Mai vàng Bình Định đón Xuân sang

Mai vàng Bình Định

đón Xuân sang

PHAN THỊ LỘC

Hoa mai là một trong những loài hoa biểu tượng cho Tết Nguyên Đán ở Việt Nam bên cạnh đào, hồng, cúc, … bởi mang cốt cách tao nhã, giản dị mà trang trọng, cao sang, lại nở hoa vào đúng dịp đầu xuân nên được ưa chuộng. Mỗi khi xuân về, hình ảnh hoa mai vàng nở rộ trong những ngày đầu năm đã trở thành một trong những nét đặc trưng của Tết cổ truyền.

BÁCH HOA KHÔI GỌI XUÂN VỀ

Giữa tiết lập xuân giá rét, hoa mai trút lá trổ hoa đầu tiên, trước các loài hoa khác nên được phong tặng danh hiệu “Bách hoa khôi”. Hoa mai vàng năm cánh có nguồn gốc là mai rừng, mọc tự nhiên. Hoa có cánh mỏng màu vàng nhẹ nhàng, thân cao khẳng khiu, có khi chiều cao hơn chục mét, hương thơm thoang thoảng, lây lất mùi gỗ lúc nồng nàn, lúc man mác, nhưng không quá đậm như một số loài hoa khác. Nếu lạc trong rừng mai vào mùa xuân thì sẽ thấy sắc hoa vàng như nắng rực rỡ phủ kín núi rừng, triền đồi... có khi bắt gặp cả dòng suối ánh vàng ngập cánh mai, bỗng thấy bình an đến lạ! Hương thơm ngập tràn, lan tỏa cả một vùng rộng lớn. Chìm đắm trong làn hương và sắc màu này chắc hẳn ai cũng thư thái, dễ chịu như lạc chốn bồng lai. Quả thật, hoa mai là tuyệt tác của tạo hóa vừa mang vẻ đẹp gần gũi, bình dị, vừa cao sang, quý phái. Những điều đó làm cho hoa mai trở thành phần tất yếu của nhu cầu văn hóa, tinh thần trong đời sống người Việt, cứ mỗi dịp Xuân về, mỗi gia đình từ thành thị đến thôn quê cũng không thể thiếu một chậu mai hoặc một nhành mai trang trí trên bàn thờ tổ tiên, trong phòng khách... để nhìn ngắm với gia đình, bạn bè bên mâm cơm quây quần đón chào năm mới.

Giá trị của cây mai được người chơi hoa thưởng thức không những kén gốc, dáng, cành mà còn cả những địa y, lớp rêu bám vào rễ, gốc cành bởi luận theo phong thủy vạn vật tự dưỡng để cùng sinh sôi nảy nở. Đó cũng chính là những lộc tài, vượng khí kết hợp cùng những chùm lá non mới “nở mắt” rải rác trên cây đã phối màu, làm nổi bật thêm cho cánh hoa vàng, búp nụ xanh mơn thêm ý nghĩa sum vầy, no đủ, may mắn. Hoa sẽ nở rộ trong ba ngày tết hàm chứa cái rực rỡ thịnh khai của năm mới như là nguồn hạnh phúc, ấm no, làm ăn phát đạt, sung túc của mỗi gia đình chơi mai. Người sành mai còn ngầm hiểu cây mai có thế đẹp cân đối, hoa nở “giòn giã”, có lá non trổ lộc là điềm may mắn nên thường được cân nhắc lựa chọn để chưng tết.

Những gốc mai có hình dáng “cổ quái” độc đáo, có giá trị vài chục đến hàng trăm triệu đồng của nghệ nhân Đỗ Văn Phẩm

TẠO THẾ, UỐN DÁNG ĐỘC, LẠ CHO MAI XUÂN

Thị xã An Nhơn (Bình Định) được mệnh danh là “thủ phủ mai vàng miền Trung” khi có trên 10.000 hộ dân trồng mai, với trên 15 triệu cây, mỗi năm xuất bán khoảng 6-7 triệu chậu, thu về nhiều tỷ đồng mỗi năm. Vào những năm 80 của thế kỷ trước, những người chơi cây cảnh ở xã An Nhơn, có công sưu tầm, nghiên cứu, lai tạo giống mai vàng rừng năm cánh thành loại mai vườn có nhiều cánh như loại thanh mai, cúc mai, mai nữ hoàng… khi nở có thể bung ra 18-45 cánh và tạo các dáng thế đẹp lạ, nở hoa đúng dịp Tết nguyên đán. Những thành công của nghệ nhân Bình Định đã tạo ra rất nhiều loại mai khác nhau có dáng quen thuộc như mai quân tử mang cốt cách, thanh cao của người quân tử; nghiêng nghiêng thác đổ, uốn cong rồng bay, cổng thành cổ Chămpa.... khiến bao khách say mê tán thưởng. Những tuyệt tác có gốc hoặc thân của “lão mai” lạ và độc đáo khách càng ưa chuộng, gật gù thích thú. Những loại đó gọi là mai bonsai với dáng vẻ nhỏ nhắn hoặc gốc gồ ghề, rễ bò quấn nhau trên mặt chậu được bài trí thêm tượng sứ phong phú, đa dạng, tạo nên sắc màu mới lạ, độc đáo thu hút của mai vàng An Nhơn.

Hàng năm, Bình Định tổ chức Hội thi Mai vàng, nhiều nhà vườn, nghệ nhân trên địa bàn hội tụ với hơn 2.000 tác phẩm trưng bày, tranh giải. Một trong những nghệ nhân nổi bật có anh Nguyễn Văn Duy với thâm niên 18 năm trồng và phát triển mai bonsai, anh đang là chủ vườn mai Duy Tân (Nhơn Hạnh, thị xã An Nhơn ) rộng 3.500m2 với khoảng 3.000 cây thương phẩm, hơn 100 cây bonsai nghệ thuật, 1 vạn cây con đang chăm sóc. Trong đó, nhiều gốc với dáng thế đẹp, độc lạ có giá trị lên đến vài trăm triệu đồng. Nghệ nhân chia sẻ: “So với trồng mai thương phẩm theo truyền thống thì cây mai bonsai có giá trị hơn nhiều vì rất kỳ công, mất nhiều thời gian...có khi lên đến cả chục năm. Một tác phẩm bonsai giá trị, ngoài dáng thế độc đáo thì phải có tuổi đời từ vài chục đến hàng trăm năm tuổi mới có thể đem lại kinh tế cao. Để thành công, người làm nghề bonsai phải đặt cái tâm lên hàng đầu và kiên trì, bền bỉ bởi cây mai bonsai khó chăm hơn tất cả các cây khác”. Còn bác Nguyễn Trí Tuấn (60 tuổi, ở thôn Thanh Liêm) thì được mệnh danh “vua” mai bonsai hoặc “bác sĩ” chuyên “phẫu thuật” cho mai để tạo những dáng bonsai độc đáo để trình làng và mang đi Thanh Hóa, Hà Nội, các tỉnh phía Bắc phục vụ dịp tết. Chủ nhân của những tác phẩm có kiểu dáng độc lạ giống như con ốc sên, bạch tuộc, kỳ lân, nông dân - nghệ nhân Đỗ Văn Phẩm (66 tuổi, ở thôn Nam Nhạn Tháp) là một người mê đắm mai dành bao tâm huyết và tình yêu cho mai bon sai. Năm nào cũng đánh xe chuyển vài trăm chậu đi các vùng miền để mọi người có dịp chiêm nghiệm, thưởng thức những tác phẩm nghệ thuật. Bằng kinh nghiệm và vốn sống, các nghệ nhân “bật mí”, đặc trưng nổi bật của mai vàng Bình Định là “đơn cành, thưa tán, gốc bồ, ngọn chỉ”, hoa nhiều cánh, sắc hoa tươi thắm. Mai được tạo dáng trồng bằng đất phù sa hoặc trồng lâu năm trong chậu kiểng, thay đất định kỳ 2 năm/ lần. Muốn tạo dáng phải có bộ đế to, vững chãi.

Đã qua rồi cái thời chờ đợi mai cành, mai núi hạ giá để mua vội, nay người dân chú trọng tuyển chọn kỹ càng, đặt hàng online từ nhiều nguồn khác nhau để xuân về chắc chắn có mai đẹp chưng bởi nhiều người quan niệm “có mai là có tết”. Hình ảnh từng đoàn xe chở chậu mai đã có chủ nối nhau ra Bắc vào Nam khiến cho phố phường thêm nhộn nhịp, rộn ràng, náo nhiệt. Giữa muôn vàn màu hoa khoe sắc, hoa mai vàng Bình Định như những nốt nhạc làm cho bản nhạc xuân du dương bỗng vút cao như thắp lên niềm vui xuân về. Những cánh hoa bích đào mang vẻ đẹp mê hoặc, tô sắc thắm cho xuân, thì sự hiện diện của mai vàng gom nắng mới sẽ xoa dịu nỗi nhớ trong lòng những người con xa xứ mải mê làm việc hoặc chưa có điều kiện về sum vầy bên gia đình. Nhìn những cánh hoa mai nhè nhẹ rơi trên phố cũng vơi phần nào tâm tình, nỗi khắc khoải xuân tha hương.