گهالوێژی 3172
گۆڤاری یهکبوون ژماره 04 :
July : 2013
لهم ژماره دا :
ره3............. الپه بوبهکر ........... مـــال‌ئه بوونی‌دهوڵ‌هتی‌کوردی ............... کـــه کانی‌دروست‌نه ته ره * فاک رهی5............ الپه وریا‌رهحمانی .............. دێموکراسی‌له‌نێوان‌ئازادی‌و‌دیکتاتۆری‌دا.................... * رهی1............. الپه د‌دهشتی ............. حمه ئه کورده .............. وتنی‌گهلی کگرتن‌هێمای‌سه رکه نیا‌زانین‌و‌یه * ته رهی74... الپه وه..حامید‌مائیڵی ..... له‌سوئیدیی‌ه وهرگێر مهن ، نووسهر‌لوئیس.پ.پۆی دووههم‌و‌کۆتایی] بهشی ئهخالق[ فهی لسه فه * رهی72.................. الپه ژنانی‌کورد‌پێشهنگی‌تێکۆشانی‌ئازدی..............غەزال‌عەلیاڵی ................ * رهی70.. الپه رداری‌سهعدی .... وه : سه ئینگلیسییه رگێڕان‌له سهنپوور . وه میری‌حه نووسینی‌ئه سینهمای‌کوردی........ * رهی71... الپه نووسینی‌هۆمهر .. شی‌پێنجهم]....... وه‌تا‌کۆماری‌ئیسالمی‌ئێران[ به کانه نشیه خامه هه دانمان‌له سێداره له * رهی37... الپه حمان‌نهقشی ....... کردنی‌ره ئاماده ردهشت .......... شاری‌سه ی‌پووشپهڕی7211 شههیدانی‌شیمیابارانی1 * رهی33.................................. الپه کشاه ............... له الل‌مه جه هونراوه] ............... شههید[ * رهی32.... الپه د‌شێربهگی ......... ئه حمه هونراوه].........نووسینی : *حەوتی‌پووشپەڕ‌زامێک‌بە‌روحی‌برینداری‌شارێکەوە[ رهی30....... الپه حمان‌نهقشی ............... کردنی‌ره ئاماده رۆژژمێری‌مانگی‌گهالوێژی3172ی‌کوردی ..................... *
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردیPage : 2 July : 2013 / رهی 3: الپه
بوبهکر ئه کـــهمـــال رانـــهی فاکته ههنـــدێکی لـــهو چهســـپاو(مپبـــت)و وهك‌هۆکـــارێکی فاکتهرانـــه‌ی‌تـــا‌ئـــه‌م‌ســـاته‌ی ئـــهو دهوڵـــه‌تی لهســـه‌ر‌دروســـت‌نـــه‌بوونی بووه تاڕادهیـــه‌کی‌زۆر‌کاریگـــه‌ریان‌هـــه کـــه‌‌فاکتـــه‌ری‌گـــۆڕاون‌بـــه‌اڵم وه‌تــــا دووره ربهخۆی‌کوردســــتانی‌لــــه‌‌مێژوویــــه‌کی دهوڵــــه‌تی‌ســــه وهیی)کــــوردی‌یــــان نهتــــه ناســــێۆنالی( ویهك. چهرخی‌بیست رهتای سه دهیــــان دهشــــ هــــه‌ر‌هۆکارێــــ و‌خــــاڵێکی هــــه‌ڵگری دهکــــه‌ین‌و وهك‌بنــــه‌ما‌لــــه‌م‌خااڵنــــه‌دا‌دیــــاری وهو‌ڕاڤـــه‌کردن‌بێـــت‌لـــه‌‌دیـــدی‌ئایـــدۆلۆژیکی(فکـــری)و‌دیـــدی‌سیاســـی‌و‌مێـــژووی وهو‌شـــیکردنه لێکۆڵینـــه وڵهتی‌و‌هتد.. نێوده وهیی‌و ته نه جێۆپۆلۆتیکی‌ئابووری مهزهــــه‌بی‌و‌جــــوگرافی‌و‌ئــــابوری‌و‌ســــایکۆلۆژی فهرهــــه‌نگی‌ئــــاینی‌و وه(154پ،ز)(554پ،ز)ســــتراک ه‌ری‌کــــه‌لتوری‌و ورهو‌فراوانــــی‌میدیاکانــــه دهســــه‌اڵتی‌گرنــــ وگــــه لــــه‌دوای‌ڕوخــــانی ناوهنــــدی‌زانســــتی‌و تیرۆزهکردنــــی‌ئــــه‌کادیمی‌و وهو‌بنــــه‌مای دهیان‌بــــانکی‌زانیــــاری‌لێکۆڵینــــه کۆمهاڵیــــه‌تی(ێجتیمــــاعی)کــــوردی‌شــــێواوه‌‌و‌پێویســــتی‌بــــه سیاســــی‌و‌هتــــدی‌تــــاکی‌کــــوردی‌و وهی‌ڕزگــــاری‌خــــوازی‌کوردســــتان(حرکــــه‌‌ێلتحرریــــه وهی‌نــــو و‌ڕاڤــــه‌کردنی‌نــــو و‌پــــڕۆژه‌ی‌نــــو بــــۆ‌ســــتراتیژی‌بزوتنــــه لهســــه‌ر‌خوێندنــــه وه‌بــــۆ‌دراســــه‌کردن ههیــــه‌‌بکرێتــــه کوردســــتانی خاڵـــه‌بــــه‌کورتی چهنــــد بـــهم نێودهوڵــــه‌تی‌و‌سیســـتمی‌نــــو ی‌جیهـــانگیری‌بۆیــــه لـــه‌سیســـتمی وهو‌کــــارکردن خوێندنـــه الیـــهنی‌خــــود(ژاتـــی)کوردســــتانی‌و وهی ێلکردســـتانیه)بـــۆ‌خوێندنــــه ینه‌ڕوو. خه ده هۆکارهکان هۆکارهکانی ڕوخاندنی کۆمهاڵیهتی کوردستان :
فهوی‌فـــار شـــی ی‌و‌عوســـمانی‌ســـونی‌تـــورکی‌لـــه‌‌مێـــژووی ردهوامی‌تـــا‌ئێســـتا‌چ‌لـــه‌‌نێـــوان‌شـــی ه‌و‌ســـونه(ســـه بهبـــه وه )دابـــه‌ش‌کـــردن‌و‌داگیـــر‌کردنـــی‌کوردســـتان‌لـــه‌‌ڕووی‌مێژوویـــی‌و وهك(تورکیــــا-ســــوریا-عێــــراق)دوای‌جــــه‌نگی بهســــه‌ر‌ســــ وواڵتــــی دابهشــــکردنی‌کوردســــتانی‌عوســــمانلی وه رهتای‌چــــه‌رخی‌بیســــت تــــازه‌دا(7570ز)دواتــــر‌پــــه‌یمان‌نامــــه‌ی‌لــــۆزانی‌ســــه دابـــهش کـــهیی‌و خاکه لـــهت‌کردنـــی واتـــه وه وکاتـــه کگرتووهکان)ی ئه وه یـــه تـــه نه الیـــهن( له بـــه‌یاســـایی‌کردنـــی وه دهم ئـــهو وڵـــهتی نێوده ڵگـــهی کۆمه وه‌پشـــتگیری‌کردنـــی کـــهم یه جیهـــانی وه. کراوه به‌وواڵتی‌دروست کهو‌لکاندنیان وه ته نه کردنی ردهگـــرن‌لــــه وه ورهکانی ناڕاســــته‌وخۆ‌ســـودی‌لــــ گـــه یـــه پیشهســــازیی تـــه وڵه ده ڕاســـتهو‌خــــۆو داگیرکـــهرانی‌کوردســــتان کـــه ڕۆژهـــهاڵتی‌نــــاڤین پێگـــهی(موقـــ )گرنگــــی‌کوردســـتان‌لــــه -7 نهوت‌و‌کانزای‌ترو‌گۆگرد،گازی‌سروشتی،هتد)...... وهك ڕووی(سامانی‌سروشتی وهی‌پیـــرۆزی‌خـــاك‌و‌پیـــرۆزی‌ئـــاینی‌و بهســـتنه نه ئهمـــه‌ش‌خـــۆی‌لـــه پیرۆزهکـــه‌ی وهیی‌نیشـــتیمانی(کوردســـتانی)تـــاکی‌کـــوردی‌بـــۆ‌کێشـــه نهتـــه ئهوپـــه‌ڕی‌ئاســـت‌نزمـــی‌و‌هۆشـــیاری -3پلـــه‌ی زهوی بووه‌خـــاك‌یـــا بهشـــێوه‌ی‌ڕزگارکـــه‌ر(منقـــژ)نـــه دهســـه‌اڵتی‌کالســـیکی(کـــاریزمی) وه‌واتـــه‌‌لـــه‌‌ڕابـــوردوودا‌پـــڕۆژه‌ی‌زمـــانی‌تێـــۆری دهبینێتـــه وهیی‌دا نهتـــه وهیی‌کلتـــوری نهتـــه وهیی‌و نهتـــه دراوهکـــانی‌کوردســـتان‌لـــه‌‌مێـــژووی گهیشـــتوو‌پـــ نه اڵته‌ب ـــوك‌و دهســـه زهمینـــی دهقێکـــی‌پیرۆزکـــراوی‌بـــان‌ئاســـمانی‌و کراوه‌لـــه زهمینـــی‌مقـــد و‌پیرۆزکـــراو‌ســـه‌یری‌نـــه وهك کوردســـتانی لهمپـــه‌رێ جگـــه‌‌لـــه‌‌ناوچـــه‌یی‌بـــوون‌سیســـته‌می‌فیدڕاڵیســـتی‌لـــه وهك ئهســـتۆی‌خـــۆی دهســـه‌اڵتی‌کـــوردی‌گرتـــه مهزهـــه‌ب‌چانســـی‌نـــه‌بوونی میرنیشـــینه‌کان‌و‌ئێســـتادا‌لـــه‌‌مێـــژوو‌دا‌ئـــاین‌و بهســـه‌ر‌گوتـــاری‌سیاســـی‌کـــوردی‌دا‌عـــه‌قڵی‌خێـــ و‌ناوچـــه چهواشـــه‌‌کـــراو‌نـــه‌بوونی‌کاریزمـــانی‌فی لـــی‌زاڵبـــوونی‌خێـــ و‌خێـــ گـــه‌رایی‌ناوچـــه‌‌گـــه‌رێتی مێـــژووی‌زۆر‌نوێشـــدا‌ئایـــدیای‌شـــێواو‌و وڵهتــــه ده زراوه لهگــــه‌ڵ‌حکومــــه‌ت‌و‌دامــــه مهزهــــه‌بی‌شــــۆڤێنێتی‌یــــان وهیی‌و‌ئــــاینی‌و نهتــــه رهکانی‌کوردســــتان‌بــــه‌خۆیان‌و‌کــــه‌لتوری دهســــته‌‌داگیرکــــه وهســــه‌ر وه نهتــــه گــــه‌رێتی،گــــه‌الن‌و زهمینــــی‌و بهســــتراوه‌ی‌کوردســــتان‌لــــه‌‌ڕووی بهســــه‌ر‌کوردســــتانی‌کۆڵــــۆنی‌کــــراو(مســــت مره) تاریهتــــه‌کانیان‌کــــه‌‌سیســــتمی(اســــتبدادی‌اســــگانی)ڕۆژهــــه‌اڵتی‌کۆڵۆنیالســــتی‌کالســــیکی ســـکهر عه میشهیی. هه چهسپاو یهکی‌سیاسی‌و‌یاسایی پرۆسه وهك وه وانه به رههنگی‌و‌ئاینی فه ئابوری‌و جیاوازهکـــان‌بـــوون ریقهتـــه ته رهبـــه‌گ‌و‌ئاغـــا‌پیـــاوی‌ئـــاینی‌و‌شـــێ ی ده وهنـــد‌و‌خێـــ و ڕه کۆمهڵگـــه‌ی‌نیشـــته‌ج ی‌کـــوردی‌کـــه‌‌زۆرینـــه‌ی‌کـــه‌لتوری کۆمهاڵیـــه‌تی -2نـــه‌بوونی‌سیســـتمی‌ڕونـــی وهنـــدی‌ناوچـــه‌یی‌و ڕه یوهندیـــه‌‌خێڵـــه‌کی په وهش بووه‌بـــه کۆمهاڵیـــه‌تی‌کۆمۆڵگـــه‌‌هۆرمۆنیـــه‌تی‌تـــه‌فاعول‌کردنـــی‌تیـــا‌نـــه وهی رکردهش‌دڵســـۆزو‌بـــه‌هێز‌بـــووب بـــه‌اڵم‌پێکهاتـــه‌ی‌نـــاوه ئهگـــه‌ر‌ســـه یهك. به کۆمهڵ هێزی‌ب وك‌وجیاوازو‌دژ کردووهبۆ دابهش وهی ته نه بیهکان زهه مه ئاینی‌و روهها‌ســــتراتیژی(ترحیــــ )کــــۆچ رهب‌هــــه لهالیــــه‌ن،داگیرکــــه‌رانی‌تــــورك‌وفـــار و‌عــــه دهســــه‌اڵتی‌ناوچــــه‌یی زهـــهب‌و مه کۆمهڵگــــه‌و‌تــــاك‌و‌ئــــاینی‌و -0ســـتراتیژی‌چــــه‌ك‌کردنــــی‌ڕۆح‌و دهســـته‌کانی‌ناوچـــه‌کانی‌تـــورك‌و دووره زۆره‌ملـــ ی‌کـــورد‌لـــه‌‌شـــوێنگه‌ی‌خۆیـــان‌لـــه‌‌شـــوێنیان‌نیشـــته‌ج کردنـــی(عـــه‌رب،تـــورك،فـــار )و‌سیاســـه‌تی(تهجیـــر)ی‌کـــورد‌بـــۆ‌شـــوێنه پێکردنـــی وهیان‌و‌ڕازی‌کردنیــان توانــه ســتهمۆ‌کردنــی‌یــا ده پێکــراوهو هیجرهتــی کــه خێڵــهی‌کــورد تــوێژه‌یــا ئــهو وه‌چــۆك‌پێــدادانی ره داگیرکــه الیــهن لــه یــه زهوی ئــهو بــهکارهێنانی رهب‌و‌فــار عــه تێکشکاندووه. کهی یه وه ته ونه اڵیهتی کۆمه پێکهاته وازه‌کردنی‌کوردو رته په فاکتهری مهش ئه
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردیJuly : 2013 / رهی 3: الپه
Page : 3
رکردهی‌بـــ پـــارت‌و وهی‌کـــوردی‌کـــه‌‌نـــه‌بوونی‌پـــارتی‌سیاســـی‌بـــووه‌‌لـــه‌‌مێـــژوودا‌یـــان‌ســـه رکردهکانی‌جواڵنـــه وهو‌ســـه چهســـپیوی‌ڕزگـــاری‌خـــوازی‌بزوتنـــه پـــڕۆژهی‌ســـتراتیژی -5نـــهبوونی یوهنـــدی‌و‌توانـــا‌فیزێکـــی‌لۆجســـتی‌و‌سیاســــی په وهی‌خـــۆی‌بـــۆ ره ده لـــه‌جیهـــانی گهیشـــتن تینه نهناســـین‌و وهی‌هێـــزو‌توانـــای‌خـــودو‌دوژمـــن‌و خوێندنـــه وه نه بـــووه گـــهر گـــهرو‌خێـــ ناوچه وهی‌ڕزگـــاری‌خـــوازی بهشـــداری‌نـــه‌کردنی‌کـــارای‌لـــه‌‌بزوتنـــه کهمینانـــه‌ی‌کوردســـتان‌بـــووه‌‌بـــۆ وهو‌گـــو نـــه‌دان‌بـــه‌و مینهتـــه که مهزهـــه‌ب ئهمـــه‌ش‌خـــۆی‌لـــه‌‌خـــۆی‌دا‌بـــه‌هۆی‌ئـــاین‌یـــا هتـــده‌کانی وهی‌ڕزگاری‌خوازی‌کوردستان‌دا. بزوتنه نهکردنی‌کارای له بهشداری بووه‌بۆ کوردستان ب) هۆکاری جیۆپۆلۆتیك :
وهك(تـــورك، وهکانی‌تـــری نهتـــه وهی‌کـــوردو نهتـــه کهی‌لـــه وه‌زۆرینـــه‌ی‌دانیشـــتوانه بهشـــی‌ڕۆژئـــاوای‌کیشـــوه‌ری‌ئاســـیا‌هـــه‌موو‌پارچـــه‌کانی‌یـــه‌ك‌وواڵتـــه‌و‌یـــه‌ك‌خاکـــه کهوتۆتـــه کوردســـتان وه وهو‌مـــرۆ و‌ئـــاوو‌هـــه‌واو‌شـــتی‌تـــره نهتـــه تهنانـــه‌ت‌لـــه‌‌ڕووی ربهســـتێکی‌سروشـــتی‌نـــی‌یـــه به وه لهمپـــه‌رێ وه‌هـــی دهژی ئهرمـــه‌ن،ئاســـوری،کلـــدانی)....تـــ دا رهب ، فـــار ،عـــه یــهکتر لــه وهی کردنــه قولهیــه‌کی‌ســوپای‌زیــاتر‌هــی ئــامڕازێکی‌جیــا بازگــهو چهنــد لبهنــدێ زیــاتر‌یــان‌پردێ ـ یــان ته توانراوه‌لــه لــهت‌کردنیشــی نــه دابــهش‌کــردن‌و‌لــه‌ت ئــهو رهڕای ســه فهوی‌و‌هـــه‌ردوو‌پـــه‌یمان‌نامـــه‌ی(7121ز)ئـــه‌رز دابهشـــکردنه‌کانیدا‌بـــه‌‌تایبـــه‌تی‌لـــه‌‌دابـــه‌ش‌کردنـــی(7570ز)چاڵـــدێرانی‌عوســـمانی‌و‌ســـه کراوهلـــه‌‌هـــه‌موو نه وه‌بـــۆ داگیرکهرانـــه لهالیـــه‌ن ردهوام بـــه یـــهو هه کـــهدا پارچه هـــهر‌چـــوار کوردهکـــانی‌ســـنوری هـــهموو لـــهنێوان شـــایهری عه وهیی‌و تـــه نه یوهنـــدی‌خـــوێنی په نامـــهی‌لـــۆزانی(7132ز)تـــا‌ئێســـتا پـــهیمان زههـــاو‌و ڕۆم‌و وهی‌کوردبن. ته نه پێکهاتهی وایهتی ته نه نتهری سه وه ناوه له که پارچه ههر‌چوار دهش سنوری رهکــــه‌ی‌ئــــاوو ڕووبه وهی وواڵتهکــــه‌و‌درێــــژ‌بوونــــه زهوی وه‌بــــه‌رینی ناوهڕاســــت‌داگیرکــــردووه دهریــــای‌ســــپی رهب)و کهنــــداوی(فــــار -عــــه جێگهیــــه‌کی‌ســــتراتیژی‌و‌نزیکــــی‌لــــه کوردســــتان وهك‌نـــه‌وت‌و وهڕگایـــه‌و‌بـــه‌هـــۆی‌بـــوونی‌کـــانزای‌ژێـــرزه‌وی له دهغـــ و‌دان‌و‌دارســـتان‌و‌میـــوه‌و بهرهـــه‌م‌هێنـــانی‌کوشـــتوکاڵی‌جـــۆراو‌جـــۆرو‌ســـامانی یه‌بۆتـــه‌‌هـــۆی چهشـــنه ههمـــه واکهشـــی هه بهتایبـــه‌ت‌دوای‌دابـــه‌ش بووه‌لـــه‌‌هـــه‌رێمی‌ڕۆژهـــه‌اڵتی‌نـــاڤین‌دا‌بۆتـــه‌‌وواڵتێکـــی‌خنکێنـــراو وهی‌لـــه‌‌کـــۆن‌دا‌ڕوویـــه‌کی‌ترانزێتـــی‌هـــه رچاوهی‌ئـــاوو‌بـــه‌‌هـــۆی‌ئـــه گـــۆگرد‌گـــازی‌سروشـــتی‌ســـه دهوروپشـــتی‌بتـــوانن‌بـــه‌‌ئاســـانی‌کـــۆنترۆڵی‌بکـــه‌ن‌بـــه‌اڵم‌بـــۆ‌خـــودی ههمیشـــه‌‌دوژمنـــانی‌کۆڵنیـــالی بـــووه‌کـــه گـــهالنی‌نـــاوی‌دۆخێکـــی‌وا‌خراپـــی‌بـــۆ‌دروســـت وهو نهتـــه کردنـــی‌لـــۆزان‌بـــۆ وه‌ئاسایشــــی یتوانیوه‌لــــه‌‌ڕوی‌تێــــۆری‌و‌پراکتیکــــه وهی‌نیشــــتیمانی‌کوردســــتان‌نــــه کهیــــه‌کی‌قورســــه‌‌بۆیــــه‌‌تــــا‌ئێســــتا‌جواڵندنــــه مۆته وهیی‌کــــوردو‌خــــه‌ڵکی‌کوردســــتان نهتــــه وهی جواڵندنــــه چارهنوســـی‌گـــه‌الن‌دا‌بـــه‌‌پـــ ی‌تیـــۆره‌‌جیۆپۆلۆتیکـــه‌کان‌کوردســـتان دهبینـــ لـــه وه ره یهکالکـــه دهورێکـــی‌چـــاره‌نو ســـازو‌کاریگـــه‌رو وهیی‌دروســـت‌بکـــات‌و‌بپارێزێـــت‌فاکتـــه‌ری‌جیۆسیاســـی نهتـــه یه. روازه ده ویهکی‌ب زه داخراوه‌و یهك بازنه وهك دراوه وره ده به‌دوژمن الوه ههر‌چوار له یه‌و ربازگه ده داخراوه‌ب وواڵتێکی ئهمـــه‌ش‌کـــارێکی‌قـــور و وه‌گۆڕیـــوه‌‌کـــه وه‌سیاســـه‌تی‌تتریـــ و‌ت ریـــ و‌تنفـــیس‌و‌تهجیـــر‌و‌ترحیـــ گـــه‌ل ناوچـــه‌ی‌یاشـــاری‌ســـتراتیژی‌کـــوردی‌لـــه‌‌ڕوی‌دیمۆگرافیـــه -7لـــه‌‌دوای‌لۆزانـــه وه‌نیشــتیمان کوردســتانه الیــهکی لــه‌هــی دهریــایی نــهبونی‌پاڵپشــتێکی داگیرکــهری‌گۆڕیــوه وڵــهتی ده هاوســهنگی‌هێــزی‌شۆڕشــی‌کــوردو هاوکێشــهی کــه ئهســتۆی‌شۆڕشــی‌کوردســتان لــه گرنگــه لـــهو یـــهك هـــهر له دهســـت‌کـــرداو وڵـــهتێکی ده چهنـــد ســـهر به بهشـــی کردنـــه وه به ناویـــه وهکانی تـــه نه بـــه یـــهك پارچه هـــهر دابـــهش‌کردنـــی‌کوردســـتان‌و‌لکانـــدنی خنکانـــدووه کـــهی له گه و ئهمــــه‌ش‌فاکتــــه‌ری‌بــــ هێــــزی‌شۆڕشــــی‌چونکــــه‌‌بزافــــی‌ڕزگــــاری‌خــــوازی‌کــــوردهێزی‌فیزیکــــی به کهمینــــه ردهســــته سه وهی نهتــــه کهشــــی‌لــــه‌چاو وه ته نه وواڵتانــــه‌دا‌نیشــــتیمانی‌کــــورد‌ب ــــوکترو ئهمـــه‌‌بۆتـــه‌‌هـــۆی‌دابـــه‌ش‌بـــوونی‌ســـتراتیژی وهو بووهتـــه روهها‌پاڵپشـــتی‌لۆجســـتیکی‌بیـــانی‌و‌نـــاوخۆی‌لـــ کـــهم وه‌و‌هـــه بووهتـــه وهی‌کـــوردی‌لـــ کـــهم نهتـــه رکهوتن کوردســـتان‌بـــووه‌‌بـــۆ‌ســـه وهختـــه‌ی نێودهوڵـــه‌تی دا‌تـــا‌ئـــه‌م‌ســـاته وهو‌نیشـــتیمان‌لـــه‌‌سیاســـه‌تی نهتـــه وهی یهكگرتنـــه گهیشـــتنی‌شۆڕشـــی‌ڕزگـــاری‌نیشـــتیمانی‌کوردســـتان‌بـــه‌ئامانجی پێنه بزافـــی‌ڕزگـــاری‌خـــوازی‌کـــوردو فهرهـــه‌ن و‌زمـــانی‌هاوبـــه‌ش‌و‌مێـــژووی‌هاوبـــه‌ش‌و‌ڕۆشـــنبیری‌هاوبـــه‌ش‌دابـــه‌ش که‌کـــه‌لتورو وه‌چونکـــه‌‌دابـــه‌ش‌بـــوونی‌نیشـــتیمانه پوکاوهتـــه ههمیشـــه بزاڤـــی‌کـــوردی‌بـــه‌کارت‌بـــه‌کار‌هـــاتووه ههماهـــه‌نگی‌شۆڕشـــی‌ڕزگـــاری‌خـــوازی‌کوردســـتان‌بـــه‌‌شـــێوه‌ی‌گشـــتی‌و ههماهـــه‌نگی‌دوژمنـــان‌بـــه‌هێزتر‌بـــووه‌‌لـــه ههمیشـــه وه‌و‌حکومـــه‌ت بـــووه نهتـــه وه‌داگیرکـــه‌رانی زیـــاد‌لـــه‌‌وواڵت‌و بـــوه ههرێمی. پارچهی شێوهی‌شۆڕشی به ج) هۆکاری ئابوری :
وه‌کـــه‌‌گرنـــ تـــرین‌هۆکـــاره‌‌لـــه‌‌دیـــاری‌کردنـــی‌چـــۆنێتی کۆمهڵگـــه‌‌لـــه‌‌ڕووی‌ســـه‌رخانی‌و‌ژێـــر‌خـــانی‌ئـــابوری‌یـــه بهشـــێکی‌گرنگـــه‌‌بـــۆ‌پێکهاتـــه‌ی‌ژیـــانی نهتـــه‌وه بـــواری‌ئـــابوری‌یـــان‌داهـــاتی لـــه‌نیــــوه‌ی روهها‌ناوچــــه‌‌شـــاخاوێکانی‌زیــــاتر هـــه یـــهکی‌سروشـــتی‌کــــانزایی‌و‌دارســـتانی‌و‌ئاویــــه شـــهکردن‌و‌پێشــــکه‌وتن‌کوردســـتان‌ئــــابوری گه پێـــ هـــاتنی‌کۆمــــه‌ڵ‌و‌سیســـت پڕۆســــه‌ی رهـــهم‌هێنـــانی به شـــێوهی لـــه‌کوردســـتان بهرهـــه‌م‌هینـــان شـــێوهی بـــه کـــهرتی‌ئـــابوری‌پێـــ دێنـــ بـــهاڵم ورهترین گـــه نـــهوت‌و‌کشـــتوکاڵ واتـــه‌دوای تۆپۆگرافیـــای‌کوردســـتان‌پێـــ دێنـــ ڕێوه‌ناچێـــت‌چـــونکی‌کوردســـتان وهك‌یـــه‌ك‌بـــه ردهگـــر وه ئابوریهکـــه‌ی‌ســـیفه‌تێکی‌ئـــه‌وتۆ لهبـــه‌ر‌نـــه‌بوونی‌سیســـته‌می‌ئـــابوری‌جێگیـــر‌بۆیـــه بهرهـــه‌م‌هێنـــانی‌ئاســـایی دواکـــه‌وتوتر‌لـــه‌‌شـــێوه‌ی لهســـه‌ر‌کشـــتوکاڵ‌و‌ئـــاژه‌ڵ‌داری‌وورده‌بازرگـــانی‌یـــه‌‌هـــه‌رچی ئابوریهکـــه‌ی‌زیـــاتر دهچێـــت ڕێوه یهکی‌پاسێفســـتی‌بـــه لـــه‌‌هـــه‌موو‌پارچـــه‌کانی‌دا‌بـــه‌‌سیاســـه‌تێکی‌پـــیالن‌بـــۆ‌داڕێـــژراو‌بـــه‌‌شـــێوه بهسروشـــتی‌پێـــ نایـــه‌‌ت‌و‌هۆشـــیاری کۆمهاڵیـــه‌تی پیشهســـازی وه‌بۆیـــه‌‌چینـــی‌پیشـــه‌یی‌و‌تـــوێژی‌تایبـــه‌تی رهکانـــه داگیرکه وڵهتـــه ده کهونـــه‌‌ژێـــر ده پیشهســـازی‌یـــه ناوچـــه‌ی‌نـــه‌وت‌و‌کارگـــه‌ی کهی. سیاسیه وشه ڕه سهر کاته کارده که اڵیهتی‌کوردی‌پێ دێنی کۆمه چینایهتی هاتهی مهش‌ناسروشتی‌پێک ئه نهبێت له‌دای رههمی‌خۆماڵی‌دا به ههناوی له د) هۆکاری کۆمهاڵیهتی :
ههمیشه: داگیرکهران به‌پیالنی ئهکر ئاڕاستهش بهجۆرێ کردووه ڵگهی‌کوردی‌داگیر کۆمه خالقیهتی رانه‌سایکۆلۆژیاو‌باری‌وویژدانی ئه کاریگه هێنده هۆکاره ئهم سهاڵتی‌هۆزو‌خێ ده -7
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردی: 2013 / رهی 4: الپه
Page : 4 July
میرنشینه‌ب وکه‌کان(ێمراو) سهاڵتی ده -3 رۆك‌خێڵــــه‌کان‌کــــه‌‌بزافــــی‌ڕۆشــــنبیری‌و‌ڕۆشــــنگه‌ری‌و‌سیاســــی‌و‌ناسێۆنالســــتی‌‌کــــوردی‌بــــ گیــــان‌و قادری،سادات،نهقشی،بگداشــــی)ســــه ریقهتــــه‌کان( ته دهســــه‌اڵتی‌شــــێ ه‌کان،شــــێ ی -2 بودهڵـــه‌و‌بـــاوه‌ڕ کهســـی پهرســـتنی‌تاکـــه هۆزهکـــان‌و‌ناوچـــه‌یی‌و دهمـــار‌گیـــری وه وتوهکان بهرهـــه‌م‌هێنانـــه‌‌دواکـــه چووهکـــان‌و‌شـــێوه‌ی بهســـه‌ر یوهندیـــه‌‌کـــۆن‌و په وهی جهســـته‌‌کـــردووه.مانـــه زههبـــه‌کانی‌شـــی ه‌‌و مه وه‌بـــوونی وهك‌ئـــاینی(بـــه‌هائی‌و‌کاکـــه‌یی‌و‌ئێـــزدی) . کۆمهڵگـــه مهزهـــه‌بی‌جیـــا‌جیـــای‌نـــاو چهنـــدین‌ئـــاین‌و دهر‌بـــه‌‌تاکـــه‌‌کـــه و‌بـــوونی ڕادهبـــه کردنـــی‌زیـــاد‌لـــه وه جولهکـــه...هتـــد)بـــوونی‌نـــاکۆکی‌نێوانیـــان‌و‌جیـــاوازی‌خســـتنه‌‌نێوانیانـــه وهك(دیـــان ، وهی‌تـــری‌کوردســـتان‌و‌ئـــاینی‌جیـــاوازی نهتـــه کهمینـــه ههنـــد ســـونه‌‌لـــه‌‌کوردســـتانداو‌بـــوونی یــهکڕیزی نــهکردنی لــه‌گوتــاری‌سیاســی‌ڕزگــاری‌نیشــتیمانی‌کوردســتان‌بــۆ‌هاوکــاری وهکان تــه نه مینــه که زهــهب مه نــهکردنی‌خێــ و‌هێــزو‌ئــاین‌و هاوبــهش بــه‌فیتــی‌دوژمنــان‌بــۆ‌جیــاوازی نهبێت. وهیی‌کوردستان‌دروست ته نه کیهتی یه هاوکێشهی وهی ئه بۆ هـ) هۆکاری سهرکردایهتی :
هــهل بونــهکان مــهال‌یــان‌پیــاوی‌ئــاینی‌بــوون‌زۆربــه‌ی‌یــاخی رۆك‌هــۆز،یــان‌شــێ ،یــان ســه رکردهکانیان‌یــان ســه رکردایهتی‌کــورد‌لــه‌‌مێــژووی‌بزاڤــی‌ڕزگــاری‌خــوازی‌کوردیــدا زۆرینــه‌ی ســه ســـهاڵت‌و‌ســـتراتیژی‌ڕوون‌و‌تـــاکتیکی ده ربهخۆیی ســـه بنـــهمای ســـهر له دانـــهڕێژراو یـــهکی‌لـــۆجیکی پڕۆژه رکردایهتی عـــهقڵی‌سیاســـی ســـه پـــڕۆژهی نـــهکردبوون مـــهوزوعی‌دروســـتی و‌مـــه‌رجی وابهســـته‌ی‌ســـتراتیژی بهســـت‌و یوهنـــدی‌یـــه‌‌ڕۆحـــانی‌یـــه‌‌بـــه‌‌میتـــۆدێکی‌پیـــرۆز‌گـــر په لهالیـــه‌ن‌ئـــه‌و بووه یوهندیـــه‌کی‌ڕۆحـــانی‌نـــه په رکرده یوهنـــدی‌نێـــوان‌تـــاکی‌کـــوردو‌ســـه په جـــۆراو‌جـــۆر یوهنـــدی‌پیـــرۆزی په که یوهنـــدی‌تـــاك‌و‌ئامـــان و‌ســـتراتیژی‌ڕزگـــاری‌کێشـــه په یوهنـــدیان‌پیـــرۆز‌تـــرو‌بـــه‌تین‌تربـــووه‌لـــه په رکرده ههمیشـــه‌‌تـــاك‌و‌ســـه بووه وهی‌نـــه نهتـــه پـــڕۆژه‌ی‌ڕزگـــاری وهکـــه‌‌نـــامێن چونکـــه جواڵنه وهکـــه‌ی‌بـــاوه‌ڕ به جواڵنه رکردهو که‌بـــه‌تێ شـــکانی‌ســـه خێزانهکـــه‌ی‌زیـــاتر‌لـــه‌‌کێشـــه بنهماڵـــه‌‌و‌هـــۆزو رکردهش‌بـــۆ رکردهو‌ســـه خێڵـــه‌کی‌وئـــاینی‌و‌کالســـیکی‌بـــۆ‌ســـه تهیه. حاڵه ئهم شایهتی کوردایهتی ئاراوه‌مێژووی‌بزاڤی دێته مێگهل خاڵهدا‌سیستمی‌شوان‌و لهم گرێتهوه ده کهش کێشه جێگهی رکرده سه و) ئایدۆلۆژیاو دبلۆماسی :
تهکـــه‌‌ســـه‌روتر‌بـــووه‌‌لـــه‌‌ئایـــدۆلۆژیا ریقه ته یوهنـــدی‌یـــه‌‌خێڵـــه‌کی‌و‌دبلۆماســـی‌و‌ئـــاینی په وهکـــه‌ی‌بـــ ئایبۆلۆژیـــاو‌پرانســـیپی‌سیاســـی‌و‌هتـــد..بـــووه‌چونکـــه جواڵنه زۆرجـــار‌مێـــژووی‌کـــوردو وهبـــه‌ر وه لهالیـــه‌ن‌بیریـــاری‌کـــوردی‌یـــان‌کوردســـتانی‌لـــه‌‌ڕووی‌هـــزری‌یـــه لهســـه‌رو‌ئایـــدۆلۆژیاوه‌‌بـــووه‌‌ئایـــدۆلۆژیاش رکرده رکردهو‌ئایـــدۆلۆژیا‌ئاوێتـــه‌‌نـــه‌بوون‌و‌زۆرجـــاران‌ســـه و‌هتـــد.ســـه وه دهســــتوری‌ئــــاینی‌و‌هــــزری‌کــــه‌لتوری‌و‌ڕۆشــــنبیری‌لــــه‌‌زێدگــــه‌ی‌خۆیــــه پڕۆژهیــــه‌کی وهك هێنراوه‌بــــه‌ڵکو(اســــت اره)کــــراوه‌‌خوســــتراوه‌‌چونکــــه‌‌کوردایــــه‌تی‌کوردســــتانی‌بــــوونی‌شــــۆڕش نــــه رکردهی‌ئێمـــه بهرهـــه‌م‌هـــه‌رگیز‌ســـه هێناوینهتـــه وهك‌ئـــه‌زموون‌چوارچێـــوه‌ی‌کوردایـــه‌تی‌کوردســـتانی‌بـــۆ رهکـــی‌و‌هـــزری‌ئایـــدۆلۆژیای‌گـــه‌النی‌تـــر ده گرتووه‌بـــه‌ڵکو‌کاریگـــه‌ری رچاوهی‌نـــه ســـه ئهمـــه‌ش لهگـــه‌ڵ زههـــن‌و‌کـــه‌لتوری‌سیاســـی‌و‌ئـــه‌خاڵقی‌سیاســـی‌کـــوردی‌ب ه‌ســـپ و وهی‌پیـــرۆز‌کـــه‌‌راو‌کـــه نهتـــه ڕێبازهکـــه‌ی‌ببێتـــه‌‌ئایدیایـــه‌کی یتوانیوه بووه‌نـــه خوڵقێنـــه‌ری‌ئایـــدۆلۆژیا‌نـــه وڵهتـــه‌کانی‌کـــه‌‌بـــه‌‌هـــه‌ر ده بهتایبـــ‌هت دهوڵـــه‌تانی‌هـــه‌رێمی‌و‌جیهـــانی لهگـــه‌ڵ یوهنـــدی‌دیبلۆماســـی‌و‌لۆجســـتی په دامهزرانـــدنی یوهنـــدی‌دیبلۆماســـی‌دا‌شکســـت‌خـــواردو‌بـــووه‌‌چونکـــه په دا‌لـــه زهیی‌پێـــدا بـــووه‌لـــه‌‌بـــه وه‌بریتـــی ندیهکـــه‌‌لـــه‌الی‌کـــورد‌خۆیـــه یوه په بهڵکـــه وه چوارچێـــوهی‌کـــاری‌دیبلۆمـــاتیکی‌یـــه نهچۆتـــه یوهنـــدی‌یـــه په هۆیـــه‌ك‌بێـــت‌یارمـــه‌تی‌لۆجســـتی‌دابێـــت‌ئـــه‌و وه‌ســــه‌یر‌بکــــر نهکــــه‌ی‌تــــره الیه وهیی‌لــــه‌ڕوی نهتــــه وهك‌هیــــزو‌بزاڤێکــــی لهگــــه‌ڵ‌وواڵتــــان‌و‌گــــه‌الن دا‌دابمــــه‌زرێن کــــه یوهنــــدی‌ئۆرگــــانی‌و‌ســــتراتیژی په یتوانیوه وهی‌یــــان‌نــــه هاتنــــه شـــێوهکاری بۆتـــه‌هـــۆی‌گـــۆڕینی نه وه پێکردنـــه ڵـــه مامه لـــه‌ڕووی‌هـــزری‌و بۆیـــه‌ئایـــدۆلۆژیا هـــهر بـــووه نۆکـــهر یوهنـــدی‌ئاغـــاو په یـــهکان یـــه‌دیبلۆماســـی یوهنـــدی په زۆربـــه‌ی‌زۆری‌کـــاتی تیڤــــه گه نه کهشــــدا‌کــــه دیوهکــــه‌ی به بــــهاڵم پۆزهتیــــ دا بــــه‌ئاقــــارێکی وهکــــه بزوتنه ڕیشــــهی ڕهگ‌و نهبۆتــــه‌‌هــــۆی‌گــــۆڕینی‌لــــه کــــه وه جواڵنه یوهنــــدی‌دیبلۆماســــی په دیبلۆماســــی‌یــــان وه. ته شکاوه ز) هۆکارهکانی ناوخۆ :
دهنـــوێن نـــه‌ی‌توانیـــوه‌‌لـــه‌‌کایـــه‌‌کالســـیکیه ربهخۆیی‌سیاســـی‌و‌ئـــابوری‌هتـــد وه)ســـه نهتـــه وهی‌ڕزگـــاری‌خـــوازی‌نیشـــتیمانی‌کوردســـتان‌کـــه‌‌خـــۆی‌لـــه‌‌ئـــازادی(خـــاك-تـــاکی‌کـــورد - بزوتنـــه رتهســــ بــــووه‌‌لــــه‌‌ڕووی‌دیمــــوکراتی‌و‌ســــلوکی‌دیموکراســــی‌و‌سیاســــه‌تی‌پلــــورالیزمی‌ئایــــدیا به وه‌زۆر وتوهکان‌تــــ پــــه‌ڕێنێت‌بــــه‌جۆرێ پانتــــایی‌و‌فــــه‌زای‌جواڵنــــه که رنه کاریزمیــــه‌‌ســــه رهی بــه نــهبوونی‌تێــزی وه‌ئۆرگــانی‌و‌سروشــتی وهی‌خــۆی بوونــه یــهتی‌بــۆ‌نــو میشــه‌پێویســتی‌پــ هه کــه‌گوتــاری‌سیاســی‌کــوردی کوردایــهتی نــهبوونی‌هــزرو‌تێــزی‌نــو ی جیاوازهکــان‌و ههمیشـــه دهنی‌و‌چـــین‌و‌تـــوێژه‌‌جیاوازانـــه دهنی‌دروســـت‌بکـــات‌بـــه‌ڵکو‌تـــه‌واوی‌ئـــه‌و‌پـــارت‌و‌ڕێ ـــراوه‌‌مـــه ربهخۆی‌هـــه‌موو‌ئایـــدیاو‌پـــارت‌و‌ڕێ راوه‌یـــی‌سیاســـی‌و‌مـــه شـــۆڕش‌کـــه‌‌وجـــودی‌ســـه رکردهو‌تێــزی‌بـــه کاریگــهری‌تــا‌ئێســـتاش‌مــاوی‌فیکـــره‌ی‌پــارتی‌ســـه روهها وهی‌شـــۆڕش‌و‌هتــد‌هـــه بوونــه خنــه‌بــۆ‌نـــو ڕه ســتهی‌دا‌بـــوون‌و‌قبــوڵ‌نـــه‌کردنی به رهــهنگی‌دواکـــه‌وتویی‌وا فه لــه ســتهو‌ڕۆحــی جه لــه‌نــاو جیاوازهکــان ئــامڕازه بــه جــهنگی‌نــاوخۆ میشــه هه بــه پــهرت‌کردنــی‌دوژمنــان‌و سیاســهتی کاریگــهری‌پالنــی لــه‌کلتــوری‌حیزبــی‌سیاســی‌کوردیــداو وهی‌ســتالینی کــرده وهی‌ڕزگـــاری وهی‌بزوتنـــه ئامادهیـــه‌‌بـــۆ‌شـــه‌ڕی‌نـــاوخۆ‌الوازی‌بـــارودۆخی‌زاتـــی‌دیـــوی‌نـــاوه دهشـــتی‌پـــڕ‌لـــه‌‌ئـــاگری‌جـــه‌نگی‌نـــاوخۆیی‌کـــورد ههمیشـــه وهو‌حیـــزب‌و‌شـــۆڕش‌خۆیـــداو نهتـــه گـــه‌ل‌و وهکـــه‌ی‌دیـــاری‌کـــردووه‌‌کـــه‌لتوری جواڵنه ئهمـــه‌ش‌دیـــوی‌نێگـــه‌تیڤی‌ســـتراتیژی نگاوهی‌نـــاوه‌و وه‌هـــه کهت‌و‌بـــ هێـــزی‌و‌ناسروشـــتی‌یـــه ههمیشـــه‌‌شـــۆڕش‌‌بـــه‌‌گیـــانی‌شـــه خـــوازی‌کـــورد‌بـــووه‌و‌کـــه یهکان. ناوهکی هۆکاره له‌توخمی بهشێکن نهگرتوش یهك ئاین‌و‌ئایدیای‌جیاواز‌و وه: ره ده هۆکارهکانی ح)
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردی: 2013 / رهی 5: الپه
Page : 5 July
وه‌بـــه‌کاری‌بهێـــنن وهك‌درزی‌هاتنـــه‌‌نـــاو‌کوردســـتانه ههمیشـــه‌‌وای‌کـــردووه‌‌کـــه‌‌داگیـــر‌کـــه‌رانی‌ڕاســـته‌وخۆی‌کـــورد مهزهـــه‌ب وهو‌ئـــاین‌و نهتـــه وهك وهك‌وواڵت‌و‌گـــه‌النی‌کوردســـتان کوردســـتان وه نهتـــه ههمیشـــه‌‌کلتـــوری رکهوتنی‌شۆڕشـــی‌کـــوردی‌پیشـــانی‌دنیـــاو‌گـــه‌النی‌خۆیـــان‌بـــده‌ن وهی‌کـــوردی‌ترســـناکی‌ســـه وه‌ڕوانگـــه‌ی‌دوژمنـــانی‌کـــورد‌وای‌کـــردووه‌‌کـــه‌‌بـــه‌هێزتر‌لـــه‌‌جواڵندنـــه و رهکانی وواڵتـــه‌داگیرکــــه ورهو‌زل‌هێـــزو گـــه وڵهتــــه‌کانی ده ورهو‌بااڵکـــان‌هـــی گـــه یـــه وهنــــدی رژه به وڵـــهتی‌و نێوده سیاســـهتی وه النه ســـه مه وه‌پـــڕن‌لــــه‌م کانیانـــه حکومه ته بـــه ســـتهکان رده سه دهســـت له ورهکان‌و وهنـــدی‌زلهێـــزه‌‌گـــه رژه به تهوقـــه‌‌بشـــکێن بـــه‌‌ســـه‌لماندنی‌کـــه‌لتوری‌کـــوردی‌و‌پاراســـتنی یتوانیوه‌ئـــه‌و وهی‌کـــوردی‌نـــه وهو‌جواڵنـــه گرتووهتـــه کوردســـتان‌زۆربـــه‌ی‌کـــات‌یـــه‌کیان ههمیشـــه‌‌لـــه‌‌جیهـــانی‌نزیـــ بـــه‌کوردا‌دێتـــه‌‌گـــۆڕان‌تـــا‌ئێســـتاش‌توانـــاو‌هێـــزی‌مـــادی‌و‌ئـــابوری‌ســـه‌ربازی‌و‌فیزیکـــی‌و‌تـــه‌کنیکی دیاردهیـــه‌ك وهك مهرجـــه‌‌سیاســـیه‌کان‌کـــه نـــه‌دانی‌هـــه‌ل‌و کوردایـــهتی وهی بزوتنـــه عنـــهوی مه کـــراوهو‌هێـــزی وهی‌کـــوردی‌بـــ ڕۆح جواڵنـــه مـــهش‌ســـیمای به هێنـــراوهو بـــهکار کوردایـــهتی وهی بزوتنـــه وانـــهی له رانـــهترو‌باشـــتر کاریگه هتـــدی‌دوژمنـــان وهك کههـــه‌موو‌خاڵـــه‌کانی‌تـــر بهشــێوازێ بـــه‌کار‌بهێنـــ که گــهڵ‌جـــۆرو‌کـــات‌و‌چۆنیـــه‌تی‌شۆڕشـــه له رهکیـــه‌کان ده یتوانیوه‌هۆکـــاره ڕههـــا‌بۆیـــه‌‌نـــه یــهکی ڕێژه به خراوه هێشــتا‌خـــۆی‌پـــ ڕێـــ نـــه فاکتهری‌ئاڵوگۆڕی‌سیاسی. ببنه وهی‌هتد ره ده ناوهو هۆکارهکانی دیبلۆماسی‌ئایدیالۆژی‌هتد گ) هۆکارهکانی سهربازی و تهکنۆلۆژی :
لههـــه‌مان‌کاتـــدا‌نـــه‌بوونی‌تـــه‌کنی و وه نهبۆتـــه ڕهســـمی‌ســـوپای‌ڕوبـــه‌ڕوی‌هێـــزی‌داگیرکـــه‌ران یهکی بهشـــێوه وه وهی‌کـــورد‌لـــه‌ڕووی‌فیزیکـــی‌و‌مرۆیـــی‌یـــه نهتـــه هـــه‌رگیز‌هێـــزی‌ڕزگـــاری‌خـــوازی وهیـــان‌کـــه‌م لهجـــه‌ن لهگـــه‌ڵ‌ســـوپای‌داگیرکـــه‌ران‌دا کهوتـــه‌کان‌بـــووه ردهســـت سه له رهســـته‌ی‌جـــه‌نگی که وه‌زۆربـــه‌ی تهکنـــه‌لۆژیای‌ئـــامێری‌جـــه‌نگی‌یـــه هونـــه‌ری‌زانســـتیانه‌ی‌جـــه‌ن بـــه‌هۆی ردهم‌هێـــزی‌ســـوپای‌پیـــاده‌و‌تانـــ و جهنگیـــه‌کانی‌ســـه رهســـته که تهکنـــه‌لۆژیای‌ئـــامێرو ئهوانـــه‌ش‌دا‌دوژمنـــان‌جگـــه‌‌لـــه‌‌ئیـــداره‌و‌ســـوپای بهرامبـــه‌ر له تهقلیـــدی‌و یارمـــه‌تی‌ســـیالحی‌ب ـــوکن چـــهکی بـــههۆی‌دروســـت‌کردنـــی ئـــهتوانێت وه‌کـــوردی بـــووه رکهوتنی ســـه کۆمـــهڵ‌کـــوژو‌ڕۆڵێکـــی چـــهکی کۆپتـــهرو فڕۆکـــهو ســـهربازی‌و‌ئاســـمانی‌و تیـــهکان‌و‌هێـــزی تایبه وهێـــزه زرێپـــۆش جــهنگی‌شۆڕشــی نــهب کــه‌هــی ردهســتی‌پــ بترســێن سه گــهالنی جــهنگینی‌ســوپاو مهترســی شــهو ڕه هه وه‌پــێ ب رێــت یــه ڕووی‌تــهکنیکی کــه لــه تهقلیــدی‌و‌ڕۆکێتــی‌بالیســتی مــۆدێرن‌و‌نــا وهك‌چـــۆن‌داگیرکـــه‌ران‌گـــو بـــه‌هی نگهیـــه‌و جه لتورهکـــه‌یان‌داخـــوازو‌خوازیـــاری‌ئـــه‌و که وهو نهتـــه دهســـه‌اڵت جهنگـــه‌‌بکـــه‌ن‌دیـــاره‌جگـــه‌‌لـــه ئهگـــه‌ر‌بێـــت‌و‌ئـــه‌و نهکـــه‌ن خـــه‌ڵکی‌کوردســـتان ربازیهکان‌ئـــامێرو رهســـته‌‌ســـه که کـــه‌بـــه‌اڵم‌ئـــامێرو ناوچه دهبێـــت‌کـــورد‌جگـــه‌‌لـــه‌‌ڕاکێشـــان‌و‌ســـه‌رنجی‌ڕای‌گشـــتی‌و‌جیهـــانی‌و‌گـــه‌النی نـــادهن نێودهوڵـــه‌تی‌و‌جـــه‌ن سیســـت و‌یاســـایه‌کی بهشـــێکه‌‌لـــه‌‌ســـتراتیژی‌نـــو ی ئهمـــه‌ش لهگـــه‌ڵ‌ســـوپای‌کۆڵۆنیـــالی‌داگیرکـــه‌ردا‌بکـــه‌ن‌کـــه مامهڵـــه‌ی‌هـــه‌مان‌شـــێوه دهســـت‌ب ـــه‌ن‌و بههـــه‌ر‌نرخـــ بـــ ربازیه‌مۆدێرنـــه‌کان کنهلۆژیـــه‌‌ســـه ته ئهگـــه‌ر‌ســـۆزو دهســـه‌اڵت‌و‌خێـــزان‌وشـــه‌قامی‌گـــه‌النی‌داگیرکـــه‌ر دهرونـــی‌ب اتـــه‌‌ســـه‌ر کهفشـــاری وهی‌ڕزگـــاری‌خـــوازی‌نیشـــتیمانی‌خـــه‌ڵکی‌کوردســـتان‌ئـــه‌زمونی‌ســـه‌ربازی‌نـــو ب ـــوڵقێن بزوتنـــه یــهك‌باڵنســـی‌هێــز‌تـــه‌ری ڕاده بهمـــه‌ش‌تــا وه کــرده رگــهی‌دوژمــن‌بـــه جه لــه‌کوردســـتان‌ب رێتــه‌‌نـــاو جــهن لــه‌دوژمنایـــه‌تی‌کردنــی‌بترســـن کــهم کــهن‌الیـــه‌نی نه وهی‌کـــورد جواڵنــه هاریکــاری رکهوتن. سه ئیرادهی‌ڕزگاری‌و دهبێت‌بۆ ماڵپهری خوێندکارانی ناسۆنالیستی کورد
دێموکراسی له نێوان ئازادی و دیکتاتۆری دا وریا‌رهحمانی ئایـــا‌دەكـــر كاتێـــ كە‌مـــرۆ خـــۆی‌بەرهەمـــی‌ژیـــانە،بە‌ســـووكی‌بگـــر !ئەو‌هەوڵـــه‌‌بـــ وچـــانەی‌مـــرۆ بـــۆ‌خودسانســـۆڕی‌و شــــاردنەوەی‌چەمــــ ە‌بنەمــــاییە‌وجوودییەكــــانی‌وەك‌بــــوونەوەرێ ی‌گیانــــداری‌خــــاوەن‌بیــــر‌لە‌چیــــیەوە‌ســــەرچاوە‌دەگــــر !ئەو جـــۆری‌هەڵوێســـت‌و‌وێنـــا‌كـــردنەی‌مـــرۆ لە‌خـــۆی‌لە‌قوواڵییەكـــانی‌دەروونیـــیەوە‌هەڵـــدەقوڵ یـــان‌ریشـــەی‌لە‌دەرەوەی‌چەم ـــی پێ هێنان‌و‌خواست‌و‌ئیرادەیدا‌هەیە لێـــرەدا‌بە‌هـــی شـــێوەیەك‌مەبەســـت وێنـــای‌كۆمەڵگـــایەكی‌بـــ ســـەرەوبەرەی‌ئـــاڵۆزی‌نابەرپرســـیارانە‌نیـــیە‌كە‌تێیـــدا‌بەنـــاوی‌ئـــازادیی‌مـــرۆ كەرامەت‌و‌بـــایەخی‌ئینســـانی‌ب ەوێـــتە‌ژێـــر هەڕەشــــــە‌و‌مەترســــــییەوە.كەچــــــی‌رێــــــ بە‌پــــــێ ەوانە‌ئەم‌نووســــــینە‌بەربەرەكــــــانییەكی‌راشــــــ اوانەیە‌لەگەڵ‌ئەو‌شــــــێوازی‌بیركــــــردنەوە‌و‌ئاراســــــتانەی‌بەنــــــاوی‌كەرامەت‌و‌بــــــایەخی ئینســـــانییەوە‌بە‌پێش ەشـــــ ردنی‌كۆمەڵێـــــ دەســـــتە‌بۆچـــــوون‌و‌هاوكێشـــــەی‌دیـــــاری راوی‌هاوشـــــێوەی‌لە‌دەرەوەی‌بەرژەوەنـــــدی‌و‌دەســـــەاڵتی‌مـــــرۆڤەوە،وەك‌مـــــرۆ ،بەردەوام‌لە‌هەوڵـــــی كۆیالنـــدن‌و‌بەالڕ بردنـــی‌ئاراســـتەكانی‌ژیـــانی‌كۆمەڵگـــای‌مرۆڤـــایەتی‌دان.كاتێـــ «شـــاملوو»لە‌روانگەیەكـــی‌رەخنەگـــرانەوە‌بـــرینە‌ژیلەمۆییەكـــانی‌دەروونـــی‌دەكـــولێنێتەوە‌و‌وردبینـــانە خەسارناسیی‌كۆمەڵگاكەی‌دەكات،دەڵ «هەرگیز‌هی ە بەمشێوە‌بێرەحمانەیە‌بە‌دژایەتی‌لەگەڵ‌خۆی‌هەڵنەستا،كە‌من‌لەگەڵ‌ژیانمدا». بەداخەوە‌وێــــدەچ زۆر‌بە‌كەمــــی‌دەركــــی‌شــــیاوی‌ئەم‌حەقیقەتەمــــان‌كردبــــ كە‌نــــوێنگەی‌راســــتەقینەی‌بوونایەتیمــــان،ژیانمــــانە‌و‌پەیبــــردن‌بە‌هاوپێوەنــــدیی‌لێــــ نەبــــڕاوەی‌ئەم‌دوو چەم ە‌سەرەكییەی‌فەلسەفەی‌وجوودیمان‌وێنایەكی‌مسۆگەرتر‌بە‌مرۆ بوونمان‌دەبەخش .
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردی/ رهی 6: الپه
Page : 6 July : 2013
«فرێــــدری نــــی ە»لە‌گوتــــارێ ی‌رۆشــــنگەرانەدا‌بەنــــاوی«انســــان‌مصــــلوب»،بە‌بەرپرســــایەتییەوە‌نیگەرانیــــی‌خــــۆی‌ســــەبارەت‌بە‌دۆڕانــــدنی‌بــــایەخە‌پیرۆزەكــــانی‌ژیــــان‌لە‌بەرامــــبەر هێمـــای‌خـــاچێ ی‌بـــ گیـــان‌دا‌لەالیەن‌مـــرۆڤەوە‌دەردەبـــڕ و‌رەخـــنەی‌تونـــد‌لەو‌كەســـانە‌دەگـــر كە‌بە‌پـــێگە‌و‌بـــوونی‌خۆیـــان‌نـــازانن.لە‌كەڵـــ ەڵەی‌بیـــر‌و‌فەلســـەفەی‌نـــی ەدا‌مـــرۆر رێزێ ی‌تایبەتی‌هەیە‌و‌وەك‌پێوەری‌سەرەكی‌و‌پیرۆزی‌ژیان‌بەواتای‌بوون‌دەژمێردر . كەچــــی‌مــــرۆ (یــــان‌باشــــتر‌ئەوەیە‌بڵێــــین‌بەشــــێ لە‌مــــرۆ كە‌خوازیــــاری‌بە‌دەســــەاڵت‌گەیشــــتن‌بــــوو)لە‌هەڵوێســــتی‌ئیــــرادەی‌هێــــزەوە‌كەوتە‌هەوڵــــی‌ئاراســــتەدار‌كردنــــی‌ئەندێشــــە جیاوازەكـــانی‌نێـــو‌كۆمەڵگـــا‌لە‌چوارچێـــوەیەكی‌ســـنوورمەندی‌دیـــاری راوی‌تایبەتـــدا.هەمـــوو‌ئەو‌پێ هاتـــانەی‌كە‌پێیـــان‌دەڵـــێن‌مەكـــتەب‌و‌ئیـــدیۆلۆژی(زەوینـــی‌یـــان‌ئاســـمانی)بە‌درێژایـــی مێــــژوو‌بە‌یــــاری ردن‌بە‌كۆمەڵێــــ فــــاكتۆری‌هەســــتیاری‌وەك‌نائاگــــاهی‌و‌تــــر و‌بێــــزاری‌و‌خولیــــای‌دنیــــایەكی‌جــــوانتر،بەداخەوە‌هەرگیــــز‌بەڵــــێن‌و‌ئامانجەكــــانی‌خۆیانیــــان‌بەجــــ نەگەیانـــــدوە‌و‌بەپــــــێ ەوانەوە‌بەردەوام‌چەوســــــانەوە‌و‌بێــــــزاری‌و‌ســــــەرگەردانیان‌بــــــۆ‌مــــــرۆ بە‌خەاڵت‌هێنــــــاوە.لە‌دەروونــــــی‌چوارچێــــــوەیی‌ئەم‌ئەندێشــــــە‌كردارییــــــانەدا‌مــــــرۆ وەك بەدیهیتـــرین‌چەم ـــی‌ژیـــان‌و‌ژیـــان‌وەك‌پێـــودانگی‌ســـەرەكیی‌بـــوون،تـــا‌ئاســـتی‌كەرەســـتە‌بـــوون‌و‌بەســـتێنێ ی‌كەرەســـتەیی‌لە‌بـــایەخی‌وجوودییـــان‌كەم‌كـــراوەتەوە‌و‌گرینگـــایەتیی‌پیرۆزتـــر بەو‌رەهەنـــــدانە‌دراوە‌كە‌لە‌ئەساســـــی‌خۆیانـــــدا‌بەبـــــۆنەی‌ئەم‌دوو‌تـــــوخمەوە‌پێناســـــە‌دەكـــــرێن.كاتێـــــ كە‌ســـــەیری‌حەقیقەتـــــی‌پێ هـــــاتەیی‌ئیـــــدیۆلۆژی‌و‌مەكـــــتەبە‌عەقیـــــدەتییەكان دەكەیــــن‌بە‌روونــــی‌بۆمــــان‌دەردەكەو كە‌زۆر‌زیــــاتر‌لەوەی‌لە‌خزمەتــــی‌بەرژەوەنــــدی‌و‌چارەســــەری‌گرفــــت‌و‌نیگەرانییەكــــانی‌مرۆڤــــدا‌بــــن،لە‌راســــتای‌چەوســــاندنەوە‌و‌بــــ بــــایەخیی زێدەتریدا‌بوون. «كـــ دەبـــ ح ـــوومەت‌ب ـــات »وەك‌چـــۆن«پـــۆپێر»یـــ دەڵـــ رەنـــگە‌ئەوە‌خـــود‌هەڵەتـــرین‌پرســـیارێ بـــووب كە‌بە‌درێژایـــی‌مێـــژووی‌سیاســـیی‌جیهـــان‌مـــرۆ لە‌خـــۆی‌كردبـــ و‌هەر جارەی‌كە یان‌الیەنێ ی لە‌روانگەی‌خۆیەوە‌و‌بە‌گوێرەی‌ئاستی‌تێگەیشتن‌و‌لێ دانەوەی‌تایبەتی‌خۆی‌واڵمێ ی‌داوەتەوە. لە‌راســــتیدا‌ئیــــدیۆلۆژییەكان‌لە‌دڵــــی‌ئەم‌پرســــیارەوە‌ســــەریان‌هەڵــــداوە‌و‌رەنگــــدانەوەی‌راشــــ اوانەی‌واڵمــــی‌ئەم‌پرســــیارەن‌و‌ئەم‌پرســــیارەش‌خــــود‌ســــەرەكیترین‌چەم ــــی‌پێ هێــــنەری رەوتـــی‌كالســـی ی‌مێـــژووی‌سیاســـیی‌جیهـــانە.ئەم‌پرســـیارە‌بـــۆ‌یەكەمجـــار‌بە‌شـــێوازێ ی‌دارێـــژراو‌لەالیەن‌ئەفالتـــوونەوە‌هـــاتە‌نێـــو‌ئەدەبیـــاتی‌سیاســـیی‌جیهـــانەوە،بەاڵم‌دیـــارە‌چ‌پـــێ ئەو‌و‌چ‌دواتری سەرەكترین‌كەڵ ەڵەی‌ئاراستە‌دی تاتۆری‌و‌ئیدیۆلۆژیەكانی‌مێژوو‌بووە. یۆنانییەكـــان‌نـــاوگەلێ ی‌جۆراوجۆریـــان‌بـــۆ‌پێناســـەكردنی‌شـــێوازە‌جیاوازەكـــانی‌دەســـەاڵتی‌بەڕێـــوەبەرایەتیی‌ح ـــوومەت‌دەسنیشـــان‌كـــرد.رەنـــگە‌هۆیەكەشـــی‌ئەوە‌بـــووب كە‌دەیانەویســـت‌بە گونجاوترین‌مۆدێلی‌ح وومەتی‌بگەن‌و‌بیناسن.ئەم‌گریمانەیە‌لەالیەن‌ئەفالتوونەوە‌داڕێژرا‌و‌لە‌پێن خشتەی‌جیاوازدا‌لێ درایەوە، -7پاشایەتی:ح وومەتی‌كەسێ ی‌باش(تاك) -3دی تاتۆری:ح وومەتی‌كەسێ ی‌خراپ(تاك) -2دەسەاڵتی‌ئەشراف:ح وومەتی‌چەند‌كەسی‌باش(كەمینە) -0ئالیگارێشی:ح وومەتی‌چەند‌كەسی‌خراپ(كەمینە) -5دێموكراسی:ح وومەتی‌خەڵ ی(زۆرینە) دیــــارە‌كە‌ئەفالتــــوون،خــــۆی،چــــوار‌شــــێوازەكەی‌یەكەم‌رەت‌دەكــــاتەوە‌و‌خشــــتەكانی«7و»2یــــ بە‌نــــائەخالقی‌دەزانــــ و‌دەڵــــ كە‌ئەم‌دوانەش‌لە‌ئاكامــــدا‌بە‌چەواشــــە‌دەكێشــــرێن و‌لە‌دەروونـــــی‌خۆیانـــــدا‌پتانســـــێلی‌بە‌خـــــراپ‌بوونیـــــان‌تێـــــدایە.بەاڵم‌لە‌حـــــاڵەتی‌دوایینـــــدا‌تەنیـــــا‌مـــــۆدێلێ ی‌ح ـــــوومەتی‌دەناســـــێن و‌بە‌باشیشـــــی‌دەزانـــــ .تەنـــــانەت‌ئەساســـــی فەلسەفەكەی‌خۆی‌و‌كتێبە‌بەناوبانگەكەی(كۆمار)ی لەسەر‌ئەو‌بنەمایە‌دادەرێژ . «كــــ دەبــــ ح ــــوومەت‌ب ــــات »لە‌راســــتیدا‌ئەم‌پرســــیارە(بە‌شــــێوەیەكی‌ناخۆدئاگــــا)هێشــــتاش‌گرینگتــــرین‌چەم ــــی‌پێ هێــــنەری‌ئیــــدیۆلۆژی‌و‌باســــە‌سیاســــییەكانی‌رۆژە‌و‌هەركە و هەر‌الیەنێ ی بە‌پێی‌ویست‌و‌ئاراستە‌هزرییەكانی‌خۆیەوە‌بەرەو‌ئاقارێ ی‌بردوە. پێغەمــــبەران،مــــاركس‌ولێنــــین،هیتلێــــر‌و‌مۆســــۆلینی‌و‌هەروەهــــا‌زۆریەك‌لە‌سیاســــەتمەدارانی‌هــــاوچەرخی زۆربەی‌كــــات‌لە‌ناخودئاگــــای‌خۆیانــــدا‌بە‌شــــێوەیەكی‌ماندوونەناســــانە‌بیریــــان لەوە‌كــــردۆتەوە‌و‌كاریــــان‌بــــۆ‌كــــردوە.هەركــــاتێ ی كە‌دەســــتوور‌و‌یاســــایەكی‌گشــــتییان‌دانــــاوە،زیــــاتر‌لە‌هەمــــوو‌شــــتێ واڵمــــدانەوەی‌ئەم‌پرســــیارە‌بــــووە‌كە«كــــ دەبــــ ح ــــوومەت ب ـــات »واڵمـــی‌خـــودی‌ئەفالتـــوون‌بـــۆ‌ئەم‌پرســـیارە‌ئەوە‌بـــوو«:خەڵـــ (زۆریـــنە)ی‌بـــاش»،كە‌راشـــ اوانە‌واڵمێ ـــی‌ئەخالقیـــی‌نـــاتەواو‌بـــوو.پێغەمـــبەران‌الیەنگـــری‌دەســـەاڵتی‌ئـــایین‌و ح ـــوومەتی‌رێبەرانـــی‌ئـــایینی‌بـــوون.مـــاركس‌و‌لێنـــین‌پێیـــان‌وابـــوو‌كە‌پێویســـتە‌بـــۆ‌دەربـــازبوون‌لە‌هێـــزی‌ســـەرمایەداران‌و‌نەمـــانی‌چەوســـانەوەی‌مـــرۆ دەبـــ كرێ ـــاران‌و‌زەحمەت ێشـــان لە‌دەســــەاڵت‌دابــــن.ســــەبارت‌بە‌هیتلێــــری كە‌راشــــ اوانە‌لە‌روانــــگەی‌هێــــزەوە‌ســــەیری‌دەســــەاڵتی‌دەكــــرد‌ئاشــــ رایە‌واڵمەكەی‌تەنیــــا«مــــن»بــــوو.وێــــدەچ كە‌ئەویــــ وەك‌زۆربەی پێشینیانی‌خۆی‌پێی‌وابووب پرسیاری‌ح وومەت.لە‌ناخی‌خۆیدا،پرسارێ ی‌بنەمایی‌یە. پـــڕ‌دیـــارە‌كە‌چـــۆن‌لە‌شـــێوازە‌ئیــــدیۆلۆژی ەكانی‌ح وومەتـــدا‌كە‌هەمیشـــەش‌دی ـــاتۆریی‌لــــ دەكەوێـــتەوە‌جێگـــای‌دال‌و‌مەدلـــول‌لە‌نێوئــــاخنی‌سیســـتمی‌سیاســـیی‌كۆمەڵگـــادا‌دەگــــۆڕدر و بەجێـــــی‌ئەوەی‌لە‌روانـــــگەی‌چـــــۆنێتی‌بەڕێـــــوەبردنی‌واڵتەوە‌ســـــەیری‌دەســـــەاڵت‌ب ـــــر ،لە‌رەهەنـــــدی‌دەســـــەاڵتەوە‌ح ـــــوومەت‌و‌نیزامـــــی‌بەڕێـــــوەبەرێتیی‌سیاســـــیی‌و...لێ ـــــدەردرێتەوە‌و پێناســــە‌دەكــــر .ئیــــدیۆلۆژیی‌ح ــــومەتی‌زۆریــــنە‌لە‌مــــۆدێرنتیرن‌و‌لە‌هەمــــان‌كاتیشــــدا‌خەتەرنــــاكترین‌شــــێوازەكانی‌تیــــۆریی‌سیاســــیی‌جیهــــانە‌كە‌بە‌هەڵە‌دێموكراســــیی‌پــــ دەگــــوتر . چــــون‌ســــەرەڕای‌ئەوەی‌كە‌وەكــــوو‌شــــێوازە‌دی تاتۆرییەكــــانی‌دیــــ ە‌لە‌روانــــگەی‌ئیــــرادەی‌هێــــزی(جەمــــاەری‌زۆریــــنە)وە‌دەدو ،لەگەڵ‌ئەوەشــــدا‌مەشــــرووعییەتێ ی‌بەرینــــی‌جەمــــاوەریی پێناسەكراوی‌دارێژراو‌لە‌پشت‌خۆیەوە‌دەبین و‌كەڵ ی‌ل وەردەگر . ح وومەتی‌زۆرینە‌لە‌باشترین‌حاڵەتی‌خۆیدا‌پێشێل ردن‌یان‌النی ەم‌بە‌كەمگرتنی‌مافی‌كەمینەیە.كە‌بە‌داخەوە‌لەگەڵ‌بەدەسەاڵت‌گەیشتن‌و‌لە‌پێگەی‌هێزەوە‌ئیتر‌توانایی
ژماره 40 :
گهالوێژی 3172ی‌کوردی/ رهی 7: الپه
July : 2013
Page : 7
البردن‌و‌بەربەرەكانی‌كردن‌لەگەڵی‌لە‌دەست‌كۆمەڵدا‌نامێن . (بە‌گشتی‌دی تاتۆڕی‌هەلومەرجێ پێ دێن كە‌ئێمە‌بەرپرسیاری‌نین‌و‌ئینجا‌تەنانەت‌گۆڕانیشی‌لە‌دەسەاڵتی‌ئێمەدا‌نییە). كە‌وایە‌بەرپرســـــیاریەتییەكی‌ئەخالقیمـــــان‌هەیە‌كە‌هەرچـــــی‌لە‌توانامـــــان‌دایە‌بە‌كـــــاری‌بێنـــــین‌بـــــۆوەی‌لە‌پێ هـــــاتنی‌بـــــارودۆخێ ی‌ئـــــاواهی‌پێشـــــگیری‌ب ەیـــــن.زۆربەی‌ح ـــــوومەتە دی تاتۆرییەكــــان‌یــــان‌ئەوانەی‌لە‌دواییــــدا‌بە‌دی تــــاتۆرێتی‌دەگەن،لە‌ســــەرەتاوە‌و‌لە‌كــــاتی‌ئۆپۆزســــیۆنیدا‌بە‌كەڵــــ وەرگــــرتن‌لە‌شــــێوازە‌دێموكراتی ەكــــان‌و‌لەڕێــــی‌هەڵبــــژاردنەوە‌بە دەسەاڵت‌گەیشتوون. كە‌وایە(دێموكراســــییەكان‌ح ــــوومەتە‌خۆشەویســــتەكانی‌هەمــــووان‌نــــین،بەڵ ــــوو‌بە‌واتایــــاكی‌تــــر‌ئەو‌مەودایەن‌كە‌خــــاوەنی‌ئــــامرازی‌خۆپاراســــتن‌لە‌بەرامــــبەر‌دی تاتۆڕییەكــــان‌دان). لە‌راســـــتیدا‌دێموكراســـــی‌بەســـــتێنی‌دژكردەوەیـــــی‌و‌بەرەنگـــــاربووونەوە‌لەگەڵ‌ئۆتـــــۆریتەی‌پـــــاوان واز‌و‌هێژێمـــــۆنیی‌دی تـــــاتۆری‌یە‌و‌ر لە‌كـــــۆكردنەوە‌و‌پـــــاوانی‌هێـــــز‌و‌دەســـــەالت‌لە شوێنێ دا‌دەگر و‌سنووری‌یاسایی‌و‌دەسەاڵتی‌دەوڵەت‌دیاری‌دەكات. لە‌پێ هـــاتەی‌ئەدەبیـــاتی‌سیاســـیی‌لیبـــڕاڵ‌و‌دێموكرات ـــوازیی‌مـــۆدێرنی‌جیهانیـــدا‌پرســـیارە‌لە‌مێـــژینەكەی«كـــ دەبـــ ح ـــوومەت‌ب ـــات »ئیتـــر‌ئەو‌كـــاریگەری‌و‌گرینگـــایەتییەی‌نـــامێن و«پـــۆپێر»گـــوتەنی‌پێویســـتە‌پرســـیاری‌تەواو‌جیـــاواز‌و‌مرۆڤـــانەتری«ئایـــا‌شـــێوازێ ی‌ح ـــوومەتی‌هەیە‌كە‌رێمـــان‌پـــ بـــدا‌بەگـــوێرەی‌پێویســـت‌بتـــوانین‌خۆمـــان‌لە‌دەســـت‌حکوومـــه‌تێکی ئەهریمەنــــی‌یــــان‌تەنــــانەت‌نەشــــیاو‌رزگــــار‌ب ەیــــن »جــــێگەی‌بگــــرێتەوە.لێــــرەدا‌بنەمــــای‌چەم ــــی‌پرســــیار‌و‌واڵمــــی‌ح ــــوومەت‌ئیتــــر‌لە‌چوارچێــــوەی‌كە یــــان‌الیەنێ ــــی‌تــــایبەتی ئەوهی‌گـــــرینگە‌ئەوەیە‌كە(دێموكراســـــی‌دەبـــــ ئەگەر‌و‌رێـــــی‌دەربـــــاز دیـــــاری راودا‌نـــــامێنێتەوە‌و‌ســـــەرنجی‌شـــــایان‌بە‌رەهەنـــــدەكانی‌چەنـــــدوچۆنیی‌بەڕێـــــوەبەرایەتیی‌ح ـــــوومەت‌دەدر . بوونی‌ب توندوتیژیمان‌لە‌دەستی‌دەوڵەتێ كە‌رێزی‌ئەرك‌و‌بەرپرسایەتیەكانی‌خۆی‌ناگر ،بۆ‌دەستەبەر‌ب ات). ئەوهی‌كە‌دەوڵەت‌دەبــــ چــــۆن‌بــــ .خــــاڵی لە‌راســــتیدا‌كێشــــەكە‌لەوەدا‌نیــــه‌‌كــــ ح ــــوومەت‌ب ــــات،بەڵ ــــوو‌‌پێویســــته‌‌چەنــــدوچۆنیی‌دەســــەاڵت‌و‌ســــنوورەكانی‌دەوڵەت‌دیــــاری‌ب رێــــت ، گــوێرهی‌پێویســـت‌ح ــوومەت‌ب ـــا‌و‌دەســەاڵتی‌هەبـــ .یــان‌بەواتـــایەكی‌دیــکە‌واڵتێـــ دەبــ چـــۆن‌بەڕێــوە‌ب ـــ .ئیتــر‌گرنـــ نیــیە‌كـــ ســەرەكی‌ئەوەیە‌كە‌دەوڵەت‌نـــاب زیــاتر‌لە‌ئاســـت‌و یـــان‌جـــۆرێ ی‌تـــایبەت(تاقمێـــ كە‌خۆیـــان‌بە‌خەڵـــ دەزانـــن)ح ـــوومەت‌بـــ ەن.پێویســـت‌ناكـــا‌لێیـــان‌بترســـین‌یـــان‌ناچـــار‌بـــین‌كە‌بترســـین.كە‌وایە(دێموكراســـییەكان،ئەو‌مەجـــال‌و مەودایـــانەی‌بەڕێـــوەبەریی‌واڵت‌و‌كۆمەڵگەكـــانن‌كە‌بـــۆ‌بەرگـــری‌كـــردن‌لە‌مـــاف‌و‌ئـــازادییە‌ئینســـانییەكان،لە‌هەر‌شـــێوازێ ی‌ح ـــوومەتی‌درووســـت‌بـــوون).لە‌دێموكراســـیی‌پۆســـت‌مـــۆدێڕن وه‌لە‌كۆمەڵگـــاوە و‌ئەكتیڤـــی‌لیبـــڕاڵ‌و‌مرۆڤ ـــوازانەی‌ســـەردەمدا‌ئاراســـتەی‌پەیـــژەی‌دەســـەاڵت‌لە‌خـــوارەوە‌بـــۆ‌ســـەر یە‌و‌دەســـەاڵت‌شـــەرعییەتی‌خـــۆی‌لە‌گشـــت‌قۆناغەكـــان‌دا‌بـــه‌‌کـــرده وەردەگر . سەرچاوەکان: -7انسان‌مصلوب،فردری ویلهل نی ە -3جام ەی‌باز‌و‌دشمنان‌آن،کارل‌پوپر ی‌رێبهندانی7217 1
ویباڵکی‌وریا‌رهحمانی
تهنیا زانین و یهکگرتن هێمای سهرکهوتنی گهلی کورده دهشتی حمهد ئه ربهخۆی‌خــۆی ســه ڕههــاو ئاســوده‌و ســهر‌خــاکی‌خــۆی‌دا‌ژیــانێکی له کــه خۆیــهتی گــهالنی‌جیهــان‌مــافی هــهموو وهک گــهلی‌کــوردی داگیرکهرانـــه‌ی رهکـــی‌و‌ئـــه‌و ده هێزهکـــانی‌بێگانـــه‌و ناڕهواییـــه‌ک‌کـــه‌‌لـــه‌‌الیـــه‌ن هـــه‌بێت‌و‌دوور‌بێـــت‌لـــه‌‌هـــه‌موو‌پـــه‌المارو‌هێـــرش‌و هـــهموو نـــهبوونی کارهســـات‌و‌مـــاڵوێرانی‌و‌ئـــاواره‌یی‌و بـــهو‌هـــه‌موو بـــردووه وه رده ده گـــهلی‌کوردیـــان‌بـــه‌و ســـاڵههای‌ســـاڵه کـــه پهرســـتی‌و‌گــــه‌ل گیـــرو‌گرفتــــی کۆنه ههســـتی تـــهرم‌و‌خــــوێن‌و لـــه یانـــدووه‌و‌کوردســـتانێکی‌پــــڕ وایـــهتی‌خــــۆی گه ته نه مـــافێکی وهک ســاتهش‌ناتوانێـــت ئــهم کــه‌تــا هێنــاوه یه وســاوه لــه چه گه ئــهم بــه‌ســـه‌ر ئــاراوه‌و‌وایــان تــه هێناوه کــورده ئــهم ژیانیــان‌بــۆ رهو وه‌بـــه‌‌تـــه‌واوی‌بکـــات‌و‌نیشـــتمانی‌خـــۆی‌بـــه رپهرشـــتی‌خـــۆی‌لـــه‌‌هـــه‌موو‌ڕویێکـــه سه پێویســـت‌بژیـــت‌و‌بـــۆ‌خـــۆی‌بکارێـــت‌کـــه ئهوپــــه‌ڕی تهکنــــه‌لۆژیای‌گــــه‌لی‌کــــوردی ڕوو‌لــــه‌‌بــــه‌رزی‌و ئهســــپی‌زانســــتی‌خــــۆی‌تــــاو‌بــــدات‌و‌پێشــــبکه‌وێت‌و وه بوارهکانــــه وهک‌هــــه‌موو‌گــــه‌النی‌ئــــازاده‌‌لــــه‌‌هــــه‌موو وه‌بــــه‌رێت‌و پیشــــه ئــهم هــهتا کوردهیــان لــه گه ئــهم کــراوه‌و ســهر‌خــاکی‌کوردســتان‌درێــژ میشــه‌‌بــۆ هه پــهڵ چه ڕێــژه داگیرکــهرانی‌خــوێن دهســتی بــه‌درێژایــی‌مێــژوو کــه دهبینــین بــهڵ وتنهکان‌بکــات . رکه ســه ئاسوده‌و ربهستی‌و‌ژیانی سه له ربهخۆ‌و‌پڕ سه وهاڵتێکی له‌بوونی کردووه بهش چاره‌نوسی‌خۆی،کوردیان‌ب وایهتی‌و‌مافی ته نه ههمو‌مافێکی له کردوه بیبهش ساتهش
ژماره 40 :
گهالوێژی 3172ی‌کوردی/ رهی 8: الپه
July : 2013
Page : 8
پێشکهوتوانه. هۆکارهکـــانی‌ئـــه‌م‌هـــه‌موو‌دوا‌کـــه‌وتن‌و‌نـــه‌بوونی‌مـــافی دهزانـــین‌کـــه وه‌و‌چـــاک دهبێتـــه ئازارهکـــانی‌گـــه‌لی‌کـــورد‌گـــه‌لێک‌ڕاســـتیه‌کانمان‌بـــۆ‌ڕوون ئهگـــه‌ر‌بـــه‌‌وردی‌بڕوانینـــه‌‌دیرۆکـــی‌خـــه‌م‌و ناوهتـــه وه‌کـــه‌‌داگیرکـــه‌رانی‌کوردســـتان‌پێیـــان دهمانـــه بووه هـــه‌ر‌لـــه‌و ربهخۆ‌نـــه ئهمڕۆکـــه‌‌هـــه‌ر‌ســـه تهوایـــه‌تی‌کـــورد‌و‌وێـــران‌کردنـــی‌کوردســـتان‌بـــۆچ‌ئـــاوا‌بـــووه‌وه‌و‌بـــۆچی‌کـــوردی تـــا نه وه‌و‌هـــاتوون نگاونهتـــه په نه جنایهتکارانـــه‌‌و‌درندانـــه‌‌دا داوه‌کـــه‌‌لـــه‌هی کـــارێکی وه‌پـــه‌الماری‌گـــه‌لی‌کوردیـــان ربازیانه ههســـت‌و‌هێـــزی‌ســـه وه‌هێنـــده‌‌نامرۆڤانـــه‌‌بـــه ســـه‌ر‌خـــاکی‌کوردســـتانه چهکـــه ئـــه‌م‌کوردســـتانه‌یان‌کـــردووه‌‌بـــه‌‌گـــۆمی‌خـــوێن‌و‌خـــاکی‌کوردیـــان‌دابـــه‌ش‌و‌لـــه‌ت‌لـــه‌ت‌کـــردووه،بـــه‌‌هـــه‌زاران‌هـــه‌زار‌مرۆڤـــی‌کوردیـــان‌شـــه‌هید‌کـــردووه،زینـــده‌‌بـــه‌چاڵ‌و‌ئـــه‌نفال‌و ههڵـــدابێت‌و‌شۆرشـــی‌دژ‌بـــه ندهکانیان‌دژ‌بـــه‌‌گـــه‌لی‌کـــورد‌بـــه‌کار‌هێنـــاوه‌و‌ڕۆلـــه‌کانی‌دڵســـۆزی‌کوردســـتانیان‌لـــه‌‌نـــاو‌بـــردووه‌‌و‌لـــه‌‌هـــه‌ر‌شـــوێنێکی‌ئـــه‌م‌کوردســـتانه‌‌کـــه‌‌کـــورد‌ســـه‌ری کوشـــه داگیرکـــه‌رانی‌ئـــه‌نجام‌دابێت،ئـــه‌وا‌داگیرکـــه‌ران‌‌هـــاتوون‌بـــه‌‌خـــوێن‌ڕشـــتن‌و‌لـــه‌‌ســـێداره‌‌دان‌و‌پـــه‌الماری‌هێـــزی‌ســـه‌ربازیان‌خامۆشـــیان‌کـــردووه‌‌و‌کارێکیـــان‌بـــه‌‌ســـه‌ر‌گـــه‌لی‌کـــورد‌هێنـــاوه‌‌کـــه یه. وێنه دهتوان بڵێ ب مرۆڤایهتی‌دا له‌مێژووی ئهمرۆکـــه‌ش‌ســـاده وهک‌ڕابـــوردو وه ، نهناســـیوه وهک‌پێویســـت‌دوژمنـــی‌خـــۆی ئهمڕۆکـــه‌ش یهکنـــه‌گرتن‌گیـــروده‌‌بـــوه‌‌و‌هـــه‌تا دهردی‌نـــه‌زانین‌و چهوســـاوه‌ش‌بـــۆ‌خـــۆی‌بـــه خــۆ‌گـــه‌لی‌کـــوردی‌هـــه‌ژارو یارانــه‌دا ئــهو نه دهســتی لــه‌ژێــر ئــهمڕۆ کــه‌تــا شــه بۆیه ،هــهر کردوه وه خۆیــه وهی‌دوژمنــانی ژیانــه هاوکاریــهتی‌بــۆ لــهکاتی‌کــزی‌دوژمنــان‌دا ســتووه‌و به وه خۆیــه نــهیارانی بــه دالنــه‌پشــتی دهڕوانێتـــه‌‌نـــه‌یاران‌و‌پـــاک‌دالنـــه‌‌لێیـــان دهکـــات‌و‌زۆر‌دۆســـتانه وه وه‌ڕووی‌لـــه‌‌دوژمنـــانی‌خۆیـــه وه،کورد‌هـــه‌تا‌ئـــه‌م‌ســـاته‌ش‌گـــه‌لێک‌بـــه‌‌ســـاده‌‌دڵیـــه ماوهتـــه گـــه‌لی‌کـــورد‌‌ناالندویـــه‌تی‌و ژههراویـــه‌کانیان‌گـــه‌لی‌کوردیـــان‌پارجـــه‌‌پارچـــه‌‌کـــردووه.خـــۆ‌دیـــاره‌‌کـــه خهنجـــه‌ر وه‌بـــه رده وهڕا‌و‌لـــه‌‌ژێـــر‌پـــه ئهوســـا‌لـــه‌‌پشـــته وهرگرتـــووه وه،تا‌دوژمنـــانی‌کـــورد‌فرســـه‌تیان دهچێتـــه‌‌پیشـــه لــه‌مێــژووی‌کـــۆن ســتاوه،هـــهر وه نه هــهرگیز وه بــه‌دوژمنــانی‌خۆیـــه دڵســۆزانه‌دژ وه یهکگرتوانـــه دانــهکانی،کوردبێت جگــه‌لـــه‌‌قوربــانی کــردوه نــه هێنــده‌کــاری‌چـــاکی بــه‌خۆشـــی گــهلی‌کــورد دوژمنانــه ئــهو تــه‌پــاڵ چوونه بــهکریگیراوان لــه‌خــائین‌و‌خــۆفرۆش‌و گــهل رکهوتنی‌دوژمنــانی‌خۆیــان‌داوه‌و ســه لــه‌پێنــاوی هــهوڵیان لــه‌کــوردان گــهلێک ئــهمڕۆش واتــه‌تــا وهش تــازه و دهســـتی داوه‌و گـــهل‌و‌نیشـــتمانی‌خۆیـــان پـــهالماری وه یارانـــه لـــه‌پـــال نه بوینـــه‌و گـــهلی‌کـــورد وهی‌ئـــازادی وازی بزوتنـــه لـــه‌نـــاو‌بردنـــی هانـــدهری‌تێـــک‌شـــکاندن‌و دڕندانـــهو‌هاوکـــارو نامهردانـــه رمانه‌و شــه کــردووه‌و‌زۆر‌بـــ کۆمــهڵی‌ڕۆلـــه‌کانی‌هــاو‌زمـــانی‌خۆیــان بــه بهشــداریان‌لـــه‌‌کوشــن‌و‌بڕینـــی کــردوهو وهکـــه‌ی‌خۆیــان‌درێـــژ ته نه داگیرکــهرانیان‌بــۆ‌ســـه‌ر‌مــاڵ‌و‌ژیــانی دهورو گـــهالنی دهبینـــین‌تـــه‌واوی بـــووه ، تهو‌هکـــه‌یان‌ال‌باشـــتر نه خـــهبات‌بـــۆ نۆکـــهری‌و‌ڕیـــزی‌دوژمنانیـــان‌لـــه ربهخۆیی‌کـــوردو‌کوردســـتان‌و‌جاشـــه‌تیو ســـه هـــۆرهی‌داری‌ئـــازادی‌و بوونهتـــه گــهل‌و کــردووه‌و‌دینیشــیان‌بــۆ ربهخۆ ســه بوینــه‌و‌نیشــتمانی‌خۆیــان‌ڕزگــارو وه‌شــاد نــاوه ردهی‌زۆر پــه لــه‌ژێــر لــه‌زوو‌را هــهر وایــهتی‌خۆیــان ته نه وارهی قــه بــه هــهمویان بــهری‌کوردســتان بــه‌باشــتر داگیرکــهران بێگانــهو خــهڵکانی لــه کــه‌خــۆی توانیــوه نــهی وهک‌پێویســت ســاتهش ئــهم کــه‌تــا گــهلی‌کــورد وانــهی ن،بــه‌پێ ه به ده بــه‌کــاری بــردووه‌و بــه‌کــار نیشــتمانی‌خۆیــان دهبینـــین‌ئێســـتاش‌کـــورد ڕهنگـــی‌و‌دڵســـۆزی‌نێشـــتمانی‌خـــۆی‌بێـــت ، یـــهک یـــهکگری‌و وهربگرێـــت،کوردی خـــۆی‌بـــۆ‌خـــۆی‌بێـــت‌و‌هاوکـــارو رجـــهکان‌ڕۆژگـــار مه هـــهڵ‌و لـــه بزانێـــت‌و‌ســـود وه‌پـــ وه‌بـــۆ‌الیـــه‌کی‌دژ‌بـــه‌‌کوردایـــه‌تی‌ڕاکیشـــاوه‌‌و‌ئێســـتاش‌گـــه‌لێک‌هـــه‌ن‌کـــه‌‌دوژمنیـــان‌لـــه‌‌خۆییـــه ونهزانینـــه تهســـک ههســـتی ریهکـــه‌‌بـــه هه دهدات وه‌لـــ ریهکـــه‌‌هـــاتووه‌‌بـــه‌‌دۆڵێکـــه هه چاکره. ومهرجـــه‌کان‌بـــۆ وه‌هـــاتووه‌‌و‌ســـودی‌لـــه‌‌هـــه‌ل زۆره نههامـــه‌تی کارهســـات‌و بۆیهشـــه‌‌کـــه‌‌گـــه‌لی‌کـــورد‌تـــوش‌بـــه یتوانیوه‌کـــه‌‌لـــه‌‌ئاســـتی‌ڕۆژگـــارانی‌خـــۆی‌دابێت،هـــهر کـــورد‌تـــا‌ئـــه‌مڕۆش‌نـــه وه ئهگـــه‌ر‌ئاوڕێـــک‌لـــه‌‌دوێنێکـــه دهم) چهققـــه‌‌لولـــه‌‌و‌بابـــه‌ڕۆ‌پشـــت شـــکا‌رۆژی‌نـــه دهڵیـــت:تـــاجی‌ئیســـتقالل‌بـــ ســـه‌رچوو‌چـــه‌‌نـــه‌ف ێکی‌نـــه‌دا وهک‌شـــاعیر گرتووه ، وهر‌نـــه رکهوتنی‌خـــۆی ســـه هۆیــهکانی هێنــاوه بهشــ وراوه کــورده لــه گه ئــهم ســهر وه لیــداوه‌چیــان داگیرکــهرنیان نــهیارانی‌کــوردو بــه‌دۆڵــی کــه وانــهی ئه خیانــهتکاران‌و گــهلی‌کــورد‌و کــه‌دوژمنــانی دهبینــین وه ینــه بده بــه‌هاوکاریـــه‌تی گــهلی‌کــورد‌زۆری بــه دڕنــدهکان‌دژ ره داگیرکــه نــاڕهوایی‌کردنــی پــهالمار‌و‌گیــرو‌گرفــت‌دروســت‌کــردن‌و هــهموو ئــهو رهکــی‌و ده هۆکارهکــانی لــه کــهمتر‌نــین هێنــده بروونــی نهســـه‌ندبا‌و رهی وه‌‌پـــه گهلێکـــه دهســـتی‌خیانـــه‌ت‌و‌خیانـــه‌تکاری‌لـــه‌‌نـــاو‌گـــه‌لی‌کـــورد‌لـــه‌‌الیـــه‌ن ئهگـــه‌ر‌کـــوردی هـــه‌ر‌لـــه‌‌ڕۆژگـــارانی‌زوودا‌یـــه‌کی‌گرتبـــا‌و وه‌بـــووه ، خیانـــه‌تکارانی‌کـــورده دهبــوو، وارهی‌خــۆی قــه ولــهت‌و ده خــاوهن ئــهمڕۆ‌کــوردی ئــهوا بوونایــه داگیرکــهران نه هــۆرهی دهســت‌و دابایــه‌و ئــهنجام دڵســۆزانه‌بــۆ‌خۆیــان کــردووه کــه‌بــۆ‌دوژمنانیــان وهی ئــه کــوردانی دهڵێت: بهر وه مه له سێسهد‌ساڵ له بهر نهمر وهک‌خانی‌هێژاو بهاڵم ئیتفاقهک مه بوایه هه گهردی ئینقیادهک بکرامه ویکڕا جهم‌تمامی عه رهب‌و عه ڕۆم‌و دهکرد‌غوالمی ژمه‌را ههمیان ربهخۆ سـه ئـازادهو گهالنی له‌ڕێزی ئهمڕۆ سهر‌ناهات‌و‌کوردستانی به ههرگیز‌وامان ئهوا با ، یهکگر یهکدا‌پاک‌و‌دڵسۆزو گهل له گهر‌کوردی ،ئه رمووه فه گهلێک‌راستی گهلێک مهزن بهڵی‌خانی رهنگینـی خشـهی نه وهو کایه شـه ده هـهموو‌دونیـا‌دا کگرتوهکان‌و وه یـه تـه نه بااڵخانـهی سـهر لـه لهکوردسـتان‌و هـهموو‌گـ‌هالنی‌جیهـان وهک کـهمان نگینه ره کـه‌ئـااڵ دهمـان‌بینـی بوو،ئـهمڕۆ ڕهها ده و کـه‌تـا وه داخـه به بهاڵم دهناسرا . دهکرا‌و ههموو‌جیهان‌دا‌حسابێکی‌بۆ له وه خۆیه وایهتی ته نه یهکی واره قه خاوهن وهک وه،کوردی وشایه دره ده سهکانی‌جیهان‌دا تله ئه خشهو نه له‌ناو کوردستانی کـه‌خۆمـان نـدهی وه ئه وه ، تـه بڕاوه نه بـاوهو هـهر گـهلی‌کـوردا لـه‌نـاو لـه‌کوردسـتان‌و سـاتهش ئهم ههتا بوینه وهش‌باو کۆنه له‌دیرۆکی‌کورد که تانهی قه سه ته سله خه نارهواو سته هه ئهم ئهمڕۆش دهیـن‌و ده مـهردانی‌خۆمـان وره گـه پـهالماری کهین‌و سـازده یـهک بـه‌فیتـی‌دوژمنـان‌بـۆ وایهانه‌و کهنین‌و‌درۆ‌و‌بوختان‌زۆر ناره ڵده هه یهکتر به‌فیتی‌دوژمنان‌چاڵ‌بۆ کهین‌و ده یهکتر‌سوک‌و‌ڕیسوا دهسـت‌بـۆ زانانـه نه سـاویلکانه‌و ڕانـه‌و باوه داڵنـه‌و‌خـۆش سـاده گـهلێک کـهن‌و ده رهفتـار وهک‌جاران ههر گهل‌دوژمنانی‌خویان‌دا له گرتووه‌و‌ئیستاش‌کورد وهر نه له‌رابوردوو پهندێکیشمان هی یکهین‌و ده یهکتر‌وا به راپه‌دژ خه قوزهلقورتین‌و‌چی یهکتری الوه‌چاکتره‌و‌بۆ به له‌خودی‌خۆیی دهکرێت‌و‌دوژمنانمان نهیاران باوڕ‌به کهن‌و ده دڕندهو‌کورد‌کوژ‌درێژ دوژمنانی‌دیرۆکی
ژماره 40 :
گهالوێژی 3172ی‌کوردی/ رهی 9: الپه
July : 2013
Page : 9
کهن. نه ههبێت‌اکری‌چاک راپه خه دهن‌و‌تا ده ئهنجامی گهلێ کهی‌خۆامن وه ته نه سهر‌حسابی له واییه ناره ندهڵی‌و گه ههرچی‌کاری بوهشـــێنن‌و ژههراویـــه‌کانیان ره خهنجـــه وه بههانـــه‌ی‌گـــه‌ل شـــته وهرا‌بـــه که‌لـــه‌‌پشـــته دهیانـــه‌وێت‌دیســـانه دهگێـــرن‌و‌چـــۆن دهبینـــین‌دوژمنـــانی‌داگیرکـــه‌ر‌چـــۆن‌پـــیالن‌دژ‌بـــه‌‌کـــوردو‌کوردســـتان دهبـــن‌بـــه‌‌هاوکـــارو‌هاوپـــه‌یمانیان‌و‌لـــه‌‌گـــه‌لیان‌دا دادهنـــێن‌و ئهوانـــه‌ی‌کـــه‌‌دوژمـــنن‌و‌کـــورد‌ئـــه‌وان‌بـــه‌‌دۆســـتانی‌خۆشـــیان دهبـــین وه ، بکهنـــه نالهباریـــه‌کان کارهســـات‌و کوردســـتان‌تـــوش‌بـــه بــه‌نــاو‌دۆســتی وه ره ســه لــه کــهن‌و ده گــهل‌دا‌ئیمــزا لــه پرۆتۆکۆلــهکانیان دهچــن‌و دڕنــدهکانی‌کوردســتان‌دا‌دێــن‌و ره داگیرکــه گــهل لــه بــه‌کــورد ئــهوان‌دێــن‌دژ کــهچی هــهڤاڵ‌و بــه دهبــن دهبینـــین وهی‌ئـــازدی وازی‌کـــورد‌و‌کوردســـتان ، بهســـتن‌بـــۆ‌لیـــدانی‌بزوتنـــه ده دهکـــه‌نن‌و‌‌پـــه‌یمان وه‌هـــه‌ڵ یهکـــه به وهشـــڕا‌چـــال‌بـــۆ‌کـــورد‌لـــه‌‌گـــه‌ل‌داگیرکـــه‌رانی‌کوردســـتان ژیره کـــوردانن‌و‌لـــه دهکـــه‌ن‌و‌بـــه چهوســـاوه ڕهواکـــانی‌گـــه‌لی‌کـــوردی نگهری‌خـــه‌بات‌و‌تێکۆشـــان‌دان‌و‌تـــه‌نیا‌‌داوای‌مافـــه ڕاوه‌دونـــانی‌‌ئـــه‌و‌هێـــزه‌‌کوردیانـــه‌ی‌‌کـــه‌‌وان‌لـــه‌‌ســـه کـــه‌‌ئـــه‌وان‌بـــۆ‌لـــه‌‌نـــاو‌بـــردن‌و زارهها‌کـــورد‌و‌بـــه‌‌هێـــزی دهری‌کوشـــتن‌و‌بڕینـــی‌هـــه وه‌کـــه‌‌ئـــه‌وانن‌ترۆریســـت‌و‌بڕیـــار بهنـــه ده دهبـــه‌ن،ئـــه‌وان‌دوژمنانـــه‌‌خۆیـــان‌لـــه‌‌یـــاد نـــاوی‌ترۆریســـت‌و‌پیـــاو‌خـــه‌راپ‌و‌مـــرۆ‌کوژیـــان‌نـــاو دهکـــه‌ن‌و‌لـــ ناگـــه‌ڕێن‌کـــه‌‌گـــه‌لی‌کـــورد‌لـــه‌‌نـــاو‌النـــه‌ی‌خـــۆی‌دا‌بـــه‌‌ئاســـوده‌یی‌و زهوت دهکـــه‌ن‌و‌مـــافی‌گـــه‌لی‌کـــورد‌بـــه‌‌زۆری‌زۆرداریـــان دهکـــه‌ن‌و‌مـــاڵی‌کـــورد‌وێـــران وه‌تـــرۆر بهلالحیانـــه زه وه‌لـــه‌‌باشـــوری ئـــاژاوه‌نانـــه وه‌لـــه‌‌کوردســـتان‌دا‌بـــه‌‌تایبـــه‌تی ئـــاژاوه‌نانـــه یهکێکـــه‌‌لـــه‌و‌پیالنانـــه‌ی‌کـــه‌‌بـــۆ‌هاوکاریـــه‌تی‌و وهزیرانـــی‌عێـــراق رهک کهی‌مـــالکی‌ســـه ردانه ئـــارامی‌بژیت،ســـه کهلـــه‌گایی‌لـــه‌‌گـــه‌لی‌کـــورد وه‌لـــه‌‌گـــه‌ل‌داگیرکـــه‌ری‌تـــورک‌دا‌بـــێن‌و یهکـــه به وهو بکهنـــه دهیانـــه‌وێت‌کـــه‌‌‌گـــه‌لی‌کـــورد‌دیســـانه‌ک تـــوش‌بـــه‌‌کـــاره‌ســـاته‌کان ،ئهوانـــه کراوه وه‌دابـــین کوردســـتانه دهولـــه‌تێکی وهک زهوت‌کـــردووه‌‌و ژارهی کـــورده‌هـــه گهلـــه روهک‌چـــۆن‌داگیرکـــه‌ری‌تـــورک‌مـــاڵ‌و‌حـــال‌و‌هـــه‌موو‌بـــوونێکی‌ئـــه‌م وه،هـــه بکهنـــه کارهســـاته‌کانی‌دیرۆکـــی‌کـــۆن‌زینـــدوو بکـــه‌ن‌و دڕندانــه‌کوردســتان کــهن‌و ده گــهلی‌کــورد ســهر لهشــکر‌کێشــی‌بــۆ کــهن‌و ده دهکــات‌و‌خــاکی‌کوردســتان‌وێــران لــه‌کــورد شــه ڕه هه دهکوژیــت‌و هــهموو‌جیهــان‌دا‌کــورد بــهر‌چــاوی لــه ترۆریســت دهنـــێن‌و‌بـــ گـــهلی‌کـــورد وهی‌ئـــازدی وازی زهوت‌کـــردوه‌‌و‌نـــاوی‌ترۆریســـتی‌خۆیـــان‌لـــه‌‌هێـــزی‌بزوتنـــه گـــهلی‌کوردیـــان‌بـــه‌‌تێکرایـــی هـــهموو‌مـــافێکی‌ژیـــانی دهکـــه‌ن‌و بۆردومـــان‌و‌کـــاول کهن. ده گهلی‌کورد نهمانی له شه گوڕه شهو ڕه هه رمانه شه وهکانی‌خۆیــان تــه نه کــه‌بــۆ ئــه‌و‌هی ســهرکوب‌بکــرێن ، گــهلی‌کــورد دهبێــت نیــهو تهوایــه‌تی‌خۆیــان نه گــهلی‌کــورد‌هــی مــافێکی کــهن‌و ده ئــهوان‌راســت هــهر کــه وایــه دوژمنانــه‌پێشــیان ئــه‌وان تێگهیشــتبیت‌و‌چــاک‌بزانێــت هێنــده گــهلی‌کــورد کــه دهبێــت میســه هه ئــهمڕۆ‌و‌بــۆ کــه بۆیه دهبیــنن ، بــه‌گونــاه‌و‌ناراســتی کــه پــهنجا‌ملیــۆن گــهلێکی 54 بــهاڵم‌بــۆ دهزانــن ڕهوای بــه‌‌مــافی دهســـت‌بـــۆ‌هـــه‌موو کـــه‌‌داگیرکـــه‌رانی‌کوردســـتان‌هـــه‌ر‌مـــاون‌و‌لـــه‌‌پـــیالن‌گێـــران‌دان‌و‌لـــه‌‌هـــه‌موو‌کاتێـــک‌دا‌گشـــتیان‌یـــه‌کن‌و‌‌هـــه‌وڵیان‌بـــۆ‌نـــه‌مانی‌گـــه‌لی‌کـــورده‌‌و‌هـــه‌ر‌بۆیـــان‌بلوێـــت ڵبهســـتنه‌کان‌کـــه‌‌دژ‌بـــه‌‌کـــورد‌لـــه‌‌زۆر‌شـــوێن‌و‌زۆر هه نارهواکـــان‌و‌بوختـــان‌و‌درۆ ردهو‌قســـه‌‌پڕوپـــوچ‌و دهبێـــت‌ئێمـــه‌ی‌کـــورد‌‌هـــه‌موو‌بگـــره‌و‌بـــه دهبـــه‌ن ، جنایـــه‌تێک‌دژ‌بـــه‌‌کـــوردو‌کوردســـتان حهرامزادانـــه‌‌هـــه‌مووی‌بـــاش‌بناســـین‌و دهبێـــت‌ئـــه‌م‌فیتـــه دهکرێت،جـــا بکهین،چونکـــه‌‌تـــه‌نیا‌بـــۆ‌ســـوکایه‌تی‌و‌‌دژایـــه‌تی‌کردنـــی‌گـــه‌لی‌کـــورده‌‌کـــه وه‌هـــه‌میان‌ڕیســـوا دهکرێتـــه وه‌بـــالو کهنالـــه خیانــهتکاران دهســتی یــهو‌چلــۆن‌دکــارین کوێوه لــه وتنهکان رکه ســه کــه ئــهمڕۆ‌زۆر‌چــاک‌بزانێــت گــهلی‌کــورد‌تــا دهبێــت خــهباتمان‌بــۆ‌کــوردو‌کوردســتان‌بێــت ، تــهنیا بکــهین‌و نــهفرینیان‌لــ وه‌ژێـــر نــه مهیــدان‌و‌کوردســـتان‌ب ه وه بێنــه مجارهش کــه‌ئـــه نــهدرێت وه ندهڵکارانـــه گه ســانهو که بــهوان یهک لــه‌مـــی را‌ببــڕێن‌و‌ڕێگــا‌بـــه‌‌هــی شـــێوه ئــهمڕۆ نۆکــهارنی‌دوێنـــ و وخۆفرۆشــان‌و لکارهکان‌چـــاک‌بناســـێت‌و گهنـــده پێوهنـــدو دهســـت‌و رامزادهکان‌و دهبێـــت‌هـــه‌موو‌کوردێـــک‌فیتـــه‌ی‌حـــه مهیـــدان ، وه وهک‌ســـه‌دامی‌دیســـان‌بێننـــه دکتاۆرهکـــانی مرۆکوژهکـــان‌و چنگـــی‌دڕنـــده‌کان‌و ئــهو ئیــرادهی‌دوژمنــان‌و بــه تهســلێ هــهرگیز گــهلی‌کــورد ،دهبێت وه نــه بکه ســاتهکان کاره بــه گــهلی‌کــورد‌تــوش ســهر‌کــارو بێنــه ئــهمڕۆ خیانــهتکاران‌و‌خۆفرۆشــانی‌دوێنــ کــه گــهڕێت نه لــ روهر‌و‌پـــاک ڕهون‌و‌خۆیـــان‌بـــه‌‌دڵســـۆز‌و‌نیشـــتمانپه ده کـــوردو‌کوردســـتان کهســـایه‌تی‌و‌دیرۆکـــی وه‌بـــه نالهکانـــه که نگهر‌دان‌و‌لـــه‌‌هـــه‌موو ههمیشـــه‌‌لـــه‌‌ســـه نۆکـــه‌رو‌خائینانـــه‌‌نـــه‌بێت‌کـــه نگهر‌دان‌و وه‌کـــه‌‌داگیرکـــه‌ران‌و‌دوژمنـــانی‌کوردســـتان‌لـــه‌‌ســـه نهباتـــه ،دهبێت‌کـــورد‌هـــه‌رگیز‌لـــه‌‌یـــاد‌خـــۆی وه کهنـــه‌‌ســـه‌ر‌کـــوردو‌کوردســـتانه ده وه رده نارهوایانـــه‌‌لـــه‌‌ژێـــر‌پـــه دادهنـــێن‌و‌هێرشـــی ئهمڕۆی‌کوردستان‌دا. زنهی مه له هه لهم تایبهت به وێت ربکه سه که‌کوردو‌کوردستان نایانهوێت ههرگیز گرفتهکان‌ناهێنن‌و پهالمارو‌دروست‌کردنی‌گیرو له‌هێرشو واز
ئهڵمانیا74-ی‌یاگوستی3441
ری‌کاڵڕۆژنه رچاوه : ماڵپه سه
فەلسەفەی ئەخالق
بەشی‌دووهەم‌و‌کۆتایی نووسەر:لووئیس‌پ.پۆیمەن،وەرگێر‌لە‌سۆئێدییەوە:حامید‌مائیلی تایبەتمەندیی‌پرەنسیپەکانی‌ئەخالقی کـــاکڵی‌ئەخـــالق‌بـــریتییە‌لە‌پرەنســـیپەکانی‌ئەخالقـــی.ئـــێمە‌تـــا‌ئێســـتا‌بەو‌ڕاســـتییە‌گەییشـــتووین‌کە‌پرەنســـیپی‌ئەخالقـــی‌شـــیاوترین‌ڕێنەمـــایە‌بـــۆ‌کـــردەوە‌وڕەفتـــار.بەاڵم‌ئـــێمە‌دەبـــ باســــێکی‌چڕتــــر‌لە‌مەڕ‌تایبەتمەنــــدییەکانی‌ئەو‌پرەنســــیپانە‌وەگەڕ‌ب ەیــــن.تەنــــانەت‌ئەگەرهــــی کــــۆدەنگێیەکی‌گشــــتی‌لەمەر‌ئەوتایبەتمەنــــدییانە‌لە‌گــــۆڕ نیــــیە‌بەاڵم‌دەبــــ خــــاوەن پرەنسیپێکی‌ئەخالقی‌بین.کۆدەنگیییەکی‌بەرین‌لە‌سەر‌ئەوپێن خااڵنە‌هەیە:
-7ڕەوابوون
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردیJuly : 2013 / رهی 10: الپه
Page : 10
-3قابی بە‌جیهانی‌بوون -2زاڵبوون[مسەلەت‌بوون] -0پڕۆپاگەندەکردن -5دەکارکردن. زۆربەی‌ئەو‌خااڵنە‌دەو‌کتێبەدا‌دەدرێنە‌بەر‌توێژینەوە،بەاڵم‌جار ئیزن‌بدەن‌لێرە‌بەکورتی‌هێندێکیان‌با بکەین.
ســــەرەتا"ڕەوابــــوون":کــــردەوەیەک‌کە‌ڕێنەمــــای‌هەڵســــوکەوتە‌و‌سروشــــتی‌ئەخــــالقە.پرەنســــیپەکانی‌ئەخالقــــی‌بە‌گشــــتی‌وەک‌دەســــتوور‌یــــان‌هانــــدەرێک‌لە‌گــــوێن"مەکــــوژە""،ســــەدەمەی ناپێویست‌مەگەیەنە"و"دەر‌وجیرانت‌خۆش‌بوێن". ئەوانە‌بـــۆ‌کەلـــک‌لێـــوەرگرتن‌ڕەچـــاو‌کـــراون‌تـــا‌یـــارمەتی‌فکـــری‌ئینســـانەکان‌بکـــر تـــا‌نفووزیـــان‌بە‌ڕەوابـــوونەوە‌دیـــار‌بـــ ،وپەرە‌بەو‌تایبەتمەنـــدییە‌بـــدر و‌بکـــرێتە‌نەریتێـــک‌بـــۆ وتووێژ‌بە‌مەبەستی‌هەڵسەنگاندنێک‌دە‌نێوان‌پەسن‌و‌سەرکۆنە‌دا،و‌وروژاندنی‌هەستی‌وێژدانی‌ڕاحەت‌یان‌هەستی‌تاوانباری. دووهەمیــــان‌قابیــــ بە‌جیهــــانی‌بــــوون:پرەنســــیپەکانی‌ئەخالقــــی‌دەبــــ هەمــــوو‌ئینســــانەکان‌کە‌دە‌هەڵــــومەرجێکی‌گرینگــــی‌وەک‌یەکــــدان،بگــــرێتەوە.ئەگەر‌قەزاوەت‌لە‌ســــەرکردەوەیX دەرحەقبەPگونجــــــاوە،لەمەڕ‌کەســــــانی‌دیــــــکەش‌کە‌دە‌هەلــــــومەرجیPدان،ئەو‌قەزاوەتە‌گونجــــــاوە.ئەو‌تایبەتمەنــــــدییە‌بە‌قــــــانوونی‌زێــــــڕین‌کە‌دەڵــــــ "ئــــــاوا‌دەگەڵ‌خەڵــــــک بجووڵێیــــوە‌کە‌پێت ۆشــــە‌دەگەڵــــت‌بجــــووڵێنەوە"و‌خــــۆت‌دە‌کەوشــــی‌ئەوانــــدا‌ببیــــنەوە‌بۆیەشــــە‌ئــــێمە‌ئەو‌پرەنســــیپە‌بە‌عــــاداڵنە‌دەزانــــین.هەر‌وەک‌شــــێوەی‌هەڵســــوکەوتیAدەرحەقبە Bهەر‌ئەو‌شــــێوە‌هەڵەیە‌بــــووە‌کە‌لەالیەنBدەرحەقبەAکــــراوە‌بە‌درووســــت‌بــــزانین،تەنیــــا‌ســــەبارەت‌بەوەیــــکە‌دووکەســــی‌جێــــوازن.ئەو‌قەزاوەتە‌بە‌جیهــــانی‌بــــوونە‌هەمــــووان دەگـــــرێتەوە.ئەگەر‌مـــــن‌بڵـــــێ Y،Xێکـــــی‌باشـــــە،ئەودەمە‌کە‌مـــــن‌هەڵوێســـــتێکی‌مەنتیقـــــی گرتـــــووە‌کە‌بڵـــــێ هەر‌شـــــتێک‌کەXبـــــ Yێکـــــی‌باشـــــە.ئەو‌تایبەتمەنـــــدییە‌پەرە‌پێـــــدانی پرەنسیپی‌پێکەوە‌هەڵکردنە.مرۆ دەب شێلگیر‌ب لە‌سەر‌ئەوقەزاوەتانەی‌کە‌ئەخالقین.بەجیهانیبوون‌هەموو‌قەزاوەتە‌ئەخالقییەکان‌وەخۆدەگر . ســــێهەمییان‌زاڵبــــوون:پرەنســــیپەکانی‌ئەخالقــــی‌خــــاوەن‌ئۆتــــوریتەیەکی‌مســــەلەتن‌وهەر‌پرەنســــیپێکی‌دیــــکە‌وەال‌دەنــــ .ئەوانە‌نەک‌هەر‌تەنیــــا‌پرەنســــیپێگەلێک‌نــــین،بەڵ ــــوو‌ئەوانە نـــوێنەرایەتی‌پرەنســـیپەکانی‌دیـــکەی‌وەک‌جوانیناســـی‌و‌بەپەرۆشـــی‌وتەنـــانەت‌بەشـــی‌حقـــووقی‌یشـــیان‌وەســـتۆیە.هونەرمەنـــد"پـــاول‌گـــاوگوین"بە‌مەبەســـتی‌کێشـــانەوەی‌وێنەیەکـــی‌جـــوان لە‌دوڕگەیەک‌لە‌ئوقیانووســــی‌ئــــارام‌بنەمــــاڵەی‌خــــۆی‌بە‌جــــ دەهێڵــــ ڕەنگبــــ پاســــاوی‌بــــۆی‌هەبــــ ،بەالم‌هەڵوێســــتەکەی‌هەڵگــــری‌هــــی پاســــاوی ی‌ئەخالقــــی‌نیــــیە.ڕەنگبــــ درۆیەک عاقاڵنە‌ب بۆ‌پاراستنی‌نێو‌بانگی‌خۆم،بەاڵم‌لە‌ڕوانگەی‌ئەخالقییەوە‌ئەوتۆ‌کارێک‌هەڵەیەکی‌گەورەیە،بۆیە‌دەب ڕاستییەکە‌هەر‌چییەکی‌هەیە‌بیڵێ . کاتیـــک‌قـــانوون‌دەو‌پەر غەیـــرە‌ئەخالقـــی‌خۆیـــدایە،ئەرکـــی‌ئەخالقـــی‌مـــنە‌کە‌دەســـت‌بـــدەمە‌بزاوێکـــی‌شارەســـتانییانە.ئەرکێکـــی‌گشـــتی‌ئەخالقـــی‌هەیە‌لەمەر‌گـــوێڕایەڵی‌بـــۆ‌قـــانوون، چونکـــوو‌قـــانوون‌دە‌ئاکامـــدا‌مەبەســـتی‌ئەخالقـــی‌دەپێکـــ و‌خێرۆمەنـــدی‌گشـــتی‌لەدوویە،و‌هەر‌ئەو‌هۆیەشـــە‌ڕەنگبـــ ئـــێمە‌ئەرکـــدار‌دەکـــا‌کە‌گـــوێڕایەڵی‌قـــانوون‌بـــین،ســـەرەڕای‌وەیـــکە ئەو‌قـــانوونە‌زۆریـــ نە‌ئەخالقـــی‌بـــ ونە‌دڵ ـــواز.ڕەنگبـــ ئەو‌ســـەردەمەش‌بـــ ،کاتێـــک‌بـــ عەداڵەتـــی‌قـــانوونێکی‌دزێـــو‌تەحەممـــول‌نـــاکر و‌بۆیەشـــە‌پارلەمـــانی‌ئەورووپـــا‌بەغەیـــرە قــــانوونی‌دەزانــــ ،بەاڵم‌ئەخالقیــــیە.وەک‌نمــــوونەی‌ڕوون،ئەو‌قانوونــــانەی‌کەلە‌باشــــوور‌بەر‌لە‌شــــەڕی‌نــــاوخۆیی‌کە‌لە‌شــــارۆمەندانی‌دەویســــت‌ئەو‌دیــــلە‌هەاڵتــــووانە‌بگــــرن‌و‌ڕادەســــتی خاوەنەکانیــــان‌بــــکەنەوە.دیــــن‌نمــــوونەیەکی‌بەرچــــاوە:زۆرێــــک‌لە‌فەیلەســــوفان‌لە‌ســــەر‌ئەو‌بــــاوەڕەن‌کە‌کەســــێ ی‌ئیمانــــدار"مەزهەبــــی"دەتــــوان بە‌دوای‌دەســــتوورێک‌کە‌لەالیەن‌خــــوداوە پێیـــدراوە،پرەنســـیپی‌ئەخالقـــی‌پێشـــی بکـــا.یـــووان‌مەزهەبییەکـــی‌ئاشـــتی وازە‌و‌دەتـــوان خـــۆی‌قـــانی بکـــا‌کە‌خـــۆی‌لە‌چـــوونی‌ســـەربازی‌کە‌ئەرکـــی‌واڵتپـــارێزی‌وەســـتۆیە‌بپـــارێز .بە نێو‌ئەخالقی‌دینی‌وەک‌ئەخالق‌دێتە‌ئەژمار‌و‌پاشان‌وەک‌پێناسە‌و‌کێیەتی. چواروومی‌پڕوپاگەندە‌کردن:پرەنسیپەکانی‌ئەخالقی‌دەب بە‌ئاگاداری‌گشتی‌ڕابگەیێندر تا‌ببتە‌ڕێنمایەک‌بۆ‌هەڵسوکەوتی‌ئێمە. بــــاڵوۆکە‌و‌پڕۆپاگەنــــدە‌لە‌پێویســــتییەکانە‌چونکــــوو‌ئــــێمە‌کاتێــــک‌دەتــــوانین‌کەلــــک‌لە‌پرەنســــیپەکان‌وەرگــــرین‌کە‌ڕەفتارەکــــان‌بنووســــین،بە‌گــــوێی‌خەڵ یــــان‌دابــــدەین‌و‌هانــــدەری کـــــردەوەی‌چـــــاک‌بـــــین‌و‌ســـــەرکۆنەی‌کـــــردەوەی‌خەراپمـــــان‌کردبـــــ .ئەگەر‌ئەو‌زانیارییـــــانە‌بە‌نهێنـــــی‌بمێنـــــنەوە‌کـــــاردانەوەی‌پـــــێ ەوانەی‌لێـــــدەکەوێتەوە.پێنجەمینیـــــان‌دەکـــــارکردن: پرەنســـیپێکی‌ئەخالقـــی‌دەبـــ بـــۆ‌پێکگـــرتن"هەڵســـەنگاندن"ببـــ ،بەومانـــایە‌کە‌بکـــر بەڕێـــوەی‌بەری‌و‌نـــاب ئاســـەواری‌قورســـی‌دەروونیمـــان‌ب ـــاتە‌ســـەر،کاتێـــک‌ڕەچاویـــان‌دەکەیـــن. یــــووان‌راوێلــــزی‌فەیلەســــوف‌دەڵــــ "تەعەهــــوودی‌خۆپێــــوە‌مانــــدوو‌کــــردن"وەک‌پرەنســــیپێکی‌ئیــــدەئال‌دەتــــوانی‌ببــــتە‌هــــۆی‌دەســــتەبەرکردنی‌النیکەمــــی‌ئەخــــالق.ئەوە‌دەتــــوان جێــــی بەخـــتەوەری‌بـــ کە‌ئەخالقـــمەداری‌چـــاوەڕوانی‌ڕەفتـــاری‌خۆنەویســـتی‌زیـــاتر‌لە‌ئـــێمە‌دەکـــا،بەاڵم‌ئاکـــامی‌ئەوتـــۆ‌پرەنســـیپگەلێک‌دەتـــوان خـــولقێنەری‌دوردۆنگـــی‌ئەخالقـــی‌یـــان‌هەســـتێکی قووڵی‌ب گوناهی‌ئەخالقی‌و‌بێالیەنییەکی‌چڕی‌ئەخالقی‌دە‌ئینسانەکاندا‌ب . دەئاکامـــدا‌زۆربەی‌سیســـتیمە‌ئەخالقییەکـــان‌وەک‌بـــازنەیەکی‌تەنگـــی‌دەوری‌ئینســـان‌دەژمێـــردرێن.تەنـــانەت‌فەیلەســـوفەکانی‌ئەخالقـــی لە‌ســـەر‌ئەو‌پێـــن خـــاڵە‌یەکـــدەن نـــین،بـــا و قسە‌لێکردنی‌لە‌سەریان،النیکەم‌ئەو‌تێگەییشتنە‌گشتییانەمان‌لە‌مەرپرەنسیپەکانی‌ئەخالقی‌بە‌دەستەوە‌دەدا. بەستێنی‌نرخاندنی‌ئەخالقی لەو‌خاڵەدا،ڕەنگب ئەخالق‌بە‌پێی‌ئەو‌قانوونانە‌ب کە‌دە‌پەیوەندی‌نێوان‌ئینسانەکاندا‌بەڕێوە‌دەچ و‌بە‌پێی‌ڕەفتارێکی‌کە‌دەنوێندر ،دەنرخێندر ،کە‌چی‌لەوە‌زۆر
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردیJuly : 2013 / رهی 11: الپه
Page : 11
ئاڵۆزترە.بەاڵم‌زۆربەی‌قەزاوەتەکان‌لە‌مەڕ‌ئەخالق،بەگوێرەی‌ئەوخااڵنەی‌ژێرەوە‌هەڵدەسەنگێندرێن: -7هەڵوێست -3ئاکام -2کەسایەتی -0مەبەست[نییەت]. لێرە‌سەرلەنو لە‌هەموو‌باسەکان‌بە‌وردی‌دە‌بەشەکانی‌دواتردا‌لێیاندەکۆڵدرێتەوە،بەاڵم‌سرنجێک‌لێرە‌دەتوان یارمەتیدەر‌ب . ئیـــزن‌بـــدەن‌لێـــرە‌بەســـەرهاتی"کیتـــی‌گێنـــۆ "بە‌کەمێـــک‌ئـــاڵوگۆڕ‌دە‌ڕووداوەکەدا‌بێنیـــنەوە‌گـــۆڕ .ئەوە‌پیاوێـــک‌لە‌بەر‌مـــاڵی‌ژنێـــک‌هێـــرش‌دەکـــاتە‌ســـەر‌ئەو‌ژنە‌و‌دەیەو بیکــــوژ . جیرانێکـــی‌بەرپـــر گـــوێی‌لە‌قیـــژەی‌ئەو‌ژنە‌دەبـــ و‌پـــۆلیس‌ئاگـــادار‌دەکـــاتەوە‌و‌لە‌پەنجەرەشـــەوە‌دەنگـــی‌کـــابرای‌هێرشـــکار‌دەدا"،هـــۆی‌ملـــت‌بشـــکێنە‌بـــڕۆ"،کـــابرا‌بە‌سەرســـووڕماوی دەست‌لە‌کۆڵ‌ژنە‌دەکاتەوە‌و‌لە‌ترسان‌ڕادەکا‌بەاڵم‌لەو‌بەری‌شەقامەکە‌پۆلیس‌دەستی‌وێیڕادەگا‌و‌کابرای‌قۆڵبەستی‌دەکا". کردەوە شــــێوەیەکی‌نرخانــــدنی‌ئەخالقیــــی‌ئەو‌رووداوە‌ئەوەیەکە‌ڕەفتــــاری‌کــــابرای‌هێرشــــکار‌و‌هەڵوێســــتی‌جیــــرانە‌بەرپرســــەکە‌بــــدەینە‌بەر‌لێکــــۆڵینەوە.کــــاری‌هێرشــــکارەکە‌هەڵە‌بــــوو‌بەاڵم کـــاری‌جیـــرانەکە‌درووســـت.وشـــەی"درووســـت"جـــاری‌وایە‌دوو‌مانـــا‌وەخۆدەگر ،یەکیـــان‌بە‌مانـــای"فەڕز"د "کـــردەوەی‌بە‌جـــ )بەاڵم‌دەشـــتوان بە‌مانـــای"ڕەوا"ش‌بـــ "کـــردەوەی‌ئیـــزن پێـــدراو"یـــان"باشـــە‌کە‌شـــتێکی‌ئـــاوا‌بکـــر ".ئەغـــڵەب‌فەیلەســـوفان‌وشـــەی"درووســـت"بە‌مانـــای"ڕەوا،ئیـــزن‌پێـــدراو"تەنـــانەت‌دە‌باســـێکی‌وەک"فەڕز،واجـــ "چیـــیە‌دا‌بەکـــارێکی‌بە جێی‌تاریف‌دەکەن.واتەئەو‌کردەوەیەی‌کە‌تۆ‌دەتوان ئەنجامی‌بدەی.کەدەتوان یان""Aوەک‌فەڕز‌یان""Bوەک‌دڵ وازانە. ()Aکارێکی‌فەڕز‌ئەوەیە‌کە‌ئەخالق‌پێت‌دەڵ کە‌دەب بیکەی‌و‌تۆ‌ناتوان لە‌کردنی‌خۆت‌بدزێوە. ()Bکارێکی‌دڵ وازانە‌ئەوەیە‌کە‌کردنی‌نە‌فەڕزە‌ونە‌هەڵە،ئەرکی‌تۆش‌نییە‌کە‌ئەنجامی‌بدەی‌ئەگەر‌نەشیکەی‌تووشی‌هی هەڵەیەک‌نەبووی. کـــاری‌هەڵە‌ئەوەیە‌کە‌تـــۆ‌نەکردنـــی‌دەبـــ بە‌ئەرکـــی‌خـــۆت‌دابنێـــی‌و‌خـــۆ‌لە‌کردنـــی‌بپـــارێز .کـــردەوەیەکە‌کە‌باشـــترە‌ئینســـان‌نەیکـــا،ئیزنی‌کردنیشـــی‌نەدراوە.بـــۆ‌نمـــوونە:ئەوەیــــکە ئەو‌کــــابرایە‌هێرشــــی‌کــــردە‌ســــەر‌ئەو‌ژنە‌ڕوونە‌کە‌کردەوەیەکــــی‌هەڵە"قەدەغە"بــــوو.بە‌پــــێ ەوانە‌کــــاری‌جیــــرانەکە‌کە‌ئاگــــادارکردنەوەی‌پــــۆلیس‌بــــوو‌ڕوونە‌کە‌کــــارێکی‌درووســــت‌و فەڕز‌بوو. بەاڵم،وادیــــارە‌کــــارەکە‌نە‌فەڕز‌بــــووە‌ونە‌هەڵە.بە‌بــــ لەبەرچــــاو‌گرتنــــی‌ئەوەیــــکە‌تــــۆ‌کۆرســــێک‌لە‌مێــــژووی‌هــــونەر‌یــــان‌ئەدەبییــــاتی‌ئینگلیســــی‌هەلبژێــــری‌کە‌بی ــــوێنی‌یــــان‌بە هەرقەڵەمێــــک‌کە‌دەتەو نــــامەیەک‌بنووســــی‌وادیــــارە‌لە‌ڕوانــــگەی‌ئەخالقیــــیەوە‌بێالیەنیــــیە‌یــــان‌ئیــــزن‌دراوە.بە‌بــــ لەبەرچــــاوگرتنی‌ئەوەیــــکە‌تــــۆ‌گــــو لە‌موســــیقی‌ڕۆک‌یــــان‌کالســــیک دەگر ،وادیـــارە‌لە‌ڕوانـــگەی‌ئەخالقیـــیەوە‌جێـــی‌بیـــر‌لێکردنەوەیە،گـــوێگرتن‌لە‌هەرتکیـــان‌ئـــازادە‌و‌ئیزنـــی‌دراوە.وهـــی فەڕزیـــ نیـــیە.بە‌بـــ لەبەر‌چـــاوگرتنی‌ئەوەیـــکە‌تـــۆ‌ژن‌دێنـــ یان‌سەڵتە‌دەژی‌وادیارە‌هەڵوێستێکی‌گرینگە‌کە‌دەتەو چلۆن‌بژی. ئەو‌هەڵوێستەی‌لە‌سەری‌ساغدەبییەوە‌لە‌ڕوانگەی‌ئەخالقییەوە‌یان‌بێالیەنی‌یە‌یان‌دەڵ وازانەیە.لە‌ماوەی‌تەواوی‌ئەو‌ڕووداوانەی‌وەک"ئیزدیواج‌دەکەی،یان‌نایکەی، دەرەکەو نە‌فەڕزە‌نەهەڵەیە،بەاڵم‌ئیــــزن‌پێــــدراوە.دە‌هەرێمــــی‌ئیــــزن‌پێدراوانــــدا‌تێگەییشــــتنێکی‌بەریــــن،یــــان‌کردەوەگەلێکــــی‌زۆر‌مرۆڤدۆســــتانە‌و‌خۆبەخشــــانە‌هەیە.ئەوکــــارانە‌نە پێویســـــتن‌نە‌فەرزن‌بەاڵم،ســـــنووری‌حـــــوک و‌ویســـــتی‌ئەخالق،دەبەزێـــــنن‌واتە"لەســـــەرووی‌هـــــاواری‌ویـــــژدان"ه.بـــــۆ‌نمـــــوونە،ئەو‌جیـــــرانە‌بەرپرســـــە‌چووبـــــا‌دەر دەگەڵ‌هێرشـــــکارەکە دەســـتەویێ ەبوایە‌مەترســـییەکی‌زیـــاتری‌گیـــانی‌بـــۆ‌خـــۆی‌دەکـــر کە‌هـــی ئەرکێکـــی‌ئەخالقـــی نەبـــوو،لە‌جیـــاتی‌ئەوەی،هەر‌لە‌پەنـــجەرەکەوە‌دەنگـــی‌هێرشـــکارەکەی‌دا،عەینـــی‌شـــتە‌کە ئینســـان‌لە‌ســـەری‌فەرز‌بکـــر کە‌ئەنـــدامێکی‌لەشـــی‌بە‌مەبەســـتی‌ڕزگـــار‌کردنـــی‌کەســـێک‌لە‌مـــردن‌ولە‌تەنگـــانەدا‌پێشـــکی بەو‌بکـــا.ئەرکـــی‌تـــۆ‌نیـــیە‌کە‌ب ـــی‌ماشـــێنەکەی‌خـــۆتی‌بـــۆ بفرۆشـــی،جـــگە‌لەوەیـــکە‌دە‌یـــارمەتی‌کـــردن‌بەوانـــدا‌خـــۆت‌دامـــاو‌دەکەی‌هی ـــی‌دیـــکەی‌بـــۆ‌تـــۆ‌تێـــدا‌نـــاب .ســـەرجەم‌سیســـتیمی‌ئەوشـــێوە‌هەڵســـوکەوتانە‌بـــریتین‌لە-A:هەڵوێســـتی‌درووســـت "ئیزن‌پێدراو"-Bهەڵوێستی‌فەڕز-C،هەڵوێستی‌دڵ وازانە-D،هەڵوێستی‌بێالیەنانە-E،خۆ‌قوربانی‌کردنی-F،هەڵوێستی‌هەڵە"قەدەغە‌کراو". تێئــــۆرییەکی‌گرینــــ لە‌مەڕ‌ئەخــــالق‌هەیەکە‌پێــــداگری‌لە‌ســــەرچۆنیەتی‌کــــردەوە‌دەکــــا‌بە‌نێــــوی"دێئۆنیســــ "کە‌وشــــەیەکی‌یونــــانییە‌بە‌واتــــای"ئەرکناســــی".ئەوتێئــــۆرییە‌لە‌شــــتێک دەدو بە‌نێــــوی‌جەوهەر‌یـــــان‌زات‌کە‌دە‌نـــــاخی‌کــــردەوەی‌درووســـــت‌یـــــان‌بـــــاش‌دا‌هەیە‌کە‌دەبێــــتە‌هـــــۆی‌ئەوە‌ئینســـــانەکان‌لە‌ســـــەر‌قەول‌وبەڵــــێن‌و‌ڕاســـــتوێژی‌خۆیـــــان‌ڕابوەســـــتن‌و هەروەهـــا‌دە‌نـــاخی‌درۆزنـــی‌وچەپەڵکاریشـــدا‌هەیە‌کە‌دەبێـــتە‌هـــۆی‌ئەوە‌ئینســـانەکان‌لەســـەر‌قەول‌و‌بەڵێنەکانیـــان‌ســـوور‌نەبـــن.پرەنســـیپەکانی‌کالســـیکی‌ئەخالقـــی‌خـــاوەن‌دە‌خـــاڵە‌و قـــانوونی‌زێــــڕینە،کە‌پێشــــەوا‌ونــــوێنەری‌ئەو‌دێئۆنیســــمە‌دە‌چەنـــد‌دەیەی‌ڕابــــردوو‌دا‌ئێمانۆئێــــ کانــــت()٤٠٨١-٤٢٧١بــــووە‌کە‌پـــارێزەری‌بەرچــــاو‌وســــەرەکی‌ئەو‌پرەنســــیپە‌ئەخالقیــــیە‌بــــوو کە‌بە"ئەمــــری‌مــــوتڵەق"ناســــراوە.قانوونێــــک‌کە‌بەڕێــــوە‌دەبەی‌حەول‌بــــدە‌کە‌بکــــرێتە‌قــــانوونێ ی‌گشــــتی‌بــــۆ‌نمــــوونە‌کانــــت‌دەڵــــ "قەت‌بەڵێنــــی‌خــــۆت‌مەشــــکێنە"یــــان"قەت‌خــــۆت مەکــــوژە"هاوبەشــــی‌نــــاوەرۆکی‌تەواوی‌ئەو‌پرەنســــیپە‌ئەخالقییــــانە‌لە‌شــــتێک‌دەدوێــــن‌کە‌ناوهــــاخن‌و‌جەوهەری‌ئەخــــالقە‌کە‌دەڵــــ ،رەفتــــارو‌کــــردەوەت‌درووســــت‌بــــ و‌خــــۆ‌لەکــــردەوەی خەراپ‌ودزێوە‌بپارێزە. ئاکامەکان
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردی/ رهی 12: الپه
July : 2013
Page : 12
شــــێوەیەکی‌دیــــکەی‌هەڵســــەنگاندنی‌ئەخالقــــی‌هەلومەرجــــان،ئەوەیە‌کە‌ئاکــــامی‌کردەوەکــــان‌لێکبــــدەینەوە.ئەگەر‌ئاکــــامی‌هەڵســــوکەوتەکان‌ئەرێنــــی‌بــــن‌ئەوە‌کارەکانمــــان‌درووســــتە،ئەگەر نەرێنـــی‌بـــن‌ئەوە‌تووشـــی‌هەڵە‌بــــووین.بـــۆ‌نمـــوونە،ئاکـــامی‌هێرشــــکارەکە‌بێنیـــنە‌بەرچـــاو،النیکەم‌لە‌بـــاری‌فیــــزیکییەوە‌ژنەکەی‌برینـــدار‌دەکـــرد‌و‌لە‌بـــاری‌ڕووحیــــیەوەش‌هەم‌ژنەکە‌و هەم‌جیرانەکــــانی‌دەپەشــــۆکاند.بەاڵم‌ئەگەر‌بتــــوان بیکــــوژ لەڕوانــــگەی‌ئێحساســــییەوە‌هەم‌ژیـــــانی‌ژنەکە‌و‌هەم‌ژیــــان‌بنەمــــاڵەکەی‌وهەم‌ژیــــانی‌کە وکــــار‌و‌دۆســــتانی‌ڕەنگبــــ تـــــا دوایــــین‌هەناســــەی‌ژیانیــــانی‌شــــێواندووە،باشــــە‌دەســــتکەوتی‌ئەو،لەو‌کــــردەوەیە‌چیــــیە تەنیــــا‌چەنــــد‌خــــولەک‌ڕاحەتــــی‌سادیســــتییانەیە.دە‌تەواوی‌مــــاوەی‌دوای‌ئەوکارەســــاتە‌هەســــتێکی ویژدانێ ــــی‌نــــیگەران‌ونەرێنیــــانە‌بە‌تەواوی‌ژیــــانییەوە‌دەردەکەو ســــەبارەت‌بەوە‌کە‌کــــارەکەی‌هەڵەبــــوو.بەاڵم‌ئاکــــامی‌بەرپرســــیارەتی‌ئەو‌جیــــرانە‌کە‌پۆلیســــی‌ئاگــــادار‌کــــردەوە‌و‌لە پەنجەرەکەشــــەوە‌دەنگــــی‌هێرشــــکارکەی‌دا‌و"هــــۆی‌ملــــت‌بشــــکێنە‌بــــرۆ"چونکــــوو‌هێرشــــکارەکەی‌دەترســــاند،ئازارێک‌کە‌بە‌ژنەکە‌دەگەییشــــت‌زۆر‌زۆر‌کەمتــــر‌دەبــــوو.باشــــە‌ئەو‌جیــــرانە‌چ زەرەرێکی‌لێکەوتووە‌کە‌ئەو‌کارەی‌کردووە تەنیــــــا‌ڕەنگبــــــ چەنــــــد‌خــــــولەک‌هەســــــتی‌بە‌تــــــر کردبــــــ ،بەاڵم‌دە‌تەواوی‌مــــــاوەی‌دوای‌ئەو‌کارەســــــاتەدا‌هەســــــتی‌ویژدانێکــــــی‌ڕاحەتــــــی‌دەبــــــ هەر‌بۆیەشــــــە‌کــــــاری‌درووســــــتی کــــردووە.تێئۆرییەکـــــانی‌ئەخالقـــــی‌کە‌لێـــــ ورد‌دەبێـــــتەوە،بەر‌لە‌هەمـــــوو‌شـــــتێک‌ئاکـــــامی‌ڕاحەتـــــی‌یــــان‌نـــــاڕەحەتی‌ویـــــژدان‌بـــــۆ‌ڕازی‌کردنـــــی‌ئەخـــــالق،پێیـــــدەڵێن"ئەخالقـــــی‌غایـــــ "etik
teleologiskaکە‌لە‌وشـــــەیەی-telosی‌یونـــــانییەوە‌بە‌مانـــــای"مەبەســـــتمەند"،هـــــاتووە.ناســـــراوترین‌تێئـــــۆری‌لەمەر‌ئەخـــــالق""utilitarismواتە(ڕەســـــەنمەندی)یە.
کە‌لەالیەن‌یێــــری‌بێنتهــــام()٤٠٨٧-٤٢١٠و‌یــــان‌ســــتوارت‌میــــ ()٤٠٢٨-٤٠٨١کە‌دەو‌تێئــــۆرییەدا‌بە‌ئەرکــــی‌ئینســــانان‌دادەنــــێن‌کە‌دە‌تەواوی‌ژیانیانــــدا‌هەڵســــوکەوتێک‌بـــــکەن‌کە دەســـــــتکەوت‌و‌ئاکامەکـــــــانی‌ئەوپەڕی‌بەرژەوەنـــــــدی‌بـــــــۆ‌ئێنســـــــان‌و‌ئینســـــــانییەتی‌لەدووبـــــــ .میـــــــ دەڵـــــــ "هەڵســـــــوکەوتێک‌درووســـــــتە‌کە‌هانـــــــدەر‌و‌پێشـــــــ ەرەوەی‌ڕزگـــــــاری مرۆڤایەتییە،هەڵسوکەوتێک‌هەڵەیە‌کە‌بە‌پێجەوانەوە‌هاندەر‌و‌دواخەرەوەی‌ڕزگاری‌مرۆڤایەتییە". کەسایەتی هێنــــدێک‌تێئــــۆری‌ئەخــــالق‌پێــــداگری‌لە‌ســــەر‌کەســــایەتی‌و‌زاتــــی‌هەڵســــوکەوتەکان‌و‌بڕێکیشــــیان‌لە‌ســــەر‌پەرەنســــیپی‌لە‌مەر‌ئاکــــامی‌هەڵســــوکەوتەکان‌دەکەن،تێئــــۆری‌دیــــکەش‌هەن‌کە پێــــداگریان‌لە‌سەرکەســــایەتی‌یــــان‌تەقــــوایە.دە‌نمــــوونەی‌ئــــێمەدا‌هێرشــــکارەکە‌کەســــایەتییەکی‌خەراپ‌ودزێــــوەی‌تــــایبەت‌بە‌خــــۆی‌هەیە‌واتە"قــــین‌و‌نەفــــرەت"کە‌ئەغــــڵەب‌پــــێ ڕوانینـــــی‌ئەو‌لە‌مەر‌ژیـــــان‌ڕەش‌دادەگێـــــڕی‌کە‌بەســـــتێنی‌ئامادەکـــــاری‌ئەو‌بـــــۆ‌بەڕێـــــوەبردنی‌ئەوتـــــۆ‌کارەســـــات‌و‌جینایەتێـــــک‌دەڕەخســـــێن .هێرشـــــکارەکە‌بە‌گشـــــتی‌ئینســـــانێکی‌دزێـــــوو دڵڕەقە،چونکـــوو‌ئەو‌خـــاوەن‌ئەوتـــۆ‌کەســـایەتییەکی‌نەفــــرەت‌هەڵ ـــڕێنەر‌وبێـــزارییە.بەاڵم‌الیەنـــی‌دیـــکە‌واتە‌ئەو‌جیــــرانە‌بەرپرســـە،خاوەن‌کەســـایەتییەکی‌بـــاش‌کە‌خوازیـــاری‌ژیــــان‌و خۆشەویســـــتی‌یە‌کە‌بە‌گـــــوێرەی‌نـــــاخێکی‌ئینســـــانییەوە‌دەگەڵ‌خەڵـــــک‌دەجـــــووڵێتەوە‌ویارمەتیـــــدەری‌ئەوکەســـــانەیە‌کە‌پێویســـــتیان‌بەیـــــارمەتی‌هەیە.دەئاکامـــــدا‌جیـــــرانەکە‌ئینســـــانێکی باشە‌و‌سەلماندوویە‌کە‌تا‌چ‌ڕادە‌خاوەن‌تەقوا‌و‌خاوەن‌تایبەتمەندییەکی‌ڕەسەنە. فەیلەســــوفەکانی‌ئەخالقــــی‌بەو‌تایبەتمەنــــدییە‌باشــــانە‌دەلێــــین"تەقــــوا‌و‌مەزنــــایەتی"و‌بە‌تایبەتمەنــــدییەکانی‌خەراپ‌دەڵێــــین"دزێــــوی‌وچرووکــــی"ســــەرجەم‌تێئۆرییەکــــانی‌ئەخــــالق‌بە گــــوێرەی‌ئەو‌بۆچــــوونە‌پەرەیــــان‌هەســــتاندووە‌و‌پێیــــان‌دەڵــــێن‌تێئــــۆری‌مەزنــــایەتی‌و‌تەقــــوا.نــــوێنەرایەتی‌ئەو‌تێئــــۆرییە‌کالســــیکەی‌تەقــــوا‌و‌مەزنــــایەتییە‌وەســــتۆی‌ئەرەســــتوویە" ســـــاڵەکانی""٨٧٧-٨٠١بەر‌لە‌زایینـــــی‌بـــــووە.پاراســـــتنی‌کەســـــایەتی‌تەقـــــوا‌و‌مەزنـــــایەتی‌لە‌پێداویســـــتییەکانی‌ژیـــــانە‌تـــــا‌مەتمـــــانە‌الی‌ئینســـــان‌گەشـــــە‌بکـــــا‌وبتـــــوان شـــــێلگیرانە ســـەقامگیری‌هەڵســـوکەوتێکی‌درووســـت‌و‌ئینســـانی‌دە‌هەمـــوو‌بوارەکانـــدا‌دەســـتەبەر‌بکـــا.تەنـــانەت‌زۆر‌گـــرینگە‌ئەگەر‌بتـــوان تـــا‌ئەو‌جێگـــایە‌کە‌دە‌توانـــایی‌دا‌وەک‌ڕێنەمـــاو‌یـــارمەتی بــــۆ‌کەســــایەتی‌ئــــێمە‌بە‌مەبەســــتی‌بەڕێــــوەبردنی‌نییەتــــی‌بــــاش‌و‌خێرۆمەنــــدانە‌کەلکیــــان‌لێــــوەربگیر .زۆربەی‌ئینســــانان‌دەزانــــن‌کە‌دەغەڵکــــاری،چەواشــــەکاری،نێو‌ونەتــــکە‌لێــــدان،یان زۆر‌خــــواردنەوە‌ئــــاڵکۆڵ‌و‌خــــواردن‌کــــارێکی‌خەراپە‌ونادرووســــت،بەاڵم‌دەیــــکەن‌کە‌چــــی‌لە‌کردنــــی‌کــــارێکی‌درووســــت‌دەستەوەســــتانن.ئینســــانی‌خــــاوەن‌تەقــــوا‌وکــــاری‌درووســــت‌ڕەنگبــــ بێوەیکە‌ئاگادار‌ب ،چونکوو‌گوێڕایەڵی‌ئەخالق‌بووە،دەیکا.
ئامان دەئاکامــــدا‌دەتــــوانر چلۆنــــایەتی‌ئەخالقــــی‌لە‌ڕێگــــای‌تــــوێژینەوەی‌ئامــــانجی‌خەڵــــک‌بۆتێکەاڵویــــان‌هەڵبســــەنگێندر .هێرشــــکارەکە‌وادیــــارە‌دەمــــارگرژایەتییەک‌دەکــــار‌دەکــــا‌و‌ژنەکە دوکژ ،جیــــرانەکە‌وادیــــارە‌توانیــــوێتی‌هێرشــــکارەکە‌بترســــێن و‌بــــۆتە‌هــــۆی‌یـــــارمەتی‌کە‌ژنە‌لە‌کوشــــتن‌ڕزگــــار‌بــــ .د‌ەکــــردەوەدا‌هەمــــوو‌سیســــتیمێکی‌ئەخالقــــی‌گرینگایەتییـــــان‌دە ئامانجەکانیانــــدایە.بــــۆ‌لێکــــدانەوە‌وتــــویژینەوەی‌تێــــر‌وتەســــەلی‌هەر‌چەشــــنە‌هەڵســــوکەوتێک‌واباشە،مەبەســــت‌و‌ئامــــانجی‌ئەو‌کەســــە‌لەبەرچــــاو‌بگیــــرێن.بە‌ڕواڵەت‌ڕەنگبــــ دوو‌شــــێوە هەڵســــوکەوت‌وەک‌یەک‌بنــــوێنن،بەاڵم‌یەکیــــان‌بۆلــــۆمە‌ببــــ و‌ئەوی‌دیکەیــــان‌بــــۆ‌لێبــــووردن.وای‌دابنــــێن‌کە‌یــــووان‌پــــاڵ‌بە‌ماریــــاوە‌دەنــــ و‌لەبەرزایــــیەکەوە‌بەری‌دەداتەوە‌و‌ماریــــا القـــــی‌دەشـــــک .دە‌ڕووداوی"ئـــــا"دا‌ئەو‌تـــــووڕەیە‌و‌مەبەســـــتی‌ئەوەیەکە‌ســـــەدەمە‌بە‌ماریـــــا‌بگەیێنـــــ ،بەاڵم‌دە‌ڕووداوی"ب"دا‌ئەو‌دەبینـــــ چەقـــــۆیەک‌بەرەو‌ماریـــــا‌فڕێـــــدراوە‌ولەوانەیە ویىــــکەو و‌دەیەو ژیــــانی‌ماریــــا‌لە‌مەترســــی‌ڕزگــــار‌بکــــا.دە‌ڕووداوی"ئــــا"دا‌بە‌ڕوونــــی‌دیــــارە‌کە‌تووشــــی‌تــــاوان‌بــــووە‌هاوکــــات‌دە‌ڕووداوی"ب"دا‌کــــارێکی‌درووســــتی‌کــــردووە،بە گویرەی‌شرۆڤەیەکی‌چڕی‌ئەخالقی‌لە‌سەر‌هەر‌کام‌لەو‌ڕووداوانەدا،نییەت‌وەک‌فاکتۆرێک‌دەو‌پەیوەندییەدا‌لەبەرچاو‌دەگیر . ئاکام‌و‌دەستکەوت دەستەبەر‌کردنی‌زانیاری‌لە‌مەر‌ئەخالق‌کارتێکەرییەکی‌زۆری‌ئەرێنی‌بە‌سەر‌هەڵسوکەوتەکانمانە‌دەب .دەتوان دەمارگرژی‌و‌دووگماتیزم‌دەستی‌لە‌یێ ەمان‌بکاتەوە.دەتوان سیستیمێک‌دە
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردیPage : 13 July : 2013 / رهی 13: الپه
ئـــێمەدا‌بگـــوورێن کە‌ببێـــتە‌چاوســـا بـــۆ‌قەزاوەتەکانمـــان‌لە‌مەڕ‌دەور‌وبەرمـــان‌و‌ڕوانـــگەی‌ئەخالقیمـــان‌کـــۆوەتر‌دەکـــا‌تـــا‌ئـــێمە‌بتـــوانین‌لەمەر‌پرســـیارەکان‌ڕوونتـــر‌و‌بە‌مەتمـــانەیەکی زیـــــاترەوە‌گـــــرفتە‌ئەخالقییەکـــــان‌چـــــارە‌ســـــەر‌بکەیـــــن.دەتـــــوان یارمەتیـــــدەر‌بـــــ کە‌ئـــــێمە‌زەینمـــــان‌ڕوون‌بێـــــتەوە‌کە‌چلـــــۆن‌پرەنســـــیپەکانمان‌و‌نرخانـــــدنەکانمان‌دە‌گەڵ‌یەکتـــــر‌دە پەیوەندیـــدان‌و‌لەوەش‌زیـــاتر‌ڕێنمـــایەکە‌کە‌فێرمـــان‌دەکـــا‌چلـــۆن‌بـــژین.بـــا‌ئێســـتا‌بگەرێیـــنەوە‌ســـەر‌پرســـیارەکەمان‌کە‌لە‌ســـەرەتای‌ئەو‌بەشـــەدا‌هـــاتبوو‌واڵمێکـــی‌باشـــتری‌بـــدەینەوە. ئەو‌شـــێوە‌ئەخـــالقە‌چیـــیە،و‌بـــۆچی‌ئـــێمە‌پێوســـتیمان‌پێیەتـــی ئەخـــالق‌واتە‌دۆزیـــنەوەی‌قانوونگەلێـــک‌کە‌ژیـــانی‌باشـــتری‌مرۆڤـــایەتی‌لێـــدەکەوێتەوە‌کە‌دە‌پێـــن پرەنســـیپی‌ئەخالقـــی وەک-7:ڕەوابوون-3،قابی بە‌جیهانی‌بوون-2،زاڵبوون"مسەلەت‌بوون"-0،پڕۆپاگەندەکردن-5،دەکارکردن.دا‌کۆکراوەتەوە.بە‌ب بوونی‌ئەخالق‌ئێمە‌خێر‌نادەینەوە. چـــــاکە‌چیـــــیە‌و‌مـــــن‌چـــــۆنی‌پێبـــــزان چـــــاکە‌وەک‌پرســـــێک،دە‌خـــــزمەت‌مرۆڤـــــایەتیی‌دا،دە‌ســـــەرکەوتووییدا،دەکەلکوەرگرتنی‌لێهاتووییەکانـــــدا‌وهتـــــد..دابینکردنـــــی‌پێداویســـــتییەکانی ئینسانان‌بەیارمەتی‌وەرگرتن‌لەوپەری‌توانایی‌ولێهاتووییەکانمان،بە‌ب لەبەرچاوگرتن‌کە‌چ‌هەڵوێستێک‌دەگرین،ئەرکی‌ئەخالقییە. ئەر مـــن‌خوازیـــاری‌ئەوەم‌کە‌بـــبمە‌ئینســـانی ی‌خـــاوەن‌ئەخـــالق بەڵـــ ،دە‌کۆمەلگـــا‌و‌بە‌درێژایـــی‌ژیانـــدا،چونکوو‌ئەخـــالق‌ئەوەیە‌کەقـــانوونی‌لەبەرچـــاو‌دەگـــر بە‌مەبەســـتی‌یـــارمەتی بە‌هەمــــووان‌و‌دە‌تەواوی‌ئەو‌ماوەیەشــــدا‌درێــــژەدەری‌ئەو‌ڕەوتەیە.چــــاکە‌بــــۆ‌تــــۆ‌باشــــە‌النــــیکەم‌دە‌هەمــــوو‌کاتیکــــدا،ئەگەر‌ئــــێمە‌لە‌ســــەر‌ئەو‌بــــاوەڕە‌بــــین‌کە‌ئەخــــالق‌لە‌ســــەرووی هەمـــوو‌شــــتێکە‌و‌منـــدااڵن‌دەبــــ بەو‌بـــاوەڕەوە‌تەربیــــیەت‌بکەیـــن‌کە‌ئەگەر‌ئەخــــالق‌پێشـــێ بــــکەن‌ناســـەرکەوتوون‌و‌هەســــت‌بەوە‌دەکەن‌کە‌تووشـــی‌هەڵە‌بــــوون.بەو‌مانـــایە‌کە‌ئەخــــالق بکەینەڕەوت‌و‌نەریتێکی‌نێو‌نەتەوەیی‌تەزمینی‌ئەوە‌هەیە‌کە‌ئەگەر‌تۆ‌لەبەر‌چاوی‌نەگری‌ئەو‌کەمتەرخەمییە‌تۆش‌دەگرێتەوە. پەیوەنـــدی‌نێـــوان‌دیـــن‌و‌ئەخـــالق‌چیـــیە دیـــن‌لە‌ســـەر‌وەحـــی،و‌ئەخـــالق‌لە‌ســـەر‌عەقـــ بنیـــاد‌نـــراون،ئەگەر‌بمـــانەو پەیوەنـــدی‌ئەو‌جـــووتە‌پێکبگـــرین،دیـــن‌دەتـــوان هانـــدرێکی‌بەاڵوە بـــ بـــۆ‌ژیـــانێ ی‌بە‌ئەخـــالق‌بـــۆ‌ئەو‌کەســـانە‌کە‌لە‌ســـەر‌ئەو‌بـــاوەڕەن‌کە‌خـــودا‌ئاگـــاداری‌هەمـــوو‌ئەوکـــردەوانەی‌ئـــێمەیە‌ودەیـــانبین کە‌ئێمەتووشـــیان‌دەبـــین‌و‌ڕۆژی‌خـــۆی‌لە‌مەڕ‌هەر کام‌لە‌کردەوەکانمان‌قەزاوەتیان‌لە‌سەر‌دەکا. پەیوەنـــدی‌نێـــوان‌ئەخـــالق‌و‌پێکهـــاتەی‌حقـــووقی‌چیـــیە ئەخـــالق‌و‌قـــانوون‌واباشـــە‌زۆر‌لە‌یەکتـــر‌نیزیـــک‌بـــن،و‌ئەخـــالق‌دەبـــ بنەمـــای‌قـــانوون‌بـــ ،بەاڵم‌دەتـــوان قانوونەکـــان‌هەم ناعــــاداڵنە‌بــــن‌و‌هەم‌غەیــــرە‌ئەخالقــــی‌ولە‌ڕوانــــگەی‌حقــــوقییەوە‌نەکــــر بەڕێــــوە‌ب ــــن.قــــانوون‌ســــاویلکەترە‌لە‌ئەخــــالق‌بــــۆ‌پێکگــــرتن‌و‌هەڵســــەنگاندنی‌نییەتەکــــان‌و‌مەبەســــتەکان. ئەتۆ‌دەتوانی‌بە‌مەبەست‌و‌نییەت‌ئینسانێکی‌دزێو‌ب ،بەاڵم‌مادام‌تووشی‌هی کردەوەیەکی‌نالەبار‌نەبووی‌لە‌ڕوانگەی‌حقووقییەوە‌ب تاوانی. پەیوەنـــدی‌نێــــوان‌ئەخــــالق‌و‌نەریــــت‌چیــــیە نەریـــت‌و‌عــــادەت‌بــــریتییە‌لە‌کۆگــــایەکی‌فەرهەنگــــی،بەاڵم‌ئەغــــڵەب‌لە‌ڕوانـــگەی‌ئەخالقیــــیەوە‌بــــێالیەنە‌ودەشــــتوان لە‌بــــاری‌فەرهەنگیــــیەوە پەرە‌بســـتێن ،دە‌فەرهەنگـــی‌ئـــێمەدا‌بە‌کەوچـــک‌و‌چەنگـــاڵ‌نـــانی‌دەخـــۆن‌بەالم‌فەرهەنگـــی‌دیـــکە‌هەیە‌کە‌بە‌پووشـــکە‌یـــان‌بە‌دەســـتی‌نـــان‌دەخـــۆن‌کە‌هـــی کەمایســـییەکەی‌فەرهەنگییـــان دە‌پێکگرتن‌دەگەڵ‌ئەوانی‌دیکە‌پێوەدیار‌نییە.
3472/1/72 و‌شرۆقهی‌رۆژ ندی‌نووچه رچاوه : ناوه سه
غەزال‌عەلیاڵی
ســـەرەڕای‌ئەوەی‌کە‌ژنـــی‌کـــورد‌وەکـــوو‌هەمـــوو‌ژنـــانی‌دونیـــا‌چەوســـانەوەی‌بینیـــوە‌و‌بێبەشـــی‌چێشـــتووە،بەاڵم‌لە‌چەنـــد‌دەیەی‌پێشـــووداو تهڤگــــه‌ری‌ئــــازادی‌گــــه‌لی‌کــــورددا،بە‌پــــێ ەوانەی‌هەمــــوو‌ژنــــانی‌دونیــــا‌پێشــــکەوتنی‌گەورەی‌بەدەســــت‌هێنــــاوە‌و رههڵدانی لــــه‌دوای‌ســــه ئەگەر‌بڵێین‌پێشەنگایەتی‌بۆ‌هەموو‌ژنانی‌دونیا‌دەکا‌شتێکی‌دوور‌لە‌ڕاستیمان‌نەکوتووە. تــــه‌و‌بــــۆ‌لێکــــدانەوەی‌هەر‌پێشــــکەوتنێک،پێویســــتە‌مــــرۆ خــــاڵی‌دەســــتپێک،خــــاڵی‌کۆتــــایی‌و‌مەودای بابه بــــۆ‌هەڵســــانگاندی‌ئەو نێوانیـــــان‌لە‌بەرچـــــاو‌بگـــــر .ئەگەر‌چاوێـــــک‌بە‌ســـــەر‌مێـــــژووی‌ژنـــــی‌کـــــورد‌و‌پێگەکەیـــــدا‌ب شـــــێنین‌و‌لەگەڵ‌ئەو‌دەســـــتکەوتانەی‌کە ئێســـتا‌ژنـــی‌کـــورد‌بەدەســـتی‌هێنـــاوە،لێکـــی‌بـــدەینەوە‌و‌هەڵســـەنگاندی‌بـــۆ‌بکەیـــن،بۆمـــان‌دەردەکەو کە‌ژنـــی‌کـــورد‌دەســـتێوەردانی‌هەرە مەزنی‌لە‌مێژووی‌خۆیدا‌کردووە‌و‌مێژوویەکی‌نوێی‌تۆمار‌کردووە. کۆمەڵگــــای‌کــــوردەواری‌و‌هەمــــوو‌ڕۆژهەاڵتــــی‌نــــاوین‌بە‌گشــــتی‌یەکێــــک‌لەو‌دەڤەرانەیە‌کە‌ژن‌تێیــــدا‌زۆر‌بە‌تونــــدی‌چەوســــاوەتەوە‌و‌ئێســــتاش‌ڕۆژانە‌دەچەوســــێتەوە.لەو‌کۆمەڵگایــــانەدا خراوهتــــه‌وە.ژن‌وەکـــوو‌کــــااڵیەک ژن‌وەکـــوو‌نیــــوە‌پیاوێـــک‌و‌تەنــــانەت‌لەوە‌کەمتـــری هەڵســــوکەوتی‌لەگەڵـــدا‌کــــراوە‌و‌بەو‌جـــۆرە‌کەســــایەتی‌ژن‌بنپـــ کــــراوە‌و‌لە‌جەوهەری‌خـــۆی‌دوور چاوی‌لێکراوە‌و‌وەکوو‌مرۆڤێک‌دەرفەتی‌ئەوەی‌پێنەدراوە‌کە‌لە‌ژیانی‌کۆمەاڵیەتیدا‌بەشدار‌بێت‌و،دەرفەتی‌گەشەسەندنی‌تواناکانی‌ل زەوت‌کراوە. یەکێـــــک‌لە‌هۆکارەکـــــانی‌پاشـــــکەوتوویی‌ئەو‌کۆمەڵگایـــــانەش‌هەر‌دەگەڕێـــــتەوە‌بـــــۆ‌بێـــــبەش‌کردنـــــی‌ژن‌لە‌بەشـــــداریکردن‌لە‌ژیـــــانی‌سیاســـــی،کـــــۆمەاڵیەتی،کولتـــــوری‌و‌هونەریـــــدا. کۆمەڵگایەک‌کە‌الیەک‌لە‌لەشی‌پێوە‌نەماب یان‌الیەک‌لە‌لەشی‌فەلەج‌بێت،چۆن‌دەتوان بڵ کە‌من‌تەواوم،چۆن‌دەتوان بەرەو‌پێشەوە‌ب و‌خۆی‌پێشب ا،چۆن
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردیPage : 14 July : 2013 / رهی 70: الپه
وه‌کێشـــەی‌بـــۆ‌دروســـت‌دەبـــ و‌هەرگیـــز‌نـــاتوان کۆمەڵگـــایەکی‌بەرهەم‌هێـــنەر‌و‌پێشـــکه‌وتوو دەتـــوان بە‌ڕێـــدا‌بـــڕوا‌و‌بە‌ســـەرمەنزڵ‌بگـــا دیـــارە‌کە‌نـــاتوان پێبگـــا‌و‌هەر‌لە‌دەســـتپێکه ب ! کۆمەڵگــــای‌کــــوردەواری بە‌پێــــی‌ئەوەی‌کە‌لە‌ناوەنــــدی‌ڕۆژهەاڵتــــی‌ناوینــــدا‌هەڵکەوتــــووە،بــــواری‌بــــۆ‌خۆگــــوزارە‌کردنــــی‌ژنــــان‌نەڕەخســــاندووە‌و‌ژن‌تێیــــدا‌چەوســــاوەتەوە.ژن‌دەرفەتــــی ئەوەی‌پێـــنەدراوە‌کە‌تواناکـــانی‌خـــۆی‌بەرهەم‌بێنـــ .بیـــرۆکەی‌پیاوســـاالری‌و‌بااڵدەســـتی‌پیـــاو‌ئەو‌بـــوارەی‌بـــۆ‌ژن‌نەڕەخســـاندووە‌کە‌گـــوزارە‌لە‌خـــۆی‌بکـــات‌و‌تواناکـــانی‌خـــۆی‌ب ــــاتە وه‌بووە.لە‌وەها‌دۆخێکدا‌نەتەنیا‌ژن،بەڵکوو‌هی بوونەوەرێکی‌تر‌گەشە‌ناستێن . پەڕاوێزدامانه مافهکانی‌و‌لە له گەڕ.تەنها‌بەشی‌ژن‌لە‌کۆمەڵگادا‌بێبەشبوون بەاڵم‌ئەوەی‌کە‌جێگـــــای‌ڕەزامەنـــــدی‌و‌خۆشـــــحاڵیە‌ئەوەیە‌کە‌لە‌چەنـــــد‌دەیەی‌ڕابـــــردوودا‌ژنـــــانی‌کـــــورد‌توانیویـــــانە‌قەڵەمبـــــازێکی‌مێژوویـــــی‌تۆمـــــار‌بـــــکەن‌و‌تەنـــــانەت‌تـــــا‌ئاســـــتی پێشـــەنگایەتی‌بـــۆ‌هەمـــوو‌ژنـــانی‌دونیـــا‌بـــڕۆن.باشـــترین‌بەڵـــگە‌بـــۆ‌ســـەلماندی‌ئەو‌بانگەشـــەیە‌ئاســـتی‌بەشـــداربوونی‌ژنـــانی‌کـــوردە‌لە‌تەڤـــگەری‌ئـــازادی وازی‌کوردیـــدا.هەروەک‌دەبینـــین نزیک‌به‌نیوەی‌گەریالکانی‌کورد‌ئەوڕۆ‌ژنن‌و‌ئەوەش‌دیاردەیەکی‌نوێیە‌لە‌مێژووی‌مرۆڤایەتیدا‌و‌بە‌تایبەت‌لە‌مێژووی‌ڕۆژهەاڵتی‌ناویندا! نهگەیشــــتوون‌کە لە‌دونیـــای‌ئەوڕۆدا‌بەتــــایبەتی‌لە‌واڵتــــانی‌ئەوروپــــایی‌کە‌فێمینیســــ ،هەم‌وەکـــوو‌چەمــــک‌و‌هەم‌وەکــــوو‌بــــزووتنەوە‌لەوێــــوە‌ســـەریهەڵداوە،ژنــــان‌بەو‌ئاســــتە‌لە‌ئیــــرادە بهڕێک ســـتن دهکـــه‌ن،لـــه‌‌ســـایه‌ی‌ئـــه‌و‌ئیدۆلۆژیـــه‌دا‌تـــا‌ئـــه‌و‌ئاســـته‌‌خۆیـــان نگایهتی‌ئیـــدۆلۆژی‌ڕزگـــاری‌ژن ئهوڕۆکـــه‌‌پێشـــه ژنـــانی‌کـــورد‌لە‌شـــاخەکانی‌قەنـــدی پێـــی‌گەیشـــتوون.ژنـــانی‌کـــورد وهنـــده‌‌بـــه‌رز‌بـــووه‌‌کـــه ئه لــه‌ڕێـــژه‌ی‌پیـــاوان‌زیـــاتره.ئاســـتی‌زانســـتی‌ژنــانی‌کـــورد نییهکانـــدا‌لـــه‌‌بـــاکووری‌کوردســـتان‌زۆر ده مه لــه‌چاالکییـــه بهشـــداربوونی‌ژنـــان دهبینـــین‌ڕێـــژه‌ی کــردووه‌کـــه .ئەوڕۆکە‌ژنـــی‌کـــورد‌بەو‌ئاســـتە‌لە‌ئیـــراده‌‌گەیشـــتووە دهکـــات ههڵســـه‌نگاندن تمهدارێکدا ڕهوشـــی‌کوردســـتان‌لـــه‌‌ئاســـتی‌سیاســـه لهســـه‌ر دهبینـــین لهگـــه‌ڵ‌دایکێکـــی‌کـــورددا لـــه‌‌کـــاتی‌رێپۆرتـــاژ کە‌ئەرتەشــــی‌تایبــــه‌تی‌خــــۆی‌هەیە.هــــی واڵتێکــــی‌ئەوڕۆ‌ئەرتەشــــێکی‌ژنــــی‌نیــــیە‌بەاڵم‌گەلــــی‌کــــورد‌دوو‌ئەرتەشــــی‌ژنــــی‌ژەیە(،یەژا-ســــتار)ئەرتەشــــی‌ژنــــانی‌بــــاکووری‌کوردســــتان، شـــهی بانگه ناکـــهین‌کـــه (ه.ژ.ر.ک)ئەرتەشـــی‌ژنـــانی‌ڕۆژهەاڵتـــی‌کوردســـتان.واتە‌لە‌نـــاو‌جەرگەی‌ڕۆژهەاڵتـــی‌ناوینـــدا‌گەلـــی‌کـــورد‌خـــاوەن‌دوو‌ئەرتەشـــی‌ژنە،ئـــێمە‌بـــا لەو‌واڵتانـــه دایه! قهیران له ئهوڕۆ کهن،باسی‌ڕۆژهەاڵتی‌ناوین‌دەکەین‌که ده پێشکەوتوویی لە‌ڕۆژهەاڵتـــی‌ناوینـــدا‌ئێســـتاش‌ژنـــان‌بەردەبـــاران‌دەکـــرێن،لە‌هەنـــدێک‌واڵتـــانی‌وەکـــوو‌ئێرانـــدا‌پیاوێـــک‌دەتـــوان هەتـــا١ژنـــی‌هەبـــ و‌لە‌هەمـــوو‌ڕوویەکەوە‌ژن‌وەکـــوو‌نیـــوەی‌پیـــاو حیســـابی‌بـــۆ‌دەکـــر و،لە‌پەڕاوێزخســـتنی‌ژنـــان‌تـــا‌ئاســـتێک‌ڕۆیشـــتووە‌کە‌خۆکوشـــتن‌و‌خۆســـووتاندن‌وەکـــوو‌دیـــاردەیەکی‌ئاســـایی‌لێهـــاتووە‌بـــۆ‌ژنـــان.لە‌واڵتـــانی‌وەکـــوو‌عەرەبســـتانی ســـ ودی‌ژنـــان‌تەنــــانەت‌مـــافی‌ماشــــێن‌لێ ورینیـــان‌نیــــیە‌و‌هـــی پێگەیەکـــی‌کۆمەاڵیەتییــــان‌نیـــیە.بەاڵم‌هەر‌لەو‌ڕۆژهەاڵتــــی‌نـــاوینە‌و‌لە‌شــــاخەکانی‌کوردســـتاندا‌ئەوڕۆ‌ژن‌بەو‌ئیــــرادیە گەیشــــتووە‌کە‌ئەرتەشــــی‌بە‌هێــــزی‌خــــۆی‌هەیە‌و‌بەدەیــــان‌فەرمانــــدەی‌ژن‌لە‌نــــاو‌ڕێزەکــــانی‌گەریــــالدا‌هەڵکەوتــــوون.لە‌هەمــــوو‌بوارەکــــانی‌سیاســــی،ســــەربازی،کــــۆمەاڵیەتی‌و‌هونەریــــدا ژنــــان‌لە‌هێڵــــی‌پێشـــــەوەدان‌و‌پێشــــەنگایەتی‌خەبـــــاتی‌ئــــازادی وازی‌گەلـــــی‌کــــورد‌دەکەن‌و‌لە‌دژی‌داگیرکەرانــــی‌کوردســـــتاندا‌لە‌بەرخــــۆدان‌دان.نمـــــونەیەکی‌هەرەبەرچــــاو‌هێرشـــــی‌ئەم دوایـــیەی‌ڕژیمـــی‌ئێـــرانە‌بـــۆ‌ســـەر‌باشـــووری‌کوردســـتان‌و‌هەرێمەکـــانی‌پاراســـتنی‌مێـــدیا،همـــوو‌جیهـــان‌شـــاهید‌بـــوو‌کە‌ســـپای‌پاســـدارانی‌ئێـــران‌لە‌بەرامـــبەر‌هێـــزی‌جەوانـــانی‌کـــورددا شکەســــتی‌خــــوارد.ئێــــران‌کــــه‌لەو‌هێرشــــەدا‌بەتەمــــای‌ســــەلماندنی‌هێژەمــــۆنی‌خــــۆی‌بەســــەر‌تەواوی‌نــــاوچەکەدا‌بــــوو‌لــــه‌الیەن‌هێزەکــــانی‌ڕۆژهەاڵتــــی‌کوردســــتانەوە‌لە‌ژێــــر‌فەرمانــــداری گەریالیەکی‌ژندا‌تێکشکێندرا؛واتە‌ژنێکی‌کورد‌فەرماندەی‌گشتی‌عەمەلیاتێکە‌کە‌تێیدا‌سپای‌پاسدارانی‌ئێران‌تێکدەشکێنر ،ئەوی تێکشکانێکی‌مێژوویی. ئەوە‌دەســـتکەوتێکی‌کەم‌نیـــیە،بـــ شـــک‌کـــار‌و‌خەبـــاتی‌گەورەی‌بـــۆکراوە‌و‌هزرێکـــی‌بەهێـــزی‌لە‌پشـــتە.لە‌شـــاخەکانی‌کوردســـتاندا‌فکـــر‌و‌فەلســـەفەیەک‌هەیە‌کە‌ئـــازادی‌ژنـــی‌بە‌بنەمـــا وه،لە گهڕێنێتـــه ده گرتـــووە،ئیـــرادەیەک‌هەیە‌کـــه‌هەمـــوو‌ئەو‌دەرفەتـــانەی‌بـــه‌درێژایـــی‌هەزاران‌ســـاڵ‌لە‌ژنـــان‌زەوت‌کـــراوە‌و‌ڕێگـــای‌پێشـــکه‌وتنی‌لێگرتـــوون،ئـــه‌وڕۆ‌ســـەرلەنو بۆیـــان ژێــــر‌ئەم‌فەلســــەفەیەدا‌ژن‌توانیــــویەتی‌ئەســــ و‌جەوهەری‌خــــۆی‌بناســــ و‌بەو‌ئاســــتە‌خــــۆی‌پەروەردە‌بکــــات‌کــــه‌ئەوڕۆکە‌پێشــــەنگایەتی‌حەڕەکەتــــی‌ئــــازادی وازی‌گەلــــی‌کــــورد‌دەکــــات. ئهوڕۆ‌لە‌شاخەکانی‌کوردستاندا‌بەو‌ئاستە‌گەیشتووە ک ە‌کوردێکی‌کە‌لە‌ژێر‌گاریگەری‌کولتوری‌عەشیرەتی‌پیاوساالرانە‌تەنانەت‌دەرفەتی‌دەر خوێندنی‌پێنەدراوە‌بەاڵم کــــه‌بە‌ســــاعەتها‌دەتــــوان لە‌ســــەر‌مێــــژووی‌ژن‌و‌پــــێگەی‌ژن‌لە‌کۆمەڵگــــادا‌قســــە‌بکــــات‌و‌ئاســــتی‌شــــرۆڤەکانی‌ببێــــتە‌هــــۆی‌سەرســــوڕمانی‌ئاکادەمیســــیەنەکان،نمــــوونەی‌بەرچــــاوی‌ئەم عەلەمهولی‌بوو. ڕاستییە‌شەهید‌شیرین شــــەهیدانی‌وەکــــوو‌بێریتــــان،زیــــالن،ڤیــــان‌و‌هتــــد‌گیــــانی‌خۆیــــان‌بــــۆ‌ئەو‌دەســــتکەوتانە‌لەسەردەســــت‌دانــــا‌و‌کوتیــــان"خــــۆزگە‌لە‌گیــــان‌شــــیرینتر‌شــــتێکمان‌هەبــــوایە‌کە‌پێشکەشــــمان بکردایە". بە‌دڵنیـــاییەوە‌لە‌مێـــژووی‌مرۆڤایەتیشـــدا‌لەو‌جـــۆرە‌کەســــانە‌زۆر‌بەدەگـــمەن‌هەبـــوون‌و‌لە‌هەر‌شـــوێنێکی دەرکەوتـــوون،شــــوێن‌پەنـــجە‌و‌بەرهەمـــی‌کـــارو‌خەباتیـــان‌زۆر‌ئاشــــکاراو‌ڕوون کهن! ده نگایهتی‌تێکۆشانی‌ئازادی پێشه ئهوڕۆ‌ژنانی‌کورد بووە.بەرهەمی‌بەرخۆدانی‌ئەو‌شەهیدانە‌ئەوەیە‌کە‌باسمان‌لێکرد‌و‌ئەوەیە‌کە‌دەیبینین : 33ی‌ئاگوستی3477 سهری‌دیموکراتی‌کوردستان چاره رچاوه:پارتی سه
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردی/ رهی 75: الپه
July : 2013
Page : 15
سهنپوور. میری‌حه نووسینی‌ئه رداری‌سهعدی وه : سه ئینگلیسییه رگێڕان‌له وه رهتای‌ســـااڵنی یهتی‌کـــه‌لـــه‌ژێـــر‌دێـــری"داهێنـــانی‌کولتـــوری‌میـــدیای‌کـــوردی"لـــهســـه که ره وه‌بهشـــێکی‌کـــورت‌لـــه‌نووســـراوه‌ی‌نوســـه [ئـــه روهها‌ئـــه‌و‌نوســـراوه‌زۆرتـــر بارهت‌بـــه‌و‌هونـــه‌ره‌هێشـــتا‌ده‌ســـتی‌پـــ نـــه‌کردبوو.هـــه 7114بـــاڵو‌بۆتـــه‌وه،ئـــه‌و‌ســـااڵنه‌ی‌کـــه‌لێکۆڵینـــه‌وه‌ســـه تی‌دهکا] وڵه اڵتی‌ده ما‌و‌زمان‌و‌ده سه ندی‌نیوان‌سینه باسی‌په یوه دا‌گهییشـــتۆته‌هێنـــدێک‌شـــاری‌کـــوردان،ســـینه‌ما ئهگـــه‌رچی‌فـــیل ،کـــۆنترین‌میـــدیای‌گشـــتی‌ده‌نـــ و‌ره‌نـــ دار،لـــه‌نێـــوان‌ســـاڵه‌کانی 7134 ردهم‌ئـــاوابوونی‌ســـینه‌مای‌کـــوردی،سیاســـی،ئـــابووری‌و‌تـــه‌کنیکی نگیهکانی‌بـــه بـــه‌زمـــانی‌کـــوردی‌زۆر‌بـــه‌درێنگـــی‌ده‌ســـتی‌پێکـــرد.ئاســـته وهیان‌پێویســـتی‌بـــه‌ئیزنـــی‌کۆمیتـــه‌ی رهوه‌و‌چ‌خۆمـــاڵی یـــهکان،بـــاڵو‌بونـــه کانی‌ده رههمـــه ،چ‌به وهیـــه‌کـــه‌هـــه‌مو‌فیلمـــه‌کان بارهت‌بـــه‌الیـــه‌نی‌سیاســـی‌بێـــت‌ئه وهی‌ســـه دهژمێردرێـــت.ئـــه و‌دهڵێت": ڵماز‌گونای‌دهپرس بۆچی‌هی کام‌له‌فیلمه‌کانت‌به‌زمانی‌کوردی‌نین ئه ری‌کورد‌یه ریک‌له‌ده رهێنه کاتێک‌وتوو‌وێژ‌که کان‌ههبووه. سانسۆری‌حکومه ته غه‌کراوه، (Studia Kurdica, 1ژانویه،7190ل)11. ده تورکیه‌قه و‌هۆیه‌که‌زمانی‌کوردی‌به‌شێوهی‌یاسایی‌له ادهیی‌بڵێ به زور‌به‌س یـــه‌کێتی‌ســـۆڤیه‌ت‌و‌عێـــراق،تـــه‌نیا‌واڵتانێـــک‌بـــوون‌کـــه‌ئاســـته‌نگی‌سیاســـی‌بـــۆ‌پێشـــکه‌وتنی‌ســـینه‌مای‌کـــوردی‌کـــه‌متر‌رێگـــر‌بـــوون.لـــه‌میانـــه‌ی‌ســـاڵه‌کانی،7134دو‌فیلمـــی‌چیروکیـــی‌لـــه کارهکــانی‌تــری گــهر‌چــی‌هــی کامیــان‌بــه‌زمــانی‌کــوردی‌نــه‌بوون . ئه ڤیهت‌لــه‌پــێ و‌دوای‌شۆرشــی‌ئۆکتــۆبر‌نیشــان‌ده‌دات . کــانی‌ســۆ م‌هێنــرا‌کــه‌ژیــانی‌کورده ت‌به رهــه فقازیای‌ســۆڤیه قــه شاوهلی)719590 و‌کوردانه‌بوو‌که‌ساڵهکانی7111،7151،7123و7193دا‌ساز‌کران( باره ت‌به ر‌سه یی‌هه چوار‌فیلمی‌به‌ڵگه دێری‌دهرهێنــه‌ری‌بیــانی‌بــوون.کــه‌می‌ســه‌رمایه‌و بهرهــه‌م‌هێنــانی‌فــیل لــه‌‌عێــراق‌دره‌ن ـ تــر‌ده‌ســتی‌پێکــرد.تــا‌ســاڵی7154تــه‌نیا‌دو‌فــیل ســاز‌کــرا‌بــوو‌کــه‌هــه‌ر‌دوکیــان‌لــه‌ژێــر‌‌چــاوه راوهرد کانی‌وهک‌کوردســـتان.هـــه‌ژمارێک‌فیلمـــی‌بیـــانی‌بـــاڵو‌ده‌بونـــه‌وه‌کـــه‌وه‌ک‌بـــه زا،تهنانـــه‌ت‌لـــه‌به‌غـــداش‌بـــه‌رچاو‌بـــوو،چ‌بگـــا‌بـــه‌ناوچـــه‌هه‌رێمیـــه رێوهبـــه‌ری‌شـــار‌ه نـــه‌بوونی‌تیمـــی‌به رهبی‌ژێرنو ده‌کران رهبی‌هکانی به‌عه یره‌عه مووی‌فیلمه‌غه بی‌بوون؛نزیک‌به‌هه کان‌میسری‌و‌عه ره دی‌فیلمه بوون،سی‌له‌سه دهکرا‌سااڵنه044فیل ده هـــــهژمار،27 ژیانـــــهوه 7 رێتـــــهوه‌بـــــۆ‌جـــــوالی7135لـــــه‌ســـــلێمانی( کانی‌عێـــــراق‌نیشـــــان‌درا،ده گه م‌جـــــار‌کـــــه‌فیلمێـــــک‌لـــــه‌شـــــاره‌کوردنشـــــینه یه کـــــه ( .)UNESCO1950:358 و‌رهوشـــه اڵم‌ئــه 71جــوالی7131،لــ 3.ـ.)2هـــه‌ژمارێک‌فــیل کــه‌لــه‌نێویــان‌دا‌چه‌نـــد‌فیلمێکــی‌فارســی‌هــاورده‌هـــه‌بوون،بــه‌ژێرنوســی‌کــوردی‌لــه‌ســـاڵه‌کانی7114دا‌نیشــان‌دران . بــه وهک ر‌دهســـتان‌بـــوو،ئه‌گـــه‌رچی‌ئـــه‌وان‌ناچـــاربوون رێوهبـــه‌ر‌و‌شـــاره‌زا‌لـــه‌بـــه یهکی‌بـــه‌رچاو‌گـــۆرانی‌به‌ســـه‌ر‌دا‌هـــات.ئیتـــر‌لـــه‌حـــه‌فتاکان‌گروپـــی‌به لـــه‌دو‌ده‌یـــه‌ی‌رابـــردوو‌دا،بـــه‌شـــیوه و‌بهشــــه‌دا‌ببیــــنن. بهشــــێک‌لــــه‌تیمــــی‌به‌رهــــه‌مهێنانی‌غــــه‌یره‌کــــورد‌کــــار‌بکــــه‌ن.تاقمێــــک‌خوێنــــدکاری‌کــــورد‌ســــینه‌ماتۆگرافی‌یــــان‌خوێنــــدبوو‌و‌توانیبویــــان‌فێربــــونێکی‌پێشــــکه‌وتوو‌لــــه اوهلی)719591 یاندهتوانی‌له‌کوردستان‌فیل ساز‌بکه‌ن(ش و‌کات،هێشتا‌نه ند‌له‌ژێر‌بارودۆخی‌سیاسی‌ئه هه رچه دهغـــه ر‌قه پـــێ ســـاله‌کانی،7114ژێرنوســـی‌فارســـی‌لـــه‌ئێـــران‌بـــاو‌بـــوو.بـــه‌اڵم‌دواتـــر‌دوبـــالژی‌فیلمـــه‌بیانیـــه‌کان‌جێگـــای‌ژێر‌نوســـی‌گرتـــه‌وه.دوبـــالژی‌کـــوردی‌هـــه‌تا‌ئـــه‌م‌دواییانـــه‌یه‌کســـه بوو. ئاخریهکــــه‌ی‌ســــینه‌مای‌کــــوردی‌لــــه‌کۆتــــایی‌هه‌شــــتاکان‌و‌نزیــــک‌ســــاڵی7114لــــه‌دایــــک‌بــــو.گۆرانکــــاری‌شورشــــگیرانه‌لــــه‌میــــدیای‌ده‌نــــ و‌ره‌نــــ دا(هاتنــــه‌گــــۆری‌ڤیــــدیو‌و‌وه‌شــــانی کانی‌تهلـــه‌ڤیزیونی،نـــامومکین‌کـــرد.گـــۆرانێکی‌سیاســـی‌واتـــه‌دار وهی‌فـــیل و‌ســـازکردنی‌به‌رنامـــه کانی‌بهســـه‌ر‌باڵوبونـــه وڵهتـــه‌دیســـپۆتیکه واوی‌ده تهلـــه‌فیزیون)،کـــۆنترۆلی‌یه‌کســـه‌ر‌و‌تـــه تهالیتی ســـه رههمانـــه‌ش‌لـــه‌رێگـــای‌ڤیـــدیو‌توانـــای‌گه‌یشـــتن‌بـــۆ‌کوردســـتان‌یـــان و‌به می‌دهنـــ و‌ره‌نـــ دار‌ســـازده‌کـــا‌کـــه‌ئـــه پێکهـــاتنی‌دیاســـپۆرای‌گـــه‌وره‌و‌بـــه‌رچاوی‌کـــورد‌لـــه‌واڵتـــه‌کانی‌رۆژئاوایـــه،کـــه‌به‌رهـــه بکــا‌بــه‌بهشــداری دهســت‌پ می‌ســینهمای‌کــوردی،فیلمــی‌مــه‌م‌و‌زیــن.قــه‌رار‌وا‌بــو‌فــیل هــه‌ڵگــرتن‌لــه 7114 م‌به رهــه کــه یه رهــه‌مهێنانی کــاری‌کــرا‌لــه‌عێــراق‌بــۆ‌به ههیــه.لــه‌ســاڵی 7191 ئاماده کی‌فۆلکلــۆری،داســتانی‌مــهم‌و‌زیــن ر‌ئهساســی‌نوســ ه یه لــه‌ســه کردنی‌ســکریپتهکه(شــانۆنامه ـ‌و)دا‌بــه‌دی‌بکــه‌یــن. ت‌ده‌تــوانین‌لــه‌ئامــاده ختی‌حکومــه کــۆنترۆڵی‌ســه د‌ئاکتــهری‌کــورد. نــد‌ســه چه ژهکـــه‌بـــه‌هـــۆی‌قـــه‌یرانی پرۆ رهنگـــین،زمـــاره‌ی،2ســـێپتامبر،7191ل .)71 رهب‌نوســـرایه‌وه‌و‌دوایـــی‌وه‌رگێـــراوه‌ســـه‌ر‌کـــوردی( رهبی،ســـکریپته‌که‌لـــه‌الیـــه‌ن‌نوســـه‌رێکی‌عـــه وهرگێردرایـــه‌ســـه‌ر‌عـــه کهســـی،لـــه‌رۆژی ی‌تاکه بهرهـــه‌مهێنانی‌نێرگـــز‌بـــووکی‌کوردســـتان)، (Nergiz,bride of Kurdistanفیلمێـــک‌بـــه‌بود‌جـــه کهنـــداو‌لـــه‌ســـاڵه‌کانی7114ــــ7117نـــه‌یتوانی‌تـــه‌واو‌ببـــی . هێرشی‌عێراق بارهت‌بـــه‌هـــه‌اڵتنی عهبدوڵاڵیـــه‌و‌فیلمه‌کـــه‌ســـه ری‌فیلمهکـــه‌مـــه‌ککی رههمهێنـــه به دا‌دهســـتی‌پێکـــرد،و‌لـــه‌ناوچـــه‌ئازادکراوه‌کـــانی‌کوردســـتان‌دا‌کۆتـــایی‌پێهـــات . ر‌کۆوهیـــت‌لـــه‌ئاگۆســـتی 7114 بـــۆ‌ســـه فیلمهکـــه‌ی‌ســـاڵی7112لـــه‌چه‌نـــدین رهکـــه مهێنه رهه به کهی‌بـــه‌‌هـــۆی‌چـــاالکی‌سیاســـی‌زینـــدانی‌کـــراوه(مـــورای .)7112 ک ێـــک‌لـــه‌زه‌واجیکـــی‌به‌ســـه‌ردا‌ســـه‌پێندراو‌بـــوو‌کـــه‌دوایـــه‌ده‌زانـــ خۆشه‌ویســـته ڤیهت‌ســـینه‌مای‌خوێنـــدووه.ئـــهو واڵتـــی‌ئـــه‌وروپی‌نمـــای دا.ســـینه‌ماکارێکی‌تـــر،مه‌هـــدی‌ئومیـــد،لـــه‌دایـــک‌بـــووی‌کـــه‌رکوک،کـــاری‌خـــۆی‌لـــه‌شـــانۆدا‌ده‌ســـت‌پێکـــرد‌و‌لـــه‌ســـاڵه‌کانی7194دا‌لـــه‌ســـۆ مین‌فهســـتیڤالی‌فیلمـــی‌گـــوتنبرگ ڤدههـــه روهها‌فیلمـــی‌تونێلـــه.تونێـــ لـــه‌حه ر‌ئهساســـی‌داســـتانی‌نوســـه‌رێکی‌کـــوردی‌عێراقـــی‌دارێژرابـــوو،و‌هـــه دهرهێنـــه‌ری‌فیلمـــی‌گه‌لـــه‌گـــورگ(،)7114کـــه‌له‌ســـه یوتهبوری)له‌ساڵی7112دا‌نمای درا. ( لـــه‌ئێـــران‌یه‌کـــه‌م‌ئـــازموونی‌فیل ســـازی‌لـــه‌الیـــه‌ن‌تـــه‌یمور‌پاتـــایی(بـــه‌تحایی)،لـــه‌دایـــک‌بـــووی‌شـــاری‌ســـنه‌و‌ده‌رچـــووی‌په‌یمانگـــه‌ی‌هونـــه‌ره‌جوانـــه‌کانی‌زانکـــۆی‌تـــاران،تـــاقی‌کراوه‌تـــه‌وه.ئـــه‌و‌لـــه که‌له‌بهشه‌ئازاد نتهری‌کردووه‌که‌له‌نێویان‌فیلمی‌نان‌و‌ئازادی(،)7190 ین‌فیلمی‌دیکۆمه ری‌چهند رێوه به ست‌پێکرد،دواتر‌به ڤیزیون‌ده ته له کاری‌خۆی‌به ساڵهکانی7114
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردی/ رهی 16 : الپه
July : 2013
Page : 16
له‌گورگ‌ههیه. کانی‌کوردستان‌ساز‌کراوه،و‌گه کراوه ر،دهرهێنـــه‌ر،نوســـه‌ر‌و‌خـــه‌باتکاری‌سیاســـی،و‌ســـیمایه‌کی‌ناســـراوی‌ســـینه‌مای‌جیهانییـــه.ئـــهو"ســـینه‌مای‌شۆرشـــگێر"ی ســـینه‌مای‌کـــوردی‌لـــه‌تورکیـــه‌نـــاوی‌یـــه‌ڵماز‌گونـــای‌لـــه‌ســـه‌ر‌زاڵـــه‌کـــه‌ئاکتـــه ل‌گهییشـــتووه(گیلـــز‌و‌شـــاهین.)7193بـــه‌اڵم‌ناســـنام‌هی‌کـــوردیی‌گونـــای‌و‌فیلمـــه‌کانی‌لـــه‌الیـــه‌ن‌باڵـــه‌کانی‌راســـت(دۆرســـای)7191و‌چـــه‌پ(گیلـــز‌و‌شـــاهین دهســـت‌پێکـــرد‌و‌بـــه‌پلـــه‌ی‌پاڵـــه‌وانی‌گـــه رهو‌مـــه‌نفا‌لـــه‌فه‌رانســـا‌رۆییشـــتووه‌و‌هـــه‌ر‌لـــه‌وێ لـــه‌ســـاڵی7191کـــۆچی‌دوایـــی‌کـــرد.یـــه‌ک‌لـــه رههمـــه‌شۆرشـــگێره‌کانی،زینـــدانی‌کـــراو‌و‌دواتـــری بـــه ر‌به )7193ئینکـــار‌کـــراوه.گونـــای،له‌بـــه دهغــه‌کرابــوو (Turkish Daily تورکیــا‌قه وه،هــهتا‌ســاڵی7112لــه بردۆتــه ســتیڤالی‌کــهن‌لــه‌ســاڵی7193 اڵتی‌داره‌خورمــای‌زێرینــی‌لــه‌فه کــه‌خــه کانی‌بــهنێوی‌رێگــا )(Yol فیلمــه رهپێــدانی‌نــه‌ریتی‌یــه‌ڵماز‌گۆنــای،ده‌رهێنــه‌رێکی‌تــری‌کــورد،نیزامــه‌دین‌ئــاری ،فیلمــی‌ئاوازێــک‌بــۆ‌بــه‌کۆ) (A Song for Bekoی، News , October 17, 1993).بــه‌په مین‌فهســـتیڤالی‌فیلمـــی‌باســـتینا‌لـــه‌ســـاڵی7112دا‌بردۆتـــه‌وه.ئـــه‌و‌فیلمـــه‌ژیـــانی‌خـــه‌ڵکی‌کـــورد‌لـــه ک‌یهکـــه‌م‌خـــه‌اڵتی‌خـــۆی،ئۆلیـــوێری‌زێرینـــی‌لـــه‌نۆهـــه ش‌وه لـــه‌مـــه‌نفا‌ســـازکرد.ئـــه‌و‌فیلمـــه ئاخریهکــه‌ی‌ســاڵی7113فیلمــی‌مــه‌م‌و‌زیــن‌لــه کهری‌تــورک‌نیشــان‌ده‌دات[چــاو‌لــه‌وه‌بکــه Le Provençal, October 21, 1993]. رکوت تی‌ســه ر‌بــه‌دهوڵــه یان‌بهرانبــه باتهکــه خه تا‌زمانهکــه‌ی‌تــورکی‌بــو‌بــه‌اڵم‌دواتــر‌بــه‌زمــانی‌کــوردی‌دوبلــه‌کرایــه‌وه[چــاو‌لــه‌وه‌بکــه Le م‌هێنــرا.ســه ره ک‌کــورد،ئومیــد‌ئــه‌ل ی یــه‌وه‌لــه‌تورکیــه‌به‌رهــه چهڵــه ره یی‌به ن‌دهرهێنــه‌ری‌تورکیــه الیــه Courrier, January 18, 1993].
گهشـــه‌پێدانی رهــهم‌هێنـــراوه(چیــان.)9::1:91ئاژانســی رکوک،به ن‌ســهلمان‌فــای ،لــه‌دایـــک‌بــووی‌کــه لــه‌دیاســپۆرای‌کــوردی دا،دو‌فیلمـــی‌ڤیــدیویی‌بــه‌ناوه‌کــانی‌ئاســـۆ‌و‌چــاره‌نو ،لــه‌الیـــه رههم‌بێنێت . کانی‌کوردی‌تیفلیسی‌گورجیستان‌به‌ڤیدیو‌به مه‌شانۆیی یه تا‌به رهه نیستیتۆی‌کورد‌له‌پاریس‌هه بوو‌بۆ‌ئه ری‌بودجه یی‌سویدی،پێکهێنه ته وه نێونه رمهندانی‌کورد‌و کانی‌دانیشتنێک‌که‌رۆشنبیران‌و‌هونه ان‌بهرچاو‌بووه.له‌نوامبری9::1دوای‌با و‌لێکدانه وه تی‌بهر ،چاالکی‌کولتووریه‌کانی کانی‌سۆڤیه کانی‌ئابووری‌کۆماره ڵه مه رای‌تهن و‌چه سه ره ژمار‌نهکراو‌له‌نێوان‌ل 31. کانی‌هه ،الپه ره چاو‌لهوه‌بکه Berbeng 86, 1993 ڤان‌دامهزرا[ له‌ئیره ستۆدیۆی‌سینهمای‌کوردی" نی‌تێیدا‌بهشدار‌بوون"، ئه رمه مهنیســـتان و‌کۆمارانــه‌زۆر‌کــهمتره،فیلمـــی‌تونێــ لــه‌تاجیکســتان‌به‌رهـــه‌م‌هێنــرا،لــه‌کاتێـــک‌دا‌کــه‌فیلمــی‌گه‌لـــه‌گــورگی لــه‌تورکه رجی‌بهرهـــه‌م‌هێنــانی‌فــیل لـــه ی‌کــه‌خــه ـــ.]24لــه‌بــه‌ر‌ئـــه وه ساز‌کرا. رچاوهکان: سه çiyan, G. (1993). Pirsa Sînema Kurd û Tilmaz Guney [Yilmaz Güney and the Question of Kurdish Cinema], Norsborg, Sweden. Dorsay, A.(1987) `An overview of Turkish cinema from its origins to the present day', in: Renda and Kortepeter (eds.), The Transformation of Turkish Culture: the Atatürk Legacy. Princeton, N.J., pp. 113-29. Giles, D. and H. Sahin (1982),, `Revoloutionary cinema in Turkey; Yilmaz Guney', Jump Ct 27, pp. 35-7. Murray, L.(1993), 'Nergiz: Bride of Kurdistan', Kurdistan Focus II, No. 6, March 1993, p. 16. Shawâlî (1985), 'al-Akrâad fî al-sînamâ al-kurdiyya' [The Kurds in Cinema and Kurdish Cinema], Gel/al-Sha`b 4, No 15, &pp 4,9. UNESCO (1950), Reports on the facilities of Mass Communication: Press, Film, Radio IV, Paris.
وێبالگی‌ئیدریس‌عهبدی
له سێداره دانمان له ههخامهنشیهکانهوه تا کۆماری ئیسالمی ئێران
شی‌پێنجهم به
هۆمهر نووسینی :
کۆماری ئیسالمی میراتی 3544ساڵ تاوان و جەنایەتی هەر لە هەخامەنشییەوە تا قاجاڕ قاجارهکان نەفرهتی نمونهی‌قین‌و ویهکان‌و فه سه جنایهتکارانی‌بوغزاوی کراوهی ساسانیهکان‌و‌تف ئاوینهی‌نمادینی نشهکان‌و خامه هه پاشهرۆی کۆماری‌ئیسالمی عەشیرەی فارس و دژایەتیی ئازادی و دێموکراسی
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردیJuly : 2013 / رهی 17 : الپه
Page : 17
وه‌تا‌قاجارەکان ئیسالمه له بهشی‌دوو بهروپشـــتی‌یـــه‌ک‌ســـکه‌ن: ههڵکیشـــراوی‌فکـــری‌و‌ڕۆحـــی‌دژی‌ئـــازادی‌و‌دیموکراســـی‌و‌مروڤایـــه‌تی،لـــه‌‌یـــه‌ک‌قالبـــدان‌کـــه عهشـــیره‌ی‌پـــار گیـــروده‌ی‌دوو‌بیـــرو‌بـــاوه‌ری‌لـــه‌‌یـــه‌ک‌تیـــک سرهوان خه سرهوی‌خودایان‌ـ‌خودای خه قاجارهکان: وه‌تا ئیسالمه له ردهشـــتی‌موبـــدانی‌خوســـره‌وانی‌و زه رهنجـــده‌ران‌بـــه‌‌بیـــانوی‌بـــاوه‌ر‌نـــه‌بونیان‌بـــه دهر‌کردنـــی ودهربـــه ساســـانییه‌کان‌بـــه‌‌هـــۆی‌بینشـــی‌دینـــی‌ئیرتیجـــاعی‌خوســـره‌وانی‌و‌کوشـــتن‌و‌لـــه‌‌ســـیداره‌دان عهیاشــــی‌‌لــــه مهســــره‌فیان‌‌لــــه‌‌پینــــاو بــــه‌‌هــــۆی‌‌ســــاختاری‌حکومــــه‌تی‌لــــه‌‌ســــه‌ر‌ئساســــی‌ئجــــدادی‌یــــان‌بــــاوک‌ســــاالری‌و‌بــــی‌بایــــه‌خ‌بــــوونی‌ژنــــان‌و‌الخســــتنیان‌لــــه‌‌کۆمــــه‌ڵگا‌تنیــــا دهســـه‌اڵت‌یـــان‌بـــۆ‌تـــه‌اڵ‌و‌جـــه‌واهیر‌و‌شـــه‌ر‌لـــه خهســـره‌وان)و‌بونیـــاد‌نـــانی‌ســـاختاری‌کۆمـــه‌ڵگایکی‌چینایـــه‌تی‌بـــووه،نـــاکۆکی‌وبـــه‌گژاچونی‌نـــاو‌خـــۆیی‌بـــۆ دهکانیان(فاحشـــه‌ی تکه عهشـــره وهنـــــدی رژه به لــــه‌پینـــــاو رهنجـــــده‌ران گــــهنجان‌و‌الوانـــــی زههبـــــه‌کانیتر‌و‌ماڵیــــات‌و‌فشـــــاری‌ئــــابوری‌و‌کوشـــــت‌و‌کوشـــــتاری مه لــــه‌گـــــه‌ڵ بــــه‌گـــــژا‌چـــــون گــــهڵ‌ڕوم‌و‌دراوســـــیکانیان‌‌و وره گـــه شـــیرهتی‌ســـاحه‌بی‌هیـــزی عه بهرفـــه‌راوان‌و‌ئیـــده‌ئۆلپژی‌‌ئیســـالمی‌و‌ژیـــانی بـــه‌هـــۆی‌بازرگـــانی رهبـــه‌کان عه گهنـــده‌ڵی‌و‌داروخـــانی‌ئـــه‌م‌سیســـتمه‌‌بـــوو‌بـــاڵم دهســـه‌اڵت وازیان‌هـــۆی وه. مو‌ئیران‌بگرنه وتۆ‌هه بی‌خۆ‌ڕاگری‌ئه ن‌و‌به کان‌بده اڵتی‌رزیوی‌ساسانه ده سه رگبر‌له بری‌جه نیان‌زه بوون‌توا رهبـــه‌‌چونکـــه‌‌فکـــرو‌خـــه‌یاڵی‌ئیرانـــی عه ورهتر‌لـــه‌‌شکســـتی‌خـــه‌لکی‌ئیـــران‌لـــه جی‌دهریـــایی‌ماموســـتای‌رشـــته‌ی‌ئیرانشناســـی‌ده‌ڵیـــت‌‌میراتـــی‌ساســـانه‌کان‌گـــه شوونیســـته‌کانی‌پـــار وه‌ک‌تـــوره بووه ری‌گرینگیــان‌لــه‌ســـه‌ر‌میــژووی‌ئیــران‌هـــه بــهکان‌پــی ئیســالمی پێوه‌نـــدی‌و‌کارگــه ره م‌عه بونیــاد‌نــراوه.بـــه‌اڵ وه کانه ک‌زمــان‌لــه‌ساســـانییه ت،یــه رهــهن ،یــه‌ک‌میلـــه ک‌فه ک‌یــه وه ،پێوهنـــدی‌بازرگانیـــان‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌ئیمپراتـــوری‌یونـــان‌بـــووه‌‌و‌بـــه‌‌تحریکـــی وه‌ڕوبـــه‌ڕری‌هیـــرش‌بونه‌تـــه وه اڵته‌شاهنشـــاهی‌ئیرانه‌کانـــه ن‌دهســـه رهبـــه‌کان‌نیشـــته‌جێی‌مێزۆپوتامیـــا‌لـــه‌‌الیـــه عه یمانیان‌لــه‌گـــه‌ڵ ر‌هــاتون‌و‌چهنـــد‌تاییفــه‌یکی‌ئیرانـــی‌هــاو‌پـــه ڵیان‌بــه‌شـــه کان‌لــه‌گـــه رهبـــه کان‌عه می‌ساســانییه و‌لــه‌ســـه رده وه‌هێرشــیان‌ســـه‌ر‌ئیــران‌کـــردووه ئــهوان‌لـــه‌‌عیــراق‌و‌ســـورییه رهب زاران‌عـــه ر‌کهنـــداو‌و‌هـــه باتـــه‌ســـه کهکـــه‌ی‌هێـــرش‌ده جوله کتاف‌بـــووه‌شـــاپور‌بـــه‌‌هانـــدانی‌دایکـــه دهوری‌شـــاپوری‌زول‌ئـــ‌ه یان‌لـــه‌گـــه‌ڵ‌ساســـانی‌لـــه کـــردوون،یه‌کـــه‌م‌شـــه‌ری‌گـــه وره زهـــهب‌و مه رهـــهن و ڵگا‌و‌فه ر‌کۆمـــه تی‌لـــه‌ســـه کی‌بنـــه ره ب‌و‌ئیســـالم‌کاریگهرییـــه هـــاتنی‌عـــه ره ناویـــان‌نـــاوه‌زولئکتـــاف. ر‌دهکـــات‌بۆیـــه کان‌تێپـــه ناف‌لـــه‌شـــانی‌دیلـــه دهکوژیـــت‌و‌تـــه پاندنی‌مهزهـــه‌بی‌خـــودایی‌شـــاهی‌بـــه‌‌تـــه‌ن هـــاتبوون‌ئیســـالمیان‌قـــه‌بوڵ‌کـــرد‌و‌بـــه‌‌تـــه‌واوی‌هووییـــه‌تی سیاســـه‌تی‌ئیـــران‌دانـــا،ئیرانیـــه‌کان‌کـــه‌‌لـــه‌‌فـــه‌رق‌و‌فروقـــی‌چینایـــه‌تی‌و‌داســـه ی‌ئهســڵی‌و‌می مــاری‌ئیســالمی‌ئیـــرانین کــه کۆڵه یــهکیان‌دابــری . یــهک‌نــزیکن‌نـــاتوانی‌لــه لــه نــده وه ئه وه بــاری‌فکــرو‌ژیانــه دهســت‌دا‌و‌ئیــران‌و‌ئیســالم‌لـــه یی‌خۆیــان‌لــه ئــاینی‌و‌عه شــیره فهو‌زانستی‌دونیای‌ئیسالم‌ئیرانین لسه ی‌زانایانی‌فه . زوربه بهســـت‌خولـــه‌فای‌ڕاشـــدین‌و‌ئه‌نســـار‌و‌مهـــاجر‌و‌بریـــک‌لـــه‌‌هـــه‌ۆینی‌ئـــه‌م تی‌موحهممـــه‌د‌لـــه‌‌ســـه‌ر‌جیـــی‌نشـــینی‌نـــاکۆکی‌که‌وتـــه‌‌نـــاو‌ریبه‌رایـــه‌تی‌ئیســـالم‌مه وتمـــان‌بـــه‌‌دووای‌وفـــاتی‌حـــه زره زیحهجـــه‌‌ســـاڵی‌ده‌ی٤٨هجـــری‌وتویـــه‌تی‌دوۆایـــی‌بـــه‌‌ڕۆژی‌غـــه‌دیر‌ناســـرا.نیهایـــه‌ت تی‌موحهممـــه‌د‌‌لـــه‌‌حوجـــه‌تولوداع‌لـــه‌‌ڕۆژی 79 وهی‌وتـــه‌کانی‌حـــه زره تهفســـیر‌و‌لیکدانـــه قاڵهیـــه مه ده ئهوانـــه‌ی‌کـــه‌‌پییـــان‌وابـــوو‌لـــه‌‌ســـه‌ر دهســـتان‌بـــه‌‌شـــیوه‌یکی‌دیموکراتیـــک‌ڕه‌ئـــی‌ده‌گـــرن‌ئیمـــامی‌ئه‌بوبـــه‌کریان‌بـــه‌‌جـــی‌نشـــینی‌دابـــین‌کـــرد . و‌کاربه هاجر‌و‌ئهنســـار‌و‌فه‌رمانـــده هـــه‌موو‌مـــه رهبســـتان‌لـــه‌‌کۆمـــه‌ڵیک‌تایفـــه‌‌یـــان عه وه . خهلیفـــه‌ی‌ئیســـالم‌چونـــه‌‌پـــاڵ‌عـــه‌لی‌و‌هـــه‌مو‌ئیرانییـــه‌کان‌پاڵیـــان‌دا‌بـــه‌‌ئیمـــامی‌عه‌لییـــه لی‌نببته د‌دهبـــی‌عـــه تی‌موحهممـــه قســـه‌کانی‌حـــه زره ر‌دهســـه‌اڵت ر‌دهوام‌لـــه‌‌ســـه ورهترینی‌ئـــه‌م‌تایفانـــه‌‌بنـــی‌ئومه‌وییـــه‌‌و‌بنـــی‌هاشـــمی‌بـــوون‌کـــه‌‌بـــه عهشـــیره‌‌پیـــک‌هـــاتبوو‌کـــه‌‌هـــه‌ر‌هـــه‌موان‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌یـــه‌ک‌نـــاکۆکی‌و‌دژایـــه‌تییان‌بـــووه‌‌و‌گـــه خۆڵهمێشـــی م‌دوو‌عهشـــیره‌ی بـــه‌‌شـــیوه‌ی‌کـــاتی‌تـــا‌وه‌فـــاتی‌موحه‌ممـــه‌د‌ناکۆکیـــه‌کانیان رهب‌یـــه‌ک‌خـــا،و‌ئـــه تهکانی‌عـــه مو‌عهشـــیره تی‌موحهممـــه‌د‌نـــه‌یتوانی‌هـــه دژایـــه‌تیان‌بـــووه،حـــه زره وه زرهتی‌عوسمانیشـــا‌مایـــه خهالفـــه‌تی‌حـــه رمانرهوای‌شـــام‌لـــه ر‌ئهبوســـه‌فیان‌کرایـــه‌‌فـــه خهالفـــه‌تی‌ئیمـــامی‌عومـــه وه‌لـــه ریان‌ههڵدایـــه وه‌ناکۆکیـــه‌کان‌‌ســـه کره تی‌ئهبوبـــه خهالفـــه پیـــاکرا‌و‌لـــه وه زرهتی‌عوســـمان‌و‌خه‌لیفـــه‌ی‌ئیســـالم‌ڕاگه‌یانـــد‌و‌لـــه‌‌الیکیتـــره و‌دووای‌عوســـمان‌‌ئیمـــامی‌عـــه‌لی‌لـــه‌‌تایفـــه‌ی‌بنـــی‌هاشـــمی‌لـــه‌‌ترســـی‌گیـــانی‌خـــۆی‌چـــووه‌‌کوفـــه‌‌و‌خـــۆی‌بـــه‌‌جێنشـــینی‌حـــه یه‌سیاســـه‌تی‌جێگـــری‌کـــوور‌لـــه‌‌جیگـــای خهلیفـــه‌‌و‌بـــه‌‌هـــۆی‌نفـــوزی،هـــه‌موو‌خـــه‌لکی‌شـــام‌و‌حیجـــاز‌به‌ی ـــه‌تیان‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌کـــردو‌بـــه‌م‌شـــیوه م اوییـــه‌‌کـــوڕی‌ئه‌بوســـه‌فیان‌لـــه‌‌شـــام‌خـــۆی‌کـــرده ق‌دهزانـــی‌و‌به‌ی ـــه‌تی‌م اوییـــه‌ی بهرحـــه لک‌بهی ـــه‌تیان‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌کـــرد،ئیمـــامی‌عـــه‌لی‌خـــۆی‌بـــه ڕیبهرایـــه‌تی‌ئیســـالم‌دامه‌زرانـــد‌‌وتمـــان‌‌م اوییـــه‌‌هاتـــه‌‌بغـــداد‌و‌کوفـــه‌‌و‌خـــه بـــاوکی‌لـــه لی‌دهکـــرد وه‌پشـــتیبانیان‌لـــه‌‌عـــه وهڵـــه ئه دهن‌‌بـــه‌‌م اوییـــه‌‌خـــه‌ڵقی‌کوفـــه‌‌لـــه رهکـــان‌رئـــی‌ئـــه ن‌و‌داوه ت‌ده ده حهک‌همییـــه ریان‌دهبیـــت‌‌و‌هـــه‌ر‌دوو‌بـــه‌‌ناچـــار‌مـــ بـــه نـــه‌کرد‌‌لـــه‌‌ســـه‌فین‌شـــه رهبســـتان‌و‌ره‌ئـــی‌داوه‌ران‌و‌زوربـــه‌ی‌ئســـحاب‌و‌ئه‌نســـار‌و‌مهـــاجر‌و‌بـــۆ‌خاتیمـــه‌ی‌شـــه‌ر‌و‌براکـــوژی‌‌زوربـــه‌ی‌زۆری‌خـــه‌لقی ی‌عه بـــاڵم‌بـــه‌‌هـــۆی‌‌ده‌ســـه‌اڵتی‌م اوییـــه‌‌بـــه‌‌ســـه‌ر‌شـــبه‌‌جزیـــره ڵی‌کهوتنـــه‌‌دژایـــه‌تی‌و جهماعـــه‌تیک‌لـــه‌‌یـــارانی‌لـــه‌‌گـــه ت‌داوه کهمییـــه حه وهی‌کـــه‌‌عـــه‌لی‌ملـــی‌بـــه بهی ـــه‌تیان‌کـــرد‌و‌پشـــتیان‌لـــه‌‌عـــه‌لی‌هـــه‌ڵ‌کـــرد.بـــه‌‌هـــۆی‌ئـــه کوفـــه‌‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌م اوییـــه ر‌دهبیـــت‌بـــه‌‌رئـــی کهوتنـــه‌‌دژمنایـــه‌تی.خـــه‌وارج(:باوریـــان‌وایـــه‌‌کـــه‌‌جینشـــینی‌پیاغه‌مبـــه جهماعـــه‌تیک‌بـــه‌‌نـــاوی‌خـــه‌وارج‌هـــه‌م‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌عـــه‌لی‌و‌هـــه‌م‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌م اوییـــه وه رهرای‌ئـــه ســـه پاوه‌و‌دیکتاتوڕییـــه اڵته‌داســـه دهســـه زاقی‌ڕابهرایـــه‌تی‌ئیســـالم‌نـــه‌بوو،چونکـــه‌‌خـــه‌وارج‌دژی‌ئـــه‌م‌شـــیوه ماعهتـــه‌‌بـــه‌‌مـــه م‌جه خـــه‌ڵک‌و‌لـــه‌‌ســـه‌ر‌رئـــی‌شـــورایی‌هـــه‌ڵبژیردریت)بیـــره‌رای‌ئـــه و‌دژی‌بنـــه‌‌مـــاڵ‌کردنـــی‌ڕابه‌رایـــه‌تی‌بـــوون‌پییـــان‌وابـــوو‌کـــه‌‌رابـــه‌ری‌ئیســـالم‌ده‌بـــی‌لـــه‌‌فـــه‌زایکی‌دیموکراتیـــک‌و‌بـــه‌‌رئـــی‌زۆرینـــه‌ی‌ئومـــه‌تی‌ئیســـالم‌هـــه‌ڵبژیردریت‌ئـــه‌م‌بیرورایـــه‌‌بـــووه‌‌هـــۆی هـــاری‌و‌قـــین‌و‌نیفره‌تـــی‌ده‌ســـه‌اڵت،هاشـــمیان‌عـــه‌لی‌و‌هـــه‌م‌ئومـــه‌وییان(م اوییـــه)ناکوکیـــه‌کانیان‌خســـته‌‌ال‌و‌هـــه‌ردوو‌لـــه‌‌یـــه‌ک‌جیبهـــه‌دا‌بـــه‌‌تـــه‌واوی‌هیـــز‌و‌تووانایـــان‌که‌وتنـــه‌‌راو‌و و‌رابهرایــــه‌تی‌بــــه‌‌ئوممــــه‌ت‌ناســــان‌ده‌بینــــین‌کــــه دهســــات دهر‌کردنــــی‌فتــــوا‌پشــــتی‌فتــــوا‌ئه‌مانــــه‌یان‌دژی‌ئیســــالم‌دژی‌خــــودا‌و‌بــــه‌‌دژی‌کائینــــات‌و‌موقه ماعهتــــه‌‌و‌بــــه م‌جه کوشــــتاری‌ئــــه فهیکی‌دژی‌الیـــه‌ن ئۆلوژیکی‌و‌فهلســـه تیک‌دهســـت‌ڕاناگریـــت‌بـــه‌ڵکو‌لـــه‌‌دروســـت‌کردنـــی‌هـــی بیـــرورای‌‌ئیـــده نفهعـــه‌تی‌خـــۆی‌نه‌تـــه‌نیا‌لـــه‌‌هـــی جه‌نایـــه دهســـه‌اڵت‌بـــو‌ڕاگـــرتن‌و‌پاراســـتنی‌مه تی‌‌هی وایه ته باری‌نه باری‌ئاینی‌و‌چ‌له چ‌له ی‌پارسه ی‌کۆماری‌ئیسالمی‌و‌ڕۆناک‌بیرانی‌عه شیره ی‌حازر‌و‌ئاماده تی‌دریغ‌ناکهن . نمونه گرانی‌ئازادی‌و‌مروڤایه
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردی/ رهی 18: الپه
July : 2013
Page : 18
لی‌چهنـــد قیله.ئیمـــامی‌عـــه ت‌‌واژهیکـــی‌نامه‌فهومـــه‌‌و‌ســـه وانیان‌دهیڵـــین‌بۆیـــان‌قـــه‌بوڵ‌ناکریـــت‌بـــۆ‌ئـــه‌وان‌دیموکراســـییه و‌خهســـره وه کهنـــه وهی‌کـــه‌‌خۆیـــان‌بیـــری‌ده بیروڕایکیتـــر‌غـــه‌یری‌ئـــه دهســـتی‌ئبنـــی‌مولجـــه‌م ورهی‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌خـــه‌وارچ‌کـــرد‌و‌زۆری‌لـــ کوشـــتن‌و‌خـــه‌وارچ‌ڕئییـــان‌دا‌بـــه‌‌کوشـــتنی‌‌عـــه‌ل ،م اوییـــه‌‌و‌عـــه‌مرو‌عـــا دوای‌ماوه‌یـــک‌عـــه‌لی‌عاقیبـــه‌ت‌بـــه شـــه‌ری‌گـــه وت‌دهکات. فه مهزانساڵی04ی(هجریق) ی‌ره بیت‌و‌دوو‌ڕۆژ‌دووایی‌له 37 وارج‌بریندار‌ده کیک‌له خه یه ســـرهوانی ی‌خه شـــیوه ر‌بـــه بیـــت‌هـــه ریکی‌ژیـــان‌ده نیشـــیت‌و‌خـــه دینـــه داده مه کـــات‌و‌لـــه ســـوله‌ده گـــهڵ‌م اوییـــه ن‌لـــه ســـه بیـــت‌حه ن‌جـــی‌نشـــینی‌ده ی‌حه ســـه کـــه لی‌کوره دوای‌کوشـــتنی‌عـــه د‌مهت ـــه‌ی‌بـــووه‌‌و‌بـــه‌‌ئلمـــه‌تالق‌ناســـراوه.م اویـــه‌‌تـــا‌ئـــاخری وهد‌ژنـــی‌بـــوۆه‌‌و‌نزیکـــه‌ی٨٨٨تـــا‌چوارســـه دهڵـــین‌حـــه‌فتا‌تـــا‌نـــه وهکانیان‌و‌موبـــدان‌و‌شـــاکانی‌ساســـانی! ههخامـــه‌ن و‌نـــه لی‌بهی ـــه‌تی‌لـــه خهلیفـــه‌ی‌ئیســـالم،حوســـه‌ین‌کـــوری‌عـــه ت‌دهکاتـــه‌‌بنـــه‌‌ماڵـــه‌یی‌‌و‌بـــه‌‌دوای‌مـــه‌رگی‌خـــۆی‌کوره‌کـــه‌ی‌یزیـــد‌ده‌بیتـــه وان‌خهالفـــه ک‌خهســـره عـــومری‌لـــه‌‌دیمشـــ داده‌نیشـــیت‌و‌وه لــه وه ســه که ن‌‌و‌بــه ٢٧ لک‌پشــتی‌تیده کــه بیــت‌و‌ناچــار‌خــه مه رده بــی‌ســه لکی‌کوفــه ر‌و‌داخــوۆازی‌و‌نیــونجی‌خــه ویتــه شــه که زیــد‌ده گــه ڵ‌یه کــات‌لــه الفــه ت‌ده ڵ‌ناکــات‌و‌‌ئیــدعای‌خه گــه رهوپیریان‌ب ـــن‌بـــاڵم‌مـــ وه‌بـــه رمان‌دهدا‌کـــه‌‌قورعـــان‌بکـــه‌ن‌بـــه‌‌ســـه‌ر‌نیـــزه دهن‌و‌عـــه‌مروعا گۆیـــا‌فـــه زار‌لهشـــکری‌یه‌زیـــد‌ده‌وریـــان‌ده ل‌یهزیـــد‌بـــه‌‌شـــه‌ر‌دیـــت‌لـــه‌‌حالیکـــدا‌چه‌نـــد‌هـــه گـــه دهســـه‌اڵت اندهدات‌کـــه ههڵـــده‌بژیرین.ئـــه‌م‌میـــژوو‌نیشـــ تی‌گهالنـــه تی‌و‌کهرامـــه دهبینـــین‌ده‌ســـه‌اڵت وازان‌‌کـــام‌بیـــر‌و‌ئـــائین‌‌کـــه‌‌دژی‌مرۆڤایـــه دا مویان‌دهکـــوژرین.لیـــره نـــادات‌و‌‌هـــه‌ر‌هـــه خیکی‌نییـــه‌‌و‌بــــه ندییـــهکانی‌خۆیـــان‌هـــی بایـــه رژه وه اڵت‌و‌به ر‌‌دهســــه رامبـــه به ڵگا‌لـــه نـــدی‌کۆمـــه رژه وه ڵگا‌و‌به ت‌و‌کۆمـــه و‌بیـــرو‌بـــاوهر‌و‌فکـــری‌ســـکوالر‌‌یـــان‌ئــــائینی‌تایبـــه باســـه! ره. گه شیرهی‌پار مسوه بۆ‌عه مه تی‌میژوو‌ئه شه هاده رهو دهڕوون‌‌و‌ئیرانییــــــه‌کان‌بــــــه رهو‌شــــــام‌و‌یه‌مــــــه‌ن‌و‌لیبـــــی‌و‌لوبنــــــان‌و‌میســــــر(فاتمیـــــان) لی‌بـــــه یرهوی‌عــــــه بـــــهکانی‌پــــــه ره ین‌عه بـــــه‌دووای‌کوشــــــتنی‌ئیمـــــامی‌عــــــه‌لی‌و‌حوســــــه بـــه قـــهرن‌ئیســـتای ماســـهیکی‌میژویـــی‌و‌دوای 75 حه کـــرده حوســـهینیان زهـــهبی‌ئیرانـــی‌کوشـــتنی‌ئیمـــامی مه کـــهن‌و‌ڕۆنـــاکبیرانی ده وییـــهت له عه تـــهبلی ی بهرســـتان(مازنـــدران)دیـــن ، ته دهگیـــرن.لـــه‌‌وزعـــی‌برینـــداره‌کان‌و‌تـــونی‌بونیـــان‌و‌‌چیروکـــی‌تـــونی‌بـــونی‌عـــه‌با کـــه‌‌منـــداڵ تمهنـــدی‌بـــو تایبه مهراســـمی قهمـــه‌‌لیـــدان‌لـــه‌‌خـــۆ ، دروشـــ و‌ئاهـــه‌نگی‌ســـۆز‌و‌زنجیـــر‌و زرهتی‌عـــه‌با بـــه‌‌بـــه‌رزایی مهرقـــه‌دی‌حـــه دهوری گهیانـــدووه‌‌کـــه‌‌لـــه مهبنایـــه‌‌لـــه‌م‌ڕۆژانـــه‌دا‌‌رایـــان وه‌بـــۆ‌هانـــدانی‌الیـــه‌نگرانیان،لـــه‌‌ســـه‌ر‌ئـــه‌م هۆنیوهتـــه بـــووه‌‌شـــی ر‌و‌ســـۆزی‌غـــه‌مباریان دهکـــات‌بـــاڵم‌ئـــه‌م‌ئـــاوه‌‌زۆر چهنـــد‌ڕۆژ‌بۆگـــه‌ن بهســـتراو‌دوای چهنـــده‌ی‌لـــی‌هـــه‌ڵ‌ئـــنجن‌کـــه‌م‌ناکـــات‌ئـــاوی دهروات‌و‌هـــه‌ر پهیـــدا‌بـــوۆه‌‌نـــه‌‌م لومـــه‌‌لـــه‌‌کوۆیـــوه‌‌دیـــت‌و‌نـــه‌‌لـــی میتریـــک‌ئـــاو نجه‌‌بـــه‌م‌ئـــاوه‌‌چـــاک نهخۆشـــی‌پیســـت‌و‌شـــیرپه دهیـــان دهبیـــنن‌و داوه‌و‌ئیســـتا ئاوهکـــه‌یان‌لـــه‌‌چاویـــان دیـــوه‌کـــه دهیـــان‌کـــوۆیرم دهڵیـــت خادمهکـــه‌ی تازهیـــه‌‌و‌بـــۆنی‌گـــواڵوی‌لـــی‌دیـــت تهنانـــه‌ت عهشـــیره‌ی‌پـــار و مهیـــه‌‌بیروبـــاوه‌ری‌بیمـــه‌بنای ئائه ئاوهکـــه‌ی . وهی ده‌و‌خوۆاردنـــه مهرقـــه نهفـــه‌ر‌هـــاتون‌بـــۆ‌زیـــاره‌تی‌ئـــه‌م دههزار چهندســـه وه‌و‌لـــه‌م‌دوو‌ســـ مانگـــه‌دا بونهتـــه دهســــه‌اڵتیان‌و وهی‌مقــــام‌و یکه‌بــــۆ‌مانــــه فه فهلســــه چیانه‌تــــه‌نیا‌بــــۆ‌فــــه‌ریودانی‌خــــه‌لک‌و‌دروســــت‌کردنــــی حهماســــه‌‌ســــاخته رییهت.ئــــه‌م‌شــــه‌رو بهشــــه دهی37ی روناکبیرانیــــان‌لــــه‌‌ســــه وه‌کـــه ئــه بیتــه‌هـــۆی ده دههیــنن‌و رهب‌بــۆ‌ســـوک‌کردنیــان‌بکـــار عــه غــهیری‌شـــی ه‌‌بــۆ‌بــی‌حقـــوق‌کردنیــان‌و‌میلـــه‌تی میلــهتانی‌ئیرانـــی بــه‌دژی ماوهری‌شـــی ه جــه ڕوناکبیرانیــان‌بــۆ‌هانـــدانی ئـــاخرهت)و‌بـــه‌‌ئیزافـــه‌‌کردنـــی-٤خمـــس(ماڵیـــات)-٧ئـــه‌مر‌بـــه‌‌مـــه‌عروف‌و بووهت،رۆژی تهوحیـــد،نـــه یرهوانی‌عـــه‌لی‌بـــه‌‌ئیزافـــه‌کردنی‌ئمامـــه‌ت‌و‌عـــه‌دل‌بـــه‌‌ئســـوڵی‌ئیســـالم( پـــه وهالیـــه‌تی‌عـــه‌لییان‌قـــه‌بوڵ‌نییـــه.یـــانی‌نیفـــره‌ت‌لـــه ئهوانـــه‌ی‌کـــه تهبـــه‌ری(دوری‌کـــردن‌و‌نیفـــره‌ت‌لـــه‌‌دژمنـــانی‌خـــودا‌و خۆشهویســـتی‌‌ئـــه‌هلی‌بـــه‌یت -١. نـــه‌هی‌لـــه‌‌مونکـــه‌ر-٨تـــولی بـــوۆه لـــه‌دایـــک ســـکهری عه مـــهدی محه دهنیـــت))).گۆیـــا‌ئیمـــام عالـــهم‌بونیـــاد عـــهدل‌و‌داد‌لـــه دهکـــات‌و ســـکهری‌زهـــور عه مـــهدی محه دوازده‌ئیمـــام وییـــهت(((ئیمـــامی هده مه مـــرۆ ــــ وه.بـــه‌م‌شـــیوه کردووهتـــه غهیبـــه‌تی‌کـــوبرا‌و‌تـــا‌ئیســـتای زهـــوری نه وه‌بـــه‌‌نـــاوی بوۆهتـــه غهیبـــه‌تی‌ســـوغرا‌و‌لـــه‌‌ســـنی12ســـااڵنه‌دا‌‌دوبـــاره‌‌غایـــ وماوهیـــک‌غـــه‌ی بـــوۆه‌‌بـــه‌‌نـــاوی خیالفـــهت‌و باوهریـــان‌بـــه دهڵـــین‌کـــه موســـوڵمانانهی ههماهـــه‌نگی،شـــی ه‌‌لـــه‌‌واقی ـــدا‌بـــه‌و یرهو‌و‌موریـــد‌یـــان‌تـــه‌وافوق‌و مهکتـــه‌بیکیان‌بونیـــاد‌نـــا‌بـــه‌‌نـــاوی‌شـــی ه(بـــه‌‌مـــه‌عنای‌پـــه دوازده وهکانی‌عـــه‌لی‌وباوریـــان‌بـــه‌ئیمامـــان‌کـــه دهبیـــت‌بـــاوه‌ری‌بـــه‌‌عـــه‌لی‌و‌ئـــه‌والد‌و‌نـــه ههیـــه)شـــی ه‌‌غـــه‌یری‌ئوســـوڵی‌دینـــی‌ئیســـالم پیاغهمبـــه‌ر دهســـت‌بـــه‌‌جـــ عـــه‌لی‌دوۆای ئیمامـــه‌تی وییــهکان‌و ئومه لــه یه‌خۆیــان شــیوه بــهم کــه‌باســمان‌کــرد‌ببیــت . رعــهیتر فه بــهو‌پــن باوهریــان دهبیــت رهرای‌فروعــی‌دینــی‌ئیســالم ســه عــهدلی‌ئیمامــان‌بیــت‌و بــه بــاوهری ببیــت‌و ئیمــامن مهســـائلی‌دینـــی‌و ههیـــه‌‌و‌بـــۆ مهکتـــه‌بی‌تایبـــه‌ت‌بـــه‌‌خۆیشـــیان رنجه‌هـــه‌ر‌یـــه‌ک‌لـــه‌م‌ئیمامانـــه وه.جـــ ســـه رهب‌‌جیـــا‌کـــرده لهوییـــه‌کانی‌عـــه عه تهنانـــه‌ت‌‌فاتمیـــه‌کان‌و عهباســـییه‌کان‌و وایــه‌دوای‌عـــه‌لی وه‌بریکیـــان‌پییــان بیتــه ده فــهرعی‌لــی فرقــهی‌ئســـلی‌و چهنــد وه‌هـــه‌ر‌ئیمامیــک هۆیــه بــهم ههیـــه حهدیســی‌جۆراوجۆریــان تهفســیرو وهو کۆمــهڵگای‌ئیســالمی‌لیکدانـــه ژیــانی دهژیـــن.بریکیـــان دهزانـــن‌کـــه‌‌ناویـــان‌ئیســـماعیلیه‌‌و‌زورتریـــان‌لـــه‌‌ئفغانســـتان‌و‌پاکســـتان‌و‌هینـــد دهبیـــت‌و‌بریکیشـــیان‌ئیمـــام‌موســـا‌کـــازم‌بـــه‌‌ئـــاخرین‌ئیمـــام کورهکـــانی‌ئیمامـــه‌ت‌تـــه‌واو و دوازده‌ئیمـــامین ورهترینیان ههیـــه‌‌کـــه‌‌گـــه زهیدییـــه.گۆیـــا13فرقـــه‌ی‌شـــی ه دهڵـــین دهزانـــن‌و‌پییـــان موحهممـــه‌دی‌باقربـــه‌‌ئیمـــامی‌پـــنج و‌ئـــاخرین‌ئیمـــام زهیـــدبنی‌عـــه‌لی‌لـــه‌‌جـــ براکـــه‌ی دهویـــه‌ت‌‌یـــان‌‌بـــه‌‌مهـــدی‌بـــاوه‌ران‌بـــه‌‌نـــاو مه زراوه‌و‌بـــه وهک‌کۆمـــاری‌ئیســـالمی‌دامـــه کۆمهاڵیـــه‌تی و‌هـــه‌ر‌هـــه‌مویان‌لـــه‌‌ســـه‌ر‌بـــی‌بنـــه‌ماترین‌و‌ئیرتیجـــاعیترین‌ئوســـوڵی‌دژی‌ئینســـانی‌و‌دژی تاڵشــهکان‌وموســـ و‌کرمانشـــا ره‌خوراســـان‌و دهڤـــه ئــهم بهشـــی‌زۆری‌کـــوردانی دهی‌چـــوواری‌هجــری ســه وهڵـــه‌کانی ئه دهی‌ســـ و ســه ئاخرهکـــانی بکــهم‌تـــا وه‌ئامـــاژه الزمــه‌بـــه بــانگن.لیـــره‌دا نههینابوو. بهئیسالم باوهریان و‌کوردوستان ئهمانـــه‌ی شـــه‌ری ه‌تی‌جیـــا‌جیایـــان‌لـــی حهمبـــه‌لی‌مـــالکی)ــــ حهنـــه‌فی‌ــــ دهناســـینن‌بوونـــه‌‌چـــووار‌شـــه‌ق(شـــاف یــــ یرهوانی‌شـــه‌ری ه‌تی‌ســـه‌دری‌ئیســـالم ئومهوییـــه‌کان‌کـــه‌‌خۆیـــان‌بـــه‌‌پـــه کــه‌یـــه‌کترین‌بـــه داســهپینن‌و‌مـــه‌جالیان‌ببیـــت کهســـی‌خۆیـــان تاکه ســهاڵتی ده وهی دهناســینن.بـــۆ‌ئـــه پیاغهمبـــه‌ر بــه‌ئـــه‌والدی وه‌بـــه‌‌نــاوی‌شـــی و‌ســـه‌یید‌و‌موریــد‌ئـــه‌مانی خویـــان تــه بووه یـــهکترین‌تــــونین‌و بـــه‌خـــوۆینی یـــهکترن‌بــــه‌اڵم ڵـــداوه‌هــــه‌مویان‌ئـــامۆزا‌و‌خـــاڵۆزای کـــه‌هــــه‌موو‌ئـــااڵی‌ئیســـالمیان هه بیانـــه ره عه اڵتـــه وه تاوانبارکـــهن‌‌ئیســـتای ئــــهم ناحـــهق حـــهق‌و لــهم بــه‌بــی‌پ ــران میژووه ئــهم ســاڵهی هــهزار چهنــد بــه‌دریژایــی زراوه.کــوردان دامــه ئیســالمهوه ســهدری لــه کــه یــه ســهاڵت‌و‌پاوان وازییه ده ئــهم هــهر کهی ریشــه نییــه قــهبوڵ یــهکترینیان کارگــهر‌بــوون ردهوام بــه بــه‌بــی‌پ ــران میــژووهدا لــهم کردووه‌و تیکــهڵ نــه سیاســهت گــهڵ لــه هــهرگیز‌ئائینیــان رهــهن و‌کولتــور‌و‌ئــائینی‌خۆیــان‌بپــاریزن‌و فه توانیویانــه‌زمــان‌و میــژووه خامهنشـــی‌بـــه‌‌هـــۆی هه مادهکـــان‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌پاشـــاکانی رهکانی‌ســـه‌ردارانی ڵهمـــدا‌و‌موخالفـــه‌ت‌و‌شـــه قه وهک‌مـــو (بـــه‌ردیا)کـــه‌‌خـــۆی‌بـــه‌‌کـــوڕی‌کـــورش‌لـــه و‌ڕولـــی‌خۆیـــان‌گیـــراوه‌‌بـــۆ‌نمونـــه سهاڵتی‌کونفدرالیس ده له‌ئیران‌ڕاونا‌و ،سلوکیهکانیان سیتهکان گهڵ له مادهکان هاوپهیمانی سیاسهت ، ودهشت‌بۆ‌ناو زه چینایهتی‌و‌کیشانی‌ئائینی سهاڵتی ده بپیک‌هینانی
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردی/ رهی 19: الپه
July : 2013
Page : 19
رهکێفێـ چونـه‌ژیـر نه هـهرگیز ڕاوهسـتان‌و به‌دژیـان به‌ئاخر ساسانیهکان‌تا له‌پیکهاتنی باوهر‌و‌ئائین‌ئازاد‌بوو اڵتهدا‌بیرو سه ده لهم ردهوام‌بوو به نزیکهی011ساڵ دامهزراند‌و دیموکراتیکان لـه بووه،و ساسانهکان لیهاتووهکانی رمانده فه له یهکیک بووه‌و که‌کورد وهک‌بارامی‌چوبین مهزنیان‌گیرا ساسانییهکان‌روڵی حاکمییهتی له دواکهوتوی‌موبدان‌ی‌ساسانی . سرهوان‌و‌بیرورای خه هـهڵ سـرهو‌پاشـای‌ساسـان خه سـهر کاتـه ده سپاکهی‌هیرش گهڵ له دهکات‌بارام سوکایهتی به‌بارام سرهو‌پاشای‌ساسان خه دهرباریان تهحریکی به بووه ، کهوتنی سهر ورهترین گه گهڵ‌روم له شهر سیسـه‌و ده کـهن‌و ده خیانـهت له‌ناو‌خۆ‌‌موبدانی‌ساسانی سهر‌بارامی‌چوبین‌و وه کاته ده دهنی‌هیرش ده مهزنی دهن‌و‌سپایکی ئه یارمهتی ئهوانی دێرینهیان‌ئیمپراتوری‌روم باته‌دژمنی ده دیت‌پنا ئوروپاییـهکان‌و هاوپـهیمانی بـه‌پیالنـی دهکوژیـت.بـارام سـرهوی‌ساسـانی‌خاقـانی‌تـورک‌بـارام خه سهر‌داخـوازی له دهبات‌بۆ‌خاقانی‌تورکان‌و کهن‌و‌ناچار‌بارام‌پنا ده پیالنگیری‌بۆ‌بارام‌ساز بـووه‌و‌ڕوڵیکـی میـژووه ئـهم پیشـاههنگی میـژووه‌و ئـهم لـه‌نـاو ردهوام به ساڵهی ههزار چهند به‌دریژایی‌میژووی که‌کورد گره ڵبه هه ڵگهیکی‌حاشا به مه ئه بهین‌چوو . له تورکهکان ئیرانییهکان‌و به‌هاتنی‌ئیسالم‌و‌هیرشـی بووه . نایهتکار جه سهاڵت وازانی‌زاڵ و ده سرهوان‌و خه نجدهر‌‌و‌دژی ڕه گهالنی دامهزراندی‌و‌پاراستنی‌ئازادی‌و‌دیموکراسی‌و‌پاراستنی‌مافی کاریگهری‌بۆ مهزن‌و زۆر سـهفاریان وهک‌تاهریـان ، بـه‌نـاوی‌جوراوجـور ره‌ئیـران ڤـه ده ئهم تایفهکانی شیره‌و عه زوربهی‌زۆری داسهپینن.له‌حالیکدا گهلی‌کورددا سهر به تهواوی به رهی‌خۆیان یته سه نهیانتوانی رهب عه مـهبنای‌ئـائینی‌کـۆن‌بـۆ سـهر لـه ڕاستهوخوو له‌ژیر‌ناوی‌ئیسالم‌و‌بریکیشیان تهیموریان‌و ....... فهر ، موزه سهربداران،چوپانییان،ئالی خوارهزمشاهییان،ئیل انان ، سهلجوقیان ، زنهویان ، ،غه ڵسـوکهوتی‌ناسیونالیسـتی‌و ئاینـهکانیتر‌‌و هه دژایـهتی‌سـونی‌و ئـهنواعی‌شـی ه)و بـه‌هـۆی‌نـاکۆکی‌نـاوخۆیی‌و‌نـاکۆکی‌ئـاینی‌نـاو‌خۆیـان( بـهاڵم ههوڵیاندا رهب عه سهاڵتی ده له‌ژیر خهالسییان بـه‌نـاوی وهکانی‌بـارامی‌چـوبین نـه بـووه . کایگـهریان بـهاڵم‌کـورد‌‌ڕوڵیکـی رکهوتو‌و‌بـن . سـه نـهیانتوانی وهنـدی‌خۆیـان رژه به ههوڵـدان‌بـۆ ههموو‌گرینگتـر له به‌سوک‌زانین‌و گهالنیتر رهب‌و عه لـه‌ژیـر کرمـان حاکمییـهتی‌خوراسـان،مـوکران‌سیسـتان‌تـا بـهین‌النهـرین)پـی‌درابـوو‌دوای تاهیریـان‌‌توانییـان بـهینی‌دوو‌روبـار‌یـان فـهراروود( حاکمییهتی حکومهتی‌تاهریان له یلهمیان( ده بهرسـتان شـی‌الی‌ته کـورد‌بـوون‌و‌لـه‌زاگـرو به یلـهمیان) ده و‌ئالیزیـار( ئـالی‌بویـه ئهسـتوو‌بگـرن‌سـاڵی( 317ـ234هجـری ـ‌ق‌یـان 910ـ7110م) لـه لـه‌بغـداد لیفـهی‌ئیسـالم خه چـاودیڕی لـه مـهرداوی فـهرمانی لـه‌ژیـر سـهن‌گۆیـا حه حمـهد‌و ئه عـهلی بـه‌نـاوی بویـه‌سـ کـوڕی‌بـوو فقاز‌و‌عیراق‌دهژیان( 234ـ001هجریق)یان( 123ـ7455مـیالدی) وخوراسان‌‌قه مازندهران) ( ئلمستهکفی رهو‌بغداد‌ڕۆیشتن‌و به ودهم ئه رهج که ئیسفههان‌و حمهد‌کرمان‌دووایی ئه عهلی‌فارسی‌داگیرکرد‌و ئههواز‌و براکهی بههاریکاری ئیسفههانی‌داگیر‌کرد‌و عهلی شیرهی‌ئالی‌زیار‌بوون عه عـهلی برایه‌عینوانیکی‌دانـی‌و لهم‌س ههرکام به وهو مایه تهشریفاتی شیوهی به عهباسی لیفهی خه دهبرد‌و ریوه به بهغدادیان حکومهتی مهلدا عه له تهسلی کردن‌و عهباسی‌خوی لیفهی خه بیلال ئحمـهد‌یـان بیروبـاوهر‌و‌ئـائین‌ئـازاد‌بـوو‌و ئشـکانییهکان) سـیتهکان( روهک هـه ردهشـتیانی‌مـوخ‌بـوون زه لـه برایـه ئـهم‌سـ ئحمـهد‌م زالدولـه بـه ولـه‌و الده سـهن‌ڕوکـن حه بـه عیمادالدولـه‌و ناونا خـهلیجی سـره،کوردوسـتان‌و به بـهرن(213ق)و‌دوایـی‌موسـ ، ڕیوه بـه مهراسـمی‌خۆیـان ئازادانه دهیـانتوانی وییـهکان له عه غه‌کرابوو‌ئـازادی‌کـرد‌و ده قه که رهم‌و‌عاشورا محه وله‌مراسمی زالده م ه رهی‌خۆیـان‌و یته سـه هینایه‌ژیر رانسهری‌عیراق‌و‌ئیرانیان سه یه شیوه بهم که‌کوردان دهبینن سرهو‌بنیریت‌بۆ‌شیراز پناخه کهی کوره ئحمهد‌داوای‌کرد له نهبوو عهلی‌چون‌کوری فارسیان‌داگیر‌کرد قـهت‌داگیـر‌ناکریـت کـه بـراوه وهاڵتیک‌نـاو به‌ناوی هاتووه‌و وهڵین‌جار‌ناوی‌کوردوستان ئه نجهر‌بۆ سه سهاڵتی‌سوڵتان ده له بووه‌و مهزنیان کارامهیکی‌زۆر لجوقیهکانیشدا‌کوردان دهورانی سه له ئاینـه بۆیـه ههر نهکرد قهبوڵ گهلی‌کورد‌ئیسالمی تهواوی کهوت . رده سه بویایه الیهنیک ههر له ناوخۆییهکان ره شه له ههروا بووه‌و لجوقییهکاندا‌ڕوڵی ورهی سه ده له گهڵ‌روم له شهر له کوردان لـه کـه‌بـۆ‌روڵ‌بینـین ڕۆژهـهاڵت‌بـوون شـیرهتیکی عه یوبییـهکان بـووه . ئه بـهر‌چاویـان باسیهکان‌رۆڵی عه الفهتی خه ردهمی سه له تایبهت به وه.کوردان‌دووای‌ئیسالم ته ماوه له‌ناو‌کوردا کۆنهکان مـهغول‌کـوری هـهالکوخانی لـه‌ئوروپـا‌داگیرکـات . بهشـیک لهسـتین‌و‌میسـر‌و‌ئسـپانیا‌و فه رهبسـتان‌و عه تـهواوی سـهرداری‌کـورد‌تـوانی ئـهیوبی الحهدینی سـه رهو‌شـام‌چوبـوون‌و به جیهانی‌ئیسالم مـهزنی‌ئـائینی‌و حکومـهتیان‌کـرد‌و‌ئـاڵوگۆریکی دامهزرانـد(154/150هجـری/ق‌یـان7351تـا7225مـیالدی سلسـلهی‌ئیل انانیـان سهقامگیر‌بونی سهر‌ئیران‌دووای هینایه چهنگیزخان‌هیرشی لـه‌ئیـران‌و‌کوردوســتان لـه‌بـین‌چـونی‌ئیل انـه‌کان بونـه‌موسـوڵمان‌دوای باسـییهکان‌دووایـی‌پـی‌هـات.ئیل انـه‌کان‌بـودائی‌بـوون‌دووایـی ئیسـماعیلییهکان‌‌و عه حکومـهتی اڵیـهتی‌پیـک‌هـات کۆمه بـه‌دوای دههـاتن . بـه‌گـژ‌یکـدا دهکـرد‌و‌زۆر‌جـار ربهخۆ‌حوکمیـان سـه به‌خۆیان تایبهت به‌ئائین‌و‌یاسای که شیرهیی)و‌پیک‌هات عه تایفهیی‌و ناوچهیی تهکانی حکومه ملوکالتهوایفی( حکومهتی بووه. نه رهدا ڤه ده لهم وه‌هی روڵیکیان کانه وییه له عه له پارسهکان هاتنی‌ئیسالم حهتی‌خۆیـــان‌ڕۆژبـــه‌ڕۆژ‌لـــه‌‌خـــه‌لک مهســـله زهردوشـــتی‌ه امه‌نشـــی‌بـــۆ‌منف ـــت‌و تهســـه‌وف:لـــه‌‌ســـاڵه‌کانی994تـــا7747هجـــری ـ‌خ(یـــان 7133ـ7547مـــیالدی)موبـــدانی ههڵـــدانی ســـهر وزهختـــی دهســـت‌دا‌ولـــه‌‌نـــاو‌خـــه‌لقا‌ئی تیباریـــان‌نـــه‌بوو‌و‌کۆمـــه‌ڵگای‌خـــه‌لک‌بـــه‌‌هـــۆی‌فشـــار دهســـه‌اڵتیان‌لـــه بهشـــیک‌لـــه‌‌ئاریستوکراســـه‌کان‌بـــه‌‌هـــاتنی‌ئیســـالم وه‌و‌ببونـــه کلهوتنـــه دورده تایبــهت بــه ناموســهڵمان وایــهت ره بــه خــهڵکی بــه‌کوشــتاری‌زیــاتری قانییــهتی‌خۆیــان ههموشــیان‌بــۆ‌ئیســباتی حه لــه‌نــاو‌خــۆو‌و گروهــهکانی‌جۆراوجــۆری‌ئیســالم شــهرو‌نــاکۆکی ئیســالم‌و تهســـلی و‌نائومیـــدی‌کۆمـــه‌ڵگای‌داگرتبـــوو‌و‌دووای رهزا‌و رهز‌ببـــون‌و‌تارمـــایی وه دهکـــرد‌هیرشـــی‌مـــاڵ‌ویرانکـــه‌ری‌مـــه‌غول‌بـــه‌‌ئیـــران‌خـــه‌لک‌لـــه‌‌ژیـــان دهســـت‌پـــی زهردوشـــتیان زدهکیان‌و مـــه تایبــهت بــه ئاریســتوکراتهکانی‌ئیســالمی خــهڵک لــه‌نــاو ره بــاوه ئــهم‌بیــرو ره‌پیــدانی پــه زرینــهر‌و دامه ســهوف‌پیــک‌هینــا‌و ته بیروبــاوهری‌ئــائینی لــه‌بــاری‌بــوو مهیــدانیکی چهنــدین‌ســاڵ زهردوشتی‌بوون موبدانی وه کوردوســـتانه یـــه‌و‌لـــه هه ریشـــهی‌کـــوردی ســـهر‌قســـه‌ی‌راجـــر‌ســـاوری‌ئینگلیســـی‌و‌والدیمیرمینورســـکی‌روســـی‌‌ســـۆفی هـــاتووه لـــه کوۆیـــوه له تی ســـوفیه کهی‌کوردییـــه: ریشـــه ســـۆفیهتی زایــهکانی‌فیــروز نــهجی وهکان‌و نــه لــه فیهالدین ســه درهالدین‌‌کــوری‌شــێ ســه کــه‌شــی زازنوســیویهتی لــه‌ســالی٤٠٨٤ابنــی به کــه ســهفا فوهتو ســه بــه‌نــاوی نوســراوه هــاتوۆه‌لــه‌کــۆنترین ئردهبیـــ مهزهـــه‌ب‌بـــوۆه‌‌و‌ســـاڵها‌لـــه کهســیکی‌عـــال و‌زانـــا‌و‌ســـوننی زهریـــن‌کـــاڵو‌بـــوۆه‌‌لـــه‌‌کوردوســـتان‌کـــه‌‌کۆچیـــان‌بـــۆ‌شــیمالی‌ئیـــران‌کـــردووه‌‌یـــان‌کۆچیـــان‌پـــی‌کـــردون‌فیـــروز‌شـــا شــای ئردهبیـــ و‌خـــه‌ل ال‌کـــالر‌چـــای‌ژیـــاون.شـــی وه‌تـــا کوردهکـــان‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌تالشـــیه‌کان‌لـــه‌‌شـــیمالی‌خوراســـانه وه‌پـــی باســـمان‌کـــرد‌کـــه دهمریـــت‌لـــه دهچیـــت‌بـــۆ‌گـــیالن‌و‌لـــه‌وی ژیـــاوه‌‌و ئازهرباینجــــان ئازهربایجــــان‌بــــووه‌‌و‌بــــه‌‌هــــۆی‌تیکــــه‌ڵی‌لــــه‌‌گــــه‌ڵ‌تــــورک‌زمانــــانی دادهمــــه‌زرینیت‌و‌موریــــدی‌زۆری‌لــــه‌‌کوردوســــتان‌و‌خوراســــان‌و‌گــــیالن‌و فییهدین‌ئــــاینی‌ســــۆفیه‌تی ســــه خواجهنیزالمـــه‌لک‌ــــ‌ئـــه‌بو‌ســـه‌عید ئهبوحامـــدیغزالی‌ــــ وهک مهشـــای یان‌لـــی‌نـــابوون ئهوانـــه‌ی کـــه‌‌نوســـیویانه‌‌نیـــوی دهبیاتی‌زۆری‌‌بـــووه‌‌و تهســـه‌لوتی‌بـــه‌‌ســـه‌ر‌تورکیـــدا‌بـــووه،کتیـــ و‌ئـــه پیاغهمبـــه‌ر‌نیســـبه‌ت‌ئـــه‌دا‌و‌نـــاوی‌ئـــه‌م مهشـــای ی‌خۆیـــان‌بـــه فهوی‌پیـــک‌هـــات‌کـــه‌‌ئیجـــازه‌ی چهنـــدین‌سلســـله‌ی‌ســـه دهی‌چـــوۆار‌و‌پـــن جمهالـــدینی‌رازی‌و...لـــهســـه نه ابوخـــه‌یر‌ــــ‌عـــه‌تار‌ــــ ورهی‌شـــکۆفایی ده دهی‌هشـــت‌و‌نـــوو ٩ بهخشـــییه.ســـه ندییه‌ــــ‌قادرییـــه‌‌ــــ‌نـــور نهقشـــبه روردیه‌ــــ‌ن مه‌تواڵهیـــه‌‌ــــ وهک‌سلســـله‌ی‌خاکســـار‌ــــ‌ســـه وه‌بـــوو وره‌پیاوانیانـــه سلســـالنه‌ی بـــه‌‌نـــاوی‌گـــه زهتی نه به دهکوژریت‌و له 102 سهنی‌جوری حه دهکوژریت‌و‌شت له‌ساڵی ٢٧١ رانیه نده مازه لیفهی خه زهتی‌شت نه اڵیهتی‌شی ه کۆمه تهکانی زه نه گرینگتهن تییه‌و سوفیه
ژماره 40 :
گهالوێژی 3172ی‌کوردی/ رهی 20: الپه
July : 2013
Page : 20
زهتی‌حروفییـــه‌‌و‌زۆر‌دژایـــه‌تی مهرعشـــیان‌بـــه‌‌نـــاو‌بـــانگن‌شـــی فـــه‌زلوال‌حروفـــت‌ئســـته‌رئابادی‌پیـــک‌هینـــه‌ری‌نـــه رعهشـــی‌کـــه‌‌بـــه مه میرقهوامـــه‌دینی دهبیـــتو ربهدارانی‌خوراســـان‌تـــه‌واو ســـه دهبیتـــه‌‌هـــۆی‌پـــی‌نـــاخۆش‌بـــونی‌کۆمـــه‌لگا،چـــون‌لـــه‌‌گـــه‌ل‌واق ییـــاتی‌ژیـــانی‌کۆمـــه‌ڵگای‌ئینســـان‌ســـازگار مهکتـــه‌بی‌ســـوفیه‌تی دهیکوژیـــت . دهکـــر‌ســـاڵی111کـــوری‌تـــه‌یمور لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌ســـوننی دهکریت. گهڵ له دژایهتی نییه‌و بونیادهکـــه‌ی‌شـــا‌ئیســـماعی بـــوۆه‌‌لـــه وییه‌و فه ئردهبیلـــی‌بۆیـــه‌‌خۆیـــان‌نـــاو‌نـــاوه‌‌ســـه فیهدینی وه‌بـــۆ‌شـــی ســـه گهریتـــه ده وییهکان فه نهســـه‌بی‌ســـه ئهســـ و وییه : فه دامهزرینـــه‌ری‌سلســـله‌ی‌ســـه بــه بــه‌مانــای‌ســوره)ناســراون،بۆ‌جیهــاد ســهر‌بــووه‌‌بــه‌‌قزلبــاش(بــه‌‌ترکــی یــدهر‌بــوو‌کــه‌‌خــۆی‌و‌موریــده‌کانی‌کــاڵوی‌ســوریان‌لــه حه ردهبی لــه‌‌دایــک‌بــوو.بــاوکی‌نــاوی ئــه ســاڵی911لــه دهیگـــرن‌و‌چـــوۆار‌ســـاڵ‌لـــه‌‌ئســـته‌خری‌فـــار دهبیـــت‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌دایکـــی‌بـــه‌‌دیـــ دهکوژریـــت‌و‌ئیســـماعی شـــیره‌خور شهروانشـــا‌بـــه‌‌شـــه‌ر‌دیـــت‌و دهچیـــت‌بۆقـــه‌فقاز‌و‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ مهســـیحییه‌کان دژی براکــهی گــهڵ لــه رهکانی ربــه به دهبیــت‌‌و‌روســت بــۆ شــهریان ســهر‌جینشــینی‌باوکیــان لــه بایســفهر روســتهم‌و کورهکــانی بــهینی لــه قویونلودهمریــت‌و دهبــن‌و‌ســولتان‌یــاقوب‌ئــاق زینــدانی دهکوژیــت‌بـــاڵم بایســفهر دهگریــت‌و عــهلی‌تـــه‌بریز وبراکــهی‌بــۆ‌بکــوژن‌و یارمــهتی‌بـــده‌ن ردهبی ئــه قزلباشــهکانی رتهی بــهو‌شـــه دهکــات ئیســماعی و‌کـــه وکــاری‌ئــازاد ورهی گــه عــهلی‌بــرا خامهنشـــه‌کان‌و‌ساســـانه‌کان‌لـــه‌‌کوشـــتنی‌یـــه‌کیر‌و‌و‌خوڵقانـــدنی‌قیزینـــه‌ترین هه وهک دهیکوژیـــت(هـــهر ردهبی عـــه‌لی دهبیـــت‌و‌لـــه‌‌بـــه‌ینی‌ریگـــای‌تـــه‌بریز‌و‌ئـــه پهیـــدا رۆســـته‌م‌ترســـی‌لـــی دهبـــه‌ن‌بـــۆ‌الی دهکـــات‌ئیســـماعی تهســـلیمی‌دۆســـتانی دهبیـــت دهســـه‌اڵت‌شـــه‌رم‌ناکـــه‌ن)و‌ســـوڵتان‌عـــه‌لی‌ئیســـماعی کـــه٢ســـاڵ جهنایـــه‌ت‌و‌خیانـــه‌ت‌و‌پـــه‌یمان‌شـــکه‌نی‌و‌فروفیـــ لـــه‌‌پینـــاو وه‌بـــۆ بهنـــه ده دهکات،قزلباشـــه‌کان‌ئیســـماعی رهبی‌و‌مـــه‌بانی‌ئوســـوڵی‌شـــی ه‌ی‌فیـــر شهمســـه‌دینی‌الهیجـــی‌فارســـی‌و‌عـــه دهبیـــتو دوازده‌ئیمـــامی ئـــه‌میری‌الهیجـــان‌کارکیـــا‌میـــرزا‌کـــه‌‌شـــی هی دهگـــرن‌و‌لـــه دهکوژریـــت‌و‌بـــاکو قهل ـــه‌ی‌گولســـتان‌و‌فـــرخ‌یســـار رهت‌هیرشـــیان‌بـــرده‌‌ســـه‌ر مهشـــوه فهرمانـــده‌کانی‌قزلبـــاش‌دوای وهو کهنـــه ده رزهنجان‌کـــۆ ردهبی و‌قزلباشـــیه‌کان‌‌لـــه‌‌ئـــه ئـــه دوازده مهزهـــه‌بی‌شـــی ه فهوی‌پیـــک‌دێنیـــت‌و نهتی‌ســـه ڵته دهکـــات.شـــا‌ئیســـماعی ســـه ههڵـــده‌چن‌‌و‌تـــه‌بریز‌داگیـــر ئلوهنـــد‌بـــه‌گ‌ئـــاق‌قویونلـــو‌تیـــک ریگـــای‌نـــه‌خجوۆان‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌ســـپای گــــهلی‌کــــورد.بــــاڵم تایبــــهت بــــه گــــهالنی‌ئیــــران نیکبــــهتبار‌بــــۆ رهش‌و دامهزرانــــدنی‌میژویکــــی بــــه‌ڕۆژی ڕۆژه‌بــــوو ئــــهم ڕاگهیانــــد.و کــــهی ته وڵه ده رهســــمی زهــــهبی مه وهک ئیمــــامی وهی‌ئی تیبــــاری‌ئیــــران‌لــــه‌‌نیــــو بوۆهتــــه‌‌بــــه‌رز‌بونــــه یهکیــــه‌تی‌گــــه‌النی‌ئیــــران‌و بوۆهتــــه‌‌هــــۆی دهبــــه‌ن‌کــــه وهک‌روداویکــــی‌گرینگــــی‌میژویــــی‌نــــاوی دوازده‌ئیمامییــــه‌کان شوونیســــته‌کان وڵــهتی‌عوســمانی ده گــهڵ لــه بــهدوۆا مــه له بــه‌جــی دهســت بویــه هــهر گــهلی‌کــورد تایبــهت بــه گــهالنی‌ئیــران لــه نیفــرهت قــه‌و فره ته بــوۆه‌هــۆی وه داخــه بــه بــهاڵم دهزانــی . وڵــهتانیان ده دهدان. ووهاڵتــــانی‌غــــه‌ربی‌بــــه‌‌تایبــــه‌ت‌ئینگلســــتان‌بــــۆ‌منــــاف ی‌خــــۆی‌و‌تــــه‌زعیفی‌عوســــمانییه‌کان‌بــــه‌‌دژی‌یکتــــر‌هانیــــان دهســــت‌پیــــده‌کات ردهوام کــــه‌‌ســــونی‌بــــوو‌شــــه‌ر‌و‌نــــاکۆکی‌بــــه وییه‌بـــۆ فه نهباتـــه‌‌ســـه‌ر‌ئوروپـــا‌شـــاکانی‌ســـه دهوڵـــه‌تی‌عوســـمانی‌هیـــرش دهکـــرد‌تـــا دهرۆیـــی‌و‌بـــه‌‌دژی‌عوســـمانییه‌کان‌بـــه‌‌هیزیـــان دهســـتیان‌بـــاش دهورانـــی‌شـــا‌عـــه‌با ئینگلیســـیه‌کان‌لـــه بهســـته مه ئــهم دهن‌و‌بــۆ ده نیســبهت مبــهر پیاغه بنــه‌ماڵـــه‌ی بــه شــروعییهتی‌خۆیــان‌بــۆ‌پاشـــایه‌تی‌جیهــانی‌شــی ه‌‌خۆیــان بــوۆه‌و بۆمه فییهدین‌شـــی ه ســه ســالهتی‌شــی ئه بیســهلمینن وهی ئــه دهســـه‌التداران) وه.شـــاه‌‌عبـــا کـــه‌‌لـــه‌‌هیـــز‌و‌توۆانـــا‌و‌ئیـــده‌ئۆلۆژی‌کـــوردان(دژ‌بـــه کهنـــه ده فهوی‌پـــاک دهکـــه‌ن‌و‌ئســـاڵه‌تی‌کـــوردی‌خانـــه‌دانی‌ســـه دهســـتکاری نوســـراوه‌کانی‌ئبنـــی‌بـــه‌زاز تهکانی شـــیره عه دهکـــرد‌لـــه‌‌گـــه‌ڵ‌ســـه‌روک دهکـــرده‌‌ســـه‌ر‌و‌تـــا‌ســـمنان‌و‌دامغـــان‌داگیریـــان ردهوام‌هیرشـــیان ئوزبهکـــه‌کان‌بـــه نتهقـــه‌ی‌خوراســـانی تورکمـــه‌ن‌و مه پهیـــدا‌ببـــو‌و ترســـی‌لـــی بنهماڵـــه‌ی‌کـــورد‌لـــه‌‌ســـاڵی7441-7445کۆچیـــان رهوایـــه‌ت54444پنجاهـــه‌زار دهشـــته‌کانی‌قـــه‌زوین‌و‌تاکســـتانی‌ئـــه‌مرۆ‌بـــه ئورومییـــه‌‌و‌مهابـــاد‌قســـه‌ی‌کـــرد‌و‌هـــانی‌دان‌کـــه‌‌کـــۆچ‌بکـــه‌ن‌بـــۆ دهرکـــه‌ن‌و‌خۆیـــان‌ب نـــه‌‌جێیـــان‌لـــه ئوزبهکـــه‌کان ،تورکمهن‌و تهشـــویقی‌کـــردن‌کـــه‌‌کـــوچ‌بکـــه‌ن‌بۆتـــه‌وال بـــه‌‌تایبـــه‌ت‌شـــیمالی‌خوراســـان‌کـــه‌‌زۆر‌حاســـل یزه ویوه‌شـــا کـــرده‌‌ئـــه‌م‌بـــاژیره‌‌ولـــه دهفی هــه شــاعهبا دوو یه شــیوه بــهم وه مانــه زهنگــان‌و‌تاکســتان قــهزوین‌و لــه لــه‌کــوردان ناوچــهی‌قوچــان‌و‌بریــک تایبــهت‌بــۆ بــه ویوه‌کۆچیــان‌کــرد‌بــۆ‌تــالی لــه ســاڵی7474کــوردان ودهم‌بـــه‌‌نیـــازبوو‌بـــه‌‌فروفیـــ دهزانـــی‌ئـــه نهتی‌خـــۆی ڵته ردهوام‌بـــونی‌ســـه وه‌چـــون‌کـــوردی‌بـــه‌دژی‌بـــه پیکــا‌هـــه‌م‌کـــوردانی‌لـــه‌‌یـــه‌ک‌پ ـــران‌و‌هـــه‌م‌شـــه‌ری‌ئوزبـــه‌ک‌و‌تورکمـــه‌نی‌لـــه‌‌خـــۆ‌کـــرده دهســـتیکی‌لـــه رهشـــید‌بـــوو‌لـــه‌‌شـــه‌را ورهترین‌ســـه‌ردارانی‌کـــورد‌فـــه‌رهادخانی‌قرامـــانلو‌و‌براکـــه‌ی‌زولفـــه‌قارخان‌و‌ئـــه‌میرخانی‌برادۆســـت‌بـــوون‌ئـــه‌میر‌خـــان‌‌زۆر رابـــه‌رانی‌کـــورد‌بکوژیـــت‌و‌گـــه دهم)ی‌ســـاز‌کردبـــوو‌کاتیـــک‌بـــه‌‌پیالنـــی دهم لهقـــه‌بی‌خـــانی‌لـــه‌پ‌زیرینیـــان‌دایـــه‌‌ئـــه‌میر‌خـــان‌دژی‌بـــه‌‌ناوبـــانگی( وهو کهنـــه کهی‌لـــه‌‌تـــه‌اڵ‌بـــۆ‌دروســـت دهســـته دهســـت‌دابـــوو‌وشـــا‌فـــه‌رمانی‌دا گــهڵ لــه نــهکرد تهســلیمی‌شــا بــه‌زینــدویی‌خــۆی نــههینا‌و کــهیان‌توانــای قه‌اڵ خیانــهت‌و‌برینــی‌ئــاوی بــه‌هــۆی کــه مقاومــهتی‌کــرد مــاوهی‌چوۆارســاڵ‌ونیــو کــهی‌خۆیــدا دژه لــه شــای‌زانــی خیانـــهتی روســـهکان‌و منـــهکان‌و تورکه ردهوامی بـــه عوســـمانییهکان‌و‌هیرشـــی بـــه‌هـــۆی‌هیـــرش‌و‌نفـــوزی بـــهاڵم وه خـــوۆاره خســـته وه‌خۆیـــان شمشـــیرخانه شـــاخهکانی لـــه منداڵـــهکانی ژن‌و وهو زهردوشـــــته دهســـــتیان‌بـــــرده‌‌نـــــاو‌ئامۆژگارییـــــه‌کانی دهســـــتدا‌وهـــــه‌روا‌کـــــه‌‌وتمـــــان خهباتکارانـــــه‌یان‌لـــــه خهســـــله‌تی زهردوشـــــتیه‌کان لهوییـــــه‌کان‌و عه یرهوانی ئاریســـــتوکراته‌کان‌پـــــه ره‌لـــه‌‌الیـــه‌ن وه‌و‌گۆمـــارودانی‌ئـــه‌م‌دوو‌بیـــرو‌بـــاوه وییهکانـــه له عه دوازده‌ئیمامییـــه‌کان‌کـــه‌م‌تـــا‌کـــورت‌نفوزیـــان‌کـــرده‌‌نـــاو تهکانی‌ئینســـانی‌تـــه‌بی ییان‌لـــه‌‌گرێژنـــه‌‌بـــرد‌و‌هـــه‌روا ئهســـاله شهشـــوم‌و جهعفـــه‌ری‌ســـادق‌ئیمـــامی مهرقـــه‌دی‌ئیمـــام مهشـــهه‌د‌بـــه‌‌بـــونی رکهزییـــه‌تی‌قـــوم‌و مه عهشـــه‌ری‌بـــه یرهوانی‌ئســـنا وییهکان‌و‌پـــه فه تاتارهکـــان‌و‌ســـه عوســـمانییه‌کان‌و‌تورکـــه‌کان‌و یه. به زهه مه رههن و‌کولتور‌و فه ئهم‌ئاسیومیالسیونی‌زمان‌و گرینگهکانی خاڵه‌زۆر له یهکیک سوکایهتی رهوانی‌و فشارو‌زوڵ و‌زۆری‌ئابوری‌و هـــهر دهر‌هینـــا‌و ســـیحییهت فهی‌نـــوۆی‌ئیفالتـــون‌و‌عرفـــانی مه لســـه فه ســـهوفیان‌لـــه ته خامهنشـــی‌بـــوون‌‌کـــه هه زهردوشـــتیانی فهوی‌موربـــدانی ســـه دامهزرانـــدنی‌حکومـــه‌تی نهکانی تئورســـیه زههبـــه مه راگهیانـــد‌و‌بـــاقی رهســـمی مهزهـــه‌بی وهک‌تنیـــا زهردوشـــتییان مهزهـــه‌بی دهکـــرد‌و وهک‌مـــۆره‌ی‌خـــۆ‌دابـــین تهجروبـــه‌ی‌ه امه‌نشـــینه‌کان‌شـــایان وهک‌حکومـــه‌تی‌ساســـانییه‌کان‌کـــه‌‌بـــه زهه بیشه مه رابهری یهعنی‌شا داوهتی وهلیشیان سمهتی به‌شا غه‌کردبوو‌باڵم‌ئیستا ده قه بیروباوهریکیتریان وههر کان وه‌تا‌کۆماری‌ئیسالمی‌دەخوێنیتەوە. کانه قاجاره له‌بەشی‌س هەمدا‌‌لە یه : هه دریژهی ری‌ههڵوێست ماڵپه چاوه : سهر
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردی/ رهی 21: الپه
July : 2013
771شههیدی شیمیابارانی 1ی پووشپهڕی 7211شاری سهردهشت 7
حوسێن‌فهتتاحی
24
رهمی گوڵ که
51
د‌بایهزیدی ممه محه
17
د‌مهعروفی ممه محه
3
ال‌عهبدولباقی‌واعزی مه
27
عایشه‌قادری
14
حموود‌مهحموودی سه ید‌مه
13
میر‌خهلی پوور ئه
2
د‌ئهمین‌کاکی ممه محه
23
حهدداد فاتمه
17
سووڵ‌مهعروفی ره
12
رهحمان‌خزری
0
رهحی که‌ریمیان
22
فاتمه‌دیبانی
13
شهک ن‌ئاته حه سه
10
قادر‌نهمینی
5
حمان‌بهزرچی ره
20
ناهید‌شێ ی
12
ت‌کهریمی‌واحد حمه ره
15
ساله‌رهسووڵ‌پوور
1
داڵهت ئیبڕاهی عه
25
بدووڵاڵ‌مهعروفی عه
10
مید‌کهریمی‌واحد حه
11
دزاده ممه ئیسماعی محه
1
رهحی په‌ناهی
21
نجه د‌په حمه ن‌ئه سه حه
15
فا‌کهریمی‌واحد مسته
11
یید‌جهالل‌حوسێنی سه
9
حموود‌عهزیزی مه
21
حوسێن‌کهری نیژاد
11
الح‌کهریمی‌واحد سه
19
دزاده حمه ئیبڕاهی ئه
1
کر‌شهممامی بووبه ئه
29
سووڵ‌رهسووڵ‌زاده ره
11
قادر‌کهریمی‌واحد
11
یووسف‌گوودهرزی
74
یدهری هووشهن حه
21
عهبدووڵاڵ‌مینایی
19
هین‌کهریمی‌واحد شه
744
رهمی ئامین‌که
77
دئهمینی ممه د‌محه ممه محه
04
د‌مهوالنی ممه محه
11
ئیدریس‌کهریمی‌واحد
747
رهمی خوورشید‌که
73
کهسرایی حاجی
07
ناسر‌مهوالنی‌پوور
14
عهببا جه‌نگدووست
743
خوورشید‌فهتتاحی
72
عووسمان‌عهلی‌پوور
03
ماڵماڵ‌مهوالنی‌پوور
17
ب‌جهنگدووست زێنه
742
کولسوم‌فهتتاحی
70
رهحمان‌ساڵه‌پوور
02
نهوزاد‌شێ ی
13
کولسوم‌جهنگدووست
740
هین‌مهوالنی‌پوور شه
75
بایهزیدی حوسێن
00
د‌مهالیی ممه محه
12
ری‌جهنگدووست په
745
کرزاده م‌بابه مریه
71
کهماڵ‌قادرپوور
05
سهنپوور د‌حه حمه ئه
10
یدوون‌جهنگدووست فه ره
741
بدووڵاڵزاده عه لی‌عه
71
دزاده سه قادر‌ئه
01
ئیسماعی فه‌تتاحی
15
فواد‌جهنگدووست
741
لی‌زاده زارا‌عه
79
دزاده سه لی‌ئه عه
01
خاتوون‌خهڕڕازی
11
رد‌جهنگدووست بێگه
749
ئارهزوو‌خانی
71
دزاده سه ت‌ئه حمه ره
09
یال‌فهتتاحی له
94
ت‌جهنگدووست مروه
741
زوو‌عهلی‌پوور ئاره
34
دزاده سه هادی‌ئه
01
فهندی بری‌ئه سه
97
سووڵ‌جهنگدووست ره
774
رۆژین‌شێ ی
37
دزاده سه ت‌ئه عاده سه
54
فهندی ت‌ئه عیسمه
93
ناسر‌قادری
777
رهسووڵی‌نییا جیجه خه
33
دزاده سه ئه میله جه
57
یزه ت‌فه وکه شه
92
قادر‌ئهمینی
773
مریهم‌ئیبڕاهیمی
32
حمهدی ن‌ئه سه حه
53
نهوید‌پیر‌خزری
90
شید‌عهلی‌دووست ره
772
حمهدیان د‌ئه حمه ئه
30
حمهدی خدر‌ئه
52
حوسێن‌شهکوری
95
ن‌مهعروفی سه حه
770
قدهم ئه ساڵه‌زاده عایشه
35
سهن‌ساڵه‌پوور حه
50
عهبدووڵاڵ‌قادری
91
حوسێن‌سهدیقی
775
د‌عهزیزی ممه ال‌محه مه
31
پیرۆت‌غهیوری‌نیا
55
سووڵ‌ئهمینی ره
91
رهحی عه‌بباسی
771
رۆستهمی ممهد‌ساله محه
31
دزاده حمه زیز‌ئه عه
51
رزگهر بدووڵال‌به عه
99
رزگهر لوقمان‌به
39
سهیید‌موحسین‌حوسێنی
51
سووڵ‌نهریمانی حاجی‌ره
91
سهن‌خزری حه
31
نازدار‌خزرنییان
59
ممهدیان ر‌محه حاجی‌عومه
14
میر‌گوودهرزی ئه
له‌شار‌و‌ناوچای دیکهمان شههیدی دهیان به بهاڵم کراوه ، ردهشت‌ناویان‌تۆمار سه الیهن(بنیاد‌شهید‌و‌امور‌ایارگران)ی‌شاری له که یه هیدانه ئهو شه تهنیا‌ناوی وه ئه نهناسراون. وه ئۆرگانێکه ئیداره‌و الیهن‌هی له که‌تا‌ئێستا ههن ردهشتدا سه یادواره‌شهدای‌شیمیایی‌شهرستان‌سردشت) باڵوکراوهی(ستاد رچاوه: سه
ردهشت سه ی‌پووشپهڕی –7295 70 حهدداد سیروان حمان‌نهقشی ئاماده‌کردنی : ره رچاوه سه ماڵپهڕی
Page : 21
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردیPage : 22 July : 2013 / رهی 22: الپه
ش ە هی د
له کشاه مه جهالل
كات زانیان دڵت‌پاپۆڕی‌ئەوینە‌و بۆ‌گەیشتن‌بە‌بەندەری‌خۆشەویستی دەریای‌شەختە‌و‌سەهۆڵ‌ئەبری هاتن‌سینگتیان‌هەڵدڕی! كات زانیان دڵت‌پردێ ە‌پان‌و‌پۆڕ بەرەو‌ناخی‌مێژووی‌جیهان دەستی‌كوێستانت‌گرتووە‌و لە‌قوواڵیی‌مەرگ‌و‌خوێنا ئەیبەی‌بەرەو‌كۆش ی‌ژیان پەردەی‌وەرزی‌زریان‌ئەدڕی هاتن‌سینگتیان‌هەڵدڕی! كات زانیان بوركانە‌دامركاوەكان‌ئەخرۆشێنی بوومەلەرزە‌خن اوەكان لە‌ناو‌خوێنتا‌ئەجوێنەوە نەخشەی‌جیهان‌ئەشێوێنی سنوورەكان‌لە‌ژێر‌پێتا‌ئەتوێنەوە وەك‌بڵێسەی‌كڵپەی‌ئاگر لە‌ناو‌شەوەزەنگا‌ئەگڕی هاتن‌سینگتیان‌هەڵدڕی كات زانیان ناوت‌بووە‌بە‌جوانترین‌وشەی‌ئەوین دڵدارەكان‌ئەبزوێنی دەنگت‌بووە‌بە‌چەپ ە‌تیش شەوی‌چڵ ن‌ئەشڵەقێنی شانت‌داوە‌بە‌ژیر‌خەمی‌نیشتمانا‌و فرمێس لە‌چاو‌هەژار‌ئەسڕی هاتن‌سینگتیان‌هەڵدڕی كات زانیان، كوێستانت‌كردووە‌هێالنە بە‌شمشاڵی‌لوولەی‌تفەن دڵدارەكان‌بۆ‌جێژوانی‌چیا‌ئەچڕی هاتن‌سینگتیان‌هەڵدڕی هاتن‌سینگتیان‌هەڵدڕی
ژماره 40 :
گهالوێژی3172ی‌کوردیPage : 23 July : 2013 / رهی 23: الپه
حەوتی پووشپەڕ زامێک بە روحی برینداری شارێکەوە
د‌شێربهگی ئه حمه نووسینی : حەوتی پووشپەڕ زامێک بە روحی برینداری شارێکەوە
چ شارێک شک دەبەن هیندەی سەردەشت بە بێدەنگی بیشکەی ئازاری راژاندبێ هێندەی سەردەشت لێوەکانی بکرۆژێ بزەکانی لێ تۆرابێ هەناسە سوار پشوو خنکاو، جەستەی پڕ برین و زام بێ سەردەشتی من سااڵنێکە بۆتە تەزوویەکی تەزیو بەقورگی نێشتمانم بۆتە خوێنێکی دەڵەمە ، هەناسەیەکی سووتاو لە نێو شادەمارو سی یەکانی کوردستانم...
گۆڤاری ئینتێرنێتی یهکبوون گۆڤارێکی سهربهخۆیی مانگانهیه ،له ئاماده و باڵو کردنهوهی :رهحمان نهقشی
r_ neqsi@yahoo.ca