40e jaargang, nr. 3, Mei 1996. Verschijnt 6x per jaar Een uitgave van het Nederlands Auschwitz Comité; postbus 74131,1070 BC Amsterdam
Auschwitz Bulletin Geen supermarkt van geweld Kinderen namen stilte in acht toen een zwaar gestoorde een Schotse kleuterklas grotendeels overhoop had geschoten. Lichtjes brandden in Jeruzalem toen daar - alweer - een buslading burgers was opgeblazen met inbegrip van de dader. Een pas w e d u w n a a r geworden man doodt zijn drie kinderen en hangt zich op. Vrouwen van Srebrenica vragen ver van deze stad waar hun mannen, hun zoons zijn gebleven; het a n t w o o r d is maar al te duidelijk negatief; het zwijgen is welsprekend. Dit is maar een sobere o p s o m m i n g van willekeur en gewelddadigheid die ons dagelijks ter ore en onder ogen komt. De lijst laat zich heel makkelijk w i j d en zijd uitbreiden. Wij hadden het niet over regelrechte militaire operaties. Maar gewelddaden door fanatieke groepen of enkelingen breken regelmatig uit.
Terreur is g o e d k o o p Een halve eeuw na WO II stijgen in alle werelddelen de spanningen en spitsen conflicten zich toe. Wel is de koude oorlog verdampt, maar oude of verholen stenen des aanstoots leverden nieuwe of hernieuwde brandhaarden. Terreur viert hoogtij, gevolgd door gefluisterde contacten tussen overheden en terroristen. Ervaren
journalisten en andere waarnemers w i n d e n daar geen doekjes o m . Een schoolvoorbeeld in WestEuropa, nog w e l de Britse regering, onderhoudt sinds mensenheugenis - vruchteloos - contact met de IRA van Noord-lerland. De deftige Times heeft dit jaar al als het jaar van de b o m willen betitelen, dit in verband met 'religieus terrorisme' dat in tal van landen ten gunste van veel religies of geloofsrichtingen toeslaat, tot in Japan toe. Reusachtige schade kan w o r d e n aangericht voor weinig geld. In het World Trade Centre in New York kostten 6 doden, 1000 gew o n d e n en 100 miljoen schade 14 dollar. Aangezien er de laatste jaren nogal wat b o m m e n en b o m metjes zijn gegooid en aanslagen zijn gepleegd, komen alleen spectaculaire daden nog in het nieuws. Wat voor de één een terrorist is, is v o o r de ander een vrijheidsstrijder, houdt Louis Velleman ons voor (De Groene, 6 maart 1996). Om eraan te herinneren dat Menac h i m Begin, Yasser Arafat en Nelson Mandeis ooit terroristen w a ren. Hij stelt meer terroristisch geweld in het vooruitzicht. "Hoe kleiner de aanhang, hoe meer kans dat de terreur zal o p h o u d e n " . En de aanhang is zelden groot. Zelfs het enige Afrikaanse land waar een onderdrukkend regime via de stembus is v e r d w e n e n , kent
nog steeds geweld op beperkte schaal. Mandela heeft het zwaar, zowel privé als politiek, maar hij handhaaft zich.
N o g steeds W O II Hoeveel strubbelingen en open vragen het heden ook oplevert, 'de' oorlog blijft maar steeds een rol spelen. En niet alleen als verleden, als verre achtergrond. De bezigheden van het RIOD zijn na lange stilte weer in geruchtmakend licht getreden wegens de bevestiging uit in Washington bewaarde documenten dat prins Bernard in zijn vroege leven onbetwistbaar lid van de nazipartij is geweest. Een nauwelijks verrassend bericht v o o r wie enigszins op de hoogte is van de Duitse atmosfeer in de jaren dertig. Het lijkt symbolisch dat tezelfder tijd het Amsterdamse Verzets M u seum dreigt op straat te komen te staan.
Zwartboek De Duitse inval in de Sowjet Unie (juni 1941) ging meteen vergezeld van de Endlösung, de strak georganiseerde massamoord op de joden. Deze nam toe naarmate meer grondgebied w e r d bezet. Ilya Ehrenburg en Wassily Grossman hebben een zwartboek van meer dan 1000 pagina's over de ongehoord omvangrijke p o g r o m g o l f 1