43ste jaargang, nr. 5, december 1 9 9 9 . Verschijnt 5 x per ja
Een uitgave van het Nederlands Auschwitz ComitĂŠ; postbus 74131,1070 BC Amsterdam
Auschwitz Bulletin Monsterlijk Vluchten kan niet meet. Volgend jaar wordt in Berlijn begonnen met de bouw van het holocaustmonument van Eisenman. Het is een eigentijds Stonehengc, met opvallend meet stone dan henge: een woud van megalieten. Et vlakbij komt een d o c u m e n t a t i e c e n t t u m met een bibliotheek die plaats moet bieden aan een miljoen boeken ovet de holocaust. Aangezien et wereldwijd niet meer dan vijftigduizend titels over de holocaust zijn vetschenen, zal het buitengewoon lastig wotden om de kasten te vullen. Hiermee is tie giootheidswaan van het projekt ten voeten uit getekend. Met het monument wil Duitsland op nationaal niveau boete doen voor de vernietiging van zes miljoen joden. Omdat de daad monsterlijk was en de gevolgen verpletterend zijn, moest ook bet m o n u m e n t aan die eigenschappen voldoen. Dat is gelukt. Het wotdt een walgelijk ding. Maar bet kan, hoe walgelijk ook, geen uitdrukking geven aan de betekenis van de holocaust. Toch zullen veel Duitsets het monument bezoeken, bij wijze van zelfkastijding en louteting. Dat lijkt nobeler dan het is. Want het gaat om zelfkastijding met andermans pijn. Het gaat om pijn van de slachtoffers, pijn die bij betreding van het monument in leen wotdt genomen
en die bij vetttek renteloos wordt ingelevetd. Zelfkastijding was het leidmotief van de meeste inzendingen. Zo was et een plan om de Brandenburger Tor, symbool van het Ptuisische militarisme en Duitslands gtote nationale trots, te vetpulveten tot gtuis. Volgens een andet ontwetp moest een deel van Hitiers Autobahn wotden bestraat met kinderkopjes, waardoor Duitse automobilisten vaart zouden moeten mindeten, om aldus welhaast letterlijk bij de vermoorde joden 'stil te staan'. Veel inzendingen weiden afgewezen, omdat ze niet gtoots en niet spectaculair genoeg w a t e n . Het Duitse holocaustmonument moet nu eenmaal wedijveten met zijn Amerikaanse tegenhangets, die zo supet en mega zijn dat de holocaust zelf erbij dreigt te vetbleken. De Verenigde Staten, van New York tot Boston en van Washington tot Houston, raken volgeplempt met holocaustmonumenten en met musea waar bezoekers een dagje concenttatiekamp kunnen meemaken. Dit gebeutt met zo grimmig mogelijke middelen. Hoe waatheidsgettouwet, hoe betet. W a n n e e t vetgassing niet op het programma staat, dan alleen omdat het dodelijk zou zijn voor de klandizie. De directeur van het museum in Washington bezit kilo's haat van joden die i n Auschwitz werden
vergast. Hij zou er een moord voor doen om dit haat in een glazen vitrine tentoon te stellen, zoals dat in Museum Auschwitz ook gebeutt. M a a t de nabestaanden van de
slachtoffers maken bezwaar Zij vinden dat het niet zou getuigen van tespect v o o t de doden.
De doden? Och ja, de doden. We zouden ze bij alle heisa bijna vergeten. Naarmate hun nagedachtenis krimpt, wotden onze rituelen bombastischer. En naarmate onze monumenten in omvang toenemen, sterven zij in onze herinnering verder af. Vroeger spraken ze tot ons, maat we hebben
ze overschreeuwd en overbluft. De doden van Auschwitz zijn nooit zo dood geweest als in deze jaren. Berlijn kan het zondet Eisenman stellen. Het heeft talrijke kleine holocaustmonumenten die in hun bescheidenheid het hatt van de bezoeker raken. In de Lindenstrasse bijvoorbeeld werd in de openlucht het interieur van een verwoeste synagoge nagebouwd. Op het gras staan stenen banken in rijen opgesteld, het en der onderbroken door een boom. De joden die hier eens hun gebeden hebben gezegd zijn lang gedeporteerd en vermoord. Het gefluistet dat wij hoten is niet het hunne. Het wordt veroorzaakt door de bomen, die wiegend in de wind Tora lezen. Carl Friedman (met dank aan Trouw)