40e jaargang, nr. 3, Mei 1996. Verschijnt 6x per jaar Een uitgave van het Nederlands Auschwitz Comité; postbus 74131,1070 BC Amsterdam
Auschwitz Bulletin Geen supermarkt van geweld Kinderen namen stilte in acht toen een zwaar gestoorde een Schotse kleuterklas grotendeels overhoop had geschoten. Lichtjes brandden in Jeruzalem toen daar - alweer - een buslading burgers was opgeblazen met inbegrip van de dader. Een pas w e d u w n a a r geworden man doodt zijn drie kinderen en hangt zich op. Vrouwen van Srebrenica vragen ver van deze stad waar hun mannen, hun zoons zijn gebleven; het a n t w o o r d is maar al te duidelijk negatief; het zwijgen is welsprekend. Dit is maar een sobere o p s o m m i n g van willekeur en gewelddadigheid die ons dagelijks ter ore en onder ogen komt. De lijst laat zich heel makkelijk w i j d en zijd uitbreiden. Wij hadden het niet over regelrechte militaire operaties. Maar gewelddaden door fanatieke groepen of enkelingen breken regelmatig uit.
Terreur is g o e d k o o p Een halve eeuw na WO II stijgen in alle werelddelen de spanningen en spitsen conflicten zich toe. Wel is de koude oorlog verdampt, maar oude of verholen stenen des aanstoots leverden nieuwe of hernieuwde brandhaarden. Terreur viert hoogtij, gevolgd door gefluisterde contacten tussen overheden en terroristen. Ervaren
journalisten en andere waarnemers w i n d e n daar geen doekjes o m . Een schoolvoorbeeld in WestEuropa, nog w e l de Britse regering, onderhoudt sinds mensenheugenis - vruchteloos - contact met de IRA van Noord-lerland. De deftige Times heeft dit jaar al als het jaar van de b o m willen betitelen, dit in verband met 'religieus terrorisme' dat in tal van landen ten gunste van veel religies of geloofsrichtingen toeslaat, tot in Japan toe. Reusachtige schade kan w o r d e n aangericht voor weinig geld. In het World Trade Centre in New York kostten 6 doden, 1000 gew o n d e n en 100 miljoen schade 14 dollar. Aangezien er de laatste jaren nogal wat b o m m e n en b o m metjes zijn gegooid en aanslagen zijn gepleegd, komen alleen spectaculaire daden nog in het nieuws. Wat voor de één een terrorist is, is v o o r de ander een vrijheidsstrijder, houdt Louis Velleman ons voor (De Groene, 6 maart 1996). Om eraan te herinneren dat Menac h i m Begin, Yasser Arafat en Nelson Mandeis ooit terroristen w a ren. Hij stelt meer terroristisch geweld in het vooruitzicht. "Hoe kleiner de aanhang, hoe meer kans dat de terreur zal o p h o u d e n " . En de aanhang is zelden groot. Zelfs het enige Afrikaanse land waar een onderdrukkend regime via de stembus is v e r d w e n e n , kent
nog steeds geweld op beperkte schaal. Mandela heeft het zwaar, zowel privé als politiek, maar hij handhaaft zich.
N o g steeds W O II Hoeveel strubbelingen en open vragen het heden ook oplevert, 'de' oorlog blijft maar steeds een rol spelen. En niet alleen als verleden, als verre achtergrond. De bezigheden van het RIOD zijn na lange stilte weer in geruchtmakend licht getreden wegens de bevestiging uit in Washington bewaarde documenten dat prins Bernard in zijn vroege leven onbetwistbaar lid van de nazipartij is geweest. Een nauwelijks verrassend bericht v o o r wie enigszins op de hoogte is van de Duitse atmosfeer in de jaren dertig. Het lijkt symbolisch dat tezelfder tijd het Amsterdamse Verzets M u seum dreigt op straat te komen te staan.
Zwartboek De Duitse inval in de Sowjet Unie (juni 1941) ging meteen vergezeld van de Endlösung, de strak georganiseerde massamoord op de joden. Deze nam toe naarmate meer grondgebied w e r d bezet. Ilya Ehrenburg en Wassily Grossman hebben een zwartboek van meer dan 1000 pagina's over de ongehoord omvangrijke p o g r o m g o l f 1
vanaf 1942 opgesteld, dat pas onlangs is gepubliceerd en nu in het Frans vertaald. Het was het eerste verslag van de grote m o o r d , geschreven op aandringen van A l bert Einstein. In 1946 was het werk af: twee jaar later w e r d publicatie verboden. In de tussenliggende vijftig jaar w e r d heel w a t van de inhoud en meer bekend, maar het eerste veelomvattende verslag van de jod e n m o o r d in Oost-Europa is door toedoen van Stalin en zijn o p v o l gers verzwegen. Dezelfde instanties die enige jaren later een schare overlevende dichters als Bergelson en Markisj en de vermaarde acteur Michoëels uit de w e g r u i m d e n . Zo w e r d het naziwerk na 1945 v o l t o o i d . Een halve eeuw later w o r d t het w a r e gezicht van wanstaltig nationalisme get o o n d . Toen en nu gepaard met heel veel g e w e l d . Bij ons w i l l e n officiële instanties het A m s t e r d a m s e Verzets Museu m stilletjes laten v e r d w i j n e n . Natuurlijk w o r d t na heftig protest van pers en g r o e p e r i n g e n , daaronder het Nederlands Auschwitz Comité, naar een andere oplossing gezocht. Juist nu is er in het A m s t e r d a m s e Gemeente Archief een ' k u n s t o l y m p i a d e in Amsterd a m ' ingericht, een reconstructie van de tentoonstellling D.O.O.D. 1936. De leus was 'Geen Olympiade in Berlijn', geen morele steun aan de nazi's. De afgelopen w i n t e r k w a m e n er berichten dat bij de ingang van het m u s e u m bij het v o o r m a l i g e kampterrein Auschwitz, aan de rand van het Poolse stadje Oswiec i m , door o n d e r n e m e n d e en w e i nig fijnzinnige lieden een supermarkt was gepland. Na veelvuldig internationaal protest is het plan voor de supermarkt op de lange baan geschoven o m hopelijk te w o r d e n a f g e w i m p e l d . Voorlopig geen supermarkt v o o r geweld en vernietiging. Maar een v i n g e r w i j zing is gegeven.
Eva Tas
AGENDA VERZETSMUSEUM AMSTERDAM In het Verzetsmuseum in de Lekstraat in A m s t e r d a m staat tot en met mei de expositie Tekeningen van de Maquis'; tekeningen over het leven in een Franse verzetsgroep tijdens de Tweede Wereldoorlog. Over de toekomst van dit museu m , waarvan de toekomst in gevaar is, nu de gemeente Amsterd a m heeft geweigerd de subsidie te geven die nodig is voor de noodzakelijke verhuizing, hopen w i j u in het volgende n u m m e r van dit bulletin te berichten.
OORLOGSMUSEUM OVERLOON Het Nationaal Oorlogs- en Verzetsm u s e u m Overloon w e r d geopend op 25 mei 1946 en bestaat dus 50 jaar. Een greep uit de jubileumactiviteiten. Tot 13 mei is de expositie 'Das W o r t als Waffe - Het W o o r d als W a p e n ' te zien over de Duits-Nederlandse relaties in het verzet tegen het Hitlerregime. Op zaterdag 25 mei w o r d t de expositie 'Het M o n u m e n t van Mauthausen' geopend en op 29 mei organiseert het m u s e u m een symposium over Nederlandse dwangarbeiders in Duitsland tijdens de Tweede W e r e l d o o o r l o g .
VERZETSMUSEUM FRIESLAND Sinds kort verzorgen oud-verzetsmensen, op verzoek, een inleiding voor groepen scholieren uit de hoogste groepen van het basisonderwijs en van het voortgezet onderwijs in het Verzetsmuseum Friesland in Leeuwarden. Nadere informatie bij Hans Groeneweg, tel: 058-2123001
GEMEENTEARCHIEF AMSTERDAM Tijdens de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn w e r d een Kunstolympiade gehouden. Vele kunstenaars werden door het Nazi-reg i m e van deelname aan die manifestatie uitgesloten. Als antw o o r d daarop w e r d in Amsterdam de tentoonstelling 'D.O.O.D.: De Olympiade Onder Dictatuur'
georganiseerd. Uitgeweken en andere kunstenaars, die zich met de uitgesloten kunstenaars v e r b o n den voelden, kregen op deze manier de gelegenheid hun werk te tonen. In het Gemeentearchief Amsterd a m is tot en met 19 mei een reconstructie van deze tentoonstelling te zien met werk van onder anderen Zadkine, Max Ernst, A l bert Hahn sr en jr, Chris Lebau, Cees Maks, Charley Toorop, Melle en J o h n Raadecker.
J I D D I S J THEATER U I T BERLIJN Het Jüdisches Theater Grimasse uit Berlijn geeft een aantal voorstellingen van 'Die frejleche Kretschme'. De groep, opgericht in 1991, bestaat vooral uit i m m i g r a n ten uit Rusland en de Oekraïne; joden op de vlucht voor antisemitisme. 'Kretschme' w o r d t gespeeld in het jiddisj. Speeldata in april: 27 Heerenveen en 28 in N i j m e g e n . In mei:1 in A r n h e m , 3 Leeuwarden, 5 en 6 A m sterdam, 7 Breda en 9 in W i n s c h o ten. De joods-Amerikaanse schrijver Chaim Potok (1929) is z o n d a g m i d dag 9 juni te gast in het J o h n A d a m s Instituut in A m s t e r d a m . Potok is naast schrijver ook rabbijn, historicus, filosoof en schilder. Hij zal v o o r de tweede keer in zes jaar spreken in de American Literature Today lezingenreeks. In zijn nieuwe r o m a n 'De familie Slepak' beschrijft Potok het waargebeurde verhaal van een joods gezin in de v o o r m a l i g SovjetUnie. Hoofdpersoon S o l o m o n Slepak is een voorvechter van de Russische revolutie. Zelfs als de Sovjet-Unie een antisemitisch beleid aanneemt, blijft Slepak t r o u w aan de partij. Pas als zijn enige zoon tegen de politieke elite in verzet komt, realiseert Slepak zich hoe het c o m m u n i s m e hoop in terreur heeft veranderd. Tegelijk met 'De familie Slepak' verschijnt in mei een speciale uitgave van BZZLETIN, geheel gewijd aan het werk van Chaim Potok.
De lezing van Potok begint om 15 uur en wordt gehouden in de Koepelzaal, Kattengat 1 in Amsterdam. Toegansprijzen: 17,50 en 12,50 (CJP/studenten) gulden.
|
De straat is de beste anti-reclame voor extreem-rechts G r o n d w e t . Artikel 1: Allen die zich in Nederland bevinden, w o r d e n in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras geslacht of op welke g r o n d ook, is niet toegestaan.
'De beste anti-reclame voor extreem-rechts is om ze de straat te gunnen.' Burgemeester J. Franssen (VVD) van Zwolle, die Janmaat c.s. onlangs toestond te demonstreren in zijn stad om daarmee de discussie over het demonstratierecht aan te zwengelen in Den Haag, kijkt gematigd positief terug op het verloop van de gebeurtenis. „Wij hebben het wel goed gedaan, maar van een voldaan gevoel kan je niet spreken. Er zijn afschuwelijke dingen geroepen." Hij heeft de ' h o o p nog niet opgegeven'. Maar er valt een lichte teleurstelling in zijn stem te bespeuren. Burgemeester J . Franssen: „Ik had een forsere reactie uit Den Haag verwacht. Binnenlandse Zaken pakt de zaak tot nu toe niet integraal aan. Ze bekijken deelonderwerpen. Van de fracties van D66 en GPV in de Tweede Kamer heb ik inhoudelijke reacties gekregen op de verklaring die ik destijds in de gemeenteraad over deze zaak heb afgelegd. Ik had de partijen op het Binnenhof de verklaring t o e g e s t u u r d . " Langzaam komt er toch 'respons'. De burgemeester van Leerdam heeft inmiddels ook een d e m o n stratie van extreem-rechts toegestaan en de vereniging van burgemeesters heeft z'n solidariteit met Franssen uitgesproken. De ' d a a d ' van de Zwolse burgemeester is erop gericht o m geen deelgenoot te zijn van de 'grote leugen': een demonstratie verbieden op g r o n d van de aantasting van de openbare orde. Volgens
Franssen staat deze uitvlucht op gespannen voet met een g r o n d recht: de vrijheid o m te d e m o n streren. S o m m i g e n hebben uit zijn appèl aan Den Haag opgemaakt dat hij een wettelijke inperking van het demonstratierecht verlangt. Niets is minder waar. „ H e t demonstratierecht is zo w e zenlijk voor een rechtsstaat. Het biedt de mogelijkheid o m een afwijkende mening te laten horen. Natuurlijk weet je per definitie dat er in zo'n manifestatie dingen w o r d e n geroepen die controversieel zijn. „ A l s links Nederland nu roept o m een inperking van de demonstra-
tievrijheid voor deze extreme groepen, dan moet ik hen er' op wijzen dat juist op aandrang van de linkse partijen de wet op dat punt in de jaren tachtig is verr u i m d . Met de ervaring opgedaan in de jaren zestig, de t i j d van de communistische en Vietnam-betogingen, is bewust gekozen v o o r v e r r u i m i n g . Je moet heel goed weten w a t j e doet, w i l je dat inperken." Tegenstanders van 'demonstratiev r i j h e i d ' van extreem-rechts beroepen zich op artikel 1 van de Grondwet. Franssen is de laatste o m het belang van dat artikel te ontkrachten, maar volgens hem is
er te w e i n i g discussie geweest over de vraag waar 'het einde van dat artikel ligt'. O m racistische uitingen en andere strafbare feiten van CD, CP '86 en aanverwante splinters aan te pakken, dient er aanvullende wetgeving te k o m e n , die de rechter 'inst r u m e n t e n in handen geeft' o m in te grijpen. „ G e e n inperking van het grondrecht o m te demonstreren, maar een bijkomende straf die de rechter kan o p l e g g e n " , aldus Franssen. Intrekking van subsidies en zendtijd of zelfs v e r b o d van de partij als is vastgesteld dat het o m een criminele organisatie gaat. Betekent dit evenueel ook inperking van het passief kiesrecht? De burgemeester knikt: „ J a , als het o m mensen gaat die behoren tot zo'n criminele organisatie, dan is er een belangrijke grens gepasseerd. Doch niet dan nadat de Hoge Raad heeft vastgesteld dat een partij als CP '86 een criminele organisatie is en de betrokkenen opereren onder de vlag van diezelfde politieke g r o e p e r i n g . " Janmaat en CP-voorzitter Ruitenberg raken hun passief kiesrecht dan kwijt? „ O n d e r bepaalde o m s t a n d i g h e den. Er kunnen veroordelingen zijn die een dergelijke bijkomende straf rechtvaardigen. Passen deze opvattingen w e l bij een liberaal? „ J a , juist." De publicist J o h n Jansen van Galen schreef onlangs on Het Parool dat het niet bij een liberaal past o m in Den Haag o m maatrelen te vragen. Een liberaal dient z'n eigen p r o b l e m e n op te lossen, als het ware. „ D e heer Jansen van Galen is waarschijnlijk geen liberaal. Dit soort mensen hebben de neiging liberalen altijd de maat te nemen. Ik handel juist zeer liberaal, leg het probleem niet bij de individuele burgemeester, maar bij de wetgevende macht. Bewaking en vorm i n g van de rechtsstaat dienen op het hoogste politieke niveau te w o r d e n bepaald." Franssen had niet gedacht dat zijn beslissing o m het groene licht te geven voor de demonstratie zulke heftige reacties zou o p r o e p e n . Hij spreekt van een ' f e n o m e e n ' dat mocht hij er vooraf w e l van op de
hoogte zijn geweest, de beslissing niet had veranderd. „Ik wist niet dat mensen uit m i n derheidsgroepen zich zo gekwetst en bedreigd voelden, zo angstig waren. Ze kunnen niet begrijpen dat er demonstraties w o r d e n gehouden, die zo wezenlijk in strijd zijn met artikel 1 van de Grondwet. Een angst die ons eens te meer d w i n g t over de dimensie van het vraagstuk na te denken. „ N a t u u r l i j k hebben deze minderheden recht op hun authentieke w o e d e en v e r o n t w a a r d i g i n g , aan de andere kant dienen zij zich ook te realiseren dat zij vaak zelf voortkomen uit landen en volkeren met cultuur, traditie en opvattingen
waar met de rechten van minderheden bepaald onverdraagzamer w o r d t o m g e s p r o n g e n dan w i j in dit land zijn g e w e n d . Waarbij komt dat de autochtone Nederlanders in overgrote meerderheid deze in vrijheidstrijd v e r w o r v e n traditie van demonstratierecht willen bew a r e n . Het is daarom te gemakkelijk o m nu te roepen dat deze demonstraties op grond van artikeM moeten w o r d e n v e r b o d e n . " Worden de lauwe reacties uit Den Haag niet ingegeven door de angst dat nieuwe maatregelen zich over tien jaar tegen heel andere groeperingen kunnen richten? „ D a a r o m ben ik ook tegen beper-
|
'
k i n g v a n g r o n d r e c h t e n . M a a r je zou overtreders wel strafrechtelijk m o e t e n a a n s p r e k e n . Nu schijnt h e t n o g n i e t m o g e l i j k te zijn i n d i v i d u e n v e r o o r d e e l d te k r i j g e n d i e w a l g e l i j k e l e u z e n r o e p e n als E i g e n Volk eerst, N e d e r l a n d Blank of de H i t l e r g r o e t b r e n g e n . Dit s o o r t uitw a s s e n m o e t je steviger aanpakk e n . W a a r o m k a n d a t in D u i t s l a n d w e l e n in N e d e r l a n d n i e t " O o k in Z w o l l e is z u l k e k w e t s e n d e taal g e b e z i g d . Ook v o o r j o o d s e N e d e r l a n d e r s d i e al d a n n i e t d e oorlog hebben meegemaakt, k l i n k t d a t zeer b e d r e i g e n d . Er v o l g t een korte stilte. Franssen v e r v o l g e n s b e d a c h t z a a m : „Ik kan m e v o o r s t e l l e n dat m e t de h e r d e n king v a n de Februaristaking v o o r de deur m e n s e n extra g e ë m o t i o n e e r d zijn g e w e e s t . A a n d e a n d e r e k a n t is er v o l g e n s m i j o n d e r d e Nederlandse bevolking genoeg w e e r s t a n d o p g e b o u w d . A l h a d ik bij a l l e v o o r z o r g e n s c h e r p e r m o e t e n t o e z i e n o p w a t er w e r d g e r o e p e n . " Nadat u de demonstratie t o e l i e t , z i j n e r e l d e r s in h e t l a n d m e e r g e v o l g d . K r i j g e n w e nu e l k e w e e k z o ' n v e r t o n i n g ? ,,Je k u n t d e 7
ze r a c i s t e n w e l v a n d e s t r a a t h o u d e n , m a a r d a n w e e t ik m i n d e r w e l ke o n v r e d e er leeft. B e t e r is h e t d a t dit a l l e m a a l in de volle o p e n b a a r heid g e b e u r t . Dan kan iedereen zien w e l k e a f s c h u w e l i j k e ideeën deze m e n s e n er o p na h o u d e n . De beste anti-reclame v o o r e x t r e e m r e c h t s is ze d e s t r a a t te g u n n e n . Is d a t n i e t h e e l g e v a a r l i j k . Kijk m a a r n a a r het D u i t s l a n d v a n d e j a ren t w i n t i g en dertig. Voor de nat i o n a a l - s o c i a l i s t e n g i n g h e t er j u i s t o m d e s t r a a t te v e r o v e r e n . W a t l u k t e , m e t alle r a m p z a l i g e g e v o l gen. „ H e t o m g e k e e r d e is v o l g e n s m i j erger. W e l e v e n in e e n d e m o c r a t i e waar het weerstandsvermogen g r o o t g e n o e g is o m deze b e w e g i n g e n o p te v a n g e n . De D u i t s e s i tuatie v a n de jaren t w i n t i g en dert i g w a s f e i t e l i j k e e n h e e l a n d e r e . Ik g e l o o f n i e t d a t z o ' n t o e s t a n d zich hier ooit aandient. W e t e n s c h a p pers h e b b e n mij verteld dat publieke d e m o n s t r a t i e s de d o m h e i d e n o n g e c i v i l i s e e r d h e i d v a n ext r e e m - r e c h t s beter duidelijk m a k e n . A l k a n ik n a t u u r l i j k n i e t b e w i j zen d a t d e t e g e n s t a n d e r s v a n d e z e
o p v a t t i n g niet v o o r een deel gelijk kunnen hebben." Hoe staat het m e t de strafklacht die u tegen uitingen van discriminatie heeft i n g e d i e n d . „ V o o r z o v e r ik w e e t , d o e t h e t o p e n b a a r m i n i s t e r i e er a l l e s a a n o m de daders v o o r de rechter te brengen." Linkse g r o e p e n h e b b e n aangifte tegen u gedaan wegens uitlokking van discriminatie. „ V o l g e n s m i j is d e z e k l a c h t p e r omgaande geseponeerd." De d e m o n s t r a t i e is n u r u s t i g v e r l o p e n . W a t als deze w a s g e ë i n d i g d in e e n g r o t e k l o p p a r t i j . „ T o t het l a a t s t e m o m e n t h e b ik d e mogelijkheid open gehouden o m d e b o e l af te b l a z e n . M e t a l l e bes c h i k b a r e i n f o r m a t i e h a d ik e e n redelijke zekerheid, dat w e de situa t i e a a n z o u d e n k u n n e n . O f ik d e avond ervoor goed heb geslapen? N o u , nee. A a n het einde v a n die b e w u s t e d a g w a s ik o o k d o o d moe."
GEDENKBOEK MAUTHAUSEN De stichting Vriendenkring Mauthausen heeft in april van dit jaar een gedenkboek gepubliceerd waarin van 162 in Mauthausen o m g e k o m e n e n korte levensbeschrijvingen worden gegeven, w a a r v o o r de gegevens zijn verstrekt door hun nabestaanden (familie en vrienden). Met dit boek w e r d b e o o g d te laten zien wie de mensen w a r e n achter de namen op het Nederlands M o n u m e n t in Mauthausen, w a t zij deden, hoe zij leefden voordat de oorlog die nooit v e r m o e d e , fatale ommekeer in hun bestaan teweeg bracht. De biografieën w o r d e n voorafgegaan door een gedetailleerd artikel over de w e g e n die v o o r de verschillende groepen slachtoffers naar Mauthausen hebben geleid. Dat niet meer slachtoffers een plaats in het boek hebben kunnen krijgen, v i n d t zijn oorzaak in het feit dat de stichting slechts een beperkt aantal nabestaanden kent. Na verschijning van het boek hebben zich echter zoveel ' n i e u w e ' nabestaanden g e m e l d dat besloten is een vervolgdeel samen te stellen. O m in dit tweede boek zoveel mogelijk slachtoffers te kunnen o p n e m e n , vraagt de stichting Vriendenkring Mauthausen aan allen die familieleden of vrienden in dat concentratiekamp hebben verloren en nog niet bij de stichting zijn aangesloten, zich alsnog bekend te maken. Afgezien van het tweede deel van het Gedenkboek is het ook v o o r de eigen documentatie van de stichting van groot belang dat zij van zoveel mogelijk slachtoffers over meer gegevens de beschikking krijgt dan alleen de naam zoals die vermeld staat op het Nederlands M o n u m e n t in Mauthausen. De stichting doet een dringend beroep op u w m e d e w e r k i n g .
Reacties gaarne aan: mevrouw Hansje E. Dominicus llperveldstraat 4 1024 PG Amsterdam tel: 020 - 636.0577 'Mauthausen, een Gedenkboek' deel 1 is te bestellen door overmaking van 31 gulden op postgi-
rorekening 559.78.78 ten name van de penningmeester van de stichting Vriendenkring Mauthausen, Wolfheze, onder v e r m e l d i n g van Gedenkboek.
OPROEPEN GEEF N O O I T DE M O E D OP Door de oproep, in de verschillende bladen (waaronder het Auschwitz-bulletin van november 1995) heb ik na vijftig jaar drie familieleden + hun kinderen van vaderskant gevonden en bezocht. Zij zijn kinderen van de jongste broer van mijn grootvader. Stel je dat eens voor: een achterneef en t w e e achternichten. Zij hebben m i j n vader en moeder gekend voor het transport naar Westerbork en hebben mijn moeder voor het laatst gezien, toen zij mij verwachtte. Altijd zijn zij ervan uitgegaan dat er een jongen geboren was. Vanaf deze plaats w i l ik iedereen bedanken die mij gebeld en geschreven heeft. Ik heb begrepen dat ik niet de enige ben die zoekende is. Geef de m o e d niet o p , maar plaats je oproep in de juiste kanalen. Zelfs vanuit Israël heb ik reacties gekregen. Men belt elkaar op o m elkaar op de oproep te wijzen. Het blad ALEH in Jeruzalem plaatste de oproep in het december-nummer. Allen van harte bedankt. Nu kan ik eindelijk naar de Auschwitz-herdenking. Ik ben niet meer alleen. BEDANKT.
Branca B. Serra van West Beryldijk 99 4706 DZ Roosendaal tel: 0165-560534 VAN KLAVEREN Graag zou ik meer informatie ontvangen over mijn gedeporteerde en o m g e k o m e n ouders, te w e t e n : A B R A H A M (BRAM) VAN KLAVEREN (geb. 29-5-1909), destijds werkzaam bij zijn schoonvader in de bakkerij Prins & Pront in de Uiterwaardenstraat in A m sterdam en w o n e n d e Trompenburgerstraat 125, A m s t e r d a m . Op 7 augustus 1943 binnenge-
bracht in Westerbork (blok 67) en van daaruit op 24 augustus 1943 gedeporteerd naar Auschwitz (gev.nr. 139775). Verbleef van 28 oktober tot 13 nov e m b e r 1943 in de 'Krankenbau Monowitz'. Is op 7 december 1943 daar weer teruggekeerd en van daaruit op 9 december afgevoerd naar Auschwitz.
MARLIIMA (LIEN) VAN KLAVERENPRINS (geb. 1-5-1907) Eveneens op 24 augustus 1943 vanuit Westerbork gedeporteerd naar Auschwitz (Experimentenblok) en van daaruit gedeporteerd naar Bergen-Belsen en daar overleden, vermoedelijk tussen 1 en 15 april 1945. Wie heeft tijdens hun deportatie en in de respectievelijke kampen mijn ouders o n t m o e t , gezien en/of gesproken. Als u informatie heeft, kunt u contact o p n e m e n met:
Jos van Klaveren Skagerrak 15 2133 DP Hoofddorp tel: 023-5611774 GROEN Wie heeft gekend: ISRAËL (IES) GROEN, geboren op 28 december 1909 in Utrecht. Zijn laatste adres was in A m s t e r d a m , op de Rozengracht 65". Hij ventte in A m s t e r d a m - C e n t r u m en Zuid met p e t r o l e u m , l o m p e n en metalen. Waarschijnlijk is hij op 3 augustus 1942 opgepakt in A m s t e r d a m en hij is rees o p 7 augustus 1942 vanuit Westerbork op transport gegaan naar Auschwitz. Van de 987 gedeporteerden is er één overlevende. Wie is dit? Elke informatie is w e l k o m . Een ieder die informatie heeft kan die richten aan zijn kleinzoon
Marco Groen Lassuslaan 93 8031 XC Zwolle tel: 038-422 6125
Toespraak van burgemeester Patijn bij de Auschwitz herdenking in het Wertheimpark op 28 januari 1996 Dames en heren,
51 jaar geleden w e r d Auschwitz bevrijd. Over hetgeen de bevrijders daar aantroffen en over hetgeen de w e i n i g e overlevenden daar hebben moeten doorstaan is de w e reld nog steeds niet met zichzelf in het reine gekomen. Ook niet na alle herdenkingen van vorig jaar - 50 jaar na de bevrijding. Want zeker is dat deze herdenkingen niet betekenen dat de Tweede W e r e l d o o r l o g nu definitief achter ons gelaten kan w o r d e n . De Bondsrepubliek Duitsland heeft dat begrepen; voor het eerst v o n d daar gisteren een nationale herdenking plaats voor alle slachtoffers van de Holocaust. En het is geen toeval dat die herdenking valt op de dag waarop in 1945 het concentratiekamp Auschwitz w e r d bevrijd. "De w e r e l d , de hemel kan na Auschwitz niet meer hetzelfde z i j n " , zegt dit m o n u m e n t . De vele en vaak ook uiterst indrukwekkende herdenkingen van vorig jaar hebben dat maar al te vaak onderstreept: Auschwitz mag niets anders zijn dan een eenmalig dieptepunt uit de geschiedenis van onze mensheid. Maar dan moeten w e ook elke dag alert blijven en niet het kleine kwaad bagatelliseren of grote misdaden tegen de mensheid elders als ver van ons bed beschouwen. Ook dat is een van de lessen van Auschwitz: door het slechte in de mens normaal te gaan v i n d e n , o m d a t het ons niet rechtstreeks raakt, leggen w i j de kiemen voor grote misdaden waarbij de mens ondergeschikt w o r d t aan machtswellust, etnische superioriteit of rassenwaan.
Ik denk niet dat het ooit verklaarbaar w o r d t dat mensen er toe kunnen komen andere mensen op systematische wijze uit te roeien. Afgelopen donderdag w e r d over dit o n d e r w e r p aan de Universiteit van A m s t e r d a m een proefschrift verdedigd. Het proefschrift bevat een onderzoek van ruim honderd Duitse vonnissen, gewezen over plegers van genocide op geestelijk en lichamelijk gehandicapten in Duitse en Poolse vernietigingskampen. De schrijver concludeert dat, ik citeer nu een bericht van de universiteit, "de motieven van degenen die betrokken waren bij genocide onder het nazi-regime vooral werden gekenmerkt door opportunisme... de meesten lieten zich leiden door overwegingen van eigen belang". Met deze conclusie biedt de schrijver, ik citeer, "een tegenwicht tegen de meer traditionele nadruk op ideologisch-pathologische verklaringen van hun drijfveren. Deze nadruk leidt tot ' d e m o n i s e r i n g ' van de genocideplegers en bij gevolg tot een verminderd inzicht in de werkelijke achtergronden van hun gedrag..." einde citaat. Wij leven in een tijd waarin w e alles willen begrijpen en verklaren. Maar het onverklaarbare, onbegrijpelijke dat in Auschwitz gebeurde, is n i m m e r te o m v a t t e n . Velen van u hebben de Holocaust zelf aan den lijve ondervonden. Anderen zijn hier aanwezig dankzij mensen die het waagden hun eigen leven in de waagschaal te stellen o m andermans leven te redden. Ik denk dat weinigen behoefte hebben aan een verklaring voor het gedrag van de beulen die handwerk deden en de bureaucra-
ten die het bedachten. Dat het is gebeurd, heeft vooral te maken met de misdadigheid van een ideologie die uitgaat van de ongelijkheid van mensen. We zullen Auschwitz nooit ĂŠcht begrijpen. Hoeveel w e er ook over lezen, denken of spreken. Maar ĂŠĂŠn ding weet ik zeker: NOOIT MEER AUSCHWITZ staat hier op dit gedenkteken. Daaraan wil ik ons allen herinneren; elke keer weer.
Toespraak van Anita Löwenhardt tijdens de reünie van het Nederlands Auschwitz Comité op 28 januari 1996 Dames en heren, vrienden vriendinnen,
en
Namens het Nederlands Auschwitz Comité heet ik u allen hartelijk w e l k o m en in het bijzonder m i nister Borst-Eilers van WVC, burgemeester Patijn van Amsterd a m en de commissaris van de koningin van Flevoland, Han Lammers. Voor diegenen van u die v a n m o r gen niet bij de herdenking konden zijn: burgemeester Patijn heeft, net als vorig jaar, prachtig gesproken. Minister Borst w i l ik graag zo het w o o r d geven en meneer Lammers, w i j stellen het zeer op prijs dat u straks het eerste exemplaar van het boekje 'Ver w e g en toch dichtbij' in ontvangst w i l t nemen. Over dat bijzondere boekje straks meer. Het afgelopen jaar 1995 was voor ons allen, overlevenden van de vernietigingskampen, hun kinderen en kleinkinderen, verzetsmensen en hun gezinsleden en alle andere direct betrokkenen een heel moeilijk jaar. Herinneren blijft nu eenmaal pijn d o e n , maar herdenken moet, ook na 1995 - laat dat iedereen duidelijk zijn. Daarom zijn w e de Duitse president Roman Herzog en met hem de Duitse regering en de Bondsdag erkentelijk v o o r hun initiatief o m de 27e januari, de dag van de bevrijding van Auschwitz, uit te roepen tot jaarlijkse herdenkingsdag voor alle slachtoffers van het nazi-regime. Deze herdenking w e r d gisteren v o o r het eerst gehouden. Cynici m o g e n dan zeggen dat dat 50 jaar te laat is, ik a n t w o o r d hen dat Duitsland tenminste begrepen heeft dat herdenken niet o p g e h o u d e n is in 1995. Gelukkig begrijpt de Nederlandse regering dat ook eindelijk, getuige het besluit dat 4 mei gehandhaafd blijft als dag w a a r o p w i j onze do-
den uit de Tweede Wereldoorlog herdenken. Helaas is het gekruidenier en het oeverloze gediscussieer over 5 mei nog steeds niet v o o r b i j . 51 jaar na de oorlog is 5 mei nog steeds geen nationale feestdag, laat staan een vrije dag voor iedereen, en nog steeds denken s o m m i g e Nederlandse politici, zelfs ministers, ons te moeten opleggen hoe en met wie w i j de oorlog moeten herdenken en de vrijheid moeten vieren. W a a r o m , zou ik de dames en heren politici willen vragen, laat u het niet aan de mensen zelf over, aan de rechtstreeks betrokkenen en andere Nederlanders, o m te bepalen hoe zij willen herdenken. Als de overheid de voorwaarden daarvoor schept, weten Nederlanders echt w e l hoe zij daar mee o m willen gaan. Ik dacht dat heel veel Nederlanders dat het afgelopen herdenkingsjaar op overtuigende en soms hartveroverende wijze bewezen hebben.
Ik heb het vorig jaar ook al gezegd maar zal het blijven zeggen: w i j zijn het aan de slachtoffers en overlevenden van v o l k e r e n m o o r d waar ook ter w e r e l d , toen en n u , verplicht te blijven vertellen waar discriminatie, waar racisme, waar antisemitisme in hun ultieme v o r m toe kunnen leiden. Daarom moeten w i j blijven herdenken, ook na 1995. Wellicht m o g e n w i j binnenkort van de Nederlandse regering vernemen hoe zij denkt over het initiatief uit 1994 van een aantal Europarlementariërs o m de zogeheten Auschwitz Lüge in alle lidstaten van de Europese Unie strafbaar te stellen en - in het verlengde daarvan - ook ernst te maken met het bestrijden van alle uitingen van discriminatie, racisme en antisemitsme. Op die manier kunnen de lidstaten van de Europese Unie en ook de Nederlandse regering laten zien dat zij de les-
sen uit de Tweede Wereldoorlog ook na 1995 serieus ter harte nem e n . Het is niet de portefeuille van minister Borst, maar die van haar collega en partijgenoot Sorgdrager, maar misschien dat mev r o u w Borst hier zo toch iets over zou w i l l e n zeggen. U weet wellicht dat het Nederlands Auschwitz Comité dit jaar 40 jaar bestaat, o m precies te zijn in n o v e m b e r van dit jaar. Wij zijn hard bezig met de voorbereidingen v o o r de herdenking daarvan. W i j hopen in november een boek te kunnen presenteren over de geschiedenis van het Auschwitz Comité en zijn bezig met het organiseren van een symposium. Mochten er potentiële sponsors in de zaal zijn, dan kunnen zij zich straks bij mij melden... Voor ik minister Borst uitnodig ons toe te spreken, zou ik u willen vragen o m samen met ons de mensen te herdenken die ons het afgelopen jaar ontvallen zijn. Onder hen w a r e n de mede-oprichters en ereleden van het Nederlands Auschwitz Comité: Ro Corper-Blik en Lou Corper. Wij herdenken ook Helene Weijel, lid van de Steungroep van ons comité en Frans Spaan, niet alleen de broer van ons bestuurslid Judith Waterman-Van Geens en zoon van ons comitélid David van Geens, maar ook degene die jarenlang hier voor ons de kosjere lunch verzorgde. En w e herdenken Jan Schipper, de levenspartner van Judith de Beer, secretaris van onze Steungroep. We herdenken Jan Kassies, jarenlang v o o r velen van ons een steun en toeverlaat, ons oud-lid Jo Blik, journalist Herman Bleich en J o o p van Vlies, die zoveel gedaan heeft voor talloze v e r v o l g d e n , onder meer als voorzitter van het VBV. Ter nagedachtenis van hen allen vraag ik u enige m o m e n t e n stilte in acht te w i l l e n nemen. Het Nederlands Auschwitz Comité
stelt het zeer op prijs dat de minister van VWS, m e v r o u w Borst-Eilers, net als vorig jaar onze herdenking en reünie w i l bijwonen en dat zij ons dit jaar ook nog hier w i l toespreken. M e v r o u w Borst, zeer bedankt. Ik nodig nu graag de heer Lammers uit o m hier te komen. Behalve commissaris van de koningin van de provincie Flevoland, is Han Lammers ook voorzitter van het c u r a t o r i u m van de Anne Frank Stichting. Hij zal zo het eerste exemplaar van het boekje 'Ver w e g en toch dichtbij' in ontvangst n e m e n . Dat w i j juist hem hebben uitgenodigd behoeft enige toelichting. Op initiatief van het Internationaal Auschwitz Comité hebben in april 1995 een groot aantal jongeren en overlevenden uit alle landen waaruit in de oorlog mensen naar Auschwitz werden gedeporteerd, elkaar in Auschwitz ontmoet. Het Nederlands Auschwitz Comité vroeg alle provincies hier een bijdrage aan te leveren, opdat uit elke provincie een overlevende sam e n met een redacteur van een schoolkrant deze bijeenkomst kon b i j w o n e n . En tot onze vreugde gaven alle twaalf provincies hieraan gevolg. Dankzij hun steun kon Nederland twaalf overlevenden en twaalf schoolkrantredacteuren naar Auschwitz afvaardigen. Alle schoolkrantredacteuren hebben hun ervaringen opgeschreven en die verhalen hebben w i j , met de verhalen van enkele overlevenden en prachtige foto's van Carla van Thijn, gebundeld. Dat is, dankzij de zeer kundige en razendsnelle inspanningen van Gerry Polak, een prachtig boekje geworden, dat u straks voor tien gulden bij onze boekentafel kunt verkrijgen. Maar niet voordat schoolkrantredacteur Marieke Brouwer uit E m m e l o o r d , in de provincie Flevoland, het eerste exemplaar heeft aangeboden aan haar commissaris van de koningin. In de persoon van de commissaris van de koningin van Flevoland, de jongste provincie van Nederland, bedanken w e alle provincies voor hun bijdrage.
Han Lammers en Marieke Brouwer, zeer bedankt. En wellicht w i l de heer Lammers zo vriendelijk zijn o m het tweede en derde exemplaar te overhandigen aan minister Borst en burgemeester Patijn.
Rest mij nog u voor straks smakelijk eten en een genoegelijke m i d dag te wensen en natuurlijk zien w i j elkaar over een m a a n d allemaal weer, op 25 februari tijdens de jaarlijkse herdenking van de Februaristaking.
HERDENKINGEN
oorlog in Zuidoost-Azië plaats. De herdenking begint 's ochtends met een bijeenkomst in het Congresgebouw en w o r d t voortgezet bij het Indisch M o n u m e n t . Opgave per briefkaart aan: de stichting Herdenking 15 augustus 1945, Stadhouderslaan 94, 2617 JC Den Haag. Onder v e r m e l d i n g van uw naam, adres, woonplaats en telefoonnummer.
RAVENSBRÜCK HERDENKING De jaarlijkse Ravensbrück-herdenking w o r d t gehouden op vrijdag 26 april, o m 12 uur bij het Ravensbrück-monument op het M u s e u m plein.
4 en 5 M E I HERDENK DE 4e E N VIER DE 5e M E I ! H E R D E N K I N G 15 AUGUSTUS In Den Haag vindt op 15 augustus weer de jaarlijkse herdenking van het einde van de Tweede Wereld-
50 JAAR VRIJHEID Op 8 mei 1995 w e r d in de Ridderzaal in Den Haag het s y m p o s i u m 'Ideaal en Identiteit. Een nieuwe zoektocht na 50 jaar v r i j h e i d ' gehouden. Het verslag van dat s y m posium is nu in b o e k v o r m verschenen bij uitgeverij SdU en is te koop in de boekhandel.
Toespraak door de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, mevrouw Dr. E. Borst-Eilers tijdens de reünie van het Nederlands Auschwitz Comité Terugkijkend op een jaar vol herdenkingen en vieringen en vooruitkijkend naar de bijeenkomst van vandaag, viel mij een vraag in. Het lijkt zo vanzelfsprekend dat mensen die in een concentratiekamp hebben gezeten, aanwezig zijn bij herdenkingen. Maar is het dat eigenlijk w e l , zo vroeg ik mij af: w a t gaat er door iemand heen die 's morgens een kop thee zit te drinken o m vervolgens z'n jas aan te trekken o m naar een herdenkingsbijeenkomst te gaan...? Hoeveel m o e d is er v o o r nodig o m naar het Auschwitz m o n u m e n t te komen als je zélf in Auschwitz hebt gezeten? Wat beweegt iem a n d , w a t beweegt ü o m die gang te maken, jaar na jaar? Is het de herinnering aan dat o n zegbaar gruwelijke, die alleen enigszins draaglijk blijft door haar met anderen te delen... Is het de levenslange gedachte aan verloren familieleden en vrienden... Is het een boodschap aan u w kinderen, u w kleinkinderen... Ik kan me de a n t w o o r d e n alleen maar voorstellen: n i e m a n d anders dan u ként ze. Al een mensenleven lang... Wat beweegt iemand die er 'niet bij w a s ' o m naar het Auschwitz m o n u m e n t te komen... Voor m i j zelf sprekend, als i e m a n d die de o o r l o g , laat ik zeggen ' g e w o o n thuis' heeft meegemaakt, kan ik zeggen: ik k o m naar het Auschwitz m o n u m e n t uit respect v o o r de slachtoffers v o o r w i e Auschwitz het eindpunt betekende. En: uit respect voor de overlevenden voor wie Auschwitz een onherstelbaar litteken in hun leven w e r d . Ik ben ook gekomen o m samen met u te getuigen èn te bezweren 'dat nooit meer'. Auschwitz en al die andere vernietigingskampen s y m boliseren onbetwiste dieptepunten in de menselijke geschiedenis. Dat nooit meer...
Daar zijn w e nu. 51 jaar later. En waren het 49 jaren of 53, het zou er niet zoveel toe doen. Het hoofdstuk van de Tweede Wereldoorlog is nog steeds niet afgesloten: het is van vroeger, van nu en van later. Als minister die het beleid voor de getroffenen uit de Tweede Wereldoorlog in portefeuille heeft, ervaar ik herdenkingen zoals vandaag als bijzonder w a r m , emotioneel. Het zijn niet alleen de herinneringen die deze bijeenkomst 'dragen'. Het is tegelijkertijd een uitwisseling van emoties. En dat zou ik graag, ook in de toekomst zo houden. Het is overbodig te zeggen dat ik daarin niet de enige ben. Er zijn talloze mensen die zich inzetten o m de herinnering levend te houden. De Holocaust voor de vergetelheid te behoeden. Laat mij u één voorbeeld geven van een bijzonder particulier initiatief. Onlangs las ik een artikel over het project van Steven Spielberg. U weet, de man van de f i l m 'Schindlers List'. Los van de vraag of die f i l m nu w e l of niet gemaakt had moeten w o r d e n - ik kan mij voorstellen dat er mensen zijn die zeggen dat een f i l m nog niet bij benadering de gruwelijkheden kan weergeven - los daarvan staat dat het geld dat 'Schindlers List' heeft opgebracht, gebruikt w o r d t voor het vastleggen op f i l m van persoonlijke getuigenissen van mensen die de Holocaust hebben overleefd. Van het materiaal dat zo verzameld w o r d t , w o r d t een archief aangelegd. Met een digitaal computersysteem waarin het 'nageslacht', zoals Spielberg zegt, zijn w e g moet kunnen v i n d e n . Afgezien van het enorme belang van een dergelijk archief zijn de technische middelen die w o r d e n gebruikt o m geschiedenis te bewaken, illustratief v o o r de veran-
deringen die de afgelopen 50 jaar o m ons heen hebben plaatsgev o n d e n . Computers bijvoorbeeld, w o r d e n door de huidige jongeren zonder blikken of blozen gebruikt: dat ligt v o o r onze generatie soms nét even anders. Toch zijn het juist de computer-gebruikers voor wie het project van Spielberg is bedoeld: onze nakomelingen. A n n o 1996 bestaat zo'n driekwart van de bevolking uit mensen die na 1945 geboren zijn. Naarmate de tijd verstrijkt, w o r d t er geleidelijk aan op een andere manier naar de oorlogsjaren gekeken. Na-oorlogse generaties leren die periode weliswaar 'kennen' op school of thuis, via de media of zoals in het voorbeeld van Spielberg, te zijner tijd via digitale c o m puters, maar, zij staan zelf sterk onder invloed van andere, hedendaagse gebeurtenissen. Dat betekent dat hun referentiekader hoe dan ook, anders is. En toch blijkt uit onderzoek dat het feit dat de Tweede W e r e l d o o r l o g steeds verder w e g ligt, door jonge mensen niét gezien w o r d t als een a r g u m e n t o m de voorlichting hierover te staken. Ik v i n d dat bijzonder o m d a t het in zekere zin een gevoelsmatige opvatting is waaruit blijkt dat j o n g e mensen o m te beginnen, lang niet zo oppervlakkig zijn als weieens w o r d t bew e e r d ; het geeft óók aan dat zij zich v e r b o n d e n voelen met onze gemeenschappelijke geschiedenis. J o n g e r e n blijken daarnaast in staat te zijn verband te leggen tussen racistische gebeurtenissen van toen en hedendaagse v o r m e n van racisme. Deze a r g u m e n t e n zijn goede aanknopingspunten voor de verder ontwikkeling van j e u g d v o o r l i c h tingsbeleid. Daarnaast is er een aantal andere factoren waarmee rekening moet w o r d e n gehouden.
Ik noem u: maatschappelijke ontwikkelingen, de groei van de bevolking, de samenstelling daarvan, discriminatie en intolerantie, t e r w i j l racisme o p n i e u w de kop opsteekt. Met name die samenstelling van de bevolking is in de laatste jaren flink veranderd: een groot aantal mensen uit andere culturen, meestal vluchtelingen, heeft in Nederland maar ook elders in Europa, een toevlucht gezocht en gevonden. Met dit alles dient de overheid rekening te houden bij de ontwikkeling van het toekomstig beleid j e u g d v o o r l i c h t i n g . Ik wil u wel bekennen dat ik blij ben dat ik dat beleid in m i j n portefeuille heb, w a n t dan kan ik er ook werkelijk sturing aan geven. Het is, dames en heren, niet gemakkelijk o m alle jeugd te bereiken: al was het maar omdat s o m mige jongeren o m de een of andere reden, vroegtijdig van school gaan. En: hoe bereik je kinderen die afkomstig zijn uit andere culturen. Per slot van rekening hebben zij geen gevoelsmatige b i n d i n g met onze geschiedenis, maar ik v i n d toch dat het 贸贸k voor hen van g r o o t belang is dat zij w e ten w a t de nazi-terreur in Europa teweeg heeft gebracht. Wat het w o o r d Holocaust betekent... Zij moeten tegelijk met de kinderen die in Nederland geboren zijn, zich ervan bewust zijn dat onder vooroordelen en onverdraagzaamheid geen mens zich veilig voelt. Zij moeten weten dat het fascisme en racisme van 'toen' mede geleid hebben tot de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog en dat vrijheid iets is waar je in vredestijd hard aan moet werken. Velen van hen, de kinderen van politieke vluchtelingen, zullen hier wellicht gevoeliger voor zijn, o m dat zij uit eigen ervaring of in ieder geval via hun ouders, weet hebben van het leed dat onverdraagzaamheid kan aanrichten. Hoe m o e t e n vrede en vrijheid bew a a r d worden... Hoe v o o r k o m e n w i j dat de herinnering aan Auschwitz zijn zeggingskracht verliest... Het zijn vragen die niet alleen in
Nederland w o r d e n gesteld. Net als de vraag 'hoe v o o r k o m je zulke verschrikkingen als die uit de nazitijd'. De Duitse president. Roman Herzog, probeert daar een a n t w o o r d o p te vinden. Hij stelde v o o r o m elk jaar op 27 januari, de dag w a a r o p Auschwitz door de Russen w e r d bevrijd, een nationale herdenkingsdag in te stellen voor de slachtoffers van de nazi-terreur. De president stelt dat herinnering aan de Holocaust niet m a g vervagen en dat ook toekomstige generaties waakzaam moeten blijven. In de Bondsdag w e r d gisteren een plechtigheid gehouden en het is de bedoeling van Herzog dat dat voortaan altijd op 27 januari gebeurt en dat op die dag vooral op scholen en universiteiten aan-
dacht w o r d t geschonken aan de slachtoffers van de nazi-periode. President Herzog is van m e n i n g dat "herdenken de toekomstige generaties eraan moet herinneren o m oplettend te z i j n " . Ik ben het van harte met h e m eens. Voorlichting over de Tweede Wereldoorlog zal altijd nodig zijn en niet alleen aan de j e u g d . Dat staat vast. Voor wat Nederland betreft is het belangrijk dat v o o r l i c h t i n g over de jaren 1940-1945 verankerd is in exact die periode: dat geeft de historische en diepere betekenis aan de nationale herdenking en viering van 4 en 5 m e i . Onlangs, in december, bij de begrotingsbehandeling in de Tweede Kamer heb ik de Kamer voorgehouden w a t ik in het begin van
mijn toespraak ook al zei: het hoofdstuk van de Tweede Wereldoorlog is nog steeds niet afgesloten. Het verhaal gaat verder. Bij de begrotingsbehandeling is ook gesproken over het initiatief o m jaarlijks in Europees verband stil te staan bij de Holocaust. Daarover is van gedachten gewisseld m e t afgevaardigden van de andere landen en het blijkt dat zij allen de herdenking aan de Holocaust beschouwen als een integraal onderdeel van de nationale herdenkingsplechtigheden. Tegen die achtergrond zal ook de Neder-
landse regering geen verdere stappen n e m e n in de richting van een Europese herdenkingsdag.
OPVANG OORLOS- EN GEWELDGETROFFENEN Het Academisch Ziekenhuis Leiden heeft een afdeling g e o p e n d voor oorlogs- en geweldsgetroffenen. De bedoeling is o m als vangnet te fungeren voor mensen die in de reguliere, somatische hui-
verlening niet voldoende adequate zorg ontvangen. De afdeling staat open voor patiënten uit heel Nederland. Zij kunnen zichzelf aanmelden. Contactpersoon is de heer J.H. Bolk, hoofd polikliniek Algemene Interne Geneeskunde. Tel: 071-52663.505 of 5263.504.
Uw voorzitter, Anita Löwenhardt, vroeg net naar het standpunt van de Nederlandse regering over het strafbaar stellen van de zogenoemde Auschwitz Lüge. Inderdaad is dat niet mijn portefeuille, maar ik weet dat mijn collega Sorgdrager van justitie bezig is dat te onderzoeken. Dames en heren, ik w i l u de volgende verzekering meegeven. Ik
Wilt u zich (gratis) abonneren op dit blad of heeft u familie, vrienden of kennissen die op de hoogte willen blijven van de activiteiten van het Nederlands Auschwitz Comité? Indien u onderstaande bon invult en opstuurt naar dhr. Jacques Grishaver, Knoopkruid 54, 1112 PV Diemen, ontvangen zij vijf maal per jaar het blad van het Nederlands Auschwitz Comité. Aan het abonnement zijn geen kosten verbonden. Wel ontvangen alle abonnees één maal per jaar een acceptgirokaart voor een vrijwillige donatie ten behoeve van de voortgang van het werk van het Nederlands Auschwitz Comité. naam: adres: postcode en woonplaats: land: Opsturen naar dhr. Jacques Grishaver, Knoopkruid 54, 1112 PV Diemen (Als u het blad niet wilt beschadigen kunt u de bon ook fotocopiëren of overschrijven)
acht het mijn verantwoordelijkheid o m de slachtoffers van oorlogsgeweld en dreiging van toen maar ook die van nu - de nodige zorg en steun te blijven bieden. Ik acht het m i j n verantwoordelijkheid de diepere betekenis van 4 en 5 mei in stand te houden en de betrokkenheid van jongeren bij het herdenken en vieren te behouden en, beter n o g , te vergroten. Daar zal ik mij ook in de komende periode nadrukkelijk voor inzetten. Ik dank u voor u w aandacht.
Nederlands Auschwitz Comité E re-voorzitter: Annetje Fels-Kupferschmidt Voorzitter Anita Löwenhardt Secretariaat: H. Sarfatij Postbus 74131, 1070 BC Amsterdam tel./fax 020-6723388 Penningmeester: J. M. Waterman, Wulp 30, 1111 WJ Diemen tel/fax 020-6996562 Bankrek: ABN/AM RO, nr. 40.01.75.088. postbank 293087 en 4875500. Hoofdredactie: drs. Eva Tas Redactie: Max Arian, Anita Löwenhardt, Clairy Polak Theo Gerritse, Anja Nagtegaal Redactie-adres: Roetersstraat 142 1018 WE Amsterdam fax: 4.211.219 Abonnementenadministratie: Jacques Grishaver, Knoopkruid 54, 1112 PV Diemen tel/fax: 020-6990658