42ste jaargang, nr. 5, nov./dec.l998. Verschijnt 5 x per jaar
Een uitgave van het Nederlands Auschwitz Comité; postbus 74131,1070 BC Amsterdam
Auschwitz Bulletin Een economische immigrant Pas geleden realiseerde ik me dat mijn grootvader een asielzoeker was. Hij kwam uit Galicië, het uiterste zuidoosten van wat nu Polen is, en hij probeerde eerst een nieuw leven op te bouwen in Keulen. Daarna trok hij verder naar het veilige Nederland, waar hij uiteindelijk een succesvol zakenman werd. Zijn motieven om Dzikow Stary te verlaten zijn vaag. Ik heb er mijn moeder vaak naar gevraagd, maar een eenduidig antwoord heb ik nooit gekregen. Natuurlijk bestond er een fel antisemitisme in Polen, zeker in het deel waar mijn groorvader woonde, dicht aan de grens met de Oekraïne. Maar ook probeerden veel joodse mannen onder de dienstplicht in het Oostenrijks-Hongaarse leger uit te komen. De belangrijkste reden daarvoor schijnt geweest te zijn, dat zij in dat leger geen koosjer eten konden krijgen. Dan was er natuurlijk de armoede en de uitzichtloosheid in dat stukje Europa. Isaac Bashevis Singer, die een jaar in het sjetl van mijn grootvader heeft gewoond, beschreef Dzikow als: 'Half moeras, half dorp, nog verbijsterender dan Bilgory'. Pogroms hadden, zover ik kan nagaan, lange tijd in Dzikow niet plaatsgevonden.
Maar hij wilde weg om de armoede, de uitzichtloosheid, om een mens te worden en om niet te hoeven leven met de angst voor een mogelijke pogrom. Ik ben op een keer zelf naar Dzikow Stary gegaan, ik heb er rondgekeken en heb besloten dat ook ik dit oord zo snel mogelijk zou willen vergeten. Ik heb op vele plaatsen in de wereld gestaan en op vele plaatsen heb ik besloten, dat ik als ik hier geboren zou zijn, alles in het werk zou stellen om weg te trekken. Laatst vroeg ik me ook af hoe het mijn grootvader zou zijn vergaan als hij vandaag de dag voor de ambtenaren van staatssecretaris van Justitie Job Cohen, die zijn belast met het asielbeleid, zou moeten verschijnen. De vraag die dan centraal zou staan is of het leven van mijn groorvader inderdaad direct in gevaar komt als hij w o r d t t e r u g g e s t u u r d naar Dzikow Stary of dat hij slechts om economische redenen naar Nederland is gekomen. O m de kans op een vluchtelingenstatus groter te maken zal mijn grootvader wijzen op het sluimerende gevaar van pogroms, maar ik heb eigenlijk weinig illusies hoe het oordeel van de ambtenaren zal lui-
den. Wellicht constateren zij dat er de laatste tijd geen pogroms in Dzikow zijn geweest en dat te verwachten valt dat dit ook in de toekomst niet zal gebeuren. Dzikow is dus geen risicogebied en niets rechtvaardigt zijn verblijf hier. Dan volgt uitzetting en retour naar Dzikow Stary, dat overigens anno 1998 nog slechts bestaat uit ruïnes. Soms had men geluk, niet altijd, niet iedereen, zoals Herman, het neefje van mijn grootvader, die in 1936, vlak voor de Kristallnacht, naar Duitsland werd teruggestuurd en van wie nooit meer iets is vernomen. Nederland, zo lees ik in de krant, wordt op het ogenblik overspoeld door asielzoekers en de krant doet er een grafiekje bij met de top-10 van landen waar deze vluchtelingen vandaan komen. Bovenaan staat Soedan, gevolgd door Kosovo en Afghanistan, en in de onderste gelederen treffen we China en Sri Lanka aan. Vanwege mijn werk voor de televisie ben ik in deze landen geweest en ik weet dus wat men zoal ontvlucht. In Soedan heerst al enige decennia een burgeroorlog, die door het Westen steevast wordt genegeerd. In Afghanistan vond een van de laatste gewapende confrontaties van de Koude Oorlog plaats en het loopt tot aan de dag van vandaag
Nederlands Auschwitz Comité Ere-voorzitter: Annetje Fels-Kupferschmidt Ere-lid: drs. Eva Tas Voorzitter: Jacques Grishaver Secretariaat: Fïerbert Sarfatij Postbus 74131 1070 BC Amsterdam tel/fax 020-67 233 88 Penningmeester: Joop Waterman Wulp 30, 1111 WJ Diemen tel. 020-4166810 fax 020-4166812 E-mail: swatje@xs4all.nl Bankrekening: ABN/AMRO: 400.175.088 Postbank: 29.30.87 en 48.755.00 Het doel van de Stichting Nederlands Auschwitz Comité is: * het realiseren van de zinspreuk "Nooit meer Auschwitz"; * het ageren tegen alle vormen van fascisme, racisme en antisemitisme; * het bevorderen van het welzijn van de in de tweede wereldoorlog vervolgden en hun nabestaanden; * het verrichten van alles wat met het voorgaande verband houdt, alles in de ruimste zin
COLOFON: Eindredactie: Clairy Polak Redactie: Max Arian Theo Gerritse Theo van Praag Teresien da Silva Carla van Thijn Redactieadres: Marketenster 25 1188 D C Amstelveen tel: 020-64 522 76 06-54 284 991 Abonnementenadministratie: Knoopkruid 54 1112 PV Diemen tel: 020-699 06 58 fax: 020-600 34 55 Druk: Drukkerij Peters Amsterdam bv
uit de hand. China wordt vrijwel dagelijks aangeklaagd voor grove schendingen van de mensenrechten, maar economische belangen ontnemen ook onze regering het zicht op de realiteit. Kosovo: zeven jaar geleden berichtten we bij de VPRO al over de wijze waarop de etnische meerderheid door de Serven werd behandeld, maar n i e m a n d reageerde. Zo ontstaat de gtaftek in mijn avondkrant. We worden overspoeld en Nederland wordt voller en voller. De politiek, in het nauw gedteven door deze vloedgolf, reageert met een tegenzet. De suggestie wordt gewekt dat het vooral om economische vluchtelingen zou gaan en de aanduiding 'economische vluchteling' wordt voorzien van een negatieve bijsmaak: slechts een economische vluchteling, eigenbelang, aangetrokken door onze welvaartsstaat. O p de televisie zag ik een man uit Afghanistan het geïmproviseerde tentenkamp in Ermelo binnenkomen. Hij vond de lekkende tenten niet erg, hij wilde slechts leven en hij schrok niet terug van de blubber of de vochtigheid die al tot diep in zijn botten was getreden. Mijn vader, zo zei hij, is door de Taliban vermoord en ze zoeken mij ook. Maar stel dat het niet waai is, dat deze Afghaanse asielzoeker maar wat zegt, dat zijn vadei niet is vermoord en hij niet wordt gezocht. Stel, dat hij slechts uit Pagmon komt, een plek die ooit een stad is geweest en waai ik m'n ogen en heisens heb gepijnigd om me voor te stellen hoe die stad er moet hebben uitgezien. Stel dat hij slechts daar vandaan komt, dan is hij dus eigenlijk een economische migrant en zou hij, zo redeneert de regering, terug moeten naar Pagmon. Laat me niet lachen. Terug naar Pagmon, Mazar-i-Sharif, terug naar Hargeisa in Somalië of terug naar waar dan ook. Het gekke
is dat het lijkt alsof men zich niet meer afvraagt wat het betekent om huis en haard te verlaten, de wereld over te trekken en in het nakende Eimelo tenslotte tevteden te zijn met een vochtig bed. Economische achterlijkheid, de onmogelijkheid om voor je gezin een waardige toekomst te creëren of gewoon niets te eten te hebben, dat alles komt niet uit de lucht vallen. Het zijn oorlogen, corrupte tegimes, aangewakkerde etnische tegenstellingen, religieus fanatisme of wat u ook maar zelf bedenken kunt, die maken dat plotseling je blik op de toekomst wordt veittoebeld. Dan pas gaan mensen op pad en dat doen ze niet slechts nu, aan het einde van de twintigste eeuw, dat hebben ze altijd gedaan. Af en toe was hun leven ditect in gevaat, maat in het algemeen was hun menswaardigheid in het geding. Menswaardig is dat je je kinderen te eten kan geven, dat je toegang hebt tot onderwijs, tot vrije tijd. Dat je maatschappelijk vooruit kan komen, dat je zorgeloos van een oude dag kan genieten en dat je toegang hebt tot de voorzieningen die een maatschappij behoort te verschaffen. Wellicht is het waar en is Nederland niet in staat al deze migranten een onderdak te bieden, hoewel ik 's morgens in de file op de A4 nooit om me heen een asielzoeker bespeur in een verder lege auto. Zelfs als het waar is, dan nog heeft Nederland niet het recht om met dédain te p r a t e n o v e i de e c o n o m i s c h e migrant en net te doen alsof slechts wie daadwerkelijk wordt vervolgd het recht heeft om te vluchten. Ik ben dus de kleinzoon van een economische migrant. Ik ben er tiots op. Hans Fels
Herdenking 1999 Op zondag 31 januari 1999 organiseert het Nederlands Auschwitz Comité de jaarlijkse Auschwitz-herdenking bij het Spiegelmonument Nooit meer Auschwitz''van Jan Wolkers in het Wertheimpark in Amsterdam. Vanaf 11.00 uur is de Boekmanzaal van het Stadhuis open, waar we ons verzamelen. Om 11.30 uur vertrekt de Stille Tocht vanaf het Stadhuis naar het Wertheimpark. De herdenking begint om 12.00 uur met het Kaddisj en Yizkor door rabbijn Sonny Herman, gevolgd door een toespraak van de Amsterdamse burgemeester Schelto Patijn. Hierna is er gelegenheid voor particulieren en organisaties bun kransen en bloemen te leggen bij het monument.
Reünie Na de heidenking is het weer tijd voor de eveneens jaarlijkse reünie, met lunch, in de RAL Om deze te kunnen bijwonen dient u kaarten aan de vragen door middel van nevenstaande bon. Voor mensen die in het bezit zijn van een kaart staan na de herdenking, tegenover de uitgang van bet Wertheimpark, bussen klaar voor vervoer naar de RAI. De bussen vei trekken om 12.30 uur. De restaurantzaal van de RAI is geopend vanaf 13.00 uur. Als gastspreker op de reünie is gevraagd Prof. I. Lipschits. Voor de lunch bieden wij u een optreden aan van liet Duo Carmelen de lunch zelf zal worden opgeluisterd door een optieden van het Salonorkest
N.B. De reünie is niet alleen bedoeld voor overlevenden. Ook nabestaanden en vrienden en kennissen zijn van harte welkom
Het programma samengevat: 11.00 uur: 11.30 12.00 12.30 13.00 13.30 16.00
vetzamelen voor de Stille Tocht in de Boekmanzaal van het Amsterdamse Stadhuis , ingang aan de Amstel begin Stille Tocht naar het Wertheimpark herdenking bij het Auschwitz Monument vertrek van de bussen naar de RAI restaurantzaal van de RAI open begin reünie en lunch einde reünie
uur: uur: uut: uur: uur: uur:
BESTELBON Wilt u plaatsen reserveren voor de reünie met lunch, dan verzoeken wij u deze bon vóór 15 januari 1999 op te sturen aan: de Penningmeester N.A.C, Wulp 30, 1111 WJ Diemen. Gezien de elk jaar weer overweldigde belangstelling voor de reünie is het raadzaam snel te reageren. Wij verzoeken u het totaalbedrag (het aantal kaarten che u heeft besteld maal 10 of 12,50 gulden), gelijktijdig met het opsturen van deze bon over te maken op Postbankrekening: 293087, t.n.v. de penningmeester Nederlands Auschwitz Comité, Diemen. De kaarten worden uitsluitend verzonden na ontvangst van de bon en van uw betaling.
| BON |
Voor reünie met lunch op zondag 31 januari 1999 in de RAI
I
Gaarne in blokletters invullen
|
naam:
|
adres:
I
postcode:
dhr./mw. woonplaats:
land: I
telefoon:
I
kaarten voor een lunch a ƒ 10,-
=ƒ
'
kaarten voot een kosjere lunch a ƒ 12,50
=ƒ
Primrose
.
totaal
=ƒ
hvenals voorgaande jaren zijn wij genoodzaakt u voor de lunch een bescheiden bijdrage van tien gulden (12,50 gulden voor een kosjere lunch) te vragen. Bestelbon en wijze van bestellen vindt u hiernaast.
, •
Overmaken op Postbankrekening 293087 t.n.v. de penningmeester Nederlands Auschwitz Comité, Diemen
I I I
Deze bon vóór 15 januari 1999 opsturen aan de penningmeester N.A.C. Wulp 30, 1111 WJ Diemen. (Als u dit blad niet wilt beschadigen, kunt u de bon ook fotokopiëren)
Tussen overleven en leven Tekeningen van Aat Breur-Hibma tentoongesteld in Ravensbrück "De tekeningen lijken voor een
'Zwischen überleben und leben'. Bij
Verschrikkelijk was, dat Aat Breur dezelfde
deel vluchtig op het papier gewor-
de opening zei Aat Breut in een
pen. Het zijn snelle, bijna haastig
korte toespraak: "Toen was ik een
Ravensbrück, moest horen dat haar
uitgevoerde potloodlijnen op de
nummer, vandaag sta ik hiet als
zoon, Wim Breur, in Wenen, waar
achterkant van stiekem achterover-
mens. Toen moest ik de tekeningen
hij woonde, door een dodelijke her-
gedrukte SS-formulieren. Mo-
veibergen ondet planken. Vandaag
senbloeding was getroffen. Wim is
mentopnamen uit de dagelijks
zijn ze prachtig ingelijst". De krant
de in het begin van de oorlog gebo-
schrikwereld van het vrouwen-
sprak over "bewogen,
concentratiekamp Ravensbrück
ook verzoenende woorden".
-
maar toch
dagelijks sterven in het concentratiekamp zelf meer dan anderhalf jaar lang meegemaakt heeft, de NeBreur-Hibma."
Zo begint een artikel in een Duitse krant over de tentoonstelling van tekeningen en aquarellen van Aat Breur-Hibma die vorige maand geopend werd in het voormalige concentratiekamp Ravensbrück. O p die tentoonstelling zijn 32 tekeningen te zien, die de nu 84-jatige Aat Breur in het kamp heeft gemaakt en waarmee zij een unieke getuigenis heeft vervaardigd van de ellende in het kamp, maar ook van de vriendschap en de solidariteit tussen de daar gevangen vrouwen . Die tekeningen zijn ook opgenomen in het boek, dat haar dochter, Dunya Breur, onder de titel 'Een over haar,
haar werk en haar medegevangenen heeft geschreven (SUN, Nijmegen, 1995). Maar de tentoonstelling bevat ook wetk dat Aat Breur na de oorlog heeft gemaakt: vrolijke aquarellen van landschappen en bloemen. Niet voor niets heet de tentoonstelling:
in
ren zoon van haar en de verzetsstrij-
ellende, het geweld, de angst en het
verborgen herinnering
nog
der Krijn Breur. Hij is gestorven op
opgetekend door een vrouw, die de
derlandse Aat
avond,
Een onbekend zigennei meisje in Ravensbrück
dezelfde dag waarop zijn kleindochter werd geboren, het tweede achterkleinkind van Aat Breur. Overleven en leven. Het stopt niet bij het einde van de oorlog. Hoe goed het ook is dat men nu in Duitsland, ter plekke, de indringende tekeningen van Aat Breur kan zien. (m.a.) (naschrift)
De
tentoonstelling
'Zwischen :überleben und leben', is nog tot in elk geval 31 mei 1999 te zien in MahnRavensbrück,
und
Gedenkstatte
16798
Fürstenbergl
Havel (zestig kilometer ten noorden van Berlijn). Geopend: dinsdag tot zondag van 9 tot 17 uur, 's maandags gesloten. Tel. 00 49 39241, fax 00 49 33093
33093
38379.
Stamslawa Bafia-Czajkowska, Poolse vrouw op wie medische experimenten werden uitgevoerd
ln de Knegswehrmachtgefdngnis aan de Gansstraat in Utrecht maakte Aat Breur diverse schetsjes van haar dochtertje.
Oproep Anne Frank Stichting De Anne Frank Stichting zoekt ten behoeve van een publicatie een kleine groene oproepkaart. Margot Frank ontving op 5 juli 1942 een dergelijke kaart, die door de postbode aangetekend bezorgd werd.
De Stichting beschikt reeds over de formulieren van de Zentralstelle für jüdische Auswanderung (meerdere pagina's, A-4). Graag c o n t a c t o p n e m e n m e t M e n n o Metselaar, tel. 0 2 0 5567100.
Humaniteit versus botheid Opnieuw is er commotie over krui-
naar Auschwitz. Deze zomer zagen
lichten op de plek waar de grootste
sen bij Auschwitz.
we de planting van nog eens 152
moord op de joden heeft plaatsge-
hebben
kittisen dooi extremistische katho-
vonden, verdraaien de geschiedenis.
extremistische katholieken 152
lieken, die gesteund wonden door
Het gaat hier om humaniteit ver-
kruisen bij het voormalige concen-
een allegaartje van roomse fanatici,
sus botheid en cynisme.
tratie- en vernietigingskamp ge-
nazi-sympathisanten en Le Pen-
Debórah Dwork en Robert fan van
plaatst. Ook is er nog de dreiging
stemmeis, aanhangers van de uiterst
Pelt, die samen het boek Auschwitz:
van commerciële plannen die het
reactionaire Priesterbroedeischap
van 1270 tot heden schreven, me-
symbool van de moord op de jo-
Pius X van de inmiddels overleden
nen dat het plaatsen van de kruisen
den kunnen bezoedelen.
geëxcommuniceerde aartsbisschop
heiligschennis is. Alleen de huidige
Lefebure.
paus heeft volgens hen voldoende
reldwijde
Ondanks we-
protesten
gezag om snel in te kunnen grijpen.
De tekst boven de p o o r t van Auschwitz 'Arbeit macht prei' blijft
Daarnaast heeft een plaatselijke za-
mensen verbijsteren door zijn cy-
kenman plannen voor de bouw van
nisme. Langs de weg van het sta-
een klein winkelcentrum tegenovei
tionnetje
de ingang van Auschwitz. Hoewel
Sobibor
naat
het
vernietigingskamp stonden SS-ba-
dat dankzij tegenwerking van de ie
rakken met gordijntjes e n bloem-
gering (nog) niet door kan gaan,
potten. Zij moesten een vrolijk uit-
heeft hij wel een nieuw ontvangst-
zicht bieden en de passanten even
eend um vooi bezoekeis opgezet
in de waan laten dat het hiei goed
met in de planning een boekwin
toeven was. De gestoordheid van de
kei, /««/oo^-faulitchcn en paikeei
moordenaars ging tot het uiterste.
plaatsen vooi vijftig bussen cn 150
Als we dat lezen of zien zijn w e beur-
auto's.
teloos verdrietig.
B e s c h a m e n d en s t u i t e n d
Toch kan men zich tenminste troos-
1 )at Polen en joden zeel \eischillelid
ten met de gedachte dar dit m een
over de betekenis van Auschwitz
andere tijd plaats vond en dat et van
denken is duidelijk. Het gaat niet
de nazi's die dit hebben uitgevoerd
alleen om de plaatsing van meters-
niet meer veel in leven zijn.
hoge kruisen, die dooi de Poolse kardinaal Glevip diet symbool van
Dat geldt niet voot recente daden
de liefde' woiden genoemd. Zo
van cynisme. De daders liggen he-
meldt rabbijn I.ody van de Kamp in
lemaal niet op het kerkhof maat zijn
zijn column in bet A/W'dat hij bij
springlevend. Zo was er de oplich-
zijn tecente bezoek aan bet totaal
ting van het Kartnelietessenkloooster
lege getto van Krakau waai tot 1942
op het terrein van het k a m p
zeventig duizend joden woonden,
Auschwitz, dat in 1993 na talrijke
werd uitgescholden niet de kt eet
piotesten weid ontruimd. In 1979
"juden heraus."
werd in Birkenau een enorm pause-
1 let plaatsen van la uiscn op ol vlak-
geplaatst ter gelegenheid van de mis die paus fohannes Paulus II daai opdroeg. Latei werd het verplaatst
In dc afgelopen negen jaar sinds de ineenstoi ting van het communisme wordt in Polen Klezmermuziek, gespeeld dooi jonge Polen, steeds populairder, wotden synagoges gerestauieeid, gedenkplaten voor omge brachte joden ingewijd, culturele joodse festivals gehouden en joodse voorouders herontdekt.
telings razend van woede en mach-
lijk kruis van acht meter hoogte
Herontdekking
bij bet tel rein van bet vocnnialige kamp Auschwitz is beschamend en stuitend. Extremistische katholieken die christelijke symbolen op
ti
Hei is te wensen dat deze opleving van joodje cultuui ook meer gevoel voor humaniteit bij de Polen btengt. Het is bedroevend dat als het om piëteit ten opzichte van Auschwitz gaat telkens weet de meest smakeloze, cynische, antisemitische en extremistische misvattingen moeten worden aangevochten door joden, goedwillende Polen en vooral buitenlanders. Iheo van Praag
Branco v a n Dantzig Park in Rotterdam In Rotterdam heeft een parkje in de wijk Middelland een nieuwe naam gekregen, de naam van Branco van Dantzig, een joodse inwoonster van Rotterdam die in vakkringen bekend stond als de 'moeder van de logopedie', en die in 1942 in Auschwitz is vermoord. Het parkje is gelegen in de wijk Middelland (Bellevoystraat I Schietbaanlaan) en wordt al enige jaren met plezier gebruikt door de omwonenden. Het park had geen officiĂŤle naam, maar werd in de wandeling het 'Borghpark' genoemd, een verwijzing naar de wasserij die er jarenlang was gevestigd, maar die, zo bleek later, de grond ernstig had vervuild. Daarom werd er gezocht naar een andere naam. De vele joodse instellingen die voor de oorlog in de wijk waren gevestigd - een kleine synagoge, een joods ziekenhuis, het IsraĂŤlitisch weeshuis - vormden de aanleiding om het park naar een joodse stadgenote te vernoemen. Het park bevindt zich vlak voor de nog bestaande poort van het voormalige joodse ziekenhuis. Een plek waarvandaan honderden mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog werden gedeporteerd. Er worden pogingen gedaan deze poort weer in de oorspronkelijke staat terug te brengen. Branco van Dantzig
Monument Branco van Dantzig werd in 1870 in Harlingen geboren. Zij woonde van 1896 tot 1926 in Rotterdam. Zij genoot internationale bekendheid als een van de pioniers van de logopedie, het onderricht in goed stemgebruik, en de foniatrie, de geneeskunst van de spraakorganen.
Vandaar dat zij de 'moeder der logopedie' werd genoemd. Op 20 oktober jongstleden kreeg het park zijn nieuwe naam door de onthulling van een monument door wethouder Meyer. Het monument bestaat uit een portret van Branco van Dantzig, een plaquette en tekst-
platen met informatie. Met de onthulling van dit monument is een klein stukje joodse geschiedenis weer zichtbaar geworden in Rotterdam. Judith de Beer
Terugkeer en opvang na W 0 2 Na het terugvinden van een deel van de LIRO-archieven en vele onthullingen ovet de naargeestige manier waarop joden en anderen na wat zij aan ellendigs hadden ondervonden in Nederland werden ontvangen, heeft de Nederlandse regering besloten een onderzoek te laten verrichten naar het lot van alle oorlogsgetroffenen bij hun terugkeer naar en opvang in Nederland. Daarvoor is de Stichting Onderzoek Terugkeer en Opvang (SOTO) opgericht, waarvan Conny Kristel directeur is. Het Auschwitz Comité heeft de wens uitgesproken dat deze stichting niet alleen in isolement wetenschappelijk onderzoek zal doen, maar ook daadwerkelijk de oorlogsslachtoffers aan het woord zal laten. Inderdaad is dat de bedoeling van een symposium dat de SOTO op 7 december 1998 in Amsterdam zal organiseren. Tijdens dit symposium kun-
nen de oorlogsgetroffenen zelf aan het woord komen. Het gaat hierbij om joodse overlevenden van de concentratiekampen, joodse onderduikers, joodse vluchtelingen, gemengd-gehuwden, andere geïnterneerde in Europa en daarbuiten, dwangarbeiders, Sinti en Roma, Indische Nederlanders en zelfs militairen ingezet bij de dekolonisatie-oorlog. De SOTO is geïnteresseerd in negatieve en positieve ervaringen in de contacten met overheidsinstanties en de burgerbevolking en naar ervaringen met de eigen organisaties. Het symposium in het RAI Congrescentrum te Amsterdam op 7 december zal om 10 uur 's ochtends worden geopend door minister-president Wim Kok, waarna prof.dr. J.C.H.Blom, secretaris van het SOTO-bestuur, het doel van het onderzoek en het symposium uiteen zal zetten. Daarna gaat men in deelsessies
uiteen om achtereenvolgens te praten over: ervaringen met overheid en particuliere organisaties; etvatingen met de bevolking, en de rol en de betekenis van de eigen organisaties. Om 16.30 uur zal prof.dr.//. W.von der Dunk, voorzittet van het SOTO-bestuur, het symposium afsluiten, waarna er nog gelegenheid is tot napraten en bezoek aan een informatiemarkt van organisaties van en voor oorlogsslachtoffers. Nadere informatie over het symposium en de manier van inschrijven kan telefonisch wotden aangevtaagd bij: ROSTRA Congrescommunicatie, tel. 070-3020648, elke werkdag van 13.00 tot 17.00 uur.
De Auschwitz-herdenking 1989. Ruim AJI 2500 mensen toonden in stilte hun afschuw over de vrijlating van de Twee van Breda. Foto uit het boek "Nooit meer Auschwitz": Het Nederlands Auschwitz Comité, 1956-1996. Dr. R. van der Leeuw schreef in een recensie over dit boek: "Het Comité moest tot twee keer toe constateren dat het monument in het Wertheimpark vernield werd — om welke reden dan ook. Dat is symbolisch voor de overtuigingdat het werk van het Comité voortgang moet vinden , zolang dit werk tot zegen kan strekken van allen die zich op enigerlei wijze betrokken voelen bij alles waarvoor "Auschwitz"staat. Het gedenkboek is een belangrijk instrument bij het toekomstig werk. " Dit boek over 40 jaar Nederlands Auschwitz Comité kost fl. 29,50 en is te bestelleti bij de penningmeester ( de prijs is exclusief verzendkosten)