40e jaargang, nr. 3, Augustus 1996. Verschijnt 6x per jaar Een uitgave van het Nederlands Auschwitz Comité; postbus 74131,1070 BC Amsterdam
Auschwitz Bulletin Rechtsomkeert? Lea Rabin heeft tevergeefs een beroep gedaan op de Israëlische kiezers en nog geen kiezers. Haar fanatiekste landgenoten overdonderden de redelijken. En men kan alleen maar hopen dat de -nieuwe regeerders van Israël oog mogen hebben voor de werkelijkheid. De schok die het schot op Jitschak Rabin teweeg bracht schijnt uitgewerkt of nu anders te werken. Intussen had bij het terrein van kamp, nu museum Auschwitz een demonstratie van Poolse extreme nationalisten plaats ten gunste van de voorgenomen supermarkt, voor het toegangshek van dit kamp. Na de protesten allerwegen had de Poolse regering de supermarkt op de lange baan geschoven en demonstraties op 'gevoelige' plaatsen door verscherpte regels belemmerd. Een langgerekt welles-nietes volgde. Het lijkt een wrang naspel van de grote tragedie.
Gewillige Beulen Er is in die tragedie een nieuwe inschatting verschenen: 'Hitiers bereidwillige beulen' ('Hitiers willing executio ners') van Daniël Jonah Goldhagen, een jonge hoogleraar aan de befaamde universiteit van Harvard bij Boston. Het betoog van deze socioloog/historicus komt er op neer dat de Shoa niet zozeer was uitgevoerd door de SS en con-
sorten, maar door toedoen van de meeste Duitsers. De grote moord is volgens Goldhagen een uitvloeisel van eeuwenoud en ongevenaard antisemitisme. Er is al een felle pennenstrijd aan de gang: Eli Wiesel, oud-gevangene van Auschwitz, auteur en winnaar van de Nobelprijs voor de vrede, heeft verklaard dat de Shoa vooral het werk is geweest van miljoenen gewone Duitsers. Zoals het was In AuschwitzBirkenau is de bevrijding na 51 jaar op waardige wijze herdacht door meest jonge mensen uit vele landen, in het bijzonder de Verenigde Staten. De stroom literatuur over het lot van joden in de jaren 1 9391945 zwelt nog steeds aan. Ook documenten komen nu en dan aan het licht. Behalve de genoemde, omstreden studie uit Amerika verschijnen in steeds meer landen reeksen historisch- en toneelwerk, fictie en poëzie over de zwarte jaren. Niet alleen de jongste generatie vervolgden, ook de kinderen en kleinkinderen hebben hun literaire weerklank gevonden. Het Anne Frank Huis, een van de drukst bezochte trefpunten van Nederland, zal enerzijds in de oorspronkelijk staaat worden teruggebracht, anderzijds meer en beter bezoekers kunnen ontvangen met passende toelichting.
Zichtbare geschiedenis Een andere, ook in Nederland bijeen te brengen collectie is de zichtbare geschiedenis; 'Survivors' overlevenden van de Shoa. Men wil de grootste verzameling ooit, getuigenissen van de grote ramp, Shoa, aanleggen. Men hoopt zo, met de modernste hulpmiddelen, op de valreep (wegens ouderdom van de overlevenden) gegevens te conserveren, die anders reddeloos verloren zouden gaan. De filmer Steven Spielberg wil een duizendvoudige getuigenis om zo, te elfder ure, uniek materiaal voor de vergetelheid behoeden.
Nog steeds en alweer Er mogen dan hele cohorten meest jonge mensen langs de Westertoren trekken om zich te verdiepen in de hoop en de angsten van een jong meisje aan de vooravond van de dood -er wordt al weer op grote schaal vermoord, verminkt en verkracht. Een medewerker van de Groene Amsterdammer somt de geweldplegers en hun herauten op in Zuid-Amerika, Zuid-Azië en op afstand in de VS en Canada. En ook elders in de Oude en Nieuwe Wereld. De Verenigde Naties decreteren, maar kunnen klaarblijkelijk niets doen. De oud-SS-er Priebke, schuldig aan massamoord in de