Auschwitz Bulletin, 1989, nr. 03 Mei

nederlands auschwitz comité

32e jaargang nr. 3, mei 1989. Verschijnt 6x per jaar.

Secretariaat Nederlands Auschwitz Comité: A. Caransa, Postbus 90438, 1006 BK Amsterdam, tel. 02975-62962.

Bankrek.: AMRO BANK, bijk. van Baerlestr. 58, 1071 BA Amsterdam, spaarrek.: 40.01.75.088.

Postgiro: 293087 en 4875500 t.n.v. NAC. Redaktie: Drs. Eva Tas, Amsteldijk 23, tel. 020-795716, 1074 HS Amsterdam.

Administratie krant: D. v. Geens, Renkumhof 50, 1 106 JB Amsterdam, tel.: 020-972869.

Vrijheid... maar gelijkheid Twee eeuwen scheiden ons van het magische jaar. D e Fransen zeggen 89 en dat is genoeg.

O p 5 mei, onze bevrijdingsdag, kwamen in 1789 te Versailles de Staten-Generaal bijeen en werd een nieuw tijdvak geopend. Het zaad van de democratie zou ontkiemen.

'Als we niet oppassen worden we d o o r de politici benaderd. 'Jij of ik' moet het niet zijn, maar jij en ik. Laten we niet denken: de machthebbers doen het wel. H e t gaat e r o m dat de mensen zelf denken.'

Onderschat jezelf niet. En roep niet: ik ben machteloos!'

Sicnie S t n k w e r d a sprak deze woorden o p 10 april voor de radio. Zij zijn ons uit het hart gegrepen.

Inderdaad zien wij twee tegenstrijdige stromingen. Er w o r d t van hoger hand geprobeerd dc Tweede wereldoorlog en wat daaraan vastzit o p de achtergrond te schuiven. Duidelijk werd dit bij de vrijlating van de twee, opgezet als een soortement overval. Dank zij de alertheid van de redactie van Vrij Nederland hebben wij kunnen vernemen dat de naar eigen oordeel p r o m i n e n t e heer Van den Heuvel, welbekend in verzetskringen en gangmaker van de 19, zich tot

H . ERDENKT LDE4MEI E

en broederschap?

het eerste (verzets) échelon rekent. O o r logsgetroffenen worden in de watten gelegd en slachtoffer zijn is geen verdienste, zo orakelt hij.

Inzake het te pas en te onpas afgeroepen verband vrijlating-rechtsstaat willen wij maar één opmerking kwijt. D e rechtsstaat is met al zijn instellingen ontoereikend om met de onmetelijke nazi-misdaad af te rekenen. O o k als de vier destijds de verdiende doodstraf hadden gekregen, had deze in geen verhouding gestaan tot de omvang van de onderhavige criminaliteit. Levenslange gevangenisstraf, zelfs tot het bittere einde, doet dit evenmin.

D e L K G , organisatie van Buitengewoon gepensioneerden, heeft dc Tweede K a m e r aangeraden alsnog van het treurige besluit afstand te nemen. Tevergeefs.

H e t w o o r d van voorzitster Annie FelsKupferschmidt op de Auschwitz-herdenking zal ieder bijblijven. 'Laat u niet terneerslaan door wat er nu gebeurd is. Blijf er niet ongelukkig om. Wij hebben destijds een hechte eenheid gevormd, wij vervolgden, verzetsmensen en allen die met ons sympathiseerden. Die eenheid ligt ons na aan het hart, die willen wij houder, en hooghouden.'

D e parlementariërs die verdere opsluiting van de twee niet konden aanzien vonden geen rechtsgrond om de weduwe van de veelvudige landverrader, het meinedige Kamerlid Rost van Tonningen, het onrechtmatige pensioen te o n t n e m e n . Bloedgeld voor de zwarte weduwe, die nog dezelfde is als voorheen en pas werd veroordeeld wegens o.m. verspreiding van de 'Auschwitz-Lüge'.

Grofweg is het beeld aldus: de daders begunstigd, de slachtoffers in een hoekje geduwd. Een (dure) commissie-van Dijke gevormd, zg. om zaken te vereenvoudigen voor een probleemgroep die om natuurlijke redenen alleen maar afneemt, maar jegens welke elke overheid een ereschuld heeft.

N o g steeds.

N o g steeds ook w o r d t achteloos omgegaan m e t zigeuners van wie er n o g enkelen met

Stil op 4 mei Zoals ieder jaar zullen velen van ons o p 4 mei weer door Amsterdam t r e k k e n o m o p de D a m om 8 uur de twee m i n u t e n stilte in acht te nemen, te luisteren en bloemen neer te leggen bij het Nationale M o n u m e n t .

Voor de tocht naar de D a m vertrekt men om 18 uur 30 van de Nassaukade bij de Bosboom Toussainstraat.

Intussen k o m t al een derde en zelfs vierde generatie de doden van de Tweede Wereldoorlog gedenken. O u d e r e n vaak ook o p andere gedenkplaatsen.

Wij roepen ieder die nog kan o p o m mee te gan.n en kan dit niet om zich d o o r jongeren te laten vertegenwoordigen.

Tot ziens o p 4 mei!

NAC het Auschwitz-nummer o p h u n a r m temidden van ons leven. Maar wel moesten hele gelederen overlevenden in het geweer komen o m de hoogste eerbewijzen van de begrafenis van Hirohito, jawel, dezelfde, weg te houden.

Oudgedienden, maar gelukkig ook groeiende scharen nieuwelingen roepen nu al zoveel jaren om een natonale 5 mei-viering. Een nationale feestdag, de 5de mei! Zelden heeft er een betere aanleiding bestaan. H e t is er nog steeds niet van g e k o m e n . Als de 10de mei een halve eeuw achter ons ligt misschien?

Bemoedigend Ondubbelzinnig was het weerwoord o p de rauwe overval van de regering en de onverschillige toestemming van een Kamermeerderheid. Naar schatting ruim 3000 mensen van overal en van alle leeftijden vulden die 29ste januari bij de Auschwitz-herdenking dc lanen van de N i e u w e Oosterbegraafplaats.

Zoals geregeld te zien goeddeels jongeren.

De steungroep waar onze lezers al mee kennis maakten is niet de enige. D a t hebben wij bij de Februari-herdcnking en de bijeenkomsten met onze vrienden van dc Sachen-

O p e n brief aan 19 prominenten Amsterdam, 6 April 1989.

Aan de dames en heren ondertekenaars van de brief aan de heer Minister-president en de heer Minister van Justitie betreffende 'De Twee van Breda'.

Z e e r geachte dames en heren, 'De klap is harder aangekomen dan we dachten' zei burgemeester Ed van Thijn tijdens de Auschwitzherdenking o p 29 januari 1989. Hij sprak verder over 'Heelmeesters die wisten wat goed v o o r de oorlogsslachtoffers was.'

D e schijnbare rust is inmiddels teruggekeerd. D e diverse hulporganisaties zijn nog bezig met het behandelen en uit onze eigen directe omgeving weten we hoeveel verdriet en pijn door uw brief en de gevolgen daarvan is veroorzaakt.

D e AVRO televisie heeft een indringend en ontroerend p o r t r e t van de heer Minco uitgezonden dat voor velen verhelderend heeft gewerkt.

D e interviews die gevolgd zijn in de diverse media m e t verschillende ondertekenaars waren zo mogelijk nog verhelderender. Z e waren verbijsterend.

Vervolg

van pagina. 1

hausen- en Buchenwald-comité's gemerkt.

Bemoedigend en weemoedig tegelijk stemt ook restauratie en neiuwe bestemming voor een aantal, meestal kleine synagoges. G r o ningen en de 18de eeuwse Portugese synagoge te D e n Haag zijn de bekendste voorbeelden. Onlangs werd in het Limburgse Meerssen de synagoge gerestaureerd. In het Drentse Bourtange was dat al gebeurd.

Rassenhaat en fanatisme Er is nog pas o p gewezen dat de 'rassenleer' die tot Auschwitz heeft geleid niet vanaf de bierkruk, maar van de katheder van Duitse hooggeleerden is verkondigd en toen pas op de straat en in de kroeg is beland. N u zijn zowaar in Berlijn de Republikaner, in Frankfurt de N P D met hun bekende gebral tegen 'Uberfremdung' in de raad verschenen. H u n Franse broeder Le Pen verloor bij de verkiezingen voor de gemeenteraden tegenover zijn schrikbarend succes voor het parlement.

H e t racistische zaad bezit kennelijk nog kiemkracht. En dan praten we nog maar niet over de Landmannschaften, Hitiers oudjes, met aanhang. O p het eeuwfeest van de Fuh-

O p weg naar de persconferentie in Den Haag na de bespreking in het Catshuis o p Dinsdag 24 januari 1.1 werd voor het eerst het woord 'overval' gebruikt. D e hierboven aangehaalde interviewa hebben aangetoond dat h e t een zeer goed voorbereide overval is geweest.

Het zou niet moeilijk zijn de in uw brief van 11 mei 1988 gehanteerde argumenten te weerleggen. Dat zou een zinloze exercitie zijn.

In alle toonaarden is tijdens en na de discussies in Den Haag uw aller integriteit geprezen. O o k wij hebben er geen enkele behoefte aan die integriteit ter discussie te stellen.

Wat we ter discussie stellen is uw ïnvoelingsen inschattingsvermogen. U bent klinisch en patriarchaal tc werk gegaan. U hebt uw mening bepaald vanuit uw eigen achterg r o n d van mensen die na het einde van de 2e wereldoorlog terug konden keren naar hun eigen volledige gezinnen tn hun eigen vertrouwde omgeving.

dikwijls

te laat -

de h u n

toekomende

hulp verkregen.

N i e t t e m i n hebben deze mensen met bewonderenswaardige moed altijd geweigerd zielige slachtoffers te zijn en ze weigeren dat nog Z e wensen niet door u of d o o r anderen gestigmatiseerd te worden.

In de jaren die volgden o p de Sjoah hebben de overlevenden gezinnen gesticht, carrières opgebouwd en zich voor zover h u n dat mogelijk was tot volwaardige leden van de Nederlandse samenleving ontwikkeld, zoals ze dat al vele eeuwen lang hebben gedaan.

D o o r uw brief en de gevolgen daarvan is niet alleen d o o r de oorlog ontstaan letsel opnieuw manifest geworden. U hebt hen tegen hun wil tot slachtoffers gemaakt.

Uw 'therapie' heeft een averechtse uitwerking gehad die, zoals nu al blijkt, n o g lang zal nawerken.

U hebt menen tc kunnen oordelen over mensen die vernederd, vernield en ALLEEN terug zijn g e k o m e n en na h u n terugkeer slechts moeizaam, onvoldoende en laat -

Met verschuldigde hoogachting.

rer is die nog altijd niet uitgestorven. Integendeel. Blijkens enquêtes zien dc meeste Bondsburgers in Adolf veel goeds, net als vroeger.

Een schijnbaar nieuw fenoneem of een oud in een nieuw jasje is het godsdienstig fanatisme Censuur en banvloek zijn zelfs oeroud. D e vloek kan evenwel de Britse auteur Rushdie in het heden en overal op aarde treffen.

Z o komen wij weer o p het Midden-Oosten, immers vlakbij de ayatollah's. Bijna anderhalfjaar heerst de intifadah, grote en kleine mogendheden, hoge ambtsdragers en culturele organisaties proberen een redelijke oplossing uit tc stippelen. Wat er na zoveel honderden doden niet eenvoudiger, maar ook niet minder nodig op wordt. Een Israëlische minister dringt al o p directe onderhandelingen aan.

Opstand en broederschap

Dit in navolging van Levi Eshkol, Israéls premier tijdens dc Zesdaagse oorlog van juni 1967. Deze verklaarde toen. 'We moeten steeds weer opnieuw proberen een modus vivendi, een voorlopige schikking, met onze buren te vinden.' ( N R C - H a n d e l s blad 17-4-1989) Men kan dat slechts onderschrijven, te meer nu het er naar uitziet dat een blijvende schikking tussen dc machtsblokken in de maak is.

N a m e n s het N E D E R L A N D S A U S H W I T Z COMITÉ, A. C a r a n s a , secretaris.

April staat voor ons altijd in het teken van dc opstand die in 1943 op 19 april in h e t al gedecimeerde g e t t o van Warschau ontbrandde. Het antwoord van de levenswil, de menselijke waardigheid op de onzegbare schanddaad waaraan toen al miljoenen Europese en driekwart van de Poolse J o d e n ten offer waren gevallen. Wij gedenken hen als gewoonlijk o p de J o m Hasjoah, waar dit jaar de voorzitster van het N A C te horen is.

Mei is meer dan veertig jaar voor ons allen de bevrijdingsmaand. Dit jaar is het ook de maand van 'dc', de Franse revolutie. Met de leuze Vrijheid, gelijkheid en broederschap O n d e r de titel 'Nauwgezet en wanhopig' heeft de V P R O - t v uitgebreide interviews met vier schrijvers van wereldfaam uitgezonden. Allen hadden zij h u n hoop gesteld o p enigerlei revolutie, allen zijn zij teleurgesteld of hebben zij andere wegen gezocht.

Van de vrijheid bleef weinig over, van de gelijkheid kwam bitter weinig terecht, de broederschap bleef verre.

Van de verschrikkelijkste tyrannic zijn wij bevrijd. Gelijkheid voor de wet mag wel eens haperen, die w o r d t althans nagestreefd in belangrijke delen van de aarde Laten wij het proberen met de broederschap.

Blik op de Auschwitz-herdenking, 29 januari 1989. Foto Rob Dijkstra, Den Haag.

Levenslang en n o g langer Toespraak van Burgemeester Ed van Thijn tijdens de Auschwitz-herdenking, N i e u w e Oosterbegraafplaats 29 januari 1989.

De klap is toch harder aangekomen dan ze dachten. Dat de vrijlating van de twee van Breda een heftige, emotionele schok teweeg zou brengen, was ingecalculeerd. Maar toch....was er niet sprake van een kentering in kringen van slachtoffers en voormalig verzet? Bovendien, zo dachten onze heelmeesters: beter nu maar m één keer d o o r het dal, dan telkens weer opnieuw die pijnlijke diskussie, die oude wonden openrijt en onze samenleving vergiftigt.

Dan is het maar voorbij.

Ach, men wist zo goed wat beter voor ons was. D e klap is harder aangekomen dan m e n dacht en zal ons nog lang blijven achtervolgen.

Eva Fürth, de onlangs overleden secretaris van ons Auschwitzcomité, zei tijdens de hoorzitting van 1972 nog: 'Raadpleeg toch de medici die de slachtoffers behandelen. Zij zijn het die levenslang hebben, die levenslang h u n leed mee moeten dragen, totdat h u n hart o p h o u d t te kloppen. En ook dan nog, want zij die o p de puinhopen van h u n verwoeste levens een nieuw gezin stichtten, hebben h u n Jeed, h u n angsten, h u n frustraties onbewust en ongewild o p h u n kinderen overgebracht.' Levenslang, en langer nog.

W i e durft met stelligheid te zeggen, dat het

beter is te leven met dc N u l van Breda?

De klap is harder aangekomen dan men dacht. Voor velen van ons ging het immers niet alleen o m een absttacte symboolfunktie, maat heel concreet om de directe moordenaars van onze ouders en g r o o t o u d e r s , onze zusters en broers, onze mannen en vrouwen, onze kinderen... wijzelf.

Een abstract symbool? N o g elke dag staren dc inmiddels vergeelde p o r t r e t t e n ons aan en vermengen zich 's nachts met onze angstdromen, gebaseerd o p eigen, traumatische ervaringen. En altijd maar weer achtervolgt ons de vraag: waarom zij en niet wij?

D e d e n wij genoeg? D o e n wij genoeg?

Dat beeld van de vrijlating, dat geniep bij de grens, is harder aangekomen dan men dacht en zal ons altijd bijblijven. H e t pijnlijke van de afgelopen dagen was het dat onze diepste gevoelens werden afgewogen tegen de beginselen van de rechtsstaat, terwijl wij dachten ons daaraan nu juist te k u n n e n vastklampen.

Misschien vroegen wij o o k wel het o n m o g e lijke, zowel in '72 als nu. Enerzijds deden wij een b e r o e p o p solidariteit- ons daarvoor profilerend als 'groep apart', slachtoffers met gevoelens die moeten worden ontzien.

Anderzijds doet het ons pijn als 'groep apart' gezien te worden, afgewogen te worden tegen de beginselen van de rechtsstaat die toch de levenssappen zijn van ons bestaan.

Keer o p keer worden wij gedwongen als 'groep apart' uit te rukken en begrip te vra-

gen voor onze kwetsuren, maar tegelijkertijd willen we geen mededogen, want wij zijn sterk en wij zijn strijdbaar, wij hebben een opdracht, een boodschap, vanuit een diepe verbondenheid met diegenen die niet meer kunnen spreken. N o o i t meer Auschwitz, dat is onze boodschap, onze strijdkreet, onze levensvervulling.

Daarvoor gaan we all-out, tot onze laatste ademsnik, maar het laatste wat wij willen is deze boodschap te m o e t e n monopoliseren.

Wij willen (om een term van J o o p Voogd tc gebruiken) 'een samenleving die ons omvat', een samenleving die onze geschiedenis, onze kwetsuren tot de hare maakt en zich daarvan op beslissende m o m e n t e n bewust is. Een samenleving die geen hoorzittingen meer nodig heeft. Die uit onze geschiedenis lessen trekt voor haar t o e k o m s t . En uit zichzelf een feilloze antenne ontwikkelt voor hedendaagse v o r m e n van racisme en fascisme. Een rechtsstaat dus, die ook de onze is. Waarin het ' N o o i t Meer Auschwitz' een samenbindende, existentiële, mobiliserende factor is.

Als de heftige emotionele schok van de vrijlating ook omgekeerd dat bewustzijn naderbij heeft gebracht, ook in de gesprangde harten van onze verscheurde volksvertegenwoordigers, dan is onze strijd toch niet voor niets geweest.

N o o i t Meer Auschwitz. M o g e de rechtsstaat aan deze levenslijn zijn ware kracht ontlenen.

Recht, geen genadebrood U i t de t o e s p r a a k van b u r g e m e e s t e r E. van Thijn bij de D o k w e r k e r o p 26 januari 1989.

Hier staan we dan.

Opnieuw, bij de D o k w e r k e r , zoals we hier ook stonden in 1972.

Het li|kt alsof de geschiedenis zich herhaalt, maar wij staan hier juist telkens weer opnieuw, omdat wi| met willen, dat de geschiedenis zich herhaalt.

Opnieuw worden wij geconfronteerd met een regeringsvoorstel om dc oorlogsmisdadigers in Breda collectieve gratie te verlenen.

Evenals in 1972, heeft dit voorstel ook zoals in de brief van dc minister w o r d t voorzien - een heftige e m o t i o n e l e s c h o k teweeggebracht O o k t o e n waren er enkelen onder de oorlogsgetroffenen, die om respecrabelc redenen vóór vrijlating waren.

Maar, net als toen zijn er vandaag weer velen, die diep in hun gevoelens geraakt en gekwetst worden Wat mij het m e e s t grieft, toen en nu, in deze materie, is het onderscheid dat wordt gemaakt tussen juridische en nict-jundische argumentcn.

Tussen rationele en emotionele overwegingen, tussen recht en genadebrood.

Secretariaat N e d e r l a n d s Auschwitz C o m i t é : A. Caransa Postbus 9 0 4 3 8 1 0 0 6 B K Amsterdam.

Tel. 0 2 9 7 5 - 6 2 9 6 2

Er w o r d t ons opnieuw een vals dilemma voorgelegd.

Zij vragen geen wraak.

Zi] vragen door ons niet in de steek gelaten te worden. .

Een valse keuze tussen 'de beginselen' van de rechtsstaat enerzijds en de gevoelens van oorlogsvervolgden en voormalig verzet anderzijds.

Waren die beginselen niet juist dc inzet van diegenen die tijdens de Wereldoorlog II strijd hebben geleverd"'' — Recht gaat boven macht.

— Recht staat voor een leven / o n d e r angst, voor geborgenheid.

Tegen d i e achtergrond zijn de ge\ oelens van oorlogsvervolgden en het voormalig verzet een intergraal onderdeel van ons rechtsbewustzijn.

J o o p V o o g d heeft het toen nog zo prachtig gezegd'Vrijlating zou hen (de vervolgden) vooral aantasten in hun gevoel voor rechtvaardigheid, z o u hen aantasten in hun vraag om toch in dit land begrepen te mogen worden, om niet vereenzaamd te staan in een samenleving die niet begrijpt wat hen bezielt.

Burgemeester, voorzitter, penningmeester bij de herdenking. Foto: Leo Erken.

Bergen-Belsen Toen ik in Bergen Belscn liep En naar de bosrand keek Het groene gras Een wolk die langs kwam drijven G i n g plotseling een vogel Schril en vreselijk tekeer Alsof vanuit het struikgewas Een rat haar nest bedreigde En

kijk

De aarde barstte traag naar buiten Trok scheurend kloven door het land De silhouetten van de graven Z o hoog, symmetrisch, stom en streng Verpulverden cn braken open Metalen bakken neergezet Voor tissues vol beschaafd verdriet Besprongen kletterend het asfalt Van spottend k r o m g e t r o k k e n paden Dwars d o o r de diepe d o n k e r e naden Werden barakken uitgebraakt Een wee lucht van zieke lijven Verdreef de zoete geur van hei Mijn ogen zwermden uit als bijen Z e zoemden, zongen, zochten rond Tussen de kaalgeschoren hoofden Naar iemand die herkenbaar was Uit lang bewaarde beeldmontages Maakte één gestalte zich stil los Mijn vaders broer, heel jong en mager Ik zag hem Maar mij kent hij niet D e tijd weerkaatste en ik wist Dat ik hier eerder was geweest M e t hem die slechts o p foto's leeft We luisterden D e vogel zweeg Evelien G a n s zomer 1985

Oorlogstrauma's en no-nonsense Oorlogsslachtoffers in de ruimste zin des w o o t d s (verzet, concertratiekamp, J o d e n vervolging, bombardementen, zeelieden, Japanse kampen) hebben, wanneer zij daarvan schade ondervinden, recht op uitkeringen en een pensioen. De wetten die deze techtcn regelen zijn over het algemeen laat (voor verzetsmensen 1947) tot zeer laat -

als de commissie Van Di]ke, en K r a m e r heeft o p eigen gezag een tweetal psychiaters aangesteld - sindsdien berucht als de twee van R o t t e r d a m - om ten behoeve van de commissie een psychiatrisch rapport te maken. D e commissie is zeer onzorgvuldig tc werk gegaan, dc bijlage van de beide psychiaters w o r d t door iedereen, behalve het

Marianne van Raamsdonk: Tuinpoortje. Krijt met oheved op papier. voor de J a p p e n k a m p e n 1986! - in werking getreden. D e uitvoering van deze wetten, zoals dc beoordeling van de gerechtigdheid van dc aanvrager, ook m de ruime zin, zijn nogal omslachtig en kunnen soms enkele jaren in beslag nemen, zodat verbeteringen niet ongewenst zijn. H e t ministerie van W V C heeft daartoe in 1985 onder leiding van een van haar ambtenaren, Mr. Kramer, een commissie ingesteld, sindsdien bekend

tweetal, als volstrekt waardeloos beoordeeld, cn men heeft lang g e h o o p t dat het rapport van dc commissie geen invloed o p de maatrgelen van de regering zou hebben.

Hierover bestaat enige onzekerheid, en daarom is dit boekje door zijn uitgebreide documentatie een waardevolle en noodzakelijke inlichtingenbron voor allen die over deze materie te beslissen hebben.

Redacteur Engelsman geeft een inleiding, waarin hij de problematiek van de patiënten en de opvattingen van de regering uiteenzet, en dan de andete auteurs inleidt. D e eerste auteur is F.A. Begemann, onderzoeksmedewerker van het Informatie en Coórdinatie-orgaan Dienstverlening Oorlogsgetroffenen ( I C O D O ) die beroepsmatig constant met dc problematiek van oorlogsgetroffenen te maken heeft en hierover een zeer heldere uiteenzetting geeft, waardoor het ook voor volstrekte buitenstaanders begrijpelijk wordt, dat deze mensen soms na tientallen jaren klachten van velerlei aard krijgen.

Uit zijn betoog w o t d t heel duidelijk dat niet alleen de oorlogservaringen, maar ook het aanvragen van een uitkering in vele opzichten een traumatische ervaring is.

Hij geeft hierover allerlei documentatie, waarvan ik er maar één wil citeren, het verhaal van een oorlogsgetroffene die beschrijft hoe hij d o o r de bedrijfsarts is opgevangen in de periode dat de oorlogsherinneringen bij hem terugkwamen. Citaat: 'Wat jij mij nu allemaal vertelt, al die anderen met dergelijke ervaringen hebben vrijwel hetzelfde gehad. J e bent niet de enige hiermee, er zijn duizenden zo, en jouw verhaal klopt precies met al die anderen die ik g e h o o r d heb'. Deze man is daardoor verlost van zijn onzekerheden cn zijn schaamte, van het gevoel dat hij een eenzame slappeling was, een uitzondering, en heeft hiermee het begin van zijn erkenning gekregen. Dit is een voorbeeld van goed opvangen, maar er zijn er ook van zeer slecht opvangen door artsen en ambtenaren, vaak o p een harteloze om niet te zeggen stupide manier.

Het artikel van Engelsman heet 'De sleutelrol van artsen bij de uitvoering van de wetten' cn is buitengewoon goed gedocumenteerd en geargumenteerd Uiteindelijk komen dc twee van R o t t e r d a m uitvoerig tetsprakc. Kramer ging er van uit dat het in hoge mate onwaarschijnlijk is dat een oorlogstrauma na 45 jaar nog gevolgen zou kunnen hebben, en het tweetal lijkt speciaal aangesteld om dit uitvoerig tc bewijzen cn te documenteren. Zijzelf vinden het een aanbeveling dat zij geen enkele ervaring met dit onderwerp hebben, er zo goed als niets van afweten, en dus objectief zijn!

H u n onwetenheid blijkt niet alleen uit hun schandelijk povere literatuurlijst, maar ook uit de parmantige bewering dat geen land zoveel voot oorlogsslachtoffers doet als Nederland. Dat Frankrijk aan K Z slachtoffers direct na thuiskomt een vaste uitkering gaf, en zeer vele faciliteiten verleende, zonder medische keuringen en tot nu toe zonder kottingen, verkiezen zij niet te weten.

W i e halve informatie m e t zoveel aplomb presenteert lijkt voorbestemd voor een carrière in politiek D e n Haag.

Lees verder op pagina 6

Vervolg van pagina 5

Voor Papa Vandaag gaan we het kamp bezoeken. Ik ben nerveus. Niet voor het kamp zelf, want ik ben er al twee keer eerder geweest.

Twee jaar geleden was ik er ook en na het bezoek ging ik een klein boekwinkeltje in waar ze souvenirs verkopen - maar vanwege de drukte en de haast die we hadden kwam ik niet aan de beurt Ik zag een kaart vol met speldjes, wit-blauwe strepen met prikkeldraad erdoorheen en een rode driehoek. Die wou ik hebben voor mijn vader Bijna was ik aan dc beurt... Toen werd er geroepen dat de bus wegging.

Nu, twee jaar later, stopt de bus. Ik vlieg op het winkeltje af. Maar o jee! Gesloten! De kaart met speldjes staat nog keurig in de etalage Mijn man trekt me mee, want hij wil het kamp bezoeken Ik zeg: Tk kom wel, even een speldje voor Papa kopen.'Maar ook nu is er weinig tijd en word ik steeds nerveuzer Links nog een winkeltje, misschien straks We lopen door het kamp. Ik huil, is het om het speldje?

Joop wordt weggeroepen, ik ben alleen.

Vlug loop ik naar de poort Het kleine winkeltje is nog steeds dicht. Dan naar de overkant. De Poolse verstaat me met en laat me pennen, vlaggetjes en kaarten zien. Ik weet dat er aan de andere kant ook een winkeltje is. Ik ren erheen. Nog twintig minuten, dan gaat de bus. Hier liggen boeken, geen speld-

jes Ik kan wel gillen Toevallig komt de gids aan. Ik vertel hem wat ik wil hebben. Ik hoor dat het winkeltje in het kamp van een mevrouw is en die is op vacantie.

Gelukkig iemand die Pools spreekt Hij vraagt de verkoopster waar ze speldjes verkopen. Misschien aan de andere kant van het kamp?

Er wordt geroepen dat dc bus vertrekt. Ik kan niet mee, hoor! Ik moest eerst een speldje kopen. De nervositeit slaat op hem over. Daar is dat winkeltje! Nee, speld|es verkopen ze alleen vooraan!

Nee, nu niet huilen, maar terugrennen naar de bus!

We zijn weer bij dc poort, de gids wil dat ik even een kop koffie met hem ga drinken Maar de bus?

Er is nog een klem winkeltje naast de koffiebar Hij rent ernaartoe. Ik niet Ik zit verdwaasd achter mijn koffie Als hij terugkomt vertelt hij me dat er speldjes te koop zijn. Ik vlieg van mijn stoel.

Eindelijk, eindelijk een klein speldje voor Papa. Het is geen ridderorde, niets van de koningin. Maar erkenning.

Dit kleine speldje vertelt zijn hele leven Wat hij was, wat er is gebeurd en dat er nooit, nooit meer zo iets mag gebeuren.

Judith

Oegstgeest 'Geen onzer die ooit werkelijk geneest Gedachten staan onzichtbaar aangetreden Zij schieten onverhoeds uit het verleden cn wat voorbij ging is nooit weggeweest'. (uit: 'Klein Monument.')

Het Centrum '45 in Oegstgeest wordt uitgebreid. De bestaande bebouwing is gegroepeerd rond een patio waarop een beeldje staat van de hand van Koningin Beatrix.

In het nieuw te bouwen gedeelte is door de architecten ook een patio voorzien. Het centrum zou deze eveneens willen verfraaien, maar daartoe ontbreekt het budget.

Wij hebben nu het plan opgevat gezamenlijk een plastiek aan te bieden en voor dit doel is een giro-rekening geopend.

Wij rekenen op de steun van allen, die zich in de oorlog hebben verzet tegen - of

slachtoffer waren van - de Duitse en Japanse overheersing en die zich mede daardoor bewust zijn van de gcesteli|ke ontwrichting, die voor velen het gevolg was.

Uiteraard zal het totaal te ontvangen bedrag bepalend zijn voor de opdracht, die wij met elkaar kunnen geven.

Het gironummer is 72286 ten name van A. Verheul, Hoekenes 94, Amsterdam.

De initiatiefnemers: Louisc Affolter-van dc Montel Max Eikerbout Joke Folmer Otto van Gooi Bill Minco Paul Veerman Anneke Verheul-Hemrika Tineke Wibaut-Guilonard Jo Willcmsen-Celie.

Amsterdam, maart 1989.

Zoals uit allerlei citaten blijkt is daar weinig aan veranderd. Kramer en zijn commissie hebben deze instelling overgenomen, nooit deskundigen geraadpleegd en adviezen en toelichtingen van ervaren instanties, zoals de Stichting 40-45 en I C O D O genegeerd.

Na de herhaalde literatuur schoot mij opeens tc binnen dat ik voor de oorlog het cabaret Die Pfcffcrmuhle van Erica Mann vele malen had gezien, maar dat één nummer daarvan een onuitwisbare indruk op mij heeft gemaakt. Dit nummer heette 'Die Dummheit lacht' en het werd gebracht door een kolossale, imposante vrouw, Thcrcse Giehse, die met een imponerende zelfverzekerdheid en overtuigingskracht de gruwelijkste stupiditeiten naar voren bracht.

Zes wetten A.J. van der Leeuw, de voorzitter van de Uitkeringsraad, en vroeger werkzaam bij het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, geeft een zorgvuldig juridisch overzicht over de ontwikkeling van de overheidszorg voor oorlogsgetroffenen Over de zes betrokken wetten, de criteria om voor uitkering in aanmerking te komen, en tenslotte nog enkele cijfers over degenen die uitkeringen krijgen en de ermee gemoeide bedragen. De schrijver is 30 jaar bij deze materie betrokken geweest, maar acht zijn taak nog allerminst beëindigd.

Het boekje eindigt met het minderheidsstandpunt van het commissielid professor B.S. Polak, en dc daarbijbehorende toelichting, een overwegend juridisch stuk.

Wie zou verwachten dat een hoogleraar huisartsengenecskundc van juridische zaken nauwelijks verstand kan hebben, vergist zich in hoge mate, want hij is bijzonder goed thuis in deze materie, vooral omdat hij al tientallen jaren een graag geziene adviseur is bij rechtszaken over arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en zijn bijdrage draagt daar duidelijk de sporen van.

In dit boekje zijn zodoende vier specialisten aan het woord, en die zouden dus volgens mijnheer Kramer en 'de twee van Rotterdam' subjectief, cn daarmee onzakelijk, onbetrouwbaar, vervelend, cn voor de twee zelfs onbegrijpelijk moeten zijn. Het tegendeel is het geval, dit boekje wordt gekenmerkt door een bijna sierlijke objectiviteit cn is in hoge mate lezenswaard voor allen die in deze zaken geïnteresseerd zijn.

F. D e k k i n g In hoofdzaak ontleend aan NRC-Handelsblad, 25 maart 1989.

O o r l o g s t r a u m a ' s , na 45 jaar?

Politiek en psychiatrisch ongeduld, onder redactie van A. Engelsman, Uitg, Van Gennep, Amsterdam, 112 pp., prijs ƒ 19,50.

Rapport 'hulp bij verwerking van geweld' Ongeveer tien jaar geleden werd d o o r een Werk- en Advies College (WAC) een aantal adviezen aan de toenmalige minister van C R M uitgebracht die bedoeld waren om de hulpverlening aan oorlogsslachtoffers - vervolgden en verzetsslachtoffers - op een betere leest tc schoeien. Er werd uitgegaan van de toen bestaande organisaties van vrijwilligers en beroepsinstellmgen.

Sommige van die adviezen werden door de regering overgenomen en omgezet in maatregelen. Een daarvan was de oprichting van het I C O D O , een stichting bij velen van ons welbekend en gewaardeerd. Andere aanbevelingen bleven helaas zonder uitwerking.

Regering en Kamer hadden kennelijk toch geen vrede met die situatie, want enkele jaren geleden nam het ministerie van W V C de draad weer op. Een projektgroep onder voorzitterschap van prof Ben Polak - voluit de Projektgroep Behandeling Oorlogs- en Geweldslachtoffers ( P B O G ) , die al een jaar in opdracht van W V C bezig was bepaalde hier niet ter zake doende problemen op te lossen, belastte zich met het opstellen van wat officieel genoemd werd 'een goed werkend, wetenschappelijk verantwoord, samenhangend stelsel van voorzieningen voor personen die als gevolg van oorlog en ander kollektief uitgeoefend geweld psychisch beschadigd zijn'.

Uit deze formulering blijkt dat als een soort vervolg o p het W A C door de Projektgroep opnieuw en beter de hulpverlening in studie moest worden genomen. Verder valt op dat er een uitbreiding aan de kategorieën slachtoffers werd gegeven; vluchtelingen en gegijzelden moesten ook in het te ontwerpen stelsel worden betrokken. Zij vallen immers onder het begrip: slachtoffers van 'ander' kollektief uitgeoefend geweld. We weten immers allen dat er - gelukkig met uitzondering van gegijzelden - een groeiend aantal vluchtelingen in ons land is die n o g steeds lijden onder geweld, vernedering en o n t h e e m d i n g die ze in h u n landen van herkomst hebben ondervonden.

Onverwerkt leed en overdracht In o k t o b e r 1988 bood dc Projektgroep zijn eindrapport aan minister Brinkman aan. H e t bevat uitvoerige beschrijvingen van de - ons welbekende - problemen waar mensen mee (kunnen) worstelen met de vaststelling dat er overeenkomsten bestaan tussen het vaak onverwerkte leed van oorlogsslachtoffers cn vluchtelingen/ gegijzelden.

Er w o r d e n 46 aanbevelingen gedaan. We zullen ze niet allemaal noemen en behandelen omdat ze slechts gedeeltelijk voor het

werk van ons Comité van belang zijn.

Als een rode draad loopt door de adviezen de noodzaak om tot meer samenwerking te komen tussen de zg. specifieke hulpverlenings instellingen - we noemen J M W , Pclita, de Stichting '40-'45 c a . - en de zg. algemene instelling voor hulpverlening, daaronder te verstaan het maatschappelijk werk O p het terrein van dc - doorgaande psychotherapeutische behandeling betekent de aanbeveling tot samenwerken een betere afstemming van de R I A G G ' s en dc instituten voor hulp aan slachtoffers als het Ccn trum '45, de Sinaikliniek en het C e n t r u m Gezondheidszorg Vluchtelingen.

De specifieke organisaties hebben in de loop van dc jaren veel ervaring cn kennis verworven, waarover de algemene instellingen beter moeten worden ingcinformeerd.

'Overdracht' is dus noodzakelijk. Een logische gedachte, want wel zullen de organisaties van de eerste kategorie o p den duur vermindering van hun werk ondervinden, maar ook zullen er altijd mensen blijven die bij de algemene instellingen om hulp komen, omdat ze of in h u n direkte omgeving nergens anders terecht kunnen of niet bij ccn specifieke organisatie willen aankloppen.

1 mei J o m Hasjoa J o m Hasjoa, de dag waarop de g r o t e katastrofc die ons trof en tevens de opstand in het g e t t o van Warschau w o r d t herdacht, valt dit jaar o p maandag 1 mei.

De bijeenkomst w o r d t gehouden o p de gedenkplaats Hollandse Schouwburg in de Plantage Middenlaan te Amsterdam om 19.30 uur (half acht).

Annie Fels-Kupferschmidt, de voorzitster van het Nederlands Auschwitz Comité, dat de plechtigheid mede organiseert, spreekt een kort woord.

Aanbevolen wordt om o p plaatselijk of regionaal niveau betere samenwerkingsprojekten op te zetten; hulpverleners doen er goed aan regelmatig met elkaar te overleggen om vooral inzichten over kliéntenprobleem uit te wisselen. Te dikwijls w o r d t er naast en langs elkaar gewerkt en dat komt de hulpvragende uiteraard niet ten goede. Een belangrijke aanbeveling dus...

Erkenning Wat die hulpzoekers zelf betreft valt de aanbeveling o p dat ook degenen die volgens de

bestaande Wetten niet 'erkend' zijn ook recht hebben o p aandacht cn eventuele behandeling van h u n problemen. D e Wetten - de W U V , de BP en W U B O - zijn in h u n werking immers beperkt. Er vallen altijd mensen tussen wal en schip die wel de gevolgen van verzet en vervolging hebben te dragen maar niet kunnen profiteren van de bestaande hulpmogelijkheden. Deze aanbeveling is voor ons van niet te onderschatten betekenis. In ons Comité kennen wc mensen die weliswaar officieel niet erkend zijn, maar toch niet minder lijden onder hun ervaringen gedurende de jaren van onderdrukking en vervolging. Dit advies geeft hun dus een zekere erkenning en daarover verheugen we ons....

Het is bekend dat cr een groeiende aandacht bestaat voor de problemen van de zg. naoorlogse generatie. Er zijn kinderen van vervolgings- en verzetsslachtoffers - overigens nu al volwassen geworden - die d o o r dc v o o r t d u r e n d e konfrontatie met het leed van hun ouders als het ware een stuk daarvan met zich meedragen.

Sommigen zijn daardoor zelfs belemmerd in hun ontwikkeling of voelen zich zo. Deze 'kinderen' verdienen - aldus een vijftal adviezen - steun en hulp bij hun worsteling om aan dc psychische d r u k die ze ervaren te o n t k o m e n . In de prakijk heeft zich langzaam aan een aantal aktiviteiten ontwikkeld die men onderlinge of 'zelfhulp' zou kunnen noemen. Een van die vijf adviezen levert dan ook een pleidooi voor meer materiële ondersteuning door de overheid aan de instellingen die proberen die aktiviteiten te stimuleren. Vanzelfsprekend ondersteunen wij als Comité alles wat gedaan w o r d t om dc leden van die na-oorlogse generatic alle hulp te geven, als daar behoefte aan bestaat.

Tegelijk nemen we ter harte dat 'stigmatisering' zo veel mogelijk moet worden v o o r k o men. Daarmee is immers niemand gediend; degenen o m wie het hier gaat allerminst....

H e t vrijwilligerswerk w o r d t in het rapport duidelijk positief gewaardeerd. D e aanbeveling die zich over het werk dat d o o r vrijwilligers en de instellingen daarvoor verantwoordelijk uitspreekt geeft dc minister in overweging meer materiële steun aan belangenorganisaties - waarvan ons Comité er een is - te geven. Meer stimulans van overheidswege vergroot de mogelijkheden tot het verrichten van vrijwilligerswerk.

Wij wijzen in dit verband o p de d o o r I C O D O sedert enkele jaren georganiseerde Midland konferenties waar het thema vrijwilligers en zelfhulp in een diversiteit van onderwerpen en 'workshops' aan de orde komt. We willen niet nalaten te vermelden

Lees verder op pagina 8

'Dag van het verzet' 1989 Donderdag 31 augustus Generaal winkelmankazerne, te Nunspeet Deze dag beeft een Gronings karakter bi] ontvangst dan ook koffie met Groninger koek.

Vervolg van pagina 7 dat van die konferenties een aanmoedigende werking op onze eigen aktiviteiten uitgaat.

Het is dan ook terecht onzes inziens, dat in de betreffende aanbeveling aan het I C O D O voot de verder ontwikkeling van het vrijwilligerswerk een koördinerende funktic wordt toegedacht.

Voor een steunpunt

Aanvang 10.30 uur.

O p t r e d e n van:

Tenslotte de aanbeveling die ons uit het hart gegrepen is. Gesteld wordt dat er een landelijk steunpunt komt voor wetenschappelijk * Het Koninklijk Mannenkoor 'Gruno' uit Groningen o.l de heer Chris Verhoog. onderzoek, dokumentatie en bevordering * Folkloristische Dansgroep 'Het Hogeland' Uithuizen. van deskundigheid voor de hulpverlening * Betnard Drukker bespeelt het Hammondorgel. aan oorlogs- en geweldsgetroffenen. * Een vertegenwoordiger van de Regering is uitgenodigd.

Niet alleen wordt daardoor versnippering * Reünie in kantines en op terras. tegengegaan, belangrijker nog is het dat materiaal verzameld wordt dat in het onder* Ook dit jaar wordt een Indische rijsttafel aan tafel geserveerd wijs gebruikt kan worden. Als we onderwijs * bij de toegangsprijs is inbegrepen' koffie met Groninger koek, één aperitief, rijsttafel en zeggen, bedoelen we kennisoverdracht van één pils of ander drankje bij de maaltijd. wat er gebeurd is en hoe mensen daarop rea* Er is voor iedereen een zitplaats! geerden ten behoeve van leerlingen en stu* Tussen het Station Nunspeet en de Kazerne pendelen twee busjes. denten van alle niveau's. Misschien werken kennisoverdracht en historisch inzicht een A a n m e l d e n : vóór 15 juli uitsluitend door overschrijving van ƒ 25,- per persoon op Giroreke- beetje mee aan het voorkomen van een ning Nr. 51.66.870 of Bankrekening: Verenigde Spaarbank N V. Nr. 91.il.30.307 ten name nieuw Auschwitz. van 'Comité Dag van het Verzet' Arnhemsebovenweg 16 (Flat 14) 3708 TA Zeist In deze keuze van behandeling van en kommentaar op het rapport-Polak ligt geen De toegangskaarten worden U half augustus toegezonden. onderwaardering voor dc aanbevelingen die Einde r e ü n i e 1 6 . 3 0 uur. onbesproken bleven. De beperking bleek nodig, omdat die gegeven is door het werkterrein van ons Comité.

In de komende tijd zal de uitwetking van alles wat door de Polakgroep is aangeraakt en aangereikt doot het Nederlands Auschwitz Comité met meer dan gewone belangstelling worden gevolgd. Wij zijn bereid om naar vermogen aan die uitwerking mee te doen. zet hebben geboden tegen de bezettende Op 12 november 1988 hebben deelnemers macht in de Tweede Wereldoorlog, alsmede aan gespreksgroepen van eerste en tweede hun partners en kinderen. Anderen, zowel generatie kinderen van verzetsdeelnemers Boeken. personen als bedrijven kunnen donateur tijdens een bijeenkomst in Utrecht besloten

Kinderen van verzetsdeelnemers

een vereniging op tc richten. Statuten zijn al ontworpen.

De statuten kunnen nog veranderd worden, als de leden dat wensen. Het hoofddoel is het bevorderen van de bekendheid van de problemen die kinderen van verzetsdeelnemers ondervinden, vooral bij deskundigen.

De vereniging zal zelf geen individuele hulp geven. De leden zijn zelf te veel betrokken bij dit soort problemen.

De vereniging hoopt vooral op een erg goede samenwerking met de Stichting 4045. Actie in de richting van de politiek, publiciteit wanneet nodig, reactie op actuele ontwikkelingen en het bevorderen en in standhouden van goede werving zijn middelen om het doel te bereiken. Overleg met andere groepen is mogelijk, zoals kinderen uit Jappenkampen.

De vereniging heeft gewone leden. Dat zijn personen waarvan een of beide ouders ver-

worden. Lezers behorend tot de groep van kinderen van verzetsdeelnemers die nu al lid zouden willen worden van de vereniging kunnen zich opgeven bij het secretariaat, p/a Charlotte de Bourbonlaan 21a, 3062 GB Rotterdam. Er is een oprichtingsvetgadering geweest te Utrecht (22 april).

Adres Anne Zuik Mevtouw Anne Zuik, wonende in Nederland, heeft een belangrijke verklaring afgelegd ten gunste van mevrouw Betbcdet (in Frankrijk) maar zij heeft verzuimd haar adres op te geven. Op verzoek van YadYashem, bureau Frankrijk, vragen wij mw.

Zuik of wie haar adres kent te bellen 020-445880 (E. Rafalowitch).

Het Apeldoornsche Bosch In het Historisch Museum Marialust, Verzetssttijderspark 10 tc Apeldoorn is t.e.m.

28 mei een tentoonstelling tc zien over Het Apeldoornsche Bosch, de vermaarde instelling voor Joodse geesteszieken, die op 21 januari 1943 door dc nazi's werd leeggehaald — onder leiding van Aus der Fünten. De 1200 patiënten en personeelsleden zijn vermoord.