41 ste jaargang, nr. 2 , mei 1997. Verschijnt 5 x per jaar
Een uitgave van het Nederlands Auschwitz Comité; postbus 74131,1070 BC Amsterdam
Auschwitz Bulletin N o g niet en niet meer In deze herdenkingsdagen en herdenkingen van herdenken doen zich zogezegd nieuwe wandaden voor of herhalen zich. Terwijl wij deze regels schrijven, horen wij het carillon van de Westertoren dezelfde melodie spelen die Anne Frank zo vaak en zo graag hoorde. Hardhandig worden vriend en (ex-)vijand in gedachten een halve eeuw teruggedraaid. Onbekende aantallen miljoenen werden, anders dan hun eigenaars, o.a. in Zwitserland in veiligheid gebracht. Her en der in Zuid-Amerika, maar ook op makkelijker te achterhalen plaatsen. Zo is het historische Parijse Marais, dat vaak in joods bezit was, stilletjes in vreemde, vaak vijandige handen overgegaan. Dit kwam bij de straffeloosheid niet alleen, maar ook bij de erebanen die uiteenlopende profiteurs in de wacht wisten te slepen. Zeker is dat banken en andere financiers, vaak in verre gewesten, de om en nabij miljard gulden van vermoorde joden nooit uit handen gaven. Wij weten alleen dat een deel van het nazi-roofgeld aan de staat is vervallen, maar niet hoe en hoeveel. Men kan alleen professor I. Lipschitz bijvallen: "Het gaat mij om het morele aspect, niet het materiële. Nu wordt een beeld gekweekt van een gemeenschap van hebzuchtige joden, terwijl het gaat om hebzuchtige nietjoden die het geld en de goederen
destijds hebben ingepikt. Het zou fijn zijn als ook van niet-joodse zijde werd erkend dat er fouten zijn gemaakt. Het gaat niet over het geld, maar over de schande dat deze kwestie nog steeds niet is opgehelderd." Intussen duiken er steeds meer gegevens op over Zwitserse bankarchieven die zich volgens de Wall Street Journal in Rusland bevinden en wel voor miljarden. In Nederland zijn kamervragen gesteld over de gang van zaken betreffende joodse en andere vermogens. Terwijl in het huidige Frankrijk het racistische Front National gemeentebesturen heeft veroverd, heeft professor Annie Lacroix-Riz aan het licht gebracht dat het Zyklon-B dat in de gaskamers werd gebruikt ook in Frankrijk werd gefabriceerd. In datzelfde Frankrijk is één van de hoogste collaborateurs en organisator van de jodenvervolgingen, Maurice Papon, na 15 jaar voorbereiding in staat van beschuldiging gesteld. Hij was na 1945 nog politiechef en minister. Een uitvloeisel van oorlog en sjoa is het ontstaan en de ontwikkeling van super-fundamentalisme in Israël. Zo is het optreden te verklaren van Yigal Amir, die de eindelijk tot onderhandelen bereide minister-president Rabin doodschoot, de man die juist de weg naar overleg was ingeslagen.
Na verkiezingen werd deze weg weer verlaten. Overleg moest wijken voor uitzichtloos extremisme. Van vele kanten wordt een uitbarsting gevreesd. De multiculturele samenleving in Nederland wordt op de proef gesteld. Er zijn doden gevallen: het kan zijn dan er racisme in het spel is. Maar er viel ook een dode bij een door onverlaten georganiseerd handgemeen bij Beverwijk, in de aanloop naar enkele voetbalwedstrijden. Velen van ons ouderen denken bij dit particuliere geweld onwillekeurig aan de schrikbeelden van hun jeugd. Er bestaat racisme, maar als Ajax en Feijenoord elkaar in de haren vliegen heeft dat met racisme niets te maken. Uit Turkije zijn zowel Turken als Koerden afkomstig en soms met elkaar in gevecht. Maar los daarvan hoeven de tragedies van de schilderswijk en Schiedam niets met elkaar te maken te hebben. Wij weten hoe belangrijk het is, als het kan, na te gaan hoe de vork in de steel zit. Dat is beter dan op elke verdachtmaking, elk vermoeden in te gaan. Wij zijn nog niet toe aan een rimpelloze toekomst, maar ook niet meer aan de zwartste krachten overgeleverd. Eva Tas