45ste jaargang, nr. 2, mei 2001. Verschijnt 4 x per jaar
Een uitgave van het Nederlands Auschwitz Comité; postbus 74131,1070 BC Amsterdam
Auschwitz Bulletin In d e discussie over Israël e n d e Palestijnen:
Verkeerde vergelijkingen helpen de vrede niet ^f^Len van de drijfveren bij het maken van het Auschwitz Bulletin is de behoefte om lering te trekken uit de geschiedenis. "Nooit meer Auschwitz!''is een krachtige zin, een vurig appèl, een hartstochtelijke wens. Het is ook een uitspraak die voor zich zelf spreekt, voor iedere mens die de moeite heeft genomen zich enigszins te verdiepen in de Sjoa, de gruwelijkste massamoord uit de geschiedenis. Niet altijd is het trekken van lessen uit de geschiedenis zo eenvoudig. Het historisch proces is ingewikk e l d , gebeurtenissen voltrekken zich altijd binnen een context die niet zo maar naar een andere tijd kan worden overgeplaatst. Historische vergelijkingen gaan dikwijls mank en worden soms vooral door emotie gevoed. Neem Israël. De nog vrij korte geschiedenis van de moderne joodse staat en van het IsraëlischArabische conflict is een bron van historische analogieën waartoe beide partijen gretig hun toevlucht nemen. Onder rechts georiënteerde Israëli's is het niet ongebruikelijk om Arafat ervan te beschuldigen dat hij het werk van de nazi's wil voltooien. Of
om hem op z'n minst op een lijn te stellen met Haman en de vroegere Russische pogromhelden: een terrorist die de hand heeft in aanslagen op joden die in Jeruzalem of Netanya op straat lopen. Mij dunkt dat zon vergelijking zonder zin en betekenis is en alleen maar vertroebelend werkt. Natuurlijk is terreur tegen burgers verachtelijk, in Israël net zo goed als in Baskenland. Maar zelfs als Arafat achter de schermen bij zulk terrorisme betrokken zou zijn (hetgeen niet vaststaat), of het oogluikend toelaat (wat waarschijnlijk is), is hij nog geen antisemiet, laat staan een nazi. Hij is de leider van een volk dat met het Israëlische volk in een onopgelost conflict verwikkeld is om grondgebied. En als er dan lering uit de geschiedenis moet worden getrokken, dan lijkt mij de enige logische (zij het ook subjectieve) conclusie dat dit conflict tussen Israëli's en Palestijnen door geen van beide kan worden gewonnen, dat het veel ellende, vernedering, pijn en angst met zich mee brengt en dat er maar één uitweg is: een compromis waarbij niemand volledig z'n zin krijgt, maar waarmee joden, Palestijnen, Israëlische Arabieren, Druzen en zelfs christelijke pelgrims kunnen leven.
Terugslag Zo'n verstandige, humane oplossing ligt op dit moment niet bepaald binnen handbereik. Een jaar geleden zag het er een stuk hoopvoller uit. Men kan erover twisten wat de oorzaak van de terugslag is, wiens schuld het is. Ook bij dit gezelschapsspel wordt graag geput uit het historisch arsenaal. Denk maar aan de sinds het uitbreken van de jongste Intifada vaak aangehaalde uitspraak van Abba Eban aan het adres van de Palestijnen: "Ze laten nooit een kans lopen om een kans te laten lopen." Kritische zelfreflectie over wat er is misgegaan sinds de gesprekken in Camp David en het bijna-akkoord in Taba kan (voor beide partijen) geen kwaad. Maar vermoedelijk is het nog makkelijker om het conflict zelf op te lossen dan om het eens te worden over het antwoord op de schuldvraag. De historische vergelijking als middel om de eigen Zaak te verduidelijken en te dramatiseren is een wapen dat ook door de Palestijnen en hun medestanders geregeld ter hand wordt genomen. Hoe vaak is de huidige premier Sharon twintig jaar geleden, toen hij een onfrisse rol