40e jaargang, nr. 5, november 1996. Verschijnt 6x per jaar
Een uitgave van het Nederlands Auschwitz Comité; postbus 74131,1070 BC Amsterdam
Auschwitz Bulletin Ook zonder koekhappen D e verslaafde man die in 1994 het Auschwitz Monument waar hij zelf aan had gewerkt aan de vooravond van de herdenking vernielde, heeft zelfmoord gepleegd. D e aan gruzelementen geslagen spiegels van Jan Wolkers' werkstuk schokten de duizenden deelnemers diep. Duizenden, wat anders dan de enkele tientallen rouwenden die in de jaren vijftig op of om 27 januari naar de N i e u w e Oosterbegraafplaats kwamen. Anders dan menigeen voorzag is in deze halve eeuw de belangstelling voor de Auschwitz Herdenking niet afgenomen, in tegendeel. Ook na meer dan een halve eeuw zijn de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog voelbaarder dan ooit.
Minister Borst D e ons z o goed bekende minister Borst, op bezoek in Israël, heeft namens de Nederlandse regering een half miljoen dollar voor het instituut Jad Vashem overgedragen, vooral voor een lexicon met de namen van een vierduizend Nederlanders die tussen 1940 en 1945 joden hebben bijgestaan. Voor uitbreiding van Beth Juliana in Herzlia (een bejaardentehuis voor uit Nederland afkomstige Israëliërs) waar zij de eerste steen voor legde kon de minister twee miljoen gulden beschikbaar stellen. D e gegevens door geredden over hun redders waren voldoende o m de laatsten een onderscheiding uit te rei-
ken, maar voldoen niet alle aan de eisen van het historische onderzoek. Prof. dr. Hans B l o m , de kersverse directeur van het RIOD, is op uitnodiging naar Jeruzalem getogen o m een oplossing te bewerkstelligen.
Kinderen Interviews, dagboeken, verslagen, romans zijn niet de enige geschriften over de Shoa en de Tweede Wereldoorlog. Er komt geregeld belletrie, opvallend vaak met kinderen als hoofdpersoon: thans middelbare auteurs begeven zich in hun jeugdherinneringen. D i e herinneringen zelf van tienduizenden overlevenden in alle delen van de wereld werden door de Amerikaans/Poolse filmregisseur Stephen Spielberg ook in Nederland verzameld. Niet te'vroeg: er zijn nog weinig overlevenden over. Ook niet te vroeg is er nu sprake ten onrechte van het 'nazi-geld'; bedoeld is naziroofbuit. D e eigenaars zijn vermoord, hun bezit is geroofd. Er blijven miljarden dollars aan waarde nog steeds berusten in toenmaals geallieerde schatkisten. Zwitserse banken zijn begonnen in deze opening van zaken te geven. Een beschamende uitwerking van de gigantische roofmoord bleef niet langer in het vergeetboek.
Goldhagen Het treffendste voorbeeld van hernieuwde en verscherpte aandacht voor het lang bekende is het geval Goldha-
gen. Wij komen daar uiteraard op terug. Hier verwijzen wij alleen maar naar het feit dat 'Hitiers bereidwillige beulen' niet alleen in het herenigde Duitsland grote opschudding heeft g e wekt. Een belangrijk aspect van de nazitijd is daarmee in wijde kring het gesprek van de dag geworden. Een enkel lichtpuntje: een nieuwe Anne Frank-tentoonstelling is geopend in het stadhuis van Wenen. Een veelbetekenende plaats. En uit het gespannen Israël: in Hebron heeft een gezelschap joden en Palestijnen gezamenlijk het Loofhuttenfeest gevierd. Wat heeft dit allemaal te beduiden? U leest het blad van het Nederlands Auschwitz Comité. Er is nog een klein en slinkend aantal mensen over die lotof tijdgenoten van Auschwitz waren. Toch zijn de materiele en morele perikelen van dat tijdvak ook nu dagelijks aan de orde. Wij kijken terug en denken aan de toekomst, vooral die van onze kinderen en kleinkinderen. Wij vieren feestdagen en gedenken rampen uit het verleden. D e ervaringen van de oudere generaties blijken telkens weer actueel. Een enkele van ons herinnert zich vooroorlogse Oranjefeesten, compleet met gezang en koekhappen. Maar ook zonder koekhappen zien wij met voldoening dat wij ons al deze jaren niet voor niets lieten horen. Omdat het moet.
Eva Tas