Nieuwe Wildernis: Het Avontuur van de Natuur, jaargang 2, zomer 1996
2
Redactioneel Gedomesticeerde
4
natuur.
Oude Wildernis - Nieuwe Wildernis Nieuw ontdekte grotschilderingen
6
in Frankrijk.
De terugkeer van grote predatoren Een bericht van Gilberto Squizzato over de terugkomst in Noord-Italië van grote predatoren als gieren, lynx, jakhals en beer, door natuurlijk herstel en herintroductie.
10
o
Het land van de beer, wolf en draculie Een kijkje in de Roemeense Karpaten, het land waar de wolven nog huilen.
IS
Woeste Gronden Column van Tom Bade.
16
Africat Foundation Een natuurbeschermingsproject
20
voor grote katachtigen
Mantingerbos Een klein maar fraai natuurbosreservaat
24
in Namibië.
in Noord-Nederland.
Terugblik op het Europese Natuurbeschermingsjaar
1995
Tweede bijdrage aan de discussie over de natuurbescherming.
28 Nieuws over tijgers en panters De eerste regelmatig terugkerende
30
rubriek over de activiteiten van Stichting Tigris.
Snippers Rubriek van nieuws en wetenswaardigheden.
z
Omslagfoto Een fascinerende grotschildering van een kudde wisenten(?). Foto: Ruud Lardinois. De achtergrondfoto op deze bladzijde: prachtige staande dode boom in het natuurbosreservaat Mantingerbos. Foto: Ruud Lardinois. Achtergrondfoto op de achterzijde omslag: orchidee, Roemenië, Ieroen Vorstman.
I
I
DE TERUGKEER
VAN GROTE PREDATOREN
Gilberto Squizzato
Bruine beer Van de oorspronkelijke populatie van de bruine beer in de Italiaanse Alpen is een ze kleine restpopulatie overgebleven in WestTrentino. Dit is een beschermd natuurgebi van 1500 km : het Natural Park Adamello Brenta. In dit natuurgebied leeft nog een kleine kern van ongeveer vijf tot zes beren. weinig voor een kansrijk voortbestaan. Door een te smalle genetische basis leidt dit begrijpelijkerwijze tot inteeltproblemen. Daarom bestudeert men de mogelijkheid on de huidige populatie door herintroductie te versterken met beren uit Slovenië.
Bruine beer, lynx, jakhals, wilde kat, baardgier (Gypaetus barbatus) en vale gier (Gyps iulvus; zijn
de ,dieren waarover ik vanuit Italië wil berichten. Niet alleen de lynx, maar ook de andere vijf, al is
het heel voorzichtig, zorgen voor goed nieuws voor de 'Nieuwe Wildernis' in Italië.
Interessant is de spontane herkolonisatie y beren uit Slovenië en Oostenrijk. In Friuli Venezia Giulia, het Italiaanse gewest dat aan Slovenië grenst, worden sinds een jaar of twI tig sporen gevonden die duiden op de aanwe zigheid van nog levende of doortrekkende he ren. In het Oostenrijkse Karinthië hebben hl ren inmiddels de Italiaanse grens bereikt. I dit Italiaanse grensgebied (Friuli Venezia Giulia), waren al tekenen van hernieuwde al wezigheid van beren, zodat de hoop groeit 0l een toekomstig herstel van de berenpopulati in Noord-Italië. Wat duidelijker is de situati van de beren in Abruzzo Park, waar nu wee bijna honderd dieren in de vrije wildernis rondlopen. De populatie in de Abruzzen is stabieler en vooralsnog kansrijker om te ov leven.
Noord-Italië: het natuurlijke habitat van bsstd- en vale gieren.
Ik spreek dan over het berggedeelte
verwachtingen
in het noordoosten
van het land. In dit deel van Italië zijn de
wat betreft de terugkeer van ooit verdwenen wilde diersoorten het hoogst gespan-
Lynx
nen. Dat komt omdat dit gebied grenst aan Oostenrijk en Slovenië, landen waar de genoemde dier-
De oorspronkelijke populatie van de lynx in Alpen was rond het begin van deze eeuw n noeg verdwenen. In de jaren zeventig inspireerde de verbeterde beschermde status van Alpengebieden de beheerders tot een eerste min of meer experimentele herintroductie de lynx in het Enqandina Natuurreservaat in Zwitserland. In I973 werden tevens zes exen plaren in Kocevic (Slovenië) en in 1976 en
soorten nog voorkomen en waar de wildernis op dit punt minder van de activiteiten van de mens
heeft geleden. Verder zijn er de nieuwe vormen van beheer in de vorm van verscheidene
introductieprojecten
her-
die moeten leiden tot meer volledige ecosystemen.
NIEUWE
WILDERNIS
Z
0
MER
I
9
9
6
6
NATUURGEBIEDEN
Kroatië en het zuidwesten van Slovenië, tot aan de grens met Italië. In Oostenrijk leidde de herintroductie van de lynx tot een kleine populatie in Karinthië en de herinburgering in het oostelijke Alpengebied (Alpi Carniche).
1979 negen exemplaren in Stiermarken (Oostenrijk) losgelaten. De herintroductie in Zwitserland is voor wat betreft de uitwaaiering van dieren naar Italië nog geen succes. Er zijn aan de Italiaanse kant van het Zwitsers-Italiaans grensgebied nog slechts incidenteel sporen
vale gier aan
de Dalmatische kust (Kroatië) À Herintroductie
van de vale gier in de Alpen
*
Jakhals De volgende, langzaam oprukkende soort, is zeer bijzonder. Het is de jakhals (Canis Aureus, gouden jakhals) en hij is een nieuwe soort in het oostelijke deel van de Alpen. De gouden jakhals kwam zover bekend oorspronkelijk voor tot in de zuidelijke Balkan.
"erin Noord-Italië
De baardgier e
THerintroductie
Park zijn er sporen aangetroffen van lynxen. Naar schatting van de beheerders gaat het om ongeveer vier dieren.
Gedurende de laatste jaren heeft de jakhals zich echter in noordelijke richting verspreid naar Slovenië, een deel van Oostenrijk en is inmiddels doorgedrongen tot in NoordoostItalië, waaronder het Trentinogebied en de Abruzzen (voor zover bekend is deze soort hier nooit eerder voorgekomen). De vondst van een geschoten mannetje in het gewest Veneto in S. Vito di Cadore (in 1994) getuigt van de verrassende doorbraak van de gouden jakhals. Een nauwkeurige schatting van de aantallen in Noordoost-Italië is helaas niet te geven (een Bulgaarse onderzoeker schat de populatie in de hele regio op duizend dieren). Men is zo verrast door deze vorm van natuurlijke introductie/herstel dat er optimisme heerst over de verwachtingen ten aanzien van een verdere natuurlijke herstel van ook andere zeldzame of verdwenen soorten.
8.. ~rSica
S rdinië .'
Wilde kat Vanuit de huidige (niet-geherintroduceerde) populatie van de vale gier en de baardgier is sprake van enige dispersie naar noordelijke gebieden in de Alpen
aangetroffen. In Slovenië is na twintig jaar, sinds de eerste herintroductiepogingen een populatie van ongeveer 150 dieren het bewijs voor een succesvolle herinburgering. Het gebied waarin ze zich hebben gevestigd, strekt zich uit van
NIEUWE
NieuWfJ Wildernis ©
Uit de vondst van een geschoten lynx, een jong mannelijk exemplaar, in de buurt van Bolzano, blijkt dat deze grote kat ook de Italiaanse bergen heeft bereikt. Volgens onderzoekers leven er nu ten minste twintig lynxen in de oostelijke Italiaanse Alpen. Ook in Abruzzo Natural
WILDERNIS
Z
0
MER
Deze kleinere kat in vergelijking met de lynx wilde katten zijn dubbel zo groot als onze huiskat - is vermoedelijk wel inheems in Noordoost-Italië. Hij is echter door de mens verdreven naar oostelijke landen. Maar ook de wilde kat laat de laatste jaren een natuurlijk herstel zien. Hij is inmiddels teruggekeerd in het bergachtige deel van het gewest Friuli Venezia Giulis. ~ ga verder op volgende bladzijde
1
9
9
6
7
Afrikaanse jakhals (Canis adustus) Foto: Grus
JAKHALS
VERSUS
WOLF
Jakhals
als in Noord-ItaliĂŤ
De jakhals is een soort die van nature voorkwam tot in de zuidelijke Balkan. Nu hij langzaam lijkt toe te nemen in meer noordelijke regionen wordt door sommigen het idee geopperd dat dit mogelijk verband zou kunnen hebben met het voorkomen van de wolf. Wolf
Frankrijk
Wat betreft de wolf lijkt het onwaarschijnlijk dat ze elkaar door voedselconcurrentie uitsluiten. Immers de voedsel bronnen van de jakhals liggen in een andere gewichtsklasse. In zeer marginale leefomstandigheden voor de wolf is deze soort echter ook aangewezen op de zelfde voedselbron als de jakhals, kleiDe meest noordelijke populaties van de gouden jakhals
nere prooidiersoorten zoals rat en konijn en bijvoorbeeld afval op vuilstorten. Maar omdat de jakhals deze bronnen veel beter weet te exploiteren, is hier juist de wolf in bet na-
X
deel. De jachttechniek van de jakhals is namelijk effectiever bij kleinere prooidier-
Vindplaats van een geschoten mannelijke gouden jakhals
soorten, de wolf heeft zijn optimum bij grotere soorten zoals het edelhert. Welke redenen nu precies ten grondslag liggen aan deze
Nieuwe
Wildemis
@l
verrassende uitwaaiering naar het noorden is nog onduidelijk (RL).
Gieren
wordt in de Alpen incidenteel waargenom In de Balkan is een fokproject gestart om deze grote vogel te herintroduceren.
Ten slotte is er de melding van een andere come-back, namelijk twee Europese giersoorten, de baardgier (Gypaetus barbatus) en de vale gier (Gyps Iulvuss. De baardgier komt nog voor in de PyreneeĂŤn, Corsica en Griekenland en mag zich verheugen in de nieuwe vestiging in de Alpen. Dit is het gevolg van een internationaal herintroductieproject in de Alpen. De baardgier is een aaseter die vooral afhankelijk is van grote kadavers. De vale gier
NIEUWE
WILDERNIS
z
0
MER
Verwach tingen Als de jagers met het geweer van het natu toneel zouden verdwijnen, verwacht ik bet kansen voor het overleven van al deze soo Verder is het natuurlijk wenselijk dat de heerders van de besproken gebieden een e tieve bescherming weten te geven aan deze
I
9
9
6
8
ASSOCIAZIO
E PER LO STUDIO
E LA RlPRODUZIONE
DELLE
SPECIE RARE E MINACClATE
x in Noord-Italië
DE
ORGANISATI,ES
De informatie voor dit artikel werd aangevuld met gegevens van het Italiaanse World Wildlife Fund en Grus, een Italiaanse natuurbeschermingsorganisatie
die zich met
verve inzet voor de bescherming van de inheemse flora en fauna.
Grus Deze Italiaanse natuurbescherrningsorganisatie heeft zich in haar naam laten inspireren door een natuurlijk symbool van de vrije wil-
? Waarschijnlijke
voorkomen
.•. Herintroductie
* weggeweest, Populatie is hier nooit migratie
dernis: de kraanvogel. De wilde flora en
Q ~
fauna in Italië is volgens Grus door de activiteiten van de mens ingrijpend verstoord. Veel soorten zijn zeldzaam geworden of uitgestor-
$0_
ven. Daarom wil Grus de bescherming van de resterende natuurgebieden onder meer
naar het noorden
gestalte geven door het opzetten van her-
* Twee kleine populaties lynxen
introductieprogramma's.
in Noord-Italië Nieuwe Wildemis @
Op dit moment
werkt Grus aan projecten voor de visotter, de kleine trap en binnenkort een kraanvogelprogramma. De belangrijkste natuurgebieden waarin Grus actief is zijn: Parco Natura Viva (Bussolengo), Oasi Valle Averto (Venezia), Parco La Torbiera (Novara) en Parco Nazionale d'Abruzzo.
soorten. Pas dan zullen de vooruitzichten op een definitieve terugkeer reëler worden. Dat is toch een optimistische conclusie nadat eeuwenlang onwelgevallige dieren en planten in heel Europa eenvoudig werden opgeruimd of slechts dienden als levende schietschijven.
Adres Via Medaglie d'Oro n, 16 31°3° Ciano del Montello (TV), Italië.
11I
Telefoon: (°423) 84844 Fax: (0422) 608368
N
E
UWE
WILDERN
Z
0
MER
996
9