2016 - 04 - Spinner Magazine by Nederlandse Flipper Vereniging

NFV

Jaargang 25 - Nummer 4

Clubhuis Weekend 2016

Digital Pinball Part 1

Toppers uit Rotterdam

Unboxing The Big Lebowski

Clubhuis Weekend 2016

Club van 100 In maart 2008 introduceerde de NFV de Club van 100. De Club bestaat uit personen en bedrijven die de NFV een warm hart toedragen. Zij betalen jaarlijks een bijdrage van 100 euro. Word ook Club van 100 lid! Dit zijn de voordelen: • Gratis toegang tot evenementen in het NFV Funhouse ( één toegangsbewijs per deelnemer) • Logovermelding op deze pagina en op de Club van 100 pagina op de NFV-site (met link) • Ingelijst logo op A4 formaat in het NFV Funhouse • Deelname aan jaarlijkse Club van 100 bijeenkomst in het NFV F unhouse (voor deelnemer en introducé)

Logoblok Club van 100 - NFV

www.kleurenklok.nl Een praktisch hulpmiddel om kinderen zelfstandig te leren werken

Langedijk samen werken aan oplossingen

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Iedereen kan lid worden: leden, niet-leden, vriendenclubs, bedrijven, sponsors. In de afgelopen jaren is er geïnvesteerd in de eigen collectie flipperkasten, verbetering van het NFV Funhouse in Ederveen en de verbouwing van het nieuwe clubhuis in Veenendaal. In 2017 gaan we hiermee door zodat ook het nieuwe NFV Funhouse in Veenendaal een plaats wordt waar alle leden graag naar toe gaan! Lid worden van de Club van 100 is eenvoudig: stuur een e-mail naar Jan Meijer (jan@nfvpinball.nl) en hij helpt u verder.

Top stories 06 16

Inhoud

Clubhuis Weekend 2016 3-2-1-GO: Full Throttle

Evenementen en competitie

RFT update

Vereniging

27 NFV shop en Technische Vraagbaak 39 Evenementenagenda 47 NFV vacaturebank 54 Start a new game - Kees Wisserhof

Overig

12 Unboxing The Big Lebowski 22 PIN2DMD 28 Revenge from Mars restauratie 36 Digital Pinball: Night Mission 40 De gameroom van... Dibo! 44 Spider-Man Vault Edition 46 Flipperen in de media 48 Ken uw klassieken! 56 Toppers uit Rotterdam 60 3D Printing to the rescue 62 De vijfde speler

Clubhuis Weekend 2016

Full Throttle

Jos van Rixel

Van de redactie Jos van Rixel

Met dank aan...

Nog maar nauwelijks bekomen van de drukte tijdens het Clubhuisweekend 2016 levert de Spinner redactie het laatste nummer van 2016 af. Voor u ligt weer een kleurig en inhoudelijk boeiend juweeltje. Meer en meer wordt ook de inhoud mede door de leden aangedragen. Om iedereen die aan dit nummer heeft meegewerkt eens extra in het zonnetje te zetten, bedanken we alle personen en bedrijven die hebben meegewerkt aan dit kerstnummer. Dus, hierbij dank aan Toine Schoonis, Nanda Swart, Heighway Pinball, Johan Kamp, Ronald Eijkman, Marcel Diks, Aad van Dijk, Kees Wisserhof, Erik Klootwijk, Jan-Willem Veldhuis en Jim Jansen voor hun hulp en bijdrage. Door hun gastvrijheid en bereidheid om kennis te delen is dit nummer geworden wat het is...

NFV

Jaargang 25 - Nummer 1

Dutch Pinball Masters

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Weer veel leesplezier, prettige Kerstdagen en een fijn begin van 2017, ons jubileumjaar! Spinner redactie team

NFV

Jaargang 25 - Nummer 4

Clubhuis Weekend 2016

Heighway Pinball

Medieval Castle

Building a Virtual Pinball

In dit nummer ook weer aandacht voor EMers, nieuw uitgekomen flipperkasten en het digitale flipperen. Uiteraard de terugblik naar het Clubhuisweekend 2016 en ander verenigingsnieuws.

Jaargang 25 - Nummer 3

The Hobbit

Ghostbusters

Review: Game of Thrones LE

Jerry Kelley

Verder laten we ons graag verrassen door uw initiatieven, dus pak de pen (of beter, de PC of laptop) en deel uw kennis en ideeën met ons.

NFV

Jaargang 25 - Nummer 2

Dutch Pinball Factory Tour

Heeft u ook een boeiend – en aan flipperen gerelateerd – onderwerp waarover u onze leden graag wilt informeren, neem dan contact op met één van de redactieleden. Belangrijk is dat er geen rechten van derden rusten op uw tekst/beeld bijdrage.

iPinball

Ton Ton Club XL

Ken uw Klassieken: Rocky & Bullwinkle

PinSound

Clubhuis Weekend 2016

De Gameroom van...

Digital Pinball Part 1

Toppers uit Rotterdam

Unboxing The Big Lebowski

Clubhuis Weekend 2016

Winfred de Ruijter

Van het bestuur Winfred de Ruijter

Afscheid nemen bestaat niet

Hé, denk je, die zin ken ik. Natuurlijk. Borsato zong het. Zo dramatisch als het bij hem klinkt, wil ik het niet maken. ‘Ik ga wel weg maar verlaat je niet.’ Oké dan, dit is de 20e keer ‘Van het bestuur’ van mijn hand. En voor mij echt de laatste... Want per 1 januari 2017 zitten mijn bestuurstaken erop. Tijd voor verandering, andere inzichten wellicht. En ook wellicht zicht op een opvolger van buiten het zittende bestuur. Afwachten dus. Je weet maar nooit. Maar zonder een ALV kunnen er geen bestuursleden bijkomen, dus we houden jullie altijd op de hoogte. Met veel plezier en energie heb ik in de afgelopen jaren mee mogen werken aan o.a. een nieuw clubhuis, een jubileumboek, een nieuwe website en talloze evenementen. Na 5 jaar een mooi moment om af te sluiten. De vereniging staat er prima voor: een gaaf en druk bezocht clubhuis met eigen catering, dit mooie magazine 4x per jaar in je brievenbus, een groeiend ledenaantal én we bleven altijd financieel gezond. Hierbij wil ik daarom iedereen bedanken ‘die dit mede mogelijk heeft gemaakt’ (jaja, een gevleugelde ‘forum oneliner’).

Er is hier dan ook geen reden om alleen maar terug te blikken, want ik kijk ook graag vooruit. In de komende jaren zal het ledenaantal verder groeien, ons clubhuis een fantastische uitvalsbasis blijven voor evenementen en vieren we in 2017 het 25-jarig bestaan. Wie had dat verwacht, toen een klein clubje fanatieke flipperaars eind 1992 een avondje samen kwam om deze club op te richten… Aan ons allen de schone taak om deze prachtige vereniging voort te zetten. En natuurlijk: nóg meer mensen te besmetten met het leukste virus van deze aardbol: het flipper-virus. Dus: afscheid nemen bestaat niet. Game over? Nee, shoot again. Tot snel, in het clubhuis of op een evenement. Ik heb alle tijd om een potje mee te spelen! Winfred

Het waren 5 mooie jaren! Veel dank aan het bestuursteam: Bas, Jan, Arie en Rens. En voorheen ook Ben natuurlijk. En de support van Tonia niet te vergeten. Maar stop ik dan helemaal met de NFV? Natuurlijk niet. Je zult me nóg vaker zien flipperen (jaja, daar heb ik dan ook meer tijd voor, denk ik) en ik blijf betrokken bij de website en communicatie (emailings en publiciteit). Maar dat alles, dus niet meer in een bestuursrol.

Rens Hooijmaijers en Bas Vis

Clubhuis Weekend 2016 Clubhuis weekend voor iedereen Het DPO heeft een grote groep trouwe bezoekers. Na de beslissing om in 2016 geen DPO te organiseren wegens ontbreken van organisatie capaciteit was er de vraag, wat nu? Met zo’n mooi clubhuis was het antwoord op die vraag niet moeilijk te vinden: de Turbinestraat in Veenendaal. Met 120 opgestelde flippers, extra ruimte en een pracht van een catering moest dit wel lukken. En degenen die erbij waren zullen beamen: het lukte!

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Doen we het of doen we het niet?

Na afloop van DPO 2015 gaf toenmalig ‘hoofdsmurf’ Rens Hooijmaijers te kennen in 2016 niet opnieuw de kar te willen trekken. Tijd voor nieuw bloed. Tijdens de evaluatiemeeting na DPO 2015 stak helaas niemand zijn vinger op om het stokje over te nemen. Dit ook nog eens in combinatie met het feit dat er gezocht moest worden naar een nieuwe locatie (de Voorste Venne Drunen zou zomer 2016 gaan verbouwen maar zoals het een goede gemeente betaamd is dit uitgesteld naar zomer 2017 …). Zo viel het besluit om een jaartje over te slaan. Maar wat dan wel? De Turbinestraat 5 te Veenendaal bracht uitkomst. Een prachtige locatie voorzien van ca. 120 opgestelde flippers, professioneel te noemen catering, goede parkeermogelijkheden, etc.. Belasting qua organisatie beduidend minder dan bij een DPO wegens de reeds aanwezige infrastructuur. Tegenwerpingen waren vooral dat men het Clubhuisweekend zou zien als een verlengde Funhouse Friday of Clubhuis zaterdag en er dus maar beperkte belangstelling zou zijn. Maar één manier om achter te komen: we organiseren er een!

Gezellige drukte tijdens CW2016

De voorbereiding

Er moest een formule worden opgezet die iedereen wat te bieden had. Zo kwam er op de zaterdag een wedstrijd. Het werd een nieuwe variant, een toernooi in verschillende klasses om alle sterktes een kans te geven op een overwiining en op de zondag een ouder-kind toernooi, genaamd PinGolf. Voor de bijzondere flippers werd Dutch Pinball gestrikt met hun The Big Lebowski en Bride of Pinbot 2.0 en van Wil Angenent kwam het aanbod om zijn meer dan unieke Medieval Castle op te stellen. Marcel Diks van Dibo! Speelautomaten zorgde voor een leuke verrassing

door een zestal flippers mee te nemen. Verder stelde Ad Jonker zijn Matrix ter beschikking. Dutch Pinball organiseerde op de vrijdag ervoor ook nog een VIP party: fabrieksbezoek + Bowlen + Eten + White Russians + bezoek CW2016. Techniek onder leiding van Arie Pijl en Bart Volman ging aan de gang om de flippers in zo goed mogelijke staat te hebben en Jan & Tonia Meijer van de catering hadden het wellicht nog het zwaarst met de voorbereidingen. Voor veel mensen voor een natje en droogje zorgen, dat valt niet mee. Wegens het door de brandweer op 270 personen gemaximali-

seerd aantal aanwezigen werd een inschrijfsysteem opgezet door Winfred de Ruijter via Eventbrite waardoor het aantal bezoekers goed gemonitord kon worden. Tevens werd er een formulier opgesteld waar mensen hun menuvoorkeur vooraf kenbaar konden maken. Dit zorgde ervoor dat de catering een idee had van wat in te kopen. Kortom, minder werk dan bij een DPO maar achter de schermen werd toch stiekem weer aardig wat werk verzet in de voorbereiding. Hulde aan al die mensen zonder wiens inzet er geen CW2016 zou zijn geweest.

Victor Stulemeijer & Bas Vis als wedstrijdleiders

De wedstrijden

Op zaterdag was er een mogelijkheid om een wedstrijd te spelen. Het bijzondere van het allroundkampioenschap zat hem in twee onderdelen: het spelen op kasten van verschillende generaties en het onderverdelen van spelers over drie divisies op basis van speelsterkte. Initiatiefnemers hiervoor waren Bas Vis en Victor Stulemeijer waarbij het organisatorische zwaartepunt bij Victor lag. Natuurlijk was ‘onze’ wedstrijdleider Ad Jonker ook van de partij ter assistentie. Met 96 deelnemers (3 x 32 spelers) was het toernooi volledig uitverkocht. Deelnemers moesten zelf hun sterkte inschatten maar de wedstrijdleiding had het laatste recht van indeling. Dat mensen dit behoorlijk goed van zichzelf kunnen inschatten bleek uit het gering aantal correcties hier. In elk van de divisies was de opzet van de wedstrijd dezelfde: er waren vijf kwalificatierondes. Per kwalificatieronde speelden steeds vier spelers telkens één spel op drie kasten van verschillende generaties (EM/SS<1982, SS>1982 en DMD). Per partij vielen er punten te verdienen en na 15 partijen (5 rondes van 3 partijen) plaatsten de beste spelers zich voor de (halve) finales.

In Divisie C haalden drie jeugdige spelers de finale: Tom Vis, Lefman Kan en Jorn Dujardin. Zij kregen gezelschap van Hans Bijsterveld die zich goed staande hield tussen het jonge talent. De glazen trofee was uiteindelijk voor Tom Vis na twee sterke partijen op de Mata Hari en de Hoops.

Intussen was het bijna half twaalf toen Mark van der Gugten een goede flipperdag bekroonde met een overwinning. Hij bleek er enigszins van onder de indruk (of was het de vermoeidheid?) want de glazen trofee viel uit zijn handen bij de prijsuitreiking…

In Divisie B ging de finale tussen Arjan Neet, Ynze van den Broek, Stavos Progoulakis en Nils de Kleine. Dit divers samengestelde finalegezelschap maakte ook de organisatie blij: ook andere mensen kunnen zo eens om de prijzen spelen en winnen. De trofee krijgt bij Arjan ongetwijfeld een ereplaats.

‘De baltijd op de Earthshaker was zodanig dat die stoel goed van pas kwam.’

In Divisie A speelden Albert Nomden, Mark van der Gugten, Michel van den Elzen en Thomas Evrenos een finale die spannend was tot de laatste bal. Onze Zweedse gast was danig onder de indruk van het spelersgeweld. Albert Nomden moest in verband met een voetblessure zittend zijn partijen afwerken. Dat ging hem goed af. De baltijd op de Earthshaker was zodanig dat die stoel goed van pas kwam. Uiteindelijk viel de beslissing pas bij de laatste bal op de 3e kast (Congo).

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Op zondag werd er dus een Pingolf toernooi georganiseerd voor ouder en kind. Bedoeling daarbij was om gezamenlijk te spelen (dus ouder bv. rechter- en kind linkerflipper) en zo snel mogelijk een opdracht uit te voeren. Als score diende het aantal benodigde ballen genoteerd te worden (bv. hoeveel ballen waren er benodigd om 2x het kasteel te vernietigen op de Medieval Madness). Hoe lager de score hier dus hoe beter, net als bij echt golfen.

Links: Divisie A met als winnaar Mark van der Gugten. Rechtsboven: Divisie B met Arjan Neet als winnaar. Rechtsonder: Divisie C met Tom Vis als winnaar.

Met meer dan 30 teams was ook dit een groot succes en werd de zondag een echte familiedag, precies zoals de organisatie gehoopt had. Evaluatiepunt was wel de moeilijkheidsgraad van de opdrachten. Voor de 13-14 jarigen was het te doen, maar voor de echte jonkies moest er helaas vaak een 6 genoteerd worden, ten teken dat de opdracht niet gehaald was. Dat gaan we volgende keer beter doen!

De sfeer

Met ca. 200 bezoekers per dag was het een drukbezocht event. Foto’s zeggen hier meer dan 1000 woorden, vandaar op de laatste pagina van dit artikel een kleine foto impressie. Ook was er op zondag voor de eerste maal een Rommelmarkt, gehouden in wat normaal de opslagruimte is. Met slechts twee aanmeldingen

helaas geen succes. Spijtig, idee was leuk.

‘Met slechts twee aanmeldingen was de rommelmarkt helaas geen succes. Spijtig, idee was leuk.’ In dezelfde hal waren ook de stands van Led4Pin, Erik Boes en HighClass Pinballs alsmede flipperkasten opgesteld door DIBO!, Matrix van Ad Jonker. Bride of Pinbot 2.0 en The Big Lebowski van Dutch Pinball en de unieke Medieval Castle van Wil Angenent.

De party is over...

En dan is het zondagavond 18.00u en worden de flipperkasten één voor één weer uitgezet en verstomt het vrolijke flippergeluid, doven de flonkerende lampjes en realiseer je je ineens, het zit er weer op. Dit droeve gevoel wordt gelukkig overstemt door een gevoel van trots op het bereikt resultaat. CW2016 was een goed verlopen evenement en met een groot aantal bezoekers. Bezoekstatistieken laten het volgende zien: Zaterdag 5 november: • 100 NFV leden, 56 niet-leden • 21 kinderen • 26 bezoekers via Dutch Pinball Party (mix van leden en nietleden) • Wedstrijden geheel uitverkocht (96 deelnemers in totaal)

Winnaars PinGolf Lefman met vader Louis Menno Kan

Ouder-kind team in actie

Zondag 6 november: • 71 NFV leden, 81 niet-leden • 39 kinderen • PinGolf trok 33 teams Totaalaantal bezoekers over het gehele weekend was dus 394 die veruit allemaal 1 dag kwamen (weinig doublures dus zoals op DPO wel gebeurt). Dat op zondag het aantal niet-leden zelfs groter was dan het aantal leden is opvallend te noemen. Bij nadere analyse bleek het vaak om vrienden/familie van NFV leden te gaan. In de statuten van de NFV staat dat de NFV is opgericht is voor het behouden van het flippererfgoed en het verspreiden hiervan. Welnu, CW2016 heeft hier prima aan bijgedragen.

mogelijk heeft gemaakt. Zonder de inzet van jullie was CW2016 niet mogelijk geweest. Dit van catering via techniek en wedstrijdleiding tot kassapersoneel. Ook namens alle bezoekers: BEDANKT !! Tevens bijzonder aandacht voor de volgende bedrijven die CW2016 mede mogelijk hebben gemaakt:

Ging alles perfect? Natuurlijk niet, maar de rimpels die soms optraden werden snel gladgestreken en zorgden nietvoor onoverkomelijke problemen. Voor herhaling vatbaar dus. Langs deze weg wil de organisatie iedereen bedanken die CW2016

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst!

Bij de ruilbeurs was het niet heel druk...

Peter van Tartwijk aan het werk

Een kadootje van LED4PIN

Tekst en foto’s: Nanda Swart en Rens Hooijmaijers

Unboxing The Big Lebowski Does this pinball tie the room together? Al heel wat artikelen zijn er geschreven over Dutch Pinball en hun eerste flipperkast: The Big Lebowski. Als Nederlandse flipperaar zijn we maar wat trots op dit product van eigen bodem tenslotte. Met het leveren van de eerste kasten is het tijd nu voor een afsluitend artikel over deze kast: te weten de unboxing! En wie kan dat beter schrijven dan één van de kopers? Nanda Swart (partner van koper Toine Schoonis, zie Spinner 3) doet verslag.

New shit has come to light, man... Het was juli 2014. Ik kreeg een advertentie in de Spinner onder ogen. Een flipperkast onder een tapijt...? Vol trots werd mij verteld: deze heb ik besteld. Oke zeg ik, en wanneer kunnen we hem ophalen en misschien nog belangrijker: hoe ziet hij er eigenlijk uit? Nee, hij moest nog gemaakt worden en stond nog in de kinderschoenen. Hoewel, kinderschoenen? Hij moest nog geboren worden! Het avontuur genaamd The Big Lebowski was begonnen.

You know, a lotta ins, lotta outs, lotta what-have-you’s…

Wat is Big Lebowki? Wie is the dude? Eerst maar eens de film kijken. Wat is die goed. Prachtige quotes, veel verschillende elementen en humor. Ik kan wel begrijpen dat dit inspiratie gaf voor een flipperkast. En toen begreep ik het tapijt in de advertentie ook. Want uiteindelijk draait de hele film daarom. Eerst was daar de VIP party in Utrecht. De eerste presentatie van de kast. Een nog onbespeelbaar prototype.

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Veel aandacht voor The Big Lebowski tijdens Pinball Expo 2014 in Chicago

De bowlingbaan had zijn plek nog niet, deze stond getoond onder een stolp. Alleen maar kijken dus, nog niet aanzitten. Jeukende vingers maar geduld is nodig. Wachten tot hij zijn eerste tekenen van leven gaat geven. Dat was in oktober 2014: Pinball Expo te Chicago. Onze reis begon in New York. Misschien was het toeval maar in een klein zijstraatje in de wijk SoHo vonden we The Little Lebowski shop. De winkel is er tegenwoordig niet meer maar we hebben er wel alvast The Dude wacky wobbler talking head kunnen scoren, voor ooit boven op de flipperkast. Een road trip naar Chicago volgde. Op de tweede dag was daar het Dutch Pinball-seminar. De presentatie van een speelbare Big Lebowski. De presentatie deed mij denken aan de presentatie van de nieuwste Iphone door Apple. Alle nieuwe items werden verwelkomd met veel enthousiasme. Handjes werden blauw geklapt. En daar was hij dan: het prototype. En hij ging nog aan ook. Als hongerige honden verzamelde de mannen zich om de kast heen om hem aan alle

kanten te kunnen betasten en op de foto te zetten. Op de beursvloer stonden de eerste prototypes en als je dan eindelijk aan de beurt was, konden de eerste ballen gespeeld worden. Heel even konden onze initialen erop; TOI en NMS In de avond waren we uitgenodigd op de VIP party in de presidential suite op de bovenste verdieping.

‘24 september kwam eindelijk de mail: jouw TBL met True serial number 58 is klaar om door ons afgetest te worden’ Onder genot van een White Russian (of twee) konden we de eerste goede potjes spelen. Terug in Nederland werd het wachten op onze kast.

Regelmatig werden we op de hoogte gehouden door middel van nieuwsbrieven. Er kwamen tegenslagen en successen voorbij en dan eindelijk mochten we dit jaar kijken in de fabriek in Aalten. Daar lag die dan.... nog in stukjes. Stiekem al uittellen of er onderdelen van onze kast er mogelijk al bij liggen. Uiteraard werd deze dag afgesloten met goed eten en een potje ballen. 24 september kwam eindelijk de mail: jouw TBL met True serial number 58 is klaar om door ons afgetest te worden. De unboxing party kan gepland gaan worden dus.

Yeah man, it really tied the (game)room together!

30 september zijn twee kasten voor Nederlandse bodem verpakt en verzonden. Een halve slapeloze nacht ging vooraf. De White Russians stonden klaar, het gebak was besteld. Even voor twee uur arriveerde een busje met kast nr 58. Voorzichtig werd hij in de gameroom gezet. Het is een mooie doos, daar waren we het over eens. Nog even wachten dat Rens

Natuurijk stond de White Russian al klaar!

arriveert voor de hulp bij de unboxing. Voorzichtig uitpakken. Alles zit goed beschermt in de verpakking. De kast komt er dan ook vlekkenloos uit. Geen krasje of ook maar een vingerafdruk te ontdekken. Voorzichtig zetten we hem op zijn tapijt. En als de stroom er dan ook op gaat, komt hij tot leven. Eerst de Family mode eraf, dan begint hij te vloeken als een malle.

Rens en Toine openen de doos voorzichtig...

‘De regels zijn niet moeilijk en daarom is de kast voor iedereen leuk te spelen. Het display, call-outs en muziek zijn geweldig’

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Vervolgens ontdekken we dat je profielen kan verbinden aan spelers. Gaandeweg wordt het spel steeds duidelijker. De regels zijn niet moeilijk en daarom is de kast voor iedereen leuk te spelen. Het display, call-outs en muziek zijn geweldig. Maar er komen ook enkele kinderziektes naar boven. Zo blijft de bal wat makkelijk hangen in de Jesus lane als

Als kinderen zo blij!

je deze onvoldoende hard de ramp op speelt. If it ain’t pinball it ain’t broken is niet voor niets het spreekwoord bij flipperkasten.

F*ck dude, Let’s go bowling

In de avond is zijn komst gevierd met een aantal fanatieke flipperaars. Met The Big Lebowski op de TV en de White Russians op de bar. Want uiteindelijk is het een kast die erom roept om gespeeld te worden. En na een paar potjes spelen kan wel bevestigd worden: this pinball does really tie the room together! Ook in dit geval geldt:

The dude abides....

Nanda speelt haar eerste potje op The Big Lebowski 15

Tekst: Rens Hooijmaijers en Bas Vis Foto’s: Rens Hooijmaijers

3-2-1-GO: Full Throttle In Nederland & België is Heighway Pinball een nog onbekende flipper fabrikant. Op DPO EXPO 2015 kon men al kennis maken met deze fabrikant en zijn eerste flipperkast: Full Throttle. Deze eerste creatie kent een aantal leuke noviteiten en er is aan gewerkt door een aantal bekende namen uit de flipperwereld. Toen we informatie kregen dat er één in Nederland stond waren uw razende reporters Bas & Rens er als de kippen bij om te kijken of onbekend ook onbemind maakt. .

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

De keuze

Al sinds een paar jaar is er in Engeland een nieuwe flipperkast fabrikant die aan de weg timmert. Het gaat om Heighway Pinball met als eigenaar Andrew Heighway. Na een moeizame start, waarbij het ontwerp van de eerste kast meerdere keren werd herzien, is de geboorte van hun ‘eerste’ in 2015 eindelijk gelukt. Bezoekers van DPO EXPO 2015 konden al kennis maken met de Full Throttle. Eind van dat jaar begon ook de levering van de kasten aan de kopers. Bij die eerste kopers was ook Leon van den Hurk uit Helmond. Hij gaf ons de kans om deze kast eens in alle rust te inspecteren en spelen. Leon is ook na een aantal maanden nog heel blij met zijn aanschaf. Het thema spreekt hem aan, de kast zie er goed uit en de flow van de kast bevalt hem. Aangezien de kast prominent in de huiskamer staat is de mening van de rest van het gezin ook belangrijk. Die hebben ‘m ook goedgekeurd.

Full Throttle Standard Edition

Het was natuurlijk wel iets van een gok toen hij koos voor de FT. Oorspronkelijk had hij zijn geld gestoken in een Hobbit. Toen de levering daarvan keer op keer werd uitgesteld besloot hij uiteindelijk zijn bestelling te annuleren. Toen kwam de vraag op: en nu? Door de jaren heen had Leon al veel kasten in huis gehad en hij wilde eens iets echt nieuws. Hij informeerde bij Heighway Pinball en kwam in contact met eigenaar Andrew. Er ontstond een leuk contact en uiteindelijk besloot Leon de gok te wagen. In februari 2016 werd de kast geleverd. Het serie nummer is 27 en zo is hij met recht een van de eigenaren vanuit de beginperiode van het leven van de FT. Door de contacten met Andrew blijft Leon ook goed op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen.

Eén van de vernieuwende ideeën van Heighway Pinball is de mogelijkheid om een paar eenvoudige handelingen een kast om te bouwen. Nieuw speelveld, nieuwe zijpanelen, nieuwe translite en nieuwe software en je hebt een volledige andere kast.

‘Eén van de vernieuwende ideeën van Heighway Pinball is de mogelijkheid om met een paar eenvoudige handelingen een kast om te bouwen’

Het thema van het tweede ontwerp van Heighway Pinball is Alien. Als het aanbod van Andrew aantrekkelijk is, overweegt Leon serieus om die kit aan te schaffen. Dan reizen we graag nog een keer naar Helmond. Ook om te zien of die ombouw inderdaad zo snel en eenvoudig uit te voeren is als Heighway Pinball aangeeft.

De kast

Full Throttle is een kast over een bekend onderwerp, motorracen, maar is geen gelicenseerd thema. Heighway Pinball had dus alle vrijheid om te laten zien wat ze kunnen, geen restricties zoals je die bij licentie kasten ziet. Ook geeft dat alle ruimte aan nieuwe ideeën en/of innovaties. Heighway Pinball kan dus laten zien van hoe zij vinden dat de flipperkast er anno 2016 uit moet zien.

Links: LCD-display in speelveld

Full Throttle komt in een Standaard en LE-versie. De FT van Leon is een standaardversie. Dit ontwerp ziet er al heel compleet en goed verzorgd uit. De afwerking is prima en het is duidelijk dat er goed is nagedacht over het ontwerp en de gebruikte materialen. Dit verslag gaat niet in op spelregels maar vooral of er speelplezier is en het uiterlijk van de kast.

Het speelveld

Als je kijkt naar het speelveld valt onmiddellijk het daarin gemonteerde LCD-display op. In tegenstelling tot een ‘traditioneel’ontwerp met het display in de kopkast is hier dus gekozen voor een display in het speelveld. De gedachte is dat je niet hoeft op te kijken wat te doen en de ogen dus op het speelveld gericht kunnen blijven zonder de bal uit het oog te verliezen. Leuk idee maar vergt wel enige gewenning kan ik je zeggen. Uw reporters keken nog steeds omhoog naar het display in de kopkast (dat is overigens geen standaard onderdeel bij Heighway Pinball). Dat kon bij de uitvoering van Leon ook, maar hoef dus niet. Gewoontes zijn soms moelijk af te leren en al helemaal niet in één avond. Dat maakt het idee echter niet minder leuk. En Leon kon ons verzekeren: het kost

gewenning, maar uiteindelijk ga je er zeker gebruik van maken. Vooral omdat je voor bepaalde modes wilt zien hoever je bent en daarvoor de informatie echt nodig hebt. De mensen achter Multimorphic P3 hebben dit idee van het display in het speelveld nog veel verder doorgetrokken : daar bestaat namelijk driekwart van het speelveld uit een LCD-display. Het speelveld is een zogenaamde widebody met daarin twee ramps die prominent aanwezig zijn. Een echte bash-toy is er niet al doet de motorrijder figuur achterin in eerste instantie anders denken. Je kunt er niet direct tegenaan schieten maar de figuur kan wel bewegen en zo aldus de bal volgen. Een mening over het artwork is altijd lastig aangezien over smaak niet valt te twisten maar er ontstond iets van een B/W INDY-500 gevoel. Zeker goed verzorgd en mooi afgewerkt, maar niet iets om bijzonder van onder de indruk te raken. De verlichting is heel kleurrijk. Dat is leuk om te zien en maakt ook duidelijk welke keuzes je moet maken bij je schoten. Verder zijn de belangrijkste inserts meerkleurig alsmede de GI. De GI is ook volledig RGB en kan dus alle kleuren aan nemen. Soms is de nieuwe LED verlichting

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

bij nieuwe kasten te fel, hier is dat in beginsel niet zo. Bovenin het speelveld is het redelijk druk en wat minder overzichtelijk. De twee ramps kruisen hier elkaar. Rechts bovenin vind je de gebruikelijke 3 popbumpers en in het midden is er nog een scoop. Iets onder het midden van het speelveld vind je dus iets nieuws: een LCD

‘Een mening over het artwork is altijd lastig aangezien over smaak niet valt te twisten’ kleurendisplay direct in het speelveld gemonteerd. Alle informatie die je als speler nodig hebt vind je hier en de aandacht kan blijven waar het hoort: op het speelveld. De kleuren zijn helder en display is goed afleesbaar. A an de linkerzijde bevindt zich een wat ongebruikelijke outlane constructie. Het ontbreken van rubbers hier maken het schudden aan de kast om te voorkomen dat de

Bijzondere outlane

bal verdwijnt zeer lastig. Dit is ook aan de rechterzijde en de outlanes links en rechts waren ook regelmatig frustrerend. De gemiddelde baltijden waren mede daardoor relatief kort. Goed voor de exploitatie, maar voor thuisgebruik misschien toch een idee om een extra rubbertje aan te brengen. De flippermechanieken en coils zijn bij Heighway Pinball anders dan bij andere fabrikanten. Dat is duidelijk te zien aan de onderzijde van het speelveld. Leon licht toe dat ze hebben gekozen voor ‘modulaire opbouw’ van veel onderdelen. Zo kun je de flippermechanieken compleet vervangen, dus inclusief het onderdeel dat boven het speelveld uitsteekt. Geen gehannes met asjes die niet goed zijn afgesteld en flippers die over het speelveld

schuren. Nieuwe unit erin en je kunt weer verder. Dat moet ideaal zijn voor operators. De revisie van de units hoeft dan niet op locatie plaats

‘Onder het speelveld zien we een netjes afgewerkt geheel’ te vinden, maar kan in een werkplaats gedaan worden. Dat betekent dat de onderhoudsmonteurs sneller klaar zijn op locatie en de kwaliteit van de flipperkast meer stabiel is. Verder maakt Heighway Pinball geen gebruik van zgn. Rollover schakelaars maar van inductieve schakelaars. Weer een mechanisch onderdeel minder ten bate van

hogere betrouwbaarheid.Als we kijken onder het speelveld zien we een netjes afgewerkt geheel.

Het cabinet

Bij het cabinet vind je ook iets bijzonders. Zoals bij het Pinball2000 systeem is de kast zo ontworpen dat men in een handomdraai het speelveld en het artwork kan vervangen. Zou je dus nu Full Throttle hebben en straks ALIEN, flipperkast 2 van Heighway Pinball, willen spelen hoef je ‘alleen’ maar het speelveld en artwork van het cabinet te kopen. Hier wordt vooral gedacht aan operators aangezien dit hun kosten drukt of aan eigenaren met een beperkte ruimte. Het artwork van het cabinet kun je op een zeer ingenieuze wijze vervangen. Geen gehannes met

(L) Uitwisselbaar artwork en (R) LCD in kopkast

stickers, maar kunststof panelen die je kunt vervangen. Die plaats je in een uitsparing en de kast krijgt een heel ander uiterlijk. Geen idee of Heighway Pinball dit idee gepatenteerd heeft, maar het is zeker iets wat door andere producenten overgenomen zou kunnen worden. In de kopkast komt standaard alleen een translite maar je hebt de optionele keuze om hier een LCD-display te laten monteren die dezelfde info laat zien als het LCD-display in het speelveld. De kopkast is veel minder diep als bij andere producenten het geval is. De trend dat de kopkast steeds ‘leger’ wordt door het afnemen van de benodigde electronica is hier echt heel ver doorgetrokken. Onder in het cabinet vindt je een mini-PC. Andere kast betekent natuurlijk ook andere software op een USBstick en na het wisselen van het speelveld en steken van de juiste USBstick: spelen maar…! Voor een goed geluid zorgt een zgn. autoversterker met uitgangen voor de drie luidsprekers.

De hamvraag: hou speelt-ie?

Eerlijk gezegd: niet onaardig, leuk zelfs. Het is een widebody (meestal synoniem voor minder snel spel) maar Full Throttle geeft je niet het

standaard gevoel van een widebody. Er is voldoende flow en de bal gaat lekker rond. De linker ramp is makkelijk te schieten en voelt heel natuurlijk aan. De rechter ramp vereist een nauwkeuriger schot om te voorkomen dat de bal weer omlaag komt via de ingang. De modes zijn gelinkt aan landen en circuits. De beloning voor het goed spelen van de modes is uitdagend. Als het lukt om zo’n mode uit te spelen volgt er (qua puntenwaardering) een flinke beloning. Het halen van multiball is niet heel moeilijk, maar het is zeker ook niet zo dat je na een paar goed geplaatste schoten al met meerdere stalen kogels aan de slag mag. Het aantal ballen gedurende multiball is maximaal zes stuks. Dit hoeft geen uitleg: Het is heel uitdagend. Zoals al eerder gezegd: de linker en rechter outlanes zijn behoorlijk gevaarlijk. Schudden helpt niet echt, de kast deed op dit punt echt denken aan Sterns nieuwste flipperkast: Ghostbusters. Het maakt de kast extra uitdagend, want als het wel goed loopt is de beloning daar ook naar. Op het LCD display staat duidelijk aangegeven wat te doen. Na een avond spelen kwam wel het gevoel op dat de software nog niet hele-

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

maal af is. De geplaatste shaker wordt bijvoorbeeld nog geheel niet gebruikt. Het is geen flipperkast met superdiepe spelregels zoals bijvoorbeeld The Hobbit als je dit zou zoeken. Meer een Attack from Mars: overzichtelijk en duidelijk. Genoeg om je leuk bezig te houden. Bowen Kerrins heeft een leuke demo-video gemaakt te zien op het

‘Het aantal ballen bij multiball is maximaal 6 stuks! Dat is héél uitdagend’ PAPA YouTube kanaal: https://www. youtube.com/user/PAPApinball Ook bij het spelen van de Full Throttle ontkom je niet aan de vergelijking met de B/W INDY-500, vooral opgewekt door het motorgeluid denk ik, en dat is een leuke flipperkast.

Samenvattend

Heighway Pinball is erin geslaagd om een leuke kast op de markt te brengen. Ze hebben een paar leuke vernieuwende ideeën in hun Full

Driverboard speelveld en computer

Throttle verwerkt. Mede dankzij de lange aanlooptijd is er tijd geweest om goed na te denken over de (technische) uitvoering. Bij volgende modellen gaan ze profiteren van die investering. Het thema van de FT is dik in orde en dat geldt ook voor de afwerking van de kast. Het is een kast die uitnodigt om gespeeld te worden.

Leon aan het woord:

Kom je er één tegen in het wild, loop er niet voorbij maar druk een potje af. Je zult er geen spijt van krijgen.

De regels zijn makkelijk te begrijpen, maar bieden genoeg ruimte voor strategie. Het ‘stacken’ van ‘challenge modes’ en het bereiken van een zo hoog mogelijke ‘gear’ voor het activeren van een ‘playfield multiplier’ spelen een belangrijke rol in het halen van een hoge score.

Full Throttle is een widebody kast met snelle schoten en een unieke layout. De geïntegreerde LCD monitor in het speelveld voorziet je van alle informatie die je nodig hebt, zonder je af te leiden van het spel. Je ziet meteen aan de kast dat er veel aandacht is besteed aan details en kwaliteit. Door de modulaire opbouw is de kast makkelijk in onderhoud en voorbereid op eventuele uitbreidingen.

Je wilt altijd nog een potje spelen om een nóg betere score te halen. En hier moet je goed je best voor doen, want mede door de snelheid is de kast soms onverbiddelijk. Als je van een uitdaging en een snelle kast houdt dan is Full Throttle je kast. ‘Be the champion, become a legend’

Tekst en foto’s: Rens Hooijmaijers

Kleuren LED-display in je flipper: PIN2DMD PIN2DMD Al eerder heb ik geschreven over de mogelijkheid van software modding met behulp van Pinball Browser en het installeren van een kleuren LCD-display in de flipperkast (SmartDMD). We hadden het toen over een LCD-display, maar nu is er een extra optie beschikbaar: een kleuren RGB LED-display.

Een Duitser op flippermarkt, LUCKY1 genaamd, heeft samen met Steve45 een nieuw product ontwikkeld waarbij het mogelijk is om een RGB (Rood Groen Blauw) LED-display te gebruiken in een flipperkast.

drie items kosten nog eens circa 25 Euro wat de totaalprijs op ongeveer 170 Euro brengt. Als je zelf een frame maakt, de losse delen koopt via Ebay en alles zelf assembleert kan het eventueel goedkoper.

Origineel opgezet om gebruikt te worden in een zogenaamde virtuele flipperkast is dit product ook geschikt gemaakt om te functioneren in een echte flipperkast. Zo kan het dus een vervanger worden van een defect Plasma DMD en gebruikt worden op plaatsen waar een LCD display niet past (denk bijvoorbeeld aan een Circus Voltaire).

Met betrekking tot de voeding; ik heb geen stroomverbruik gezien van boven de 1,5 Ampère (99% zelfs minder dan 1 Ampère). Een kleinere voeding met bijvoorbeeld 5 Ampère lijkt me dan persoonlijk ook meer dan voldoende maar 10 Ampère is de officieel gespecifieerde voeding van de RGB-panelen leverancier.

Op het Duitse forum is er een lid, Rappelbox, die een soort kant-enklare oplossing biedt op basis van het product van LUCKY1 (zoek op PIN2DMD Sammelbestellung voor alle opties). Oftewel, hij verzamelt alle benodigde onderdelen en bouwt dit op een Acrylframe dat zo te monteren is in je flipperkast. Totale kosten zo’n 145 Euro exclusief software licentie, SD-kaart en een 5 Volt 10 Ampère voeding. Deze laatste

Het aansluiten van een Stern met het SAM systeem op 230 Volt is eenvoudig.

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Links van de Coindoor hangt een tweepolige zwart-witte stekker waar 230 Volt op komt te staan als de kast wordt aangezet.

Waar bestaat dit product uit?

Deze oplossing bestaat dus uit twee RGB LED-displays (64x32 p2.5 1/16 scan) gemonteerd op een frame. Met het door Lucky1 gemaakt interfaceboard ‘luistert’ een goedkope ‘mini-computer’ model STM32F407 Discovery naar de DMD-signalen die uit de flipperkast komen en zet deze om in een formaat geschikt voor de RGB-displays. De software PIN2DMD die draait op deze mini-computer is door Lucky1 geschreven. Het is ‘freeware’. Dat wil zeggen dat de software gratis is,

PIN2DMD met optionele 230V voeding

maar er is wel een donatie vereist aan Lucky1, die dit afdraagt aan een goed doel (momenteel een weeshuis in Kenia). De donatie is 10 Euro per display, maar meer mag ook.

Speciaal interface board

De eerste keer dat je het display aanzet zie je een licentienummer. Dit nummer dien je door te geven aan Lucky1 die je dan een bestand stuurt dat je op de SD-kaart moet zetten met de naam pin2dmd.key. Met het programma PIN2DMD.EXE kun je vervolgens instellingen klaar zetten, zoals welke kleuren je wilt gebruiken en aan welk merk kast hij hangt. Ook de helderheid kun je hier instellen.

De PC waar PIN2DMD.EXE op draait, dient dan via micro-USB te verbonden zijn met het Discovery board. De software inclusief documentatie kun je vinden op https://github.com/ lucky01/PIN2DMD. Alhoewel het allemaal niet erg complex is, vereist het toch wel wat basis computerkennis van de gebruiker (installeren drivers e.d.), ook als het gaat om flashen van de firmware zelf op het Discovery board. Als je verder wilt gaan, is er ook nog een editor. Eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat ik daar niet echt mee

Lucky1 heeft een samenwerking opgestart met de SmartDMD ontwikkelaar OGA_83. PIN2DMD is daarom compatibel met SmartDMD. Hierdoor is het mogelijk dat je met behulp van de PIN2DMD editor de kleurenpaletten uit SMARTDMD.TXT kunt omzetten in een formaat dat PIN2DMD begrijpt: palettes.dat (LOAD PALETTE -> EXPORT PROJECT).

‘Bekijk ook eens de YouTube filmpjes van PIN2DMD displays’

Deze file zet je op de SD-kaart en de firmware ziet zelf of er een SmartDMD signaal ontvangen wordt en kiest het juiste kleurenpalet. Het is wel van belang dat je bij SmartDMD hebt gekozen voor ‘In-Frame Coloring’ en niet voor ‘Side-Channel’.

geëxperimenteerd heb, maar je kunt hiermee een kleurenpallet maken dat in de hele flipperkast gebruikt wordt voor alle animaties. Bijvoorbeeld: oranje wordt rood, lichtoranje wordt blauw, donkeroranje wordt groen, etc. Stern heeft ongeveer 16 kleuren, WPC en Data-East 4 kleuren. Je kunt er blijkbaar zelfs frames, of animaties mee kleuren op Data East-WPC e.d. net zoals met SmartDMD voor Stern flipperkasten.

Na er een paar avonden mee gespeeld te hebben, is de conclusie dat hier een leuk product aan het ontstaan is dat een waardige vervanger zou kunnen worden PIN2DMD in een Stern ACDC

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Display gemonteerd in een Stern Avatar

van de Plasma DMD’s die steeds schaarser en duurder worden. Het is zelfs nog goedkoper ook. Het zou nog iets meer Plug & Play mogen worden voor de grote massa, maar de potentie is er. Als je een beetje een hobbyist bent, aarzel dan

niet om een poging te wagen, want echt moeilijk is het niet. Helemaal als je een ‘klassiek’ DMD-display hebt dat op zijn einde loopt. Bekijk ook eens de YouTube filmpjes van PIN2DMD displays. Dit geeft je

en goed idee van de beeldkwaliteit. Contrast en helderheid is uitstekend. En met de geteste softwareversie (2.30) is het beeld mooi ‘in sync’ op een Stern met SAM of SPIKE. Niets mis mee!

PIN2DMD in een Guns and Roses

Zie je zelf hobbyen niet zitten? ColorDMD heeft op Texas Pinball Festival een prototype laten zien van een soortgelijk display.

‘En uiteraard hebben al diverse mensen op YouTube filmpjes geüpload van hun werk.’ Prijzen en beschikbaarheid waren nog niet bekend ten tijde van het schrijven van dit artikel, maar dat kan ondertussen veranderd zijn. Bezoek de website van Ministry of Pinball om te zien of er een update is. Mocht je nog vragen hebben of meer willen weten: er zijn genoeg topics te vinden over PIN2DMD op Pinside.com en Flippermarkt.de. Google maar eens op ‘Flippermarkt’ en ‘PIN2DMD’ en lees je maar eens goed in. Ook op de al eerder vermelde website https://github.com/lucky01/ PIN2DMD is veel te vinden. En uiteraard, hebben al diverse mensen op YouTube filmpjes geüpload van hun werk. Happy Modding !!

Na schrijven van dit artikel is er een nieuwe hardware variant geïntroduceerd die per direct de geteste uitvoering vervangt. Het display is hetzelfde gebleven, maar wat eerst twee losse printplaten waren (computer en interface bordje) is nu geïntegreerd in één printplaat. Ook wordt nu de voeding direct gemonteerd. De software is hetzelfde gebleven. Ik ga ervan uit dat deze variant de goede resultaten van de vorige versie alleen maar verbeterd. De in dit artikel nog geuite ‘meer Plug & Play’ wens, is in ieder geval al behoorlijk ingevuld. Ook is er inmiddels een webshop geopend om dit makkelijker te kunnen bestellen: https://germangamingsupplies.com/. Ontwikkelingen gaan snel dus wellicht is er al weer een betere uitvoering tegen de tijd dat u dit leest.

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

NFV Shop

Artikel Leden Niet-Leden Windvest € 47,50 Fleece vest rood of zwart € 27,50 Body warmer € 22,50 T-shirt € 17,50 DVD € 17,50 Muismat € 5,00 NFV beer met logo € 27,50 NVF pet € 10,00 Kentenplaathouder € 7,50 Jaartallenboek flipperkasten € 5,00 Mok/beker € 10,00 Translite (50 x 70 cm) € 50,00 Translite (55 x 75 cm) € 55,00 Verzendkaart € 0,25 NFV Rekenmachine € 5,00 Jubileumboek “No Balls, No Glory!” € 20,00 Affiches van diverse flipperkasten € 5,00 Affiches van diverse flipperkasten met lijst € 12,50 T-shirt 20 jaar “No Balls, No Glory!” € 20,00 Flyer “No Balls, No Glory!” € 2,50 Meer info bij Erik Boes: rikje@itfeweb.nl

€ 52,50 € 32,50 € 25,00 € 22,50 € 20,00 € 7,50 € 32,50 € 12,50 € 7,50 € 7,50 € 10,00 € 55,00 € 60,00 € 0,50 € 6,50 € 20,00 € 5,00 € 12,50 € 20,00 € 2,50

DVD AANBIEDING! Normaal EUR 15,00 nu EUR 12,50 zolang de voorraad strekt

Technische Vraagbaak Flipperkast defect? Hoe sluit je een nieuwe spoel aan? Hoe check je of de opto’s goed zijn? Voorbeelden van vragen die leden kunnen stellen aan de Technische Vraagbaak (TV). De TV wil leden helpen die zelf het initiatief hebben genomen om iets aan hun kast te gaan doen, maar met een technisch probleem zitten waardoor ze niet verder kunnen. Of mensen die wel willen, maar misschien niet weten waar ze moeten beginnen; de TV biedt hulp.

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Vragen kunnen zowel schriftelijk als telefonisch gesteld worden. Verwacht geen kant-en-klare oplos singen. Gert-Jan en Eric zullen je een stap op weg helpen zodat je zelf weer verder kunt. Vanwege de onregelmatige werktijden van Eric kan het zijn dat zijn voicemail aan staat. Als je een berichtje inspreekt, dan wordt je uiterlijk de volgende dag teruggebeld. Let op! Bel alleen op de aangegeven dagen en tijden! Schrijven of e-mailen kan natuurlijk altijd. Uiteraard kun je ook je vraag stellen in het NFV-forum.

Gert-Jan de Haan

Roptasins 14 9051 GR Stiens 06 274 568 90 techniek@multigame.biz Maandag- en vrijdagavond van 19:00 tot 21:30 uur

Eric Bartels

Frankrijklaan 69 1966 VC Heemskerk 0251 293 489 hmbartels@kpnmail.nl Dinsdag- en donderdagavond van 19:00 tot 21:30 uur

Tekst en foto’s: Johan Kamp

Revenge from Mars Restauratie

Hillary come here, you gotta see this!

Afgelopen april heb ik bij Habre B.V. in Eindhoven een Revenge From Mars gekocht. De kast was behoorlijk “gebruikt” en had de nodige transportschade opgelopen, maar het speelveld zag erg netjes uit. Samen met mijn vrouw heb ik besloten voor deze kast te gaan. Ondanks de schades. Mijn vrouw had het volste vertrouwen dat ik het wel zou oplossen en dan had ik weer eens wat te doen.

Ik besloot als eerste de kopkast onderhanden te nemen. De reden was tweeledig: (1) het was al weer geruime tijd geleden dat ik mijn airbrush gebruikt had en vaardigheden misschien verloren zou zijn en (2) de beschadiging is klein en redelijk te overzien. De gekozen kant, links, want die komt naar de muur gericht in de opstelling die we voor ogen hadden. De verf, die had ik dus ook niet. Gekozen voor Vallejo acryl verf. Verkrijgbaar in zeer veel kleuren met bijbehorende airbrush verdunner en Flow improver. Laatste is echt een mooie uitvinding. Omdat het klein was, besloten om het maar in de kamer te doen op de vloer een stuk karton en spuiten maar. Gaat prima voor de kleine stukken, voor de grote ook, totdat mijn vrouw tot de ontdekking kwam dat er overspray op de vloer gekomen was. Gevolg: ik mocht de rest dus niet meer binnen spuiten. Het resultaat was veel belovend, voor een eerste keer na ruim 15 jaar

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Verschillende stadia van kopkast en cabinet restauratie

iets ge-airbrushed te hebben. Ik heb het cabinet dus ook maar onderhanden genomen. Veel meer plamuur nodig. En met al dat plamuur ziet het er op de foto erger uit dan wat er echt aan de hand was. Maar schuren en polijsten levert dan toch weer een beter zicht op de werkelijke te behandelen plekken op. Helaas aan de rechter kant de bom

en tanden van Marsman weg. En zo kon de kast weer opgebouwd worden begin juli. Daar is wat tijd overheen gegaan. Niet vanwege de kast, dat was in totaal misschien 8 uur totaal, plamuur, schuren en airbrush, verdeeld over twee zaterdagen. Maar we waren ook nog het huis aan het verbouwen. Dat was de voorwaarde om deze kast te in huis te mogen plaatsen.

TL vervangen door LED strips

Daarvoor de module van PinballCenter besteld. Het mooie is dat alle kabels met stekkers direct op het Powerdriver Board kunnen worden aangesloten.De beschrijving is erg duidelijk op moment dat je het onderhanden neemt. Alleen puur lezen en niets doen LEEK ingewikkelder dan toen ik het uitpakte en daadwerkelijk ging doen.

‘Het mooie is dat alle kabels en stekkers direct op het PowerDriver board aansluiten’

Het kaartje van PinballCenter met alle aansluitingen

De laptop doos over het Power Driver Board

Boven: De 4 LED strips en 7 Flashers op hun plaats

Dan zeggen de verwijzingen iets, want je ziet ze echt terug op de print en op het board. Omdat de stekkers een gelijke vorm hebben als het origineel gaat er ook niets mis met het aansluiten op het PowerDriver board. Alleen zat er geen foam board bij om de LED strips op te zetten. Die dus maar gekocht bij een Modelbouw hobby winkel. Origineel levert PinballCenter er (MAAR) 2 ledstrips bij en 4 flashers. Flashers zijn feitelijk ledstrips afgeknipt op 3 LED’s en 12V. De lichtstrips zijn 6,3V. 2 LED strips bleek toch wat weinig, dus er nog 2 bij geplaatst. Let op 6,3V! Gevonden bij de Action 2,49 voor een strip van 1 meter en een batterij vakje voor 3 AA batterijen. Die doormidden en je hebt weer genoeg voor 2 extra strips, en die zijn 6,3 V. De flashers heb ik uitgebreid met 3 extra exemplaren. Revenge From Mars kent namelijk 7 Flashers aansluitingen zag ik. Voor de extra flashers gewoon een LED strip van de Gamma, Kruidvat of Action gebruikt. Deze zijn 12 V. In de proefopstelling eerst met plakband gewerkt en de nummers van flashers genoteerd op plakband. Uiteindelijk dus naar 4 LED strips en 7 Flashers.

Helaas bleek beschermplaat over het PowerDriver Board te ontbreken. Opgelost door, tip van mijn vrouw, een doos te nemen van een laptop en

‘Het vervelende is dat er toch veel switches in zo’n kast zitten en als ze dan bijna allemaal stuk zijn...’ deze open te knippen. Past precies, en INTEL INSIDE nu. Alle insert verlichting en andere lampjes vervangen door Noflix SuperFlux LED’s ook de Flashers vervangen door LED versies, behalve die onder de inserts.

De grote uitdaging...

Veel storingen op switches en andere zaken. Eerst alle switches aangepakt. Ik heb gekozen om micro switches te bestellen bij Conrad. Of het op de lange duur een goede keuze is moet uiteraard nog blijken. Helaas had ik even niet gelet op de lengte van de pootjes bij het bestellen. Een van de draden zit immers met

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

een schuifstekker verbinding aan de switch, de andere is gesoldeerd. Dus heb ik de oude switches als donor gebruikt en daar de lange pootjes afgehaald en deze gebruikt om op de nieuwe te solderen zodat die ene draad verbinding met de schuifstekker er gewoon op kan. Is even wat meer werk, maar het functioneert prima. Het vervelende is dat er toch veel switches in zo’n kast zitten en als ze dan bijna allemaal stuk zijn, allemaal maar vervangen. Druist in tegen wat vele voor motto hebben “if it ain’t broke, don’t fix it”. maar als je het veld er toch al uit hebt, waarom niet? Het is efficiënter en je weet dat alles vervangen is, als er dan een stuk gaat weet je ook gelijk hoelang het gewerkt heeft. Nu gaat dat laatste bij mij niet op omdat de vervangen switches er totaal anders uit zien met die korte pootjes. Ondanks dat het beeld nog best netjes was, maar dat kwam waarschijnlijk doordat alle potmeters voor de Brightness en Contrast op maximum ingesteld waren, toch besloten om een video versterker te installeren van Ultimarc. Via een Duitse ArcadeShop van Arcade kasten toebehoren de

Aansluiting Ultimarc

Ultimarc besteld omdat deze in de verzendkosten aanzienlijk gunstiger zat dan andere leveranciers. Op internet staan verschillende blogs van hoe deze set in te bouwen, daarvan een genomen die een interessante versie had waarbij alle kabels kunnen worden gebruikt zonder ze kapot te hoeven te maken. Hiervoor moet dan wel een extra vrouwtje D-Sub stekker gekocht worden en je moet wat (gekleurde) draadjes hebben. De originele monitor kabel alleen losmaken aan de PC zijde. De Ultimarc wordt standaard met extra VGA kabel geleverd die dan in de PC gaat en de andere kant in de D-Sub van het printje van op video

‘Het resultaat is verbluffend, vooral gezien de investering van nog geen 35 Euro’ versterkerboard. De losgemaakte originele kabel gaat dan in die extra aangeschafte D-Sub nadat de draadjes er aan gesoldeerd zijn en aan het board zijn bevestigd m.b.v. de

daarop gemonteerde kroonsteentjes. Extra kabel (rood en zwart) getrokken vanuit de PC kast voor de 5V voeding van de videokaart (zwart eigenlijk overbodig maar wel netter). Voordat ik alles heb aangezet dus eerst alle potmeters van Brightness en Contrast (zowel in de kopkast bij TL-buis als achterop Beeldbuis zelf) terug gedraaid naar ongeveer de helft. De kast opgestart, en zelfs in deze aangepaste Brightness nog wat te licht dus verder teruggedraaid aan de TL kant. Het resultaat is verbluffend, vooral gezien de investering van nog geen 35 euro De kast heeft vele plekken waar wel een speelgoedje kan staan. Bovendien zit er een spot in die feitelijk nergens op gericht is. Daar heb ik nu een varken van Schleich geplaatst. Dat is mooi ook de kant waar een varken in beeld komt bij level “Big-OBeam”. Aan de andere kant van de kast heb een koe geplaatst, aan die kant komt in dat zelfde level een koe in beeld. Daarvoor heb ik wel de originele plastic, zover aanwezig, verwijderd en vervangen door een eigen gemaakt stuk plastic om gaten in te maken om de beesten mee vast te zetten.

Boven: de vliegende veestapel is ook van de partij

De UTP opbouwdoos met daarin de Chasing LED schakeling

Bij alle aanpassingen heb ik er voor gezorgd dat de kast altijd in de “originele” staat terug gebracht kan worden. Boven nog even wat foto’s van onder het speelveld. De UTP opbouwdoos met daarin de Chasing LED schakeling. Eerder had ik ook al aangegeven dat ik onder de twee inserts in de beide outlanes 3 LED’s had zitten. Twee blauwe aan beide zijden van iedere insert en midden onder de insert een verkleurende LED. Deze heb ik zelf gemaakt op 1 bajonet aansluiting. De volgende stap was wat animatie toevoegen aan de saucers. Een running LED light setje aangeschaft van Velleman. Dat leek een haalbare simpele oplossing.

Het printje is wel wat ruim van maat maar daar is altijd wel wat op te vinden voor inbouw. Ook hier wat inspiratie opgedaan op internet. Gebruik van UTP kabel en stekker aansluitingen (8 LED’s en een GND) hoef je dus nog maar 1 draadje extra naast de UTP kabel mee te nemen de kast in. Ik had nog een kerstverlichting setje van de Kruidvat, gekocht en daarin zaten 20 Rode, 20 blauwe, 20 groene en 20 gele LEDS op een 4,5 V (3*AA) batterij doosje. 16 rode LED’s van de set afgehaald en met lijmpistool in de saucers vastgezet (8 per saucer dus). Common GND gemaakt en de UTP kabel gesoldeerd de andere saucer de LED’s in gespiegelde aansluiting gesoldeerd, daardoor draaien de LED’s mooi tegen elkaar in, in de kast.

‘De groene verf licht dus ook op door dit blauwe licht, blijkt. Geeft een echt spooky effect’ 32

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Outlane met 3 LED’s op één bajonet

De Velleman print was beetje groot, en achteraf niet stabiel genoeg. Al snel hield de elektronica op met werken, zowel de 555 als de 4015 gingen stuk. Niet tegelijkertijd maar om en om. Bovendien moest er een extra condensator worden geplaatst ipv de schakelaar zodat er automatisch gestart wordt. Standaard moet je deze kit opstarten, na de spanning er opgezet te hebben, door op 1 van de 2 schakelaars te drukken. Door langere tijd, of met meerdere keren na elkaar, ingedrukt te houden gaan 1 of meerdere leds aan. In de kast gaat dat niet en moet die condensator dus even een puls geven zodat het lijkt alsof er 1 keer op de start schakelaar gedrukt is. Een andere schakeling met de 4017

Pinball 2000 Update Manager

ipv 4015 is een stabielere en beter werkende voor dit doel. Deze kan gestart worden vanuit de 555 en weer gereset door een overloop bit. Het speelveld is wat donker. Enkele jaren geleden een LED strip met alleen blauwe LEDs gekocht, restpartij en 2 meter lang voor 1 euro. Kon het daar echt niet voor in de winkel laten liggen. De blauwe gloed leek me een subtiele verlichting extra op het veld zonder dat daar het reflecterende scherm daar last van zou hebben. Na plaatsing bleek bovendien er van dat blauw een nodige UV werking uit te gaan waardoor de groene delen op het veld alsof het daarvoor gemaakt was op ging lichten.

ze als accu’s verkopen dus. De Laptop dus voorzien van de UpdateManager. Null modem kabel aangesloten, en zonder enig mankeren werd de flipperkast gevonden, welke software versie het was. Ik kon een versie van een update selecteren uit een enorme lijst van mogelijke varianten. Ik heb gekozen voor Sofware and Sound versie 1.5

Ik heb de Marsmannetjes in de kast ook nog wat aangepast, en nee, geen ledjes in de ogen (nog niet???). Ik heb ze op kleur gebracht zodat ze meer lijken op de afbeeldingen op het cabinet en speelveld. Het zijn de marsmannetjes die in de kast zaten toen ik hem kocht. Ze waren meer zwart dan groen.

De Martians had ik al een keer geverfd, daarbij had ik ook nog “daglicht” groen gebruikt voor Highlights op het figuur. Deze groene verf licht dus ook op door dit blauwe licht, blijkt. Geeft een echt spooky effect. Toen was het dan tijd om van versie 1.1 software naar versie 1.5 te upgraden. Tja, moderne PC’s hebben geen seriële poorten meer, USB dan weer wel maar niet geschikt. Dus een oude laptop uit de kast gepakt. Wonderwel bleek de accu nog steeds te werken, heel wat anders dan die moderne rotzooi wat

Bas Vis

Regionale Flipper Toernooien 4e kwartaal 2016 Het seizoen 2016 is bijna voltooid. Uiteindelijk werden er 19 toernooien gespeeld. Het twintigste toernooi is de finale, het NFV kampioenschap, op 10 december in het clubhuis. In de laatste maanden waren er toernooien in Schijndel, Ysselstein (reprise!), het clubhuis (reprise!) en Wamel. Dank aan Peter, Jules en Edwin voor de gastvrijheid.

Zondag 11 september – Schijndel – 24 spelers

Het is elk jaar weer een feest om in deze bijzonder mooie gameroom te mogen spelen en te genieten van de Brabantse gastvrijheid. De jonge Thomas van Clapdorp liet nog maar eens zien dat hij dit jaar definitief doorgebroken is als wedstrijdspeler. Hij deed dat met een overwinning op Rob Fransen in de finale. Voor Rob was die 2e plek ook een prestatie om trots op te zijn. De derde plek was voor Gerard Poelwijk.

Vrijdag 23 september – Ysselstein – 12 spelers

Een noviteit: voor de 2e keer in één jaar op bezoek bij Jules in Ysselstein. Een vrijdagavond editie dit keer. De prijzen bleven in Limburg en Brabant. De glazen trofee was net als in het voorjaar voor Taco Wouters. Geen grappen dit keer met glasscherven. Taco haalde zo een ongekende score: 3x meedoen en 3x winnen. Hij haalde genoeg punten om de eerste plaats van de jaar ranglijst te halen.

Zaterdag 15 oktober – Veenendaal – 24 spelers

1. Thomas van Clapdorp 2. Rob Fransen 3. Gerard Poelwijk

1. Taco Wouters 2. Arjan Neet 3. Roger Wijnands

1. Albert Nomden 2. Cayle George 3. Pieter van Leijen

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Albert Nomden won liefst 5 van de 6 edities van het NFV kampioenschap in de voorbije jaren. Door omstandigheden had hij dit jaar nog niet zoveel punten gehaald en stond zijn deelname aan de finale op het spel. Hij had een duidelijke missie deze zaterdag en slaagde erin om die te realiseren. Cayle George was in de finale duidelijk de mindere. Voor Pieter van de Leijen was de 3e plek een mooie opsteker.

Het podium in Wamel: Pieter van Leijen, Martijn van Amsterdam en Wilbert der Kinderen

Zaterdag 12 november – Wamel – 18 spelers

Het laatste toernooi van deze jaargang was in Wamel. Gastheer Edwin Nijs heeft daar een bijzonder fraaie gameroom en collectie die elk jaar weer mensen vanuit het hele land ertoe brengt om veel kilometers te maken. Mooie foto van drie mannen die duidelijk een plezierige avond hebben gehad. De overwinning was voor Martijn van Amsterdam. Wilbert maakte door zijn tweede plek een flinke sprong in het klassement. Voor Pieter van Leijen was er opnieuw een derde plaats. 1. Martijn van Amsterdam 2. Wilbert der Kinderen 3. Pieter van Leijen

Op weg naar de finale

Na de reeks van uiteindelijk 19 toernooien plaatsten de beste 24 spelers van het jaar zich voor de finale (ook wel: het NFV kampioenschap) op zaterdag 10 december in het NFV clubhuis. Veel bekende namen, dus Albert Nomden zal een flinke uitda-

ging krijgen om zijn derde titel op rij te halen en de wisselbeker mee naar huis te nemen.

De volgende acht spelers hebben zich net niet geplaatst maar staan opgesteld als reserve:

1. Taco Wouters 104,0 2. Thomas van Clapdorp 101,7 3. Bas Vis 91,3 4. Dirk Klaver 90,0 5. Cayle George 88,7 6. Vincent Chardome 88,0 7. Gerard Poelwijk 85,5 8. Norbert Broman 82,7 9. Rob Overdijk 79,3 10. Ivan Geentjens 76,7 11. Martijn v Amsterdam 75,3 12. Lieven Engelbeen 75,0 13. Albert Nomden 73,0 14. Pieter van Leijen 66,5 15. Serf Schellen 66,0 16. Roger Wijnands 63,7 17. John van der Wulp 63,0 18. Mario Kertels 60,7 19. Martin van den Berg 60,5 20. Kevin Roelants 60,0 21. Michel van den Elzen 59,0 22. Bart Volman 58,7 23. Helen de Haan-Verbeek 58,3 24. Ronald Klappe 58,0

25. Nils de Kleine 26. Edwin Nijs 27. Wilbert der Kinderen 28. Rob Capel 29. Rob Fransen 30. Norman Heikamp 31. Kris van Clapdorp 32. Bjorn Brand

56,5 56,3 56,3 55,0 48,0 47,0 45,7 45,5

Deze jaargang namen er in totaal 89 spelers deel aan één of meer van de toernooien. Dat is een mooi aantal, maar wel minder hoog dan in de voorbije jaren. Bij de finale gaan veel bekende namen strijden om de titel. Veel dank aan Ad Jonker voor de vele keren dat hij de wedstrijdleiding voor zijn rekening nam. Het was een seizoen met veel leuke wedstrijden, gezelligheid en soms verrassende finalisten. Ik ben benieuwd wie er de finale gaat winnen!

Ronald Eijkman

Digital Pinball Deel 1: Night Mission Pinball - Commodore 64 Dit is het eerste artikel van een reeks die het flipperfenomeen in computerland onder de loep neemt. Voor elke console en elke home computer uit de videogame geschiedenis zijn wel flipperspellen gemaakt. En ook op de hedendaagse PC kun je helemaal los gaan; ook daar is genoeg flippervertier te vinden.

Natuurlijk gaat er niets boven het echte werk, daarom zijn we allemaal lid van de NFV. Maar soms biedt het digitale flipperspel uitkomst. Als je krap behuisd bent zoals ik. En zeer zeker ook in vroegere tijden, in de jaren ‘80, toen ik alleen kon en mocht flipperen op de campings in Frankrijk. Thuis aangekomen was het flipperplezier ver te zoeken. Hoe blij was ik toen mijn vader thuiskwam met een Commodore 64! En één van de eerste spellen die erbij zaten was Night Mission Pinball.

Commodore 64

Iedereen kent de Commodore 64 (C64) wel. Die oerlelijke “broodtrommel” in degelijke jaren ‘70 kleuren. Ondanks zijn lompe voorkomen is het de best verkochte home computer aller tijden. Voor het eerst op de markt in 1982, was de C64 na een trage start al snel een megapopulair apparaat in de huiskamers van velen. Niet zozeer vanwege de prijs, die was namelijk best hoog, maar wel vanwege het 16 kleurenpalet en de 3-kanaals SID geluids-chip waar men voor

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Startscherm van Night Mission Pinball die tijd geweldige muziek mee kon maken. De componisten van weleer worden in de hedendaagse retroscene nog steeds als helden vereerd.

64 kilobytes

Iedereen heeft tegenwoordig te maken met geheugen en opslagcapaciteit. We hebben het over Gigabytes en Terabytes, maar hoeveel dat precies is, daar denken we helemaal niet meer over na. Hoeft ook niet; kun je geen foto’s meer maken met je mobiel, dan prop je daar gewoon een nieuwe SD kaart in. Of je kopieert je kiekjes naar je nieuwe harde schijf van 4 Terabytes. Maar vroeger, beste lezers, vroeger was geheugen en opslag kostbaar. De C64 had 64 Kilobytes tot zijn beschikking. Ruim voldoende, vonden de makers, want zijn voorganger had er maar 16. Even ter vergelijking: als je PC 16 Gigabyte geheugen heeft, dan is dat 262.144 keer zoveel als wat er in de C64 zit! Wat een verschil! En toch is er geweldige software voor die broodbak gemaakt. Denk maar

aan Multiplan, de tekstgebaseerde spreadsheetapplicatie voor je financiën. The Newsroom voor desktop publishing. Of KoalaPainter, een eenvoudig tekenprogramma. Maar de C64 was natuurlijk met name in trek vanwege de enorme hoeveelheid spellen die er voor zijn uitgebracht. En daar zitten natuurlijk ook enkele flippergames tussen.

Night Mission Pinball

Eén van de bekendste en vroegste flipperspellen die op de C64 zijn verschenen is Night Mission Pinball. Het spel is uitgebracht in 1982, niet alleen voor de C64, maar ook voor de Apple II en Atari 8-bit computers. Als je het spel net hebt gestart ziet het er wat kleurloos uit. Je hebt de mogelijkheid om de rand- en achtergrondkleur te wijzigen, maar daar word je niet direct veel vrolijker van. Er zit ook geen leuk muziekje bij. En voor het speelveld heb je bijna een bril nodig om te kunnen zien wat er zich allemaal afspeelt.

Maar laat je hierdoor niet misleiden. Night Mission Pinball is best een uitdagend flipperspel met een spannend thema: je vliegt ‘s nachts met een bommenwerper en je doel is om zoveel mogelijk steden te bombarderen. Met een beetje fantasie en de Spartaanse geluidseffecten zie je het zo voor je! Als je eenmaal aan het spelen bent lijkt het soms wel alsof er een pingpongbal over je scherm raast. Dan kun je gerust even niets doen, de bal blijft als een malle heen en weer schieten tussen de bumpers en de slingshots. Het gedrag van die bal is af en toe voorspelbaar, maar zeker voor die tijd aardig natuurgetrouw. Je hebt de mogelijkheid om de “kast” een duw te geven en daarmee het pad van de bal te beïnvloeden. Maar de mooiste feature is de multiball modus met vier ballen. Ondanks de (naar verhouding) geringe rekenkracht van de C64 blijven de ballen in volle snelheid over het speelveld rollen, maar ze hebben daarbij natuurlijk geen onderlinge interactie.

De Commodore “broodtrommel” 64

Cover van de C64 versie FIX modus

Heel aardig is de zogenaamde “FIX modus”, waarin je het spel op 38 punten kunt “tweaken”. Om in deze modus terecht te komen typ je voordat je gaat spelen FIX. Bijna alles kun je instellen, de helling van de kast, de kracht van flippers, bumpers, kickers en slingshots, balsnelheid, spinner frictie, kortom genoeg opties om een middagje druk te zijn. Dit flipperspel kun je dus ook zo makkelijk of moeilijk maken als je zelf wil. Ik weet niet hoe het met jullie zit, maar het geeft mij vaak, ook op echte kasten, toch de meeste voldoening als ik een highscore met “fabrieksinstellingen” haal. “If it ain’t broke, don’t fix it!”. Dus de FIX modus laat ik het liefst ongeroerd.

Nou moet ik heel eerlijk bekennen dat ik Night Mission Pinball eigenlijk alleen speel voor een broodnodige shot nostalgie. Als ik dan toch de keus heb, ga ik liever voor een wat modernere flippergame. Maar daarover in de volgende editie van Digital Pinball meer...

‘Het gedrag van die bal is af en toe voorspelbaar, maar zeker voor die tijd aardig natuurgetrouw’

FIX modus: voor een op maat gemaakte flipperkast 38

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Zelf aan de slag!

Om die geweldige flippervibe na 30 jaar opnieuw te beleven heb ik Night Mission Pinball weer gespeeld op de PC met de CCS64 emulator. Deze emulator heeft de voorkeur, omdat het spel met het toetsenbord gespeeld moet worden en dat kan met CCS64 gelijk zonder dat je de keyboard mapping aan hoeft te passen. Meer informatie? Ga naar www.dosgamers.com/nl/ccs64. Let er wel op dat op veel spellen nog steeds auteursrechten rusten, en dat je officieel eigenaar van het spel moet zijn om het (weer) te mogen spelen.

Multiball in actie

Evenementen agenda Maand

Dag

Datum

Locatie

Tijden

Thema

Januari

zaterdag vrijdag

7 27

Veenendaal Veenendaal

10:00 - 18:00 15:00 - 23:00

Nieuwjaarsborrel + LFC Finale Funhouse Friday

zaterdag vrijdag zaterdag

11 24 25

Veenendaal Veenendaal Veenendaal

10:00 - 18:00 15:00 - 23:00 10:00 - 18:00

Clubhuisdag Funhouse Friday Klusdag

zaterdag zaterdag vrijdag

11 18 31

Veenendaal Veenendaal Veenendaal

10:00 - 18:00 13:00 - 18:00 15:00 - 23:00

Clubhuisdag Sponsordag Funhouse Friday

zaterdag vrijdag zaterdag vr, za, zo

8 21 22 28, 29, 30

Veenendaal Veenendaal Veenendaal Veenendaal

09:00 - 17:00 15:00 - 23:00 10:00 - 18:00 wisselend

Clubhuisdag Funhouse Friday Klusdag Dutch Pinball Masters 2017

Februari

Maart

April

Tekst en foto’s: Rens Hooijmaijers

Dibo! Hart voor flipperen Dibo!, in de biljart en dartwereld een al langer bekende naam maar dankzij de passie van mede-eigenaar Marcel Diks (46 jr) ook groeiend in de flipperkast wereld. Het meenemen van drie kasten naar het DPO 2015 was de start voor een relatie met de NFV en uw Razende Reporter toog daarom eens naar het verre Deventer om nader kennis te maken.

Een exploitant met passie voor het flipperen, dat is voor ons liefhebbers de gedroomde combinatie. Tijd voor een praatje daarom met Marcel Diks en dus op een natte vrijdagavond vol met files op naar Deventer. Dat Dibo! meer is dan een flipperkast exploitant merk je gelijk bij de binnenkomst van het bedrijfspand. Het is eigenlijk een winkel in voornamelijk darten biljartspullen waar aan de voorzijde ruimte is gemaakt voor het opstellen van 9 flipperkasten op dit moment. Een kop koffie erbij en een gezellig onderhoud volgt.

Hoe is het allemaal begonnen?

Dibo! is in 1979 opgericht door mijn vader als exploitant van speelautomaten. Op vraag van klanten uit vooral de horeca is er toen een begin gemaakt met biljarts en later ook nog darts. Toen kwamen er ook nog flipperkasten bij als aanvulling van

de exploitatie van speelautomaten. De interesse in flipperkasten nam echter rond 2000 helaas af en we hebben toen vrijwel alle kasten verkocht op een paar na.

Maar door het speelklaar maken van de kasten ben ik weer gegrepen door het flippervirus….. Tsja, en dan weet je het, waar er een paar staan volgen er meer.

Onder de kopers zat ook jeugdgevangenis Kolkemate in Zutphen. Toen in juni 2013 het doek viel voor deze gevangenis moest alles weg. Ze hebben toen vier kasten ingeruild op één goede flipperkast voor een andere locatie. Zo kregen wij ineens vier flipperkasten terug (Bride of Pinbot, Whirlwind, Dr Dude en The Getaway). Deze waren allemaal defect en werkten niet meer. Ik heb deze toen allemaal speelklaar en technisch goed gemaakt. De Bride of Pinbot was niet meer heel netjes en heb ik verkocht. De Whirlwind heb ik geruild tegen een Rollercoaster Tycoon, de Getaway heb ik momenteel in exploitatie staan en de Dr Dude draait ook nog steeds mee (ook verhuur).

Momenteel is de exploitatie een onderdeel van het bedrijf. We hebben ook een aantal webshops welke gerelateerd zijn aan verkoop van darts en biljarts gerelateerde artikelen (www.dartwinkel.nl en www. biljartwinkel.nl ). Ook de verhuursectie neemt momenteel een groot gedeelte in beslag. We verhuren ook dartbanen voor een darttoernooi.

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Bij Dibo! zijn nu 5 mensen werkzaam: ikzelf (sinds 1999 in de zaak), mijn broer, mijn moeder en twee personeelsleden. De flipperkasten in de winkel staan op vrij spel en iedereen kan tijdens openingstijden hierbinnen lopen en flipperen. Zo heb ik eens iemand

Marcel Diks voor de flipperkasten in de winkel

gehad die binnen liep nadat hij op Pinsidemap had gezien dat er hier gratis geflipperd kon worden. Hij heeft zich hier drie uur vermaakt maar dat is wel uitzonderlijk. Regelmatig komt het echter voor dat klanten die voor biljart- of dartspullen hier binnenlopen verrast worden door de flipperkasten en dan een potje spelen. Zeker als er kinderen bij zijn.

Waar ligt het zwaartepunt, exploitatie, verkoop of reparatie?

Kijkend naar heel Dibo! ligt het zwaartepunt helaas niet bij flipperkasten. De inkomsten gegenereerd door flipperkasten is minder dan 10% van het gehele bedrijf. De verkoop van darten biljartspullen via de winkel en website is de hoofdmoot gevolgd door de verhuur/exploitatie van airhockey, dartbanen en biljarten. De reden dat Dibo! zich bezighoudt met flipperkasten is vooral gedreven door de liefde voor

de zilveren bal, niet zozeer door het geld. Flipperen en alles eromheen is gewoon een passie van me. Darten trouwens ook; ik heb vroeger zelfs in de eerste divisie gespeeld maar tijdgebrek zorgt voor minder trainen en daarom ben ik gezakt naar de tweede divisie momenteel.

Hoe ver ga je met reparaties?

Als ik een flipperkast koop demonteer ik de gehele bovenzijde van het speelveld, reinig alles, bouw alles weer op en test dan alles uitgebreid. Ik ga net zo lang door tot de flipperkast perfect speelt. Dat dit een behoorlijke bende kan worden kan mijn vriendin beamen. Dit werk doe ik nl thuis en de hele aanrecht ligt dan vol met plastic delen die gereinigd moet worden. Dit wordt getolereerd zullen we maar zeggen. Mochten er zware elektronische problemen in zitten, denk bv aan batterijschade op de CPU-printplaat,

dan stuur ik het door naar Patrick Roose van Starjet. Die kan dat veel beter & sneller als ik. Ik repareer eigenlijk niet voor derden, maar vooral aan de eigen flipperkasten om deze draaiend te houden. Ik heb een elektro opleiding gehad wat handig is voor dit vak maar ik heb het meeste me toch wel zelf aangeleerd. Twee rechterhanden en wat durf brengt je een heel eind.

Hoeveel kasten heb je in exploitatie?

Ik heb er momenteel 23. Twaalf daarvan staan in exploitatie en de rest is beschikbaar voor verhuur voor feesten & partijen. In exploitatie heb ik wel vooral de goedkopere kasten staan. Een kast zoals bv. Spiderman of Lord of the Rings is er puur voor de korte verhuur. Noot van de verslaggever: ik denk dat Marcel deze kasten veel te graag zelf speelt en aldus niet te lang weg wilt hebben ;)

In totaal denk ik dat we vanaf 1980 een vijftigtal flippers hebben gehad waarvan we er dus nu nog 23 hebben. Ik ben dus in korte tijd behoorlijk opgeschaald en het eind is nog niet in zicht. De Family Guy die je hier nu ziet staan is deze week binnen gekomen.

Hoe selecteer je locaties?

De meeste flipperkasten hebben wij op camping/vakantieparken staan. De belangrijkste reden om voor een locatie te kiezen is dat ik er een goed gevoel bij moet hebben, zeker bij de eigenaar van de locatie. Materiaal wat in de exploitatie staat kun je nl niet zelf verzekeren, je bent dus geheel afhankelijk van de eigenaar dat hij er goed op let. De gouden jaren waren de jaren tachtig en het begin van de jaren negentig. Toen hadden we ze ook op kazernes staan en dat waren goede adressen. Nu zijn de beste adressen bij ons denk ik wel coffeeshops maar als je zo’n kast retour krijgt voor onderhoud of na wisseling, dan ga je vrolijk & relaxed naar huis zullen we maar zeggen.

Hoe zijn de inkomsten verdeeld?

Dit hangt af van de hoe goed de locatie draait maar typisch is dit 60/40, 60% voor mij en 40% voor de eigenaar van de locatie. Bij een goed draaiende locatie echter kan dit 50/50 zijn. En let op: voor dit geld moet ik de kasten brengen, onderhouden, BTW afdragen, etc.. En er

zijn locaties op campings waar de opbrengst maar ettelijke honderden Euro’s is gedurende een seizoen. Vandaar in zo’n geval een 60/40 verdeling. Wat naast exploitatie van flipperkasten de moeite waard is om te vermelden is dat Dibo! ook aan korte termijn verhuur doet voor (bedrijfs) feesten. Dit voor zowel flipperkasten als airhockeytafels of dartbanen bv.. Dan kom je op de meest uiteenlopende plaatsen, van woonwagens tot kastelen.

‘de beste adressen zijn coffeeshops maar als je zo’n kast retour krijgt voor onderhoud of na wisseling, dan ga je vrolijk & relaxed naar huis!’ Hoe zit het met het spelletje zelf? Heb je bv flippers thuis?

Ik heb eigenlijk geen kasten thuis staan. Het is wel zo dat ik het opknappen thuis uitvoer (één kast per keer) en op een af andere manier hebben leuke flipperkasten meer testwerk nodig... Sssttt, niet tegen mijn vriendin zeggen.

Dart Flights

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Wanneer is voor jou een kast leuk?

Ik houd van kasten met een snel spel maar die ook een uitgebreide gameplay hebben. Ook kan ik echter genieten van een simpel spel zoals Terminator 2 en Fishtales. Kortom: ik ben een alleseter  Favoriete kasten zijn er meerdere zoals Lord of the Rings , Spider-Man, No Fear, Indiana Jones (Williams). Bijzondere herinneringen heb ik aan de Blackout, Haunted House en Firepower. Deze kasten hadden we als firma in mijn kinderjaren en waren toen de topkasten.

Hoe kijk jij aan tegen initiatieven zoals JJP en DP? Vind je de hiermee geïntroduceerde nieuwe techniek leuk of zie je als exploitant ook wel problemen? De kasten van JJP en DP zijn misschien wel leuk maar voor exploitatie zijn die van JJP minder geschikt vind ik, ik vind die meer voor de thuismarkt. Die van DP zijn wel wat meer voor de exploitatie schat ik, in ieder geval The Big Lebowski. Het lijkt me een ideaal thema nl om in zetten bij bowlingcentra. Zelf ben ik nog wel terughoudend daarmee omdat ik eerst wil zien of er veel kinderziektes in zitten.

Na al het gepraat en geschrijf is het tijd om eens een lekker potje te spelen en daarna weer eens op huis aan te gaan. De ontvangst was top,

Flipperkasten in een paardenstal

Negen flipperkasten keurig op een rijtje! de kasten speelden als een tierelier, kortom, de Pinball Team Drunen goedkeur sticker was absoluut verdiend! En ben je dus eens in Deventer tijdens reguliere winkel openingsuren? Loop gerust bij Dibo! binnen om een gratis potje flipperen af te drukken!

Rens Hooijmaijers

Spider-Man Vault Edition With great power comes great responsibility Wie heeft hem niet gespeeld? Spider-Man..!! Een van de meest succesvolle flipperkasten van Stern en nog steeds veel gezocht door liefhebbers. Reden genoeg voor Stern om een remake van deze succesvolle flipperkast uit te brengen. Daarom toog uw nijvere verslaggever niet alleen voor de Ghostbusters LE naar Roosendaal (te lezen in Spinner 3) maar ook om de nieuwe Spider-Man aan de tand te voelen en te genieten van de gastvrijheid van Geert Koop. Het is hard werken maar iemand moet het doen...

Als iemand het heeft over een remake dan denk je al snel aan hetzelfde nog eens maken. Dat is bij de Spider-Man Vault Edition (VE) echter niet het geval. Dit in tegenstelling tot de eerste Vault Edition van Stern: Iron Man. Waar de originele Spider-Man gebaseerd was op de films is de VE gebaseerd op de stripserie Ultimate Spider-Man. Het speelveld is qua opbouw eigenlijk identiek aan het origineel, het heeft alleen ander artwork. En ja, men heeft de gelegenheid genomen om gelijk wat zaken te verbeteren. Zo is de magneet bij Doc Ock van een nieuw ontwerp wat speelveld slijtage tegen dient te gaan. Wat plastics die vaak braken zijn vervangen door metalen delen of kennen beschermingen. De Sandman, Venom en Doc Ock zijn veel mooier uitgevoerd, etc. Geen verschillen echter die een ander spelverloop creëren.

Een versie gebaseerd op het stripverhaal zorgt niet alleen voor ander artwork op cabinet en speelveld maar heeft ook invloed op de DMD-animaties en de call-outs. Sommigen zeggen dat dit beduidend minder is dan het origineel maar ik voel dit niet zo. Alles past gewoon. Net als het origineel draait de VE op het bekende SAM-systeem. Verder is de VE, net als alle andere Sterns tegenwoordig, geheeld uitgevoerd in LED’s. De kast komt daarom veel feller over dan het origineel. Als je het origineel goed kent en dan deze uitvoering speelt voelt het alsof je een oud paar schoenen aantrekt: ze zitten gelijk lekker. Het spelgevoel is namelijk gewoon hetzelfde. Of de nieuwe uitvoering mooier is? Over smaak valt niet te twisten zegt men altijd dus daar doe ik hier maar geen uitspraak over al durf ik wel te

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

zeggen dat de VE absoluut niet lelijk is. Als je echter al een mooi origineel exemplaar hebt zie ik geen reden om deze in te wisselen voor deze versie. Daar is het spel gewoon teveel (100% namelijk) hetzelfde voor. Heb je altijd al een Spider-Man willen hebben en geen zin om EUR 4.000+ neer te tellen voor een origineel wat 9 jaar oud is, dan heb je nu een kans om een gloednieuw exemplaar te bemachtigen. Helaas is het wel zo dat Stern de Spider-Man VE ziet als een Premium machine met een Premium prijsplaatje. Reken op ca. EUR 7.500 voor dit model. Nu ‘doet’ een mooie originele Spider-Man tegenwoordig ook al vlug EUR 4.500-5.000 maar het blijft toch een stevige prijs. En dat is gelijk het grootste bezwaar tegen deze perfect spelende flipperkast.

Doc Ock (boven) en Sandman (onder)

Nieuw artwork op speelveld en cabinet

Flipperen in de media

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

NFV Vacaturebank Er zijn binnen onze vereniging een aantal mensen die heel veel tijd in de NFV steken. Meestal met veel plezier, maar er zijn grenzen. Soms willen we nog wel meer, maar kunnen dat niet. De theorie van de oplossing is simpel: nog meer mensen enthousiast maken om mee te werken!

Potentieel is groot

We hebben als NFV per medio 2016 ruim 1250 leden. Dat is een enorm potentieel van liefhebbers. Daar moeten toch mensen bij zijn die een uurtje (of twee) per week aan de NFV willen besteden? Die overtuiging hebben we zeker. En als je iemand vraagt, doe je dat bijna nooit tevergeefs. Maar er zijn nog een aantal functies die niet vervuld zijn.

De belangrijkste vacatures

Coördinator flipperactiviteiten in het NFV Funhouse

Ondersteuning flipperactiviteiten in het NFV Funhouse

Ondersteuning bij catering activiteiten in het NFV Funhouse

Omschrijving taken: • Planning activiteiten van de NFV • Voorbereiding, uitvoering en begeleiding van diverse soorten evenementen. • Onderhoud evenementen draaiboek • Aansturen van coördinatoren / activiteiten • (mede) Verantwoordelijk voor de communicatie omtrent de evenementen.

Omschrijving taken: • Voorbereiding, uitvoering en begeleiding van evenement in samenwerking met het clubhuis team • (mede) Verantwoordelijk voor de communicatie omtrent het evenement.

Omschrijving taken: • Aannemen, bereiden & afrekenen bestellingen • Contacten met leden bij aanmelding & vragen • Ervaring is niet noodzakelijk

Kwaliteiten: • Teamleider • Helikopterview en visie • Flexibel

Kwaliteiten: • Teamspeler • Praktisch/uitvoerend sterk • Flexibel

Tijdsbesteding: gemiddeld 1-3 uur per week

Tijdsbesteding: wisselend per evenement

Voor meer informatie: Bas Vis bvis@nfvpinball

Tevens zijn we op zoek naar leden die regelmatig (1 a 2 per jaar) een bijdrage willen leveren bij de organisatie van evenementen (concept bedenken, idee uitwerken, support regelen, wedstrijdleiding etc).

Voor meer informatie: Jan Meijer penningmeester@nfvpinball.nl

Reacties

Wil je meer weten over de vacatures? Of wil je je aanmelden als kandidaat? Neem dan contact op met één van de bestuursleden: Winfred, Bas of Jan.

Tekst: Aad van Dijk, Foto’s: www.ipdb.org

Klassieke Aandachtstrekkers Ken uw Klassieken Beursgenoteerde flippervrienden, wij kunnen onszelf rustig beschouwen als investeerders in het flipperwezen. Voor ieder potje pinballen moeten wij tenslotte een kleine bijdrage in de daarvoor bestemde gleuf storten. Dit doen wij (en ook de toevallige passant) vooral, omdat de bijbehorende flipperkast ons bevalt en onze aandacht heeft getrokken!

Dit is precies de bedoeling van de fabrikanten van flippermachines. Hoe meer aandacht de automaat trekt, hoe groter de kans is dat er munten worden verdiend. Uiteraard is het gevolg daarvan de fabrikant weer meer flippers kan verkopen. Daarvan profiteren wij als balgoochelaars dan weer volop, want de ontwerpers van onze geliefde machines doen er alles aan om een aantrekkelijk en opvallend spel te fabriceren. Voor de fabrikant was het zaak om met een opvallend product te komen met snufjes, die de concurrentie (nog) niet bezat. En zo zijn er spelelementen en verfraaiingen uitgevonden, die wij nu rustig als KLASSIEKERS mogen aanmerken. In dit artikel daarom nu eens niet een beschrijving van een klassieke flipperkast, maar gaan we kris kras door de geschiedenis van de flipperkast en worden een aantal features en versieringen op en aan de

flippermachines belicht, die zeer tot de verbeelding spreken!

Kleurige Kabinetten

In de beginne was er….weinig! De flipperkabinetten waren gewoon houtkleurige kisten met weinig opsmuk. Een kopruit was al helemaal afwezig. Zelfs de flippers zaten er nog niet op! Deze voorlopers van de huidige flipperkasten moesten het hebben van het speelveld. Sommige van deze automaten zijn echt schitterend. Een fraai voorbeeld hiervan is ‘Jig Saw’ uit 1933. Dit geheel mechanische wonder bevat op het speelveld een jig-saw puzzle met als onderwerp de wereldtentoonstelling in Chicago, die door het raken van de juiste doelen zichtbaar gemaakt kan worden. Erg fraai om te zien en erg ‘collectable’, maar met flipperen zoals wij dat kennen heeft het niet veel te maken. Later werden de flipper kabinetten

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

beschilderd met eenvoudige motieven, die met verfmallen op de kasten werden gespoten. Hoewel de motieven vrij simpel waren, paste de beschildering wel prima bij het thema van de flipperkast. Een fraai voorbeeld is ‘See Saw’ van Bally uit de jaren’70, waar zowel op de kopruit als op het cabinet een verdwaalde botsauto is afgebeeld. Echt mooi zijn de cabinetten pas aan het eind van de vorige eeuw geworden. Een schoolvoorbeeld van een zeer fraai cabinet is wel ‘Elvira’ van Bally uit 1990. Deze kast is door de sexy liggend afgebeelde Elvira op de zijkanten, echt een plezier om naar te kijken! Persoonlijk vind ik ook de beschildering van ‘Vegas’ van Gottlieb erg mooi en goed passend bij het casino thema van dit spel. Of wat te denken van het schitterende cabinet van ‘Theatre of Magic’, dat geheel is uitgewerkt als een

Banzai Run, en de eerste flippers op Humpty Dumpty

goochelkist met hangsloten en kettingen. Dit motief loopt door op de zijkanten van de bovenkast, waardoor een betoverend geheel ontstaat. Zeer fraai om in uw woonkamer te plaatsen zijn ook ‘Star Wars’ van Data East en voor de autoliefhebbers is ‘Corvette’ van Bally een must. Het cabinet van ‘The Shadow’ is zeker artistiek zeer verantwoord in een modern interieur. Voor de fans van Pamela is het een genot om naar ’Barb Wire’, de laatste flipper van Gottlieb uit 1996, te kijken.

Fleurige Flippers

We begonnen pas echt te flipperen toen Gottlieb in 1947 voor het eerst op de kast ‘Humpty Dumpty’ een uitvinding die historie zou maken toepaste. Precies, de geboorte van de flipper was een feit! Dit was een trekpleister van de eerste orde, voor het eerst kon de speler echt iets doen op een pinball, namenlijk

de bal terug het spel in schieten, waar deze voorheen het spel verliet. Alle voorgaande pinball machines waren op slag verouderd en iedereen wilde spelen op deze opvallende nieuwigheid. Sindsdien treffen wij flippers op de gekste plaatsen op de speelvelden aan. Zelfs in de kopruit zijn flippers toegepast, het fraaiste voorbeeld daarvan is de door Steve Ritchie ontworpen ‘Banzai Run’, waar het spel in de kopruit vrolijk doorflippert. Of wat te denken van de door Gottlieb gefabriceerde topper ‘Haunted House’, die flippers op het reguliere speelveld bezit, maar ook op het verhoogde speelveld en verder ook nog eens op het onderliggende speelveldje! Er zijn zelfs kasten gefabriceerd met bananen als flippers, kijk maar eens naar ‘Disco Fever’ en ‘Time Warp’, Williams kasten uit de jaren ’80. Ook op meer moderne flippers kom

je nog wel eens een flippertje in de bovenruit tegen, bijvoorbeeld op ‘NBA Fast Break’ van Bally uit 1997.

Originele Ornamenten

Om een door hen geproduceerde flipperkast extra te laten opvallen hebben de fabrikanten vaak versieringen boven op de kopkast toegepast. Met name Data-East/Sega heeft een heleboel van dit soort zaken in hun ontwerpen verwerkt. Zo tref je op ‘Tommy’ boven op de kast een fraai glanzende flipperbal ter grootte van een voetbal aan. Op ‘Jurassic Parc’ is schitterend verlicht het beroemde JP-logo aangebracht. Dit logo herkent iedereen en is dus een lokkertje van hoog niveau! Verder kun je bovenop ‘Last Action Hero’ een lichtbak in de vorm van een zwaailicht op een amerikaanse politieauto vinden, en op ‘Twister’ staat een heuse ventilator, die met wervelwindkracht in het gezicht van de speler blaast, altijd lekker op

warme dagen. Dit windje is echter een beetje gepikt, want Williams paste dit idee al eerder toe, je raadt het al: op Whirlwind (1990). Heel mooi is het schild bovenop ‘Guns ’n Roses’, dat op zichzelf al een verzamelobject is. Ook op ‘Royal Rumble’ paste Data East een schild toe in de vorm van een champions-belt en op ‘Rocky & Bullwinkle’ zit de kop van een tekenfilm eland. Helemaal het einde voor de fans van Star Wars is de pikzwarte Darth Vader plastic die de bovenkast van deze overigens prachtige flipperkast siert. Deze versieringen kosten natuurlijk wel geld, vandaar dat in de moeilijke flippertijden geen ornamenten meer werden aangetroffen totdat ‘South Park’ verscheen, waarop weer een plastic versiering was aangebracht. Williams wist met de bovenkant van de flipperkast ook wel raad! Zeer spectaculair zijn de zwaailichten op ‘High Speed’ en ‘High Speed II’. Zo mogelijk nog spectaculairder zijn de inmiddels klassiek geworden drie zwaailichten bovenop ‘F14-Tomcat’. Je kunt er zeker van zijn, dat zodra deze actief worden, de aandacht van iedere passant wordt getrokken. Vandaar dat zelfs in de attract-mode deze lichten af en toe gezellig beginnen te zwaaien. Geweldig is ook de echt werkende waterval,die Williams bovenop ‘White Water’ (1993) monteerde. Deze animatie is zo realistisch, dat sommige flipperaars een handdoek

meenemen als zij op deze kast gaan spelen. Echt schitterend om te zien en iedereen die dit aanschouwt wordt als het ware naar de flipperkast toegetrokken. En dan is een muntje in de gleuf vaak het resultaat, dus: doel bereikt! Leuk zijn verder de bewegende vis op

‘De waterval animatie op de White Water is zo realistisch, dat sommige flipperaars een handdoek meenemen als zij op deze kast gaan spelen.’ ‘Fishtales’ en de voor de spuitgasten onder ons is er de echt werkende koperen bel bovenop ‘Fire!’. Ook altijd geinig voor de buren, deze bel!. Yo, Taxi! Deze kast is weer niet te missen door het leuke taxi-bordje met verlichting op de bovenkast. Natuurlijk kon Bally niet achterblijven, en zo werden wij verwend met een kleurige neon versiering op ‘Strange Science’ uit

De ventilator op Whirlwind en de scrolls van Cirqus Voltaire

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

1990 en op de kop van ‘Dungeons & Dragons’ (1987) zijn twee grote lampen te vinden. Voor de muziek freak zit op ‘Heavy Metal Meltdown’ zelfs een complete geluidsinstallatie bovenop de kast! Op ‘Judge Dreadd’ zit dan weer een grote gouden vogel en op ‘Dr. Who’ een ding dat waarschijnlijk een Dalek robot voor moet stellen. Maar het allermooiste is toch wel de flitsend verlichte wolk op misschien wel de allerbeste flipperkast ooit vervaardigd: ‘The Addams Family’! Als optie kon je bij’ Cirqus Voltaire’ een randversiering voor de bovenkast kopen, maar die was waarschijnlijk te kostbaar want ik heb dit ornament alleen maar op de flyer mogen aanschouwen. En dan hadden wij ook nog Gottlieb. Gottlieb was de laatste met het invoeren van de dot matrix display en een van de eersten die failliet ging! Of dit iets met elkaar te maken heeft, weet ik echter niet zeker… Maar op het gebied van de versieringen boven op de kopkast deed Gottlieb braaf mee met de concurrentie. Zo zijn er ook op Gottlieb kasten versieringen aan te treffen die zeer tot de verbeelding spreken. Op’ Goldwing’ uit 1986 was een landingsbaan verlichting aangebracht. En op’ Monte Carlo’ uit datzelfde jaar hoort een ‘Winner’ plastic, die leuk bij het thema van de kast past. Heel fraai is het pratende doodshoofd

De fruitmachine van Lucky Seven en het Roto Target op Roto Pool

op de leuke ‘Bone Busters’ flipperkast uit 1989 en op ‘Lights Camera Action’, ook uit 1989, is bovenop de bovenkast nog een bovenkast gemonteerd met daarin twee ‘floodlights’ in de kleuren rood en blauw. Op ‘Rescue 911’ zit een soort zwaailicht en op ‘Tee’d Off’ uit 1993 staat een heuse eekhoorn. Deze kast heeft een golf thema, waarom daar steeds eekhoorns bij worden betrokken is mij niet geheel duidelijk. Ook op ‘No Good Gophers’, de golfkast van Williams uit 1997 treffen wij namelijk deze beestjes aan.

gemonteerd. Van die plaatjes zijn er een of twee op het speelveld zichtbaar en te raken. Bij het raken verkrijgt de flipperaar de bijbehorende waarde of bonus. De schijf gaat draaien als er zaken op het speelveld worden geraakt. Op deze wijze staan er telkens andere plaatjes voor en zijn er dus andere bonussen te verdienen. Een briljante vondst dus die voor veel aktie en flipperplezier zorgde. Je vindt de roto target onder andere op “Roto Pool” (G’58), “Ship Mates” (G’64) en “Trade Winds” van Williams.

Roto Target

Ha! Dat is pas een sublieme vondst geweest op vooral Gottlieb elektromechanische flipperkasten. Een doel dat telkens een andere waarde vertegenwoordigt en dus voor gevarieerd spel zorgt. Oh, wat maakte dat roto target het spel vaak spannend. Vooral als er een ster verscheen -die bij raken een vrije bal verzekerde- was het van het hoogste belang de bal de correcte richting op te flipperen. Raakte je daarbij een ander kontakt op het speelveld, dan begon de roto target vrolijk te draaien en kon je de extra bal wel vergeten. De roto target is een schijf ongeveer zo groot als een grammofoonplaatje die vertikaal in de flippermachine is gemonteerd. Aan het uiteinde van de schijf zijn metalen plaatjes

‘Een doel dat telkens een andere waarde vertegenwoordigt en dus voor gevarieerd spel zorgt.’ Gokkie Wagen?

Omdat veel mensen gokken toch wel een aardige bezigheid vinden, bedachten onze flipperontwerpers een combinatie tussen flipperen en een fruitmachine.

Zo tref je op verscheidene flipperkasten echt werkende fruitkasten aan. Als je een bepaald doel op het speelveld raakte, werd de bijbehorende rol van de fruitkast een positie verzet. Zo kon je dus de winnende combinaties bijeen zien te flipperen! Drie barren betaalde echter geen cash geld uit maar een vrij spel en drie meloenen waren goed voor een extra balletje. Andere combinaties zorgden weer voor veel puntjes, waardoor je tegenstander smadelijk werd verslagen. Ook hier was gericht flipperen dus vereist, wat de kast ook voor de gevorderde players aantrekkelijk maakte. Gokken en flipperen is ondermeer mogelijk op “Klondike (W’71), “Jackpot” (W’71) en “Lucky Seven” (W’78). Ook de firma Playmatic waagde zich in 1977 aan het betere gokwerk, op “The 30’s” vind je de gokkast niet op het speelveld maar op de kopruit afgebeeld.

Roulette

Op sommige kasten kom je zelfs roulette- achtige voorzieningen tegen die de speler weer van die prettige extraatjes konden voorzien. Soms onder het speelveld, beschermd door

een glazen plaat en soms verhoogd op het speelveld gemonteerd trof je ze aan. Dit waren ronde schijven die horizontaal waren gemonteerd en op de wijze van een roulettewiel gingen draaien als de bal in een of andere holletje op het speelveld was beland. Op de rouletteschijf lag een ander balletje dat als de roulette stopte nog even doordraaide en dan tergend langzaam in een van de gaten aan de rand van het roulettewiel belandde. De bijbehorende bonus was dan verdiend in de vorm van punten, specials of een waardevolle extra bal! Soms was met wat schudwerk de bal in het juiste gat van de roulette te manoeuvreren, maar dit was eigenlijk alleen voor de echte cracks weggelegd, als ik het probeerde volgde meestal een venijnige TILT! Die leuke roulette tref je ondermeer aan op “Fan-Tas-Tic” (W’72) en op Superscore (G’67).

Een beetje draaierig?

Om het spel een beetje onvoorspelbaarder te maken verschenen er op de speelvelden draaiende rubberen schijven. Als de bal over deze schijf heen rolde werd de richting van de bal op onvoorspelbare en onvoorstelbare wijze veranderd. Soms in het voordeel van de speler als een bal recht door de midden tussen de flippertjes dreigde te verdwijnen en de schijf de bal netjes op je flippertje legde. Maar vaker in het nadeel, als de speler geheel geconcentreerd gereed was om

de recht op zijn flippertje aanrollende bal briljant op een hoog scorend doel te mikken en de schijf de bal op schitterende wijze richting outlane deed verdwijnen. Het beroemdste voorbeeld van deze draaischijf tref je aan op de topper onder de EM machines “Fireball” van Bally uit 1972. Maar ook op latere machines kom je deze voorziening wel tegen, “Whirwind” van Willams uit 1990 heeft zelfs drie draaiende schijven en “Twister” van Sega (1996) heeft er ook een waarop zelfs ballen magnetisch kunnen worden vastgehouden!

Flipperen zonder flippers

Je wilt het niet geloven, maar het is zelfs mogelijk om op een flipperkast te flipperen zonder flippers! Een beetje te diep in het glaasje gekeken, die schrijver van dit artikel, hoor ik jullie al denken. Fout! flippervrienden het kan en is toegepast op een der beste flipperkasten aller tijden: Twilight Zone van Bally uit 1993. Hier is een apart verhoogd speelveldje aan de linkerzijde van het speelveld waar de bal door middel van sterke elektromagneten kan worden “geflipperd”. Gepoogd moet worden om op deze wijze de bal aan de bovenzijde van het mini speelveldje te krijgen, waardoor de bal terugkeert op het grote speelveld en een geweldige bonus wordt verdiend. Een grootse flipperkast trouwens deze Twilight Zone, die als enige kast ter wereld

Het roulettewiel van Fan-tas-tic en de draaischijf van Fireball 52

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

ook nog eens is voorzien van een keramische Powerball, die uit een echt werkende kauwgumballen automaat op het speelveld wordt gedeponeerd. Flipperen met deze Powerball is een belevenis die ieder serieus lid van de NFV een keer moet hebben meegemaakt.

Magnetische Magneten

Met magneten en stalen ballen zijn de aardigste dingen te doen bedachten de flipperontwerpers. Zo verschenen op de speelvelden voorzieningen die geschiedenis hebben gemaakt. Wat te denken van de hand “Thing”, die in een doos zit in de rechterbovenhoek van het speelveld van de nummero uno flipperkast “The Addams Family”. Met zijn magnetische vingers pakt hij de bal te pas en te onpas van het speelveld af. Gelukkig geeft hij de bal meestal weer terug zodat je lekker verder kunt flipperen. Een prachtige animatie, die voor veel hilariteit bij de spelers zorgt. Op deze grandioze flipperkast is ook “the power” te vinden net boven de slingshots. Hier zorgen drie onder het speelveld gemonteerde electro magneten ervoor dat de bal af en toe op de vreemdste wijze die je kunt bedenken van richting verandert. Of wat dacht je van de heen en weer bewegende schotelantenne op “Goldeneye” van Sega (1996) die de bal magnetisch vasthoudt op dezelfde wijze waarop Bally dat verzorgt op de topkast “Theatre of Magic”. Hier

De T-Rex uit Jurassic Park en Rudy uit Funhouse

kan de bal op wondere wijze aan de goochelkist blijven plakken! Op “The Shadow” heb je dan weer een magnetische truuk die de bal even stillegt op het speelveld om hem vervolgens keihard een laantje in te katapulteren. Helemaal geweldig is de goochelstok in “Pinball Magic” van Capcom uit 1995. Hier rolt de bal op verbazingwekkende wijze langs de onderkant van de goochelstok wat een geweldig gezicht is. Jammer dat Capcom maar zo kort flipperkasten heeft gefabriceerd!

Hoofdzaken

Er zijn zelfs complete hoofden op speelvelden van flipperkasten verschenen. De trendsetter op dit gebied was de beroemde Rudy, het pratende hoofd in de bij liefhebbers zeer gewilde flipperkast “Funhouse” van Williams uit 1990. Hier geldt “vaak geïmiteerd maar nooit verbeterd”. Want deze Rudy mag wel één van de verbluffendste gimmicks die ooit op een flipperkast is gemonteerd worden genoemd. Het hoofd kan echt praten met een bewegende mond, de ogen gaan open en dicht, Rudy volgt de bal met zijn ogen van links naar rechts en hij kan zijn ogen wijd open sperren! Daarnaast kun je de bal tegen Rudy aanschieten waarbij je door hem op vermakelijke wijze wordt uitgescholden. En als Rudy slaapt kun je de bal in zijn wijd geopende mond schieten, waardoor Rudy onderdeel van het spel wordt! Echt een geweldige animatie, die op “Roadshow” in tweevoud werd

herhaald. Hoewel “Roadshow” als een hele leuke flipperkast beschouwd mag worden halen de twee hoofden “Red “ en “Ted” het niet bij de onvolprezen Rudy.

‘Rudy mag wel één van de verbluffendste gimmicks die ooit op een flipperkast is gemonteerd worden genoemd..’ Op “No Fear” (W’95) tref je tenslotte een pratend doodshoofd aan, ik heb wel eens ergens gelezen dat dit Rudy na zijn dood is.....

Dino’s en Pistolen

Het wordt steeds gekker, er is zelfs een flipperkast waarin een reeds lang uitgestorven Tyrannosaurus Rex de stalen flipperkogels opvreet. Dit kost me dan een vermogen aan nieuwe flipperballen, zal je als ongeruste eigenaar van een “Jurrasic Park” van Data East uit 1992 denken. Weest echter niet bang, de ballen komen netjes via een vukje weer terug op het speelveld, zodat ook hier weer sprake is van een spraakmakende animatie! Pistolen en kanonnen zijn vrij frequent op flipperkasten te vinden. Deze pistolen kunnen echt flipperballen

afvuren. Mooi zijn de beide Kanonnen op “Star Trek TNG” (W’93) en ook op “Dirty Harry”(W’95) tref je een werkend pistool van het formaat “Magnum” aan.

Schuddebuiken

Soms sta je tijdens het flipperen ineens te trillen. Neen, niet van de zenuwen en ook je telefoon met trilalarm gaat niet af. Je bent ook niet plotseling ziek geworden maar je speelt op een flipperkast met shakermotor. Vooral Data East paste deze reuzenvibrator in hun flipperkasten nogal eens toe bijvoorbeeld op “Royal Rumble” uit 1994 en “Last Action Hero” uit 1993. In de al eerder genoemde “Jurassic Park” versterkt het getril het effect van de dreigende T-rex en ook “Godzilla” (S’98) is van zo’n trilding voorzien. Williams had op “Earthshaker” in 1991 de shakermotor al eens toegepast om een aardbeving-effect te bereiken een ook “Roadshow” (W’94) trilt er af en toe lekker op los.

Conclusie

Flipperhobbyisten, zo zijn we in deze aflevering weer eens kris kras door de flipperhistorie heengegaan om een aantal van de leukste gimmicks te bekijken. Al lezende moet je haast wel tot de conclusie komen, dat wij met z’n allen toch wel een leuke hobby hebben gekozen. Als je net als ik vind, dat een flipperkast niet alleen leuk moet zijn om te spelen, maar ook nog eens prettig moet zijn om naar te kijken, dan valt er altijd wat te genieten als je naar zo’n flipper kunstwerk kijkt.

Kees Wisserhof

Start a new game Nieuwe leden stellen zich voor Elk kwartaal verwelkomt de NFV zo’n 20 tot 25 nieuwe leden. Mensen die om uiteenlopende redenen zodanig enthousiast zijn over flipperen dat ze zich aansluiten bij onze vereniging. In deze aflevering Kees Wisserhof uit Arnhem.

Je bent nieuw bij de NFV. Hoe heb je vereniging leren kennen?

Als je je in het flipperwereldje begeeft komt vroeg of laat wel de flippervereniging voorbij. Ik weet niet meer wanneer ik er voor het eerst van hoorde, maar ik woon in Arnhem, en daar zit de Flipperwinkel (Hans Balk). Hij kent natuurlijk ook de vereniging. Later kwam ik ook in het Dutch Pinball Museum, en Gerard gaf me een Spinner.

Flipperen is voor alle leeftijden. Wanneer speelde jij je eerste spelletje?

Nou, dat zal in de jaren ‘80 zijn geweest, mijn middelbare schooltijd. Ik herinner me nog vaag een cafetaria waar we soms in de pauzes naartoe gingen. Geen idee meer welke kast daar toen stond (zou ik nu graag weten), wellicht een Black Knight. Ik weet wel dat ik erg snel mijn kwartje kwijt was, dus een heel groot succes was het niet. Pas sinds drie jaar ben ik een echte liefhebber geworden, nu ik thuis een paar kasten heb staan die op vrij spel staan :-).

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Dochter Freia achter de Tri Zone (Williams,1979) Welke generatie flipperkasten speel je het liefst?

De generatie is voor mij minder belangrijk dan welke kast het specifiek is. Ik kan zeker erg genieten van een EM-kast, lekker rustig en overzichtelijk spelen. Maar ook de eenvoudige solid state kasten vind ik erg leuk.

Heb je een favoriete kast? Waarom is die speciaal?

Vervolgens zijn er begin jaren negentig ook een paar mooie modellen uitgekomen (Whirlwind, Dr. Dude, ...). En verderop in de jaren negentig de absolute top (Twilight Zone, Tales from the Arabian Nights). Modernere Stern kasten ook prima, niet per sé beter, maar financieel absoluut buiten mijn bereik.

Laat ik zeggen mijn Elvis kast. Ja, dus toch Stern, deze kon ik echt niet omheen. In 2014 ben ik met mijn gezin (vrouw en drie dochters, helaas voor het flipperen ...) naar de VS geweest. Daarbij bezochten we ook Memphis en Nashville, genoten van de muziek aldaar, die me aanspreekt. Graceland hadden we niet eens van te voren gepland, maar de sfeer maakte indruk. Net als met de flipperkasten ben ik met de muziek van Elvis dus ook pas later in mijn leven echt bekend geraakt. Maar eenmaal zover ben ik een grote liefhebber geworden!

Moet je voor flipperen de deur uit of kun je ook thuis spelen?

Mijn motto: (favoriete quote, lijfspreuk, spreekwoord etc.)

Thuis/op mijn kantoor heb ik een aantal mooie en leuke kasten staan, dus speel bijna dagelijks. Maar af en toe de deur uit biedt de nodige afwisseling en is dus ook erg leuk. Thanks to mensen als Hans Balk en Gerard (Pinball Museum). En met dit lidmaatschap hoop ik daar weer een stap verder mee te komen.

Samen spelen, samen delen.

Nieuwe leden Arthur de Beunje Tilburg Klaas Mollema Veenendaal Mario Verschueren Lichtaart (B) Jof Hofboer Zaandam Arno Clermonts Nijmegen Jeroen Boiten Assen Mark Koene Zeewolde Wouter Weij Hoofddorp Bas Nieuwesteeg Baexem Huig Hartevelt Katwijk Zh Leon Backbier Dronten Martin Greevink Nijverdal Kees Wisserhof Arnhem Bjorn Hamels Rijen Bertie Oude Bennink Hengelo Ov Charles Spronk Boxmeer Theo de Reuver Oss Wobbe den Hartog Utrecht Nico Baak Den Haag Martijn Cranendonk Gorinchem Hans Reatsch Oostermeer Bram van Putten Olst

Tekst: Jos van Rixel Foto’s: Erik Klootwijk en Jos van Rixel

Toppers uit Rotterdam! Hoe een hobby uit de hand kan lopen... Geen tulpen uit Amsterdam, maar toppers uit Rotterdam… is het thema van dit verslag over Erik, Patricia en Marc Klootwijk. Bij hen stroomt waarlijk flipperbloed door de aderen. Een hobby die zo uit de hand loopt, dat ze er alle creativiteit en energie in kwijt kunnen. Naast unieke 2D en 3D toppers met LED-verlichting wordt er zelfs een eigen digitale flipperkast op “jongensdroom” formaat gebouwd. Maar ook schaalmodellen van favoriete flipperkasten, compleet met LED-verlichting onder het speelveld en in de backbox!

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Hoe het begon

Al in 1989 was Erik Klootwijk een flipperfanaat. In zijn IT bedrijf in Capelle aan den IJssel stonden indertijd maar liefst 22 flipperkasten opgesteld. Allemaal in perfecte staat, dankzij de creatieve en professionele restauratiekennis die Erik zich al vroeg eigen had gemaakt. Iedere kast werd na de aankoop uit elkaar gehaald, volledig gerestaureerd en weer zorgvuldig in elkaar gezet. Toen Erik in 1999 zijn bedrijf verkocht was er geen ruimte meer voor de kasten en gingen alle flippers in één koop van de hand. “Tegen een prijs waar ik nu nog de tranen van in m’n ogen krijg”, mijmert Erik. In het huis van Erik en Patricia in Rotterdam is onvoldoende ruimte voor flipperkasten. Slechts één kast heeft Erik buiten de verkoop gehouden: Zijn favoriete kast, een Indiana Jones (Williams). Deze staat in het schuurtje annex de werkplaats. Hier komen de laatste anderhalf jaar steeds meer flipper-gerelateerde creaties tot leven.

Boven en midden: 3D toppers Onder: 2D topper

2D en 3D toppers

Één van de dingen waar Erik zich, naast zijn drukke baan als uitgever en vormgever, mee bezig ging houden was het ontwerpen en vervaardigen van toppers voor zijn favoriete flipperkasten. Erik:”Deels omdat de toppers vaak ontbraken op de oudere kasten, maar ook om een topper als pronkstuk op je boekenkast te kunnen zetten!” Het zijn stuk voor stuk unieke exemplaren. “Ik heb niet de behoefte om er veel in serie te maken”, grapt Erik. “Het ontwerpen is het leukste werk en dat mag best uniek blijven.” De 2D uitvoeringen zijn geprint op 5 mm dik PVC en met de hand (of laser) in de speciaal voor het ontwerp bedachte vorm gesneden. Het artwork is in hoge resolutie geprint en is kleurecht. De 2D en 3D LED varianten hebben

Boven: Erik met miniaturen en topper in de werkplaats

accent LED’s die naar eigen smaak ingesteld kunnen worden. De 3D uitvoeringen bestaan uit meerdere voor elkaar geplaatste elementen. Alle elementen hebben hun eigen vorm en worden bovendien uitgelicht met LED-strips.

‘Het ontwerpen is het leukste werk en dat mag best uniek blijven’ Met de afstandsbediening kunnen maar liefst 8 verschillende verlichtingsprogramma’s worden gekozen. De verlichting kan zo ingesteld worden dat deze reageert op het omgevingsgeluid (van de kast).

Alle 2D en 3D LED toppers staan in een aluminium voet en hebben een aansluiting die in de kopkast aangesloten kan worden. Het meegeleverde printje tapt de benodigde stroom af van een aansluiting op het WPC-bord. De aansluiting heeft een eigen zekering. Veilig en zonder gedoe dus…

Miniaturen! Let op het mes rechts onder!

Miniaturen

Een andere uit de hand gelopen hobby is het maken van schaalmodellen van flipperkasten. Erik laat een schitterend exemplaar zien van de kleine Indiana Jones. Het artwork is in hoge resolutie geprint en aangebracht op 3 mm. dik kunststof. Er is rekening gehouden met prachtige details. De shooters, zoals de bekende “gun” op de Indiana Jones en Jurassic Park komen letterlijk terug op de schaalmodellen van Erik. De aprons zijn verhoogd. Een dun plaatje Perspex doet dienst als ruit. Zelfs de muntdeur is echt op het kabinet geplaatst.

Erik besteedt gemiddeld 25(!) uur aan een miniatuur.

Visual Pinball mini-flipper

“De wens was eigenlijk om een digitale flipperkast te bouwen in een kleiner formaat, zonder dat dit ten koste ging van de beleving van het flipperen”, aldus Erik. Dit is uiteindelijk gelukt door een 27” LCD-scherm als speelveld te gebruiken en een 19”Acer 4:5 LCD-scherm voor de kopkast. Een snelle Windows 10 PC met een snelle Nvidia grafische kaart vormen het hart van de kast. “Ook voorzien van geruisloze ventilatoren en een beter motherbord”, meldt Erik.

De verlichting van het speelveld en de kopkast is een nader onderzoek waard. Ook hierin is LED-verlichting verwerkt die met een afstandsbediening instelbaar is. Maar liefst 8 programma’s kun je kiezen. Maar het meest in het oog springend is wel de manier waarop de verlichting – net als in de echte kast – details laat zien.

“Ik heb uitsluitend kwalitatief hoogwaardige onderdelen gebruikt. Vooral de grafische kaart is erg krachtig. De prijzen van de onderdelen vond ik niet boeiend. Ik bouw ‘m tenslotte voor mezelf, dus ik heb niets te maken met commerciële afwegingen.” Het kabinet van de mini-flipper is plm. 75 x 40 cm.

Erik legt uit: “Aan de onderzijde van het speelveld heb ik een zwarte contra-vorm geprint met witte uitsparingen. Zo kan ik bijvoorbeeld de inserts laten oplichten.” Hiermee is een prachtige kopie geboren die je met recht “moeders mooiste” mag noemen.

“We hebben niet veel ruimte beschikbaar”, zegt Patricia, “dus als het geheel op de tafel past, kun je ook in de keuken een prima potje flipperen.” Toch is er in een latere fase besloten om de mini-flipper een stel eigen poten te geven.

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

Zoon Marc is uitermate bedreven met de benodigde en beschikbare software. Een van zijn acties is het “tweaken” van de Visual Pinball software om b.v. de kijkhoek op het speelveld optimaal te krijgen. Samen met het kleurrijke artwork waarmee de MDF-kast is beplakt ziet het geheel er uitermate professioneel uit. En inderdaad, als je erop speelt

‘In één klap heb ik al mijn flipperkasten (en ruim 140 kasten extra) weer terug’ heb je niet door dat de maatvoering anders is dan een volwaardige flipperkast. Helemaal happy met zijn creatie, zegt Erik: “In één klap heb ik al mijn flipperkasten (en ruim 140 kasten extra) weer terug.”

Kleinste werkplaats van Nederland

Slechts enkele vierkante meters heeft Erik tot zijn beschikking. In het schuurtje staat de zorgvuldig afgedekte Indiana Jones. Een op maat gemaakte plank maakt van het IJ kabinet een werkblad dat

Links: Een kijkje in het kabinet Rechts: De Visual Pinball mini-flipper met ruim 140 spellen speelt heerlijk!

– uiteraard – wel waterpas ligt. Rondom op planken staat gereedschap, veel verf en andere materialen. Iedere decimeter is nuttig besteed. Zelfs een zaagtafeltje ontbreekt niet. Het mag hier dan niet ruim bemeten zijn, maar het is daarom niet minder professioneel. In dit “heilige der heiligen” komen de op de computer ontworpen artwork-onderdelen tot leven.

Inmiddels zijn er voorbeelden van zijn toppers te vinden in het Dutch Pinball Museum en op de site van pinballshop. Daarnaast heeft Erik al zijn flippergerelateerde creaties op een eigen website bij elkaar gezet. Op www.flippertoppers.nl kun je al zijn maaksels uitgebreid bekijken. Een bezoekje aan de site is zeker de moeite waard! Het was een hele eer om bij de familie Klootwijk in de keuken te mogen kijken en te ervaren hoe er met veel creativiteit en energie prachtige flipper-gerelateerde producten worden ontworpen. Wat mij betreft hebben de toppers uit Rotterdam duidelijk de voorkeur boven tulpen uit Amsterdam.

Jan-Willem Veldhuis

3D Printing to the rescue Fixing a Pinball Magic Stage Assembly De oplettende clubhuisbezoeker zal het afgelopen jaar misschien gemerkt hebben: de Pinball Magic (CAPCOM) is lange tijd uit de roulatie geweest. Er was een cruciaal onderdeel afgebroken van de zogenaamde ‘stage assembly’ die ervoor moet zorgen dat de bal opstijgt van het podium en daarna weer terug in het spel komt. De bal bleef dus vast op het podium liggen en dit maakte de kast onbespeelbaar. Superlijm was geprobeerd, maar helaas, niet sterk genoeg. Het onderdeel was ook nergens meer te bestellen.

Op het NFV forum was er al een tijd een topic over 3D printing en het nut ervan voor onze hobby. Onder andere aangewakkerd door dat topic, gecombineerd met mijn brede interesse in techniek en (overbodige) gadgets, heb ik afgelopen jaar een 3D printer aangeschaft. En wat is er nu leuker dan het combineren van hobbies en ook echt iets nuttigs te printen met zo’n 3D printer? Tijdens een van de klusdagen heb ik het afgebroken onderdeel meegenomen in de hoop een reserveonderdeel te kunnen maken.

te gebruiken is voor hobbyisten. Als basis begin je met een 2D tekening van het zijaanzicht. De maatvoering van het onderdeel, opgemeten met een digitale schuifmaat, kan exact worden ingegeven.

Hoe gaat dit in zijn werk?

Dan komt de volgende stap in het proces: het model geschikt maken om te printen. Dit kan door middel van een speciaal programma dat een 3D model om kan zetten in een instructiebestand dat de 3D printer kan verwerken, zogenaamde

Om te beginnen moet het onderdeel gemodelleerd worden in een 3D CAD programma. Hiervoor zijn verschillende alternatieven. Ik heb gekozen voor Autodesk Fusion 360, een professioneel programma dat gratis

Vervolgens kun je de platte 2D tekening ‘omhoog’ trekken zodat een 3D vorm ontstaat, dit heet ‘extruden’. Na wat uurtjes rommelen om de bijzondere vormen toe te voegen had ik zo een exacte kopie van het kapotte onderdeel, althans, virtueel op mijn computer.

NFV Spinner Magazine | jaargang 25 | nummer 4

‘G-code’. Bij mijn type 3D printer wordt plastic gesmolten door een 1,75 mm dikke draad plastic (filament) door een smeltkop heen te drukken terwijl de smeltkop over een oppervlak beweegt. Zo wordt laag voor laag een object opgebouwd. Fused Deposition Modeling (FDM) heet dat officieel. Het is het type printer dat ook veilig en betaalbaar thuis gebruikt kan worden (in tegenstelling tot printers die bijvoorbeeld met poeder of met hars werken). Voor elke laag moeten de coordinaten aan de printer worden meegegeven van de plekken waar op die hoogte plastic moet worden achtergelaten. Hier zijn vele instellingen mogelijk: de temperatuur waarop het materiaal gesmolten wordt, de laagdikte (vanaf ca. 0.1 mm), de mate van opvulling van de binnenkant (van hol tot massief), de dikte van de

Stage Assembly in de Pinball Magic manual

3D model van het onderdeel inclusief supports Het defecte onderdeel en de 3D geprinte repro

wanden, de snelheid van het printen, etc. Proefondervindelijk moet je er achter komen wat goed werkt en hoe je de balans vindt tussen kwaliteit (mooi glad uiterlijk en voldoende stevig) en tijdsduur van de print. Het gaat nooit echt snel, maar ik vind het fascinerend om te kijken naar een draaiende printer, hoe die laag voor laag het model tot iets tastbaars maakt! Omdat gesmolten plastic even tijd nodig heeft om weer hard te worden, kan je niet zomaar iets printen wat los boven de ondergrond hangt. Hiervoor kan je in het programma zogenaamde ‘supports’ mee laten printen: steigertjes die het object net voldoende ondersteunig geven om te kunnen printen, maar achteraf heel eenvoudig zijn weg te breken. Er is de afgelopen jaren steeds meer

intelligentie gekomen in deze software (hiervoor gebruik ik Cura, dat overigens ook gratis is), waardoor dit relatief eenvoudig is om in te stellen. Na ruim een uur printen is het tijd om alles nog eens na te meten. Gelukkig komt alles goed overeen met de maten van het origineel. Tijd dus om het onderdeel in de kast te plaatsen! Op de zaterdagochtend van het Clubhuis Weekend 2016 snel naar de Pinball Magic gelopen, die nog in de opslagruimte stond. En jawel, het onderdeel paste precies en de voldoening was groot om de “klik” te voelen van het verende gedeelte dat in de motorbehuizing haakt. Een kwartier later stond de kast opgesteld en is 2 dagen lang intensief bespeeld. Mission accomplished!

Ook een onderdeel nodig? Of is je interesse gewekt om nu ook zelf een 3D printer in huis halen? Vraag het eens op het NFV forum, er zijn meerdere leden met een printer die graag meedenken!

Jim Jansen

De vijfde speler

Vijfentwintig Even was ik terug in 1992. Het was het jaar dat de Europese grenzen open gingen en Bill Clinton president werd van Amerika. Toen wel. Maar er gebeurde nog veel meer. Ajax won de UEFA-cup en in de Amsterdamse Bijlmermeer stortte een vliegtuig neer. En in dat jaar werd er voor het eerst een SMS-bericht gestuurd. Natuurlijk zijn al deze gebeurtenissen van klein en groot belang, maar als ik terugdenk aan 1992, dan denk ik vooral aan de oprichting van de Nederlandse Flipper Vereniging. Het was Robert Jan van Schie uit Nijbroek, in het dagelijks leven zelfstandig ondernemer, die met het lumineuze idee kwam om flipperaars te verenigen. Het internet stond nog in de kinderschoenen en Van Schie wilde vooral informatie uitwisselen. Plaats van handeling was Apeldoorn en wat er daarna gebeurde, is geschiedenis. 1992 was een vruchtbaar jaar voor iedereen die het flipperen een warm hart toedroeg. In dit jaar kwamen maar liefst negen nieuwe titels op de markt, waaronder de best verkochte flipperkast ooit: The Addams Family. Met die kast was wat vreemds aan de hand. The Addams Family was en is een zogenaamde hardloper. Een TAF in een café of speelhal leverde substantieel meer omzet op, en exploitanten omarmden deze machine alsof het hun kind was. Daarom wilden kroegbazen lange tijd alleen deze machine geplaatst zien. In 1992 was een café of camping nog standaard voorzien van een flipperkast en de drie actieve fabrikanten maakten een veelvoud van wat er nu geproduceerd wordt. 1992 kan ook worden gezien als een kanteljaar. Na de release van The Addams Family ging het van lieverlee steeds een beetje meer bergafwaarts met het flipperen. Machines werden steeds ingewikkelder waardoor een

Jim Jansen

deel van de spelers afhaakten. Inkomsten liepen terug en de strijd met eerst de computergames en later met de photoplay werd in het nadeel van de flipper beslecht. Maar de flipperkast heeft zich wel vaker in een crisis bevonden en steeds weer kwam hij er boven op. Hetgeen nu ook gebeurd is. Als je kijkt naar vijfentwintig jaar flippergeschiedenis, dan is het er een van hoge toppen en diepe dalen. De mensen die mij kennen weten dat ik een optimist ben, daarom wil ik slechts één dieptepunt aanhalen. In 1999, ik was inmiddels al een paar jaar lid van de NFV, werden de deuren gesloten van de Bally / Williams fabriek, en gaf ik persoonlijk geen cent meer voor de toekomst van de flipperkast. Gelukkig zijn er ontelbaar veel hoogtepunten aan te wijzen als ik kijk naar de afgelopen vijfentwintig jaar. Volledig willekeurig denk ik terug aan 1998, het jaar dat we ‘ons’ als enige keer de beste van de wereld mochten noemen. In Las Vegas won Albert Nomden na een zinderende finale op the Starship Troopers het hoogst haalbare wat een wedstrijd flipperaar kan bereiken. Jaren later sprak Nomden van ‘het absolute summum’ en daar is geen woord te veel mee gezegd. Voor mij is 1997 ook een belangrijk jaar, omdat er toen (slechts) 4016 machines van Medieval Madness werden geproduceerd. Deze kast heeft alles wat een goede flipperkast behoort te hebben. Een uitdagend spel, veel humor, fijne opbouw, prachtig artwork en interessante modes. Ondanks dat Stern Pinball de laatste jaren prima kasten ontwerp, is het Medieval Madness niveau nooit meer geëvenaard. Nog andere legendarische gebeurtenissen? Zeer zeker, hoewel het er te veel zijn om op te noemen. De NFV was in de afgelopen vijfentwintig jaar twee keer gastheer van het EPC. Onze vereniging kreeg een eigen collectie en anno 2016 hebben we meer dan honderd oude en nieuwe flipperkasten. En er werden regionale en landelijke wedstrijden georganiseerd waardoor spelers het onderling tegen elkaar konden opnemen. Als je als NFV vijfentwintig jaar bestaat, dan is het een uitgelezen moment om vooruit te kijken. Het gaat beter dan ooit met het fenomeen flipperen. In Nederland wordt er momenteel door Dutch Pinball aan een geweldige machine gewerkt. Overal schieten nieuwe fabrikanten als paddenstoelen uit de grond en in menig café is de flipperkast terug. Ook met onze vereniging gaat het meer dan goed. De Spinner is een prachtig magazine en in ons clubhuis worden bijna maandelijks geweldige evenementen georganiseerd. Daarom heb ik slechts één boodschap voor onze NFV: op naar de volgende vijfentwintig jaar!

NFV Spinner Magazine | jaargang 24 | nummer 4

COLOFON NFV Spinner Magazine is het tijdschrift van en voor leden van de Nederlandse Flipper Vereniging (NFV) en wordt viermaal per jaar gratis aan de leden toegestuurd. Oplage, per nummer 1.200 stuks.

COMMISSIES Ledenadministratie Ben Boogaard - ben@nfvpinball.nl Website Winfred de Ruijter Social media Ronald Klappe

REDACTIE Barry Driessen, Bas Vis, Jos van Rixel, Rens Hooijmaijers, Theo van Vroenhoven.

Evenementen Evenementencoördinator: [vacature] DPM coördinator: Albert Nomden albert@nfvpinball.nl

Aan dit nummer werkten verder mee Toine Schoonis, Nanda Swart, Heighway Pinball, Johan Kamp, Ronald Eijkman, Marcel Diks, Aad van Dijk, Kees Wisserhof, Erik Klootwijk, Jan-Willem Veldhuis, Jim Jansen en Winfred de Ruijter.

Wedstrijden & competitie Regionale Toernooien (RFT) coördinator: Bas Vis - bvis@nfvpinball.nl Lokale Competitie (LFC) coördinator: Jeroen Dekker - lfc@nfvpinball.nl Wedstrijdleider: Ad Jonker ad@nfvpinball.nl

OMSLAG ONTWERP Barry Driessen

Communicatie Spinner: Theo van Vroenhoven theo@nfvpinball.nl Public Relations: Jim Jansen jim@nfvpinball.nl / 06-12096694

COVERFOTO Rens Hooijmaijers GRAFISCH ONTWERP Brr Brr, Werkplaats voor visuele communicatie DRUK Drukkerij Koopmans REDACTIONELE BIJDRAGEN Artikelen en fotomateriaal zijn zeer welkom op het redactieadres. Er mogen geen rechten van derden op rusten. Door inzending geeft de auteur of fotograaf toestemming tot publicatie in het Spinner Magazine. Artikelen, advertenties, vragen, columns en ingezonden brieven opsturen naar: redactie@nfvpinball.nl ADVERTENTIE TARIEVEN • 1/4 pagina € 50,00(1x) / € 150,00 (jaarcontract,4x) • 1/2 pagina € 100,00(1x) / € 300,00 (jaarcontract,4x) • 1 pagina € 150,00(1x) / € 450,00 (jaarcontract,4x) • Achterkant op aanvraag

AANSPRAKELIJKHEID De redactie werkt met grote zorgvuldigheid aan de samenstelling van de SPINNER. De redactie en/of Nederlandse Flipper Vereniging aanvaardt geen aansprakelijkheid voor mogelijke schade (direct of indirect, van welke aard of omvang dan ook) die het gevolg is van onjuiste vermelding en/of zetfouten. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden bijdragen in te korten, op onderdelen te wijzigen of te weigeren. COPYRIGHT Niets uit de SPINNER mag worden overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de redactie. PTT periodiek 146128 ISSN 1382-4066 NFV DAGELIJKS BESTUUR Voorzitter Winfred de Ruijter - winfred@nfvpinball.nl Secretaris Rens Hooijmaijers - secretaris@nfvpinball.nl Penningmeester & Club van 100 Jan Meijer - penningmeester@nfvpinball.nl Ledenadministratie Ben Boogaard - ben@nfvpinball.nl Clubhuis & Collectie Arie Pijl - 0318-548901 arie@nfvpinball.nl Competitie, wedstrijden & Spinner Bas Vis - b vis@nfvpinball, nl 0297-263451

Onderhoudscoördinator Bart Volman volman.bart@gmail.com 06-13443222 TECHNISCHE VRAAGBAAK Gert-Jan de Haan techniek@multigame.biz / 06- 27456890 Maandag- en vrijdagavond van 19:00 tot 21:30 uur Eric Bartels - hmbartels@kpnmail.nl /0251293489 Dinsdag- en donderdagavond van 19:00 tot 21:30 uur ERELEDEN Guus Arens, Jurgen van de Peppel, Ad Jonker, Martijn van Aken, Bas Vis LIDMAATSCHAP VAN DE NEDERLANDSE FLIPPER VERENIGING Lid worden van de Nederlandse Flipper Vereniging kan door een aanmeldingsformulier aan te vragen bij de secretaris of via de NFV website (www.nfvpinball.nl). Een lidmaatschap kost € 35,00 per kalenderjaar. Voor mensen die op hetzelfde adres wonen bestaat de mogelijkheid om duolid te worden. De contributie voor dit duo lidmaatschap is € 40,- per jaar. Voor hele gezinnen is er het familie lidmaatschap: € 45,- per jaar. Per adres wordt slechts één Spinner gestuurd. Opzeggingen schriftelijk uiterlijk 1 maand voor het einde van het kalenderjaar bij de penningmeester. BANKGEGEVENS ING Rekeningnr.: 7233926 t.n.v. NFV te Wierden IBAN: NL 52 INGB 0007233926 BIC: INGBNL2A KVKnr: 40482631

DE REDACTIE WENST ALLE LEZERS EEN PRETTIGE KERST EN EEN GEZOND

2017!