47ste jaargang, nr. 3, september 2 0 0 3 . Verschijnt 4 x per jaar
Een uitgave van het Nederlands Auschwitz ComitĂŠ; postbus 74131,1070 BC Amsterdam
Auschwitz Bulletin Het Archief v a n onze planeet In mijn vroege jeugd reisde ik eens ik met mijn oudets per auto van Amstetdam naat Parijs. In die tijd was dat een tocht die twee dagen duutde met een noodzakelijke overnachting in het Nootd Franse Arras. Tijdens de rocht was mijn moedet constant aan het kaattlezen en menigmaal vetdwaalden we in het verwarrende labyrint van dorpen en steden in die vetre weteld die BelgiĂŤ en Frankrijk heette. Zo groot was de wereld nog, vijftig jaar geleden. De Franse bankier Albert Kahn (1860-1940) meende dat oorlog, racisme en xenofobie hun oorsprong vonden in de ontoegankelijkheid van de wereld. Als mensen elkaar maar zouden leren kennen en zichzelf in elkaar zouden herkennen, dan zou de wereld een vreedzame en toletante planeet kunnen wotden. Hij wendde zijn niet onaanzienlijke foftuin aan om fotogtafen en filmploegen over de wereld te stuten met als opdracht die wereld in beelden vast te leggen. Vanaf 1910 tot 1932 vulden zij een schatkamer met duizenden negatieven, met honden! zeventig duizend meter film - het Archief van de Planeet genaamd - van Japan tot aan Noorwegen, van Griekenland tot aan China. Albert Kahn gaf beutzen aan
jonge intellectuelen om tond de wereld te teizen en daarna de mensheid te verrijken met verhalen over de mensen die zij hadden ontmoet. In Boulogne schiep hij "de tuin van de planeet" met planten en bloemen uit alle windstteken, alweer als smeekbede om de mens te laten beseffen dat we allemaal gelijk zijn. Albett Kahn heeft in de jaten dertig ruimschoots de desillusie van zijn droom kunnen ervaren. Aan het einde van de jaren zestig voorspelde de Canadees Marshal Mcluhan dat het televisietoestel - dat in dat decennium in steeds meet huishoudens ovet de hele wereld verscheen - een bron van vrede en begrip zou worden. De televisie zou de weteld vetkleinen tot een groot dorp, the Global Village, waarin iedereen zich in iedereen zou kunnen herkennen. Maar ook Marshal Mcluhan heeft getuige kunnen zijn van zijn eigen dwalingen. Hij had niet vootzien dat de televisie in handen van de commercie zou verworden tot een dom-makend medium. En zeket had hij niet voorzien dat televisie in sommige gevallen als ideologische spreekbuis op kan roepen tot ootlog, racisme en xenofobie.
Deze zomer moest ik aan Kahn en Mcluhan denken toen ik op Schiphol vele uren moest wachten op mijn vlucht. In die tijd heb ik de hele weteld voorbij horen komen. Duizenden mensen zag ik naar de meest afgelegen bestemmingen vertrekken, duizenden mensen kwamen aan vanuit de uithoeken van de wereld. Ook het toerisme of de reis om de wereld, zo kunnen we gerust constateten, leiden niet tot dat waat Kahn en Mcluhan van droomden. Een wandeling door de tuin van Albert Kahn in Boulogne kan ik u echt aanraden. Raar genoeg is het ontroerend om een plant uit China naast een madeliefje uit Nederland aan te treffen. En kijkt U ook eens naar de foto's die hij op onze planeet liet maken, de films die hij opnam in Itak, Palestina of Afghanistan. Albert Kahn vetloor enige jaren na de beurskrach van New York al zijn kapitaal en was gedwongen het tot uitvoet brengen van zijn droom voorgoed te stoppen. Hij stierfin Parijs in 1940 drie maanden nadat zijn land door Duitsland was bezet, net op tijd om te beseffen dat tegen oorlog, racisme en xenofobie geen kruid is gewassen. Hans Fels