მეცხოველეობის ფერმებსა და საწარმოებს შორის თანამშრომლობის მოდელები კახეთის რეგიონში
F
აგრარული პოლიტიკის კვლევითი ცენტრი ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტი 20 ოქტომბერი, 2016
მეცხოველეობის ფერმებსა და საწარმოებს შორის თანამშრომლობის მოდელები კახეთის რეგიონში პროექტის MOLI კახეთში დაკვეთით, ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტის აგრარული პოლიტიკის კვლევითმა ცენტრმა, კვლევა სახელწოდებით „მეცხოველეობის ფერმებსა და საწარმოებს შორის თანამშრომლობის მოდელები კახეთის რეგიონში“ ჩაატარა.
კვლევის მიზანი: მეცხოველეობის სექტორში თანამშრომლობის წარმატებული მოდელების გამოვლენა და შესწავლა. მოდელები გამოირჩევა:
►► ზრდისა და გავრცელების პერსპექტივით ►► ბაზარზე ორიენტირებული პროდუქციის განვითარებაში წვლილის შეტანის პერსპექტივით ►► რესურსების სიმწირის დაძლევისა და საწარმოო ჯაჭვში მცირე ზომის ფერმერების ჩართვის პერსპექტივით კვლევის შედეგად, ფერმერულ მეურნეობებსა და საწარმოებს შორის თანამშრომლობის შემდეგი 7 მოდელი გამოიკვეთა:
I
თანამშრომლობა ფერმერებს შორის ►► მოდელი 1. - ფერმერთა კოოპერატივები ►► მოდელი 2. - მიწის საიჯარო სქემები
I I თანამშრომლობა ფერმერებსა და მყიდველებს შორის ►► მოდელი 3. - ქვეკონტრაქტული სქემები ►► მოდელი 4. - მცირე და საშუალო ზომის საწარმოებსა და ფერმერებს შორის შეთანხმებები მომსახურებაზე ►► მოდელი 5. - რძის შეგროვების სქემები I I I თანამშრომლობა მყიდველებსა და მიმწოდებლებს შორის ►► მოდელი 6. - სამმხრივი ხელშეკრულებები ►► მოდელი 7. - ცხოველების გამოზრდის სქემები ჩვენი აზრით, განსაკუთრებით საინტერესოა მოდელები 4, 5, 6, 7 და მიგვაჩნია, რომ მათი განხორციელება ადვილად შესაძლებელია.
3
მოდელი 1: ფერმერთა კოოპერატივები მოდელის სტრუქტურა რძე, საქონელი
►► მთავარი მონაწილეები: ►► კოოპერატივის წევრი ფერმერები;
F
F
რძის შემგროვებელი/ საქონლის მყიდველები
►► კოოპერატივი, როგორც იურიდიული პირი; ►► მცირე და საშუალო ზომის საწარმოები, რომლებიც ყიდულობენ
F
რძეს ან საქონელს F
ფული 4
მოდელი 1: ფერმერთა კოოპერატივები შეთანხმებები შეთანხმებები კოოპერატივსა და საქონლის მყიდველებს შორის F
►► კოოპერატივი ადგილობრივ ბაზარზე ყიდის ხბოს, ტრანზაქციის დამადასტურებელი ყოველგვარი ფორმალური შეთანხმების გაფორმების გარეშე.
საქონლის მყიდველები
კოოპერატივის წევრებს შორის შეთანხმებები ►► მწყემსვის პასუხისმგებლობის განაწილება - 5 ოჯახიდან ოჯახის
F
►►
►►
თითო წევრი ერთიანდება ჯგუფად და მიჰყავს საქონელი ერთი კვირით მთაში. შემდეგ ამ ჯგუფს ანაცვლებს სხვა 5-კაციანი ჯგუფი. ყველი, რომელიც მთაში ყოფნის დროს იწარმოება, იყოფა 5 კაცზე და წარმოადგენს მწყემსობის ერთგვარ ანაზღაურებას. საქონლის მოვლის საქმიანობის განაწილება - კოოპერატივს არ აქვს საქონლის საერთო ფერმა. შესაბამისად, ზამთარში ყოველ წევრს მიჰყავს განსაზღვრული რაოდენობის საქონელი (დამოკიდებულია ფერმის სიდიდეზე) საკუთარ ფერმაში. მოგების განაწილება - მოგება ნაწილდება კოოპერატივის საქმიანობაში შეტანილი წვლილის მიხედვით.
F
5
მოდელი 1: ფერმერთა კოოპერატივები შეთანხმებები
შეთანხმებები კოოპერატივსა და რძის შემგროვებელს შორის F
6
კოოპერატივსა და რძის შემგროვებელს შორის შეთანხმება არაფორმალურია. ფერმერებს უხდიან ყოველ 10 დღეში ან 2-ჯერ თვეში. გადახდის პირობებს ძირითადად ფერმერები განსაზღვრავენ, თუმცა მათ არ აქვთ ძლიერი ზეგავლენა ფასებზე და რძეს საბაზრო ფასად ყიდიან.
რძის შემგროვებელი
მოდელი 1: ფერმერთა კოოპერატივები ეკონომიკური მაჩვენებლები ინდიკატორები
კოოპერატივი (ყიდის საქონელს) (ჰყავს 25 სული საქონელი)
კოოპერატივი (ყიდის რძეს) (ჰყავს 45 სული საქონელი)
რძის შემგროვებელი (აგროვებს დღეში 1.55 ტონა რძეს)
8,000
1,000
7,800
1
ფიქსირებული ხარჯი (ლარი)
2
ცვლადი ხარჯი (ლარი)
7,500 (300 ლარი/საქონელი)
13,200 (300 ლარი/საქონელი)
345,000
3
მთლიანი ხარჯი (ლარი)
15,500 (620 ყოველ სულ საქონელზე)
14,200 (322 ყოველ სულ საქონელზე)
353,000
4
შემოსავლები (ლარი)
18,500
16,100
368,000
5
მოგება (ლარი)
3,000
1,900
15,000
6
მოგების მარჟა ერთ ერთეულზე (ლარი)
120 (ყოველ სულ საქონელზე)
0.23 (ყოველ ლიტრზე)
0.027
7
მოგების მარჟა (%)
16.2%
46.9%
4.1%
8
ნულოვანი მოგების წერტილი (რაოდენობა)
18 სული საქონელი
5,450 ლიტრი რძე
193,900 ლიტრი რძე
9
ინვესტიციების უკუგება (%)
19.4%
13.2%
4.3%
7
მოდელი 1: ფერმერთა კოოპერატივები დასკვნა ►► კოოპერატივად რეგისტრაციას დიდი გავლენა არ ჰქონია ტექნოლოგიური და მარკეტინგული თვალსაზრისით. ორივე კოოპერატივს აქვს მცირე სარგებელი კოოპერაციიდან, რადგან შემოიფარგლება მხოლოდ რესურსების გაზიარებით
►► მოდელი ძირითადად ემყარება საქართველოში დამკვიდრებულ მწყემსობის ტრადიციას, ვიდრე კოოპერაციას ►► ყიდის ტრადიციულ პროდუქტებს ადგილობრივ ბაზრებზე ►► მოლაპარაკებების თვალსაზრისით, ფერმერებს არ აქვთ საბაზრო ძალაუფლება ►► კოოპერაციის მთავარი სარგებელი ევროკავშირის პროექტ ENPARD-ის ფარგლებში მიღებული გრანტია, მაგრამ თანხები არც თუ ისე ეფექტიანად დაიხარჯა
►► მთავარი მიზეზი მოდელში მართვისა და ლიდერობის ნაკლებობაა
8
მოდელი 2: მიწის საიჯარო სქემები მოდელის სტრუქტურა
დაქირავებული მუშა
ფერმერი
მიწის მესაკუთრე
►► მიწის მესაკუთრე, რომელიც აქირავებს მიწას (სახნავ-სათესი და საძოვარი) ►► მცირე ზომის მიწის მფლობელი ფერმერი, რომელსაც ჰყავს ძროხები, ქირაობს მუშას დამხმარედ ►► შედარებით ღარიბი ფერმერი/მუშა, (ხშირ შემთხვევაში აზერბაიჯანელი), რომელიც თანახმაა იმუშაოს მცირე ხელფასისა თუ საქონლის საკვების სანაცვლოდ.
9
მოდელი 2: მიწის საიჯარო სქემები შეთანხმებები
მიწის მესაკუთრე
არაფორმალური შეთანხმება
ფერმერი იხდის მიწის გადასახადს წინასწარ შეთანხმებულ ვადებში
შეთანხმება ხდება მიწის ფასზე
►► ფერმერი ქირაობს 17 ჰა საძოვარ მიწას მთელი წლის განმავლობაში ►► 36 ჰა მიწა დაქირავებული აქვს მხოლოდ 6 თვით (ნოემბრიდან აპრილამდე) ►► მიწის გადასახადი და გადახდის პირობები შეთანხმებულია წინასწარ ►► მიწის გადასახადი გაყოფილია ორ ნაწილად, რათა ფერმერს გაუადვილდეს გადახდა ►► არ არსებობს სპეციალური შეთანხმება, თუ როგორ უნდა მოუაროს ფერმერმა დაქირავებულ მიწას 10
ფერმერი
მოდელი 2: მიწის საიჯარო სქემები შეთანხმებები
დაქირავებული მუშა
არაფორმალური შეთანხმება
ფერმერი იხდის საქონლის კვების საფასურს და მცირე ხელფასს
ფერმერი
წინასწარ თანხმდებიან ხელფასზე
►► დაქირავებული მუშა უვლის ფერმერის და საკუთარ საქონელს ►► სანაცვლოდ იღებს ხელფასს და საკვებს საქონლისთვის ►► ასეთი შეთანხმებები ხშირია კახეთში
11
მოდელი 2: მიწის საიჯარო სქემები ეკონომიკური მაჩვენებლები ინდიკატორები
ფერმერი (ჰყავს 12 სული საქონელი)
დაქირავებული მუშაკი (ჰყავს 7 სული საქონელი)
1
ფიქსირებული ხარჯი (ლარი)
7,200
0
2
ცვლადი ხარჯი (ლარი)
1,700
0
3
მთლიანი ხარჯი (ლარი)
8,900
0
4
შემოსავლები (ლარი)
5
მოგება (ლარი)
3,000
8,500
6
მოგების მარჟა ერთ ერთეულზე (ლარი)
0.27
1.34
7
მოგების მარჟა (%)
42.0
178.35
8
ნულოვანი მოგების წერტილი (რაოდენობა)
14,700 (ლიტრი რძე)
NA
9
ინვესტიციების უკუგება (%)
33.0
NA
12,000 (რძის გაყიდვიდან)
8,500 (რძის გაყიდვიდან + ხელფასი)
►► ფიქსირებული დანახარჯი მოიცავს შენობის და დანადგარების ხარჯებს, შრომის ღირებულებასა და ქირის გადასახადს. ►► ცვლადი დანახარჯი მოიცავს საქონლის კვების ხარჯებს. 12
მოდელი 2: მიწის საიჯარო სქემები დასკვნა
►► ურთიერთობა ყველა მონაწილეს შორის არის არაფორმალური და ემყარება ნდობას ►► მოდელი არის მდგრადი მანამ, სანამ იაფი მუშახელი (ჩვენ შემთხვევაში აზერბაიჯანელი ფერმერი) ხელმისაწვდომი იქნება. ►► ასევე, მნიშვნელოვანი პრობლემა არის კარგი სასოფლო-სამეურნეო პრაქტიკის არცოდნა, რაც ხშირად იწვევს საძოვრების ზედმეტად გამოყენებასა და მიწის დეგრადაციას. მიწის ასეთი არამდგრადი გამოყენება იწვევს მისი პროდუქტიულობისა და ნაყოფიერების შემცირებას.
13
მოდელი 3: ქვეკონტრაქტული სქემები მოდელის სტრუქტურა
ფერმერები
ვაჭრები
სასაკლაო
►► მოდელი მოიცავს დიდ და პატარა ფერმერებს, რომლებიც დროდადრო ყიდიან საქონელს ►► მოვაჭრეები დადიან სოფლებში კარდაკარ და ყიდულობენ საქონელს პატარა ფერმერებისგან ►► ვაჭრები იყენებენ სასაკლაოს სერვისს და ხშირად მიჰყიდიან ხორცს სასაკლაოს ►► სასაკლაო უზრუნველყოფს დაკვლის სერვისს და შემდეგ სთავაზობს ფერმერებს გასაღების ბაზარს
14
ბაზარი
ფერმერი
მოდელი 3: ქვეკონტრაქტული სქემები შეთანხმებები
სასაკლაო
არაფორმალური შეთანხმება
წინასწარ თანხმდებიან ფასზე და საქონლის მიწოდების დროზე
ვაჭრები
ორგანიზებას უწევს მოთხოვნის საპასუხო მიწოდებას/ანაზღაურება ხდება ნაღდი ფულით
►► სასაკლაო გასაღების ბაზრებით უზრუნველყოფს ვაჭრებს ►► სასაკლაოს აქვს ფორმალური შეთანხმება ერთ-ერთ დიდ სუპერმარკეტთან ►► მოვაჭრეები ორგანიზებულად აწვდიან საქონელს ►► მოვაჭრეები იღებენ წინასწარ შეთანხმებულ ფასს
15
მოდელი 3: ქვეკონტრაქტული სქემები შეთანხმებები
ფერმერები
არაფორმალური შეთანხმება
ორგანიზებას უწევს ტრანსპორტირებას/ გადახდას აწარმოებს ნაღდი ფულით
ვაჭრები
თანხმდებიან საქონლის რაოდენობასა და ფასზე
►► ვაჭრები დადიან სოფელ-სოფელ და ყიდულობენ საქონელს ყოველდღე ►► ვაჭრები უზრუნველყოფენ საქონლის ტრანსპორტირებას ►► ძირითადად ვაჭრები ყიდიან ხორცს სასაკლაოს დახმარებით ►► მოდელი, ასევე, მოიცავს შედარებით დიდ ფერმერებს, ვისაც ჰყავს 150-200 სული საქონელი და პირდაპირ ეკონტაქტებიან სასაკლაოს 16
მოდელი 3: ქვეკონტრაქტული სქემები დასკვნა
►► მოდელი მოიცავს როგორც ფორმალურ, ისე არაფორმალურ შეთანხმებებს ►► მოდელის მნიშვნელოვანი ნაწილია ფორმალური შეთანხმება ერთ-ერთ სუპერმარკეტთან ►► პატარა ფერმერების გადმოსახედიდან ამ მოდელში ჩართულობა მათთვის მომგებიანია, რადგან საშუალება აქვთ, გაყიდონ საქონლის ხორცი უფრო დიდ ბაზრებზე
►► ადგილობრივი მოთხოვნა გადაინაცვლებს უფრო მაღალი ხარისხის ხორცზე, შესაბამისად, ფერმერები შეეცდებიან, უფრო მაღალი ხარისხის ხორცი მიაწოდონ ბაზარს
17
მოდელი 4: მცირე და საშუალო ზომის საწარმოებსა და ფერმერებს შორის შეთანხმებები მომსახურებაზე მოდელის სტრუქრურა
რძის საწარმო
ფული
ფული რძე
საკვები
საკვები ფერმერები, რომლებიც რძეს ყიდიან, მაგრამ საქონელს არ ასხვისებენ და თვითონ უვლიან
18
ფერმერები, რომლებიც საქონელს მოსავლელად ასხვისებენ
მოდელი 4: მცირე და საშუალო ზომის საწარმოებსა და ფერმერებს შორის შეთანხმებები მომსახურებაზე მოდელის სტრუქრურა
შეთანხმებები რძის საწარმოსა და საქონლის მფლობელებს შორის რძის საწარმო
საქონლის მომვლელები ცხოვრობენ რძის საწარმოს ფერმაში ძროხებთან ერთად. რძის საწარმო უზრუნველყოფს საქონლის კვებასა და ვეტერინარულ მომსახურებას, რაც შემდეგ აკლდება რძისთვის გადახდილ თანხას. საწარმო რძეში იხდის ერთსა და იმავე ფასს, მიუხედავად იმისა, თუ სად ყიდულობს რძეს.
ფერმერები, რომლებიც საქონელს მოსავლელად ასხვისებენ
19
მოდელი 4: მცირე და საშუალო ზომის საწარმოებსა და ფერმერებს შორის შეთანხმებები მომსახურებაზე ეკონომიკური მაჩვენებლები ინდიკატორები
რძის საწარმო (70 სული საქონლის მოვლის შემთხვევაში)
რძის საწარმო (საქონლის მოვლის სერვისის გარეშე)
1
ფიქსირებული ხარჯი (ლარი)
47,650
47,650
2
ცვლადი ხარჯი (ლარი)
218,250
220,500
3
მთლიანი ხარჯი (ლარი)
265,900
274,150
4
შემოსავლები (ლარი)
314,000
314,000
5
მოგება (ლარი)
48,100
39,900
6
მოგების მარჟა ერთ ერთეულზე (ლარი)
1.0
0.87
7
მოგების მარჟა (%)
15.3%
12.7%
8
ნულოვანი მოგების წერტილი (რაოდენობა)
22,900 კგ. რძის პროდუქტი
25,000 კგ. რძის პროდუქტი
9
ინვესტიციების უკუგება (%)
18.1%
14.5%
20
მოდელი 4: მცირე და საშუალო ზომის საწარმოებსა და ფერმერებს შორის შეთანხმებები მომსახურებაზე დასკვნა
►► მოდელში ყველა შეთანხმება არაფორმალურია და ურთიერთობები დაფუძნებულია ნდობაზე. ►► გრძელვადიანი ურთიერთობები განაპირობებს ეფექტიანობის მცირე ზრდას ►► საქონლის გასხვისება საშუალებას აძლევს რძის საწარმოს, შეამციროს არა მხოლოდ ტრანსპორტირების ხარჯი, არამედ ტრანსპორტირებით გამოწვეული დანაკარგები, როგორიცაა რძის დაღვრა და გაფუჭება. შესაბამისად, საქონლის მოვლის სერვისი უფრო მომგებიანია, ვიდრე კარდაკარ რძის შეგროვება
►► მეორეს მხრივ, საქონლის გასხვისება თვითგადარჩენის სტრატეგიაა მცირე ზომის ფერმერებისთვის, რომლებიც ვერ ახერხებენ მათ მოვლაპატრონობას
►► ამ მოდელს აქვს გრძელვადიანი ზრდის პერსპექტივა იმ შემთხვევაში, თუ მცირე ზომის ფერმერები მოახერხებენ ინტეგრაციას რძის პროდუქტების წარმოების ჯაჭვში და გააუმჯობესებენ საქმიანობისა და პროდუქციის ხარისხს (სურსათის უვნებლობა, რძის ხარისხი)
21
მოდელი 5: რძის შეგროვების სქემები მოდელის სტრუქტურა ვერსია #1 0.50 ლარი ლიტრზე ზაფხულში და 0.90 ლარი ზამთარში
რძე 20-120 ლიტრი ყოველ ფერმერზე (100-120 ფერმერი)
F
F
F
F
რძის შემგროვებელი
ფერმერები
ფული
22
ნედლეული
5,000-6,000 ლიტრი ზაფხულში და 700 ლიტრი ზამთარში
მოდელი 5: რძის შეგროვების სქემები მოდელის სტრუქტურა ვერსია #2 0.65 ლარი ლიტრზე; გადახდა თვეში ერთხელ
0.60 ლარი ლიტრზე (გადახდა თვეში ერთხელ ან ორ კვირაში ერთხელ)
ფული
ფული
F
შუამავალი
რძის საწარმო
F
F
F
ფერმერები
რძე
რძე
250 ლიტრი ზაფხულში, 100 ლიტრი ზამთარში
3-8 ლიტრი ყოველ ფერმერზე (ჯამში 35 ფერმერი)
23
მოდელი 5: რძის შეგროვების სქემები შეთანხმებები რძის შემგროვებლები ფერმერებს აწვდიან ფულსა და/ან ორგანიზებას უწევენ წარმოების ფაქტორებს (საკვები, ვეტერინარული მომსახურება). ეს წინასწარი გადახდები და საკვების ხარჯები შემდეგ აკლდება რძისთვის გადასახდელ თანხას, რაც დამახასიათებელია სხვა მოდელებისთვისაც.
რძის შემგროვებელი
არაფორმალური შეთანხმება
შეთანხმება რძის მოცულობაზე, ფასსა და ხარისხზე
მოთხოვნილი ფულის მიწოდება ფერმერებისთვის
ფერმერი
წარმოების ფაქტორების მიწოდება/ორგანიზება
►► რძის ფასი და მოცულობა ყოველდღიური შეთანხმების საგანია. თუ ფერმერები ვერ ახერხებენ რძის მიწოდებას ან შემგროვებლებს აქვთ ტექნიკური პრობლებები, ინფორმირება ხდება ერთი დღით ადრე.
►► რძის შემგროვებლები ქირაობენ მძღოლებს რძის შეგროვებისთვის და უხდიან თვეში 200-300 ლარს. მძღოლები, ჩვეულებრივ, დღეში 3-5 საათს ანდომებენ რძის შეგროვებას.
►► მძღოლები პირველები ამოწმებენ რძის ხარისხს და ეს შემოწმება მოიცავს: რძის ვიზუალურ შეფასებას ფერმის სისუფთავის განსაზღვრას ლაქტო-სკანერის გამოყენებას რძის კოლბებით შეგროვებას შემდეგი ლაბორატორიული ანალიზისთვის
24
მოდელი 5: რძის შეგროვების სქემები შეთანხმებები
რძის საწარმო
არაფორმალური შეთანხმება
არაფორმალური შეთანხმება
ფერმერები
შუამავალი
შეთანხმება რძის ფასნამატზე
შეთანხმება რაოდენობასა და მოცულობაზე
►► შუამავლები აყალიბებენ 25-35 მცირე ზომის ფერმისგან (3-8 ლიტრი ყოველ ფერმერზე) შემდგარ ჯგუფს და მათგან აგროვებენ რძეს. რძის ფერმები იხდიან დამატებით 0.05 ლარს შუამავლის მიერ ყოველ შეგროვებულ ლიტრზე. გადახდა ხდება ყოველთვიურად. ►► პატარა ფერმერებისგან შეგროვებული რძის ფასი 0.10-0.15 ლარით იაფია, დიდი ფერმერებისგან შეგროვებულ რძესთან შედარებით. ►► შუამავლები პასუხისმგებლები უნდა იყვნენ რძის ხარისხზე, მაგრამ რძის საწარმოები იშვიათად ითხოვენ ამას. ისინი უარს არ ამბობენ ცუდ რძეზე, მაგრამ აფრთხილებენ შუამავლებს, რომ გააფრთხილონ ფერმერები ამის შესახებ.
F
შეთანხმება რაოდენობასა და მოცულობაზე
►► რძის რაოდენობა და ფასი ყოველდღიური შეთანხმების
საგანია. თუ ფერმერებს არ აქვთ საკმარისი რაოდენობის რძე ან შუამავლები ვერ ახერხებენ მისი შეგროვებას რაღაც მიზეზით, გაფრთხილება ხდება ერთი დღით ადრე. ►► ზოგადად, მოითხოვება კარგი ხარისხის რძე, თუმცა იშვიათი არაა რძეში წყლის შერევის შემთხვევები. ამ დროს შუამავლები აფრთხილებენ ფერმერებს რძის ხარისხის შესახებ.
25
მოდელი 5: რძის შეგროვების სქემები ეკონომიკური მაჩვენებლები ინდიკატორები
კოოპერატივი კოოპერატივი რძის საწარმო რძის შუამავალი (ყიდის საქონელს) (ყიდის რძეს) (8,000 კგ. ყველი) შემგროვებელი (65,000 ლ. რძე) (ჰყავს 25 საქონელი) (ჰყავს 45 საქონელი) (1,000,000 ლ. რძე)
ფერმერი (30 მეწველი ძროხა)
ფერმერი (20 მეწველი ძროხა)
1
ფიქსირებული ხარჯი (¢)
60,000
50,000
40,000
30,000
1,500
14,000
10,000
2
ცვლადი ხარჯი (¢)
190,000
530,000
90,000
640,000
39,000
20,000
5,000
3
მთლიანი ხარჯი (¢)
250,000
580,000
130,000
670,000
40,500
34,000
15,000
4
შემოსავლები (¢)
285,000
605,000
165,000
710,000
42,500
65,500
25,500
5
მოგება (¢)
35,000
25,000
35,000
40,000
2,000
31,000
10,000
6
მოგების მარჟა ერთ ერთეულზე (¢)
1.3
0.3
4.0
0.04
0.03
0.33
0.31
7
მოგების მარჟა (%)
13
4
20
5
3
43
40
8
ნულოვანი მოგების წერტილი (რაოდენობა)
18,000 (კგ. ყველი)
170,000 (კგ. ყველი)
5,000 (კგ. ყველი)
205,000 (ლ. რძე)
12,000 (ლ. რძე)
27,000 (ლ. რძე)
14,000 (ლ. რძე)
9
ინვესტიციების უკუგება (%)
14
4
25
6
4
91
67
26
მოდელი 5: რძის შეგროვების სქემები ეკონომიკური მაჩვენებლები სხვადასხვა სქემებით რძის შეგროვების ხარჯები (1,000 ლიტრზე)
ხარჯები
კომენტარები
რძის დიდი შემგროვებელი აგროვებს რძეს დაქირავებული მძღოლების მეშვეობით
25 ლარი
წლიურად დაახლოებით 1,000,000 ლიტრი რძე
რძის საწარმო აგროვებს რძეს შუამავლების მეშვეობით
50 ლარი
წლიურად დაახლოებით 65,000 ლიტრი რძე
40-160 ლარი
წლიურად 80,000-900,000 ლიტრი რძე. მთლიანი დანახარჯები დამოკიდებულია რძის საწარმოს ზომასა და საქმიანობაზე
რძის საწარმო აგროვებს რძეს კარდაკარ დაქირავებული მძღოლების მეშვეობით
27
მოდელი 5: რძის შეგროვების სქემები დასკვნა
►► ფერმერებს არ უნდათ შეთანხმებების ფორმალიზება, რადგან ჰგონიათ, რომ გადასახადის გადახდა მოუწევთ ►► ამავდროულად, ფერმერებს, რომლებსაც კარგი ჯიშის საქონელი ჰყავთ და თანამედროვე აღჭურვილობა აქვთ, რძის ფასის გაზრდის მიზნით, სურთ ფორმალური შეთანხმების გაფორმება
►► ►► ►► ►►
მეორეს მხრივ, ბაზარზე არსებული არასტაბილური გარემო აფერხებს ფორმალური შეთანხმების გაფორმებას შუამავლით რძის შეგროვება ნაკლებ დანახარჯებთანაა დაკავშირებული რძის შემგროვებლების დამატებითი ღირებულება დაახლოებით 0.03-0.04 ლარია ყოველ შეგროვებულ ლიტრზე შუამავლების სამომავლო ზრდის პერსპექტივა დამოკიდებულია შეგროვებულ რძეზე. თუ ისინი შეძლებენ დამატებითი სერვისების შეთავაზებას, მიწოდებული რძის რაოდენობა გაიზრდება
28
მოდელი 6: სამმხრივი ხელშეკრულებები მოდელის სტრუქტურა
საკვები
20-150 ლიტრამდე რძე ფერმერებიდან (80 ფერმერი)
ფული
ფული
საკვები
რძის შემგროვებელი
F
F
F
F
აგროვებს 1.5-1.6 ტ. რძეს დღეში
წისქვილი
ფერმერები
რძე
საკვები ფული
►► ►► ►► ►►
მოდელის მთავარი რგოლია რძის შემგროვებელი რძის შეგროვება ხდება ბევრი პატარა ფერმერისგან რძის შემგროვებელი ერთმანეთთან აკავშირებს ფერმერებს და წისქვილს რძის შემგროვებელი ეხმარება ფერმერებს სხვადასხვა სერვისით
29
მოდელი 6: სამმხრივი ხელშეკრულებები შეთანხმებები
რძის შემგროვებელი
არაფორმალური შეთანხმება
F
F
F
ფერმერები
ფერმერებს ეხმარება სხვადასხვა სერვისების შეთავაზებით (მაგ: ვეტ-სერვისი)
30
თანხმდებიან წინასწარ რძის რაოდენობასა და ფასზე
გადახდა ხდება ნაღდი ანგარიშსწორებით ან ყიდულობს საკვებს ფერმერებისთვის
F
მოდელი 6: სამმხრივი ხელშეკრულებები შეთანხმებები
რძის შემგროვებელი
არაფორმალური შეთანხმება
მოთხოვნის შესაბამისად აწვდის საკვებს ფერმერს
წისქვილი
საკვების ყიდვით დაინტერესებულ ფერმერებს აწვდის ინფორმაციას
31
მოდელი 6: სამმხრივი ხელშეკრულებები ეკონომიკური მაჩვენებლები რძის შემგროვებელი (565,750 ლ. წელიწადში)
1
ფიქსირებული ხარჯი (¢)
2
წისქვილი (2,400 ტომარა საკვები წელიწადში)
ფერმერი (ჰყავს 30 სული საქონელი)
საკვებად იყენებს თივას (არ იყენებს კონცენტრირებულ დანამატებს)
საკვებად იყენებს თივას (კონცენტრიტებული საკვებ დანამატებით)
7,800
14,000
2,000
2,000
ცვლადი ხარჯი (¢)
344,900
57,600
4,900
10,900
3
მთლიანი ხარჯი (¢)
352,700
71,600
6,900
12,900
4
შემოსავლები (¢)
368,000
90,300
23,300
35,600
5
მოგება (¢)
15,000
18,700
16,400
22,700
6
მოგების მარჟა ერთ ერთეულზე (¢)
0.03
7.8
0.5
0.73
7
მოგების მარჟა (%)
4.1
26
81.4
112.8
8
ნულოვანი მოგების წერტილი (რაოდენობა)
193,900 (ლ. რძე)
2,300 (ტომარა საკვები)
4,100 (ლ. რძე)
4,700 (ლ. რძე)
9
ინვესტიციების უკუგება (%)
4.3
26.1
237,6
176.2
32
მოდელი 6: სამმხრივი ხელშეკრულებები დასკვნა
►► ►► ►► ►►
მოდელის არცერთ მონაწილეს არ სურს ურთიერთობის ფორმალიზება მთავარი რგოლია რძის შემგროვებელი, რომელიც ერთმანეთთან აკავშირებს მოდელის სხვა მონაწილეებს ცოდნის გადაცემის კომპონენტი ერთ-ერთ ძირითად როლს თამაშობს მოდელის განვითარებაში ეს ყველაფერი ეხმარება ფერმერებს, გახდნენ უფრო პროდუქტიულები და კონკურენტუნარიანები
33
მოდელი 7: ცხოველების გამოზრდის სქემები მოდელის სტრუქტურა
საწარმოო ფაქტორები
ხორცი F
F
ფერმერები
ხორცით მოვაჭრეები
F
სასაკლაო
ფული
34
მცირე და საშუალო ზომის საწარმო
მიკრო-საფინანსო ორგანიზაცია
მოდელი 7: ცხოველების გამოზრდის სქემები შეთანხმებები
F
F
F
არაფორმალური შეთანხმება
ფერმერები
თანხმდებიან ღორების მიწოდების დროსა და ფასზე
ხორცით მოვაჭრეები
აკეთებს ტრანსპორტირების ორგანიზებას/ დაახლოებით ერთ კვირაში იხდის ნაღდი ფულით
35
მოდელი 7: ცხოველების გამოზრდის სქემები შეთანხმებები
მიკრო-საფინანსო ორგანიზაცია
მცირე და საშუალო ზომის საწარმო
ხორცით მოვაჭრე უხდის სესხს და სესხის პროცენტს მიკროსაფინანსოს
ფორმალური შეთანხმება
ხორცით მოვაჭრეები
F
F
ფერმერები
36
მიკრო-საფინანსო ორგანიზაცია მცირე და საშუალო საწარმოს აძლევს წარმოების საშუალებების, ხელოვნური განაყოფიერებისა და რეგულარული ვეტერინარული სერვისებისთვის საჭირო სესხს
F
თუ ფერმერს სურს გოჭების ყიდვა გასასუქებლად, ვეტერინარული შემოწმების შემდეგ, მიკროსაფინანსო უხდის გოჭების გამყიდველს პირდაპირ ნაღდ ფულს ხელზე
მოდელი 7: ცხოველების გამოზრდის სქემები ეკონომიკური მაჩვენებლები ღორების ფერმის ფინანსური დანახარჯები (100 გოჭი)
ინდიკატორები
წარმოება ნაკლები დანახარჯით
Outgrowing: ვარიანტი I
წარმოება მაღალი დანახაჯით
1
ფიქსირებული ხარჯი (ლარი)
3,500
3,500
3,500
2
ცვლადი ხარჯი (ლარი)
33,000
35,550
43,000
3
მთლიანი ხარჯი (ლარი)
36,000
39,050
46,500
4
შემოსავლები (ლარი)
45,000
45,000
45,000
5
მოგება (ლარი)
8500
5,950
-1,500
6
მოგების მარჟა ერთ ერთეულზე (ლარი)
85
59
-15
7
მოგების მარჟა (%)
19%
13%
-3%
8
ნულოვანი მოგების წერტილი (რაოდენობა)
29
37
175
9
ინვესტიციების უკუგება (%)
23%
15%
-3%
ფერმერებს აქვთ საკუთარი საკვები (მათ მიერ ნაწარმოები) და მხოლოდ დანამატებს ყიდულობენ
ფერმერები არაფერს არ ყიდულობენ. მოდელი მოიცავს მონაწილეთა მთლიან მიწოდების ჯაჭვს: ფერმერი, SME, ხორცით მოვაჭრე, სასაკლაო, მიკრო-საფინანსო
ფერმერებს არ აქვთ საკუთარი საკვები და ყიდულობენ მზა საკვებს გოჭებისთვის
37
მოდელი 7: ცხოველების გამოზრდის სქემები ეკონომიკური მაჩვენებლები ღორების ფერმის ფინანსური დანახარჯები (5 დედა ღორი და 100 გოჭი)
ინდიკატორები
წარმოება ნაკლები დანახარჯით
Outgrowing: ვარიანტი II
წარმოება მაღალი დანახაჯით
1
ფიქსირებული ხარჯი (ლარი)
4,200
4,200
4,200
2
ცვლადი ხარჯი (ლარი)
27,800
34,500
39,300
3
მთლიანი ხარჯი (ლარი)
32,000
38,700
43,500
4
შემოსავლები (ლარი)
45,000
45,000
45,000
5
მოგება (ლარი)
13,020
6,300
1,500
6
მოგების მარჟა ერთ ერთეულზე (ლარი)
130
65
15
7
მოგების მარჟა (%)
29%
14%
3%
8
ნულოვანი მოგების წერტილი (რაოდენობა)
24
40
73
9
ინვესტიციების უკუგება (%)
41%
16%
4%
ფერმერებს აქვთ საკუთარი საკვები (მათ მიერ ნაწარმოები) და მხოლოდ დანამატებს ყიდულობენ
ფერმერები არაფერს არ ყიდულობენ. მოდელი მოიცავს მონაწილეთა მთლიან მიწოდების ჯაჭვს: ფერმერი, SME, ხორცით მოვაჭრე, სასაკლაო, მიკრო-საფინანსო
ფერმერებს არ აქვთ საკუთარი საკვები და ყიდულობენ მზა საკვებს გოჭებისთვის
38
მოდელი 7: ცხოველების გამოზრდის სქემები დასკვნა
►► მიუხედავად იმისა, რომ Outgrowing Schemes (პირველსა და მეორე ვარიანტებში) ნაკლებად მიმზიდველია, ვიდრე წარმოება ნაკლები დანახარჯით (მაშინ, როცა ფერმერები თავად აწარმოებენ საკვებს), ამ სქემების დიდი უპირატესობაა წარმოებისა და მარკეტინგის რისკების მინიმიზაცია ფერმერებისთვის
►► მოდელი აუმჯობესებს ფინანსებთან ხელმისაწვდომობას ფერმერებისთვის ►► ამ მოდელის ყველაზე დიდი გამოწვევა არის კოორდინაცია მონაწილე აქტორებს შორის
F
აგრარული პოლიტიკის კვლევითი ცენტრი ISET-ის კვლევითი ინსტიტუტი 20 ოქტომბერი, 2016