LOSSE NUMMERS: € 8,00
PTT periodiek: 69345 ISSN: 1382-4066 De Spinner is een uitgave van de Nederlandse Flipper Vereniging KVK: 40482631 en verschijnt vier maal per jaar in een oplage van 950 stuks: -maart -juni -september -december
nummer 1, nummer 2, nummer 3, nummer 4,
deadline voor de copij half februari deadline voor de copij half mei deadline voor de copij half augustus deadline voor de copij half november
Redactionele bijdragen: Artikelen en fotomateriaal zijn zeer welkom op het redactieadres. Er mogen geen rechten van derden op rusten. Door inzending geeft de auteur of fotograaf toestemming tot publikatie in de SPINNER. Artikelen kunnen schriftelijk (bij voorkeur getypt/geprint) of digitaal (diskette of e-mail) worden aangeleverd. Teksten (zonder opmaak) in DOS/Windows formaat (Rich Text Format of Word). Artikelen, advertenties, vragen, columns en ingezonden brieven opsturen naar: Hoofdredactie Spinner, Martijn van Aken Jacob Jordaensplein 54 2526 KT Den Haag e-mail: redactie@nfvpinball.nl fax: 0842-217208
Advertentie tarieven Spinner: Voor bedrijven en handelaren: 1/4 pagina 1/2 pagina 1 pagina achterkant (kleur) commerciële Spinnertjes/visitekaartjes
€ 35,00 (1x) € 70,00 (1x) € 120,00 (1x) op aanvraag € 12,50 (1x)
€ 105,00 (jaarcontract,4x) € 210,00 (jaarcontract,4x) € 360,00 (jaarcontract,4x) € 37,50 (jaarcontract,4x)
Niet-commerciële Spinnertjes van leden zijn gratis. Per Spinnertje kunnen maximaal drie flipperkasten worden aangeboden. Geef uw Spinnertje (bij voorkeur schriftelijk/elektronisch) door aan de redactie of het secretariaat. Faxen kan ook op nummer 0842-217208. Nadere inlichtingen over de advertentie mogelijkheden op het secretariaat (zie colofon).
Aansprakelijkheid: De redactie werkt met grote zorgvuldigheid aan de samenstelling van de SPINNER. De redactie en/of Nederlandse Flipper Vereniging aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke schade (direct of indirect, van welke aard of omvang dan ook) die het gevolg is van onjuiste vermelding en/of zetfouten.
Copyright: Niets uit de SPINNER mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden bijdragen in te korten, op onderdelen te wijzigen of te weigeren.
Lidmaatschap van de Nederlandse Flipper Vereniging: Je kunt lid worden van de Nederlandse Flipper Vereniging door een aanmeldingsformulier aan te vragen bij het secretariaat. Het is ook mogelijk lid te worden via onze homepage (www.nfvpinball.nl). Lidmaatschap kost € 27,50 per kalenderjaar. Bankrekeningnr. 69.34.40.759 (ING) of giro 7233926 t.n.v. NFV, De Mui 42, 3823 TT te Amersfoort. Betaling voor Belgische leden: neem contact op met de Ledenadministratie of Coördinator België (zie colofon). Gezinslidmaatschap: voor mensen die op hetzelfde adres wonen bestaat de mogelijkheid om per gewoon lid tot maximaal 3 gezinsleden extra op te geven. Per adres wordt dan slechts één Spinner ontvangen. De contributie voor deze duo-leden is € 5,- p.p. Opzeggingen: schriftelijk uiterlijk 2 maanden voor het einde van het kalenderjaar bij de penningmeester.
COLOFON
jaargang 12 nummer 4
BESTUURSLEDEN Voorzitter Geert-Jan de Vries De Heuvel 11 7413 AX Deventer tel: 0570-623688 geertjan@nfvpinball.nl
Evenementen / Vice-Voorzitter Bas Vis Klijne Meer 4 3645 WP Vinkeveen tel: 0297-263451 bas@nfvpinball.nl Penningmeester / Ledenadministratie Rob Adams de Mui 42 3823TT Amersfoort tel: 033-4570136 (19:00-21:00 uur) ledenadministratie@nfvpinball.nl Wedstrijd Organisatie Ad Jonker Weissenbruchstraat 26 2596 GJ Den Haag tel: 070-3280744 pr@nfvpinball.nl Eindredactie Martijn van Aken Jacob Jordaensplein 54 2526 KT Den Haag tel: 070-3884431/ fax: 0842-217208 redactie@nfvpinball.nl Bestuurslid Algemeen Theo van Vroenhoven Amerikalaan 48 3404 ZS IJsselstein tel: 030 6888379 theo@nfvpinball.nl Bestuurssecretaris Frank Ernest Hanny Schaftplantsoen 16 5348 GC Oss tel: 0412 643135 secretariaat@nfvpinball.nl Coördinator België Nikky Logan Antwerpen, België tel: 0032-3-2906765 / 0032-495476507 nlogan@pandora.be Ereleden Guus Arens Jurgen van de Peppel Brunnenstrasse 8 dr. Ariënsstraat 11 48531 Nordhorn (D) 5431 WG Cuijk tel: 0485-312242 tel: 0049-5921726426 GuusArens@t-online.de jurgen@nfvpinball.nl
Hèt blad voor de flipperliefhebber De Spinner verschijnt driemaandelijks voor/door de leden van de Nederlandse Flipper Vereniging.
INHOUD Van de Voorzitter ................................... GEERT-JAN DE VRIES ....... 2 Redactioneel .......................................... MARTIJN VAN AKEN ......... 3 Flipperkasten in de Media ............................................................. 4 Utrechts Flipperkampioenschap 2003 ... ASTRID JANSEN ............... 6 Hoe het ooit bij mij begon ..................... JOHATHAN JOOSTEN ......... 7 The real Art of Pinball ........................... ERIC BARTELS ................. 8 Airborne ................................................. MAURICE SCHOUTEN ..... 10 Tilt, waar het scheef gaat ....................... AD JONKER ................... 12 Interview Emiel Kuijpers ....................... JIM JANSEN ................... 14 Turtless 2 ............................................... PAUL FRANSSEN ............ 16 Het rariteitenkabinet (III) ....................... AD JONKER ................... 18 RVZacht ................................................. PAUL FRANSSEN ............ 20 RFC 2003 / 2004.................................... NORBERT BROMAN ........ 21 Flipperen in Par-ad-ijs ........................... JIM JANSEN ................... 22 Lord of the Rings ................................... PINBALL NEWS .............. 24 Wedstrijdje op TASPP ........................... MICHEL VAN DEN ELZEN 29 NFV Kastenplan Update .............................................................. 30 Flipperen voor gevorderden (VIII) ......... AAD VAN DIJK ............... 32 Showreport Pinball Expo 2003 .............. AD JONKER ................... 35 ‘TOR’ ..................................................... PAUL FRANSSEN ............ 39 Jukeboxbeurs Rosmalen ........................ FRANK VERWEIJ ............ 41 Interview Brian Eddy ............................. PAUL BACKER ............... 43 ‘TOR’ 2 .................................................. PAUL FRANSSEN ............ 48 Jaren ‘70 flippertrucs ............................. FRANK VERWEIJ ............ 49 Spinnertjes ................................................................................... 50 Nieuwe Leden / Agenda / ARIE ................................................... 52
Medewerkers
Frank Verweij, Aad van Dijk, Paul Franssen, Mila Groot, Peter van Os, Winfred de Ruijter, Guus Arens Website
Mark van der Gugten Ontwerp Omslag
Jean-Paul de Win
De NFV op internet: www.nfvpinball.nl
1
Van de Voorzitter Over een week begint voor mij de Regionale Flippercompetitie. Zo goed als elke avond train ik op een van mijn flipperkasten om enigszins kans te maken op een goede score. Echter, de kwaliteit van mijn spel blijft me tegenvallen. Als ik eens veel punten haal is het meer geluk dan wijsheid (behendigheid). .. De “Battle For The Kingdom” zal voor mij dus wel nooit weggelegd zijn. Ik ben wel reuze benieuwd wie deze strijd gaat winnen. Op het forum heb ik gelezen dat meerdere leden op voorhand de overwinning claimen, we zullen zien! In deze periode kijk ik vast naar wat ons in 2004 op het gebied van flipperen te wachten staat. De NFV zal ook dit jaar een aantal grotere evenementen organiseren zoals DPO, TASPP en BPO. De beschikbaarheid van flipperkasten is van cruciaal belang om de komende evenementen te laten slagen. We hebben met TASPP 2003 hele goede ervaringen opgedaan met door leden ter beschikking gestelde kasten. Door de belangeloze medewerking van deze leden en die van Jukebox Gallery uit Leerdam is TASPP 2003 een groter succes
geworden dan ik had durven hopen. Dat biedt vertrouwen voor de toekomst. Een paar maanden geleden zijn we gestart met de ‘kastencommissie’. Verderop in deze Spinner kun je lezen wat de voortgang van de werkzaamheden van de commissie is . Ik ben ervan overtuigd dat het gezamenlijke bezit van een groot aantal flipperkasten noodzakelijk is om in de toekomst veel flipperevenementen te kunnen blijven organiseren. Zoals iedereen weet is Jurgen gestopt met zijn activiteiten als bestuurslid van het NFV. Zijn functie als vice-voorzitter is overgenomen door Bas Vis uit Vinkeveen. Maar Jurgen was naast bestuurslid ook de spin in het web als het ging om de organisatie van evenementen. Deze taak is overgenomen door Barry de Wit uit Wageningen. Hij zal alle evenementen coördineren en je kunt bij hem terecht voor vragen en natuurlijk voor het toezeggen van jouw hulp. Op de algemene ledenvergadering werd het bestuur gewezen op het feit dat nauwelijks een beroep werd gedaan op het verenigingsbudget “Nieuwe Activiteiten”. Naast de eerdergenoemde grotere
Geert-Jan de Vries evenementen wil het bestuur de organisatie van veel kleine evenementen bevorderen. Wanneer je een goed idee hebt, klop dan aan bij het bestuur. Indien het evenement in het verlengde van onze activiteiten ligt, zal de NFV je niet alleen helpen met de organisatie, maar ook een financiële bijdrage leveren. Naast recreatieve evenementen willen we meer aandacht besteden aan de organisatie van wedstrijden. Het initiatief van Jonathan Joosten om de Utrechtse Flipperkampioenschappen te organiseren, juichen wij dus van harte toe! Het was een uitermate geslaagde bijeenkomst en een spannende wedstrijd op de koop toe. Op de site kun je alle ins en outs van deze wedstrijd vinden. In 2004 zal naar alle waarschijnlijkheid het wereldkampioenschap (PAPA) worden gehouden. Ik hoop dat we met een grote delegatie naar Amerika zullen kunnen gaan. We hebben een titel te verdedigen immers….. Ik wens jullie allen, namens het bestuur prettige feestdagen en een gezond en enerverend flipperjaar.
NFV Wenskaarten
Wens iemand origineel de beste wensen voor 2004! In samenwerking met Jean-Paul de Win en Guus Arens biedt de NFV je de mogelijkheid de hiernaast afgebeelde unieke kerst-/nieuwjaarskaarten aan te schaffen. Als uitgangspunt is het motief genomen dat op de vorige Spinner stond. De kaarten zijn direct beschikbaar. Indien u uw bestelling tijdig plaatst, zijn ze nog vóór de feestdagen bij u in huis! Een voorbeeld van de kwaliteit en uitstraling van de kaartjes kunt u in deze Spinner vinden. Voor elk lid is als kadootje een ‘Classic’ Pinball Ansichtkaart bijgevoegd. Beide typen kaartjes kunnen worden besteld per setje van 10 stuks, voor de speciale prijs van € 5,- inclusief verzending. Geeft uw bestelling bij voorkeur door via de website (www.nfvpinball.nl) of per e-mail (kerstkaart@nfvpinball.nl). Bellen kan ook, naar de redactie: 070-3884431 (19:00-21:00).
Aanbod geldt zolang de voorraad strekt!
2
jaargang 12 nummer 4
Redactioneel Van de nieuwste Stern tot ‘gouwe ouwe’, van kastbeschrijvingen tot beursbezoeken, van technische uiteenzettingen tot interviews, oude bekenden en nieuwe namen... Ik beweer het vast vaker, maar naar mijn gevoel is dit een van de meest gevarieerde Spinners uit mijn ‘loopbaan’. Ook de ‘aanhangels’ bij deze Spinner zijn gevarieerd: een flyer van de nieuwste kast van Stern; Lord of the Rings, die veelbelovende recensies krijgt (zie ook pagina 24), een enquete over het NFV-kastenplan betreffende de mogelijke aanschaf van flipperkasten ten behoeve van de
Martijn van Aken
vereniging (zie ook pagina 30) en een prachtige ‘Classic Pinball’ ansichtkaart als kadootje en afsluiter van een succesvol NFV-flipperjaar. Dit is trouwens ook de afsluiting van de tweede jaargang ‘kleuren’ Spinner. Mede dankzij de inzet en het talent van Jean-Paul de Win, die sinds het begin van dit jaar het ontwerp van de omslag van de Spinners voor zijn rekening neemt, heeft de kleurenkaft naar mijn mening de Spinner echt meerwaarde kunnen geven. Ik wens jullie allemaal prettige feestdagen, een gelukkig nieuwjaar en veel leesplezier toe!!
Omdat het jaar 2003 bijna voorbij is, is besloten de nieuwe leden voor die enkele maanden geen lidmaatschapskaart 2003 te sturen. In januari of februari 2004 zal een NFV nieuwbrief worden verstuurd, waarbij alle leden die hun contributie 2004 voldaan hebben, hun nieuwe lidkaart(en) zullen ontvangen. Tot die tijd kunt u het adreslabel van deze Spinner gebruiken als ‘lidkaart’ om in aanmerking te komen voor eventuele kortingen e.d..
~Advertentie~
Wizard de FLIPPERKASTSPECIALIST Einsteinweg 27-F 3752 LW Bunschoten Tel: 033-2996333 Fax: 033-2996111 Donderdag t/m zaterdag van 10:00 uur tot 17:00 uur. Tevens op afspraak.
Wij weten waar wij over praten!
Bezoek onze website: www.pinballparts.nl 3
Flipperkasten in de Media Nadat op het ‘waar kan je nog flipperen’ gedeelte van de N.F.V.-site een nogal negatief en verouderd stukje stond over de staat van de flipperkasten in PonyPark Slagharen, voelde Hans Appel uit Hardenberg zich verplicht e.e.a. per fax recht te zetten...
Peter Smets vond dit op het internet: ‘T is blijkbaar een omgebouwde black knight. Is wel vreemd denk ik, je speelt coca cola en ineens hoor je “I will slay you”
MvA
Een vriend van me had deze foto’s gemaakt van een Motor met een flipperkast in de tank . Het was bij de motorbeurs in rosmalen... Mel Appels
Bij nevenstaand officieel persbericht van Stern, betreffende de Pinball Expo (zie verslag elders in de Spinner), zaten drie promotiefoto’s gevoegd. Op één ervan prijkt een nu toch wel zeer bekende speler die in elke DPOfinale staat (als hoofdscheidsrechter dan toch...). Op de foto was rechtsonder een oranje vlekje te zien. Na lang navragen heb ik de hand kunnen leggen op wat bleek de complete foto. Het schokkende resultaat vindt u elders in deze Spinner! MvA
4
jaargang 12 nummer 4
De kast hier links is een trucage (het speelveld is niet veranderd...), maar Pascal Van Wonterghem vond op internet een daadwerkelijk omgebouwd ontwerp! Welke kast is DIT nu weer oorspronkelijk geweest?
Bron:humo 10-11-03 . Waarschijnlijk is het eindspel ‘destroy the 2 towers’. Kris monette.
Ik kreeg toevallig op me werk het automatenblad onder me neus geschoven door een aardige collega die wist dat flipperen mijn hobby is :) Nu staat er een leuk artikel in van Henk de Jager. Alex Duin
5
Utrechts Flipperkampioenschap 2003 Astrid Jansen Zondag 16 november 2003, Café King Arthur aan de Oude Gracht in Utrecht. Rond een uur of twee bestijgen wij de grote trap naar boven toe en bovenaan zien wij de flippertjes al staan: Revenge From Mars, The Addams Family, Funhouse, Harlem Globetrotters, Bow And Arrow, Indy 500 en een Black Knight. Laatste twee genoemden stonden er voor de recreatie en de anderen waren de wedstrijdkasten. Een gezellig eetcafé met dus op de bovenste verdieping genoeg vermaak, zoals een pooltafel, dartbord en Photoplay. Maar die stond uiteraard uit, want vandaag was de bovenste verdieping voor heel wat flippervermaak.
De beste acht spelers gingen door naar de halve finale. Er werd geloot wie er op Funhouse en wie er op TAF mocht spelen. Dat bracht de volgende wedstrijden in volgorde van spelen: Funhouse: 1. Mark Heine, 2. Marcel
De winnaar van vandaag is dus Marcel Roozendaal, een man die al meer dan 30 jaar flippert, lid is van de NFV, alleen nooit aan wedstrijden meedeed. Maar hij heeft beloofd dat hij dat vanaf nu zeker vaker gaat doen, dus maak jullie borst maar nat. En zijn zoontje, dat is ook een toekomstig kampioen! Marcel, bij deze beloof ik dat ik de volgende keer weer zou klappen als je wint. Hoezo vragen jullie je nou af? Nou, Marcel zei in zijn speech dat hij al 30 jaar flipperde, maar nog nooit een applaus had gehad! Applaus dus en nogmaals gefeliciteerd! David dus uiteindelijk tweede, Roy derde en Tibor vierde.
Roozendaal, 3. Roy Wils, 4. Cees Melissen. The Addams Family: 1. Tibor Steenbrink, 2. Bram Lemmens, 3. David Houwers, 4. Joska Keunekamp.
Een ieder die mee wilde doen betaalde zijn inschrijfgeld en mocht allereerst op elke kast één poging wagen. Omdat de opkomst ietwat tegenviel (jammer want de mensen die niet zijn geweest hebben weer een gezellige dag gemist) mocht iedereen nog een kans wagen op elke kast. Er waren in totaal 29 deelnemers en de hoogste score van elke kast kreeg dan 29 punten en de laagste 1 punt. Alles was te volgen via het tv-scherm dat aan de muur hing, dus iedereen wist hoe hij of zij ervoor stond. De wedstrijd liep lekker volgens schema. Het grappige was dat
Jonathan van tevoren er al rekening mee had gehouden dat er een aantal goede wedstrijdspelers zouden komen en daarom een tijdschakelaar op de RFM had gezet van 7 minuten. Die bleek achteraf eigenlijk niet nodig geweest, want op een enkeling na haalde niemand die 7 minuten.
6
Op de Addams Family waren ze snel klaar met spelen en gingen Tibor en David door naar de finale. Het potje op de Funhouse duurde een stuk langer, maar uiteindelijk waren daar de winnaars Marcel en Roy.
Een ieder van hen kreeg een beker. Marcel kreeg daarnaast nog een fles champagne en een grote kop en schotel, David een t-shirt en kop en schotel en Roy ook een kop en schotel.
De finale werd gespeeld op de Indy 500 en weer in volgorde van loting: 1. Roy, 2. Tibor, 3. Marcel en 4. David. Iedereen kreeg vijf ballen. Voor Roy en Tibor zat de kast niet echt mee. Elke keer verloren ze snel hun bal en omdat er geen ball save op zat was dat zeer vervelend. David kwam al snel op voorsprong en dacht dat de buit al binnen was. Maar Marcel had een geweldig goede vijfde bal en haalde David dan ook met een geweldige score in. David had nog een kans, maar helaas voor hem en gelukkig voor Marcel is het hem niet meer gelukt.
Al met al een geslaagde wedstrijd, alleen jammer dat er zoveel mensen die zich wel hadden opgegeven niet even het fatsoen hadden om af te zeggen zodat de organisatie daar rekening mee kon houden. Maar goed, het mocht de sfeer niet bederven. Inmiddels is het al weer avond en tijd om de boel af te breken en de hoge trap af te dalen. Met een aantal mensen hebben we Jonathan geholpen, zodat zijn kasten nu weer veilig bij hem thuis staan. Jonathan, bedankt weer voor je organisatie en ik hou je eraan dat er nog meerdere wedstrijdjes zullen volgen, want net als begin dit jaar in Café De Zaak was het weer prima georganiseerd en een prima wedstrijd. Ad, bedankt weer voor je scheidsrechteren en je goede zorgen. En natuurlijk bedrijfsleider en personeel van King Arthur, bedankt!
aking eerste kennism w u jo k oo s on Laat kast weten! met de flipper l naar de redactie. a Stuur je verha er: Barry de Wit vertelt... n Volgende Spin
Hoe het ooit bij mij begon...
Bij deze een nieuwe rubriek in de Spinner over NFV leden en hun nostalgische flipper herinneringen aan hun eerste kennismakingen met flipperkasten. Als initiator van deze rubriek zal ik zelf als eerste aftrappen. Wie ook in deze rubriek zijn ei kwijt wil kan een stukje sturen naar de redactie.
bloemenveiling en daar stond op de technische dienst een Dealers Choice uit 1974. De kast was van een kweker geweest en had jaren in een kas gestaan. Gevolg: bladerende kopruit en de kast was defect. Niemand had er moeite mee als ik er eens naar ging kijken en zodoende heb ik wat uurtjes na werktijd in dat hok doorgebracht. De kast kreeg ik aan de praat, alleen de outhole registreerde de bal niet. Aan het eind van de vakantie kreeg ik te horen dat de kast eigenlijk alleen maar in de weg stond en dat ik hem mee mocht nemen. Zo was ike op mijn 16 de trotse bezitter van mijn 1 flipperkast. Ik heb hem nooit helemaal storingsvrij kunnen maken, maar wel ruim 5 jaar plezier van gehad. Tijdens mijn diensttijd heb ik de kast zelfs meegenomen naar de kazerne, waar op mijn kamer de nodige potjes zijn gespeeld. Aan het eind van mijn diensttijd heb ik de kast verkocht, omdat ik geen vervoer kon regelen.
Voor zover ik me kan herinneren was e mijn 1 kennismaking met flipperkasten toen ik een jaar of 10 was. Ik was met mijn vader en broer op vakantie in Parijs en in elke bar stonden wel een paar flipperkasten. Na een paar potjes gespeeld te hebben was ik verkocht: zo’n apparaat wou ik ook. Prompt prijkte de flipperkast bovenaan op mijn verlanglijstje voor Sinterklaas. Zelfs een speelgoed flipperkast was al goed. Helaas nooit gekregen, maar wel het nodige zakgeld gespendeerd in de kantine van de lokale sporthal. Daar stonden toen flippers als Xenon en Mr & Mrs e Pacman. Een 2 vakantie in Frankrijk, een paar jaar later, was op een camping met maar liefst 4 flipperkasten: Charly’s Angels, Kiss, Haunted House en Dolly Parton. Vooral Haunted House met zijn 3 etages was mijn favoriet. Ik kijk er eerlijk gezegd van op dat ik nu nog steeds weet welke kasten er stonden, maar vreemd genoeg kan ik nog wel meer locaties opnoemen waar ik als kind op een flipperkast gespeeld heb, en op welke kast.
Die diensttijd was sowieso een goede flippertijd: in elke kantine / mess stonden wel een paar kasten. Vaak in niet al te beste staat, maar er kon op gespeeld worden. Uit die periode herinner ik me vooral Poolsharks, Funhouse, The Machine en Hurricane. Ik was gestationeerd in Harderwijk waar ook een Fair Play centre zat met een stuk of 8 flipperkasten. Woohoo! :)
Dat er een flipperkast zou komen stond voor mij als een paal boven water, maar e wanneer? Op mijn 16 was het geluk aan mijn kant. Ik deed vakantiewerk in een
Vervolgens werd het wat flipperen betreft wat rustiger, met uitzondering van vrijdagmiddag. Na het werk nog even flipperen op Turtles en Hook was een
jaargang 12 nummer 4
Jonathan Joosten
goed begin van het weekend. Toch was de lol er een beetje vanaf, mede omdat de scores op de nieuwste flipperkasten steeds belachelijker werden. De miljoenen vlogen over de displays. Ik heb toen 2 jaar in Italië gewoond waar af en toe op een Twilight Zone werd gespeeld, maar dat spel kon me niet zo boeien. Terug in Nederland ging ik op kamers wonen naast een snackbar waar een Road Show stond, maar ook daar liep ik maar sporadisch naar binnen. Pas eind 2000 begon het weer te kriebelen en kocht ik, leek die ik was, een Pinball Champ. Direct gevolgd door een Turtles (herinneringen) en een Black Knight in 1 koop. Het kopen en opknappen van kasten was nog leuker dan het spelen zelf, en zodoende volgden al snel een Fire, High Speed, Harlem Globetrotters, Xenon, Poolsharks, Hook, Jungle Lord, Creature f/t black lagoon. De aanschaf van een Simpsons was een keerpunt. Die kast ging er binnen 3 weken weer uit en toen heb ik ruim een jaar geen kasten meer gekocht, uitsluitend verkocht. Daarna heb ik prive alleen nog kasten van mijn persoonlijke wenslijst gekocht, en die is nu zo goed als compleet. Daarnaast heb ik nog een stel flippers in een opslag te koop staan die een beetje poetswerk nodig hebben. In 2000 ben ik ook lid geworden van de NFV, en inmiddels schrijf ik verslagen voor de site en organiseer mijn eigen toernooitjes. Als speler ben ik wellicht geen uitblinker, maar de hele entourage om het flipperen heen maakt het nog steeds een erg leuke hobby. Jonathan Joosten
7
The real Art of Pinball Ooit heb ik eens een stukje geschreven dat om begrijpelijke redenen niet geplaatst werd. De redenen zal ik jullie besparen maar wat er ook bij zat was een stukje kritiek over de inhoud van de Spinner en dat heb ik hier opnieuw geschreven. Het gaat mij namelijk erg aan het hart dat er iets teveel stilgestaan wordt bij moderne flippers en vooral wat mooi is en niet, nou daar weet ik wel raad mee.Over smaak valt WEL te twisten in dit geval. Maar als je een virtuele flipper op de voorpagina zet met zwarte rubbers nou dan ben je bij mij aan de beurt.
Alle kasten na ongeveer 1990 begonnen voor mij een iets te commercieel uiterlijk te krijgen en daarmee stierf voor mij dan ook de kunst van het maken van een flipper. Natuurlijk zijn er wel mooie kasten van na die periode maar ik wilde toch even de echte kunstenaars van weleer naar voren halen.
Te beginnen met mijn favoriet Paul Faris. Wie die man was of is en waar hij leeft zal me allemaal een zorg zijn maar zijn werk nou daar droom ik ‘s nachts wel eens van. Hij heeft een periode voor Bally gewerkt en even voor Data East. En zelfs voor Williams toen Bally overgenomen was. De lijst met flippers waarvan ik zeker weet wat hij getekend heeft is dan ook niet lang maar zijn wel stuk voor stuk juweeltjes. Nightrider 1977- Dit raam is gesigneerd als je goed oplet door hem want hij heeft het vrachtwagenmerk aangepast in Farisbilt Evel Knievel 1977 Eight Ball 1977 Lost World 1978 Playboy 1978 Paragon 1979 Space Invaders 1980 Future Spa 1980 Xenon 1980 Centaur 1 en 2 1981 Fanthom of the opera 1990 Hij heeft ook voor Williams nog wat gedaan namelijk het speelveld en kopraam ontwikkeld voor de Grand Lizard. Echte kenners onder ons zullen toch nu even fronsen omdat het raam wat in de Grand Lizard zit gesigneerd is door Python Angelo. Dat klopt ook, want Paul had helaas de pech dat zijn raam afgekeurd werd. De reden ervoor is niet geheel zeker, ik ken twee versies: de eerste is dat ze plotseling overstapte van losse displays naar 4 bij elkaar gecentreerd in plaats van in de hoeken. Het andere verhaal is uit eigen ervaring:
8
Eric Bartels Ik ben ooit in Chicago geweest op de beurs alwaar er en veiling was. Daar werd 1 van de 4 prototype ramen geveild voor 400 dollar. Bij de aankondiging van een Williams bobo werd gezegd dat het afgekeurd was omdat hij te donker werd bevonden. In ieder geval was iedereen het er mee eens dat het prototype-raam van Paul mooier was en dat dit de flipper zeker mooier had gemaakt want eerlijk gezegd is de definitieve versie van Python geen moer aan. Dit raam is een beetje in de stijl die eerder tot een groot succes heeft geleid namelijk Paragon en Lost World. Deze laatste hangt bij mij in de wc en niet vanwege de lelijkheid maar puur omdat dat nou de plek is waar je ongestoord kan genieten van zijn werk. Hoe langer je er naar kijkt hoe mooier het wordt,
en zeg nou zelf op de pot heb je tijd zat. Het raam stelt een surrealistische wereld voor met daarin een man en een vrouw. Man met vleermuisvleugels komt van zijn paard af en vrouw zit mooi te wezen op een hagedis. De man en de vrouw zouden een zelfportret zijn van Paul en zijn vrouw, al heb ik mijn twijfels over de lichamen. Dit alles met een rand van fantasie waarmee je het idee krijgt via een raam in een andere wereld te kijken. Het is ook het eerste raam wat met een nieuwe 4 kleuren zeefdruk gemaakt werd waardoor het steeds meer mogelijk werd om van de tekenfilmstijl af te komen en meer richting foto te gaan. In de rand is een vrouw te zien die haar baby aan een slang voert. Vele demonen en doodshoofden maakten dit raam tot een gewild verzamel object
jaargang 12 nummer 4
Het spel was voor die tijd ook niet eens zo slecht. Veel van mijn flipper kennissen hebben dit raam gered in een tijdperk waar de bijl geen ongewoon stuk gereedschap was om van een flipper af te komen. Mocht er ooit iemand van een Paragon afwillen, bel me dan want van deze droom ik ook nog wel eens vochtig
Denk eens aan Rogo, Monte Carlo (champagne fles is gesigneerd) en de 2speler versie Odds en Evens, Twin Win, Wizard, Nitro ground shaker, welke hij ook gesigneerd heeft met Mad Dog Christensen, Dolly Parton, Captain Fantastic, Old Chicago en Air Aces.
De voorloper van de Fireball qua spel is de 4 million BC en laten we duidelijk zijn: DIT IS EEN JUWEELTJE! Getekend door Dick White en ontworpen door Ted Zale. Deze kast wordt door velen gekoesterd.
Er zijn er nog wel een paar maar deze weet ik even niet bij naam. Deze man is ook een begrip in de tekenaars wereld terwijl hij van oorsprong technisch tekenaar was bij Bally.
Zo zijn er nog vele te noemen maar dan past het niet meer in de Spinner. Let maar eens goed op als je een raam mooi vindt. Soms zie je dingen terugkeren wat vaak handelsmerken zijn van tekenaars. Denk eens aan vogels met jas aan en of hoed op zoals Nip It, Hi Lo Ace en Amigo. Dit was dan onmiskenbaar Dick White.
Een andere tekenaar die een ieder zal kennen door zijn werk is Dave Christensen. Deze man begon met de Fireball 1972 en is er ook mee geëindigd (Fireball2) 1981. Al zijn ramen zijn te herkennen aan vrouwen met gigantische borsten wild en druk en het liefst shockerend (zo kon hij zeker iets compenseren denk ik). Hij noemde zichzelf dan ook Mad Dog Christensen
Een leuk detail is ook dat Harry Mc Keown ooit eens een boek schreef (Pinball Portfolio) en Fireball tot beste kast en mooiste kast uitriep. Sinds die tijd zijn de Fireballs onbetaalbaar, maar laten we eerlijk zijn: goede flippers zijn kaal gespeeld en zijn in goede staat niet te koop, en ik heb nog nooit een lelijke Fireball gezien.
Ik hoop dat velen geïnspireerd zullen zijn om ook eens naar die ‘oude lijken’ te kijken en niet alleen naar flippers van na 1990. De spelletjes waren eenvoudig maar toch uitdagend en het artwork was om te smullen! Dit kan je niet vergelijken met wat er de laatste jaren is geproduceerd. Een echte flipperliefhebber herken je aan zijn kasten… Met dank aan H de Jager voor de aanvullingen en foto Grand Lizard. Eric Bartels
Belgische Leden Opgelet! Het is in het verleden gebleken dat contributiebetalingen van Belgische leden vaak pas zeer laat bij onze ledenadministratie geregistreerd konden worden. Dit niet zozeer omdat de Belgische leden zo laat waren met betalen, maar vooral omdat de route van uw rekening, via een rekening van de voormalig penningmeester in België, naar de huidige penningmeester, een nogal omslachtige was. Hierdoor zijn soms wat vervelende situaties ontstaan...
Ook bleek het niet mogelijk of te kostbaar om het lidmaatschapsgeld per acceptgiro te innen. Op dit moment zijn we hard bezig om als Vereniging een rekening in België te openen. Wanneer deze gereed is, zullen we u hier van op de hoogte stellen. Tot die tijd verzoeken we u het contributiebedrag voor 2004 van €27,50 (+ €5,- voor elk extra duo-lid) over te
maken via het internationale betalingsnummer IBAN: IBAN: NL83 INGB 0693 4407 59 BIC-code : INGBNL2A (ING Bank te Capelle a/d IJssel, rekeningnummer 69.34.40.759, ten name van Nederlandse Flipper Vereniging, De Mui 42, 3823 TT te Amersfoort.)
Gelieve te betalen vóór 5 januari 2004.
9
Airborne Een tijdje geleden weer eens een flippertje gekocht, een Capcom Airborne. Het leuke aan deze kast is dat het één van de weinige kasten is die ik nog niet uit mijn hoofd ken wat het spel betreft. Sterker nog, ik snap bij deze kast echt niet wat de bedoeling is, hoe je moet spelen, hoe je multiball kunt halen en hoe het eindspel eruit ziet. De kast staat thuis en het is echt een plaatje. Zo te zien is er amper een bal op gespeeld en de buitenzijde is zo fel oranje dat je bijna zou willen dat de kast wat verkleurd zou zijn in de richting van de kleur ‘Indiana Jones zachtgeel’.
Het wordt tijd om eens een paar spelletjes te gaan spelen. Start indrukken en spelen maar. Nu kan ik na vele jaren flipperen echt wel een balletje raken en aardig mikken, maar na 10 minuten staan er 5 credits minder op het display. Maar een beetje flipperaar geeft niet op en jawel, 10 minuten later staan er 4 credits minder op het display. Het gaat dus al beter, maar om nu te zeggen dat ik weet wat ik precies gedaan heb….. Probleem 1: De kast zit buitengewoon ingewikkeld en complex in elkaar en het valt niet mee om de bal de rechter ramp op te schie-
10
Maurice Schouten
ten, sterker nog, het is onmogelijk. In het verleden heb ik af en toe eens een potje gespeeld op diverse Airborne kasten, maar het was mij werkelijk nog nooit gelukt om die onmenselijk smalle en steile rechter ramp te schieten. Maar er is hoop. Ik weet dat je bij de Capcom kasten de flippersterkte zelf kunt instellen. Deze stond op 10, het maximum is 16, dus hup, sterkte flippers op 16. En dat maakt een groot verschil!!!! Je kunt die onmogelijke ramp nu prima schieten. Dat probleem is opgelost. Nu de rest nog. Probleem 2: Hoe haal ik punten op deze kast? Je moet stunts uitvoeren. Dit doe je door binnen een gestelde tijd een aantal targets te raken. Lukt het, dan krijg je punten, lukt het niet, dan ga je zonder veel punten door naar de volgende stunt. Je kan soms minutenlang mikken op dat ene target zonder dat je het raakt, omdat sommige targets op zeer moeilijke plaatsen zitten. Je hebt bijvoorbeeld vaak de popbumpers nodig om targets bovenaan het speelveld te raken. Dit is dan vaak meer geluk dan wijsheid. Je kunt multiball halen, Air Frenzy genaamd. Bij multiball denkt iedere flipperaar maar aan één ding: JACKPOT en dus veel punten, nou, dan ken je de Air Frenzy op de Airborne nog niet! Allereerst is het een hele klus om Air Frenzy te halen. Je moet eerst diverse targets raken om lock te activeren. Het leuke is, dat wanneer lock geactiveerd is (het kan op 3 plaatsen tegelijk) en je verliest de bal je dan weer opnieuw kunt beginnen met het activeren van de locks. Dit is echt knap waardeloos!!!! Als toppunt krijg je ook regelmatig de zogenaamde Dogfight Mayhem. Dit krijg je als je twee ballen lockt in de Jet boven het speelveld. Ze komen dan allebei vrij en je hebt een 2 ballen multiball. Wat is hier nu verkeerd aan zou je zeggen! Wel je moet continue op het midden mikken, wat bij deze kast binnen 3 seconden meestal het einde van je bal betekent (en met een beetje pech dus het einde van 2 ballen).
Uiteindelijk kun je weer opnieuw beginnen met een bal te locken in de Jet met een goed schot de rechter ramp op….. die is toch al zo makkelijk om te schieten…… Trouwens, met drie ballen in het spel tijdens Air Frenzy zijn de jackpots redelijk wat punten waard: 10, 12, 14 en 20 miljoen. Verlies je echter 1 bal dan worden je jackpots gehalveerd!!! En op deze kast is multiballen met 3 ballen erg moeilijk. Om het nog gekker te maken; de eerste jackpot schiet je via de linkerramp, dit is redelijk te doen. De tweede via de rechter scoopramp in het midden van het speelveld, dit is moeilijk en uitermate riskant. De derde via de linkerscoopramp in het midden van het speelveld, ook dit is moeilijk en uitermate riskant. De vierde via de beruchte rechter ramp: altijd lastig. Je mag blij zijn als je na 5 seconden multiball nog 2 ballen in het spel hebt. Probleem 3: Hoe houd ik de bal in het spel? Antwoord: NIET. Het is onmogelijk om op deze kast lang te spelen. Omdat de flippers erg hard moeten zijn om de rechter ramp te kunnen halen leidt dit ertoe dat een gemist schot en de daarna rondvliegende bal pas minuten later weer kan worden opgespoord. Dit is meestal in de ballengoot helaas achter dezelfde flippers die het onheil begonnen waren.
jaargang 12 nummer 4
Probleem 4: Hoe schiet ik de extra ball? Om de extra ball te verlichten moet je slechts 2 keer 4 droptargets aan de linkerkant van het speelveld omschieten, maar nu begint het probleem pas. De extra ball gaat branden in een eject hole die je kunt vergelijken met die van de Indiana Jones, maar dan erger. De bal kaatst hier gegarandeerd weer uit als je er met je rechterflipper direct op mikt. Het is meer een kwestie van hopen dat de bal hier een keertje invalt. PLUSPUNT: de extra ball blijft WEL branden als je de bal verliest.
Pluspunt 2: De animaties op het dot-matrix display zijn geweldig mooi en ook grappig. Als je mach 3 hebt gehaald zie je een gezicht van een piloot met wapperende
verlaten via de schietstoel. Je kan haar overigens ook laten zitten, maar haar aanwijzingen (shoot dit en dat) worden al snel irritant. Pluspunt 3: Het uiterlijk van de kast en de speelveld onderdelen. Dit is echt erg origineel. Om een paar zaken te noemen: Ball lock in de linker outlane, de injector bovenaan de jet en natuurlijk de jet zelf middenin het speelveld met al het chroom eromheen. Pluspunt 4: De moeilijkheid van het spel. Het is een lastige kast om te spelen en daardoor blijft de kast ook op de langere termijn leuk om te spelen.
Na al deze kritiek vraagt een lezer zich misschien af, waarom ik deze kast eigenlijk gekocht heb. Dat zal ik nu gaan doen. Pluspunt 1: De geluiden op deze kast zijn werkelijk geweldig. De straaljagers vliegen om je oren en de spraak bevat veel humor. Voorbeeld: je schiet de bal de linker ramp op. De piloot vraagt om een Flyby (met veel herrie om de luchtvaartverkeerstoren vliegen), de luchtverkeersleider zegt negative en de piloot antwoord met ‘What’. Als je het nog een paar keer doet worden deze teksten steeds grappiger.
Pluspunt 5: De prijs. Je kunt een Airborne kast meestal aanschaffen voor een prijs rond de 500 euro. Niet gek voor een Dot-matrix kast.
wangen. Ook kun je op een gegeven moment je co-piloot naar buiten schieten. Dit is een vrouw en met een schitterende schreeuw zie je haar je F-16
Conclusie: het is een moeilijke, frustrerende maar wel zeer uitdagende kast met zeer originele speelveldonderdelen en DM animaties.
NFV Technische Commissie Flipperkast defect?? Hoe sluit je een nieuwe spoel aan?? Hoe check ik of de opto’s goed zijn?? Technische vragen die leden van de NFV kunnen stellen aan de Technische Commissie. De Technische Commissie wil NFVleden helpen die zelf het initiatief hebben genomen om iets aan hun kast te gaan doen, maar met een technisch probleem zitten waardoor ze niet verder kunnen. Of mensen die wel willen maar misschien niet weten waar ze moeten beginnen: de T.C. biedt hulp. Vragen kunnen zowel schriftelijk als telefonisch gesteld worden.
op weg helpen zodat je zelf weer verder kan. Bel s.v.p. alleen op de aangegeven dagen en tijden. E-mailen kan natuurlijk altijd.
Eric Bartels is in principe altijd bereikbaar op zijn mobiel. Bel hem echter bij voorkeur niet op ‘onchristelijke’ tijden (na 22:00 of op zon- en feestdagen).
Maandag & Vrijdagavond (19:00-21:30)
Dinsdag & Donderdagavond (19:00-21:30)
Gert-Jan de Haan
Eric Bartels
Telefoon 06-27456890 058-2661514
Telefoon 06-53520486
of
E-mail gertjan231070@lycos.nl
E-mail comrep@wanadoo.nl
Verwacht geen kant en klare oplossingen, Eric en Gert-Jan zullen je een stap
11
Tilt, waar het scheef gaat ‘To tilt’, het Engelse werkwoord, betekent onder andere (over)hellen, schuin staan, wippen en kantelen. Met enige natuurkundelessen leer je dat, als een bal naar beneden rolt en recht tussen de flippers door zal rollen, je de kast opzij moet schuiven. De bal zal namelijk niet mee bewegen naar rechts of links, zodat je een flipper ‘onder de bal kan schuiven’. Nu, het zal jullie bekend zijn, dat dit geenszins de bedoeling van de fabrikanten was die een flipper en de voorgangers ervan fabriceerden. Harry Williams ging eens piekeren en kwam met het eerste tiltmechanisme. Het leek op een kom waarin een knop omhoog stak. Deze was hol gebogen en hierin lag een balletje. Schudde je teveel, dan viel de bal van de knop en vervielen alle scores. Bij een nieuw spel werd de knop mechanisch naar beneden gehaald, zodat het balletje er weer op kon komen. Ideaal was dit niet en toen de elektriciteit zijn intrede had gedaan duurde het niet lang voordat het pendulum-tilt kwam (buiten nog andere versies). Dit is het taps toelopend gewicht aan de
stang in een ring. Contact met de ring activeert het tilt circuit en maakt het spel direct een stuk saaier. Voor zij die de oudere kasten niet kennen in het kort een paar varianten. Eerst waren er alleen maar één-spelers kasten. Voor een lange periode was hier een tilt gelijk aan het einde van het spel. De scorekaart geeft nog vaak aan TILT ENDS GAME. Toen de twee en vierspelerskasten kwamen werd dit iets gecompliceerder. Nog steeds eindigde tilt
het spel, maar dan wel alleen van die spelers, die dat geactiveerd hadden. Het elektrische circuit sloeg in vervolg van het spel deze speler(s) over. In de zestiger jaren wordt het gewijzigd in TILT ENDS BALL. Nu kan het eenvoudiger aangelegd worden, want alleen de bal in spel wordt beëindigd. Nadat de elektronische kasten hun intrede hebben gedaan, duurt het nog een tijd voordat er wat wijzigt. Uiteindelijk worden de tilt-warnings geïntroduceerd, die tot op heden gebruikelijk zijn. Tot slot nog enige afwijkingen. Tot in de zeventiger jaren waren er Staten in Amerika en landen elders waar een vrij
2komst Met het oog op tijdige aanwas van jong talent voor het WK in pakweg 2020 is mijn kleinzoon Wim, bijna twee, aan zijn trainingslessen begonnen. Handmatig “launchen” heeft voorlopig zijn voorkeur… Opa zorgt wel dat ie tegen die tijd nog kasten heeft om op te trainen. Gelukkig zijn diens genen over zijn
12
Ad Jonker
Paul Franssen nazaten beter verdeeld dan in hemzelf: oudste kleinzoon Sjoerd vindt een flipper pas interessant als ie open gaat… dus ook daarmee zit het wel goed. Maar wel oppassen geblazen, want voor de één moet de stekker er heel vlug in, en voor de ander er vooral tijdig uit…
spel wettelijk niet mocht. Hier was het halen van extra ballen wel toegestaan. Dit zijn doorgaans één-speler kasten. Op deze variant kan het voorkomen dat bij tilt de bal in het spel plus nog een bal verloren laat gaan. Stond de kast op 2 balls to play (in plaats van ball in play telde men hier af) dan was 2 to play EN 1 to play verloren, oftwel gelijk game over. Extra balverlies dus. De eerste tilt warning stamt uit de negentiger jaren zou je denken. Niet correct. In 1981 kwam de Bally Centaur uit. Kenners van die kast zullen menen dat je hier de ‘tilt eindigt bal’ versie had, wat doorgaans de instelling was. Echter, hier kon men instellen dat de eerste tilt een warning was en bij de tweede tilt het spel eindigde. Vooralsnog deze versie niet weer gezien. En we besluiten met het ‘zoek het maar uit’ tilt, zoals dat in mijn Data East ‘Time Machine’ voor komt. Gewoonlijk geldt het alleen voor de bal in het spel. Nadat deze eruit is gerold volgt er een vertraging. Daarna moet de volgende bal beginnen. Of dat gebeurt, of je zoekt het maar uit, er gebeurt niets meer totdat je een nieuw spel start!
jaargang 12 nummer 4
Oproep Vanwege het vertrek van Frank Ernest medio volgend jaar, is het bestuur van de Nederlandse Flippervereniging is op zoek naar kandidaten voor de volgende functie:
Bestuurssecretaris
Functie-inhoud:
Algemeen: · Eerste contactpersoon voor nieuwe leden; · Je bent een vraagbaak voor (nieuwe) leden; · Voorbereiden en notuleren van de bestuursvergaderingen; · Beheer (voor)inschrijvingen evenementen; · Actieve (meedenk) rol in het bestuur;
Promotiemateriaal en NFV – shop · Voorraadbeheer NFV-shop; · Bestellingen shop verwerken (verzenden factureren); · Ontwikkeling nieuw promotiemateriaal; · Organisatie van de NFV-stand op evenementen;
Naast bovengenoemde algemene taken van een bestuurssecretaris, is het beheer van de NFV-shop op dit moment ook zijn/haar taak. We kunnen ons echter voorstellen dat deze werkzaamheden door twee afzonderlijke leden kunnen worden uitgevoerd. Wat krijg je ervoor terug:? · Je wordt betrokken bij de ontwikkeling van de NFV; · Veel ruimte voor eigen ideeën en initiatief; · Veel gelegenheid om te flipperen; Wanneer je vragen hebt, kun je contact opnemen met Geert Jan de Vries (geertjan@nfvpinball.nl). Bij hem kun je ook aangeven dat je interesse hebt voor de functie.
NFV-videoband:
Hoe word ik wereldkampioen flipperen? tips en trucs door Joska Keunekamp en Albert Nomden
Altijd al kampioen flipperen willen worden? Verbeter je techniek met behulp van de instructies op de videoband. De voorbeelden worden door Joska en Albert (de huidige wereldkampioen) duidelijk uitgelegd en voorgedaan. De beelden zijn in close-up zowel op normale als halve snelheid opgenomen en daardoor zeer goed te volgen. Voor deze flippercursus wordt gebruikt gemaakt van een Indiana Jones.
Let eens op hoe simpel het halen van het eindspel van de Indiana Jones is voor echte flipperprofessionals. Na
het volgen van deze videocursus is het voor jou ook eenvoudig. Zowel interessant voor de beginner als de professional. De speelduur van de band is 48 minuten Bestellen kan via het secretariaat. De prijs voor leden bedraagt € 15,00 (exclusief verzendkosten).
13
Interview Emiel Kuijpers JvH Gaming
“Hoewel de flippermarkt in Nederland nog steeds klein is, hoop ik dat we binnenkort weer standaard een volle container uit de Verenigde Staten kunnen laten overkomen,” zegt Emiel Kuijpers (34) marketingmanager bij JvH, ‘s lands enige flipperimporteur. Een gesprek over Stern pinball, photoplay en de kracht van ‘het spelletje’dat nooit verloren gaat. De afgelopen vijf jaar was niet de beste tijd voor de fanatieke flipperaar. Nadat het flipperen begin jaren negentig een enorme boost omhoog had gekregen, dankzij een aantal fantastische machine’s (The Addams family, Attack from Mars, Twilight Zone) die zowel door de spelers als exploitanten met applaus werden verwelkomd, ging het vervolgens bergafwaarts. Verschillende fabrieken moesten hun poorten sluiten, omzetten liepen terug en het dieptepunt vond eind 1999 plaats, toen topfabrikant Williams besloot te stoppen met het fabriceren van flipperkasten. Toen liefhebbers van de schrik bekomen waren en tussen rokende puinhopen voor het eerst op de toen nieuwste kast ging spelen (een Striker Extreme van Stern), wist zelfs de grootste optimist het: flipperen is passé en het is een kwestie van tijd voordat ook Stern zijn deuren kan sluiten. Dat moet ook importeur Janshen Hahnraths hebben gedacht, die sinds jaar en dag de Nederlandse markt van flipperkasten voorzag en ook met de NFV warme banden onderhield. Janshen Hahnraths importeerde steeds minder kasten -van de andere Stern flop Austin Powers schijnt er maar één naar Nederland te zijn vervoerd- en na Pat Lawlors Monopoly hield het bedrijf uit Kerkrade het wat flipperkasten betreft definitief voor gezien. En toen kwamen er dus helemaal geen nieuwe machines meer naar Nederland, terwijl op bestaande flipperlocaties het aantal flippers zienderogen afnam. 14
Jim Jansen
De reddende hand kwam echter uit Tilburg van Jac van Ham, in 1964 begonnen als reparateur van jukeboxen en inmiddels marktleider in de kansspelautomatenwereld. Van Hams’ JvH-gaming voelde twee jaar terug aan dat de flipper in populariteit groeide, zocht contact met Gary Stern en zorgt er nu voor dat er in Nederland, hoewel mondjesmaat, weer nieuwe flippers worden gedistribueerd.
Kan je iets vertellen over de historie van het bedrijf. Begonnen als amusementhal in Breda?
Emiel Kuijpers is binnen JvH verantwoordelijk voor de flipperdivisie en geeft een kijkje achter de schermen.
Welke divisies heeft JVH en wat is de core business?
Je bent marketingmanager bij JvH, een bedrijf dat we vooral kennen van kansspelautomaten en photoplay machines. Wat is precies je taak? “Kort gezegd is mijn taak om de nieuwste trends binnen Europa te ontdekken en hierop adequaat in te spelen. Momenteel ben ik druk bezig met de ontwikkeling van een kansspelproduct voor de horeca die met name gericht is op horecabezoekers die momenteel niet spelen, maar bijvoorbeeld wel krasloten kopen of het casino bezoeken. Hier liggen nog enorme mogelijkheden. In 2004 zullen we dit nieuwe product lanceren.” JvH is de enige distributeur van flipperkasten in Nederland. Heb je zelf iets met flipperen en in het verlengde hiervan: Ben je een goede speler? “Ik vind het zeker een van onze leukste productlijnen bij JvH gaming. Om productinformatie op te doen, wil ik na werktijd nog wel eens uitgebreid in onze showroom oefenen. Helaas ben ik niet meer dan een gemiddelde speler. Zeker niet als ik de echte ‘diehards’ in de kroeg zie spelen.”
“Jac van Ham is in 1964 begonnen met het repareren van jukeboxen in zijn eigen garage. Inmiddels is JvHgaming uitgegroeid tot marktleider met 3500 horecagelegenheden, 31 amusementscentra en eigen vestigingen in Engeland, Duitsland, Hongarije, Tsjechië en Griekenland.”
“JvH-gaming bestaat uit drie divisies: de divisie JvH-products ontwikkelt kansspelautomaten voor heel Europa en distribueert amusementsspellen. De divisie JvH-exploitatie exploiteert zo’n 3500 speelautomaten in de horeca en de divisie JvH amusementscentra runt 31 amusementscentra. De core business is het ontwikkelen en exploiteren van kansspelautomaten.” JvH staat bekend als importeur van Photoplay. Wat is de actuele stand van zaken aangaande Photoplay. Kloppen de geruchten dat die markt ‘op zijn gat’ ligt? “Wij zijn exclusief distributeur van Photo Play voor de landen Nederland, België, Hongarije, Tsjechië en Griekenland. Het is inderdaad zo dat de omzetten van Photo Play terugliepen de laatste tijd. Om het tij te keren hebben we Endemol benaderd voor een samenwerkingsverband. Dit heeft geresulteerd in het spel Eén tegen 100 op Photo Play, een zeer populaire televisiequiz waar wekelijks bijna 2 miljoen Nederlanders naar kijken. Met het spelen van Eén tegen 100 op Photo Play maken spelers kans op het plaats nemen op een van de honderd stoelen tijdens de uitzending. Hoewel het spel nog maar net van start is gegaan, zijn de eerste resultaten veelbelovend. Zo staat het spel met stip op
jaargang 12 nummer 4
de eerste plaats en worden er maar liefst meer dan twee keer zoveel spelletjes gespeeld als het tweede beste spelletje. Voor ons is dit het bewijs dat de combinatie televisiecontent en Photo Play spelers kan prikkelen. Inmiddels zijn we druk bezig met het beoordelen van andere tv formats die geschikt zijn voor Photo Play.” Nadat Williams was gestopt met produceren van flippers en Janshen Hahnraths er na Monopoly er ook geen zin meer in had, lag de import van flippers naar Nederland plat. Waarom hebben jullie het overgenomen?
Kwaliteit van de kasten en inhoud van het spel waren grote kritiekpunten op Stern. Door het aantrekken van voormalige Bally / Williams mensen proberen ze de kwaliteit te verbeteren. Merk je dat? “Ik denk dat de laatste flippers hebben bewezen dat de kwaliteit enorm is verbeterd. Zowel technisch als wat het spel betreft.”
“Dat gevoel is geheel wederzijds. Ik heb zelf heel veel respect voor Gary. Hij reist nog steeds continu de hele wereld af om zijn nieuwste flippers te promoten. Dit doet hij met zo’n passie dat je zelf ook helemaal enthousiast wordt.”
“De Nederlandse flippermarkt is nog steeds relatief klein. We proberen dan ook om zoveel mogelijk op order in te kopen. Als we een paar flippers te lang op voorraad zouden houden, zou dit een te grote invloed hebben op onze winst. Hopelijk kunnen we binnen niet al te lange termijn standaard een volle container uit de Verenigde Staten laten overkomen.” Wat doe je, behalve de advertentie in de Spinner, om je kasten aan exploitanten te slijten?
“Het succes van Photo Play was een van de belangrijkste redenen waarom exploitanten liever niet meer in flippers investeerden. De omzetten van Photo Play waren aanzienlijk beter en vergde minder reparaties. Momenteel merken we echter dat flippers weer in de lift zitten. Een trend die we twee jaar geleden aan zagen komen en waardoor we contact hebben gezocht met Gary Stern.” Gary Stern, die verleden jaar ook bij jullie op bezoek is geweest, zei dolblij met JvH te zijn. Hoe is de relatie met de mensen van Stern?
Hebben jullie een standaard hoeveel kasten die je op voorhand koopt en bij populariteit meer?
“Je merkt nog steeds dat het vertrouwen in flippers teruggewonnen dient te worden bij exploitanten. Ze zijn nog steeds erg voorzichtig met investeringen en wachten de ontwikkelingen in de horeca af.” Lord of the Rings is de nieuwste kast. Kan je er al iets over kwijt? “Lord of the Rings zal in december gelanceerd worden. Ik heb helaas alleen nog maar de tekeningen gezien, maar als ik Gary Stern mag geloven gaat het een absolute sensatie worden.” Tot op heden hebben jullie verschillende kasten geïmporteerd en verkocht. Kan je kort je mening geven? “Mijn absolute favoriet is Terminator 3. Simpsons Pinball Party spreekt mij persoonlijk minder aan.”
Op dit moment is de NFV i.s.m. JVH bezig met het samenstellen van een lijst waar je de nieuwste kasten van Stern in exploitatie kan vinden. Meer info in de volgende Spinner en op de website.
Wat is je toekomstvisie aangaande flipperen? “Hoewel steeds meer virtuele spelletjes de toekomst gaan bepalen, zal er altijd behoefte bestaan aan traditionele spellen. Sommige spelletjes komen nu eenmaal niet tot hun recht op basis van simulatie en verliezen daardoor enorm aan kracht. Tot deze categorie behoren zeker de flippers en zullen daardoor nooit uit het straatbeeld verdwijnen.”
15
Turtless 2 Het bleef enige tijd stil rond onze schilpad helden. Niet omdat de kast in een hoekje werd geparkeerd hoewel we natuurlijk wel even een gaatje in het werkschema moesten peuteren. De stilte werd vooral in acht genomen vanwege al het geheimzinnige penseelwerk op de speelplank van de turtles. Er moesten immers toch aardig wat “gaten” in het schilderij worden gedicht. En, net als een echte kunstschilder, laat je het werkstuk pas aan anderen zien wanneer je er zelf tevreden over bent. Maar…het doek gaat er nu echt af.
en zo begon het…
Paul Franssen In de nieuwe tekening maken we altijd wel één of twee beeldgrapjes. Kijk maar of je ze vindt. Inmiddels is het speelveld alweer een aantal stappen verder. Eerst werd de handschildering gefixeerd en enkele dagen daarna werd de eerste hechtlaag aangebracht die het doel heeft de toplagen goed te laten hechten maar dringt ook door alle verf heen. Zo wordt alles wat op de plank zit als het ware aan het onderliggende hout vastge(p)lakt. Een kritisch klusje omdat de laag in minder dan 30sec. moet zijn aangebracht. Daarna zie je er nauwelijks nog wat van. Ik sta er dan ook met een vergrootglas naar te staren om te zien of het oppervlak overal voldoende dicht is want poreuze plekken zuigen meer op. En ja hoor, het moet nog eens! Daarna wachten we 10 dagen om dit proces helemaal uit te laten reageren. Na deze grondlagen kwam de echte lak op het speelveld. Echte Flipperaars hebben daar een duur woord voor: “clearcoat”. Een interessante Amerikaanse term en dat klinkt wel cool natuurlijk. Wij praten maar gewoon over “de laklaag” want helder is ie allerminst. Zou ook niet goed zijn want de laklaag moet beschermen tegen zonlicht. Anders verkleurd het speelveld. Kortom: de laklaag is wit. Maar alle lagen (en dat zijn er 6 tot 8) zijn zo dun dat je dat met het blote oog niet ziet.
vlak zijn. Zoals een biljartlaken. Dat is heel vlak en stroef. Dan rolt de bal lekker snel en zijn er maar heel weinig (liefst geen) hobbeltjes die door het geweld van de aanstormende bal kunnen slijten. Na de derde laklaag hebben we enkele nieuwe tekststickers aangebracht. De stickertjes maken we met de computer uit foto’s van een goed speelveld. De stickers zitten nu mooi op een vlakke
Onze helden hebben inmiddels een waterdicht schildje van een laagje of 5. Gezien het resultaat moeten er nu toch nog twee op voordat ik hem vlak genoeg vind. Het gaat er niet om dat het speelveld glad is, want dat moet juist niet. Dan wordt het net ijs en de bal glijdt voortdurend uit. Het moet mooi ~Advertentie~
Het Speelautomatenarchief
ondergrond en worden daarna ingesloten door de laklagen die nog komen Kan bijna niet meer stuk. Hoewel, met een hamer kom je natuurlijk een heel eind… In de tussentijd zaten we met de andere onderdelen natuurlijk niet stil. Eerst werd de kopkast leeggemaakt en alle printen in bad gestopt. Ook de
16
jaargang 12 nummer 4
lampenprinten van onder het speelveld moesten in bad, want die waren pikzwart. Daarna werden ze allemaal getest, gerepareerd en nagesoldeerd waar
nodig. Tot slot werden ze afgelakt zodat ze nu vuilafstotend zijn. Want stof en vuil vormen allerlei sluipweggetjes voor de stroom waardoor de print minder goed gaat werken. De lampjes mogen allemaal worden vernieuwd, dus die gaan we niet doormeten en schoonmaken.
Eén zijkant van de kopkast was losgescheurd en aan de buitenkant flink geschaafd. Hebben we ook maar even opgeknapt. Beetje bruislijm, beetje verf, wat schuren en 2x met matte parketlak. Ook weer klaar. Alle plastics van het speelveld zijn schoon gemaakt en opgepoetst. Ze zijn ook allemaal gescand zodat we er ooit, als dat nodig is zo weer nieuwe voor kunnen maken. Een paar doorzichtige plaatjes zijn gebroken. Die maken we nog nieuw. Dat doen we straks tijdens
het opbouwen. Tja, wat deden we nog meer? Oja, de latten die langs het speelveld lopen hebben we opgeknapt. Dat deden we maar meteen rigoureus. Het plakplastic eraf, want dat gaat toch altijd stuk. Dan maken we ze helemaal schoon en glad, slaan er een nummertje in en spuiten ze in de kleur die het plastic had. In dit geval zwart. Daarna weer twee laagjes matte parketlak en klaar is Latje. Nu nog “even” de buik doen, het gat in Ubocht van de plastic ramp repareren en alle onderdelen goed nakijken en repareren. Vooral de flippers natuurlijk. Een aantal ontbrekende onderdelen optrommelen en dan…. Opbouwen. Het eind is in zicht!!
-\\\ ///-
Paupin
Van Max -‘ik houd het lekker vaag’- Joore, uit Kudelstaart kreeg de redactie deze
foto’s (gemaakt ergens rond september 2001) met als bijschrijft: “Zoek de verschillen”. 17
Het rariteitenkabinet deel 3 In de vorige twee edities moest ik in het archief duiken om wat materiaal te vinden. Dit maal kwam het gewoon op me af en wel bij het TASPP en bij de Pinball Expo in Rosemont bij Chicago. Bij de laatste is dat trouwens een gewoonte.
Ad Jonker
En dan voor de vijfde keer naar de Pinball Expo. Vanaf de eerste keer, dat ik daar kwam was het al raak. Ook dit jaar weer twee echte rariteiten. Tijdens de opbouw op woensdag kon ik even in de zaal kijken, die later niet meer toegankelijk is. Nog opgebouwd moest worden de Bally Ramp Warrior. Deze kwam mij duidelijk niet bekend voor. Het scorekaartje kon ik wel lezen en als ontwerper werd onder andere Steve Kirk opgegeven. Steve Kirk? Die ontwierp toch voor Stern?
Het TASPP is kleinschalig en ik vind het op die manier ook een vaste waarde hebben. En daar sjouwt Jonathan Joosten een bak naar binnen die op geen enkele manier er vertrouwd uitziet. Dat de zijkanten zijn afgeplakt gebeurt wel vaker, maar waar is dat grote ventilatiegat grote luidspreker. Waar de geldbak gewoonlijk zit zijn drie walkmans geplaatst die ieder een bepaald geluid voortbrengen, die aan het thema ‘The Last Supper’ zijn gelieerd. Het meest opvallend was, dat het een twee speler is geworden. De Cabaret is origineel een vier speler en tevens zat er middenin de kopruit nog een losse teller, die na iedere bal terug ging naar nul.
nou goed voor? Toen het geheel eindelijk stond kwam naar voren, dat iemand een bestaande kast eens flink gemodificeerd heeft. Van welk oorspronkelijke toestand deze Williams Cabaret is omgebouwd weet ik niet. Wellicht was het speelveld al bijna vergaan. Het speelveld is opnieuw beschilderd, een nieuw geschilderde glasplaat in de kop en alle plastics transparant zonder opdruk. Links en rechts in het speelveldkabinet een 18
Nu, in 1988 is dit prototype gebouwd. Er zijn er maar twee gemaakt. In dezelfde maand is de productie voor Bally’s Truck Stop begonnen, die hier meer dan waarschijnlijk is van afgeleid. Het speelveld is vol, vier hellingen nemen een hoop ruimte in. Boven in het midden een rij in-line drop targets en twee korte ingangen. Vier flippers. Bij de onderste flippers zit er een kleine post net boven de as van de flipper. Direct bij de zijuitgangen zitten ejects. Als je bal rustig rolt valt die hierin, en wordt weer in het spel geschoten.
jaargang 12 nummer 4
De opbouw van het spel is op zich niet ingewikkeld, alleen de opbouw maakt dit een echte stress-kast. Alles moet op de millimeter. Ik ga ervan uit, dat dit concept toen zeker voor de gemiddelde speler te moeilijk werd bevonden en de wat rustiger Truck Stop daarvoor in de plaats is gekomen.
Duncan Brown, die bij Bally en Williams heeft gewerkt had uit zijn collectie ook wat kasten meegenomen. Twee in nieuwstaat verkerende (Sam) Stern’s en een Bally Bow & Arrow. Deze laatste is natuurlijk helemaal niet zeldzaam, die stond zelfs bij King Arthur in Utrecht.
Uiteindelijk stond er een Kabuka. Dit is een privé project van Sega (nu weer Stern). Thema van de kast wordt ‘gepersonaliseerd’. Ook het geluid was opnieuw gemaakt en klonk niet echt prettig. Aan jullie de vraag welke kast dit ‘normaal’ is?
Alleen, dit was Bally’s eerste test op het elektronisch gebied. En hier zijn er in totaal 22 van gemaakt en om een niet duidelijke reden zijn er elf daarvan vernietigd. Deze kast verschilt met de daarna volgende ‘ombouw’-kasten als Freedom en Nightrider. Die zijn zeg maar opnieuw ontwikkeld voor de elektronica. Bij Bow & Arrow zijn de relais vervangen door printen. Ook de displays zijn van een kleiner type dan daarna gebruikt.
Foto’s Kabuki: (c) Pinball News www.pinballnews.com
~ Advertentie ~
www.huifkar.de De slimme eBay kruiwagen voor Duitsland, België en Nederland. Al ruim 250 tevreden huifkardeelnemers in Nederland en België! 19
RVZacht...
Paul Franssen
De volksmond veronderstelt dat roestvast staal (RVS) erg hard is. Ten onrechte zoals hieronder zal blijken. Helaas weerhoudt dit fabeltje menige hobbyist ervan zelf eens een opto of extra steuntje aan zijn of haar flipper toe te voegen. Daarvoor moet dan immers een gaatje in een RVS ball guide worden geboord. Jammer, want het gaat heel eenvoudig en zonder tovermiddeltjes. VS behoort tot de zachtere staallegeringen. Het is voornamelijk taai en vast, zeg maar moeilijk indringbaar. Voortreffelijke eigenschappen waaraan het zijn roestvaste imago ontleent. Bovendien heeft het de weerbarstige eigenschap nog vaster te worden wanneer het heet wordt. Bij het boren met een te hoog toerental of te weinig voeding (aandrukking) draait de boor werkeloos langs het staal en slijt daardoor binnen één seconde super bot. Dit veroorzaakt wrijving, dus warmte en het RVS doet onmiddellijk waarvoor het gemaakt is: het wordt ondoordringbaar. De oorzaak van het fabeltje is dus een simpele maar veelvuldig gemaakte bewerkingsfout. Succesvol boren gaat als volgt: Een accutolletje is ruim voldoende voor een gaatje in een ball guide van amper 1mm dik. Gebruik een gewone staalboor. De boor moet wel scherp zijn! Beheers je niet de kunst van het boren slijpen, gebruik dan een nieuwe boor. Zorg dat je werkstuk goed vlak ligt en ondersteund wordt door zacht materiaal, bijvoorbeeld hout. Het gebruik van een lijmklem voorkomt dat je werkstuk door de kamer vliegt gelijk een samoerai zwaard. Boren “happen” nu eenmaal graag en stevig in dunne plaat. Tik een centerpunt op de gewenste boorplek. Dit voorkomt dat de boor uitglijdt en een “ramp”-zalige AEXindex in je werkstuk graveert. Speciale snijdvloeistof voor dit doel kost ca. 35 euro voor 100ml. Niet doen dus. Neem een kopje koud water met een druppeltje afwasmiddel erin. Zeep verminderd de oppervlaktespanning zodat het water beter doordringt tot bij de spaan. Het is echt waar: gewoon water is te dik! Tijdens het boren voortdurend de boorput nat houden, dat is essentieel! Met een klein kwastje of spuitflesje tijdens het boren aanvoeren. Komt er stoom af ? Prima! Het water voert door verdamping de warmte af. De boor héél rustig laten draaien, 100-150 toeren. Absoluut niet sneller! Meer snelheid betekent meer voeding. De bijbehorende drukkracht kan men met de hand niet opbrengen. Zorg er voor dat de boor blijft snijden. Tijdens het boren dus gelijkmatig blijven drukken. Wanneer je ophoudt met aandrukken, direct de boor wegnemen. Niet in het materiaal laten uitdraaien (dit geldt overigens altijd). Nabewerking: op de zelfde wijze met een soeverein ( verzink-) boor de braamrand wegnemen aan beide zijden. “Ongeschoren” RVS randen zijn vlijmscherp, dus opgepast! Mensen die hier wat meer van willen weten of wat hulp hierbij nodig hebben kunnen mij altijd even een mailtje sturen: p.franssen4@freeler.nl
20
—\ \ \ / / /—
Paupin
jaargang 12 nummer 4
RFC 2003-2004
Norbert Broman
Het 3e seizoen van de Regionale Flippercompetitie is inmiddels begonnen en dit keer met 14 poules! Het is zelfs eindelijk gelukt een poule in het noorden van ons land van de grond te krijgen sinds de start van de RFC. Er zijn daar nu alweer 2 bijeenkomsten gehouden. Kijk voor de meest recente tussenstand in de diverse poules op de NFV-site, www.nfvpinball.nl/rfc. Hiernaast is de huidige poule-indeling van de 3e RFC:
Foto-impressietje van de 1e RFCronde in poule Arnhem.
http://www.shootmagain.nl/spg/rfc/ ~Advertentie~
FLIPPERS VAN SCHIPPERS
In- en verkoop, reparatie van flipperkasten. Tevens informatie en onderdelen service. Gespecialiseerd in elektro-mechanische kasten en Bally 1977-1985.
Adv. Schippers Henk Schippers Sportlaan 22 8471 NR Wolvega Tel: 0561-611780 flippersvanschippers@hotmail.com
21
Flipperen in Par-ad-ijs Natuurlijk kan je Parijs bezoeken om het Louvre of om de Eiffeltoren te beklimmen. Maar behalve cultuurfreaks is het voor de gemiddelde flipperliefhebber ook goed toeven in de Franse hoofdstad. Verslag uit een stad waar de gokkast verboden is en de photoplay niet wordt bespeeld. Is het mogelijk om Parijs te bezoeken en niet even op de Eiffeltoren te zijn geweest? Eigenlijk niet, en daarom lieten we de brasseries en andere plaatsen waar je kunt spelen even voor het was en gingen op weg naar de toren. Toen we bij station Eiffel boven de grond kwamen, werd de verleiding toch groot, want in welke Nederlandse lunchtent tref je een Monsterbash en Medeval Madness gebroederlijk met de ruggen tegen elkaar? Waarschijnlijk nergens, maar in Parijs lijkt het de gewoonste zaak van de wereld. Elke hoek een flipperkast Niet alleen Parijs is flipperminded, alle Fransen lijken dol op het spelletje te zijn. En dan vooral op ‘jouer au flipper’ het duwen tegen de kast, zodat de bal net niet verdwijnt. Iedereen die ooit eens in Frankrijk op vakantie is geweest weet dat de Franse camping standaard is uitgerust met een aantal kasten voor kinderen en ouders. En dat is waarschijnlijk het feit waarom er in Frankrijk wel volop gespeeld kan worden en in landen als Nederland, Engeland en Duitsland steeds minder. Iedereen die in Frankrijk in een brasserie, speelhal, camping, kroeg en zelfs een station komt, loopt tegen een kast aan. Daardoor spelen hele generaties met elkaar en is de vraag naar nieuwe flippers nog steeds (relatief gezien) enorm. Niet voor niets verklaarde Gary Stern een aantal
22
jaar terug tegen een Europees persbureau dat zijn Sternpinball het vooral van de Franse markt moet hebben: “In Parijs staat zo ongeveer op elke hoek een flipperkast,” aldus Stern. Zeven keer Playboy En dat is een van de eerste dingen die opvalt aan onze drie daagse toch dwars door Parijs. De nieuwe kasten zijn overal -en in vergelijking met de Nederlandse situatie- zeer ruim aanwezig.
Jim Jansen Hoewel het Parijse metronet waarschijnlijk het beste sijsteem ter wereld is, prefereerde wij het om te lopen. Vanaf onze buurt togen we richting Moulin Rouge, zeg maar de rose buurt van Parijs. Onderweg kwamen we toch nog steeds de ‘all time favourite’ Medieval Madness tegen. De kast stond in een soort buurtcafé met 1664 op tap (voor niet kenners, één van de lekkerste biertjes uit Frankrijk). En niets is zo leuk als blijkt dat de kast net geschoond is van highscores en 44 miljard (ik HOOP dat Jim miljoen bedoelt, red.) gelijk staat aan drie credits! Helaas is alcohol en highscores niet de beste combinatie en na twee uur verlieten we, zonder maar een naam de hebben ingevuld, licht gefrustreerd het establishment. Op de Moulin Rouge tot slot van de avond een paar potjes gespeeld op Terminator-3, die daar ook al volop te bespelen was.
Als de verhalen waar zijn was de comeback kast van George Gomez (Playboy, Stern 2002) in Amerika nou niet bepaald het succes waarop Gomez en Stern op gehoopt hadden (hetgeen naar het schijnt vooral te wijten was aan de preutsheid van de Amerikanen). Als we ons in de omgeving van het station Gare du Nord bevinden en in vijf minuten 7 verschillende Playboys tellen, dan zijn de Fransen blijkbaar wat minder seksofoob dan de gemiddelde Amerikaan.
Sociale aangelegenheid Naast cultuur, Bourgondisch eten en flipperen is Parijs, net zoals bijvoorbeeld London, de stad van de markten. Op een van de grootste markten, Puces de la Porte de Montreuil, kan je zo ongeveer alles kopen wat je je kan indenken. Van fake Nike gympies tot waarschijnlijk niet geheel eerlijk gekregen video apparatuur, van verroeste reclameborden tot broodroosters die het niet meer deden.
Bier en flipperen Op de eerste dag van ons verblijf namen we ons voor om de nodige namen en adressen op te schrijven zodat we een duidelijk overzicht konden opstellen. Dat bleek een onmogelijke klus, omdat je, als je er op let, niet vijf minuten kan lopen, zonder een kast te ontdekken. Ons hotel huisde in de buurt van de Sacre Coeur en op de hoek stond een nogal gare Junk Yard (achteraf gezien ook in Parijs een favoriete kast, gezien de grote aantallen die er uit stonden). In de brasserie er tegenover stond de meest recente kast van Pat Lawlor (Roller Coaster Tycoon) naast een nog nooit door mij bespeelde Gladiators van Gottlieb.
Op de terugweg was het weer raak. In onze lunchtent stond een White Water, de kast waar de DPO-finale dit jaar op gespeeld werd. Zodra we beginnen te spelen, schuiven twee lunchende zakenmensen aan met het verzoek om mee te doen. Flipperen is daar namelijk een
jaargang 12 nummer 4
sociale aangelegenheid en samenspelen is normaal. De eigenaar van de brasserie vindt het allemaal prima en zegt desgevraagd dat hij zelf ook veel speelt, maar na drie jaar wel een andere kast wil.
Bij het metrostation van de markt staan nog een Theatre of Magic en Monster Bash gemoedelijk zij aan zij en terwijl beide kasten bijna de hele tijd bezet zijn, staat het motorsimulatiespel van Sega wat lullig en onaangetast in de hoek. ‘s Avonds blijkt dat onze vrienden van The Addams Family ook in Parijs nog nimmer aan populariteit hebben ingeboet. Bij de kast moet je als het ware num-
mertjes trekken, en onder leiding van een fanatieke barman, die standaard elke potje de kast tilt, wordt tot diep in de nacht gespeeld. Geen Sega of Data East Na een rondgang door de Franse hoofdstad kan je een aantal overeenkomsten ontdekken. Als je in Nederland kijkt wat de qua exploitatie de meest populaire kast is (www.nfvpinball.nl/flipperen) zie je dat je Revenge from Mars nog minimaal een keer of dertig in het wild kan tegengekomen. In Parijs zagen we er slechts één, net als Star Wars Eps-1. De Fransen hebben het blijkbaar niet op Pinball-2000. Voor de rest zijn ze ogenschijnlijk niet bepaald fan van de mer-
ken Data East en Sega. De teller bleef na drie dagen op nul staan, terwijl we wel een paar kasten van Gottlieb en zelfs één van Zaccaria hebben gezien.
hal is niet compleet zonder een rijtje flippers. In de hal bij de Moulin Rouge, die overigens 24 uur per dag open is, staan Scared Stiff, Medieval Madness en Cactus Canyon, tussen nieuwere kasten als Terminator-3 en The Simpsons. En dat is ook een beetje het globale beeld van de Franse speelhal: de nieuwste kasten van Stern aangevuld met de beste van Bally en Williams. Conclusie Parijs kan waarschijnlijk worden beschouwd als de flipperhoofdstad van de wereld. In vergelijking met de Nederlandse situatie is het spelen iets duurder. Je krijgt overal drie ballen en voor een euro krijg je één spel; twee euro is drie spelen en drie euro levert zeven spellen op. Over het algemeen wordt er veel gespeeld en verkeren de kasten daardoor in redelijk tot goede conditie. De populariteit van het spel is enorm, dus samenspelen moet ingecalculeerd worden. Nu het steeds lastiger wordt om in Nederland te spelen kan de volgende groepsreis van de NFV wellicht naar Parijs leiden. Een prachtige stad met vermaak voor iedereen.
Naast in cafés en Brasseries te kunnen spelen, oogt de gemiddelde speelhal zoals de Nederlandse amusementenhal van een jaar of vijftien terug. Natuurlijk zijn er de nodige schietspellen en de football games van Sega, maar een Naschrift: In een vaktijdschrift las Ad Jonker laatst dat sinds 1996 het aantal geregistreerde flipperkasten in Frankrijk gedaald is van 120.000 naar 30.000! En laten die nou blijkbaar net allemaal in Parijs staan...
Bruidstaart, gebaseerd op Cirqus Voltaire, de kast waarop Claudine afgelopen jaar Nederlands Kampioen flipperen bij de dames is geworden. Hij was ook nog eens erg lekker! Jim Jansen 23
Lord of the rings Het is weer eens zover: een nieuwe kast, een nieuwe review. Het kost veel moeite om niet meteen op de startknop te drukken, maar laten we nog even wachten: eerst de buitenkant. De kast ziet er in het echt even goed uit als op de plaatjes. De pixels in de plaatjes zijn van dichtbij wel duidelijk zichtbaar, maar
als je speelt ziet het er prima uit. Het speelveld is erg open maar er zijn heel veel features en niet van die levensgevaarlijke schoten. De kopkast valt ook op: het is een nieuw ontwerp dat wat ouderwets aandoet. Er zit een chromen randje aan en hij ziet er duurder uit dan die zwarte kopkasten die we tot nu toe hebben gezien. Samen met het ontwerp op het kabinet en de sticker op het deurtje is het echt een stijlvolle kast.
De bal ligt klaar (er is een gewone plunger) en de muziek begint. Als je de muziek van de film kent, weet je dat dit de muziek is bij de scène waarin Gandalf op zijn kar de Gouw binnenrijdt, maar al snel gaat de muziek over in de themamuziek van de film. Gek genoeg is er geen openingsanimatie, alleen de score, bal en credits. Je kunt niet eens zien dat je een keuze hebt voor het skill shot en dat is nogal een misser, want de inserts in het speelveld die aangeven welke keuzes je hebt, zitten goed verstopt. De acht bewegende lampjes in de shooter lane wijzen je er op om de bal af te schieten en als je een beetje beter kijkt, zie je de lampjes “Flipper”, “Tower” en “Lanes”. Een geoefende speler weet wel wat die termen betekenen, maar daarmee weet je nog niet wat hiermee precies bedoeld wordt. Zo werkt het: als je “Flipper” kiest, moet je de bal hard afschieten om hem helemaal rond het speelveld en op de linker flipper te krijgen, zodat je de rechter loop kunt schieten voor een super skill shot. Kies je “Tower” dan moet je de bal zachter afschieten zodat hij maar half rond gaat en in de linker toren te-
Ho, stop, nog even wachten! Ach kom op, spelen met die handel! Als je een spel start, zie je meteen het rode monster midden op het speelveld, Balrog, opzij zwaaien en de middelste ramp met een spinner ervoor tevoorschijn komen. Balrog licht rood op om je aandacht op de ramp te vestigen zodat je het idee krijgt dat hij daar later nog wel een keertje weer voor gaat staan, maar dat komt verderop wel.
Dan door naar het speelveld en laten we eerlijk zijn: het ontwerp lijkt nogal op dat van de Medieval Madness. Niet dat dat nou slecht is – de MM is een prima kast met een goede flow – maar de LOTR zit wel heel anders in elkaar. Het
voordeel is wel dat je al meteen een gevoel hebt voor waar de schoten zitten. Laten we er van linksonder met de klok mee eens naar kijken. Er zitten twee flippers op de kast – twee, niet meer en niet meer. Aan elke kant hebben we één inlane en één outlane, alle vier met een lampje boven de switch. Deze lampjes spellen K-E-E-P, maar L-O-C-K had ook gekund want als je ze alle vier aan hebt gaat de lock aan op de rechter ramp. Dan gaan ze allemaal weer uit, tenzij je de drie locks allemaal aan hebt want dan blijven ze aan.
recht komt voor een gewoon skill shot. Ten slotte heb je “Lanes”: lanceer de bal heel zachtjes zodat hij bij de rollovers komt en gebruik dan de flipperknoppen om het knipperende lampje bij de bal te krijgen om het skill shot te scoren. Het is een leuk idee dat je kunt kiezen hoe moeilijk je het skill shot wil en dat dat ook in punten wordt uitgedrukt. Het zou wel iets duidelijker mogen worden aangegeven.
24
www.pinballnews.com Vertaling: Mila Groot
Boven de linker slingshot zit de VUK van de Mystery award. Dit gat is vergelijkbaar met de katapult van de MM en de VUK (Vertical Up Kicker) op de Playboy. Als je hier een bal in schiet,
jaargang 12 nummer 4
kan hij een target bovenaan de baan raken (dat nu nog niets doet maar dat komt vast nog) of in de VUK vallen. Als Mystery aan is krijg je de award en anders wordt de bal in de linker baan geschoten zodat hij terechtkomt in de linker inlane. Het is een normale VUK, dus zelfs met drie ballen erin doet hij het nog. Boven het Mystery-gat is de linker orbit. Als je de bal hard genoeg schiet gaat hij het hele speelveld rond naar het gat in de toren van Barad-Dur, helemaal rechts bovenaan op het speelveld en vergelijkbaar met de fish finder in Fish Tales. Zachtere schoten komen in de rollover lanes.
Naast die orbit, met een dun stukje blauw plastic ertussen, zit de linker ramp. Deze ramp is niet steil maar heeft wel een bocht van 180 graden waar de bal desondanks verbazingwekkend soepel doorheen gaat. Deze ramp voert de bal naar de linker baan en dus de linker inlane. Rechts naast de ramp zit de linker binnenloop. Je kunt twee kanten op met deze ramp want er zit een diverter bij het begin. De meeste ballen gaan achterlangs rond en komen door de rechter orbit terug op de flippers, maar als je de diverter hebt geactiveerd in de rechter inlane, dan wordt de bal omgeleid naar links, naar de toren van Orthanc. In deze toren zit wederom een VUK die de bal omhoog schiet naar een minispeelveldje dat Paths of the Dead heet. Beetje lugubere titel… Dit minispeelveld heeft een stuk of wat paaltjes met rubbers erom. Ertussen zitten vier switches, twee naast elkaar en twee eronder. De bal rolt over twee van die switches en daarmee scoor je het aantal zielen (‘souls’) dat op de display wordt vermeld. Vaak is de ene switch meer waard dan de andere en bovenaan
zie je aan de groene lampjes welke het meeste waard zijn. Als je alle verlichte lampjes hebt gescoord zijn de switches de volgende ronde weer meer waard. Als de bal het speelveldje verlaat, komt hij direct op het speelveld, in de linker baan of in de Mystery VUK. Voor de tijd dat de bal op het mini-speelveld is, krijg je ook een aantal zielen, maar het zijn er niet veel. Wel blijven ze doortellen nadat de bal het mini-speelveld heeft verlaten en nog geen andere switch heeft geraakt. Het zou dus kunnen gebeuren dat de bal direct op het gewone speelveld terecht komt en dat je ‘m direct op te flipper vangt zonder dat hij een switch raakt: zo zou je lekker veel zieltjes kunnen winnen! Er is vast een limiet aan zielen dat je zo kunt scoren, maar ik weet het niet zeker want het lukte mij helaas niet om de bal op deze manier op te vangen. Als we verder gaan met ons rondje speelveld dan komen we nu bij het middenschot. Zoals ik al zei, Balrog staat hier dus voor. Dit monster zwaait heen en weer voor de opening zoals de deur van de bank in Monopoly, dus hij kan ‘m blokkeren of opzij gaan (dat is zijn normale positie) zodat de middelste ramp vrij is. Deze ramp is een soort van gespleten tong met een spinner ervoor die leidt naar het belangrijkste feature van deze kast: de ring. De ring
rollen net over de ramp en eindigen in de rollover lanes maar hardere ballen komen midden in de ring terecht en worden daar vastgehouden door een ringvormige elektromagneet. Als je Austin Powers gespeeld hebt dan zie je dat hij veel weg heeft van de Time Machine, maar deze is veel eleganter en bovendien onzichtbaar. Als Mode Start aan is, doet de magneet hetzelfde als in AP: hij gooit de bal door de ring en ach-
ter het speelveld langs in de rechter baan, zodat de bal in de rechter inlane uitkomt. Als de ring nog niet aan is, valt de bal in de rollovers. Die magneet maakt trouwens verbazend veel herrie en vreet blijkbaar erg veel stroom, want ik zag dat de onderste VUK het niet deed terwijl er een bal in de ring zat. Rechts en voor de ring zitten drie rollover lanes; ze hebben de letters O-R-C en je haalt er de bonus multiplier mee. Je kunt ze gebruiken voor het skill shot en ze leiden de bal naar de pop bumpers. De pop bumpers zijn wat aan de iele kant en meestal verborgen achter Balrog. Er zitten rode flashers op die flashen als de bal een bumper raakt, maar helaas zijn ze aan elkaar verbonden en dus gaan ze telkens allemaal tegelijk.
is een belangrijk schot want je start er modes, je scoort er jackpots en je hebt ‘m nodig om de ring uiteindelijk te vernietigen. Te zachte schoten naar de ring
Boven de flashers, helemaal rechts bovenaan het speelveld staat de toren van Barad-Dur. Het gat links boven deze toren bepaalt of je de toren geraakt hebt. Als je de toren vaak genoeg schiet, stort hij in. Nou ja, instorten, hij valt een beetje om, net zoals Kenny (van South Park). Inderdaad, het wordt zeg maar de scheve toren van Barad-Dur. Dit is niet echt een sterk staaltje van ontwerpen en alleen helemaal niks doen was
25
nog net erger geweest. Ze hadden beter lichteffecten kunnen gebruiken om de toren te laten ontploffen en daarna donker te maken. Onder de bumpers en rechts van de middelste ramp is Gollums grot. Hier kun je extra ballen en specials halen en Gollums multiball starten. Net zoals bij de MM kan ook hier de bal van zowel
nen gaan, zelfs als er gelockte ballen liggen. Dit wordt mogelijk gemaakt door de voorste gelockte bal los te laten als er een nieuwe bal aankomt. In het begin speelt dit een beetje raar, maar je went er snel aan. Het lock-mechanisme bestaat uit een nylon paaltje en drie microswitches die de aanwezigheid van ballen registreren. Omdat het paaltje een vrij scherpe punt heeft, gebeurt het wel eens dat de bal het paaltje raakt en dan zijwaarts van de baan af ketst zodat er geen ballen meer in de lock zitten en je een onverwachte twee-balmultiball hebt. Als je één van die ballen weer in de rechter baan schiet, wordt die gelockt en is er niets aan de hand, maar ik weet niet wat er gebeurt als je een bal kwijt raakt. Het laatste schot is de rechter orbit: harde schoten gaan rond en door naar
boven als beneden in het gat komen, maar het ontwerp is wel zo dat een hard schot van beneden niet blijft zitten maar naar de pop bumpers gaat. Ook hetzelfde als op de MM is dat je sommige awards alleen scoort als je niet eerst een bumper hebt geraakt. Vanuit dit gat gaat de bal omhoog door de rechter baan naar de rechter inlane.
Battle, War of the Ents, Attack of Shelob en Destroy the Witch King. De namen staan rond de bovenste helft van de ring en je kunt met de flippers een mode kiezen. Het doel van de mode wordt niet van tevoren met quotes of animaties bekend gemaakt, dus je moet de aanwijzingen volgen totdat de mode is afgelopen. Alle modes gaan op tijd en je kunt meer tijd
krijgen door het Palantir target te schieten of door een award te scoren. Frodo en Gimli laten je weten dat je aan het eind van de tijd begint te raken door de laatste seconden af te tellen. Vooral Gimli weet je daarbij goed op te jagen. Als je de mode binnen de beschikbare tijd af hebt, gaat Gift of the Elves branden – één van de zes awards onder de linker orbit. Je scoort ze in de toren van Barad-Dur. Ik weet niet wat er gebeurt als je alle zes de modes (uit)gespeeld hebt want zo ver ben ik niet gekomen, maar het is ongetwijfeld erg goed. Gek genoeg ben ik er niet achter gekomen hoe je de ring weer aan krijgt. Als er geen mode aan is, krijg je wel een bonus ring.
Net links van Gollums grot is het Palantir target. Als het aan is, geeft het een willekeurige award die je bij de huidige mode helpt. Er zit een kristallen bol boven die rood opgloeit als het target aan is.
de linker orbit en zachtere schoten eindigen in de rollover lanes of de toren van Orthanc. En dan is er nog het Spot ring target waarmee je één van de ringen verzamelt (hierover later meer).
Rechts naast Gollum zit de rechter ramp. De baan waar deze ramp naartoe gaat heeft de vorm van Aragorns zwaard en wordt gebruikt om ballen te locken voor de Two Tower multiball. Omdat deze baan ook in het normale spel gebruikt wordt, moeten er ook gewoon ballen door het ball-lockgedeelte kun-
26
En na het speelveld volgens de regels. Het spel bestaat uit drie grote onderdelen: modes, multiballen en de ringen. De modes start je bij de ring, dus schiet de bal op de middelste ramp en hij wordt in de ring vastgehouden terwijl de animatie van de betreffende mode wordt afgespeeld. Dan wordt de bal door de ring en achter het speeldveld langs gegooid naar de rechter baan en de mode begint. Er zijn zes modes: Escape the ring Wraiths, Gandalf vs Saruman, Warg
Het tweede onderdeel van het spel zijn drie multiballen: voor elke film een multiball. Je kunt ze in elke volgorde spelen. Voor de multiball van Fellowship of the ring moet je alle negen reisgenoten verzamelen door hun banen te schieten:
jaargang 12 nummer 4
Pippin – linker orbit Merry – rechter orbit Sam – Mystery VUK Aragorn – rechter ramp Frodo – ring Gandalf – linker binnenloop Legolas – linker ramp Gimli – gat Boromir – pop bumpers Er zitten negen lampjes in het speelveld zodat je kunt zien wie je al gehad hebt. Als je ze allemaal aan hebt, schiet je de bal in de toren van Barad-Dur om de multiball te starten. Balrog komt nu voor de opening naar de middelste ramp te staan en het idee is dat hij de brug bewaakt, dus je moet met hem vechten en ook nog eens alle reisgenoten over die brug zien te krijgen. Om dat te doen moet je om de beurt Balrog schieten en de linker of de rechter baan. Met elke ramp breng je iemand over de brug, maar daarna moet je wel weer eerst Balrog schieten om de banen weer aan te krijgen.
De tweede multiball is de Two Towers multiball. Deze start je door de vier K-E-E-P-lampjes in de inlanes en outlanes aan te krijgen zodat de lock in de rechter baan aan gaat. Drie keer locken en multiball kan beginnen. Als je de eerste bal lockt, hoor je twee vrij lange quotes achter elkaar die niet helemaal lekker lopen. Bij de tweede lock zie je een vrij suffe animatie van Frodo die een helm opzet; het ziet er een beetje cartoonachtig uit. Bij de derde lock zie je een mooie animatie en dan begint de multiball. Het is een vrij ingewikkeld verhaal maar ik zal proberen het zo goed mogelijk uit te leggen. Alle banen en de orbits, de ring en Gollum branden voor jackpots, dus dat zijn zeven schoten. Als je alle drie de ballen nog in het spel hebt, scoren alle jackpots dubbel; verlies je een bal, dan scoor je weer gewone jackpots. Ik geloof dat als je ook nog Gollums multiball start, dat je dan triple jackpots krijgt als je alle vier de ballen in het spel hebt.
Tot zo ver gaat het nog, maar dan blijkt de tijd mee te spelen. Elke keer als je een jackpot scoort, gaat dat schot uit en heb je nog drie seconden om één van de andere schoten te halen voor een dubbele jackpot. Daarna heb je weer drie seconden om een derde jackpot (triple) te scoren en zo verder totdat je
ze alle zeven gehad hebt. Bij elke jackpot hoor je welke het is. En vergeet niet: als je alle drie de ballen nog in het spel hebt, dan scoor je daar hoe dan ook al triple jackpots mee, dus alles bij elkaar kan je 21 keer de basiswaarde van de jackpot scoren. Maar drie seconden is niet veel tijd en als ze op zijn gaan alle lampjes weer aan begin je weer van voren bij jackpot één. Als je ze wel alle zeven haalt, zijn daarna alle schoten super jackpots. Alles bij elkaar is dit een aardige variatie op de gewone multiball en krijg je de gelegenheid om een monsterscore neer te zetten, al gaat dat niet makkelijk. De derde multiball is Return of the King. Deze kan je starten door 5.000 zielen te verzamelen bij de Paths of the Dead. Als Gimli zegt “That’s enough for an army” dan heb je de 5.000 bereikt en kun je de multiball starten in de toren van Barad-Dur. Helaas weet ik na acht uur spelen niet meer precies wat er gebeurt bij deze multiball. Volgens mij moet je afwisselend links en rechts jackpots schieten, maar misschien ben ik in de war met een mode. In ieder ge-
val, als je de drie multiballen gespeeld hebt kun je in het midden Destroy the Ring starten. Dit eindspel bestaat uit drie opdrachten. De eerste is om de bal in de ring te schieten; hij wordt daar
vastgehouden en er wordt een tweede bal afgeschoten. De tweede opdracht is om met deze bal de eerste weer uit de ring te schieten en ten slotte moet je met de twee ballen de linker orbit, de linker ramp, de rechter ramp en de rechter orbit schieten om het eindspel helemaal af te maken. Als je alle schoten hebt gemaakt, vallen de flippers dood en doet de kast een tikkie vreemd – een beetje zoals een vacation jackpot op de Whitewater, maar minder goed. De eerste keer dat het gebeurde dacht ik zelfs dat de kast een ball search aan het doen was. Er hoort eigenlijk een lichtshow bij het geluid van al die spoelen zodat je weet dat het iets bijzonders is.
Zolang je de tweede bal niet in de ring hebt geschoten, blijft de eerste bal er gewoon in zitten. Dat gebeurde bij mij maar uiteindelijk werd de bal toch losgelaten en in de ball lock opgevangen. De ultieme vernedering…
De regels sluiten we af met de ringen. Vlak boven de flippers zitten drie concentrische cirkels met LED-jes die aangeven hoe ver je bent met het verzamelen van de ringen. Er zijn drie soorten ringen die je moet verzamelen: Dwarf, Elf en Man. De meeste schoten hebben de drie soorten ringen als insert in het speelveld, dus als je de baan schiet, krijg je die ring. Met sommige schoten kun je bepaalde ringen laten branden: Mystery VUK – Ring – Gollums grot –
Dwarf-ringen Elf-ringen Man-ringen
27
Met de combinatie van linker inlane en het Spot Ring target rechts kan je ook ringen verzamelen. Als je alle ringen hebt verzameld moet je Ring Frenzy starten, waarbij alle schoten Frenzy jackpots zijn. En zo werkt de kast dus! Er zit vast nog meer in dan dit, maar dat zullen we dan later wel ontdekken. Maar wat is ons oordeel over hoe de kast speelt, en wat nog belangrijker is, is het ook nog een beetje een leuke kast? Zeker weten!
quotes zijn niet overdreven of saai door herhaling en als je het muziekje hoort omdat je op de high score lijst staat, ben je blij dat je het gehaald hebt. De kwaliteit van de animaties is over het algemeen erg goed, afgezien van die ene van Frodo bij het locken van de tweede bal. Vooral de animatie van de ring aan het begin van elke mode is er goed, al zouden ze je misschien iets meer tijd moeten geven om de instructies te lezen. De animaties van de multiball dragen echt bij aan de sfeer en passen perfect bij het geluid en wat er op het speelveld gebeurt. De enige andere kritiek die ik heb betreft het inconsistente gebruik van het lettertype. Het lettertype dat wordt gebruikt als je K-E-E-P vol hebt is extra vet en heeft veel weg van Terminator 3, terwijl verder in de kast een roman lettertype, met schreef, wordt gebruikt. Dit zou wat meer op elkaar afgestemd moeten worden.
Erg opvallend vond ik dat alles zo lekker vloeiend loopt. Alle schoten gaan precies zoals je zou verwachten vanwege de metalen banen en ze hebben nog een uitdaging ook. OK, de toren van Barad-Dur stelt wat teleur maar dat is dan ook het enige minpuntje. De kast is verder nogal stuiterig en kale stalen paaltjes en vlakken die de bal doodleggen zijn er niet bij, zodat je genoeg mogelijkheden hebt om een drain te voorkomen, zelfs als de outlanes helemaal open staan. Natuurlijk is een kast meer dan alleen een speelveld en wat regels. Het geluid van de LOTR is echt voortreffelijk. Er zit een nieuw 16-bits geluidssysteem in de kast en dat merk je: zet de kast gewoon alleen maar aan en luister naar het geluid. De muziek is krachtig en past perfect bij de kast. Er zitten ook een paar erg mooie geluidseffecten in, zoals de intro’s van de multiballen, het wapengekletter als je de spinner raakt en de geluiden van hamers en beitels als je de O-R-C rollovers allemaal aan hebt. De
28
De verlichting is bijzonder goed. Het lampje in Balrog gloeit als hij beweegt of als je ‘m geraakt hebt en zo weet je precies dat er wat gebeurt. De inserts in het speelveld zijn goed zichtbaar en
maken duidelijk wanneer je welke schoten moet halen. Naar mijn idee zijn er erg veel gestuurde lampjes in dit spel dus ze zullen ook wel allemaal ergens voor gebruikt worden. De flashers op de pop bumpers maken het helemaal af.
Het is ondertussen wel duidelijk dat ik me niet verveeld heb met deze kast. Bijna alle schoten zijn heerlijk om te schieten en je wordt echt helemaal in het spel en het verhaal meegesleept. Ik heb bijna vier uur achter elkaar gespeeld en de enige twee redenen waarom ik ben gestopt waren pijnlijke polsen en de wil om voor de spits thuis te zijn. De LOTR is zonder twijfel een fantastische kast en verdient het om met massa’s verkocht te worden.
Dan heb ik ten slotte nog een paar opmerkingen om mezelf in te dekken. De kast waarop ik gespeeld heb was namelijk een betaversie en dus nog niet het uiteindelijke product zoals dat verkocht zal worden, dus er zal nog het één en ander veranderd worden voordat hij het normale verkooptraject in gaat. Sommige dingen waren bijvoorbeeld nog niet af: awards als “add 0x bonus” of “medium points 00” zullen waarschijnlijk wel verdwijnen. Soms stond er op de display dat je de verlichte baan moest schieten terwijl er niets verlicht was, maar zulk soort foutjes in de software zijn in dit stadium te begrijpen. Ondanks dat de naam van de ontwerper niet wordt vermeld zijn er wel een paar hints in de high score lijst. De eerste plaats is voor Alan Smithee – een naam die wordt gebruikt als een director zijn echte naam niet aan het project kan of wil verbinden. Er staat echter verderop in de lijst een zekere G. Gomez en je mag hier je eigen conclusies uit trekken. Ter afsluiting wil ik Bob en John van Electrocoin hartelijk bedanken voor hun gastvrijheid en hulp bij het maken van deze review. © Pinball News www.pinballnews.nl
jaargang 12 nummer 4
Wedstrijdje op TASPP TASPP (The After Summer Pinball Party) was zaterdag erg gezellig, er waren genoeg mensen en de sfeer was OK, de kasten waren in prima conditie en (belangrijk voor mij) de drank was niet duur.
Goed: de zaterdagavond vorderde gestaag en een aantal mensen werden wat zenuwachtig. Dit was een gezelligheidstoernooi zonder wedstrijd element. Echter een aantal mensen kon het niet laten om er toch maar een wedstrijdje van te maken. Er werd snel een opzet gemaakt. De bedoeling was met 16 man te starten, met 4 man op een kast en telkens de beste twee door.
Okay, een storing of een reparatie daar ontkom je niet aan. Daarbij zijn er altijd mensen die hun technische kennis ten toon willen spreiden, maar het gros komt om te flipperen. Geen verliezers-ronde, gewoon een gemakkelijke opzet met simpele regels. De kasten waarop gespeeld werd, waren de kasten bij de NFV stand, gewoon op 3 ballen met de mogelijkheid van ĂŠĂŠn extra bal en bij mystery ook echt mystery. Dit laatste heeft volgens mij geen oneerlijke wedstrijd tot gevolg gehad. De kasten waarop gespeeld werden waren: En er kon geflipperd worden naar hartelust. Wat ik zelf jammer vond, is dat een aantal kasten op 5 ballen stond. Als je dan een potje wil flipperen en de kast is makkelijk afgesteld, dan sta je wel een tijdje te kijken voordat je aan de beurt bent. Misschien is op 3 ballen leuker, al kan ik wel begrijpen dat het eindspel gemakkelijker te halen is, wat dan leuker is voor sommige mensen.
Stern Rollercoaster Tycoon Stern Terminator 3 Williams Terminator 2
Bij aanmelding hadden we vrij snel 16 personen, echter er waren nog 2 aanmeldingen die we niet konden weigeren. Het schema werd razendsnel aangepast en het werd er naar mijn mening leuker op. Je had namelijk meer kans om door te gaan. De opzet was nu:
Michel van den Elzen 6 groepen van 3, beste 2 door, 3 groepen van 4, beste 2 door, 2 groepen van 3, beste 2 door, Finale: 4 personen op de Terminator 3.
De wedstrijden werden op verschillende kasten gespeeld: bij de eerste ronde was het zelfs zo dat de volgende groep startte op de kast die het eerst vrij kwam. Het was dus allemaal niet zo voorspelbaar. Verder heeft Martijn van Aken (NFV) nog snel een schema gemaakt, zodat de deelnemers elkaar ook niet direct in de volgende ronde zouden treffen.
Maar met een beperkt aantal deelnemers en kasten ontkom je natuurlijk nooit aan het feit dat je elkaar als wedstrijdspeler weer snel tegenkomt. Maar om door te komen moest je gewoon eerste of tweede worden. Dat is toch een simpele en duidelijke regel waar je moeilijk omheen kan. De namen had ik erg slordig opgeschreven, het kan dus voorkomen dat ik een naam verkeerd geschreven heb. Uiteindelijk hebben onderstaande spelers het gehaald tot de finale. De scores weet ik niet meer maar de einduitslag was: 1. Michel van den Elzen 2. David Houwers 3. Roy Wils 4. Taco Wouters
29
Verslag advies werkgroep NFV Kastenplan 1.
Uitgangspunt & doelstelling De NFV stelt zich ten doel het flipperen in Nederland te promoten, het ‘flippererfgoed’ te koesteren. Binnen deze algemene doelstelling zijn twee specifieke aspecten te onderscheiden: · behoud van de flipperkast (‘pinball art forever’) · autonomie bij organisatie van evenementen. Derhalve: geen commercieel oogmerk en (vooral ook) gericht op de lange termijn. Realisatie hiervan is gebaat bij een zorgvuldig opgebouwde eigen NFV flipperkasten-collectie. De NFV bezit reeds een vijftal flippers en bij de ALV van 2003 hebben de leden het verzoek gedaan na te gaan of de financiële reserve van de vereniging niet in flipperkasten geïnvesteerd kon worden. In reactie heeft het NFV Bestuur een werkgroep ingesteld om de mogelijkheden (pro’s & cons) te onderzoeken en met een beleidsvoorstel te komen.
2.
Werkwijze Werkgroep De werkgroep onderzoekt de mogelijkheden om de specifieke doelstellingen van het ‘Kastenplan’ te realiseren en stelt op basis hiervan een advies op voor het NFV Bestuur. In deze Spinner een beknopte weergave van het advies. In het advies komen de meest relevante aspecten aan de orde: i) organisatie (werkgebied, taakverdeling, budgettering & verantwoording) ii) financiering (budget, fondsenwerving) iii) selectie (criteria voor keuze & aanschaf, besluitvorming) iv) opslag & onderhoud (huisvesting, gebruik, regulier & groot onderhoud) v) administratie (registratie kasten, financiële verantwoording commissie).
Om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van wat de leden willen, heeft de werkgroep besloten de leden actief te raadplegen (dmv. een enquête). Zie de bijlage in deze Spinner. De uitkomsten van de enquête zijn belangrijk voor een aantal te maken keuzes. 3.
Adviezen van de werkgroep
I)
Organisatie Kasten Commissie (KaCo) Een goede organisatie & taakbeschrijving is van groot belang, ook in de voorfase. De werkgroep stelt voor om een aparte commissie (KaCo) op te richten. Deze KaCo : · · ·
werkt onafhankelijk aan de realisatie van vooraf gedefinieerd doelstellingen; laat jaarbudget jaarlijks vooraf door het NFV Bestuur goedkeuren legt op kwartaalbasis verantwoording af aan NFV Bestuur (kwartaalbericht).
De bevoegdheid voor benoemingen van KaCo leden ligt bij het NFV Bestuur. De KaCo zou minimaal uit 5 leden moeten bestaan en heeft de volgende taken: Specifieke taken commissie-voorzitter: Linking Pin: contactpersoon naar het bestuur, coördinator Juridische zaken: verzekering, verhuur, verbintenissen en verplichtingen, arbitrage. Specifieke taken administrateur: Kastenadministratie: registratie van NFV-kasten Budgetbewaking: registratie van uitgaven en gebruik van budget Specifieke taken PR-medewerker: Extern: links met leveranciers opbouwen / onderhouden, Intern: leden middels beschikbare media informeren. Specifieke taken Inkoop/Selectie medewerkers: Scouting : actief zoeken naar voorgeselecteeerde kasten tbv. aankoop Keuring : eerste beoordeling kasten voor aanschaf adhv. gedefinieerde critieria Verkoop : coördinatie eventuele verkoop, ruil. Specifieke taken Organisatie & Beheer medewerkers: Beheer : huisvesting / tracering voorraad kasten en onderdelen. Logistiek : opslag, planning, transport, middelen. Coördinatie op- en afbouw. Onderhoud : coördinatie regulier onderhoud (verzorging, schoonmaak) Archivering : database, tracering, mailings, documentatie, manuals etc. Contacten met TC: over reparatie / extra onderhoud (op afroep).
30
jaargang 12 nummer 4
II)
Financiering collectie De werkgroep ziet financiering als één van de kernvraagstrukken. De algemene opvatting is dat een representatieve collectie zeker 50 kasten zou moeten tellen. Opbouw van de collectie zou gefaseerd plaats moeten vinden. Dit ‘Opbouwscenario’ zou kunnen zijn om binnen 2 jaar (voor ultimo 2005) een zodanige collectie te vormen dat de doelstelling van autonomie in de organisatie van evenementen gerealiseerd zou kunnen worden (minimaal 25 flipperkasten). De NFV bezit momenteel vijf kasten. Een uitbreiding met 20 (toernooi)kasten vergt een flinke investering (aanschaf & onderhoud). Teneinde de realisatie van een collectie te bevorderen is aanvullende financiering wenselijk cq. noodzakelijk. Hiervoor zijn diverse mogelijkheden. De werkgroep stelt voor om: i) een bijdrage door alle leden te onderzoeken (separaat of dmv. verhoging contributie); ii) ter beschikking stelling kasten door leden te stimuleren (geen recht op teruggave!); iii) actief campagne te voeren om flipperkasten aan NFV te schenken (donatie); iv) werven van sponsors v) exploitatie van de kasten in bedrijfskantines, winkels, etc.
Meting van de bereidheid tot het leveren van een bijdrage gebeurt dmv. een enquête. III)
Selectie van flipperkasten voor NFV In totaal zijn er meer dan 3000 verschillende flipperkasten in produktie geweest. Uit dit grote aanbod dient een verantwoorde keuze gemaakt te worden. De kernwoorden van de collectie moeten zijn: kwaliteit, diversiteit en duurzaamheid. Kasten moeten in goede / topconditie zijn of gebracht kunnen worden. De werkgroep is van mening dat in principe geen voorkeur voor een bepaalde generatie kasten dient te bestaan. Een goed beeld van de voorkeur van de leden zal worden verkregen door de reeds opgestelde enquête. Een aantal specifieke aspecten zou bij de selectie mee moeten wegen: waardering leden, zeldzaamheid, prijspeil en geschiktheid voor wedstrijden. Om deze aspecten tov af te wegen en objectief te scoren is een selectie-matrix opgesteld. Op basis van een brede inventarisatie van voorkeuren (navraag bij leden) & het scoren op de relevante aspecten zou een zogenaamde ‘short list’ samengesteld kunnen worden met daarop die flipperkasten die bij voorkeur aan de collectie toegevoegd zouden moeten worden. De KaCo zou actief moeten proberen de op deze lijst voorkomende kasten te verwerven. De werkgroep heeft een checklist samengesteld om een aankoopbeslissing van een aangeboden / gevonden flipperkast te ondersteunen (met daarin criteria die van belang zijn voor aanschaf, oa. optische staat, technische staat en prijs).
IV)
Opslag & onderhoud Onderhoud is belangrijk en mag niet de sluitpost van de begroting zijn. Reparaties aan NFV-kasten vindt in principe onder verantwoordelijk heid van de Technische Commissie (TC) van de NFV) plaats. Om die reden is een regulier contact tussen de KaCo en de TC belangrijk. Flipperkasten hebben te lijden van transport. Het aantal verplaatsingen moet dan ook tot een minimum beperkt worden. Stilstand / opslag is ook niet optimaal. De werkgroep stelt voor een keuze te maken tussen: Plaatsing bij Steunpunten (voordeel: regionaal door NFV-leden te bespelen. Steunpunten kunnen tevens een bijdrage in het (normale) onderhoud leveren. Een centraal ‘clubhuis’ (voordeel: weinig transport, zeker als ook evenementen op deze locatie gehouden kunnen worden. Ook onderhoud kan dan goed georganiseerd plaatsvinden. Belangrijk is dan wel een centrale ligging en een regelmatige openstelling. Ook de (huur)kosten moeten op te brengen zijn. De werkgroep stelt voor bij leden navraag te doen naar hun voorkeur mbt. opslag en tegelijkertijd een ‘haalbaarheidsstudie’ te doen naar een NFV clubhuis (inschatting kosten van huur en verzekering, verwachtingen omtrent opbrengsten / eventuele besparingen).
V)
Administratie De werkgroep geeft aan dat een database met gegevens van flipperkasten van belang is voor een goede selectie en administratie. Op de website van de NFV is de basis voor een dergelijke database reeds gelegd in de vorm van Persoonlijke Collecties van leden. In het kader van het Kastenplan dient deze database te worden uitgebreid met gegevens omtrent geschiktheid voor toernooien, richtprijs, storingsgevoeligheid, zeldzaamheid. Nadat kasten zijn aangeschaft dient ook informatie over de locatie van de kast en het uitgevoerde onderhoud te worden geregistreerd.
4.
Vervolgtraject De Werkgroep stelt het bestuur bij deze voor om de Werkgroep formeel te ontbinden en over te gaan tot de installatie van de definitieve Kasten Commissie. Parallel hieraan kan de voorkeur van de leden worden gepeild mbv de in deze Spinner bijgevoegde enquête. De definitieve Commissie kan vervolgens verder gaan met de uitvoering van de hierboven beschreven plannen.
Namens de Werkgroep:
Paul Fransen, David Houwers, Jonathan Joosten, Edwin Nijs, Bas Vis, Theo van Vroenhoven
31
Flipperen voor gevorderden (VIII)
Aad van Dijk
De meer dan 5000 fans in de donkere overdekte arena begonnen ongeduldig te fluiten en langzaam in de handen te klappen. Het wachten duurde ook wel heel lang, sommige fans stonden al uren voor de hekken die het podium afschermden. Plotseling klonk het geluid van een basgitaar en floepte een sterke spot aan.
een G (linkerramp) en aan de rechterzijde een ramp in de vorm van -juisteen R. Drie prima bumperende gele bumpers, droptargets aan de linker en rechter zijkant van het speelveld, een lastige binnenloop, drie flippers en een kickback in de linker outlane zijn allemaal aanwezig om het flipperleven te veraangenamen. een interessant thema, zeker voor popmuziekflipperfans en in het bijzonder voor liefhebbers van de band GnR. Daarnaast heeft de kast een hele mooie kopruit, waarop al de bandleden in volle aktie zijn te bewonderen. Bovenop de kopkast is er ook nog eens een fraai schild te vinden met daarop het bekende GnR logo. Het kabinet is fraai versierd met twee klassieke “guns”waaromheen enige (je raad het al) rozen zijn gedrapeerd. Dit alles op een zwarte ondergrond geeft een heel mooi decor. Vooraan de kast zijn een plunger in de vorm van een roos te vinden aan de linkerzijde en rechts steekt er een klassieke revolver uit de kast. Met deze gun kunnen de ballen heerlijk het spel worden ingeknald, richting highscore!
In de spotlight stond het beroemde bandlid SLASH (hoed op, peuk in de mondhoek en gezicht onzichtbaar door enorme bos zwart krulhaar) geheel solo te spelen. En terwijl de uitzinnige fans hun handen stukklapten klonk er een enorme explosie en werd het podium hel verlicht. Alle bandleden waren opeens op het podium en de hit “Paradise City” werd ingezet. Maar waar was de rijkelijk van tatoeages voorziene zanger Axl Rose? Onder begeleiding van enorme flitsende verlichting was Axl Rose plotseling in volle glorie te bewonderen op het podium en gelukkig ook centraal op de kopruit van de sublieme flipperkast “Guns n’Roses”van Data East uit 1994. Ja, flippergroupies: we gaan weer eens een kast van de firma Data East (DE) nader bewonderen. Want van bewonderen is bij deze flipperrocker zeker sprake. De kast heeft eigenlijk alles wat een flipper leuk maakt. Zo heeft de kast
32
Gnr is uitgevoerd als een widebody, dat wil zeggen een wat bredere kast. En deze bredere kast geeft plezierig de ruimte aan een van de mooiere speelvelden uit de flipperhistorie. Zo tref je op het speelveld twee ramps aan, een in de vorm van
Maar bovenal, de kast loopt heel lekker, de ramps zijn goed te doen en gericht flipperen is zeer wel mogelijk op deze DE topper. Kom maar mee, dan gaan we eens even kijken wat het spel van deze rockstar allemaal te bieden heeft. Gitaarmodes Op het speelveld, aan de linker zijde van de G-ramp is een steel van een gitaar afgebeeld. Aan het einde van deze steel is een saucer aangebracht. Als de bal in deze saucer wordt geschoten, start een van de op de gitaar afgebeelde spelletjes. En dat zijn er maar liefst 9 stuks. Als deze alle negen zijn gespeeld volgt bij het volgende schot in de saucer de rellerige eindmode “RIOT”. De waarde van bijna alle modes is te verdubbelen door de bal met de zijflipper meteen na het verlaten van de saucer de binnenloop in te knallen. Dit is een behoorlijk lastig, maar wel zeer waardevol schot!
jaargang 12 nummer 4
De modes zijn in het kort: Slash Solo – een count-up ronde die start bij 20M. Schiet de linker of rechter buitenloop dan wel de binnenloop om deze steeds oplopende score binnen te halen. De ronde is afgelopen als de score 50M bereikt.
Duff Rocks – schiet tegen de captive ball die naast de G-ramp is te vinden. De captive ball komt dan in een klein afgesloten speelveldje, waar naast een bumper ook de D-u-f-f targets zijn aan te treffen. Als op deze wijze de duff targets allemaal worden geraakt is er 100 M verdiend door de speler.
Super Snake – een hurry-up op de linker ramp. Zo snel mogelijk de G-ramp op voor een hoge score dus. Een diverter zorgt ervoor dat de bal vervolgens voor de linker “rose” plunger terecht komt. Hiervandaan kan de bal in een groene bowl links achterin het speelveld worden geschoten. Iedere omwenteling van de bal in deze kom geeft op het display 1x-2x of 3x te zien. Geprobeerd moet worden om de waarde op 3x te hebben als de bal de kom door het gat onderin verlaat. Je ramp-score wordt met de verdiende waarde vermenigvuldigd! Erg leuk dit spelletje.
Lite Coma – deze getimede mode wordt pas echt gestart als de bal in de VUK aan het einde van de coma gang aan de rechter zijde van het speelveld wordt geschoten. Dan wordt een 2 ball spel gestart en iedere keer dat in de coma laan wordt geschoten komt daar naast een smakelijke jackpot ook nog een bal bij, tot maximaal 6 ballen.
Axl 3 Ball - 3 ballen van onze Axl cadeau waarbij in de centrale scoop naast de rechter R-ramp mini jackpots kunnen worden gescoord. Deze mode loopt door zolang je minstens twee ballen in het spel weet te houden.
Extra Ball – geeft een, nou ja……!
Gilby Rolls – dit is een videomode waarbij al motorrijdend auto’s moeten worden ontweken en voetgangers moeten worden geraakt. De motor wordt bestuurd met de flipperknoppen.
Matt Scoring – de jackpot start op 10M, iedere switch verhoogt deze waarde die uitsluitend te scoren is in de linker buitenloop. Deze mode loopt op tijd, dus scoor op tijd!
voor jackpots. Als ook dit lukt, dan wordt de binnenloop verlicht voor een Super Jackpot van minstens 250M. Dit alles gaat vergezeld van opzwepende originele hitmuziek gespeeld door Guns n’Roses, vooral op een beetje stevig volume klinkt dat echt geweldig! (behalve voor de buren die meer van klassieke muziek houden…). Daarnaast heeft GnR nog een soort skillshot dat eigenlijk geen skilshot is maar waarbij je uit vier mogelijkheden kunt kiezen om het spel te starten: 1. start een mode, 2. start met hogere waarde van de popbumpers, 3. start spel waarbij een bandlid wordt toegevoegd, waardoor je sneller bij muliball komt of 4. start met een mystery prijs. Deze mystery kan van alles zijn: punten, Super kickback (de gehele bal is kickback in de linker outlane aan), 20x bonus, Mega pops (3m per bumperhit), extra ball of multiball. Dan is er ook nog de SNAKE bonus. Door rechter loopschoten worden de letters van S-N-A-K-E verlicht. Alles aan verlicht de G-ramp voor de Snake bonus. Ook nu komt de bal voor de rose plunger en de bowl geeft nu verschil-
RIOT mode – 6 ballen op het speelveld en knallen maar. 40 schakelaars geraakt geeft de letter R, de volgende 60 hits geeft I dan weer 80 hits voor de O en tot slot 100 hits voor de T. Als dit lukt (bumpers benutten!), wordt de lastige binnenloop verlicht voor 1 billion!
Dizzy Ball – 2 ballen multiball waarbij iedere ramp 10M scoort plus 1M voor iedere geraakte droptarget. Bovendien wordt de waarde na ieder geslaagd loopje over de ramp verhoogd met 1M. Ook deze mode gaat door zolang er meer dan 1 bal in het spel is.
Het spel heeft ook een reguliere multiball die te bereiken is door het op het podium spelen van alle bandleden. Dit kan door tijdens het gewone spel ballen in de Coma gang te schieten. Alle leden op het podium geeft 6 ballen multiball met jackpots op de ramps. Je kunt bij 5 verlichte bandleden echter ook kiezen voor een schot over de Gramp, waarna de bal weer voor de rose plunger komt. Hiervandaan is een schot mogelijk in de groene bowl, waarbij de waarden van de te starten jackpots varieert tussen 35M en 65M. Nadat de bal de bowl verlaat volgt multiball met 5 ballen. Na beide ramps geraakt te hebben wordt de centrale scoop verlicht voor een 100M jackpot. Als deze 100M wordt gescoord, gaan de ramps weer branden
lende bonussen tijdens het rondcirkelen van de bal. De bonus is was verlicht als de bal de bowl verlaat is voor de speler! Maar zelfs dit is nog niet alles. Het spel heeft ook nog Axl comboschoten te bieden, de bumpers kunnen mega waarden
33
bereiken, er is een guns n´roses bonus te verdienen door schoten over de ramps en er is uiteraard ook nog een ball saver beschikbaar. Heel interessant is de mogelijkheid om een gitaarmode vast te zetten. De modes veranderen bij iedere bumperhit. Vastzetten kan door de trekker van de revolver te gebruiken als de gewenste mode verlicht is (bij voorkeur bij extra ball dus). De volgende te starten mode is dan de door jou geblokkeerde! Conclusie De firma Data East produceerde met Guns N’Roses een geweldige themakast, die ook nog eens een prettig lopend en onderhoudend spel bevatte. De kast is prachtig om te zien en in de beste DE traditie schitterend en flitsend verlicht. Het grote pluspunt van GnR is echter de enorme hoeveelheid originele
hits (onder andere ‘Welcome to the jungle´, Night Train‘, ‘Sweet child of mine‘en ‘Paradise City‘) die de kast ten gehore brengt, gespeeld door GnR zelf.
Nighttown, waar deze schoonheid zeer op zijn plaats was en behoorlijk de aandacht trok! Flippers met een rock thema willen nog wel eens in de bovenkant van het prijzengebied terecht komen (mooie zin zeg…) met voorbeelden als KISS, ROLLING STONES en IRON MAIDEN. Het zou heel wel kunnen, dat ook GnR in deze categorie gaat belanden. Dus voor fans van muziek en van flipperen is de aanschaf van deze topkast zeker aan te bevelen.
Voor de fans van rockmuziek is deze kast dan ook een echte aanrader. Vooral omdat bandlid SLASH betrokken was bij het ontwerpen van deze flipperkast.
Waardering Artwork kabinet Artwork kopruit Artwork speelveld Speelveldontwerp Waardering speelgimmicks Algemene indruk kast en spel
Een paar jaar geleden trof ik de kast aan in de Rotterdamse muziektempel
Lekker een patatje eten Onlangs was ik in Rotterdam om een mechanisch jaren ’70 wandgokkastje ALLE NEUNE op te halen bij een particulier vlakbij het Feijenoord stadion. Vanwege het feit dat dit soort apparaten een wat kleiner formaat heeft dan een flipperkast, is het voor mij zeer interessant om ze te verzamelen. Ik heb namelijk een nijpend ruimtegebrek in mijn huis! Bovendien is de in deze machine toegepaste techniek redelijk simpel te repareren/restaureren. Aangezien deze ALLE NEUNE op 20 eurocent werkt kan hij mooi dienen als spaarpot voor mijn zoontje.
redactie 8.5 8 8 9 8 8.5
Frank Verweij
Maar goed, wat heeft bovenstaande tekst met flipperkasten te maken, hoor ik je zeggen. Wel, toen ik op weg naar huis door de etalageruit keek van snackbar “Het Gouden Schip”, gelegen op de hoek van de Rijerdijk/Huniadijk in Rotterdam, ontwaarde ik in de eethoek diverse verlichte kopruiten van oude mechanische flipperkasten. Daarom snel mijn digitale fotocamera uit het handschoenenkastje van mijn auto gepakt en vervolgens een patatje met mayonaise en een blikje chocomel bij de eigenaar van “Het Gouden Schip” besteld. Op mijn vraag of hij er problemen mee had dat ik een paar foto’s maakte van zijn eethoek, antwoordde hij ontkennend.
34
auteur 9 8.5 9 9 8.5 9
Dus daarom zijn de in nieuwstaat verkerende Williams 1975 LITTLE CHIEF-, 1976 GRAND PRIX- en 1976 AZTEC-kopruit voor jullie (de lezers van de Spinner) digitaal vereeuwigd. De kopruiten zijn door de vorige eigenaar bij een exploitant gekocht en daarna in het eethoekmeubilair verwerkt. Een tl-buis, welke is gemonteerd achter elke kopruit, zorgt voor de verlichting. Ik vond het heel apart en kan jullie aanraden om eens bij “Het Gouden Schip” te gaan kijken. Groeten van Frank Verweij
jaargang 12 nummer 4
Showreport Pinball Expo 2003 Dit jaar werd van 16 – 19 oktober de 19de editie van de Expo gehouden. Nadat WMS industries de maandag na de Expo van 1999 de flipperafdeling sloot, waar dan net ons lid Jean-Paul de Win een stage liep, was het voor ieder een vraag of deze show nog zou voortbestaan. Want deze show is uniek in zijn soort. Hoe wij het ook proberen, we hebben geen mensen uit de industrie naar Nederland kunnen halen. En daar in Rosemont, IL lopen ze gewoon in het wild rond. Steve Ritchie kennen de meesten wel, maar hoe ziet bijvoorbeeld Greg Kmiec eruit als je nog geen foto hebt gezien?
vliegen en dan tijdens de vlucht naar Chicago bijna weer over Amsterdam te
vliegen. Dan sta je daar om half twee in de middag te wachten op het gratis busje naar het hotel. Dat duurde nogal om er vervolgens achter te komen dat niet ieder hotel via de nu aparte internationale terminal rijdt. Daar O’Hare het op één na grootste vliegveld van de wereld is hebben ze gelukkig wel een gratis verbinding tussen de terminals, dus met enige vertraging arriveer ik in het hotel. Dan maar wat wennen aan het tijdsverschil, die mij nog zou achtervolgen. Op woensdag een geplande dag in de stad Chicago, die zeker wel een bezoek waard is. Het weer was dit keer zeer aangenaam. Het kan in oktober ook al vriezen aldaar. Vooraf had ik gehoopt om op woensdagavond zo een privé feestje bij iemand te kunnen meemaken. Die was er achteraf wel, maar daar wist ik niets van. Dat gaat volgend jaar in ieder geval wel lukken.
Ook dit jaar was het weer vier dagen overvloed aan alles op en rond het flipperen. Als enige NFV-er ditmaal. Wel was er een exploitant met eega uit Leiden. Wedstrijdspelers komen hier ook nog aan de bak. Nu stonden er acht T3s en de winnaar van de uiteindelijke hoofdwedstrijd heeft er nu 1 thuis staan (of alweer doorverkocht wellicht). Door alle indrukken en een selectief geheugen neem ik het programma nog eens door en zal dat aanvullen met wat opvallende zaken. Op dinsdag al naar Chicago gevlogen. Het voordeligste ticket was via Milaan. Het blijft en wat vreemde ervaring om eerst in anderhalf uur naar Milaan te
Ad Jonker
Donderdag dan op tijd op, ontbijt besteld en ondertussen loopt de klok akelig dicht naar negen uur, de vertrektijd van de bussen naar de Stern-fabriek. Vervolgens sta je te wachten en komt er de de na een kwartier 1 bus. De 2 en 3 kwamen maar niet en ik had dan het ‘geluk’ dat iemand, met wie ik sprak dan wel zelf met de auto ging. Op het moment dat ik instapte kwam er natuurlijk weer een bus. De fabriek is 20 minuten rijden van de show en ter plekke werd ik
ingedeeld voor een rondleiding met Ray Tanzer, die zelf de nodige kasten heeft ontworpen. Bij ons groepje was ook Wayne Neyens, die zelf in de 50-er en 60-er talloze kasten heeft ontworpen. Ray kon Wayne alleen nog vertellen wat
er gewijzigd was. Enkele zaken kunnen makkelijk en/of netter worden gedaan, maar het blijft een hoop handwerk. Dat de volgende kast Lord Of The Rings zou worden is bekend, maar behalve wat dozen met die naam erop was dat alle-
35
maal nog geheim. Het cadeau was een aantal flyers. Persoonlijk had ik liever een beige polo met het Stern embleem erop gekocht.
kan ik hier niet meer schrijven, waar het allemaal over ging. Zeer mogelijk zet Martin Ayub van Pinball News dit gesprek als download op zijn site.
Eens terug in het hotel begint dan het wachten op het eerste seminar. De hal zelf gaat pas om zes uur open. Gelukkig stonden er tijdelijk twee flipperkasten in de hal, waar zeer dankbaar gebruik van werd gemaakt. Er wordt nog een lunch aangeboden waar je snel moest wezen om nog wat te krijgen. 14 uur, het eerste seminar. Uit Australië (wat zit ik nou met mijn jetlag J) zijn er Michael Shalhoub en Alan Tate. De eerste is de schrijver van het Pinball Compendium boek, die de oudere ontwerpers maar niet genoeg kon bedanken voor al dat moois wat ze ontworpen hadden en hun medewerking. Alan Tate moest even de knop van lokaal Australisch-Engels naar algemeen Engels omzetten. Hij is be-
Dan weer doodmoe naar bed en weer om vier uur lokale tijd wakker worden. Vrijdag gaat het weer verder met de seminars. Ik heb ze in de morgen niet bezocht, daar ik nog wat andere plannen had.
zig met het op touw zetten van het Gold Coast Pinball Museum, wat in Yattla, Queensland moet verrijzen. Wat op tekening stond zag er zeer veelbelovend uit. 14:30 uur. De zaal zat nu vol (minstens 200 man). Steve Kordek vertelde over zijn dagen bij Genco, een grote naam voor de Williams-tijd. Steve is ondertussen 92 en heeft enkele maanden geleden zijn vrouw zien heengaan. Het enthousiasme en de belangstelling van vele aanwezigen zullen ongetwijfeld een steun voor hem zijn geweest, dit weekeinde. Rob Berk, de organisator e hoopt hem volgend jaar bij de 20 editie van de Expo wederom als oudste
36
spreker te mogen verwelkomen. Steven heeft zelf ook vele tientallen kasten ontworpen. Zijn persoonlijke favoriet is Space Mission (Wms 1976). Space Odessey is de twee-speler versie, die overigens volledig identiek is. 15 uur. Gene Cunningham van Illinois Pinball Company geeft een update van wat hij zoal heeft. Gene is merkbaar niet door iedereen geliefd. Hij heeft alle onderdelen van Williams opgekocht en ook rechten voor vele produkten. Van een aantal kasten maakt hij nieuwe speelvelden (die overigens een hardere coating krijgen dan diamond plate!) maar ook plastic sets van een aantal kasten en nog veel meer onderdelen. Enige nadeel vind ik, dat je het meeste alleen via distributeurs kunt krijgen, wat betekende dat je op de beurs lang niet alles mocht kopen. Gauselmann in Duitsland is degene, die het in Europa verkoopt, maar dat is een groothandelsbedrijf. Om zes uur kunnen we eindelijk de hal in. Dat wordt nog haasten met zoveel kasten, want om acht uur is de eerste van twee ‘fireside chats’, waar in een suite van het hotel een spreker in huiselijke sfeer te benaderen is. Je leest het, hier kan je gewoon tegen de flippergrootheden praten (en je krijgt nog antwoord ook!) Er staan veel flipperkasten van alle leeftijden, al dan niet spelend. Ook de staat verschilt van ‘net-uit-dedoos’ tot volledig verloren gewaand. Bij elkaar teveel om te spelen en dat wordt in het verloop van het weekeinde alleen maar lastiger. Om acht uur naar boven waar Dennis Nordman over zijn tijd bij het flipperwezen heeft gesproken. Daar het voor mijn tijdklok dan al vier in de nacht is en ik niet helemaal wakker meer ben
Dan 13:15 uur. James Loflin van Pinball Inc. vertelt over enkele van zijn producten. Interessant zijn de ramps. Daar deze op geen enkele manier van tekst voorzien zijn (decals apart zien te krijgen) vallen ze niet onder copyright (waar Gene Cunningham weer achteraan zit). Wel zijn deze ramps van beter materiaal gemaakt en wat beter afgewerkt. 14 uur. ‘The demise of Williams Pinball’ met Greg Maletic staat in het programma. Greg heeft inderdaad een interessant verhaal, maar dat gaat over zijn documentaire over Pinball 2000, die binnenkort op DVD uit komt. Veel interesse was er voor korte stukjes daarvan en dan vooral dat waar je een spelende Wizard Blocks ziet, de derde geplande Pinball 2000. Informatie hierover lees je op www.FutureOfPinball.com. Dan komt Tim Arnold. Nu wordt het echt interessant. Tim kan dagen achtereen vol overgave over flipperkasten spreken en neemt graag het een en ander op de korrel. Nu echter, tot verbazing van velen gaat hij een stuk tekst oplezen, die meerdere malen op correctheid is gecontroleerd. Het hele verhaal van wie waarvan eigenaar was, hoe bedrijven ontstonden, verkocht werden aan of van en wat kwam en ging werd uitgelegd. De rode draad zijn de eigenaren van WMS industries in 1999. Hieruit kon je conclusies trekken waarom ze gestopt zijn met flipperkasten bij Williams. 1992 was het allerbeste jaar in de geschiedenis van de flipperkast. Een absoluut verkooprecord, met als de nummer één The Addams Family. Het mag gek klinken, juist deze kast kan als het begin van de ondergang worden gezien. De kast blijkt uiteindelijk te po-
jaargang 12 nummer 4
pulair. Nu niet meer verwonderlijk. Als je de kast nu in exploitatie zet, wordt er gewoon veel op gespeeld. Dit succes resulteerde dan in het wegvallen van de vraag naar nieuwe kasten en werden van de volgende kasten steeds minder besteld. Pinball 2000 moest de redding worden. Het begon goed, met 7.000 verkochte Revenge From Mars. Maar dan weer de factoren die opgeteld het einde vormen. In de planning werd gerekend dat 10.000 SWE-1 verkocht zouden worden. Dat had waarschijnlijk wel gelukt, als de kast direct bij het uitkomen van de film was geproduceerd. Dat is echter drie maanden erna pas gebeurt, toen de film al een stuk minder werd gewaardeerd en zeker geen kaskraker meer was. Er zijn er 5.000 gemaakt. Dit aantal is in het geheel niet slecht. Maar dan komt de waarschijnlijk definitieve reden naar boven. Wat het aantal SWE-1 ook geworden was, de productielijn zou minstens zes weken stil komen te liggen. Zie dat maar als de nekslag, dat was financieel op geen enkele manier een optie. Daarna werd het onderwerp een stuk fijner. Tim’s project The Pinball Hall Of Fame. Na het weekeinde waar over de 5.000 Dollar werd verdiend staat de totaalteller op 170.000 Dollar. Het plan is een goedkope locatie niet te ver van de Strip te kopen. Daarin zullen uiteindelijk 400 ! flipperkasten komen te staan. Grootste vraag is nu hoe het belastingtechnisch zo gunstig mogelijk kan. Maar als het doorgaat zoals nu gaat die er komen. Heb je tenminste een geldige reden om naar Las Vegas te gaan, waar het zal gebeuren. Tim woont er zelf ook met zijn 1.200 ! flipperkasten. (En die heb ik zelf gezien). Om zes uur is de hal weer open. Weer twee uren om al dat moois te bespelen en weer een hoop geld uit te geven aan de vele onderdelen, T-shirts, video’s en al wat dies meer zij. Om acht uur de tweede fireside chat met Larry DeMar.
De kamer zat bomvol. Helaas ging mijn jet-lag werken en was ik na een uur weer weg. Larry werd om middernacht verzocht te stoppen met praten. De tijd was om! En ik viel ook om! Zaterdag. Alhoewel de Expo tot en met zondag is wordt de zaterdag de grote speeldag. Om 10 uur gaat de hal open en men kan tot 17 uur terecht. Wat er echter ook gebeurt, en dat is elk jaar weer, is de veiling van kasten die rond 13 uur begint. Het nadeel is dat de vele kasten voor die veiling, die men kon spelen, uitgeschakeld worden en verplaatst. Nu vallen er gaten in de ‘tweede’ hal en daar zitten dan kasten bij, waar ik nog graag op had willen spelen. Uiteraard blijft er wel genoeg over. De
veiling heb ik niet meegemaakt. Wel vooraf gekeken, wat er te koop was. De meeste kasten vijf tot vijftien jaar oud, maar doorgaans in mindere staat. Een restauratieproject is bij de meeste kasten wel inbegrepen. De zaterdagmiddag is ook vaak de uitgelezen tijd om de mensen uit de industrie te spreken. Die spelen dan zelf ook graag een potje. En om half vier gaan een aantal van hen dan in een aparte zaal zitten en kan je de verzameling handtekeningen op papier, flyers en zelfs speelvelden laten plaatsen. In 1996 was ik er ook en zaten er zo’n dertig personen, nu dus duidelijk minder, maar het blijft leuk. Michael Shalhoub signeerde ook zijn boek The Pinball Compendium. Deze had ik nog niet gekocht, maar nu kon dat voor slechts dertig Dollar. En dan staan er gelijk zeven handtekeningen in van aanwezigen al-
daar. Om vijf uur gaat de hal dicht en kan een ieder zich opfrissen voor het banket. Een Engelse kennis, die zelf het een en ander regelt nodigt mij uit aan tafel met onder andere Greg Kmiec en Fred Young. En vooraan bij de sprekers. Vooraf is er een cocktail-uurtje en tegen zeven uur kan men ‘aanvallen’ op een voor onze smaak behoorlijk buffet. Eerst is er een veiling voor het goede doel, waar verschillende zaken te verkrijgen zijn, die doorgaans alle met flipperen te maken hebben. Dan volgt de spreker Tom Nieman. En die kent u niet? Mogelijk, want hij is één van de opzetters van licentiekasten voor Bally. En dat begon in de tijd van de film Tommy. Eerst ging hij met de bazen van Bally het idee bespreken. Er waren in die tijd ook beurzen, die alles met licenties te maken hadden. Hij stelde voor daar eens heen te gaan en te polsen wat er allemaal in om ging. Om de een of andere manier had men daar begrepen met een topman van Bally te doen te hebben en plotsklaps werd Tom naar voren geroepen om zijn verhaal te doen. Dat was wel even zweten, maar hij wist er een draai aan te geven. Het balletje ging toen verder rollen en Tom kan zeggen, dat hij met aardig wat beroemdheden heeft gesproken. Voor Tommy onder andere met de zanger van de Who, Roger Daltrey, maar ook met leden van de groep Kiss. Helemaal interessant werd het toen de licentie voor Playboy (die uit 1978) rond gemaakt moest worden. Dat werd een weekeinde naar Hugh Hefner op zijn landgoed. Dat liet Tom niet helemaal onberoerd. Tijdens een rondgang zei Hugh: “This is Louis fourteen, this is Edwardian and that is Miss February…”. Kortom, ogen tekort hier.
37
Tom vertelde het een en ander met veel humor en een ieder had grote pret. Ook worden er nog personen extra geëerd voor wat zij betekenen of betekend hebben voor het flippergebeuren. Ik zat dus aan tafel met onder andere Greg Kmiec. Niet bekend? Is de ontwerper van onder andere Bally Wizard, Capt. Fantastic (meest geproduceerde EM-kast) en ook Xenon en meer recent Capcom’s Break Shot. Fred Young doet bijna alle stemmen in de Alvin G. kasten en is ook regelmatig bij Gary Stern op bezoek. Vooral Data East kasten heeft hij ingesproken. Zo leer je nog eens iemand kennen daar in Chicago J. Na afloop gaat de hal weer open en kan men tot zondagmiddag onbeperkt spelen op wat er nog staat. Maar ja, rond één uur lokale tijd (is acht ’s morgens in Nederland) gaat wederom bij mij het licht uit. Zondagmorgen bijtijds toch weer de laatste flipperloodjes. De finaleronde van het Flip-Out toernooi wordt gespeeld. Daar ik rond half drie op het vliegveld moet zijn kan ik de prijsuitreiking niet meemaken. Lyman Sheats werkt bij Stern en mag niet met de hoofdwedstrijd meedoen. In de ronde van medewerkers wint hij makkelijk. Voor degene, die Terminator 3 (de
wedstrijdkast) kennen weten dat de miljoenen niet voor het oprapen liggen. Nu, zaterdag in de voorronde was Lyman lekker bezig. De kast gaf drie ballen en geen extra bal. Toen ik ging kijken was hij met al 400 miljoen met de tweede bal bezig. Na ongeveer dertig! minuten eindigde die bal met Tilt heel ver in de 900 miljoen. Hij miste daardoor 35 miljoen. De derde bal was hij heel snel kwijt, maar met de bonus haalde hij net over de 1.001.360.000. In de ronde van de reguliere spelers eindigde Jim Balsito ook al op 950 miljoen. Een ‘gewone’ top score is ongeveer 300 miljoen, dus u kunt zich waarschijnlijk het topniveau voorstellen. Bowen Kerins is overigens de uiteindelijke winnaar in deze wedstrijd en heeft nu als het goed is een T3 thuis staan.
Als laatste actie heeft Trent Augenstein (was de laatste twee keer op het DPO) een elektronische Bow and Arrow gekocht. En daar zijn er dus maar elf van. Ik heb gezegd, dat hij die gerust mee mag nemen naar het volgende DPO. Terug naar het vliegveld. Gillend druk, lang wachten en een saaie terugvlucht naar Milaan. Gelukkig hebben ze daar op het vliegveld hele lekkere koffie. En thuis helemaal geen last meer van jet-lag. Heb ik dat weer?
De ‘Lost Photo’ van het persbericht...
Oproep
Het bestuur van de NFV heeft ingestemd met een advies van de werkgroep NFV Kastenplan om over te gaan tot de instelling van een NFV Kastencommissie. Deze commissie is verantwoordelijk voor het uitwerken en implementeren van het NFV Kastenplan dat tot doel heeft het opbouwen en onderhouden van een eigen NFV flipperkasten-collectie. We zoeken nog Leden voor de NFV Kastencommissie; en wel voor de volgende functies: -Administrateur -PR-medewerker -Inkoop/Selectie medewerkers -Organisatie & Beheer medewerkers Zie voor een uitgebreide beschrijving van het advies en de functie omschrijvingen elders in deze Spinner. Draag je de NFV en de toekomst van de flipperkast in Nederland een warm hart toe, meld je dan aan bij het bestuur. 38
Uit alle aanmeldingen zal door het bestuur een definitieve selectie worden gemaakt.
jaargang 12 nummer 4
‘TOR’
Paul Franssen
We gaan het niet hebben over flippische bugs, noch over de gevreesde Noorse God van de Donder. Het bedoelde fenomeen is in zijn huidige vorm nog net geen onderdeel van een zelfdenkend biochemisch regelsysteem zoals in de film ”De Lift” met oa Huub Stapel. Toch heeft het onze samenleving wel in verregaande staat van verbinding gebracht en ons in hoge mate het “Zwitserleven” gevoel gegeven…
je met één oor letterlijk in de luidspreker hing en met de andere hand uiterst voorzichtig wriemelde aan een bakelieten knopje waaraan een zilverdraadje was bevestigd, dat op zijn beurt wat wispelturig rond wroette in een potje zilveroxide. Afhankelijk van het weer maakte je zo met een beetje geluk de juiste afstemkring en kwam er wat krakend geluid wanneer je een zendstation ontving.
De tor… een ietwat oneerbiedige aanduiding voor de transistor. Het belang van deze alleskunner in dwergformaat is zo ingrijpend dat we de ontdekking ervan minstens gelijk mogen stellen aan die van het wiel. Denk maar aan alle applicaties die uitsluitend dankzij de “tor” functioneren. Miljarden transistoren in microformaat werken koortsachtig samen in één enkele chip. Tientallen chips in je auto, gsm, magnetron, pc of in je “Solid State Electronic Multilevel Dot Matrix Display Flipper” om maar eens wat te noemen. De stormachtige verovering van de wereld begon ergens halverwege de vorige eeuw. In de flyer van een jukebox uit 1957 werd luidkeels aangekondigd dat deze ultra moderne pick-up versterker was uitgerust met, jawel: 1 transistor!
De onderzoekers werkten aan een methode waarbij deze zilver-oxidediode van een vaste voedingsspanning kon worden voorzien. Het zilveren “wroetdraadje” vormde hierbij nu een derde poot en was bedoeld om daarmee de werking van de diode te beïnvloeden. Dezelfde oude techniek in feite, maar ze trachtten deze betrouwbaarder en eenvoudiger bedienbaar te maken. En zo ontstond de nu overbekende driepoot. Innovatie per abuis, zou je kunnen zeggen.
Geboorte van een ster De transistor werd per ongeluk ontdekt in 1948. Twee Amerikaanse onderzoekers zochten naar een betere manier om zenders te zoeken op de “wireless” (latere radio). Afstemmen op een zender betekende vóór die tijd een indrukwekkende reeks delicate handelingen. Voor enig luister genot van bedenkelijke kwaliteit moest je met de ene hand verschillende spoelen in of uitschakelen terwijl
Deze “tripod diode” vertoonde allerlei onverwachte eigenschappen. Meest opvallend was dat men de stroom door de diode bleek te kunnen regelen door de spanning op het derde pootje te variëren. Omdat stroominstelling het domein van de “weerstand” was (en nog steeds is) kreeg de nieuwe boreling de magisch klinkende naam “transfer resistor” opgespeld. In de omgang werd dit al snel samengetrokken tot transistor.
zoals Germanium en weer later ook het Silicium. Deze stoffen kunnen zo gepolariseerd worden dat ze de elektrische stroom maar in één richting door laten, ze geleiden dus half. Silicium (kwartszand) is momenteel het meest in gebruik als halfgeleider. Nieuwe materialen worden natuurlijk voortdurend “geboren”, zoals bijvoorbeeld het Gallium-Arsinide waardoor een diode licht gaat uitstralen: de LED (Light Emitting Diode) .(foto 1705). En daarmee maak je weer kleurige knipperende lichtornamentjes, bijvoorbeeld voor de kerst. Aardige toepassing voor deze tijd waarin vele mensen een bijzondere geboorte vieren… Van KerstSter tot Supernova Sinds “the roaring fifties” heeft de transistor een geweldige ontwikkeling doorgemaakt en zijn er duizenden varianten ontstaan voor velerlei toepassingen. Aldus verdrong de transistor al snel de elektronenbuis, vooral vanwege de enorme energiebesparing. Mmmm… toch een aardige gedachte: een flipperkast geheel werkend op elektronenbuizen..... heb je geen cv meer nodig in huis. Je zet toch gewoon de flachel aan? Oké, even on topic blijven… In veel functies bleken de “halfgeleiders” veel beter te scoren vanwege energieverbruik en de betrouwbaarheid, maar vooral door de eenvoud waarmee men
Halfgeleiders Later is het toch ook goed gekomen met de verbetering van de diode. Het zilveroxide potje werd vervangen door de ontdekking van “halfgeleider” materialen
39
er elektronische schakelingen kon realiseren. En dat maakte het toepassingsgebied steeds groter. Een buizenradio
verschil met een gewone mechanische schakelaar is dat de tor van een klein beetje tot volledig kan openen en sluiten en daardoor weer wat weg heeft van een regelkraan of dimmer. Een gewone schakelaar is simpel aan en uit. Via twee draden wordt de stroomkring gemaakt of verbroken. Het “derde” pootje van de diode kunnen we vergelijken met het aan/uitknopje. .
was vanwege de hoge spanningen levensgevaarlijk, een transistorradio kon gerust mee in bad…op batterijen tenminste. De eerste transistoren werden in glas gegoten, maar moesten al snel lichtdicht worden gemaakt, want ze bleken door invallend licht te worden beïnvloed! Een fabrieksfoutje dat we later als heel nuttige eigenschap zijn gaan gebruiken.
Denk maar aan de ontvanger in je opto’s. Dit zijn in feite lichtgevoelige transistoren. Hierbij is het derde pootje weer verloren gegaan want dat wordt inwendig gevormd door een speciaal aangebracht lichtgevoelig laagje. Het bestuurt echter nog steeds de diode!
Hoe werkt nu ons torswitchje? We onderscheiden in transistoren NPN en PNP types. Zucht. Alweer een complex verhaal dat ons tot in de atomen terugvoert. Ook dat laten we maar even voor wat het is. Nuttig om te weten in dit verband is dat de transistor enige overeenkomst vertoont met een BigMac: naast ongezonde consumptie bestaat hij ook uit drie laagjes, maar dan van halfgeleider materiaal. De middelste laag, de ‘vette wogs’ zeg maar, is tegengesteld gepolariseerd en naar buiten toe verbonden met het inmiddels beroemde derde ofwel regelpootje. We noemen dit laagje de “basis”. Nu we toch gek doen noemen we de twee andere pootjes (van de eigenlijke diode) maar gewoon “collector” en “emitter”. De collector is dezelfde aansluiting als
Solid State Switch In principe gebruikt de elektronische flipperaar de transistor nog steeds als een schakelaar (je mag je afkomst immers niet verloochenen), maar nu zonder mechanisch bewegende delen. Het
de “anode” of positieve pool van een diode. De emitter is de “kathode” of negatieve pool van de diode. Ach, als de beestjes maar een naam hebben, nietwaar. Kort gezegd komt het er op neer dat de middelste letter van de NPN of PNP typering ons vertelt of we op de basis een Positieve of een Negatieve spanning moeten zetten om de torswitch “aan” te zetten. Toch is er nog een kleine complicatie: de basisspanning moet wel voldoende groter zijn dan de spanning op de collector, anders knijpt de diode af en is de schakelaar niet volledig open. Zoals je bij een schakelaar hoopt dat de bedienknop geïsoleerd is om rare tintelingen te voorkomen wanneer je bijvoorbeeld het licht aan doet, zo moet ook de basis worden beveiligd tegen overlast. Er is dus altijd een basisweerstand nodig. De lamp of spoel of wat je maar wil aan/uit schakelen vraagt een bepaalde spanning en er moet een zekere stroom doorheen kunnen anders doet-ie-ut niet goed. De transistor moet minimaal ditzelfde aan kunnen. Praktisch gesproken verdubbel je de benodigde waarden gewoon omdat er altijd pieken ontstaan bij het schakelen. Voor de benodigde gegevens zijn er databases van fabrikanten beschikbaar en praktische verzamelboeken waarin alle parameters van alle transistoren staan vermeld. Praktijk Om te laten zien hoe eenvoudig dit alles in de praktijk is toe te passen hebben we in een apart stukje een voorbeeldje uitgewerkt (pag. 48). Tenslotte staat de kerstvakantie voor de deur dus een beetje knutselen komt goed uit. Na zoveel jaren reeds bewezen diensten mogen we wel vaststellen dat de enorme mogelijkheden van de transistor hebben geleid tot een explosieve ontwikkeling op allerlei wetenschappelijke terreinen, met name de besturingstechnologie, waardoor de toepassingen over elkaar heen buitelen, elkaar versterken en zelfs inhalen. Een iteratief proces dat niet meer te stuiten valt.
Mensen die hier wat meer van willen weten of wat hulp hierbij nodig hebben kunnen mij altijd even een mailtje sturen: p.franssen4@freeler.nl
40
—\ \ \ / / /—
Paupin
jaargang 12 nummer 4
JUKEBOXBEURS IN ROSMALEN 4 en 5 OKTOBER 2003
Op zaterdag 4 en zondag 5 oktober 2003 werd door Ernst, Marij en Frits Aalders de jaarlijkse jukeboxbeurs in Rosmalen georganiseerd. Dit jaar heb ik de beurs op zaterdagmorgen bezocht. Hierbij is vooral gelet op de aanwezigheid van flipperkasten en de vraagprijzen.
der problemen op een later tijdstip het beursgebouw weer kunnen betreden. Op jacht naar hun volgende trofee.
Frank Verweij
CASINO ROYALE (EUR 400), Williams 1993 INDIANA JONES, 1968 STUDENT PRINCE (EUR 500), 1971 JACKPOT (EUR 500), 1973 FUN FEST (EUR 400), 1970 ACES & KINGS (EUR 400), 1974 OXO (EUR 450), 1970 STRIKE ZONE, 1975 STAR POOL, 1976 AZTEC (EUR 325) en 1972 HONEY (EUR 600).
Welke flipperkasten kwam uw verslaggever zoal tegen? Dat waren er dit jaar een heleboel:
De beurs op zaterdagmorgen In de grote hal is het een drukte van belang en op sommige flipperkasten staat de tekst ‘VERKOCHT” reeds vermeld. Ja, je moet er weer vroeg bij zijn dit jaar om de interessante items op te pikken.
Gottlieb 1974 BIG INDIAN (EUR 495), 1987 VICTORY, 1967 SUPER DUO, 1966 DANCING LADY (EUR 700), 1982 HAUNTED HOUSE (EUR 1.250), 1966 MASQUERADE, Recel
1978 SPACE RACE, Bally 1976 KICK OFF, 1976 CAPTAIN FANTASTIC (EUR 850), 1974 AMIGO (EUR 750), 1971 MARINER (EUR 750), 1971 FIRE CRACKER (EUR 400), 1978 STRIKES & SPARES, 1975 WIZARD
Tot slot De beurs was een groot succes. Veel bezoekers uit diverse landen (zelfs Zweden!), een volle hal met jaren ’50 en ’60 goederen, goede optredens van bekende retrobands, goede organisatie en een prima sfeer. Jammer dat de oldtimers door Autotron verkocht zijn aan het museum van de baas van Toyota in Raamsdonksveer.
De jaren ’60 lampen, neons, buizenradio’s, platenspelers, lp’s, singles en muurdecoraties verlaten in kleurige plastic tassen het beursgebouw. De voorlopige bestemming van hun enkele reis is in de meeste gevallen de kofferbak van een personenauto op het immense parkeerterrein. De meeste kopers vragen bij de toegangscontrole een stempeltje op hun hand, zodat zij zon(EUR 950), een niet zo mooie 1972 FIREBALL (EUR 800), 1968 ALLIGATOR (EUR 350), 1993 TWILIGHT ZONE (EUR 1.500), 1992 ADDAMS FAMILY (EUR 1.600), 1979 KISS (EUR 1.750), 1978 MATA HARI (EUR 390), 1968 ROCKMAKERS (EUR 150), Segassa 1976
41
~Advertentie~
Advertentie Silverstone
42
jaargang 12 nummer 4
Interview met Brian Eddy Samen met mijn Zweedse vrienden Stefan en Torbjörn hebben we per email Brian Eddy het hemd van het lijf gevraagd. Brian Eddy bekend als de ontwerper van The Shadow, Attack From Mars en Medieval Madness. Via via had Torbjörn het e-mail adres verkregen en al snel groeide het idee om onze favoriete Williams ontwerper verschillende vragen te stellen over zijn ontwerpen. Tot onze verassing stond Brian Eddy open voor het idee en was bereid elke vraag te beantwoorden, zolang er tijd voor vrij was. Na het opstellen van de vragen hebben we de helft geschrapt en de rest verstuurd. De vragen komen voort uit onze interesse in de ontwerpen van Brian Eddy en waren in eerste instantie bedoeld om zelf meer te weten te komen over onze favorieten flippers. De antwoorden gaven echter zoveel nieuwe informatie dat ik deze jullie niet wil onthouden. Het interview is nu ongeveer anderhalf jaar oud. Hierdoor zijn sommige vragen achterhaald, meer specifiek de vraag over Lord Of
‘Pool Sharks’ uit 1990 is de eerste flipper waarbij Brian Eddy in de credits wordt genoemd
The Rings. Ten tijde van het opstellen van de vragen was deel 1 net in de bioscoop verschenen. Als eerste volgen enkele algemene vragen, vervolgens wordt specifiek ingegaan op zijn drie ontwerpen.
Hoe lang ben je actief geweest in de flipper industrie? “Ik ben gestart op 10 juli 1989 en ben ongeveer 8 tot 9 jaar in de flipper industrie actief geweest. Het was een ge-
Paul Backer Steeds meer mensen zien in Tolkien’s wereld een nieuw flipper thema. Waarschijnlijk visualiseer je de mogelijkheden voor een flipperkast. Komen er specifieke ideeën naar boven? “Ja, ik heb een boel ideeën over sinds ik de flipper industrie heb verlaten. Nog steeds krijg ik nieuwe ideeën ondanks dat ik niet langer flippers ontwerp. Tolkien’s wereld kan een flipper een zeer sterke eigen identiteit geven. Met het uitbrengen van deel 1 van de trilogie wordt het thema misschien meer bekend bij het grote publiek. In het verleden zou dit thema te veel een niche markt zijn geweest. Misschien is dat nog steeds het geval, maar het is wel een geweldig thema voor een flipper! Ik geef de voorkeur aan originele ontwerpen in plaats van licenties. Het geeft meer vrijheid en creëert een meer tijdloos thema.”
‘Lord of the Rings’; niet ontworpen door Brian Eddy, wel sterk beïnvloed door zijn ontwerpen
weldige tijd, ik wenste dat ik het voor altijd had kunnen doen. De flipper ontwerp afdeling is een wonderbaarlijke groep mensen. Iedereen is gek van flipperen en ik denk dat dat ook tot uiting komt in de ontwerpen. Het was niet gewoon werk het was een manier van leven.” Sinds WMS de deuren heeft gesloten, is de flipper toekomst een stuk onzekerder geworden. Een lichtpuntje is Stern dat met enige regelmaat nieuwe flippers uitbrengt. Is er een mogelijkheid dat jij terugkomt als flipper ontwerper? “Zeg nooit nooit! Er is nog maar één flipperfabrikant over, dat maakt het op z’n minst mogelijk om terug te komen. Ik heb in het verleden met Gary Stern gesproken. Misschien als jullie e-mails sturen naar Stern en vragen om een nieuw flipperontwerp van mij…:) Ondanks dat ik zeker meer flippers wil ontwerpen, weet ik ook dat het een voltijd job is om het goed te doen. Voor de nabije toekomst zie ik het nog niet gebeuren. Ik heb nog een boel ideeën voor flippers die ik hoop ooit nog eens te verwezenlijken.
‘The Addams Family’ was voor Brian Eddy een voorbeeld hoe je het totale pakket samenstelt
Jij en Pat Lawlor worden gezien als koningen in de flipperwereld. “Dank je :), maar bedenk wel dat je een groots team nodig hebt om een goede flipper te maken. Ik had het geluk om samen te kunnen werken met enkele van werelds beste flipper mensen.” Het is opvallend hoe verschillend de speelvelden zijn die jij ontwerpt ten opzichte van de ontwerpen van Pat Lawlor. In zijn ontwerpen uit de jaren negentig zitten veel meer targets om te raken, terwijl jouw ontwerpen meer flow hebben. Ben je het hiermee eens? “Ja, absoluut. We hebben beide een verschillende stijl. Ik heb een sterke voorkeur voor een goed lopend speelveld.
43
Wanneer je ‘zone out’ (één wordt met de machine) en alle schoten in elkaar overlopen is dat een geweldig gevoel. Ik denk dat zowel beginners als gevorderden dit gevoel herkennen. Misschien begrijpen ze niet het waarom, maar het voelt goed. Ik denk dat het een boel te maken heeft met goed lopende ramps en loops. Je heb natuurlijk een balans nodig. Als elk shot dit had, denk ik dat het spel snel zou vervelen. Je heb een goede balans nodig met de andere toys en targets. Pat heeft deze balans in veel van zijn ontwerpen alleen op een andere manier.” Als je nadenk over een goed ontwerp denk je dan altijd volgens bovenstaande gedachte? “Bij het ontwerpen van flipperkasten waren er bij Williams/Bally altijd twee denkwijzen of categorieën 1) schiet en raak speelvelden 2) speelvelden met flow. Ik denk dat met beide methoden een goed speelveld kan worden ontworpen, echter de beste zijn een combinatie van beide. Barry O. en John T. hebben beide een voorkeur voor ontwerpstijl #1, terwijl Steve Ritchie bijna geheel volgens stijl #2 ontwerpt. Pat en ik gebruiken een combinatie van #1 en #2. Ik houd van vele #1 ontwerpen, maar heb een voorkeur voor #2 flippers.” THE SHADOW “The Shadow was de eerste flipper die ik ontwierp. Ook de software heb ik voor meer dan drie kwart geschreven, Mike Boon heeft me tegen het einde van het project geholpen. Om deze redenen zal de flipper altijd een speciale plaats in mijn hart hebben. Wanneer ik het spel nu speel, realiseer ik me hoe moeilijk (of kan ik beter spreken van uitdagend) het spel is, zeker voor beginnelingen. Dit zorgt er wel voor dat de flipper geschikt is als flipper voor thuis, omdat het spel altijd een uitdaging is. Al was de film geen succes, toch denk ik dat de flipper goed is geïntegreerd met de film. Het was veel werk om dit voor elkaar te krijgen. Tijdens het maken van de film hebben we de set bezocht en Alec Baldwin ontmoet. Eén van mijn favorieten is het lock shot. Door het lock shot kreeg de flipper ook extra aandacht toen deze uitkwam. Het was de bedoeling dat de flipper nog een paar extra mechanische toys kreeg, maar het ontbrak ons aan tijd en geld om ze ook
44
daadwerkelijk te implementeren. Het uiteindelijke spel heeft nog steeds veel toys en ik denk dat het ontbreken van de overige toys niet van grote invloed is geweest. Wanneer ik een uitdagend spel wil spelen kies ik voor The Shadow.
‘The Shadow’ was de eerste flipper ontworpen door Brian Eddy
The Shadow heeft een super snel speelveld, perfecte integratie met de film en een moeilijke wizard mode. Om deze redenen wordt The Shadow steeds meer gezien als de ultieme flipper uit de jaren negentig voor thuis. Verbaasd deze reizende status naar all-time classic je? Natuurlijk niet, ik dacht altijd al dat de kast briljant was! (grapje :). Ik denk wel dat The Shadow beter geschikt is voor thuis dan op locatie. Het spel heeft diepe spelregels met vele uitdagingen en is ook ultra snel wanneer juist opgesteld. Ik ben er niet zeker van of de flipper daadwerkelijk een all-time classic is, maar denk wel dat hij onbekend is bij het grote publiek. Wanneer je éénmaal het spel en de toys kent en ziet hoe deze zijn geïntegreerd met de spelregels, specifiek wanneer je “in the flow” bent, is het een goed spel voor een lange tijd. Ik geniet echt van The Shadow als ik een uitdagend spel wil spelen (zonder jet bumpers). Omdat The Shadow de eerste flipper is die ik alleen heb ontworpen, denk ik dat ik het spel een tikje te moeilijk heb gemaakt voor de gemiddelde speler. Met AFM heb ik me meer ingehouden om een groter publiek te
bereiken. Het spel heeft nog steeds één van de gaafste bal locks.” Maken de contacten naast het linker eject hole en in het midden bovenaan deel uit van een idee dat nooit productie heeft gehaald? Is het mogelijk dit alsnog is in te bouwen? “Er zijn ideeën die het productie stadium niet hebben bereikt. De kleine Mongols op het speelveld waren origineel interactief met het spel. Tijdens Mongol Attack was het de bedoeling dat ze vanuit hun huidige positie (de statische positie waar ze nu staan) op het speelveld springen zodat ze konden worden geraakt. Een beetje als een zijwaarts drop target. We kwamen onder het speelveld ruimte te kort om het mechanische te monteren en uiteindelijk zijn ze niet veel verder dan een prototype gekomen. Geld- en tijdgebrek speelde ook een rol. Het idee kwam terug tot leven met de trolls in MM. De trolls komen omhoog van onder het speelveld in plaats vanuit de zijkant, maar het concept is hetzelfde. De wire ramps waren oorspronkelijk doorzichtige buizen (welke in twee konden worden gesplitst voor het reinigen) net zoals het pneumatische buizenpost systeem in de film, maar na een erg duur prototype is het idee geschrapt, omdat we in tijdnood kwamen om de overgang van de
De Mongels op het speelveld van ‘The Shadow’ waren oorspronkelijk interactief met het spel
metalen ramp naar de plastic buis correct werkend te krijgen. Het zou ook erg duur zijn geweest om te maken. De exit van het Battlefield is het enige deel van het buizenstelsel dat overbleef (en dan alleen één helft). Dat waren de twee grote features die het niet gehaald hebben. Oh ja, het is niet mogelijk om deze alsnog te plaatsen als kit:)” Ok, Paul Franssen: de handschoen is geworpen…
jaargang 12 nummer 4
Ik en mijn flippervrienden uit Zweden vergelijken andere flippers graag met The Shadow om vervolgens de conclusie te trekking dat The Shadow altijd één stap beter is. Bijvoorbeeld, de wizard en andere modes van Indiana Jones, het spelontwerp van High Speed en het niet lineaire F-IL-M concept van Creature From The Black Lagoon. Allen lijken in The Shadow te zitten, alleen beter. Is dit toeval of zijn deze flipper van invloed geweest op je manier van ontwerpen? “Omdat ik de software van IJ heb geschreven, heeft het zeker mijn ontwerpstijl beïnvloed. Ik denk dat we met IJ een erg goede flipper hebben gemaakt en sommige dingen ervan zijn terug te vinden in The Shadow. Ze zijn beiden gebaseerd op een film. Addams Family heeft me ook sterk beïnvloed in hoe je het totale pakket samenstelt. Deze flipper heeft vele kleine details die bijdragen tot de algehele sfeer van de kast. Hetzelfde heb ik getracht bij The Shadow. Ik geef de voorkeur aan goed lopende ontwerpen die je kunt spelen
Kahn Super Jackpot is de meest moeilijke en extreme jackpot om te scoren. Het is me ooit, met een mazzeltje, gelukt om de Jackpot te scoren met één bal locked. Is het je ooit gelukt met twee ballen locked? “Nee. Ik heb dit als een extreme spelregel geprogrammeerd, iets dat slechts eens in de 5000 spelletjes voorkomt. Ik denk dat geluk een GROTE rol speelt bij het behalen ervan of je moet extreem goed zijn. Het is leuk als er iets in het spel zit dat je nog nooit heb gehaald. Iedere keer als de mode start, geeft het je iets om voor te gaan. En nee, ik heb het ook nog nooit gehaald.”
opgestelde vliegende schotel had oorspronkelijk over het speelveld heen en weer moeten bewegen (met een hangend target eronder). Tijdens het spel zou de schotel normaal staan geparkeerd op zijn huidige positie en wanneer
Kahn Super Jackpot is actief als bewegend target op het Battlefield na het behalen van 5 jackpots
Veel van de spelregels in Indiana Jones zijn terug te vinden in The Shadow
en “in the zone” kunt raken (wanneer het lijkt dat je niet mis kan schieten en de bal van het ene schot in het andere schot overloopt). Dat is misschien de overeenkomst met High Speed (en de extra flipper loop). Ik ben niet echt beïnvloed door CFTBL. Het is een spel met een grote aantrekkingskracht, maar ik heb me er nooit in verdiept. Na 6 jaar bij Williams te hebben gewerkt, kom het moment dat alle ontwerpen je beïnvloeden (goed en slecht) en natuurlijk werd ik beïnvloed door de flippers die ik speelde in de tijd voordat ik bij Williams actief was.”
ATTACK FROM MARS “Attack from Mars was erg leuk om te doen. Ik hield erg van het thema, omdat het gebaseerd is op alle slechte Amerikaanse science-fiction films uit de jaren 50. Het was op geen enkele manier gebaseerd op de film Mars Attack. De kast was om precies te zijn al klaar en op locatie voor test op het moment dat de film uitkwam. We hadden gehoord dat er een kans was dat de film zou worden gemaakt ongeveer 9 maanden eerder. Echter sinds er honderden films zijn die voor meerdere jaren in een beginstadium zijn en blijven, dachten we niet dat hij daadwerkelijk gemaakt zou worden. Hij kwam uit samen met Independence Day, het was het juiste moment voor het thema. Voor research heb ik werkelijk te veel slechte films bekeken! Het speelveld van de flipper had oorspronkelijk één groot feature dat halverwege het project is verwijderd door tijdgebrek, geldnood en mogelijke betrouwbaarheidsproblemen. De vast
Het speelveld van ‘Attack from Mars’ is zo ontworpen dat de grote vliegende schotel kon bewegen van de huidige positie tot de slingshots
“saucer attack” werd gestart zou de schotel via een telescopische arm, die kon roteren, over het speelveld bewegen. De schotel kon over ongeveer één derde van het speelveld bewegen (van de top van de slingshots tot de huidige positie). Omdat er een target onder de schotel hing, moest de speler het bewegende target proberen te raken. Vele verschillende leuke modes hadden we in gedachten. Dit is één van de redenen dat het onderste gedeelte van het speelveld zo open is (ruimte voor de vliegende schotel om te bewegen).” Uitdaging nummer twee voor Paul Franssen…
45
“De rubberen Martians zijn geweldig. De eerste keer dat ze op en neer sprongen was fantastisch, iedereen kwam kijken wat er aan de hand was. Dit was het eerste spel waaraan ik samenwerkte met Lyman Sheats (software). Hij was erg hartstochtelijk betrokken bij het ontwerp en kwam met geweldige ideeën om zeker te stellen dat het spel uitda-
Korte tijd waren jassen met grote geborduurde Martian achterop via het internet leverbaar
gend was. Omdat we beide een informatica achtergrond hebben, konden we erg goed samenwerken. Ik heb een klein gedeelte van de software geschreven, voornamelijk tijdens de prototype fase en de video mode. We hebben ook jassen voor het spel gemaakt met grote geborduurde Martians op de achterkant. Ze zagen er zo goed uit dat we ze voor een beperkte tijd via het internet hebben verkocht. Erg goed. Ondanks dat AFM een uitdagend spel kan zijn, speel ik het spel voornamelijk als ik een leuk spel wil spelen. Op de meer specifieke vragen van Attack From Mars hebben we tot op heden geen antwoord gekregen. De vele antwoorden zijn in een periode van 9 maanden verzameld, vaak na het inkorten of splitsen van de vragen. We wilden ons geluk niet verder beproeven en hebben Brian Eddy hartelijk
Lange tijd was onzeker of ‘Medieval Madness’ een exploderend kasteel zou krijgen
46
bedankt. De open en uitgebreide antwoorden zijn meer dan waar we ooit op hadden durven hopen. MEDIEVAL MADNESS “Het meeste van mijn in 7 jaar verzamelde kennis (en ervaring van het team) zitten in het ontwerp van Medieval Madness. De zeer getalenteerde leden van het “dream”-team heb ik zelf gekozen. Ik werkte opnieuw samen met Lyman Sheats om zeer goede en leuke spelregels te verzinnen (en ja, ik deed (alleen) de video mode). Dit ontwerp was een uitdaging op alle vlakken. Mechanisch was het moeilijk voornamelijk door het kasteel en andere toys. Sommige mensen van Williams vonden het belachelijk om te proberen het kasteel een geïntegreerd deel te laten uitmaken van het speelveld, maar het is ons gelukt. George Gomez was degene die met het uiteindelijke ontwerp kwam voor mijn exploderende kasteel. Hij kwam met de oplossing 48 uur voordat het uit het ontwerp zou worden verwijderd, doordat we niet op tijd iets konden vinden dat ons aansprak.
Trolls! gebaseerde op het niet gerealiseerde idee van bewegende Mongols uit ‘The Shadow’
George werkte enige tijd met verschillende ideeën en kwam uiteindelijk met iets dat zou kunnen werken. Ik denk dat de ramps de beste zijn van al mijn ontwerpen. Ze zijn leuk om te raken en lopen zeer goed. De trolls waren ook erg leuk om te doen. Veel mensen zien een gelijkenis tussen de speelvelden van AFM en MM. Ik ben echter bij het ontwerpen van het speelveld gestart met een blanco vel, maar toen alle toys ontworpen waren en de verschillende schoten goed liepen, was het eindresultaat enigszins vergelijkbaar met AFM. De toys en het kasteel hadden een grote invloed op het uiteindelijke ontwerp en het kasteel was een groot stuk speelgoed
om in te passen tussen de goed lopende schoten. De gelijkenis met AFM was helemaal niet de bedoeling, maar op één of andere manier eindigde het wel zo :) Wanneer ik een uitdagend en leuk spel wil spelen, speel ik Medieval Madness.”
Een kwart van de stemmen in Medieval Madness zijn ingesproken door Williams personeel
In Medieval Madness zitten meer quotes dan in enig andere flipperkast. Wie beslist over welke quotes worden gebruikt? Ontstaan de quotes tijdens het werken aan het project? Is naast de professionele stemmen ook jouw stem of die van de andere leden van het team aanwezig? “Het varieert per ontwerp. Ik had de eindbeslissing over wat wel en niet werd gebruikt. MM heeft zeer veel quotes, misschien wel 10x meer als in mijn andere ontwerpen. Ik wilde echt een boel unieke quotes, zodat het niet snel zou gaan vervelen door steeds dezelfde quote te horen.We hadden ook veel personages in het ontwerp en moesten voor allemaal met uitspraken komen. Voor MM hebben we de schrijvers van Second City (komedie groep uit Chicago) ingehuurd. Zij hebben ongeveer de helft van de quotes geschreven die in het spel worden gebruikt. De andere helft bestaat uit commentaren verzonnen door het team en commentaren die spontaan tijdens de opname verzonnen zijn. Normaal gesproken verzin ik de quotes terwijl ik aan het project werk. Omdat het geluid aan het einde van het project wordt gedaan, heb ik genoeg tijd om er over na te denken. Het verzinnen van de quotes voor AFM was zo leuk dat ik hetzelfde wilde voor MM. Mijn stem is nog nooit gebruikt in een flipper (de weergave ervan uit een flipper luidspreker klinkt na compressie gewoon niet goed). De stemmen van de overige team leden komen in verschillende flippers
jaargang 12 nummer 4
voor. In het algemeen maken we gebruik van een combinatie van professionals en Williams personeel. De geluidsman (Vince Pontarelli) deed de Fransman uit MM. Van de stemmen in MM was ongeveer ¾ professioneel en ¼ Williams personeel.” Wij vinden MM een zeer intelligent ontwerp, omdat beginners het vanaf de eerste bal een leuk spel vinden en gevorderde speler een uitdagende wizard mode wordt aangeboden. Wat is jouw indruk? “Ben ik het mee eens. Dat is wat ik altijd wilde bereiken met mijn ontwerpen; eenvoudig genoeg voor een nieuweling, maar uitdagend genoeg voor de hard core speler. Het is een moeilijke balans, omdat beide spelers iets ander willen. Lyman en ik hebben hard gewerkt aan de spelregels van AFM en MM om ervoor te zorgen dat de balans juist was. Het begint allemaal met lay-out van het speelveld, het moet een aantrekkelijk feature of gebeurtenis hebben die iedereen kan zien en plezier aan kan beleven, maar het is ook noodzakelijk dat het spel een paar moeilijke schoten heeft met diepe overlappende spelregels voor de goede spelers. Ik denk dat MM en AFM zo worden gewaardeerd omdat ze het goed doen op locatie en thuis.”
REVENGE FROM MARS “Ik was niet de ontwerper van Revenge from Mars. George Gomez was de voltijds ontwerper. Toen Pinball 2000 startte was ik net begonnen bij de Video Game groep. Ze wilde dat de eerste Pinball 2000 flipper een groot succes werd en kozen ervoor om een vervolg
In ‘Revenge from Mars’ komen de Martians tot leven
op AFM te maken. Ik was geëerd dat ze AFM kozen, maar ook teleurgesteld dat ik het project niet kon leiden. George en Larry vroegen me om deel uit te maken van het ontwerp team om hun te helpen en op het juiste spoor te houden. In hoofdzaak heb ik bij de start mijn visie gegeven en parttime geholpen (ik was full time actief in video). Dit was de eerste Pinball 2000 flipper en een
ongelofelijke hoeveelheid engineering werk moest gebeuren in een zeer korte tijd. Het idee voor Pinball 2000 is voornamelijk afkomstig van George Gomez en is gebaseerd op ouderwetse mechanische spelen en video games met reflectieve spiegels. Het concept was volkomen nieuw voor flippers en had eigenlijk veel meer experimenteer tijd nodig om te slagen. RFM had vele goede punten en ook een paar slechte. Het project werd erg snel erg groot en moest in een zeer korte tijd worden afgerond. In het algemeen vindt ik het een leuk spel om te spelen, maar de flipper heeft niet de magie van het origineel. Ik zou het anders gedaan hebben als er meer tijd beschikbaar was geweest en ik mij voltijd had kunnen bezighouden met het ontwerp. Ik ben nog steeds van mening dat we voor een mirakel hebben gezorgd, alleen al door het project zo goed af te ronden als we hebben gedaan. Om de Martians in 3D te zien was geweldig! De mensen verantwoordelijk voor het tot leven brengen van de Martians hebben goed werk afgeleverd. Wanneer ik iets anders maar toch bekends wil spelen, speel ik Revenge From Mars.” foto’s: Internet Pinball Database http://www.ipdb.org/
~Advertentie~
Fun 4 You Amusement
Kapelweg 42, 3818 BR Amersfoort Advertentie Fun 033 4 –You voor een afspraak: 463 22 13
Websites : www.pinball.nl www.fun4you.nl www.flipperkasten.nl E-mail : info@fun4you.nl irma@fun4you.nl
47
‘TOR’ 2 Theorie is mooi maar heeft zonder praktische toepassing weinig nut. We gaan de werking van TOR eens aan de tand voelen. We duiken daarvoor in de prehistorische “solid state” flippers. Deze generatie van de tachtiger jaren is (gelukkig) nog niet uitgerust met het “fliptronics board”, dat we zonder schroom toch wel een overspannen ontwerpkronkel mogen noemen. De meest voorkomende flipperspoel bestaat uit één klos met daarop twee spoelen: de ‘pull’ en de ‘hold’’. Dicht bij de kern is de pullspoel gewikkeld van een korte dikke draad. Weinig weerstand, dus een hoge stroom en daardoor een flinke magnetische puls waarmee de ijzeren ‘plunjer’ naar binnen wordt gezogen. Over de pullwikkeling is de holdspoel gewikkeld van een lange dunne draad. Hoge weerstand, dus weinig stroom, net genoeg om een magnetisch veld te behouden waarmee de ‘plunjer’, tegen de veerkracht in, op zijn plaats blijft. Beide spoelen staan in serie geschakeld. Bij sommige merken ligt de ‘pull’ aan de plus, bij anderen de ‘hold. Het maakt voor de werking niets uit. Het schakelschema laat zien dat de volledige stroom van de spoel(en) direct door de standmelder (End Of Stroke switch) en de flipperknop loopt. Het maken en verbreken van deze stroom in de open lucht zorgt er voor dat we voort-
Paul Franssen durend worden vergast op prachtig vuurwerk. Helaas verbranden daardoor de contacten en levert elke vonk een gratis plofje roet op. Ingebrande contacten veroorzaken slecht werkende flippers. Dàt gaan we nu voorkomen. De uitvoering We roepen de hulp in van de BD651C. Een darlington-TOR, dus twee transistoren voor de prijs van een en samen in één TO220 pakketje. Lekker goedkoop? Ook wel, maar vooral nuttig omdat dit illustere duo razendsnel reageert op ons ‘klopsignaal’ aan de flipperknoppen en daarbij de stroom zeer beheerst in en uit schakelt zodat de scherpe kantjes mooi afgerond worden. Want daar zit de kneep.
We nemen een klein stukje (ca.10x12mm) gaatjes printboard met 3 baantjes. TOR wordt er op geprikt zoals de foto hierboven toont. Aan de baantjes worden drie draadjes ca. 10 cm lang 0,50 mm2 gesoldeerd. Het rechter baantje onderbreken we met een mesje. In de twee gaatjes aan weerszijden van de onderbreking solderen we de weerstand. Dit is de basisweerstand van 100 Ohm, 5% (kleurringen bruin-zwartbruin-zilver). Eén kwart (1/4) Watt is voldoende. Dit kitje schroeven we direct met het koelplaatje van de transistor op de basisplaat van de flipperassembly, want die metalen plaat is elektrisch nergens mee verbonden. Zo heeft onze vonkenvreter straks nog wat gratis koeling. In de meeste gevallen zal je in de basisplaat van de flipperunit een extra gaatje moeten boren voor een M3 boutje. De drie draden worden aangesloten zoals op de foto en in het schema te zien is.
48
Meer “Solid State” voor weinig geld. Wat hebben we nu bereikt? Zodra je de flippers gaat gebruiken zul je zien dat er geen vonken meer zijn! Hoe dit kan? De stroom door de spoelen wordt nu volledig geschakeld door TOR. Door de EOS loopt nu nog slechts de basisstroom die de transistor in en uitschakelt. En dat stroompje is zo klein (enkele micro-Ampères) dat er eigenlijk geen vonken kunnen ontstaan. De flipperknoppen verwerken nu alleen nog maar de ruststroom, want TOR zorgt in een fractie van een microseconde ook nog voor demping tijdens het inschakelen. Dus geen verslechtering meer van de contacten en geen vervuiling van het mechanisme. Sterker nog: de flippers reageren sneller want de circuitweerstand is enorm afgenomen. Pas wanneer je razendsnel en gedurende lange tijd de flipperknoppen blijft ranselen zal de transistor enigszins warm worden. Maar lang voordat de tor (met permissie) het begeeft lig je zelf royaal in een stuip met heftige RSI klachten. Dit is slechts het tipje van de ijsberg. We kunnen de TOR als meesterlijk basiselement fantasierijk toepassen om onze flippers te laten doen wat wij willen. Deze benadering ontvouwt mogelijkheden die ons loskoppelt van de belemmeringen die de aanwezige besturingssoftware oplegt omdat fabrikanten de brongegevens niet vrijgeven. En deze werkwijze is ook nog eens volkomen legaal. Laat je fantasie de vrije loop. Niet iedere flipper hoeft een “as was” museumstuk te worden! Wil je over de toepassing van de tor iets meer weten, mail naar: p.franssen4@freeler.nl Paupin —\\\ ///—
jaargang 12 nummer 4
Jaren ’70 flippertrucs Eind jaren ’70 was flipperen heel populair in Nederland. Zowat elke camping, kazerne, patatzaak en gokhal had een flipperkast ergens in een obscuur hoekje opgesteld staan. Ook in veel studentencafé’s stond zo’n “burgerlijke trekkast”. In die tijd werden veel wedstrijden op de flipperkast gespeeld. Soms voor geld of een cadeau, maar meestal om de eer. En het ging er heftig aan toe! Je kreeg in die tijd ongeveer fl. 2,50 zakgeld en daar kon je een lange tijd mee flipperen. Zeker als het eindcijferspel telkens dezelfde cijfercombinatie vertoonde. Je zorgde in zo’n geval gewoon dat de kast tijdens de laatste speelbal op het juiste moment op tilt gegooid werd. En dan klonk de bekende “tok” van het vrijspel! Jaren later ben ik achter de oorzaak gekomen van voornoemde “storing”. Het relais of het contact van de matchunit is gewoon kapot gegaan. Dat gebeurt vrij vaak, omdat bij elke 10 punten die een jaren ’70 flipperkast bijtelt, de matchunit tevens een slag moet maken. Deze unit moet dus gewoon hard werken. En wie fysiek hard werkt, slijt eerder dan een nietsnut. Niets menselijks is een flipperkast vreemd!
trad. De kunst was dan om de speelbal op een speelveldcontact stil te leggen, zodat de punten telkens opnieuw werden bijgeteld. Ik had een vriend die daar specialist in was. Hij tilde de kast, veelal van het merk Gottlieb, zoals KING ROCK, 300, ROYAL FLUSH, MAGNOTRON, BIG INDIAN, TARGET APHA en JUNGLE, op en zette hem vervolgens weer heel voorzichtig neer. De bal bleef dan meestal hangen op een outlane-contact. Om verwijdering uit de lokaliteit te voorkomen moest ik van hem omzichtig de kroegbaas afleiden. Dat lukte me meestal vrij aardig. Ook hielp het om met heel veel mensen om de flipperkast heen te gaan staan. De kroegbaas had dan van achter de bar geen zicht meer op de “subversieve activiteiten” van de speler. De mooiste truc werd toegepast als de monteur langskwam voor onderhoud aan de flipperkast. Wij gingen er quasi geïnteresseerd bij staan kijken en stelden onnozele vragen. Ondertussen wezen we in de kast allerlei zaken aan en zorgden er dan voor dat het inworpcontact van de guldens een paar keer “per ongeluk” werd aangeraakt. Ik zeg niet dat het altijd lukte, maar soms gunde de monteur ons glimlachend een handje vol vrijspelen. Als ik op die tijd terugkijk hebben we voor weinig geld veel speelplezier gehad. Dat is tevens de reden dat ik nog steeds een zwak heb voor die leuke oude jaren’70 flippers.
Een ander oneerlijk grapje dat werd uitgehaald, was de flipperkast aan de kant van het gelddeurtje een beetje optillen zonder dat het tiltmechanisme in werking
In Brabant stonden soms hele “aparte” flipperkasten opgesteld, zoals de Inder LUCK SMILE, Recel TOP SPEED en Sonic FACES (zie foto’s). Deze machines werden in die tijd geïmporteerd door Jac van Ham Automaten uit Tilburg. Wij vonden er niet zoveel aan, omdat deze machines erg snel waren. De speelbal vloog in een oogwenk tussen beide flippers door, richting
Frank Verweij outhole. Ook het spelletje was dikwijls niet om over naar huis te schrijven, omdat de zeer populaire droptargets doorgaans ontbraken. Wat wel opviel waren de kwalitatief zeer goed uitziende speelvelden en de originele kleuren welke de ontwerpers hadden gekozen voor zowel het speelveld als de kopruit. Later, als verzamelaar, ontdekte ik dat de techniek aan de
binnenzijde van de flipperkast er ook mag zijn. Vergeleken met deze Spaanse kasten zijn de Amerikaanse kasten zichtbaar met een lager budget gefabriceerd. De afwerking is heel degelijk en precies en overal tref je extra zekeringen aan. Feitelijk zou je kunnen zeggen dat de Spaanse fabrikanten eerst heel goed naar de Amerikaanse concurrentie hebben gekeken en vervolgens aan de slag zijn gegaan om een zo goed als perfect product af te leveren. Opgemerkt dient te worden dat de Spaanse fabricage dikwijls geschiedde op basis van een licentieovereenkomst met een Amerikaanse producent. Bijvoorbeeld Segassa had een licentie van Williams. Onder andere de flipperkast TRAVEL TIME (1973) is zowel geproduceerd door Segassa als door Williams. Tot zover mijn terugblik op de jaren ’70. Volgende keer zal ik jullie iets vertellen over mijn bezoek aan een verzamelaar van oude Bally bingokasten. Niet gevreesd, de man heeft ook oude flipperkasten! Groeten van Frank
49
Spinnertjes Te Koop
Spinnertjes zijn gratis voor leden. Vermeld bij voorkeur ook woonplaats en vraag-/richtprijs. Alleen niet-commerciële advertenties worden geplaatst. Voor commerciële of 'bulk' advertenties (>3 kasten), gelden de vóór in het blad genoemde advertentietarieven.
Flintstones Werkt perfect. Vaste prijs: 800,Demolition Man Kast in zeer goede staat en werkt perfect. Prijs: 800,Gilligan’s Island Kast is in top staat. Prijs: 700,Ruilen of inruilen andere kast is ook goed. 13 november 2003 Corné Wevers, Fijnaart, tel: 06-22847090 7 december 2003 Magic Castle Een mooie werkende Magic Castle van Zaccaria. Werkend te zien. Prijs: 300,Theo Philips, Utrecht, tel: 030 2963293 3 december 2003
Dipsy Doodle Een prima spelende Dipsy Doodle. Speelveld en kopruit zijn in zeer mooie staat. Geheel technisch in orde, voorzien van nieuwe lampjes en rubbers. Gaat weg uit mijn verzameling door plaatsgebrek. Prijs: 350,René Philippen, Sittard, tel: 06-55743893 4 december 2003
Indiana Jones Deze kast is in redelijk goede staat: gering verkleurd, bergplastic is heel, vliegtuigjes aanwezig en heel, mode start en Increase JP plastics kapot, maar worden nieuw bijgeleverd, nieuw balltrough optobord gemonteerd, speelt als een tierelier, flippers gereviseerd, nieuwe optoprint, moet eigenlijk nog “de grote beurt” hebben. Er zijn betere, maar niet voor deze prijs (die absoluut vast is). Inruil Safecracker is optie. Kast is privé (tel: 06-22424657) en kan bij mij thuis worden bespeeld. Prijs 1350,Hans Balk, Arnhem, tel: 026-4423610 (overdag) 4 december 2003
NBA Fastbreak Leuke flipperkast voor de echte basketball fan. Stel je zelf op in één van de 29 NBA teams en probeer de highscore voor dat team te verbeteren! Kast heeft mooie flow en een aanstekelijk geluid. Lees de vorige Spinner voor alle details. Kast verkeert in uitstekende staat, zowel technisch als optisch. Volledig gerenoveerd, flippermechanieken zijn vernieuwd. Inclusief manual en sleutels. Kast kan in overleg thuisbezorgd worden. Prijs: 800,Rocky & Bullwinkle Leuke flipperkast voor het hele gezin in uniek mooie staat. Gebaseerd op de Amerikaanse tekenfilmhelden Rocky & Bullwinkle. Kast verkeert in uitstekende staat, zowel technisch als optisch. Volledig gerenoveerd, nieuwe rubbers en lampjes. Kabinet niet verkleurd, speelveld onbeschadigd. Alles werkt 100%, dus ook de “Hat Trick” en “Nelly on the Log”. Inclusief manual, sleutels en reserve slingshot plastics. Het ideale decemberkado! Kast kan in overleg thuisbezorgd worden. Prijs: 700,Theo van Vroenhoven, IJsselstein, tel: 030-6888379 30 november 2003 Pharao Leuke flipper met multiball, magnasave en 2 speelvelden. Wat slijtagevlekken op het speelveld bij flippers. Speelt verder ok, er moet alleen een spoel vervangen worden. Prijs: 300,Dennis de Wit, Cuijk, tel: 0485-311626 19 november 2003 Bally Vector Schitterende en erg leuke flipperkast met alles erop en eraan: 3-bal multiball, spraak, 2 spelverdiepingen en dubbele kopruit. Uniek aan deze kast is de ‘Vectorscan ramp’, waarin de snelheid van de bal gemeten wordt. Beide kopruiten verkeren in perfecte staat, geen enkel krasje. Ook de speelvelden verkeren in zeer goede staat en zijn bedekt met mylar. Foto’s en meer informatie verkrijgbaar op aanvraag. Prijs: 395,Ik wil hem het liefst ruilen tegen een Fire of andere leuke Williams System 11 kast, maar hou me ook aanbevolen voor andere ruilmogelijkheden. Jasper van Eeden, Harderwijk, tel: 06-50585347 18 november 2003
Williams A-Go-Go Klassieke flipperkast uit 1966. Eén kast is leuk, maar ik heb er twee van. De mooiste en gerepareerde, gepoetste en afgestelde gaat in de verkoop. Kast heeft extra ball, bumperverlichting, spinning roulette voor extra punten en 4 flippers. Prijs: 425,Ronald Blom, Arnemuiden, tel: 011-8603431 1 december 2003 Royal Rumble (1994) Kopruit en speelveld Mata Hari Kast niet verkleurd, geen Nette kopruit, speelveld en schade. Speelveld gepoetst. manual van Mata Hari. Na Alle lampjes werken, alle 20:00 uur s.v.p. Prijs: 75,plastics heel. Prijs: 800,Arjan van Wensen, Zeewolde, Ronnie van Gaalen, Schijndel, tel: 036-5235942 tel: 073-5478188 29 november 2003 18 november 2003
Elvira And The Party Monsters Bally 1989. Mooi speelveld en niet verkleurd. Stikkerschade aan de poten. Een bobijntje te vernieuwen van een van de twee swingende monstertjes. Prijs: 1000,Tommy Van 1994. Werkt prima. Prijs 950,Funhouse Flipper van 1991. Enkele kleine slijtageplekjes op display en speelveld. Prijs: 650,Danny de Rouck , Berg (B), tel 0032 16651968 6 december 2003 Addams Family Theatre Of Magic Addams Family in goede staat, alleen het speelveld Mooie TOM. Helemaal gepoetst. Zeer mooie ramps en speelveld. heeft een beetje slijt op twee plaatsen, maar dit valt Kopkast heeft rechts wat krassen, verder heel mooi en niet verkleurd. bijna niet op. Kast is compleet met wolk bovenop en Goed DMD. Nieuwe (repro) trunk en decals. Met manual. Prijs: 1649,niet verkleurd. Prijs: 1550,David Houwers, Apeldoorn, tel: 06-51521418 Kris Monette , Lummen (B), tel: 0032-476515534 14 november 2003 10 november 2003
50
jaargang 12 nummer 4 Manual Indiana Jones Orginele manual Indiana Jones. 5 Euro verzendingskosten (tenzij je hem zelf komt halen). Prijs: 20,Kris Monette , Lummen (B), tel: 0032-476515534 10 november 2003 Apron Black Rose Deze is nog helemaal oke! Prijs: 20,Demolition Man plastic Speakerpanel, Prijs: 14,Alex Duin, Nieuwe Niedorp, tel: 06-55101490 10 november 2003 Single droptarget printje (Whirlwind) Het single droptarget printplaatje voor mijn Whirlwind. De hele assembly zit er in, alleen dit printje met bijbehorende opto ontbreekt. Robin en Martijn van Mourik, Alkmaar, tel: 072-5116660 5 december 2003 Indiana Jones printplaat Wie heeft een printplaat liggen die de bediening van het kleine speelveld dat beweegbaar is regelt? Het is onder het speelveld geplaatst. Danny de Rouck, Berg (B), tel: 0032 16651968 5 december 2003
Schema’s en flyers Electronische schema’s van de Bad Cats en Funhouse om enkele storingen te kunnen repareren. Ook die van de Diner is welkom. Tevens flyers van Funhouse en Diner zouden mij nog gelukkiger maken! André Krikke, Heerlen, tel: 045-5425665 26 november 2003 Kopruit Fireball Classic Een kopruit van de Fireball, Classic uitvoering. Heb je er één staan, laat a.u.b. iets weten. Frank Ernest, Oss, tel : 0412-643135 25 november 2003
Lockbar Data East widebody Wij zijn op zoek naar een lockbar voor een Data East Royal Rumble / Guns ‘n’ Roses widebody kast. Tevens gevraagd Data East sloopkast (vanaf 1992). Richard Tensen, Almere, tel: 036-5302039 23 november 2003
Lockdown bar wide-body De stalen lockdown bar oftewel de stalen rand voor Space Invaders. Redelijke prijs a.u.b. Bel mij even, prijs komen wel uit. Bart van Dijk, Zwijndrecht, tel: 078-6128482 4 december 2003
Gezocht / Overig Flash kopruit Ik zoek een kopruit voor de Williams Flash. Arjan Lugthart, Almere, tel: 036-5369111 21 november 2003
Lockdown bar WPC kast (TAF) Ik zoek een mooie lockdown bar voor mijn Addams Family. Jan van den Munckhof, Horst, tel: 06-51880999 20 november 2003
Auto Demolition Man Ik zoek een matchbox autootje die toegepast is in de flipperkast Demolition Man. Daarnaast zoek ik het plastic die boven de linkerboven flipper zit en die van daaruit naar achteren toe loopt. Roy Wils, Nijmegen, tel: 06-45290715 9 november 2003
Ruilen: Fish Tales Technisch 100%, geen verkleuringen, plastics heel, speelveld in zeer goede staat, één verticaal streepje op dmd werkt niet. Ruilen tegen een No Fear in gelijke staat. Peter Smets, Eigenbilzen, tel: 089-492268 30 november 2003 Elvira Het orgelmannetje plastic in de Elvira. Heb je iets liggen dan hoor ik het graag. A. Sluiter, Gendt (GLD), tel: 0648155356 29 november 2003 Enkele flyers Omdat het me wel een leuk idee lijkt om van elke flipper die ik heb/heb gehad een flyer te bezitten, zoek ik de volgende flyers: Judge Dredd, Batman Forever, Addams Family, White Water, Last Action Hero. Heb je een of meerdere en wil je ze wel kwijt, geef me dan een belletje en we komen er vast wel uit. Bert Derks, Emmen, tel: 06-24246666 28 november 2003
Manuals Diverse originele manuals: Bally Dungeons & Dragons (parts, eng) 10,Bally Eightball Champ (eng) 10,- Bally Motordome (eng) 10,- Bally Strange Science (compleet, eng) 10,- Bally Strange Science (duits) 5,Gottlieb Mario Andretti (frans) 5, Zaccaria Blackbelt (compleet, duits) 20,Playmatic Blackfever (eng) 10,- Williams Batcats mini operators handbook (eng) 5,- Williams Cosmic Gunfight + mini instructieboekje (eng) 20, Williams Spacestation (eng) 20,- Williams Police Force (eng) 20,Williams Big Guns (eng) 20,- Williams Fire! (eng) 20,- Williams Space Shuttle (eng) 25,-. Of alles in 1 koop voor 75.-. Zelf ophalen. Wil Angenent, Delft, tel: 06-23903211 6 december 2003
Email-adressen en meest actuele Spinnertjes vindt u op de NFV-website: www.nfvpinball.nl/spinnertjes
REPRODUCTIE STICKERS
Een begaafd NFV-lid heeft prachtige reproducties van De volgende stickers zijn beschikbaar: enige veel gezochte stickers gemaakt. Van een kwaliteit IJ Droptarget Stickers (€ 7,- /4) ToM Trunk Sticker (€ 7,-/1) die zeker niet onderdoet voor ‘the real stuff’. Alleen op bestelling en o.v.v. lidnummer. Informatie/verzoekjes bij voorkeur via e-mail op secretariaat@nfvpinball.nl.
(Er zijn ook nog enkele Indiana Jones ‘Mode Start’ plastics beschikbaar) Mocht het om wat voor reden dan ook gebeuren dat uw opgegeven Spinnertje niet is geplaatst, of dat er gegevens (met name telefoonnummers) missen of incorrect zijn, meld dit dan zo spoedig mogelijk bij de redactie. Alleen op die manier kan dat soort fouten in de toekomst worden voorkomen.
ToM Trapdoor Sticker (€ 7,-/1) en Alle ToM Spinner Sticker (€ 2,- /1) voorkant MM Drawbr. Sticker (klein) (€ 7,- /1; € 12,-/2) MM Troll Stickers (€ 9,- /2) SS crate Sticker (€ 7,- /1) CV WOW-Sticker (€ 7,- /1) Flintstones Bowling Stickers (€ 7,- /5)
Spinnertjes voor in de volgende Spinner bij voorkeur pas eind februari opsturen, om de actualiteit ervan te waarborgen!!
Vergeet vooral niet uw woonplaats en telefoonnummer te vermelden en bij voorkeur ook een richt-/vraagprijs. Dit voorkomt onnodig zoeken en bellen.
Zet uw nieuwe spinnertje ook op de site: www.nfvpinball.nl/spinnertjes
51
Advertentie - index 3 Wizard 16 Speelautomatenarchief 19 Huifkar 20 Flippers van Schippers 42 Silverstone / Pinball Magic 47 Fun 4 You AK Errèl Industries B.V.
Nieuwe Leden * = Duo-leden W. L. A.J. R. N.I. E. P. J. T. G. R. J. J. M.S. J. A. M. L. V. H.G. P.B.M. K. D. D. A. T. P. P. D.G. F. A. J. S. E. P. P. L.C. M.L.J. E. C.L. A. M.J. K. P. D. J. R. G.J.B.
v/d
de van de
van de
de van
de
v/d
Wolthers Hurk Cavé Santbergen Tims Akershoek Smets Dijkstra Vos Dijk Vries * Koemeester Wescott Kolman Lankhuizen Tol Gommers Veldkamp Vries Kramer Jansen Roos Beekhuizen * Verleyen Niens * Martens Rooij Esch Drommel Donks Wagensveld Quirijns Smetsers * Haas Drenth Mensink Broers Hoep Tempel Strockmeijer Emmerzaal Lommerse Felthuis Coucke Jordan Tooten Matthijssen Sanden
9713 HC 5701 RS 2252 XR 4823 NA 3076 BV 8081 WC B-3740 8913 AS 6721 CG 3142 EA 8024 ZG 1831 GC 60563 2402 EA 3209 BE 1825 PJ B-3740 5291 AC 8226 DH 1016 TA 6006 JN 3523 ED 2672 EG B-9090 6002 TV 1944 HC 2036 HC 3404 VP 2041 PE 5165 RC 3931 RS 4927 AT 5912 PX 3034 TD 9743 VL 6932 PJ 6835 MP 4386 AL 3893 EW 9502 CK 7423 CP 2013 AW 1064 KS B-8770 3445 AM 5244 GR 4861 AV 3319 BC
Groningen Helmond Voorschoten Breda Rotterdam Elburg Eigenbilzen Leeuwarden Bennekom Maassluis Zwolle Koedijk Naperville (USA) Alphen aan den Rijn Hekelingen Alkmaar Eigenbilzen Gemonde Lelystad Amsterdam Weert Utrecht Naaldwijk B-9090 Melle Weert Beverwijk Haarlem IJsselstein (U) Zandvoort Waspik Woudenberg Hooge Zwaluwe Venlo Rotterdam Groningen Westervoort Arnhem Vlissingen Zeewolde Stadskanaal Deventer Haarlem Amsterdam Ingelmunster Woerden Rosmalen Chaam Dordrecht
De NFV heet alle nieuwe leden van harte welkom!!
52
A R I E VERBAZING F
lippervrienden, bent u ook zo verbaasd over de hoera stemming die nu weer is ontstaan rond het Nederlands elftal. Eerst deugde er niets van onze voetballende miljonairs, maar na de zege op Schotland en de daaropvolgende loting kunnen de oranje kleren weer uit de kast. Duitsland is niet meer zo goed, Tjechië wordt probleemloos ingepakt en van Letland hebben we nog nooit gehoord. Bovendien zijn we lekker verjongd, dus de titel is bijna binnen, aldus de kenners. Verbazingwekkend ! En bent u eveneens verbaasd, dat onze vriend Stern erin is geslaagd een flipperkast te vervaardigen van Lord of the Rings. Het boek van Tolkien was volgens de kenners niet te verfilmen. Laat staan, dat je er een flipperkast van kunt maken. Toch is er een film van gemaakt in drie delen. Arie kijkt reikhalzend uit naar het derde en laatste deel van deze prachtige film. Maar nog meer naar de door Stern vervaardigde flipper, die volgens de eerste berichten meer dan zeer goed schijnt te zijn. Verbazingwekkend ! Arie is ook zeer verbaasd over de prijzenslag die opeens in de supermarkten is ontstaan. De prijzen beginnen zo langzamerhand weer te lijken op het niveau
van voor de invoering van die hopeloze euro. Een hele grote kruidenier rekent opeens zelfs normale prijzen, alleen jammer voor al die klanten die jarenlang dus veel te veel hebben betaald voor hun boodschappen bij deze grootgrutter. En in de horeca wordt wegens teruglopende klandizie overwogen om voor een biertje slechts 1 eurootje te vragen. Nuchtere flippervrienden, dat is nog altijd 2 ouderwetse guldentjes en twintig cent. Maar onze horecaridders doen of het bijna gratis is. En dan zijn ze ook nog te beroerd om een behoorlijke flipperkast in hun zaken te plaatsen! Verbazingwekkend ! Maar het allermeest verbaasd was Arie van het bericht dat een van onze vrijgezelle bestuursleden in december in het huwelijk is getreden met een aantrekkelijke flipperaarster. Welk gewaardeerd lid van ons onvolprezen bestuur de gelukkige is, kan Arie helaas niet onthullen, maar zijn initialen staan in vele kasten op de highscore lijst en het gelukkige stel woont in de residentie. Uw felicitaties kunt u richten aan de redactie van dit periodiek. Verbazingwekkend, nietwaar…. Arie
Agenda 14 december, Kraggenburg - Steunpuntdag Flevoland / Noord-Nederland Van 14:00 tot 17:00 uur. Omdat we net klaar zijn met de verbouwing van onze garage willen wij dit maal ook niet-leden uit de omgeving uitnodigen. Grote groepen zijn niet mogelijk, dus vooraf op tijd aanmelden is een must. 28 december, IJsselstein - Battle For The Kingdom Een flipperwedstrijd exclusief voor mensen die zijn opgenomen in de Galerij Der Groten. 3 - 4 april 2004, Mechelen (België) - Collector Fantasies 2004 Collector Fantasies is een jaarlijks terugkerende beurs met jukeboxen, flipperkasten, enz. Let op! Dit jaar het “Belgisch Pinball Open” onder voorbehoud! 1 juni 2004, Pittsburgh (USA) Pinburgh 2004 / PAPA 7 Het vervolg op het wereldkampioenschap flipperen gehouden in Las Vegas in 1998. Exacte datum staat nog niet vast. Dit internationale flipperevenement wordt groter dan ooit. 5 juni 2004, Wenen (Oostenrijk) - Oostenrijkse Flipperkampioenschappen De Oostenrijkers hebben ons officiëel uitgedaagd en hopen dat we met de beste spelers komen opdagen. De lokatie is bescheiden, dus maximaal zo’n 44 deelnemers. Dit toernooi wordt gehouden in - volgens zeggen - de mooiste speelhal van Europa in het Prater te Wenen. 11 Moderne kasten in goede staat. De vereniging zal tegen die tijd een reis organiseren. Stuur even een mailtje naar geertjan@nfvpinball.nl als je belangstelling hebt.
Meer informatie over deze agendapunten op de NFV-site: www.nfvpinball.nl/agenda
De Nederlandse Flipper Vereniging heeft u als flipperliefhebber veel te bieden: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
Artikel
-contact met honderden flipperliefhebbers in Nederland en België -tijdschrift SPINNER en NFV-nieuwsbrief die regelmatig verschijnen -flipperen onder het genot van een hapje en een drankje tijdens de Steunpuntdagen -korting op aanschaf van onderdelen -advies bij aanschaf en onderhoud van uw eigen flipperkast -officiële PINBALL kampioenschappen o.a. DUTCH PINBALL OPEN -deelname aan European Pinball Championship als speler of supporter -korting op entree bij flipperevenementen o.a. The After Summer Pinball Party -telefonische hulplijnen voor technische vragen over je flipperkast -agenda van de belangrijkste beurzen en wedstrijden -documentatie en historisch materiaal van flipperkasten -bemiddeling bij problemen met aanschaf en garantie van flipperkasten -overzicht van bonafide handelaren van flipperkasten en onderdelen -excursies naar o.a. de grote PINBALL producenten in Amerika -informatie uit buitenlandse PINBALL tijdschriften -gratis flyers bij de SPINNER van de nieuwste flipperkasten -locale flipperwedstrijden en competitie avonden -gratis adverteren in de SPINNER -eigen homepage op INTERNET (www.nfvpinball.nl) -laatste PINBALL-nieuws wereldwijd! -tips en trucs op gebied van techniek -spelbeschrijvingen en speeltips -informatie over de laatste ROM-versies van uw eigen flipperkast(en) -overzicht van de beste flipperhallen in Nederland -verkoop clubartikelen (ook postorder) -NFV pinball videoband 1 en 2; "Hoe word ik wereldkampioen"; flipper geschiedenis -NFV Dutch Pinball Team T-shirt -verhuur van de nieuwste flipperkasten voor leden ...................
Prijslijst Nederlandse Flipper Vereniging
POSTERS: FLYERPOSTER TAF, AFM, IJ, TZ, TOTAN, MM .... VIER FLYERPOSTERS AAR KEUZE ................................. POSTER NFV DPO 1995 .............................................. POSTER NFV EPC 1997 .............................................. KOPRUITENPOSTER I.................................................. KOPRUITENPOSTER II ................................................ POSTER DIRTY HARRY ............................................. VERZENDEN POSTER(S) INCLUSIEF KOKER ..................... STICKERS: ‘I LOVE PINBALL’ STICKER .......................................... VIDEOBANDEN: NFV VIDEOBAND NUMMER 1 (1997) .......................... NFV VIDEOBAND NUMMER 2 (1999) .......................... VIDEOBAND “HISTORY OF PINBALL ’20-‘97" ................ VIDEOBAND “HOE WORDT IK WERELDKAMPIOEN FLIPPEREN?" CD-ROM’S : CD-ROM PINBALL PAKHUIS .................................... FLYERS: PINBALL FLYERS ....................................................... PINBALL FLYERS, PER 3 STUKS ................................... LECTUUR: WILLIAMS WPC PINBALL REPAIR GIDS VOOR FLIPPERS NA 1991 .............. SPINNERS < 2003 ...................................................... NIEUWE SPINNERS 2003 ............................................
Leden
Niet-Leden
€ 7,00 € 25,00 € 4,50 € 4,50 € 7,00 € 7,00 € 7,00 € 6,50
€ € € € € € € €
€
1,00
€ 2,50
€ € € €
20,00 20,00 20,00 15,00
€ € € €
12,00 35,00 8,00 8,00 12,00 12,00 12,00 6,50
December 2003
Opmerkingen
VERKRIJGBAAR BIJ EVENEMENTEN VIER NAAR KEUZE VOOR VOOR 25,00!
34,00 34,00 34,00 22,00
€ 20,00
€ 34,00
€ €
1,00 2,50
€ 2,00 € 4,00
€ 13,00 € 1,00 € 2,00
€ 23,00 € 2,50 € 8,00
INDIEN VOORRADIG GRATIS VOOR NIEUWE LEDEN
DIVERSEN: € 15,00 NIEUW: NFV-PARAPLU'S ......................................... € 10,00 MOK MET FLIPPERMOTIEF (IJ, TOTAN, MM, CV, TZ) .............. € 10,00 € 15,00 PRIJZEN EXCLUSIEF VERZENDKOSTEN / VERVOERSKOSTEN € 30,00 INCL. INFO-PAKKET VOOR NIEUWE LEDEN LIDMAATSCHAP NFV 2004 ....................................... € 27,50