tot vier jaar cel, na eindeloze nietigverklaringen, sabotages, verschuivingen c.d Jarenlang werd beweerd dat Thalmann het slachtoffer van een geallieerde luchtaanval o p Buchenwald zou zijn geworden. H e t vonnis tegen Wolfgang O t t o berust zuiver en alleen o p zijn functie in de Schreibstube van h e t kamp en de verantwoordelijkheid die hij daar droeg. Een andere opmerkelijke koerswijziging m de rechtsgang: Befehlnotstand kwam niet ter sprake. Anders gezegd, de huidige rechter repte niet van het al te bekende Befehl ist Befehl of: er lag een bevel en daarom moest hij wel. O m m e t Schiller te spreken: "Spat k o m m t Ihr, doch Ihr k o m m t " . Tot de laatkomers horen overigens helaas met alleen jongere, van recht en onrecht bewuste juristen. Er zijn o o k jongelieden dienet als h u n ouders, van de afgelopen halve eeuw niets hebben geleerd.
Wie kende Pauline Potagnik? Pauline Potagnik, gescheiden van de heer Thill (geboren te Parijs o p 1 mei 1908) is 13 februari 1943 van Drancy naar Auschwitz g e d e p o r t e e r d . Zij maakte deel uit van transp o r t 48 en staat o p de lijst van de 1000 Fransen. Haar k a m p n u m m e r was (3)5363. In mei 1948 heeft iemand haar gezien; verder heeft de familie nooit meer iets van haar g e h o o r d . Als u iets weet van Pauline k u n t u dit melden aan M m e A n n e - M a n c Thill-Pinon La Goutelle Villebrct 03310 Néns-les-Bains Frankrijk
Pauline Potagnik. Laatste bekende foto.
Monument Markt voor Joden Precies 45 jaar na de instelling van de onheilspellende 'Markt v o o rJ o d e n ' is bij de ingang van de speeltuin in de Gaaspstraat in de Amsterdamse Rivierenbuurt een g e d e n k t e ken onthuld. Truus M e n g e r - O v e r s r e e g e n ontwierp dit ' k i n d e r m o n u m e n t ' , een combinatie van steen en vier b r o n z e n kinderfiguren. Een zwart en een blank spelend, twee J o o d s e kinderen staan terzijde. Samen spelen, samen leven is de gedachte. Een w e r k g r o e p uit de Speeltuinvereniging A m s t e r d a m - Z u i d en de Centrale Vereniging voor de Ambulante H a n d e l is twee jaar lang aan de slag geweest m e t de organisatie en het bijeenbrengen van h e t geld. Z o heeft Ted de Braak m.m.v. M a r t i n Kesseler in de RAI-Forumzaal een voorstelling ten bate van dit doel gegeven. Daar trad o o k Dick
Scheffer, acteur en voorzitter van de werkg r o e p op. Burgemeester Ed van Thijn, die als kind vlakbij had g e w o o n d , o n t h u l d e het k u n s t w e r k samen m e t een kleurrijk groepje kinderen van de St. Catharineschool, die h e t m o n u m e n t o o k heeft geadopteerd. O p p e r rabbijn J u s t zei het gebed voor de doden, rabbijn S o e t e n d o r p d r u k t e klein en g r o o t o p h e t hart de r o t t e b o o m van haat en onverdraagzaamheid geen kans te geven. Lex G o u d s m i t droeg, zelf o n t r o e r d , D e kinderen van Auschwitz voor, Dick Scheffer liet verzen van Ida Vos en A n n e k e Verheul horen, alles o n d e r overweldigende belangstelling. O n d e r de talloze aanwezigen oudburgemeester Polak en Eva F u r t h , leden van het comité van aanbeveling.
Beate Klarsfeld Beate Klarsfeld hield een lezing voor de W I Z O , in de Flamingo-zaal van Artis, o p 28-9 j.1. Zij is een b e k e n d e strijdster tegen onrecht. Zij is, zelf een niet-Joodse Duitse vrouw, geh u w d m e t Serge Klarsfeld, een J o o d s e advocaat uit Frankrijk, die in de o o r l o g veel familie heeft verloren. Zij stelde zichzelf v o o r en wees er o p dat zij niet in de eerste plaats een spreekster, maar een actievoerster is. Haar verhaal ging bijna uitsluitend over deze acties. D e volgende zijn o.a. te vermelden: In 1968 gaf zij Kiesinger, ex-Nazi en politiek leider, een klap in zijn gezicht. M e d e d o o r haar t o e d o e n kwam hij ten val en werd vervangen d o o r Willy Brandt. In 1971 en volgende jaren v o e r d e n zij en haar g r o e p actie o m d a t bepaalde leden van de Duitse politiemacht die in Frankrijk geweest waren, niet goed berecht k o n d e n w o r d e n . In Frankrijk w e r d e n 80.000 J o d e n g e d e p o r t e e r d . Zij liet een boek zien met h u n namen. Beate en haar g r o e p s p o o r d e n slachtoffers en familieleden o p . Deze bezochten het p r o ces, dat na vijf jaar kwam. Bij de schuldigen waren K u r t Lischka en Ernst Heinrichsen. O o k in België w e r d e n schuldigen en slachtoffers o p g e s p o o r d . Beate ging naar Bolivia en vond daar Klaus Barbie. Aanvankelijk had ze geen succes. Later werd ze geholpen d o o r Régis Debray en de nieuwe regering. Debray is bevriend m e t M i t t e r r a n d . Barbie zit nu gevangen in Frankrijk. In Chili v o n d ze de ex-Nazi W a k e r Rauff. J o n g e J o d e n in Chili d e m o n s t r e e r d e n . Rauff overleed.
Het kindermonument
van Truus Menger bij de ingang van de speeltuin.
Over Mengele D e volledige geschiedenis van J o s e f Mengele, zoals nu beschreven, stemt opnieuw somber. D e auteurs, Posner en Ware, maken duidelijk dat elk van de b e t r o k k e n regeringen Mengele had k u n n e n pakken en berechten, als zij dat echt hadden g e p r o b e e r d . Hij was in 1945 aan identificatie d o o r de Amerikanen ontsnapt, o m d a t hij (uit IJdelheid) geen SS-teken had laten tatoueren! Pas na 1980 gingen de V.S. weer o p zoek naar de voormalige kamparts. In Argentinië en Paraguay leefde deze intussen o n d e r zijn eigen naam dank zij respectievelijk een naziambassadeur en een "beschermheilige" van nazi's, Hans Rudel, die h e m ook verder hielp naar Brazilië. Daar heeft hij 13 jaar g e w o o n d
bij Hongaarse emigranten tot zijn d o o d in februari 1979. Z o w e l Beate Klarsfeld als Simon Wiesenthal werden misleid inzake Mengele's ware verblijfplaats. In de Bondsrepubliek werd Mengele's mentor, prof. v o n Verschauer, dc man die de resultaten van de gruwelijke, z.g. wetenschappelijke experimenten van zijn pupil kreeg toegestuurd, gerehabiliteerd. . . . Naar het Engelse blad T h e Listener van 16 o k t o b e r 1986. Isabel H i l t o n bespreekt daarin Mengele, the complete story d o o r Gerald L. Posner en J o h n Ware, M a c d o n a l d / Q e e n A n n e Press (1986), prijs £ 12.95.
Zij verkeerde in de m e n i n g dat Mengele zich in Paraguay bevond, maar daar was hij niet. Zoals m e n weet is hij overleden en deze zaak is nu gesloten. D e Vichy-regering heeft zonder de Duitsers J o d e n laten d e p o r t e r e n . Van degenen die hiervoor verantwoordelijk waren n o e m d e zij J e a n Legay en Maurice Papon. Acties w e r d e n d o o r haar en haar g r o e p gevoerd tegen antisemitisme in Polen, TsjechoSlowakije, M a r o k k o en Damascus. In Damascus w o o n t Alois Brunner, een exm e d e w e r k e r van Eichmann. Haar echtgen o o t Serge ging naar Teheran. In W e n e n p r o t e s t e e r d e n zij k o r t geleden tegen Waldheim. Zij ging naar West-Beiroet. Zij keerde zich tegen dc o n t v o e r i n g van J o d e n die juist in Beiroet waren gebleven en niet o p de hand van Israël waren. Zij verklaarde dat zij pal zal blijven staan voor verdediging van J o d e n tegen antisemitisme, waar ook ter wereld. Zij n o e m d e rwee publicaties: "Auschwitzalbum" en " D e gaskamers". A.L.K.
Brief aan de Vaste Kamercommissie van JUSTITIE Dames en heren, M e t de regelmaat van een klok laait van tijd tot tijd de discussie over het wel of niet vrijlaten van de 'Twee gevangen oorlogsmisdadigers van Breda' weer op. Krantenartikels, uitspraken van voor- en tegenstanders, w o r d e n weer gepubliceerd. Een aktualiteitenrubriek van de T.V. heeft er zelfs een bijna wekelijks terugkerend o n d e r w e r p van gemaakt. H e t ligt niet in onze bedoeling o p de juridische en staatsrechtelijke implicaties van dit p r o b l e e m in te gaan; deze onderwerpen zijn bij herhaling u i t p u t t e n d aan de orde geweest.
spanning die zoals bekend, niet zelden vero n t r u s t e n d e v o r m e n aanneemt. O n z e mensen, wij allen, hebben behoefte aan zekerheid en rust. In het voorjaar van 1972 heeft de toenmalige minister van justitie, mr. van Agt, toegezegd bij v o o r n e m e n s t o t vrijlating, eerst de organisaties verenigd in h e t Centraal Orgaan Voormalig Verzets en Slachtoffers, te raadplegen. Het C.O.V.V.S. is aangesloten bij Samenwerkend Verzet dat ten aanzien van vrijlating eenzelfde standpunt inneemt. D e daarop volgende ministers van justitie hebben zich allen aan deze belofte en uitspraak gehouden.
hebben. Deze misdadigers zijn veroordeeld voor buitengewone misdaden in een buiteng e w o n e rechtspraak. Bovendien zijn zij reeds gegratieerd. Wij vragen u e r o p toe te zien dat het d o o r de rechter uitgesproken vonnis o n v e r k o r t en naar de letter w o r d t uitgevoerd. Wij verzoeken u met de meeste nadruk alles in h e t werk te stellen o m te v o o r k o m e n dat er opnieuw politieke en andere discussies oplaaien.
Wij richten ons t o t u o m d a t wij een zeer speciale g r o e p in de Nederlandse samenleving vertegenwoordigen, te weten de overlevenden van de Duitse vernietigingskampen en nabestaanden van slachtoffers. Telkens wanneer de discussie over dir o n d e r w e r p oplaait, valt onder deze g r o e p onrust en spanning waar te nemen, een
Wij zijn ervan overtuigd dat ook de huidige bewindsman zich aan deze belofte zal houden. Wij ervaren het als onmenselijk en onestetisch en bovendien als kwetsend wanneer personen en groeperingen in onze samenleving menen h u n zieleheil en gemoedsrust te m o e t e n bevorderen ten koste van mensen, die reeds o n t z e t t e n d geleden
Wij h o p e n en v e r t r o u w e n dat u begrip k u n t h e b b e n voor ons standpunt en tekenen met de meeste hoogachting,
Indien een van de partners m e e r d e r e inkoms t e n b r o n n e n heeft, b.v. W . U . V . en A.O.W., heeft het aanvragen van voetoverheveling per maand geen of weinig zin. M e n betaalt dan per maand wel minder loonbelasting, doch m o e t dan weer meer inkomstenbelasting betalen bij oplegging van een aanslag. Voetoverheveling heeft ook geen zin bij b.v. vrouwen van 6 5 + die naast h u n A . O . W . een N . M . I . K . hebben, zij k o m e n dan boven de belastingvrije voet van 6 6 0 7 , - . D i t bedrag is zonder arbeidstoeslagen.
opening Erasmus aan, vier en een halve eeuw na diens d o o d en nadat burgemeester Broekens zijn srad had aangeprezen. Even zeer als de 95 andere Zuidhollandse gem e e n t e n die aan het m u s e u m hebben meegeholpen. Een waardevolle bijdrage aan de middag leverde ook de p o p g r o e p 'Passie en Loon' met Jiddisje liederen, die vol overtuiging werden gebracht. Wij geven voorzitter H e k o n Pasman en de zijnen alle eer voor h u n harde werk en wensen h u n verder veel succes.
B.J.J. Brouwer
E.T.
Voetoverheveling D e laatste tijd bereiken ons veel vragen o m t r e n t de voetoverheveling. D e meest gestelde vraag is dan: wanneer k o m ik daarvoor in aanmerking? H i e r o n d e r zullen wij o.a. m e t een voorbeeld uitleggen wanneer u hiervoor in aanmerking k o m t . U m o e t aan de volgende voorwaarden voldoen. 1. Beide partners m o e t e n ingedeeld zijn in tariefgroep 1. van de loonbelasting. 2. Een van de partners m o e t een inkomen h e b b e n beneden de algemene belastingvrije voet van ƒ 6 6 0 7 , - (1986). Bijvoorbeeld: Man heeft een i n k o m e n van ƒ 30.000,V r o u w heeft i n k o m e n N i e t - m e e t b a r e invaliditeitskosten of N . M . I . K . / 3.000,D e v r o u w gebruikt in dit voorbeeld een gedeelte van haar belastingvrije voet niet, n.1. 6 6 0 7 , - -/- 3 0 0 0 , - = ƒ 3 6 0 7 , - = = . N u k u n n e n de partners aan de belastinginspecteur verzoeken dit gedeelte over te hevelen naar de belastingvrije voet van de man (zie voorbeeld), zodar deze belastingvrije voet dan k o m t o p 6 6 0 7 , - + 3607,- = 10.214,-. Z u l k s geschiedt indien U vraag 35 van het aang'i
ftebil/et
A
met
'fa
hebt
beantwoord
d o o r de inspecteur, zodat verrekening per jaar plaats vindt in plaats van per maand.
Verzetsmuseum in Gouda Verzetsmusea zijn 'in'. Ofwel: diverse ombuigingen ten spijt is de conjunctuur gunstig voor zorgvuldig samengestelde en ingerichte verzamelingen over o n d e r d r u k king en verzet in de Tweede Wereldoorlog. Z o konden wij o p 11 o k t o b e r jl. de opening van het Zuidhollandse Verzetsmuseum te G o u d a bijwonen. Een passende behuizing aan een intieme G o u d s e gracht m e t een fraaie tuin herbergt een helder overzicht van de bezettingstijd in stad en streek. O v e r het verzet in G o u d a en omgeving h o o r d e n wij een van de voormannen, Peter Hordijk. D e commissaris van de koningin in Zuid-Holland, mr. S. Patijn, haalde bij zijn
Al wat wij vragen is rust, al ligt de oorlog tientallen jaren achter ons, v o o r ons is h e t geenszins verleden tijd en zijn de w o n d e n nooit geheeld.
namens het Nederlands Auschwitz Comité, Eva F u r t h , secretaresse
Een Stem namens hen wier Stem is verstomd (Toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede aan Elie Wiesel) Aan Elie W i e s e l de Nobelprijs voor de Vrede toegekend. W i e is Elie Wiesel? Zijn biografie mag bekend worden geacht; geboren in Transsylvamé in 1928 uit een o r t h o d o x chassidisch gezin, werd hij in 1944, toen de vergassingen n o g volop aan de gang waren, met zijn familie naar Auschwitz gedeporteerd. Zijn ouders en zijn zusje vonden daar de d o o d ; zijn vader werd voor zijn ogen v e r m o o r d . Dat Wiesel de Nobelprijs voor de Vrede krijgt en niet die voor literatuur - alhoewel dat ook zeer zeker denkbaar ware geweest is uiterst belangrijk. Wiesel is namelijk niet alleen degene die namens dc slachtoffers van de Shoah spreekt, hij is ook degene die internationaal gezag geniet d o o r zijn streven een nieuwe Shoah - of Holocaust - te voorkomen. Wiesel bekleedt vele functies, o.a. die van voorzitter van het (Amerikaans) Presidentieel Comité aangaande de Holocaust. Zijn belangrijkste functie is echter misschien die van vader van een zoontje in dc leeftijd waarvan hij er zoveel van heeft zien v e r m o o r d e n . Wiesel was met zijn vrouw en zoontje in Jerusalem in 1981, tijdens de internationale bijeenkomst van J o o d s e overlevenden van de Holocaust. N i e t alleen heeft hij een magistrale rede gehouden, de m a n i e r waarop hij dat kind tijdens die bijeenkomst koesterde was o n t r o e r e n d en symptomatisch.
Nacht Elie Wiesel's eerste boek ' N a c h t ' heet in de oorspronkelijke Jiddisje uitgave 'Un di velt hot geshvign'. (En de Wereld zweeg). Volgens Wiesel zelf had N a c h t zijn enige boek k u n n e n blijven; de reden dat hij is blijven schrijven is het oude J o o d s e Ets Haim (Boom des Levens) principe. 'Met dc doden kun je niet leven'. Het herinneren aan onmenselijkheid en kwaad m o e t bijdragen de wereld menselijker
re
maken
aldus
Wiesel
in
een
in-
terview. Dit - meer dan verdiende - eerbewijs aan een g r o o t mens en een g r o o t schrijver ontroert mij des te meer omdat zijn en mijn oorlogsgeschiedenis voor een deel parallel lopen.
Die nacht en vandaag In dc inleiding van het boek N A C H T zegt Wiesel. ' N o o i t zal ik die nacht vergeten, de eerste nacht in het kamp. Een nacht die mijn leven in één lange nacht veranderd heeft. Z e v e n maal vervloekt en zeven maal verzegeld. N o o i t zal ik de kleine gezichtjes van de kinderen vergeten van wie ik de lichamen zag veranderen in grafkransen van rook onder een stille blauwe hemel. N o o i t zal ik de vlammen vergeten die mijn geloof voorgoed hebben opgevreten.' Al in 1958 schreef Wiesel dat de Wereld Zweeg. Sindsdien zijn er historici als de J o n g , Gilbert, Laqueur en Morse voor nodig geweest om de wereld duidelijk te maken hoe onvergeeflijk dat zwijgen geweest is. Maar zelfs die historici zijn er niet in geslaagd - evenmin als dr Hans Jansen of het O J E C - om sommige van onze christelijke medeburgers ervan te overtuigen dat ze dc zending onder de J o d e n achterwege moeten laten. D e Goeree's zullen we maar helemaal buiten elke kwalificatie laten. Jessica Durlacher schrijft terecht in het N I W van 24 o k t o b e r 1986: 'Hoewel Wiesel nergens haat laat doorklinken, steeds van h o o p van verzoening blijft spreken, is er toch enige verbijstering te bespeuren in zijn vaststelling in zijn boek 'Een J o o d vandaag' (1978) dat én de geallieerden cn de Amerikaanse J o d e n wisten wat er in Europa gebeurde.' O n d a n k s zijn uitspraak over het verlies van zijn geloof heeft Wiesel i n zijn eerder geciteerde boek 'een J o o d Vandaag' de tekst van een d o o r hem geschreven cantate A N I M A ' A M I N BE-VIAT H A MASJIACH gej^ubheeerdIK GELOOF IN DE K O M S T V A N D E MESSIAS.' (Eén van de dertien, door Maimonides uitgesproken geloofsartikelen.) 'Het is eveneens het gezang dat in de getto's en in de kampen d o o r vrome en onverzettelijke J o d e n gekozen is als lofzang ter ere Gods' Aldus Wiesel in 'Een J o o d Vandaag' Als vandaag levende J o o d heeft Wiesel zich zelf de opdracht gegeven - en daarmee die opdracht verstrekt aan alle anderen o p wie dit van toepassing is - de Stem te zijn van hen wier Stem verstomd is. Hij getuigd namens zes miljoen slachtoffers. N i e t uit haat, maar omdat volgens hem vergeten medeplichtig maakt aan het verleden
Elie Wiesel in januari 1986 te West-Berhjn.
en tevens medeplichtig kan maken aan de toekomst Dit alles is des te belangrijker omdat - nadat Oost-europese 'historici' sinds 1946 bezig zijn de J o d e n uit de 2e Wereldoorlog weg te schrijven, (zie Lucy S. Dawidowicz, T h e Holocaust and T h e Historians) er nu ook in Duitsland een stroming is die de Duitse schuld aan de Shoah tracht te bagatelliseren. De ironie wil overigens dat het ook Westduitsers geweest z i j n die er voor gezorgd hebben dat Wiesel de Nobelprijs voor de Vrede krijgt. Vele organisaties, waaronder het N e d e r landse Auschwitz C o m i t é hebben Wiesel met dit eerbewijs geluk gewenst. Vijf cn twintig magistrale boeken heeft hij t o t dusverre geschreven. M o g e n e r i\og vele volgen. Ad Mea et Esjricm. (Tot 120). Abr. Caransa Dit artikel Taak.
verscheen
reeds in Tijd
en
Voetbal met racisme Ten diepste geschokt en verontrust door ergerlijke anti-Joodse en fascistische uitingen van vele voetbalfans op woensdag 21 augustus 1986 te Amsterdam waarschuwen wij de overheid dat een vergelijking met de S.A.terreurgroepen zich onvermijdelijk aan ons opdringt. Dit telegram heeft het Nederlands Auschwitz Comité onmiddellijk naar de gemeentebesturen van Amsterdam en D e n Haag gestuurd. Aanleiding was het optreden van supporters van FC Den Haag met geroep als 'Wij zijn op Jodenjacht' cn het brengen van de Hitlergroet - overigens zonder dat ME en andere politie te Amsterdam ingreep. Burgemeester van Thijn overw o o g de Haagse club voortaan uit Amsterdam te weren, Annemarie Grcwel, een PvdA-lid, stelde in de Amsterdamse raad voor om risicovolle wedstrijden voortaan zonder publiek te laten spelen en de Haagse wethouder van sportzaken, Jack Verduyn Lunel schreef aan B&W van Amsterdam: 'Wij ervaren het als zeer pijnlijk dat supporters van de voetbalclub FC Den Haag zich aan een dergelijk gedrag schuldig hebben gemaakt. ... Waar mogelijk zullen wij ons
Waar wij waren Een lange reeks bijeenkomsten van bevriende organisaties en groeperingen hebben wij deze nazomer en herfst bezocht. Daar was o p 1 september de Dag van het Verzet, waar het werk van de commissie-van Dijke en in het bijzonder de problemen van de tweede of na-oorlogse generatie aan de orde kwam. D e Nederlandse Federatieve Raad van het voormalig verzet bestond 40 jaar, evenals de Oorlogsgravenstichting. Die 13de septem-
inspannen om duidelijk te maken dat racisme, ook in supporterskringen, geen kans mag krijgen.'
Boetekleed Uiteraard wenste ons comité samen met het CIDI, de Anne Frankstichting en de hele Stichting Samenwerkend Verzet van minister Korthals Altes dat er 'een consequent en actief vervolgingsbeleid tegen racisme bij sportmanifestaties' komt. Wij legden dit neer in een brief aan de minister van justitie en verwezen daarbij naar de artikelen in het Wetboek van Strafrecht tegen discriminatie. 'Het Openbaar Ministerie mag nimmer de schijn wekken stadions en de wegen daarnaartoe als vrijplaatsen te beschouwen waar gediscrimineerd kan worden.' Wij gaven de minister in overweging de procureursgeneraal in aansluiting op hun brief over voetbalvandalisme van 1982 te vragen weer aan te dringen op optreden tegen racisme bij sportmanifestaties. In de Tweede Kamer heeft het RPF-lid Leerling schriftelijk om bestraffing van antisemitische en discrimi-
nerende opmerkingen gevraagd. N a aanvankelijke afwijzing heeft de heer D é Stoop, de voorzitter van FC D e n Haag, in een gesprek met onze vier organisaties verklaard een denkfout te hebben gemaakt, toen hij het Haagse optreden voor en tijdens de wedstrijd tegen Ajax als iets onbeduidends had willen afdoen. 'Maar ik trek het boetekleed aan', zegt hij. 'Vrijdag heb ik tijdens een onderhoud met de supporters gedreigd met aftreden, als zij zich opnieuw aan zulke uitlatingen zouden bezondigen. Maar ik beken dat ik met dergelijke uitlatingen geen week had moeten wachten.' Onze woordvoersters - vooral Annie Fels ( N A C ) en Joke Kniesmeyer (Anne Frankstichting) gaven aan dat uit dit inzicht consequenties moeten worden getrokken. Wij nodigden de voorzitter van de Haagse club uit voor een gesprek. 'Wij willen hem duidelijk maken dat, hoewel de uitlatingen volgens hem niet racistisch bedoeld waren, ze daarom niet minder laakbaar zijn. Bovendien willen we hem wijzen o p zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid als voorzitter van de club', zo vatte Joke Kniesmeyer onze mening samen.
ber begon met dc traditionele herdenking in het Oranjehotel, de Schcvcningse gevangenis. Bill Minco, destijds de jongste veroordeelde in het Geuzenproces, nep een treffend herinneringsbeeld op. 's Middags hoorde een groot gezelschap, in het prachtige natuurgebied dat de Erebegraafplaats in Loenen op dc Veluwe vormt, de toespraak van Minister-President Lubbers aan. D e laatste septemberdag kwamen onze verzetsvnenden van dc LKG voor hun jaarlijkse landelijke kontaktdag te Deventer bijeen. D e burgemeester, mr. C.D.J. Waal,
Erebegraafplaats te Loenen op de Veluwe.
/n 42 gedenkboeken zijn de namen van alle Nederlandse oorlogsslachtoffers, onder wie een 100.000 Joden opgenomen. De boeken staan, behalve in het Herinneringscentrum Westerbork, ook in Loenen en in het Oorlogs- en Verzetsmuseum Overloon.
noemde de ondergang van een 400 van de 500 leden van de Deventer Joodse gemeenschap het dieptepunt in de oorlog. W i m Meijer, oud-staatssecretaris van wat toen CRM heette, voerde het woord. Wij betuigden onze solidariteit met de Russische Joden, die nog niet allemaal, zoals Sjtsjaranski, vrij zijn. Vanzelfsprekend hebben wij zowel bij feestelijke als droevige aangelegenheden van met ons verbonden mensen zoveel als doenlijk blijk gegeven van ons medeleven. N.A.C.
De eeuw van Ben Sajet N a bijna een eeuw heeft een karakteristieke figuur ons verlaten. D r . Ben Sajet, arts, voorvechter v o o r de gezondheidszorg, socialist, raadslid, J o o d s activist, Amsterdammer, altijd vooraan, hardnekkig en menslievend. In de o o r l o g actief in Engeland, daarna in de weer voor de repatriëring vanuit Parijs. In de antifascistische strijd heeft hij een grote rol gespeeld bij het medische werk voor de commissie H u l p aan Spanje tijdens de Spaanse burgeroorlog. O o k voor Ben Sajet ging ongetwijfeld het w o o r d o p van Mare Chagall die de inzet van zovele J o o d s e strijders v o o r de democratie tegen de gemeenschappelijke vijand van 'een bijbelse schoonheid' achtte. NAC
opvangen. Iedere verhoging - hoe klein ook - is ons van harte welkom. Vrienden, veel dank bij voorbaat. Ik maak van deze gelegenheid gebruik o m o o k onze 'binnenlandse vrienden' o p te wekken zo mogelijk iets ruimere bijdragen te schenken aan ons Comité. D i t lopende jaar - helaas g e k e n m e r k t d o o r groeiende terreur, uitingen van antisemitisme en racisme, geefr ons Comité bijna v o o r t d u r e n d aanleiding tot het verheffen van onze proteststem. D i t g e b e u r t o p alle wettige manieren, schriftelijk, in besprekingen en soms zelfs via rechterlijke gedingen. O o k hiervoor m o e t e n we altijd diep in onze beurs tasten. H e l p ons hierbij en erkentelijk blijft de penningmeester N i c o Boeken
Meer porto en dus..
Stichting Indisch Monument
Sinds jaar en dag verheugen we ons over een groeiend aantal vrienden in het buitenland. Zij ontvingen - naar we h o p e n - onze krant regelmatig per luchtpost. Die verzending kost ons veel meer geld dan de porti in N e d e r l a n d . En nu de verzendkosten d o o r P T T weer v e r h o o g d zijn vormen de kosten een extra aanslag o p onze financiën. O m die reden richten we hierbij een dringend verzoek t o t onze vrienden in het buitenland o m zo mogelijk h u n bijdragen aan ons C o m i t é te v e r h o g e n zodat we die ongewenste extra kosten k u n n e n
H e t herdenkingsjaar 1985 en stellig ook de zeer uitvoerige behandeling van de o o r l o g in het toenmalige Nederlands-Indië in de vele boeken van deel 11 van h e t standaardwerk van Lou de J o n g hebben v o r m gegeven aan een sluimerende gedachre. Een Indisch m o n u m e n t moest er k o m e n 'van nationale allure, dat een centrale functie voor de b e t r o k k e n bevolkingsgroep zou k u n n e n vervullen.' M e n wil een uiting van solidariteit 'tussen Nederlandse en Indische g r o e p e n die, elk o p h u n eigen wijze, gedurende de Tweede W e r e l d o o r l o g veel leed hebben ervaren van o n d e r d r u k k i n g en ver-
volging, maar die tevens o p strijdbare wijze hebben bijgedragen aan de o v e r w i n n i n g daarvan.' Er is een stichting opgericht, compleet m e t comité van aanbeveling en een van uitvoering. Tot het laatste b e h o o r t H a n s Beekman, o.m. E x p o g é - b e s t u u r d e r , de eerste N e d e r lander die in Auschwitz aankwam.
Na-oorlogs in ICODO-info O v e r de kinderen van overlevenden van de holocaust, d.w.z. over de 'post-traumatische stress in de tweede generatie' heeft Erika F r o m m 11 n o v e m b e r een lezing g e h o u d e n in de V U te A m s t e r d a m . M e v r o u w F r o m m , voor de o o r l o g klinisch psychologe in ' H e t Apeldoornsche Bosch', was nadien hoogleraar aan de universiteit van Chicago. Een onderzoeksverslag over de zg. kinderen van de holocaust vindt men in I C O D O - i n f o van juni 1986, naast ander materiaal over de naoorlogse generatie. H e t s e p t e m b e r n u m m e r (3e jaargang nr. 3) bespreekt het ziektegeval van een onderduiker en de gecompliceerdee bejegening van de oorlogsgetroffenen in Polen. Voor h e t bestellen van O C O D O - i n f o en met andere vragen kan m e n zich richten tot: ICODO Willem Barentszstr. 31c 3572 P B U t r e c h t tel. 030-73 08 11
>g__ Aanvraag plaatsen voor reünie-lunch, aangeboden door de gemeente Amsterdam in het restaurant van de RAI. Wie een kosjere lunch wenst moet dit opgeven bij het secretariaat NAC, Diemerkade 4 3 , 1111 AC Amsterdam tel. 0 2 0 - 9 0 5 3 1 0 Naam: Adres: Plaats en postcode: Tel: Aantal plaatsen: