პარტნიორი - Partner

პარტნიორი

ქართულენოვანი გამოშვება

2016

სექტემბრის გამოცემა #2

September Issue #2

ღია დიალოგი ბიზნესთან პალატის პროგრამა რეგიონული მცირე და საშუალო ბიზნესისათვის ინტერვიუ სოფლის მეურნეობის მინისტრ - ლევან დავითაშვილთან აფხაზეთი

სამეგრელო ზემო სვანეთი რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი

უდიდესი

მცხეთა მთიანეთი

იმერეთი გურია შიდა ქართლი უმცირესი

აჭარა

სამცხე-ჯავახეთი ქვემო ქართლი

საქართველოს რეგიონები ბიზნესის სექტორის ბრუნვის მიხედვით

კახეთი

2

PARTNER პარტნიორი

გამომცემელი

PUBLISHER

საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატა

Georgian Chamber of Commerce and Industry Ltd. GCCI service

შპს. "ჯი სი სი აი" სერვისი

მთავარი რედაქტორი კახა ბაინდურაშვილი

EDITOR IN CHIEF

სარედაქციო საბჭო კახა ბაინდურაშვილი ნინო ჩიქოვანი გიორგი ლალიაშვილი

EDITORIAL BOARD

დიზაინი ნინო ფერაძე

DESIGN

სტამბა

PRINTING HOUSE

Kaha Baindurashvili

Kaha Baindurashvili Nino Chikovani Giorgi Laliashvili

Nino Peradze

შპს „ფავორიტი სტილი“

ვრცელდება უფასოდ

DISTRIBUTED FREE OF CHARGE

საავტორო უფლებები დაცულია. ჟურნალში გამოქვეყნებული მასალის ნაწილობრივ ან სრულად გამოყენება აკრძალულია.

Copyright 2016 "Partner" All rights reserved

მისამართი ბერძნის ქ. 29 0114 თბილისი საქართველო partner@gcci.ge

ADDRESS 29 Berdzeni Str. 0114 Tbilisi Georgia partner@gcci.ge

ჟურნალი "პარტნიორი" მადლობას უხდის საქართველოს ტურიზმის ეროვნულ ადმინისტრაციასა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს - ფოტო მასალით უზრუნველყოფისთვის.

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

3

სარჩევი

4

ბლიც-ინტერვიუ საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის პრეზიდენტ - ნინო ჩიქოვანთან

7 8 14 15

16

პალატის შესახებ პალატის სერვისები “საქექსპერტიზა“- 2016 წლის სიახლეები GIAC- კონფერენცია არბიტრაჟის შესახებ

ღია დიალოგი ბიზნესთან

16 პროექტის შესახებ 20 აჭარა 24 გურია 28 იმერეთი 32 კახეთი 36 მცხეთა-მთიანეთი

60

40 რაჭა-ლეჩხუმი-ქვემო სვანეთი 44 სამეგრელო-ზემო სვანეთი 48 სამცხე-ჯავახეთი 52 ქვემო ქართლი 56 შიდა ქართლი

სოფლის მეურნეობა და SME – 2016

მეურნეობა საქართველოში (2016)- ინტერვიუ სოფლის 60 სოფლის მეურნეობის მინისტრ - ლევან დავითაშვილთან

68 #გააზიარეწარმატება სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

4

PARTNER პარტნიორი

• 16 სექტემბერს გეგმავთ რეგიონული ბიზნესის ფორუმს, რას უნდა ველოდოთ ამ შეხვედრაზე? ბიზნეს ფორუმზე, რომელიც 16 სექტემბერს თბილისში ჩატარდება რეგიონული მცირე და საშუალო ბიზნესი იქნება წარმოდგენილი. შეხვედრაზე შევაჯამებთ 2016 წლის განმავლობაში განხორციელებული პროექტის - „ღია დიალოგი ბიზნესთან“-ს ფარგლებში დასმულ საკითხებს. კონფერენციაზე ვიწვევთ საქართველოს მთავრობის წარმომადგენლებს. რეგიონებიდან ჩამოსულ მეწარმეებს საშუალება ექნებათ მათ პირდაპირი დიალოგის რეჟიმში დაუსვან კითხვები. ამავდროულად

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

ეს მნიშვნელოვანი შეხვედრა იქნება მთავრობისათვის, ვინაიდან სამთავრობო გუნდის წარმომადგენლები შეძლებენ პირდაპირი კომუნიკაცია დაამყარონ სხვა და სხვა რეგიონებიდან ჩამოსულ ბიზნესმენებთან.

• „ღია დიალოგი ბიზნესთან“-პროექტის ფარგლებში თქვენ ბევრი შეხვედრა გამართეთ, რა არის რეგიონული ბიზნესის ძირითადი გზავნილები? ძალზედ საინტერესო შეხვედრები იყო, ჩვენ თითქმის ყველა რეგიონი მოვიარეთ, ზოგიც

PARTNER პარტნიორი

რამდენჯერმე მოვინახულეთ. ბუნებრივია საქართველოს ყველა რეგიონს მისთვის დამახასიათებელი საკითხები აწუხებს, ბიზნესის აქტივობაც რეგიონების მხრივ საკმაოდ არათანაბრად არის განვითარებული. პირველ რიგში თვალშისაცემია მაღალ-მთიანი რეგიონების პრობლემა, იქ ზოგადად ძალიან მწირია ბიზნეს აქტივობა, რაც ამ რეგიონების დემოგრაფიულ-ბუნებრივ ფაქტორებს უკავ­ შირდე­ბა. უკანასკნელ პერიოდში საქართველოს მთავრობა ძალისხმევას არ იშურებს ამ რეგიონების განვითარებისათვის, საჭიროა მაქსიმალურად მჭიდრო კოორდინაცია ადგილობრივ ბიზნესთან, რომ სწორედ მათ ნახონ მეტი სარგებელი რეგიონების (ინფრასტრუქტურის) განვითარებისათვის მიმდინარე პროგრამებიდან. სხვა წამოჭრილი საკითხებიდან საქართველოს რეგიონების ეკონომიკური პროფილიდან გამომდინარე მთავარი სოფლის მეურნეობაა და ყველაფერი, რაც სოფლის მეურნეობას უკავშირდება. მაგალითად: სახელმწიფო პროგრამების განხორციელება, დაფინანსება, საექსპორტო ბაზრები და სხვა. ძალზედ დიდი და მზარდია მოთხოვნა პროფესიულ განათლებასა და გადამზადებაზე, რეგიონებში ბიზნესის უმეტესობა მცირე ზომისაა და მათ თავად აინტერესებთ მათ რეგიონში მათი ეკონომიკური პროფილის შესაბამისი პროფესიული მომზადების ცენტრების არსებობა, ეს ასევე მნიშვნელოვანია რეგიონებში კორპორატიული ბიზნესების ფილიალების განვითარებისათვის, რამაც თავის მხრივ ადგილზე ბიზნეს-აქტივობა უნდა გაზარდოს, მათ სწორედ პროფესიული მუშა-ხელი სჭირდებათ.

• გამართული შეხვედრებიდან და წამოწეული საკითხებიდან გამომდინარე, რა მიმართულებით აპირებს პალატა მუშაობას? გარდა საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატისა დღესდღეობით საქართველოს ყველა რეგიონში არც-ერთი სხვა ბიზნეს-გაერთიანება არ არის წარმოდგენილი, თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ჩვენი მხრიდან ეს საკმარისია. კიდევ ბევრია სამუშაო, რომ პალატის რეგიონული ოფისების

5

მუშაობა უფრო ეფექტური გახდეს და პალატის ქსელმა სრულად მოიცვას საქართველო. ჩვენ ამაში უცხოელი პარტნიორებიც გვეხმარებიან და მომავალ წელს ჩვენი ერთ-ერთი მთავარი საზრუნავი სწორედ ეს იქნება. მნიშვნელოვანია რეგიონებში ბიზნესისთვ­ ის ინფორმაციის მიწოდება სახელმწიფო პროგრამებსა თუ სხვა და სხვა რეგულაციებზე. ერთ-ერთი პრობლემატური საკითხი ევროკავშირთან გაფორმებული თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ ხელშეკრულების რეალურ გამოყენებასთან დაკავშირებული ინფორმაციის ხელმისაწვდომობაა. რეგიონებში ამ მხრივ ინფორმაცია მწირია. სწორედ ეს იქნება ჩვენი რეგიონული ოფისების ერთ-ერთი მთავარი მიმართულება - ექსპორტ/იმპორტის ადგილობრივი საკონსულტაციო დესკების შექმნა.

• ჟურნალის ეს გამოცემა ეძღვენება სწორედ პალატის მუშაობას რეგიონებში და სოფლის მეურნეობის თემას, გარდა ამ მიმართულებებისა ჩვენ ამ ნომერში კიდევ ორი თემა წამოვწიეთ. თუ შეიძლება მოკლედ მათ შესახებ. დიახ, მე გადავხედე უკვე ჟურნალის სამუშაო ვერსიას, აქ ამ გამოცემაში ჩვენთვის მნიშვნელოვანი იყო, რომ ბიზნესს საშუალება ჰქონოდა გაცნობოდა პალატის რეგიონული საქმიანობის ასპექტებს და კონრეტულად „ღია დიალოგი ბიზნესთან“ პროგრამის მიმდინარეობას. პალატის მიერ 2016 წლის განმავლობაში გაწეული სამუშაოების შესახებ ჩვენ წლის ბოლოს ვისაუბრებთ, თუმცა ამ გამოცემაში მაინც შევიდა ორი მნიშვნელოვანი აქტივობა: „საერთაშორისო საარბიტრაჟო ცენტრის“ მიერ ძალზედ სერიოზული კონფერენციის ჩატარება, რომელმაც მნიშვნელოვანი ბიძგი მისცა წელს საქართველოში არბიტრაჟის განვითარებას და მეორე ეს გახლავთ „საქექსპერტიზის“ აკრედიტაცია, რომელიც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მცირე და საშუალო ბიზნესისათვის, ვინაიდან სწორედ მათ უზრდით ხელმისაწვდომობას სხვა და სხვა კატეგორიის საექსპერტო დასკვნებზე.

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

6

PARTNER პარტნიორი

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

პალატის შესახებ საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალა­ ტა არის წევ­რობაზე დაფუძნებული საჯარო სამართლის კორპორაცია, რომელიც აერთიანებს საქართველოს, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების კანონმდებლობათა შესაბამისად შექმნილ აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკებისა და რეგიონულ სავაჭროსამრეწველო პალა­ტებს და საქართველოს კანონმდებლობით დადგე­ნილი წესით რეგისტრირებულ მეწარმე სუბიექტებს და მათ გაერთიანებებს. საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის მიზანია ხელი შეუწყოს ქვეყნის ეკონომიკურ ზრდას მეწარმე სუბიექტების საქმიანობის მხარდაჭერით. უზრუნველყოს პალატაზე კანონით დელეგირებული მომსახურობების გაწევა და საქართველოს ბიზნეს სუბიექტების ინტერესების დაცვა. პალატის სტრუქტურა ქვეყნის ტერიტორიული მოწყო­ბის პრინციპზეა აგებული. სისტემაში არსებობს ცენტრა­ლური - საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატა, ავტონომიური რესპუბლიკების პალატები და რ­ე­­­­გი­­ონალური პალატები. ავტონომიური რესპუბლიკის პა­ ლატებს გააჩნიათ დამოუკიდებლობის მაღა­ლი ხარისხი, მათ შორის ფინანსური დამოუკიდებლობა ცენტრალური პალატისგან. პალატის სამართლებრივი მოწყობა ყვე­ლა მხარის ინტერესების ობიექტურად და თანაბრად გათვალისწინების პრინციპს ეფუძნება, რომლ­ის მიზანია მუშაობის პროცესში ბიზნეს საზოგადოების ლეგიტიმური ინტერესებისა და საჭიროებების გათვალისწინება. პალატის მმართველობის ორგანოები:

პალატის საერთო კრება - პალატის საერთო კრება წარმოადგენს უმაღლეს მმართველობით ორგანოს. მასში დელეგატების სახით შედიან საქართველოს ბიზნეს საზოგადოების წარმომადგენლები, რომლებიც ასევე აირ­ჩევიან ქვეყნის ტერიტორიული მოწყობის პრინციპის შესაბამისად. საერთო კრების წარმომადგენლობა თითოეული მუნიციპალიტეტიდან 2 დელე­

7

გატით, თვითმ­მართველი ქალაქიდან 4, ხოლო დედაქალაქიდან 10 დელეგატით განისაზღვრება. ამ სახით მოწყობა უზრუნველყოფს პალატის მაქსიმალურ ინკლუზიურობას. საერთო კრება ირჩევს პალატის პრეზიდენტს, ამტკიცებს წესდებას, შეაქვს მასში ცვლილებები და დამატებები, და ახორციელებს კანონით მასზე დაკისრებულ სხვა ფუნქციებს. პალატის საბჭო. შემდეგ მნიშვნელოვან რგოლს წა­რ­მო­ადგენს პალატის საბჭო, რომელიც დამატებით უზრუ­ნველყოფს პალატის მიმდინარე საქმიანობის პროცესში ბიზნესის ინტერესების მაქსიმალურ გათვალისწინებას. იგი შედგება ბიზნეს ასოციაციებისა და გაერთიანებების წარმომადგენელებისაგან. პალატის საბჭოში სხვა და სხვა სექტორიდან ბიზნეს ასოციაციების წევრობა ქმნის გარანტიას, რომ სხვადასხვა სფეროში არსებული პრო­ბლემატიკა და მოსაზრებები გათვალისწინებული იყ­ოს პალატის მუშაობის პროცესში. პალატის საბჭო პრეზიდენტთან ერთად წარმოადგენს გადაწყვეტილების მიმღებ ორგანოს, რომლის ფუნქციებიც განსაზღვრულია წესდებითა და კანონით. პალატის საბჭოში ამ ეტაპზე წამოდგენილია 34 ბიზნეს გაერთიანება: პალატის საქმიანობას ხელმძღვანელობს პრეზი­ დენტი, რომელიც აირჩევა 4 წლის ვადით საერთო კრების მიერ. მმართველობითი ფუნქციები ასევე გადანაწილებულია პალატის ვიცე-პრეზიდენტებსა და გენერალურ დირე­ქტო­ რზე. პალატას შემუშავებული აქვს სტრატეგიული განვითარების გეგმა 2015-2016 წლებისთვის, რომლის შესაბამისად ის წარმართავს თავის საქმიანობას. კანონის შესაბამისად და სტრატეგიული გეგმიდან გამომდინარე აღებული ფუნქცია-მოვალეობების განხო­ რციელებას უზრუნველყოფენ პა­ლა­ტის სტრუქტურული დანაყოფები - დეპარტამენტები და რეგიონალური პალატები. ამასთანავე, სხვა და სხვა მნიშვნელოვანი სერვისების კერძო სექტორისთვის მიწოდების მიზნით პალატას დაფუძნებული აქვს რამდენიმე ორგანიზაცია.

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

8

PARTNER პარტნიორი

საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატა ბევრ პრაქტიკულ მომსახურებას სთავაზობს ქართულ ბიზნესს.

მოიძიე პარტნიორი

სერტიფიკატები

მედია დაგეგმარება

თარგმანი

ფორსმაჟორის დადასტურება

უცხოური კომპანიის გადამოწმება

იურიდიული კონსულტაცია ტენდერები და აუქციონები

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

9

მოიძიე პარტნიორი

სავაჭრო-სამრეწველო პალატის დახმარებით თქვენ შეგიძლიათ მოიძიოთ სანდო პარტნიორები და ინვესტორები. შესაბამისი საკონტაქტო ბაზისა და მჭიდრო კონტაქტების მეშვეობით ჩვენი გუნდი თქვენთვის სასურველ სეგმენტთან გაგიწევთ შუამავლობას. სერთიფიკატები

საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატა ბიზნეს-სექტორისთვის წარმოშობის სერთიფიკაცების მინიჭებას უზრუნ­ველჰყოფს. ეს განაცხადის, საკუთრების დეკლარაციის, ხელშეკრულებისა და ინვოისის წარმოდგენის საფუძველზე ხდება. პალატას უფლება აქვს წარმოშობის დამადასტუ­რებელი სხვა დოკუმენტაციაც მოითხოვოს. საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატა უფლებამოსილია გასცეს CT-1, Form A და არაპრეფერენციული წარმოშობის სერტიფკატები. თარგმანი

მოქნილი ონლაინ სერვისი, რომელიც იოლად გამოსაყენებელია ნებისმიერი ტიპის მომხმარებლისათვის. ატვირთეთ სათარგმნი დოკუმენტი, მიუთი­თეთ საკონტაქტო ინფორმაცია და ონლაინ გადახდის შემდეგ, ნათარგმნ დოკუმენტს მიიღებთ მითითებულ ელ-ფოსტაზე. უცხოური კომპანიის გადამოწმება

ნებისმიერ მსურველს საშუალება აქვს საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის ვებ-გვერდზე შესაბამისი ინფო­რმაციის შეყვანით გადაამოწმოს უცხოური კომპანიის შესახებ ინფორმაცია ონლაინ რეჟიმში. პალატის წევრებისთვის მოქმედებს განსხვავებული ტარიფები საწევრო პაკეტების მიხედვით ტენდერები და აუქციონები

სახელმწიფო ტენდერებთან და აუქციონებთან დაკავშირებით საქართველოს სავაჭროსამრეწველო პალატა წევრი და არაწევრი ბიზნეს-სექტორისთვის კონსულტაციებს მართავს. წევრი კომპანიებისთვის მოქმედებს განსხვავებული ტარიფები. იურიდიული კონსულტაცია

პალატის ვებ-გვერდზე შესაბამისი ველების შევსების შედეგად ნებისმიერ კომპანიას საშუალება აქვს ონლაინ რეჟიმში მიიღოს კონსულტაცია საქართველოს სავაჭროსამრეწველო პალატის იურისტისგან. ფორსმაჟორის დადასტურება

ამ სერვისის ფარგლებში ჩვენი გუნდი ფორს-მაჟორული გარემოებების გამო მხარეებს შორის ხელშეკრულების დარღვევის შემთხვევებს განიხილავს. საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატას ფორს-მაჟორული გარემოებების დადასტურების უფლებამოსილება გააჩნია. მედია-დაგეგმარება

პარტნიორი მედია-ორგანიზაციების დახმა­რებით სავაჭრო-სამრეწველო პალატას აქვს ბერკეტები სხვა და სხვა ბიზნეს-კომპანიებს PR-ისთვის გათვალისწინებული ხარჯის დაზოგვაში დაეხმაროს. სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

10

PARTNER პარტნიორი

ბიზნეს-ფორუმი პალატის ერთ-ერთი ძირითადი საქმიანობა ბიზნეს-ფორუმების ორგანიზებაა. საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატა ბიზნესფორუმე­ბს მაღალი ინტენსივობით არა მარტო საქართველოში, არამედ ქვეყნის ფარგლებს გარეთაც მართავს. ბიზნეს-ფორუმები, ბიზნესის სხვა და სხვა ტიპის შეკრებები საქართველოს სავაჭროსამრეწველო პალატის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ფუნქციაა. პალატა მასპი­ნძლობს ან/და ჩართულია ყველაზე მაღალი დონის ბიზნეს და ბიზნესი-მთავრობის საერთა­შორისო თუ ადგილობრივ შეკრებებში. მაგალითად 2016 წელს საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატამ უკვე გამართა აბრეშუმის გზის

2016

სექტემბერი აგვისტო

SEPTEMBER AUGUST

საერთაშორისო პალატის პრეზენტაციასთან დაკავშირებული უმნიშვნელოვანესი ღონის­ ძიებები. საერთაშორი­სო ვაჭრობის აბრეშუმის გზის პალატა (SRCIC) არის არაპოლიტიკური საერთაშორისო სავაჭრო ორგანიზაცია, რომელიც არ არის მოგებაზე ორიენტირებული. იგი დაფუძნდა 2015 წლის დეკემბერში ჰონგკონგის სპეციალურ ადმინისტრაციულ რეგიონში საერთაშორისო სავაჭრო პალატის (ICC), მსოფლიო პალატების ფედერაციის (WCF) და აბრეშუმის გზის ქვეყნების სავაჭრო პალატების მიერ. მასში გაერთიანებულნი არიან 36 ქვეყნის უმსხვილესი კომპანიები. საჯაროობის, ინკლუზიურობის, განვითარებისა და გლობალიზაციის კონცეფციიის გათვალისწინებით,

PARTNER პარტნიორი

SRCIC - მა შექმნა თანასწორი, ეფექტური და პრაგმატული თანამშრომლობის მექანიზმ და სერვისის პლატფორმა. იგი ფოკუსირებულია “ერთი სარტყელი და ერთი გზა” სტრატეგიასა და წევრი კომპანიების საჭიროებებზე და ქმნის საერთაშორისო, შიდა ეკონომიკისა და სავაჭრო თანამშრომლობის ახალ მოდელსა და ახალ პლატფორმას. საერთაშორისო ვაჭრობის აბრეშუმის გზის პა­ ლა­ტის დაფუძნება საერთაშორისო სავაჭრო პალატისა და აბრეშუმის გზის ქვეყნების ერთობლივი ინიციატივაა, თუმცა ის არ არის შემოფარგლული ანტიკური აბრეშუმის გზის საზღვრებით. SRCIC ორგანიზებას უკეთებს ყოველწლიურ საერთაშორისო სამიტებს, ფორუმებს, სემინარებს, გამოფენებსა და

11

სხვა ღონისძიებებს. თანამშრომლობისა და კომუნიკაციის, ფორუმებისა და გამოფენების, კვლევებისა და ვიზიტების განხორციელების გზით SRCIC მიზნად ისახავს ქვეყნებს შორის ვაჭრობის, პარტნიორობისა და კულტურული გაცვლების ხელშეწყობას. საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატა SRCIC-ს წევრი გახდა 2016 წლის აპრილში, როდესაც თბილისს ეწვია საერთაშორისო ვაჭრობის აბრეშუმის გზის პალატის თავმჯდომარე ლიუ იანზონგი თანმხლები დელეგაციით. ვიზიტის მიზანი იყო კომუნიკაციის ახალი პლატფორმის შექმნა, რომელიც ხელს შეუწყობს აბრეშუმის გზის რეგიონის სავაჭრო-ეკონომიკური და კულტურული ურთიერთობების განვითარებასა და კონსოლიდირებას აგრეთვე საქართველოს,

სექტემბერი აგვისტო

SEPTEMBER AUGUST

2016

12

PARTNER პარტნიორი

როგორც „აბრეშუმის გზის“ უძველესი ქვეყნის, აქტიურ ჩართვას რეგიონულ პროექტებში.

5 აპრილს ხელი მოეწერა ურთიერთგაგების მემორანდუმს საქართველოს სავაჭრო-სამრე­ წველო პალატასა და საერთაშორისო ვაჭრობის აბრეშუმის გზის პალატას შორის. ამასთანავე, საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის პრეზიდენტი ნინო ჩიქოვანი არჩეულ იქნა საერთაშორისო ვაჭრობის აბრეშუმის გზის პალატის ვიცე-პრეზიდენტად. მსგავს საერთაშორისო რეგიონულ ორგანიზაციებში გაწევრიანება ზრდის თანამშრომლობის პოტენციალს და საშუალებას აძლევს ქართველ ბიზნესმენებს, კომპანიებს და მეწარმეებს დაამყარონ კონტაქტები, განავითარონ პარტნი­ორული ურთიერთობები და ჩაერთონ საერთაშორისო კომერციულ ქსელებში. აბრეშუმის გზის აღდგენით საქართველო იბრუნებს თავის ისტორიულ როლს და ხდება ევროპისა და აზიის დამაკავშირებელი ცენტრი. აბრეშუმის გზა საქართველოს შესაძლებლობას უჩენს, განავითაროს ეკონომიკა, ვაჭრობა, დაამყაროს ახალი კავშირები, უკეთ წარმოაჩინოს ტრადიციები, საინვესტიციო და ტურისტული პოტენციალი. ვიზიტის ფარგლებში შეხვედრები გაიმართა საქართველოს პრემიერ-მინისტრთან გ. კვირიკა­ შვილთან, პრეზიდენტთან გ. მარგველაშვილთან, ვიცე-პრემიერთან, ეკონომი­კისა და მდგრადი განვითარების მინისტრთან დ. ქუმსიშვილთან, საპარტნიორო ფონდის თავმჯდომარესთან დ. საგანელიძესთან.

5 აპრილს სასტუმრო „თბილისი მარიოტში“, საერთაშორისო ვაჭრობის აბრეშუმის გზის პალატის ვიზიტის ფარგლებში, ღონისძიებაზე გაიმართა ახალი პროექტების „ელექტრონული აბრეშუმის გზა“ და „აბრეშუმის გზის საერთაშორისო თანამშრომლობის განვითარების ფონდის“ პრეზენტაცია. „ელექტრონული აბრეშუმის გზის“ მიზანია კომუნიკაციის ბარიერების აღმოფხვრა კომპანიებსა და მეწარმეებს შორის აბრეშუმის გზის რეგიონში და მაღალი ხარისხის სერვისების მიწოდება ამ ორგანიზაციის წევრებისათვის. „ელექტრონული აბრეშუმის გზა“ ასევე

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

აერთიანებს სხვა და სხვა ტიპის პროფესიულ რესურსებს „ერთი ფანჯრის“ პლატფორმის შესაქმნელად, რომელიც ხელს შეუწყობს საერთაშორისო ვაჭრობის, ინფორმაციის გაცვლის, ფინანსების, ინვესტიციებისა და კულტურული გაცვლების განვითარებას რეგი­ ონის ქვეყნებში. „ელექტრონული აბრეშუმის გზის“ შემადგენლობაშია: ელექტრონული ბიზნეს სოციალური ქსელი, პროფესიული სერვისების ქსელი, ექსპერტთა ქსელი, ხოლო სერვისების პლატფორმა მოიცავს საერთაშორისო ვაჭრობის, ინვესტიციებისა და ფინანსური სერვისისა და კულტურული გაცვლის პლატფორმებს. „ელექტრონული აბრეშუმის გზა“ უზრუნველყოფს მყისიერი გზავნილებისა და მრავალენოვანი თარგმნის ფუნქციებს 100-ზე მეტ ენაზე. ამ გზით ამცირებს ბარიერებს საერთაშორისო ვაჭრობის განხორციელებისთვის და ხელს უწყობს ბიზნეს პარტნიორებს შორის ახალი საქმიანი ურთიერთობების განვითარებას. გარდა ელექტრონული პლატფორმისა, „ელექტრონული აბრეშუმის გზა“ სთავაზობს პროფესიული სერვისების ქსელს. პროფესიული სერვისების კომპანიებთან პარტნიორობით იქმნ­­ე­­ ბა ინტეგრირებულ „ერთი ფანჯრის“ პლატფორმა, რომელიც ხელს უწყობს საერთაშორისო ვაჭრობას, ფინანსებისა და ინვესტიციების შესახებ ინფორმაციის გაცვლას. დამატებით მას გააჩნია ექსპერტთა ქსელი, რომლის შემადგენლობა შიც არიან მეცნიერები, პროფესიონალები და მეწარმეები, რომლებსაც შეუძლიათ შესთავაზონ კონსულტაციები კომპანიებსა და ინვესტორებს, რომლებიც დაინტერესებულნი არიან ბიზნესის კეთებითა და ინვესტირებით რეგიონში. უფრო მეტიც, „ელექტრონული აბრეშუმის გზა“ ამზადებს კვლევებსა და რეკომენდაციებს სამთავრობო პოლიტიკის შესახებ ექსპერტთა ფორუმისა და აბრეშუმის გზის ფონდის მეშვეობით. გარდა ზემოაღნიშნულისა, სხვა და სხვა ქვეყნების ინვესტორთა და ბიზნესმენთა საჭიროებების მუდმივი შესწავლის გზით, „ელექტრონული აბრეშუმის გზა“ ფლობს ანალიტიკურ მონაცემთა ბაზას, რომელიც დაეხმარება ბიზნესს მარკეტინგული სტრატეგიის შემუშავებაში აბრეშუმის გზის ინიციატივების ფარგლებში.

PARTNER პარტნიორი

13

გახდი პალატის წევრი ეწვიეთ პალატის ვებ-გვერდს: www.gcci.ge

საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალა­ ტა ქვეყანაში მოქმედი ყველაზე მსხვილი ბიზნეს გაერთიანებაა და ერთადერთია, რომელიც საკუთარი კანონით რეგულირდება. პალატა აერთიანებს საქართველოში მოქმედი ბიზნეს ასოციაციების უმრავლესობას: 1. მცირე და საშუალო საწარმოთა ასოციაცია 2. საქართველოს ბანკების ასოციაცია 3. საქართველოს ჩაის მწარმოებელთა ასოციაცია 4. საქართველოს მეცხვარეთა ასოციაცია 5. ამერიკის სავაჭრო პალატა 6. საქართველოს ექსპედიტორთა ასოციაცია 7. ნავთობ პროდუქტების იმპორტიორთა კავშირი 8. საქართველოს მეფუტკრე ფერმერთა გაერთიანება “ქართული ფუტკარი“ 9. საქართველოს ბიზნეს ასოციაცია 10. საქართველო-შვეიცარიის ბიზნეს ასოციაცია 11. საქართველოს მენაშენეთა ასოციაცია 12. ფერმერული წარმოების რძის პროდუქტების ხელშეწყობის ფონდი 13. ასოციაცია „ქართული ღვინო“ 14. საქართველოს შემომყვან ტუროპერატორთა ასოციაცია 15. საქართველოს პროფესიული განათლების ფონდი 16. საქართველო პროფესიონალ ფეხბურთელთა ასოციაცია 17. საქართველოს ცემენტის მწარმოებელთა ასოციაცია 18. საქართველოს გიდების ასოციაცია 19. მიკროსაფინანსო ორგანიზაციების

განვითარების ხელშეწყობის ასოციაცია 20. საქართველოს ფერმერთა ასოციაცია 21. საქართველოს სასტუმრო და სარესტორნო ფედერაცია 22. საქართველოს სადაზღვევო კომპანიათა ასოციაცია 23. საინფორმაციო ტექნოლოგიებისა და კომუნიკაციების საბჭო 24. საქართველოს ქალთა ბიზნეს ასოციაცია 25. საქართველოს ხარისხის ასოციაცია 26. ტრეინინგებისა და განვითარების ასოციაცია 27. უძრავი ქონების რეალტორთა ასოციაცია 28. ბიზნეს სამართლის ასოციაცია 29. ინსტიტუციური და შესაძლებლობების განვითარების ცენტრი 30. იურიდიულ ფირმათა ასოციაცია 31. ინფრასტრუქტურის მშენებელთა ასოციაცია 32. საერთაშორისო ასოციაცია ქალი და ბიზნესი 33. საქართველოს თხილის გადამამუშავებელთა და ექსპორტიორთა ასოციაცია 34. ქართველ და თურქ ბიზნესმენთა ასოციაცია • ააიპ „საქართველოს საერთაშორისო საარბიტრაჟო ცენტრი“ • ააიპ „საქართველოს კულტურის პალატა“ • შპს „საქექსპერტიზა“ • შპს „ჯი სი სი აი სერვისი“

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

14

PARTNER პარტნიორი

სა

ტ რ

ე პ ს

ქ ე ქ

ა ზ ი

საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის მიერ დაფუძნებული შპს „საქექსპერტიზაში“, რომელსაც ექსპერტიზის საქმიანობის 50 წელზე მეტი გამოცდილება აქვს, შეიქმნა A ტიპის ინსპექტირების ორგანო, რომელმაც წარმატებით გაიარა აკრედიტაცია სამშენებლო დარგში და დადებითად შეფასდა მისი სსტ ISO/IEC 17020:2012/2013-ის სტანდარტთან შესაბამისობა. აღნიშნულის გამო, სსიპ აკრე­ დიტაციის ეროვნული ორგანო-"აკრედიტაციის ცენტრის" მიერ 2016 წლის 12 აგვისტოს გაიცა აკრედიტაციის მოწმობა №GAC-IB-0076. ზემოაღნიშნულის გამო, შპს „საქექსპერტიზა“ უფლებამოსილია როგორც აკრედიტებულმა პირმა გასცეს ინსპექტირების სერტიფიკატი და ანგარიში. აკრედიტაციის სფეროს წარმოადგენს: • ობიექტებზე შესრულებული სამუშაოების (ფორმა №2-ს) შეფასება/ინსპექტირება; • საპროექტო ობიექტის ხარჯთაღრიცხვის პროექტთან შესაბამისობის შეფასება/ ინსპექტირება; • ობიექტის ხარჯთაღრიცხვის ფასწარმოქმნის ადეკვატურობის ინსპექტირება. გარდა ზემოთაღნიშნულისა, შპს „საქექსპერტიზა“ მაღალ კვალიფიციურ დონეზე ასრულებს, სხვა და სხვა სახის საექსპერტო საქმიანობას,

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

როგორებიცაა: • სასაქონლო ექსპერტიზა; • საინჟინრო-ტექნიკური ექსპერტიზა; • საქონლის გადატვირთვის წინა საინსპექციო კონტროლი; • მოძრავი და უძრავი ქონების შეფასება; • საქონლის ვარგისიანობის ვადის და ფაქტიური მდგომარეობის განსაზღვრა მათი ჩამოწერის მიზნით; • სტიქიური ან უბედური შემთხვევების შედეგად გამოწვეული ზარალის განსაზღვრა; • ექსპერიმენტალური კვლევის გზით მატერიალური რესურსების ხარჯვის, ბუნებრივი და ტექნოლოგიური დანაკარგების, საქონლის გამოსავლიანობის ნორმების განსაზღვრა; • დოკუმენტების ტექნიკური, ხელნაწერებისა და ხელმოწერების ექსპერტიზა. ინსპექტირების სერტიფიკატები, ანგარიშები და ექსპერტიზის დასკვნები მნიშვნელოვანია სხვადასხვა ფიზიკური და იურიდიული პირებისათვის, მათ შორის სამართალდამცავი და თვითმმართველი ორგანოებისათვის, რადგან ისინი წარმოადგენენ ნეიტრალური ორგანიზაციის მიერ შედგენილ ოფიციალურ ობიექტურ, იურიდიულ დოკუმენტებს შესწავლილი საკითხის შესახებ და აქვს მტკიცებულებითი მნიშვნელობა.

PARTNER პარტნიორი

2016 წლის ივლისში საქართველოს საერთაშორისო საარბიტრაჟო ცენტრმა მნიშვნელოვანი ღონისძიება გამართა კონფერენცია/სამუშაო შეხვედრა - „ბიზნესდავების გადაწყვეტა: არსებული რეალობა და პერსპექტივები“. ღონისძიებას ბიზნესსექტორის 80-მდე წარმომადგენელი დაესწრო. კონფერენცია არბიტრაჟის თემაზე საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის პრეზიდენტმა გახსნა, შემდეგ კი დამსწრე საზოგადოებას სიტყვით საქართველოს იუსტიციის მინისტრმათეა წულუკიანმა და ეკონომიკური საბჭოს მდივანმა გიორგი გახარიამ მიმართეს. როგორც იუსტიციის მინისტრმა მოგვიანებით ჟურნალისტებთან საუბრისას განაცხადა, ქვეყნის კანონმდებლობა საარბიტრაჟო სფეროს განვითარებაზე აბსოლუტურად მორგებულია და შესაბამისი კანონების მიღება 2 წლის წინ მოხდა. თეა წულუკიანი კონფერენციის ფარგლებში დისკუსიაშიო აქტიურად ჩაერთო და მონაწილეებთან ერთად, რომელთაგან აბსოლუტური უმრავლესობა ბიზნესსექტორის წარმომადგენელი იყო არბიტრაჟის უპირატესობები განიხილა. ღია დიალოგის ფორმატში შეხვედრის მონაწილეებმა ბიზნეს-დავების გადაწყვეტის პრობლემატიკა შეაჯამეს და საქართველოში არბიტრაჟის გამოწვევები განიხილეს.

15

მონაწილეებს საერთაშორისო არბიტრაჟის ცენტრის საქმიანობის შესახებ დეტალური ინფორმაცია ცენტრის ხელმძღვანელმა- ბექა ინჯიამ პრეზენტაციის სახით მიაწოდა და განმარტა- თუ რატომ მოიაზრება არბიტრაჟი სასამართლოს ალტერნატივად. ბიზნესდავის გადაწყვეტის დროს, არბიტრაჟის უპირატესობებზე ღონისძიების ფარგლებში „EY“- საქართველოს იურიდიული პრაქტიკის ხელმძღვანელმა - გიორგჭი სვანაძემაც ისაუბრა. საქართველოს საერთაშორისო საარბიტრაჟო ცენტრი სავაჭრო-სამრეწველო პალატამ 2013 წელს დააფუძნა. იდეა საერთაშორისო პრაქტიკიდან გამომდინარე გაჩნდა. ორგანიზაციის შექმნამდე ამ საკითხზე აქტიურად იმუშავეს პალატისა და მისი პარტნიორი ორგანიზაციების წარმომადგენლებმა. ასევე, საარბიტრაჟო ცენტრის შექმნის პროცესში მნიშვნელოვანი როლი სამუშაო ჯგუფმა ითამაშა, რომელიც როგორც სახელმწიფო უწყებების, ასევე მესამე სექტორის წარმომადგენლებისგან შედგებოდა. საქმიანობის განხორციელების პროცესში საქართველოს საერთაშორისო საარბიტრაჟო ცენტრი სავაჭრო-სამრეწველო პალატისგან აბსოლუტურად დამოუკიდებელია. ცენტრის წესების შემუშავება წამყვანი საერთაშორისო ექსპერტებისგან შემდგარი კომისიის მიერ მოხდა. სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

16

PARTNER პარტნიორი

2016 წლის განმავლობაში საქართველოს სავაჭროსამრეწველო პალატა ახორციელებს პროექტს „ღია დიალოგი ბიზნესთან“. პროგრამის მიზანია უფრო ეფექტიანი გახდეს რეგიონებში არსებული მცირე და საშუალო ბიზნესიდან პრობლემატიკის მიღება ასევე სისტემური კვლევა და სათანადო რეაგირების მექანიზმების ჩამოყალიბება, რომე­ ლიც შეიძლება იყოს შემდგომი დიალოგი მთავრობასთან, პარტნიორებთან დაკავშირება, რეგიონზე ორიენტირებული პალატის კონკრე­ ტული სერვისების გაძლიერება და სხვა. „ღია დიალოგი ბიზნესთან“ - ფარგლებში პალატამ შეხვედრები გამართა საქართველოს ყველა რეგიონში. პალატის მენეჯმენტმა უშუალოდ მოისმინა ის თემები, რაც აქტუალურია ადგილობრივი ბიზნესისთვის.

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

16 სექტემბერს უკვე თბილისში გაიმართება რეგიონებიდან ჩამოსული მცირე და საშუალო ბიზნესმენების შეკრება, რომელსაც მთავრობის წარმომადგენლებიც დაესწრებიან და ორივე მხარეს ექნება საშუალება სამუშაო რეჟიმში გაცვალონ აზრები, მოისმინონ სხვა და სხვა საკითხები. ჟურნალის ამ გამოცემაში ჩვენ გადმოგცემთ რეგიონების იმ პრობლემატიკას, რაც სწორედ „ღია დიალოგი ბიზნესის“ ფარგლებში გამართულ შეხვედრებზე წამოიწია და რაზეც მომავალ წელს პალატა აპირებს მუშაობას ეს პირველ რიგში უკავშირდება პალატის რეგიონალური წარმომადგენლობების გაძლიერებას, მათი ინსტიტუციური შესა­ძლებლობების გაზრდას.

PARTNER პარტნიორი

17

საქართველოს რეგიონები სოციალურ-ეკონომიკრად განხვავდებიან ერთმანეთისგან, ამ არათანაბარი განვითარების მთავარი გამომწვევი მიზეზი მათი გეოგრაფიული ზონირებაა, ასევე დემოგრაფიული ვითარება, კომანდიტური ეკონომიკის ნგრევის შედეგად დარჩენილი ადგილობრივი კრიზისული ფონი და განვითარების სხვა და სხვა ეტაპზე მყოფი ინფრასტრუქტურა. ტერიტორიული სიდიდის მიხედვით საქართველოს რეგიონებს შორის კახეთი ლიდერობს, ხოლო ყველაზე მცირე ზომის რეგიონი - გურიაა, მეტ-ნაკლებლად შესაბამისად არის განაწილებული სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებიც (გამოკვეთილად მაღალ-მთიანი რეგიონების გარდა) და მსგავსია რეგიონების ეკონომიკური პროფილიც, ანუ იმ რეგიონებში, სადაც სასოფლო-სამეურნეო სავარგულების დიდი ფართობები მოიპოვება სოფლის მეურნეობა მეტად არის განვითარებული.

11379

11379

7441

7586

6785

6552

6528

6413

6200 4954

3793 2900 2030,1

ქა და ში

ა

ა

გუ

რი

არ აჭ

რ ქვ აჭა ემ ლ ო ე სვ ჩხუ ან მი ეთ ი

ი რთ

ხე ჯა ხე სა მც

ო ემ ქვ

ვა

რთ ქა

ერ იმ

ლ

თი

ი ლ

ი ეთ

ი ეთ ან თი -მ თა ხე მც

ზე სამ მო ეგ სვ რელ ან ეთ ო ი

კა

ხე

თი

0

0,0000

160

113

94

რაჭა ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი

263

მცხეთა-მთიანეთი

318

გურია

329

სამცხე ჯავახეთი

შიდა ქართლი

აჭარა 337

კახეთი

426

სამეგრელო ზემო სვანეთი

532

ქვემო ქართლი

1113

იმერეთი

1860,1975

თბილისი

3720,3950

31,5

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

18

PARTNER პარტნიორი

ამ მხრივ ყველაზე მრავალრიცხოვანი რეგიონებია: იმერეთი, ქვემო ქართლი და აჭარა, თუმცა საგულისხმოა, რომ ამ რეგიონებში მოსახლეობის სიჭარბეს მეტ-ნაკლებლად განვითარებული ურბანული ზონები უწყობენ ხელს (ქუთაისი, რუსთავი, ბათუმი). ვინაიდან, ჩვენი პროგრამის მიზანი რეგიონებში ბიზნესის აქტივობის ხელშეწყობაა ჩვენს მთავარ ნიშნულად საქსტატის ბიზნეს სექტორის ბრუნვის მაჩვენებელი შევარჩიეთ (2015 წ.) ჩვენს შემთხვევაში ის ყველაზე უკეთ ასახავს რეგიონების ბიზნეს აქტივობას, მასში არ შედის მაგალითად შინა-მეურნებობების გამოშვება, რაც არც წარმოადგენს ორგანიზებულ ბიზნესს.

40000 38090,5

35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000

3634,8

SEPTEMBER

რა ქვ ჭა ემ ლე ო სვ ჩხუმ ან ი ეთ ი

ა ა გუ რი

ეთ ი ჯა ვა ხ

სა მც ხე

1

37,1

0

რა ქვ ჭა ემ ლე ო სვ ჩხუმ ან ი ეთ ი

რი

ხე ვა ჯა ხე მც სა 1

თი ია ნე თა -მ თ

ხე

310,8

გუ

თი

ი ეთ ან 1

მც სექტემბერი

629,7

თი -მ მც 2

თი

2

კა ხე

3

ზე სამ მო ეგ სვ რელ ან ეთ ო ი ში და ქა რთ ლ ი

ერ

ეთ

ი

4

იმ

ი ლ ქა რთ მო ქვ ე

თბ

2016

681,3

თა

ერ იმ

ო ემ ქვ რა

6

აჭ ა

ი ის

898,9

თი

ეთ

ლ რთ ქა

აჭ 7

ილ

ი სა ზე მეგ მო რე სვ ლო ან ეთ ი ში და ქა რთ ლ ი

ი

ა არ

ი ის ილ თბ 72

1107

ხე

1821

ხე

2371,7

0

კა

3223,4

PARTNER პარტნიორი

19

ეს გრაფიკი თვალნათლივ მიუთითებს იმ სამწუხარო რეალობას რაც ქართულ ბიზნეს ახასიათებს, კერძოდ ბიზნესის განვითარება რეგიონებში უკიდურესად სუსტია. საგულისხმოა, რომ რეგიონის ჯამური ბიზნესის ბრუნვა ბოლომდე არ აღწერს ამ რეგიონის აქტივობას, ვინაიდან ის შეიძლება იყოს შედარებით მაღალი, თუმცა მოსახლეობაზე გადათვლით შემცირდეს. ამ გზით ჩვენ გვინდა დავინახოთ სწორედ ორგანიზებული ბიზნესის თანაფარდობა, ამ კუთხით სურათი შემდეგნაირია:

1 მოსახლეზე ბრუნვა მოსახლეობა

1113

532,9 426,4 337

318,4

329,7 263,816 160,5

94,179

113

რი გუ

თი

ა რა ქვ ჭა ემ ლე ო სვ ჩხუმ ან ი ეთ ი

ჯა ხე მც სა

ხე

ხე ვა

რთ ქა და ში

კა

თი

ი ლ

ი ეთ ერ

ია მთ აეთ

მც ხ

იმ

ნე

ლ რთ ქა ო ემ

ზე სამ მო ეგ სვ რელ ან ეთ ო ი

თი

ი

ა არ აჭ ქვ

თბ

ილ

ის

ი

31,5

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

20

PARTNER პარტნიორი

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

აფხაზეთი

21

აჭარა

სამეგრელო ზემო სვანეთი რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი მცხეთა მთიანეთი იმერეთი გურია აჭარა

შიდა ქართლი კახეთი

სამცხე-ჯავახეთი ქვემო ქართლი

ძირითადი მონაცემები: მოსახლეობის რაოდენობა: 337, ათასი კაცი ფართობი: 2900 კმ 2 ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 36348 მლნ ლ 1 სულ მოსახლეზე ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 10,8 რეგიონის ბიზნესის სექტორის ბრუნვა მთელი ქეყნის ბრუნვასთან, % : 6,9

აჭარის ეკონომიკისათვის, ისევე, როგორც მთელი ქვეყნისათვის განსაკუთრებული როლს ასრულებს ტურიზმი და ლოგისტიკა. ლოგისტიკის თვალსაზრისით აჭარა წარმოადგენს თურქეთთან და შემდგომში ევროპასთან დამაკავშირებელ მთავარ სატრანსპორტო კვანძს. ტურიზმის თვალსაზრისით აჭარას საქართველოს რეგიონებთან შედარებით ასევე წამყვანი როლი აკისრია და ყველაზე მეტი ვიზიტორი სწორედ მასზე მოდის. გარდა ამ ორი დარგისა, უკანსაკნელ პერიდში საგრძნობლად განვითარდა მსუბუქი მრეწველობა, კერძოდ კი ტექსტილი და სამკერვალო

დარგი. დამატებით დაგეგმილია ხელვაჩაურის სამრეწველო ზონის განვითარება, რამაც სწორედ მსუბუქი მრეწველობის განვითარებას უნდა მისცეს საგრძნობი სტიმული. რეგიონი ერთ-ერთი ლიდერია ინვესტიცი­ ების მოზიდვის კუთხით. აჭარაში ხორცი­ ელდება ექსპორტზე ორიენტირებული ჰიდრო­ ენერგოჰესების მშენებლობა და მსხვილი ტურისტული ინფრასტრუქტურის განვითარება. ამ კუთხით ძალზედ მნიშვნელოვანია დამატებითი ტურისტული შესაძლებლობების განვითარება, რამაც უნდა გაზარდოს მთლიანობაში რეგიონის მიმზიდველობა და აჭარა გადააქციოს 12 თვიანი სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

22

PARTNER პარტნიორი

ტურიზმის ზონად. ამისათვის საქართველოს მთავრობა ბიზნესთან ერთად რამდენიმე მნიშვნელოვან პროგრამაზე მუშაობს: • გონიოს საკურორტო ზონის განვითარება - სრულიად ახალი, აუთვისებელი საკურორტო ზონის გამოყოფა, რომელზეც მოხდება საქართველოსთვის უნიკალური ტურისტული ზონის- (რეკრეაციული, დასასვე­ნებელი, საცხოვრებელი, კულტურული, გასართობი) - ჩამოყალიბება.

• 12 თვიანი სრულფასოვანი ე.წ. „8 ქიმიანი“ ტურიზმის კონცეფციის განვითარება, რომლის ფარგელბშიც განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა შემდეგ მიმართულებებს: • საზღვაო ტურიზმი (ბათუმი, ქობულეთი, სარფი, კვარიათი, მწვანე კონცხი, ჩაქვი, ციხისძირი) • ეკო და ექსტრემალური ტურიზმი (4 დაცული ტერიტორია - ქობულეთი, კინტრიში, მტირალა, მაჭახელა. ბოტანიკური ბაღი, მწვანე ტბა) • „ბერდვოჩინგი“ (ყოველწლიურად 800.000-ზე მეტი გადამფრენი და მტაცებელი ფრინველი) • აგრო და ღვინის ტურიზმი (ღვინის დაყენება, დეგუსტაცია) • „MICE” - ტურიზმი (წლის განმავლობაში ადგილობრივი თუ საერთაშორისო მნიშვნელობის კონფერენციების მასპინძლობა) • სამთო-სათხილამურო ტურიზმი (გოდერძი, ბეშუმი, გომარდული, დანისპარაული, ქედლები, ღომას მთა. მთიან აჭარაში მთების საშუალო სიმაღლე 2.000-2.500 მეტრია.)

• საკრუიზო ტურიზმი (ბათუმის პორტი) • სათამაშო ტურიზმი (სამორინეების ფართო არჩევანი)

რეგიონის სასოფლო პროდუქციის წარმოება მთელი ქვეყნის შესაბამის წარმოებასთან. % 100

80

76,6%

60

40

13%

10,8%

10,6%

მსხალი

15,4%

სუბტროპიკული ხილი

20

კაკალი

33,3%

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

თაფლი

ჩაი

ციტრუსი

0

PARTNER პარტნიორი

23

აჭარა

აჭარას საქართველოს ეკონომიკის სტრუქტურაში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია. რეგიონი მესამეა იმერეთისა და ქვემო ქართლის შემდეგ მოსახლეობის რიცხოვნობით, თუმცა ტერიტორიულად ერთერთი ყველაზე მცირეა, კიდევ უფრო მცირეა აჭარის სახნავ-სათესი და საერთოდ სასოფლოსამეურნეო სავარგულები, რაც მისი ეკონომიკის თავისებურებებს განაპირობებს. აჭარის სანაპირო ზოლს კერძოდ ბათუმსა და სხვა დასახლებებს საქართველოს სხვა ურბანული ცენტრების მსგავსი პრობლემატიკა აწუხებთ, თუმცა რეგიონის სპეციფიკიდან გამომდინარე საკითხების უმრავლესობა ლოგისტიკასა და ტურიზმს უკავშირდება. არა-ურბანული ბიზნესისთვის ტრადიციულად მთავარი დარგი სოფლის მეურნეობაა. რეგიონის ბიზნესთან შეხვედრები საქართველოს სავაჭრო - სამრეწველო პალატამ აჭარაში 2016 წელს სამჯერ გამართა და საუბარი სწორედ სოფლის მეურნეობას შეეხო. კლიმატური და სხვა ბუნებრივი პირობებიდან გამომდინარე აჭარაში ძირითადი სასოფლო-სამეურნეო კულტურა მეციტრუსეობაა. აჭარაზე მოდის საქართველოს ციტრუსის მოსავლის 77 %. ადგილობრივი ბაზარი მიღებული მოსავლის რეალიზებისთვის საკმარისი არ არის და შესაბამისად აჭარელი ბიზნესმენების ყოველწლიური საზრუნავი მოსავლის დაბინავებაა. ამ კუთხით პრობლემები და რისკები სხვადასხვაგვარია, თავს იჩენს ლოგისტიკური პრობლემები, ტრადიციულ საექსპორტო ბაზრებზე (უკრაინა, რუსეთი, დსთ-ს ქვეყნები) არსებული ეკონომიკური

სირთულეები; სწორედ ამიტომ ადგილობრივი ბიზნესისათვის ძალზედ მნიშვნელოვანია ევროკავშირთან ხელმოწერილი თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულების გამოყენება. ეს სწორედ ის მიმართულებაა, სადაც პალატა აპირებს კონკრეტიული საკონსულტაციო მექანიზმი შესათავაზოს ადგილობრივ მეწარმეეებს. გარდა ტრადიცული მეურნებობისა, ადგი­ ლობრივი ბიზნესმენები ინტერესდებიან, ზღვის პროდუქტების მოყვანა/მოშენების პროექტებით, ეს ის მიმართულებაა, სადაც რეგიონალური მეწარმეები განსაკუთრებით ითხოვენ პროფესიული მომზადების, პროგრამების არსებობასა და გაძლიერებას, რათა მათ თავად შეძლონ შესაბამისი ცოდნის შეძენა, ასევე, შესაბამისი მუშა-ხელის მომზადება და დაქირავება.

გარდა ტრადიცული მეურნებობისა ადგილობრივი ბიზნესმენები ინტერესდებიან ზღვის პროდუქტების მოყვანა/მოშენების პროექტებით, ეს ის მიმართულებაა, სადაც რეგიონალური მეწარმეები განსაკუთრებით ითხოვენ პროფესიული მომზადების პროგრამების არსებობასა და გაძლიერებას, რათა მათ თავად შეძლონ შესაბამისი ცოდნის შეძენა, ასევე, შესაბამისი მუშა-ხელის მომზადება და დაქირავება.

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

24

PARTNER პარტნიორი

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

გურია

სამეგრელო ზემო სვანეთი

აფხაზეთი

25

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი მცხეთა მთიანეთი იმერეთი გურია აჭარა

შიდა ქართლი კახეთი

სამცხე-ჯავახეთი ქვემო ქართლი

ძირითადი მონაცემები: 1 სულ მოსახლეზე ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 2,8

მოსახლეობის რაოდენობა: 113 ათასი კაცი ფართობი: 2030,1 კმ 2

რეგიონის ბიზნესის სექტორის ბრუნვა მთელი ქეყნის ბრუნვასთან, % : 0,6

ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 310,8 მლნ ლ

ბუნებრივ-გეოგრაფიული პირობები, შავიზღვის­ პირეთისა და მაღალმთიანი კურორტული ზონები, კულტურულ-ისტორიული ძეგლების სიმრავლე, მინერალური წყლები და სხვა ბუნებრივი რესურსები ჰქმნის კარგ პირობებს რეგიონში სხვა და სხვა სახის ტურიზმის განსავითარებლად. რეგიონის შავიზღვისპირა საზღვაო ზოლის სიგრძე 22 კმია. რეგიონის შავიზღვისპირეთში განლაგებულია კურორტები ურეკი, შეკვეთილი და გრიგოლეთი, ხოლო მაღალმთიან ალპურ ზონაში კურორტებიბახმარო და გომისმთა. რეგიონში ხორციელდება და იგეგმება სხვა და სხვა პროექტები ტურისტული პოტენციალის ზრდის მიზნით: ოზურგეთი

•

სხვა და სხვა ტურების და მარშრუტების ორგანიზება (მათ შორის, სოფელ ასკანაში მშენებარე ღვინის მუზეუმის ტურის ორგანიზება) • ჩაის და თაფლის ტურების ორგანიზება და შესაბამისი ინფრასტრუქტურის მოწყობა (ჩაის მუზეუმი) • სამთო-სათხილამურო დარგის შესწავლა კურორტ გომის მთაზე

•

სამკურნალო ტურიზმის, როგორც დარგის კვლევა და პოპულარიზაცია (მაგნიტური ქვიშა, ნასაკირალის, ნატანების და ძიმითის წყლები) • სოფ. მაკვანეთიში არსებული 20 ჰექტარი ტყეპარკის ორგანიზება ჩოხატაური

•

ბახმაროს საინვესტიციო პროექტის მომზადება, სამკურნალო ტურიზმის როგორც დარგის კვლევა და პოპულარზაცია (ნაბეღლავი, ბახმარო, ზოტის, შუაამაღლების, გორაბერეჟოულის წყლები) • სოფ. გორაბერეჟოულში გურიელების (ერისთავების) სასახლის რეაბილიტაცია და დენდროლოგიური პარკის აღდგენა • სოფ. შუაამაღლებაში ლაშეს აბანოს რეაბილიტაცია და შესაბამისი ინფრასტრუქტურის მოწყობა (მცირე სასტუმრო) ლანჩხუთი

• •

მდ. სუფსაზე ჯომარდობის განვითარება სამკურნალო ტურიზმის როგორც დარგის კვლევა და პოპულარზაცია (მაგნიტური ქვიშა, გულიანის სამკურნალო წყლები) სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

26

PARTNER პარტნიორი

გურია მეფრინველეობა, მებოცვრეობა გადამამუშავებელი წარმოება - რძე, ხორცი, ხილ-ბოსტნეული ციტრუსოვანი და კენკროვანი კულტურების მოშენება/გადამუშავება (ფეიხოა, ხურმა, კივი, მოცვი) მეფუტკრეობა

ლანჩხუთი

თხილის, კაკლის, წაბლის მოყვანა და გადამუშავება ჩაის წარმოება და გადამუშავება

ჩოხატაური

მეთევზეობა/თევზის გადამამუშავებელი წარმოება

ოზურგეთი

რეგიონის სასოფლო პროდუქციის წარმოება მთელი ქვეყნის შესაბამის წარმოებასთან. % 100

80

60

22.7%

16.8%

14.7%

13.1%

12.1%

ჩაი

20

სიმინ. მარცვ

40

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

მსხალი

ციტრუსი

თხილი

0

PARTNER პარტნიორი

27

გურია გურიაში ასევე განვითარებულია მეციტრუსეობა და რეგიონზე საქართველოში მოწეული ციტრუსის მოსავლის 16 პროცენტი მოდის. მიმდინარე წლის 11 ივლისს გურიაში, ქ.ოზურგეთში საქართველოს სავაჭროსამრეწველო პალატის პრეზიდენტი ნინო ჩიქოვანი ადგილობრივ ბიზნსემენებს შეხვდა. შეხვედრას დაახ. 40 მეწარმე დაესწრო. გურია საქართველოს ყველაზე მცირე ზომის რეგიონია. მოსახლეობის კუთხითაც გურია საქართველოს ყველაზე მწირედ დასახლებულ რეგიონებს შორისაა. სოციალურ-ეკონომიკური მდგომარეობის კუთხით გურია ერთ-ერთ ყველაზე კრიზისულ რეგიონად რჩება. აქაური ბიზნესის ბრუნვები ბოლოდან მეორე ადგილზეა. გურიის ეკონომიკური პრობლემები კომანდიტური ეკონომიკისა და ტრადიციული ბაზრების დანგრევიდან დაიწყო, ვინაიდან 90იან წლებამდე გურიის ეკონომიკის ხერხემალს ჩაის მოყვანა და დამუშავება წარმოადგენდა. ამ სტრუქტურული ძვრის შემდეგ რეგიონმა ჯერ კიდევ ვერ შეძლო ახალ ეკონომიკურ რეალიებზე გადაწყობა, თუმცა უკანასკნელი წლების განმავლობაში გურიის ბიზნესის მდგომარეობა თან და თან უმჯობესდება. სოფლის მეურნეობა კვლავ რჩება გურიის, განსაკუთრებით კი მისი მთიანი ზონის ძირითად სექტორად. აქ ბოლო პერიოდში წარმატებით ვითარდება თხილის მეურნეობები, გურია უკვე აწარმოებს საქართველოს თხილის მოსავლის 22 პროცენტს და ასევე მიმდინარეობს ჩაის წარმოების რეაბილიტაცია. ადგილობრივი მეწარმეები შესაბამისად ამ კუთხით ინტერსდებიან, მაღალია ინტერესი სახელმწიფო პროგრამების მიმართ, როგორც სოფლის მეურნეობის პირველადი მოსავლის მოყვანის, ისე გადამამუშავებელი წარმოების განვითარების კუთხით.

სოფლის მეურნეობის ამ სუბტროპიკული დარგების განვითარებისათვის პირველი რიგის ამოცანად გასაღების ბაზრები რჩება. ტრადიციული გასაღების ბაზრები იმ ქვეყნებში შექმნილი ეკონომიკური ვითარებიდან გამომდინარე არასტაბილურად რჩებიან, შესაბამისად ძალზედ მაღალია ადგილობრივი მეწარმეების ინტერესი ევროკავშირთან ვაჭრობის კუთხით. მათთვის საინტერესოა პრაქტიკული, ტექნიკური ინფორმაცია, რომელ­იც საშუალებას მისცემთ გამოიყენონ ევროკავშირთან დადებული თავისუფალი ვაჭრობის შეთანხმება. გურიის ზღვისპირა ზოლში კარგად ვითარდება ტურიზმი, თუმცა ამ მხრივ რეგიონის პოტენციალი განსაკუთრებით მაღალია, მისი გეოგრაფიულკლიმატური პირობები ახლოსაა აჭარასთან, თუმცა ტურიზმის განვითარების კუთხით თითქმის 20 წლით ჩამორჩება მას. შესაბამისად, ეს ის დარგია სადაც რეალურად შესაძებელია საგრძნობი განვითარება. გურიის ტურიზმის პოტენციალს განაპირობებს ბუნებრივ-გეოგრაფიული პირობები, შავიზღვის­ პირეთისა და მაღალმთიანი კურორტული ზონები, კულტურულ-ისტორიული ძეგლების სიმრავლე, მინერალური წყლები და სხვა ბუნებრივი რესურსები. რეგიონის შავიზღვისპირა საზღვაო ზოლის სიგრძე 22 კმ-ია. რეგიონის შავიზღვისპირეთში განლაგებულია კურორტები ურეკი, შეკვეთილი და გრიგოლეთი, ხოლო მაღალმთიან ალპურ ზონაში კურორტებიბახმარო და გომისმთა სადაც ადგილობრივი ბიზნესმენების აზრით შესაძლებელია ზამთრის ტურიზმის განვითარება, რასაც შეუძლია რეგიონი 12 თვიან საკურორტო ზონად გადააქციოს. სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

28

PARTNER პარტნიორი

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

იმერეთი

სამეგრელო ზემო სვანეთი

აფხაზეთი

29

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი მცხეთა მთიანეთი იმერეთი გურია აჭარა

შიდა ქართლი კახეთი

სამცხე-ჯავახეთი ქვემო ქართლი

ძირითადი მონაცემები: მოსახლეობის რაოდენობა: 532,9 ათასი კაცი ფართობი: 6552 კმ 2 ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 2371,7 მლნ ლ 1 სულ მოსახლეზე ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 4,5 რეგიონის ბიზნესის სექტორის ბრუნვა მთელი ქეყნის ბრუნვასთან, % : 4,5

იმერეთის რეგიონს უზარმაზარი ტურისტული პოტენციალი გააჩნია. იმერეთში ტურისტული პოტენციალის აღდგენა მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ რეგიონისთვის, არამედ მთელი დასავლეთ საქართველოსთვის. სწორედ იმერეთის ტურიზმის ინდუსტრიას შეუძლია გააერთიანოს დასავლეთ საქართველოს ტურისტული პოტე­ნციალი და საბოლოოდ დაუმკვიდროს საქართველოს ტურისტული ქვეყნის იმიჯი. ამ მხრივ ბევრი პროექტი განხორცილდა და იგეგმება საინტერესო პროგრამები: წყალტუბო

•

ქალაქის სპა კურორტად აღდგენის და განვითარების ახალი ეტაპი

ბაღდათი

•

ზეკარში არსებული სანატორიუმის რეაბილიტაცია ან ახლის აშენება

ზესტაფონი

•

შორაპანის ციხის ტერიტორიაზე სხვა დ ასხვა ინფრასტრუქტურული ობიექტების განვითარება

თერჯოლა

•

ტურისტული ობიექტების ინფრასტრუქტული გამართვა: ძევრის ,,საკაჟიას„ და ,,საგვარჯილის" გამოქვაბულები, გოგნის წმინდა გიორგის კარუგდებელი, სკანდის ციხე, ქადაგიძის ,,რაფი„, დინოზავრის ნაკვალევი, სოფ. თუზი, ,,ქათამაძის ორმო„ და ,,სამჭიკიის" გამოქვაბული, სოფ. ჩხარი - ოქონის ტაძარი, სოფ. გოდოგანი - თამარის ხიდი, სოფ. ღვანკითი - დედა ღვთისის ტაძარი

ხარაგაული

•

ტურისტული ობიექტების ინფრასტრუქტურული გამართვა: დევის ხვრელი, ვახანის ციხე, ბერების კლდე

ხონი

•

ტურისტული ადგილების პოპულარიზაცია: მდინარე ცხენისწყლის ხეობა, ასხის მთა, მდინარე ოკაცეს კანიონი, კიბულა-მასიური კლდის ზღუდით "შემორაგვული" ველი კინჩხაში, ტარეში, ხოჩოლი "სათევზიის" კარსტრული მღვიმე სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

30

PARTNER პარტნიორი

იმერეთი ხონი

წყალტუბო

ტყიბული საჩხერე

ჭიათურა თერჯოლა

სამტრედია

ზესტაფონი ბაღდათი

მარცვლეულის წარმოება

ვანი

მეფუტკრეობა მევენახეობა ღვინის წარმოება

ხარაგაული

სასათბურე მეურნეობა თხილის წარმოება მეფრინველეობა გადამამუშავებელი წარმოება - რძე, ხილი თაფლის, ჩირის, დაფნის, აბრეშუმის, ბაღჩეული კულტურის წარმოება მეცხოველეობა

რეგიონის სასოფლო პროდუქციის წარმოება მთელი ქვეყნის შესაბამის წარმოებასთან. % 100

80

60

40 36,9% 27,4%

20

22,9% 21,4% 20,4% 20,1% 18,8% 17,8% 16,5% 16,4%

13,0%

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

ბოსტნეული

ყურძენი

სუბტროპიკ. ხილი

ძროხის ხორცი

ქათმის ხორცი

ღორის ხორცი

კაკალი

რძე

ლობიო

სიმინდის მარცვალი

ტყემალი

0

PARTNER პარტნიორი

31

იმერეთი

მიმდინარე წლის 24 ივნისს საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის პრეზიდენტი ნინო ჩიქოვანი ქალაქ ქუთაისში ადგილობრივ ბიზნეს-სექტორს შეხვდა. ღონისძიებას იმერეთის რეგიონში მოღვაწე 60-ზე მეტი მეწარმე დაესწრო. იმერეთი ქ. ქუთაისთან ერთად საქართველოს ყველაზე მრავალრიცხოვანი რეგიონია, მოსახლეობის რაოდენობა 0.5 მილიონს აღემატება. იმერეთი ბიზნესის ჯამური ბრუნვით საქართველოს რეგიონებს შორის მე-3 ადგილზეა აჭარისა და ქვემო ქართლის შემდეგ, თუმცა ერთ სულ მოსახლეზე გადაანგარიშებით იმერეთი საქართველოს ეკონომიკურად ღარიბი კუთხეების რიცხვს განეკუთვნება. იმერეთი წამყვანი რეგიონია სამთოგადამამუშავებელ სექტორში, სწორედ აქ არის თავმოყრილი ძირითადი ინდუსტრიული ჯგუფები: ფერო, ქვანახშირი და სხვა. ბოლო პერიოდში რეგიონში კარგად ვითარდება ხე-ტყის გადამუშავება და სხვა ნედლეულის წარმოებადამუშავების ბიზნესი, ამის თვალსაჩინო მაგალითია 2 ინდუსტრიული ზონა, რომელიც ქუთაისში ფუნქციონირებს. მცირე და საშუალო მეწარმეებისთვის მთავარ სამოქმედო არეალად რჩება სოფლის მეურნეობა, ტურიზმი და მსუბუქი მრეწველობა. შევეხდრაზე სწორედ ამ მიმართულებებზე გამახვილდა ყურადღება. იმერეთისთვის მნიშვნელოვანია ისეთი სასოფლო კულტურები, როგორებიცაა: მწვანილი, ტყემალი, ლობიო, კაკალი, სიმინდი. ბიზნესმენებისთვის ძალზედ მნიშვნელოვანია სასათბურე და სამაცივრე

მეურნეობების განვითარება, რათა სტაბილურად შეძლონ ტრადიციული საექსპორტო ბაზრების მომარაგება, ასევე ახალ საექსპორტო ბაზარზეევროკავშირზე გასვლა. აქედან გამომდინარე, მაღალია მოთხოვნა სწორედ ამ ბაზარზე დაშვებასთან დაკავშირებულ ინფორმაციაზე. რეგიონში გამოწვევად რჩება დაფინანსება, განსხვავებით ბევრი სხვა რეგიონისგან იმერეთში მცირე და საშუალო ბიზნესისთვის ბევრი შესაძლებლობა, ჩნდება თუმცა უსახსრობა საგრძნობლად აფერხებს პოტენციური პროექტების განხორციელებას. ბიზნესმენებისთვის საინტერესო აღმოჩნდა პალატის პრეზენტაცია საერთაშორისო არბიტრაჟზე, რომელიც პალატის ერთერთ სერვისს წარმოადგენს. მათი აზრით არბიტრაჟის მექანიზმის რეგიონში ამუშავება საგრძნობლად დაეხმარებათ ბიზნეს-დავების სწრაფად მოგვარებაში. ბიზნესმენებმა განსაკუთრებით გაამახვილეს ყურადღება პროფესიული განათლებისა და გადამზადების აუცლებლობაზე ტურიზმისა და მსუბუქი მრეწველობის კუთხით. მათი აზრით კვალიფიციური კადრების ნაკლებობა და შესაბამისი პროფესიული ტრეინინგების სიმცირე ამ დარგებში ინვესტიციების მოზიდვის შემაფერხებელი ფაქტორია. ადგილობრივი ბიზნესმენების აზრით, მსუბუქი მრეწველობის განვითარების კუთხით საგრძნობი პრობლემებია საწარმოო ჯაჭვში არსებული ნედლეულის დეფიციტის მხრივ. მაგალითად, ქუთაისში უკანასკნელ პერიოდში წარმატებით ვითარდება ტყავის ფეხსაცმლის მცირე ზომის საწარმოები, მაგრამ მათ შემდგომ კორპორატიზაციას ხელს უშლის ტყავის ნედლეულის დეფიციტი და ადგილობრივი სათანადოდ გადამუშავებული ტყავის არარსებობა.

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

32

PARTNER პარტნიორი

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

კახეთი

სამეგრელო ზემო სვანეთი

აფხაზეთი

33

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი მცხეთა მთიანეთი იმერეთი გურია აჭარა

შიდა ქართლი კახეთი

სამცხე-ჯავახეთი ქვემო ქართლი

ძირითადი მონაცემები: მოსახლეობისრაოდენობა: 318,4 ათასი კაცი ფართობი: 11379 კმ 2 ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 898,9 მლნ ლ კახეთის რეგიონში მთავარ გამოწვევად არა-სასოფლო სამეურნეო დარგის მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარება რჩება, ამ მხრივ რეგიონს გააჩნია ძველი გამოცდილება და ბუნებრივი რესურსებიდან გამომდინარე სხვა და სხვა მუნიციპალიტეტებში მრავალი შესაძლებლობებია: ახმეტა • ტყავის გადამამუშავებელი წარმოება • ხე-ტყის სახერხები • პარკეტის წარმოება • ავეჯის წარმოება გურჯაანი • ქართული აგურის ქარხანა (არსებობს თიხის დიდი მარაგი) • რკინა-ბეტონის ქარხანა (დიდი რაოდენობით მოიპოვება ინერტული მასალა) დედოფლისწყარო • ცემენტის ქარხანა • მეფრინველეობის ფერმა • ტყავის გადამამუშავებელი საწარმო • სპირტის ქარხანა • ლუდის ქარხანა თელავი • ფიქალ-მარმარილოს გადამამუშავებელი ქარხანა

1 სულ მოსახლეზე ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 2,8 რეგიონის ბიზნესის სექტორის ბრუნვა მთელი ქეყნის ბრუნვასთან, % : 1,7 ლაგოდეხი • თამბაქოს გადამამუშავებელი ქარხანა • საკონსერვო წარმოება • კერამიკული აგურის ქარხანა • აბრეშუმის პირველად გადამუშავების წარმოება საგარეჯო • მატყლის სარეცხი და საშრობი ქარხანა • გაჯის საწარმო სიღნაღი • სამკერვალო ფაბრიკა • წისქვილკომბინატი ყვარელი • სამშენებლო აგურის წარმოება • კერამიკული ნაკეთობების წარმოება (არის კირქვის და მაღალი ხარისხის თიხის საბადო • საკედლე სახერხი ქვები (მოსაპირკეთებელი) ჩანთლისყურის საბადო რაიონის აღმოსავლეთ ნაწილში • მარმარილოს გადამამუშავებელი საწარმო (სოფ. თივი) • ინერტული მასალები - მაღალი ხარისხის ქვიშა და ლამი გამოირჩევა მაღალი წებოვნებით. საუკეთესო მასალაა როგორც ცემენტის, ისე წვრილი საკედლე ბლოკისა და სხვა სამშენებლო მასალების წარმოებისთვის. კერამზიტის წარმოება. სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

34

PARTNER პარტნიორი

კახეთი კომბინირებული საკვების დამამზადებელი საწარმო გადამამუშავებელი წარმოება - რძე, ხორცი, ხილ-ბოსტნეული მეფუტკრეობა სასათბურე მეურნეობა

ახმეტა

საკალმახე/მეთევზეობა/ თევზის გადამამუშავებელი წარმოება

ყვარელი

სამაცივრე მეურნეობა

თელავი

მატყლის დამამუშავებელი (სამრეცხი) საწარმო

ლაგოდეხი

ღვინის ქარხანა

გურჯაანი სიღნაღი

საგარეჯო

დედოფლისწყარო

რეგიონის სასოფლო პროდუქციის წარმოება მთელი ქვეყნის შესაბამის წარმოებასთან. % 100

80

74%

70%

60

58% 50%

16%

15%

14%

15%

კაკალი

თაფლი

18%

ძროხის ხორცი

21%

20

ბოსტნეული

40%

40

2016

სექტემბერი აგვისტო

SEPTEMBER AUGUST

კვერცხი

ღორის ხორცი

ქერი

ცხვრ. ხორცი

ყურძენი

ატამი

ხორბალი

0

PARTNER პარტნიორი

35

კახეთი

„ღია დიალოგი ბიზნესთან“ პროგრამის ფარგლებში საქართველოს სავაჭროსამრეწველო პალატის პრეზიდენტის შეხვედრა კახეთის ბიზნეს-სექტორთან ყვარელში შედგა, რომელსაც 60-მდე ადგილობრივი ბიზნესმენი დაესწრო. ორგანიზებული ბიზნესის განვითარების თვალსაზრისით კახეთი ერთ-ერთ ყველაზე დიდ გამოწვევად რჩება. კახეთი საქართველოს ყველაზე დიდი ზომის რეგიონია, ჯამში კახეთის სოფლის მეურნეობის გამომუშავებაც შესაბამისად უფრო მაღალია ვიდრე ბევრი სხვა რეგიონის. სხვა და სხვა სამეურნეო კულტურების მოსავლიანობის დიდი ნაწილი სწორედ კახეთზე მოდის, მაგალითად კახეთი აწარმოებს ქვეყნის ხორბლის მოსავლის 75%-ს, ატმის 70 %-ს, ყურძნის 60%-ს, ცხვრის ხორცის 50 %-ს და ასე შემდეგ. ამის მიუხედავად მოსახლეობის დიდი ნაწილი კვლავ რჩება ჩართული შინამეურნეობებშ და ორგანიზებული ბიზნესის მიღმა. ორგანიზებული ბიზნესის განვითარებას ასევე აფერხებს სხვა რეგიონებისგან განსხვავებით განვითარებული ურბანული ზონების არქონა, არა-სასოფლო სამეურნეო გადამუმაშავებელი და მსუბუქი მრეწველობის განუვითარებლობა და სავაჭრო-ლოგისტიკური კვანძების არ არსებობა. კახეთში სხვა რეგიონებისგან განსხვავებით მცირე ბუნებრივი ნედლეულის გადამამუშავებელი წარმოებაა. თუმცა უკანასკნელ პერიოდში იზრდება ტურიზმისა და სოფლის მეურნეობის პირველადი და გადამუშავების სექტორებში მცირე და საშუალო ბიზნესის ჩართულობა.

ვინაიდან, სწორედ სოფლის მეურნეობა არის რეგიონში მცირე და საშუალო ბიზნესის მთავარი დარგი, ბიზნესმენების ინტერესიც ბუნებრივია მაღალი სოფლის მეურნეობის პროგრამების მიმართ, რომლებიც სხვა და სხვა სახის დაფინანსების კომპონენტს ითვალისწინებენ. ასევე მაღალია ბიზნესის დაინტერესება ევროკავშირთან თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულების პრაქტიკული განხორციელების მიზნით საჭირო სტანდარტების კუთხით. მათთვის მნიშვნელოვანია იცოდნნენ ევროკავშირის რეგულაციების შესახებ განსაკუთრებით ფიტოვეტერინარიის სფეროში, რათა შეძლონ საკუთარი მეურნეობების შესაბამისად წარმართვა. კახელ ბიზნესმენებს განსაკუთრებით აინტერესებთ პროფესიული განათლება და გადამზადება ისეთი მიმართულებებით, როგორებიცაა ბუღალტერია და ბიზნესის წარმართვისთვის აუცილებელი სხვა უნარჩვევები. ასევე, ბიზნესმენების აზრით რეგიონში სერიოზული ნაკლებობაა შემნახველი და გადამაუშავებელი სასოფლო-სამეურნეო დარგის სპეციალისტების.

მაღალია ბიზნესის დაინტერესება ევროკავშირთან თავისუფალი ვაჭრობის ხელშეკრულების პრაქტიკული განხორციელების მიზნით საჭირო სტანდარტების კუთხით. მათთვის მნიშვნელოვანია იცოდნნენ ევროკავშირის რეგულაციების შესახებ განსაკუთრებით ფიტო-ვეტერინარიის სფეროში, რათა შეძლონ საკუთარი მეურნეობების შესაბამისად წარმართვა

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

36

PARTNER პარტნიორი

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

მცხეთა - მთიანეთი

სამეგრელო ზემო სვანეთი

აფხაზეთი

37

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი მცხეთა მთიანეთი იმერეთი გურია აჭარა

შიდა ქართლი კახეთი

სამცხე-ჯავახეთი ქვემო ქართლი

ძირითადი მონაცემები: მოსახლეობის რაოდენობა: 94,2 ათასი კაცი ფართობი: 6785 კმ 2 ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 681,3 მლნ ლ 1 სულ მოსახლეზე ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 7,2 რეგიონის ბიზნესის სექტორის ბრუნვა მთელი ქეყნის ბრუნვასთან, % : 1,3 მცხეთა-მთიანეთის განვითარებისთვის უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება ტურისტული ინფრასტრუქტურის განვითარებას. ტურიზმის მნიშვნელობა რეგიონში განპიროებებულია არა მხოლოდ ისტორიულგეოგრაფიული, არამედ მისი დედაქალაქთან ახლოს მდებარეობის თავისებურებით, რაც რეგიონში ტურისტების უწყვეტ ნაკადს უზრუნველყოფს. ამ მხრივ საინტერესოა ის ახალი პროექტები, რომლებიც შესაძლოა სულ მალე რეგიონში განხორციელდეს: ქ. მცხეთა • სამთავროს ტერიტორიაზე ვიზიტორებისათვის პირობების გაუმჯობესება • არმაზის კონსერვაცია და ინფრასტრუქტურის მოწყობა • ძალისის კონსერვაციის ზომების მიღება და ვიზიტორთათვის პირობების გაუმჯობესება • ბაგინეთის მისასვლელი გზის გაუმჯობესება და წყლის მიყვანა

• •

•

ბებრის ციხის რეაბილიტაცია შიო-მღვიმეს მონასტრამდე მისასვლელი გზის რეაბილიტაცია, ქვაფენილით მოპირკეთება, პარკირების მოწყობა, საფეხმავლო ბილიკები მცხეთის არქეოლოგიის მუზეუმისთვის კონცეეფციის შემუშავება, კინოს სახლის რეკონსტრუქცია და სხვა პირობების გაუმჯობესება მუზეუმის ფუნქციონირებისთვის

დუშეთი • დუშეთის ისტორიული ქუჩების ურბანული რეგენერაცია: ინფრასტრუქტურა, განათება, ფასადებისა და სახურავების აღდგენა პარკის გარშემო.

• დუშეთის არქეოლოგიური ექპედიციის "ჭილაშვილი-ამილახვარის" სასახლე. (შენობის რესტავრაცია, ინტერიერი, საგამოფენო სივრცე ტერიტორიის მიმდებარედ) • დუშეთის პარკის (ობსერვატორია) და სახელოსნო ბაზრობის მშენებლობა. სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

38 • •

PARTNER პარტნიორი

"სტანციის" მუზეუმის რესტავრაცია ანანურის ციხის კონსერვაცია და ვიზიტორთა უსაფრთხოების ზომების მიღება კომპლექსის ტერიტორიაზე, პარკირების ზონის გაფართოება და შესასვლელში ვიზიტორთათვის პირობების გაუმჯობესება, ასევე ბაზრობის გაკეთება.

თიანეთი • სიონის ტბის/კურორტის ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება

სტეფანწმინდა • •

• სარეკრეაციო

ხევსურეთი • შატილის კონსერვაცია და სოფლის სახლების რეაბილიტაცია.

• მუცოს კონსერვაცია და სარეკონსტრუქციო სამუშაოები • აღმოსავლეთ კავკასიის საფეხმავლო მარშრუტი: ხევი-ხევსურეთი-თუშეთი. მარშრუტის მარკირება, თავშესაფარების მშენებლობა, სამოგზაურო და და სამაშველო ინვენტარი, GPS ნავიგაცია და რუკები.

•

სტეფანწმინდას ისტორიული მუზეუმი: მუზეუმის შენობისა და ტერიტორიის რეკონსტრუქცია. გერგეთის სოფლისა და გერგეთის ეკლესიამდე მისასვლელი გზის რეაბილიტაცია და ურბანული რეგენერაცია. სოფელ ჯუთას მისასვლელი გზის რეაბილიტაცია და საგზაო უსაფრთხოების მოწესრიგება. მყინვარწვერის მარშრუტი: მცირე ინფრასტრუქტურის მოწყობა, მწვერვალამდე მისასვლელ გზაზე.

გუდაური •

გუდაურის ზაფხულის სარეკრეაციო პირობების მოწყობა: კონცეფციის შემუშავება და რეკრეაციული ზონის გამოყოფა.

მცხეთა-მთიანეთი მესაქონლეობა, მეცხვარეობა, გადამამუშავებელი წარმოება - რძე, ხორცი, ხილ-ბოსტნეული

სტეფანწმინდა

მეფუტკრეობა მეკარტოფილეობა მეთევზეობა, სატბორე მეურნეობების მოწყობა მებოსტნეობა

დუშეთი

მეხილეობა

ახალგორი

სასათბურე მეურნეობა

თიანეთი

მცხეთა

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

39

მცხეთა - მთიანეთი

2016 წლის 31 აგვისტოს დაბა სტეფანწმინდაში საქართველოს სავაჭრო სამრეწველო-პალატის პრეზიდენტი მცხეთა-მთიანეთის ბიზნეს სექტორის წარმომადგენლებს შეხვდა. დისკუსიას 20-მდე მეწარმე დაესწრო. მცხეთა-მთიანეთი არ განეკუთვნება უკიდურესად ღატაკი რეგიონების რიცხვს, რეგიონში თანდათან დაიწყო ბიზნესმა განვითარება, რაც თავის მხრივ უკავშირდება მცხეთა-მთიანეთში ტურისტული ინფრასტრუქტურის და გადამამუშავებელი და კვების მრეწველობის განვითარებას. რეგიონში გაჩნდა მცირე რაოდენობით, მაგრამ მაინც რამდენიმე ქარხანა კვების მრეწველობის დარგში, თან და თან ვითარდება მესაქონლეობა და რაც მთავარია რეგიონის განვითარებას დიდ სტიმულს აძლევს ტურიზმი, როგორც მაღალმთიან ის დაბლობ ზონებში. ამ მხრივ რეგიონისთვის უმნიშვნელოვანესია მცხეთისა და მცხეთა მთიანეთის ქვედა ზონის არეალში არსებული ტურიზმის მიზიდულობის ცენტრების შემდგომი ინფრასტრუქტურული განვითარება. ამავდროულად კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია ამ ტიპის ინფრასტრუქტურის განვითარება რეგიონის მაღალ-მთიან არეალში, რამაც უნდა გააუმჯობესოს რეგიონის სოციალურეკონომიკური მდგომარეობა. საქართველოს მთავრობის მიერ ბევრი პროექტი ხორციელდება, რაც სწორედ ტურიზმის განვითარებას უკავშირდება.

ამავდროულად მცირე და საშუალო ბიზნესმენებისათვის გამოწვევად რჩება უკვე შექმნილი ინფრასტრუქტურის უტილიზაცია. ადგილობრივი მეწარმეები სპეციალური ტრენინგების ჩატარებას ითხოვენ, რაც მათ საშუალებას მისცემს მეტი ტურისტი მოიზიდონ, უკეთესი სერვისები შესთავაზონ მათ. მთლიანობაში პროფესიული განათლება და გადამზადება ადგილობრივების მნიშვნელოვანი პრიორიტეტია. სოფლის მეურნეობის კუთხით მცხეთა-მთიანეთის გეოგრაფიული პირობებიდან გამომდინარე ძირითადად განვითარებულია მეწველი მესაქონლეობა, შესაბამისად ადგილობრივი მეწარმეების პრობლემატიკა საძოვრებსა და თანმდევ ინფრასტრუქტურას უკავშირდება.

მცირე და საშუალო ბიზნესმენებისათვის გამოწვევად რჩება უკვე შექმნილი ინფრასტრუქტურის უტილიზაცია. ადგილობრივი მეწარმეები სპეციალური ტრეინინგების ჩატარებას ითხოვენ, რაც მათ საშუალებას მისცემთ მეტი ტურისტი მოიზიდონ, უკეთესი სერვისები შესთავაზონ მათ. მთლიანობაში პროფესიული განათლება და გადამზადება ადგილობრივების მნიშვნელოვანი პრიორიტეტია.

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

40

PARTNER პარტნიორი

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი

სამეგრელო ზემო სვანეთი

აფხაზეთი

41

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი მცხეთა მთიანეთი იმერეთი გურია აჭარა

შიდა ქართლი კახეთი

სამცხე-ჯავახეთი ქვემო ქართლი

ძირითადი მონაცემები: მოსახლეობის რაოდენობა: 31,5 ათასი კაცი ფართობი: 4954 კმ 2 ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 37,1 მლნ ლ 1 სულ მოსახლეზე ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 1,2 რეგიონის ბიზნესის სექტორის ბრუნვა მთელი ქეყნის ბრუნვასთან, % : 0,1 რაჭის კლიმატურ-გეოგრაფიული და დემოგრაფიული თავისებურებებიდან გამომდინარე მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარებისთვის უმნიშვნელოვანესია ტურისტული მიზიდულობის ცენტრებისა და შესაბამისი ინფრასტრუქტურის განვითარება. საინტერესოა პროგრამები, რომელთა განხორციელებაც უკვე მიმდინარეობს ან/და იგეგმება:

ლიხეთი, ურავი, აბანოეთი, გორისუბანი, ჭრებალო, რომლებსაც ბალნეოლოგიური თვალსაზრისით დიდი ღირებულება აქვთ. შესაძლებელია შეიქმნას ბალნეოლოგიური კურორტები ლენტეხი •

კულტურული ტურიზმი, სათავგადასავლო, ეკო და ექსტრემალური ტურიზმი, ზამთრის სამთო– სათხილამურო ტურიზმი

ამბროლაური •

კულტურული ტურიზმი, აგროტურიზმი, ღვინის ტურიზმი, სათავგადასავლო, ეკო და ექსტრემალური ტურიზმი

•

ისტორიულ–კულტურულ–არქეოლოგიურ ძეგლთა სიმრავლე, რომლის დიდი ნაწილი ჯერ კიდევ შესასწავლია

•

ტურისტული ბანაკი ,,შარეულა”, შაორის წყალსაცავი, სადაც უახლოეს მომავალში იგეგმება სასტუმროს მშენებლობა

•

მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი

•

ალპური ბანაკი ,,ზესხო”, კურორტი ,,მუაში”

•

ტურიზმის საინფორმაციო ცენტრის შექმნა და ტურისტული ინფრასტრუქტურის განვითარება

•

კასტრული მღვიმეები - ახლახანს აღმოჩენილია მღვიმე უნიკალური ნაღვენთებით, რომლის შესწავლაც მიმდინარეობს

•

სამკურნალო

ბალნეოლოგიური

წყლები

– სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

42

PARTNER პარტნიორი

ონი

კურორტები ,,ლაშიჭალა,” ,, ახალჭალა. ‘’

•

კულტურული ტურიზმი, სათავგადასავლო, ეკო და ექსტრემალური ტურიზმი, ზამთრის სამთო– სათხილამურო ტურიზმი

•

უნიკალური ისტორიულ–კულტურული ძეგლები, მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი.

•

•

•

ტურიზმის საინფორმაციო ცენტრის შექმნა, ტურისტული ინფრასტრუქტურის განვითარება

•

ამავდროულად რეგიონში აუცილებელია მსუბუქი, გადამამუშავებელი საწარმოების შექმნა, რომლის პოტენციალიც რეალურად არსებობს:

კურორტები ,,შოვი” და ,,უწერა” თანამედროვე ტიპის სასტუმრო ,,სანსეტ–შოვი” უნიკალური მინერალური, სამკურნალო წყლები

•

ხე-ტყის გადამუშავება, ავეჯის წარმოება.

•

ღორის მოშენება და ღორის ხორცის პროდუქციის წარმოება.

ტურისტული ინფრასტრუქტურის მოწესრიგება და განვითარება

•

მინერალური წყლების წარმოება.

•

მოსაპირკეთებელი, ძვირფასი და ნახევრად ძვირფასი მინერალური რესურსის მოპოვება და გადამუშავება.

•

მეწველი მესაქონლეობის განვითარება.

ცაგერი •

•

კულტურული ტურიზმი, სათავგადასავლო, ეკო და ექსტრემალური ტურიზმი, ზამთრის ტურიზმი (სამთო ტურიზმი) ისტორიულ–კულტურული ძეგლები, მინერალური, სამკურნალო წყლები–ძუღურის, ლაძგვერიის.

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი ლენტეხი ონი ცაგერი

ამბროლაური

გადამამუშავებელი წარმოება - რძე, ხორცი ხილ-ბოსტნეული, კენკროვანი კულტურები მეფუტკრეობა სასათბურე და სანერგე მეურნეობები საკალმახე/მეთევზეობა/ თევზის გადამამუშავებელი წარმოება სამაცივრე მეურნეობა მევენახეობა–მეღვინეობა ონის მუნიციპალიტეტში (მრავალძალი, შქმერი) კარტოფილის რეპროდუცირებული სათესლე მასალის წარმოება.

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

43

რაჭა - ლეჩხუმი - ქვემო სვანეთი თქმით მათ არ ჰყოფნით საკმარისი ტექნიკური ცოდნა და არც პროფესიული კადრების შოვნაა შესაძლებელი ადგილობრივი დასაქმების ბაზარზე.

„ღია დიალოგი ბიზნესთან“ ფარგლებში შეხვედრა გაიმართა რაჭა-ლეჩხუმი - ქვემო სვანეთის ბიზნეს სექტორის 40-მდე წარმომადგენელთან. სხვა რეგიონებისგან განსხვავებით, რაჭაში მძიმე დემოგრაფიული კრიზისია, ეს რეგიონი ყველაზე მცირეა მოსახლეობის რაოდენობის მიხედვით. დემოგრაფიულ სირთულეს თან ერთვის მცირე სასოფლო-სამეურნეო მიწიანობა (სახნავ-სათესი) და განუვითარებელი ბიზნეს-ინფრასტრუქტურა. რაჭა-ლეჩხუმი-ქვემო სვანეთი არ აწარმოებს არც ერთ სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციას რომელთაც პროცენტული ფარდობა საერთო ქვეყნის შესაბამის პროდუქციის წარმოებასთან 10 პროცენტს აღემატება. სოფლის მეურნეობის დარგიდან შედარებით უკეთ განვითარებული ტრადიციული მევენახეობამეღვინეობაა, თუმცა მისი გეოგრაფიული არეალის ბუნებრივი შეზღუდულობიდან გამომდინარე ამ დარგის შემდგომი გაფართოების პერსპექტივა მცირეა. მნიშვნელოვანია მისი თანმდევი ტურიზმის განვითარება. მთლიანობაში ტურიზმი, სოფლის მეურნეობის მეწველი მესაქონლეობისა და ბუნებრივი რესურსების გადამუშავების სექტორებთან ერთად რაჭის ეკონომიკური განვითარების პრიორიტეტებია. რაჭა მდიდარია, როგორც საკვები/სასმელი ბუნებრივი წიაღისეულით ისე მოსაპირკეთებელი მასალებით და ამ მხრივ რეგიონის პოტენციალი აუთვისებელი რჩება. რეგიონში აუთვისებელია დიდი ოდენობით საძოვრები და სასოფლოსამეურნეო მიზნებისათვის გამოსადეგი სხვა სავარგულები. აღსანიშნავია, რომ ამ მხრივ მეწარმეები ერთ-ერთ მთავარ ბარიერად პროფესიულ მომზადებას ასახელებენ, მათი

რეგიონში განუვითარებელი ბიზნეს აქტივობის ფონზე ძალზედ მწვავეა შიდა ფინანსური რესურსების მობილიზების საკითხი და მიუხედავად პოტენციურად მომგებიანი პროექტების არსებობისა ადგილობრივ ბიზნესმენებს ძალიან უჭირთ დამატებითი თანხების მოძიება. ეს ისევ და ისევ პროფესიულად მომზადებული კადრების ნაკლებობასთან ერთად, გახლავთ ადგილობრივი ტურიზმის განვითარების დამაბრკოლებელი გარემოება. საქართველოს მთავრობის მიერ დაგეგმილია რამდენიმე პროექტის განხორციელება აღნიშნულ რეგიონში, რამაც უნდა შექმნას ახალი ტურისტული მიზიდულობის ცენტრები. ამ პროექტების განხორციელების პარალელურად კიდევ უფრო აქტუალური ხდება ადგილობრივების გადამზადება ტურისტული სერვისების უკეთ მიწოდების უზრუნველყოფის მიზნით, რათა ადგილობრივმა ბიზნესმა მეტი სარგებელი ნახოს მსხვილი პროგრამების განხორციელებით.

სოფლის მეურნეობის დარგიდან შედარებით უკეთ განვითარებული ტრადიციული მევენახეობა-მეღვინეობაა, თუმცა მისი გეოგრაფიული არეალის ბუნებრივი შეზღუდულობიდან გამომდინარე ამ დარგის შემდგომი გაფართოების პერსპექტივა მცირეა. მნიშვნელოვანია მისი თანმდევი ტურიზმის განვითარება. მთლიანობაში ტურიზმი, სოფლის მეურნეობის მეწველი მესაქონლეობისა და ბუნებრივი რესურსების გადამუშავების სექტორებთან ერთად რაჭის ეკონომიკური განვითარების პრიორიტეტებია.

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

44

PARTNER პარტნიორი

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

45

სამეგრელო - ზემო სვანეთი სამეგრელო ზემო სვანეთი

აფხაზეთი

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი მცხეთა მთიანეთი იმერეთი გურია აჭარა

შიდა ქართლი კახეთი

სამცხე-ჯავახეთი ქვემო ქართლი

ძირითადი მონაცემები: მოსახლეობის რაოდენობა: 329,7 ათასი კაცი ფართობი: 7441 კმ 2 ბიზნესის სექტორის ბრუნვა:1821 მლნ ლ 1 სულ მოსახლეზე ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 5,5 რეგიონის ბიზნესის სექტორის ბრუნვა მთელი ქეყნის ბრუნვასთან, % : 3,4

ბიზნესის განვითარების თვალსაზრისით სამეგრელოზემო სვანეთის რეგიონი საქართველოს სხვა რეგიონებთან შედარებით საშუალო დონეზე იმყოფება, მიუხედავად რეგიონში მძლავრი ლოგისტიკური ცენტრის - ფოთის არსებობისა, მაინც დაბალია ურბანიზაციის დონე და ძირითად დარგად სოფლის მეურნეობა რჩება. განსხვავებით საქართველოს სხვა რეგიონებიდან სამეგრელოს განსაკუთრებით შეეხო შიდა სამოქალაქო დაპირისპირება 90-იან წლებში, რამაც ბოლომდე მოშალა რეგიონის სოციალურ-ეკონომიკური ფუნდამენტი. ამის მიუხედავად, სამეგრელო უკანასკნელ წლებში სწრაფად ვითარდება, მცირე და საშუალო ბიზნესის კუთხით ეს განვითარება სოფლის მეურნეობასა და ტურიზმს უკავშირდება. მათ შორის სვანეთისა და სამეგრელოსთვის ტურიზმი

და განსაკუთრებით საერთაშორისო ტურიზმი სრულიად ახალი მოვლენაა, ეს ინდუსტრია რეგიონში არ წარმოადგენს ტრადიციულ დარგს. ამის მიუხედავად, ორივე კუთხეში ტურიზმი სწრაფად ვითარდება. აღნიშნულს ხელი შეუწყო სახელმწიფო ინვესტიციებით ფართომასშტაბიანი ტურისტული პროექტების მშენებლობამ. სამეგრელოში შეიქმნა ანაკლია-განმუხურის ტურისტული ზაფხულის ზონა, ხოლო სვანეთში მესტიის (აწვალი-თეთნულდი) 12 თვიანი ტურისტული არეალი. აღნიშნულმა ხელი შეუწყო მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარებას ტურიზმის სექტორში, თუმცა ისევე როგორც სხვაგან აქ მთავარ გამოწვევად რჩება თვით მეწარმეების პროფესიული მომზადება და კვალიფიციური კადრების მომზადება-გადამზადება, რისთვისაც მნიშვნელოვანია სპეციალიზებული პროფესიული განათლებისა და გადამზადების ცენტრების არსებობა. სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

46

PARTNER პარტნიორი

სამეგრელო ზემო სვანეთი თხილის მოყვანა გადამუშავება გადამამუშავებელი წარმოება - რძე, ხორცი, ჩაის წარმოება ხილის წარმოება-გადამუშავება საკონსერვო წარმოება მეცხოველეობა/მეცხოველეობისთვის საკვები ბაზა

მესტია

მეფრინველეობა ეთერზეთების წარმოება სანერგე მეურნეობა

წალენჯიხა

მეფუტკრეობა სასათბურე მეურნეობა/თხილის სანერგე მეურნეობა

ჩხოროწყუ ზუგდიდი

მარტვილი

რეგიონის სასოფლო პროდუქციის წარმოება მთელი ქვეყნის შესაბამის წარმოებასთან. %

სენაკი ხობი

FISH OIL

აბაშა

100% 100% 100%

100

80

60 51.6%

54.5% 40.3%

40

36.5% 33.3%

31.1% 25%

22.8%

20

20.8% 15%

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

ძროხის ხორცი

ფრინველის ხორცი

ღორის ხორცი

სიმინდ. მარცვ

ტყემალი

თაფლი

მსხალი

ქაფშია

თევზის ზეთი

თევზის ფქვილი

სუბტროპიკ.ხილი

ჩაი

თხილი

0

PARTNER პარტნიორი

47

სამეგრელო - ზემო სვანეთი

საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის ორგანიზებით, მიმდინარე წლის 27 ივნისს სასტუმრო „ანაკლიაში“ ადგილობრივ ბიზნეს-სექტორს სურსათის ეროვნული სააგენტოსა და გერმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგადოების (GIZ) წარმომადგენლები შეხვდნენ. შეკრებას 100-მდე ადგილობრივი მეწარმე ესწრებოდა. ეს ღონისძიება მეორე გახლდათ რეგიონში „ღია დიალოგი ბიზნესთან“ პროგრამის ფარგლებში და მას შემდეგ დაიგეგმა, რაც საქართველოს სავაჭროსამრეწველო პალატის პრეზიდენტი ნინო ჩიქოვანი რეგიონული შეხვედრების პროექტის ფარგლებში ზუგდიდში ჩავიდა და ადგილობრივი მეწარმეების პრობლემები მოისმინა. სამეგრელოს კუთხეში, განსაკუთრებით მის დაბლობ ზოლში მცირე და საშუალო ბიზნესისათვის უმთავრესია სოფლის მეურნეობა. სამეგრელო უკვე არის წამყვანი რეგიონი მრავალი სასოფლოსამეურნეო კულტურის წარმოების კუთხით. ასე მაგალითად ქვეყნის მოსავლის ნახევარზე მეტი თხილის, ჩაის, სუბტროპიკული ხილის - სწორედ სამეგრელოზე მოდის. აქ მზადდება ქვეყნის წარმოების 100 პროცენტი თევზის ფქვილის, თევზის ზეთის და ქაფშიის; მნიშვნელოვანია რეგიონი ასევე თაფლის, მსხლის, ტყემლის და სხვა კულტურების თვალსაზრისით.

კონტროლის მექანიზმი. ასევე ბიზნეს-სექტორი განიცდის ინფორმაციის ნაკლებობას ევროკავშირის ბაზრის რეგულაციებთან დაკავშირებით. ლაბორატორიასთან და ევრო რეგულაციებთან დაკავშირებული ბარიერები რეგიონისთვის ძალზედ აქტუალურია, ვინაიდან სხვა რეგიონებისგან განსხვავებით სამეგრელო-ზემო სვანეთს ყველაზე მარტივად ფოთის გავლით შეუძლია საკუთარი სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის ექსპორტი ევროკავშირის ბაზარზე. სამეგრელოში, ფოთსა და ზუგდიდში საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის რეგიონული წარმომადგენლობები მუშაობს, სადაც, ისევე როგორც სხვა რეგიონებში უახლოეს პერიოდში იგეგმება DCFTA-ინფო ცენტრების ჩამოყალიბება. სწორედ აქ შეეძლებათ მეწარმეებს ევროკავშირის ბაზრის შესახებ დეტალური ინფორმაციის მიღება.

შეხვედრის შემდეგ რამდენიმე პრობლემატური საკითხი გამოიკვეთა, რომლებიც ძირითადად თაფლის, თხილის, ავეჯისა და ეთერ-ზეთების წარმოებას შეეხებოდა. მეეწარმეებს პრობლემა ექმნებათ იმის გამო, რომ რეგიონში არ არის წყლის, ეთერზეთების, ნიადაგისა და თხილის ლაბორატორია. ასევე არ არსებობს ფიჭის ხარისხის სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

48

PARTNER პარტნიორი

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

სამცხე - ჯავახეთი

სამეგრელო ზემო სვანეთი

აფხაზეთი

49

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი მცხეთა მთიანეთი იმერეთი გურია აჭარა

შიდა ქართლი კახეთი

სამცხე-ჯავახეთი ქვემო ქართლი

ძირითადი მონაცემები: მოსახლეობის რაოდენობა: 160,5 ათასი კაცი ფართობი: 6413 კმ 2 ბიზნესის სექტორის ბრუნვა:629,7 მლნ ლ 1 სულ მოსახლეზე ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 3,9 რეგიონის ბიზნესის სექტორის ბრუნვა მთელი ქეყნის ბრუნვასთან, % : 1,2

სამცხე-ჯავახეთის ეკონომიკური განვითარებისათვის კრიტიკული მნიშვნელობა აქვს სოფლის მეურ­ ნეობასა და ტურიზმს, თუმცა მისი სოციალურეკონომიკური და დემოგრაფიული გაჯანსაღების მიზნით არანაკლებ მნიშვნელოვანია მსუბუქი მრეწველობის განვითარება. რეგიონის ეკონომიკური პროფილისა და ბუნებრივი ნედლეულის მარაგების გათვალისწინებით სხვა და სხვა მუნიციპალიტეტს სხვა და სხვა კონკრეტული აუთვისებელი ნიშები გააჩნიათ: ადიგენი

• • •

ხე-ტყის გადამამუშავება, ავეჯის წარმოება ბუნებრივი რესურსების მოპოვება შაქრის ჭარხლის გადამუშავება

ასპინძა

• •

წვენების საწარმო საკონსერვო საწარმო

ახალქალაქი

•

კარტოფილის ჩიფსის და სახამებლის საწარმო

•

რძის ფხვნილის დამამზადებელი საწარმოს მშენებლობა • მინის ტარის მწარმოებელი ქარხნის მშენებლობა ახალციხე • სამშენებლო მასალების კომბინატი • აქატის, მურა ნახშირის და ქისათიბის დიატომიტის საბადოების ამოქმედება • კარტოფილის ჩიფსების დამამზადებელი საწარმოს ამოქმედება • ბორჯომი • პურ-ფუნთუშეულისა და საკონდიტრო წარმოების განვითარება • დეკორატიული საახალწლო ნაძვის ხეების გამოსაყვანი სანერგეს შექმნა • ხე-ტყის გადამუშავება, ავეჯის წარმოება ნინოწმნიდა

• •

პერლიტის საბადოს ექსპლოატაციის გაფართოება ძეხვეულის დამამზადებელი საწარმოების გაფართოება სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

50

PARTNER პარტნიორი

სამცხე-ჯავახეთი გადამამუშავებელი წარმოება - მეფრინველეობა, მესაქონლეობა, რძე, ხორცი ხილ-ბოსტნეული, კენკროვანი კულტურები მეფუტკრეობა სასათბურე მეურნეობა

ადიგენი

საკალმახე/მეთევზეობა/ თევზის გადამამუშავებელი წარმოება

ბორჯომი ახალციხე

სამაცივრე მეურნეობა

ასპინძა

მატყლის მიმღები და დამამუშავებელი საწარმო მარცვლეული, ალაო მეღვინეობა (მესხური ჯიშების განვითარება)

ახალქალაქი

ნინოწმინდა

რეგიონის სასოფლო პროდუქციის წარმოება მთელი ქვეყნის შესაბამის წარმოებასთან. % 100

80

60

55%

40 32%

20

17%

13%

11%

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

ცხვრის ხორცი

რძე

ქლიავი

ქერი

თივა. ბალახები

კოარტოფილი

0

PARTNER პარტნიორი

51

სამცხე - ჯავახეთი

“ღია დიალოგი ბიზნესთან“ პროგრამის ფარგლებში სამცხე-ჯავახეთის ბიზნესის წარმომადგენლებთან შეხვედრა საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატამ ნინოწმინდაში გამართა, სადაც 50-მდე ადგილობრივი მეწარმე შეიკრიბა. ტერიტორიის მხრივ სამცხე-ჯავახეთი საქართველოს საშუალო ზომის რეგიონების რიცხვს განეკუთვნება, ხოლო მოსახლეობის მხრივ მცირე ზომის რეგიონებს. აღნიშნული განპირობებულია რეგიონის საკმაოდ რთული კლიმატური პირობებით. სამცხე-ჯავახეთი მდიდარია ბუნებრივი რესურსებით, რეგიონში მიმდინარეობს ჰიდრო-ენერგეტიკული პროექტები, მუშაობს რამდენიმე მსხვილი მინერალური წყლების ჩამომსხმელი ქარხანა და სხვა. თუმცა მცირე და საშუალო ბიზნესის სამოქმედო არეალი აქაც სოფლის მეურნეობა და ტურიზმია. ორივე სფერო რეგიონისთვის ტრადიციულ დარგებს წარმოადგენენ. მიუხედავად არსებული პრობლემებისა, სამცხეჯავახეთის სოფლის მეურნეობა მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მთლიანად ქვეყნის სასურსათო დარგში. ასე მაგალითად, კარტოფილის მოსავლის ნახევარზე მეტი სამცხე-ჯავახეთზე მოდის, რეგიონი ასევე აწარმოებს ქვეყნის მოხმარების 35% საქონლის საკვებ ბალახს. განსაკუთრებით ბოლო წლებში რეგიონში ინტენსიურად ვითარდება მეწველი მესაქონლეობა, რასაც ხელს უწყობს რეგიონში საძოვრების არსებობა და რძის პროდუქტების გადამამუშავებელი მცირე და საშუალო სიმძლავრეების შექმნა.

დაბალ ხარისხსა და სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის ნაკლებობას ასახელებენ. ასევე, მეწარმეთა ძირითადი კითხვები სეტყვის საწინააღმდეგო სისტემას, აგრო-დაზღვევას, სასოფლო-სამეურნეო მიწის რეგისტრაციას, სერთიფიცირების საკითხებს შეეხებოდა. ადგილობრივი ბიზნეს სექტორისნაწილი პრობლემად მათი ბიზნესის სადისტრიბუციო ქსელის არარსებობასაც ასახელებს. ადგილობრივი ფინანსური რესურსები რჩება მთავარ გამოწვევად ტურიზმის დარგში დასაქმებული მეწარმეებისათვის. რეგიონს ამ მხრივ უნიკალური შესაძლებლობები გააჩნია, ბორჯომ-ბაკურიანის ტურისტული ზონა ერთ-ერთი ყველაზე მეტად შემოსავლიანია. მიმდინარეობს აღნიშნული ზონის საგრძნობი გაფართოება და ტურიზმის დამატებითი სახეობების შექმნის მიზნით ინფრასტრუქტურის მშენებლობა, რაც ადგილობრივებისგან დამატებით ფინანსური რესურსების მობილიზებას მოითხოვს, რათა მათ შეძლონ შექმნილი პირობების გამოყენება.

სოფლის მეურნეობაში დასაქმებული მეწარმეები მთავარ პრობლემად შესაწამლი ნივთიერებების სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

52

PARTNER პარტნიორი

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

ქვემო ქართლი

სამეგრელო ზემო სვანეთი

აფხაზეთი

53

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი მცხეთა მთიანეთი იმერეთი გურია აჭარა

შიდა ქართლი კახეთი

სამცხე-ჯავახეთი ქვემო ქართლი

ძირითადი მონაცემები: მოსახლეობის რაოდენობა: 426,4 ათასი კაცი ფართობი: 6528 კმ 2 ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 3223,4 მლნ ლ 1 სულ მოსახლეზე ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 7,6 რეგიონის ბიზნესის სექტორის ბრუნვა მთელი ქეყნის ბრუნვასთან, % : 6,1

საქართველოს სხვა რეგიონებთან შედარებით, ქვემო ქართლში სახელმწიფო საკუთრებაში არსებობს მნიშვნელოვანი ოდენობის მიწის ფართობები, რომლის ინვესტორებისთვის საპრივატიზაციოდ შეთავაზების შედეგად, შესაძლებელია დიდი მასშტაბის პროექტების წამოწყება.

რომელიც ძირითადად ბუნებრივ რესურსებს ეფუძნება და საქართველოს მნიშვნელოვან საექსპორტო პროდუქციას წარმოადგენს. შესაძლებელია, ამ მიმართულებით ახალი წარმოების ორგანიზება ან არსებული საწარმოების გაფართოება ახალი ტექნოლოგიების დანერგვის გზით. მათ შორის:

რეგიონი გამორჩეულია სოფლის მეურნეობის ცალკეული პროდუქტების წარმოების კუთხით, რაც მნიშვნელოვან ბაზას ჰქმნის სოფლის მეურნეობის გადამამუშავებელი წარმოების ორგანიზებისთვის (მეცხოველეობის პროდუქტების გადამამუშავებელი წარმოება, ბოსტნეულის გადამამუშავებელი წარმოება, სასაწყობო და სამაცივრე მეურნეობების განვითარება).

• • • •

რეგიონი გამორჩეულია ინდუსტრიული წარმოებით,

•

ცემენტის წარმოება პერლიტის მოპოვება/წარმოება ტყავის გადამუშავება ბუნებრივი ქვების (ტუფი, ყვითელი ტუფი, ბაზალტი, მარმარილო, თეთრი ქვა) მოპოვება და გადამუშავება თხევადი ორგანული ბაქტერიული სასუქის წარმოება

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

54

PARTNER პარტნიორი

ქვემო ქართლი გადამამუშავებელი წარმოება - ხორცი, ხილ-ბოსტნეული რძის გადამამუშავებელი წარმოება მეცხოველეობის საკვების გადამამუშავებელი წარმოება

წალკა

მარცვლეულის თესლის წარმოება

თეთრიწყარო

მებაღჩეობა/მებოსტნეობა

გარდაბანი

მეცხოველეობა

ბოლნისი

დმანისი

საკონსერვო წარმოება

მარნეული

მიწათმოქმედება

რეგიონის სასოფლო პროდუქციის წარმოება მთელი ქვეყნის შესაბამის წარმოებასთან. %

100

80

60

52%

40

32.1% 30.8%

26.3%

20

18.8%

17.3% 17.0% 16.2% 15.1% 13.2%

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

ხორბალი

სუბტროპ.ხილი

კობიო

რძე

ძროხის ხორცი

ფრინვ.ხორცი

ბოსტნეული

კარტოფილი

ცხვრ. თხის ხორც.

კვერცხი

0

PARTNER პარტნიორი

55

ქვემო ქართლი

ქ. რუსთავში საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის მიერ ორგანიზებულ ქვემო ქართლის ბიზნესის სექტორის წარმომადგენლებთან შეხვედრას 50-მდე მეწარმე დაესწრო. ქვემო ქართლი საქართველოს საშუალო ზომის რეგიონების რიცხვს მიეკუთვნება, თუმცა ბიზნესის აქტივობის (ბრუნვის) მიხედვით აჭარის შემდეგ მე-2 ადგილზეა. განსხვავებით სხვა რეგიონებისგან ქვემო ქართლში ერთმანეთს კარგად ერწყმის სხვა და სხვა დარგებში არსებული შესაძლებლობები. ქვემო ქართლში, რუსთავში განვითარებულია მძიმე მრეწველობა, მაღალია რეგიონის სავაჭროლოგისტიკური შესაძლებლობები აზერბაიჯანისა და სომხეთისაკენ მიმავალი მაგისტრალური გზების წყალობით, სოფლის მეურნეობა რეგიონის წამყვანი დარგია და რეგიონში ნელ-ნელა იწყება ტურიზმის განვითარებაც. რეგიონის ურბანიზაციის შედარებით მაღალი დონიდან გამომდინარე აქაურ მცირე და საშუალო მეწარმეებს განსაკუთრებით აინტერესებთ საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის ისეთი სერვისები, როგორებიცაა: სერტიფიკატების გაცემა, ექსპერტიზა, არბიტრაჟი და სხვა. მათთვის მნიშვნელოვანია სწრაფი და ხარისხიანი სერვისის მიღება. იმ მცირე და საშუალო მეწარმეებისთვის, რომლებიც ჩართულები არიან სოფლის მეურნეობაში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია სახელმწიფო ინვესტიციებით მიმდინარე სოფლის მეურნეობის ინფრასტრუქტურის რეაბილიტაცია, სასათბურე და შესანახი მეურნეობების შექმნის შეღავათიანი დაფინანსება.

ასევე, მეწარმეები თვლიან, რომ რეგიონში დამატებითი სავაჭრო-ლოგისტიკური ცენტრების შექმნა გაზრდის საექსპორტო შესაძლებელობებს. მძიმე მრეწველობის და მრეწველობის დარგში მოღვაწე მეწარმეებისათვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მძიმე მრეწველობის ნედლეულის მომხმარებელი საწარმოო ჯაჭვის გაფართოება, რათა მათ შეძლონ საკუთარი ბიზნესის გაზრდა, ვინაიდან მათი ძირითადი მომხმარებელი ადგილობრივი ბაზარია.

რეგიონის ურბანიზაციის შედარებით მაღალი დონიდან გამომდინარე აქაურ მცირე და საშუალო მეწარმეებს განსაკუთრებით აინტერესებთ საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის ისეთი სერვისები, როგორებიცაა: სერტიფიკატების გაცემა, ექსპერტიზა, არბიტრაჟი და სხვა. მათთვის მნიშვნელოვანია სწრაფი და ხარისხიანი სერვისის მიღება.

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

56

PARTNER პარტნიორი

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

შიდა ქართლი

სამეგრელო ზემო სვანეთი

აფხაზეთი

57

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი მცხეთა მთიანეთი იმერეთი გურია აჭარა

შიდა ქართლი კახეთი

სამცხე-ჯავახეთი ქვემო ქართლი

ძირითადი მონაცემები: მოსახლეობის რაოდენობა: 263,816 ათასი კაცი ფართობი: 6200 კმ 2 ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 1107 მლნ ლ 1 სულ მოსახლეზე ბიზნესის სექტორის ბრუნვა: 4,2 რეგიონის ბიზნესის სექტორის ბრუნვა მთელი ქეყნის ბრუნვასთან, % : 2,1

შიდა ქართლში მცირე და საშალო ადგილობრივი მეწარმეობა ჩართულია ძირითადად სოფლის მეურნეობაში, ასევე მრეწეველობაში და ამასთანავე რეგიონს გააჩნია პოტენციალი ტურიზმის კუთხით. სოფლის მეურნეობის მიმართულებებია:

კუთხით

პერსპექტიული

•

ხილის წარმოება/ხილის ბაღების განახლება

•

ბოსტნეულის წარმოებაში ახალი ტექნოლოგიების დანერგვა

•

გადამამუშავებელი წარმოების განვითარება

•

მესაქონლეობის განვითარება

•

თევზის წარმოების გაზრდა

მსუბუქი წარმოების კუთხით შესაძლებელია: გორი

• • • • •

კერამიკული აგურის ქარხანა მრავალპროფილიანი სამკერვალო საწარმო ტკბილეულის საწარმო მაკულატურის გადამამუშავებელი საწარმო მოსაპირკეთებელი მასალების დასამუშავებელი საწარმო

კასპი

• • •

კრამიტის საწარმო ტყავის გადამამუშავებელი საწარმო მუყაოს საწარმო (არსებობს ცეოლითის რამდენიმე აუთვისებელი საბადო)

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

58

PARTNER პარტნიორი

ქარელი

•

წყლის ჩამოსასხმელი საწარმო

ხაშური

• •

ავეჯის საწარმო მინის წარმოების ქარხანა

ტურიზმის კუთხით შესაძლებელია: გორი

• •

გორის ციხის არქეოლოგიური შესწავლა, მისი და მიმდებარე ძველი უბნის სრული რეაბილიტაცია ატენის ხეობის თავისუფალ ტურისტულ ზონად გამოცხადება და საკემპინგო ინფრასტრუქტურის მოწყობა

კასპი

• •

შესაძლებელია განვითარდეს პილიგრიმული ტურიზმი თეძმის ხეობაში ბალნეოლოგიური კურორტის აღდგენა სოფელ ხოვლეში

ქარელი

• •

საკემპინგე ინფრასტრუქტურის მოწყობა, ექსტრემალური, პილიგრიმული და ეკო ტურიზმის განვითარების პერსპექტივა ძამის ხეობაში ტურიზმის განვითარების მიზნით შესაძლებელია ამავე ხეობის დაცულ ტერიტორიად გამოცხადება

რეგიონის სასოფლო პროდუქციის წარმოება მთელი ქვეყნის შესაბამის წარმოებასთან. % 100

80

60

52%

40

32.1% 30.8%

26.3%

20

18.8%

17.3% 17.0% 16.2% 15.1% 13.2%

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

ხორბალი

სუბტროპ.ხილი

კობიო

რძე

ძროხის ხორცი

ფრინვ.ხორცი

ბოსტნეული

კარტოფილი

ცხვრ. თხის ხორც.

კვერცხი

0

PARTNER პარტნიორი

59

შიდა ქართლი

საქართველოს სავაჭრო-სამრეწველო პალატის ორგანიზებით, შიდა ქართლის ბიზნესმენებთან შეხვედრა ქარელის რ-ში მოეწყო. შიდა ქართლი საშუალო ზომის რეგიონია, როგორც მიწის ისე მოსახლეობის თვალსაზრისით. ამ ეტაპზე ადგილობრივი მცირე და საშუალო ბიზნესი ძირითადადჩართულიასოფლისმეურნეობაში,თუმცა რეგიონის გეოგრაფიული ადგილმდებარეობიდან გამომდინარე შესაძლებელია ლოგისტიკური და ტურიზმის სექტორების განვითარება და ამ მხრივ უკვე არსებობს კონკრეტული პროექტები, რომელთა განხორციელებასაც მთავრობა უახლოეს მომავალში გეგმავს.

მიუხედავად ფართომასშტაბიანი სარეაბილიტაციო სამუშაოებისა რეგიონის სოფლის მეურნეობისათვის მაინც პრობლემად რჩება ირიგაცია, რაც ქართლის კლიმატური პირობების გამო რთულდება. ასევე, მეწარმეების თქმით, პრობლემებია შესაწამლი ნივთიერებების ხარისხის, მიწის დაკანონებისა და მოსავლის დაზღვევასთან დაკავშირებით, აგრეთვე ადგილობრივები აუცილებლად მიიჩნევენ სეტყვის საწინააღმდეგო სახელმწიფო პროგრამების განხორციელებას.

სოფლის მეურნეობის კუთხით რეგიონი საქართველოში მოწინავე პოზიციებზეა. ის გარკვეულწილად ქვეყანაში „ხეხილის ბაღის“ ფუნქციას ასრულებს. რეგიონზე მოდის ქვეყნის ხეხილის მოსავლის ნახევარზე მეტი. უკანასკნელ პერიოდში სოფლის მეურნეობა შედარებით სწრაფად ვითარდება რასაც ხელი შეუწყო სახელმწიფო პროგრამებმა სოფლის მეურნეობის და მასთან დაკავშირებული ინფრასტრუქტურის რეაბილიტაციის კუთხით და გადამამუშავებელი სიმძლავრეების შექმნამ.

სოფლის მეურნეობის კუთხით რეგიონი საქართველოში მოწინავე პოზიციებზეა. ის გარკვეულწილად ქვეყანაში „ხეხილის ბაღის“ ფუნქციას ასრულებს. რეგიონზე მოდის ქვეყნის ხეხილის მოსავლის ნახევარზე მეტი.

ამის მიუხედავად ადგილობრივი მეწარმეების აზრით რჩება გამოწვევები. ერთ-ერთი პრობლემური საკითხი მოსავლის შენახვა და რეალიზაციაა, ეს ძირითადად სამაცივრე მეურნეობების ნაკლებობას უკავშირდება. ამის გამო რთულია საექსპორტო ბაზრების შენარჩუნება, მითუმეტეს ევროკავშირის ბაზარზე გასვლა.

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

60

PARTNER პარტნიორი

თემები/კითხვები

დასაქმებული სამუშაო ძალის 50 %-მდე სოფლის მეურნეობაშია დასაქმებული.

შეკითხვებს პასუხობს სოფლის მეურნეობის მინისტრი ლევან დავითაშვილი.

დარგში არსებული გამოწვევების მიუხედავად, საქართველოს სოფლის მეურნეობას დიდი შესაძლებლობები აქვს. ამას განაპირობებს საქართველოს უნიკალური კლიმატური პირობები. საქართველოს აქვს მოსავლის მოყვანის ფაქტობრივად ყველა კლიმატური ზონა, დაწყებული სუბტროპიკულიდან, დამთავრებული ძალიან მშრალი კონტინენტურით. ეს იძლევა საშუალებას საქართველოში ძალიან ფართო სპექტრის სასოფლო-სამეურნეო კულტურები ვაწარმოოთ.

• ისტორიულად, სოფლის მეურნეობა საქართველოში უდიდეს როლს თამაშობდა, ვინაიდან, ვაჭრობის გარდა, სწორედ ის გახლდათ მოსახლეობის შემოსავლის ძირითადი წყარო. რა მდგომარეობაა დღეს? რა ადგილი უკავია სოფლის მეურნეობას? სოფლის მეურნეობა საქართველოში ტრადიციული და ძალიან მნიშვნელოვანი დარგია. საქართველოს ეკონომიკის განვითარებაში მას მნიშვნელოვანი როლი უკავია. უნდა აღინიშნოს, რომ ქვეყნის

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

დღეს, იმისთვის რომ აღნიშნულ დარგში დასაქმებულთა შემოსავლები გაიზარდოს,

PARTNER პარტნიორი

61

სოფლის მეურნეობის წილი მშპ-ში 2015 წლის მონაცემების მიხედვით 9.2%-ს შეადგენს; • სოფლის მეურნეობის სექტორში დასაქმებულთა წილი მთლიანად დასაქმებულ სამუშაო ძალაში 2015 წლის მონაცემების მიხედვით 47%-ს შეადგენს; • სოფლად მცხოვრები მოსახლეობის წილი ქვეყნის მთლიან მოსახლეობაში 2016 წლის 1 იანვრის მონაცემებით 43%-ს შეადგენს; • საქართველოში 1 მუნიციპალიტეტზე სოფლების საშუალო რაოდენობა - 65 სოფელი; • საქართველოში შინამეურნეობების საშუალო თვიურ ფულად შემოსავლებში სოფლის მეურნეობის პროდუქციის გაყიდვიდან მიღებული შემოსავლების წილი 10%-ს შეადგენს.

• სოფლის მეურნეობის და საკვები პროდუქტების წილი საერთო ექსპორტში 2015 წლის მონაცემების მიხედვით შეადგენს 28%-ს.

მნიშვნელოვანია ბიზნესზე ორიენტირებული განვითარდა. შემუშავდა მნიშვნელოვანი სოფლის მეურნეობის განვითარება, წარმოების სახელმწიფო პროგრამები, რომლებმაც სტიმუ­ მასშტაბის ზრდა და მაღალშემოსავლიანი ლი მისცეს დარგის გამოცოცხლებას. პროდუქტების წარმოების ხელშეწყობა. სოფლის პირველ რიგში, სოფლის მეურნეობის სამი­ მეურნეობის სამინისტროს ამოცანაა ერთი მხრივ ნისტრომ ქვეყანაში სოფლის მეურნეობის თვითუზრუნველყოფის დონის მაქსიმალურად მდგრადი განვითარების უზრუნვე­ლყოფისთვის ამაღლება იმ კულტურებში, სადაც რეალურად შეიმუშავა სო­ფლ­ის მეურნეობის გვაქვს პოტენციალი და მეორე განვითარების სტრატეგია 2015მხრივ, საექსპორტო პოტენციალის 2020 წლებისთვის, რომელიც მქონე კულტურების და პროდუქტების განსაზღვრავს ძირითად სტრატეგი­ "ქვეყანაში წარმოების მაქსიმალური ხელშეწყობა ულ მიმართულებებს. სწო­რედ დასაქმებული და წახალისება. ამ მიმართულებებზე მუშაობს სო­ სამუშაო ძალის დღეს სოფლის მეურნეობის პროდუ­ ფლ­ის მეურნეობის სამინისტრო 50%-მდე ქცია და ზოგადად, აგრო­სასურსათო პოლიტიკის კუთხით და აღნიშნული სოფლის მეურნეობაზე სექტორის პროდუქცია მნიშვნელოვან მიმართულებების განვითარება და მოდის" წილს იკავებს საქა­რთველოს სა­ არსებული გამოწვევების გადა­წყვეტა ექსპორ­ტო პროდუ­ქციის ნუსხაში, თუმ­ დარგის განვითარებას მნიშვნელოვნად ცა პერსპექტივაში, ამ წილის გაზრდის დააჩქარებს. მეო­რე, რა ქმედებაც დიდი შესა­ძლებლობები რეალურად სამინისტრომ განა­ხორციელა, ეს არსებობს. იყო ისეთი პროექტების შემუშავება, რომლებიც ზუსტად ეხმიანება ამ სტრატეგიული მიზნების • ბოლო წლებში სოფლის მეურნეობის დაფინანსება მიღწევას. მკვეთრად გაიზარდა - როგორია შედეგი? როგორ აისახა ეს სექტორზე?

2013 წლიდან სოფლის მეურნეობის სამინისტროს მიერ შემუშავებული და ბოლო წლებში სახელმწიფომ სოფლის განხორციელებული მასშტაბური პროექტების მეურნეობა პრიორიტეტულად გამოაცხადა შედეგად, ჩვენმა მეწარმეებმა, ფერმერებმა და მისი განვითარებისთვის არაერთი და გლეხებმა მიიღეს დახმარება როგორც მნიშვნელოვანი ღონისძიების განხორციელება ფინანსური და ტექნიკური, ასევე თანამედროვე დაიწყო. ბოლო 4 წლის განმავლობში განათლების მიღების მიმართულებით. სოფლის მეურნეობის დარგი მნიშვნელოვნად სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

62

PARTNER პარტნიორი

ფართობის ნაკვეთები აქვს. ეს მნიშვნელოვნად ,,მცირემიწიან ფერმერთა საგაზაფხულო ართულებს სოფლის მეურნეობის განვი­ სამუ­შაოების ხელშეწყობის პროექტის“ თარებას. შესაბამისად, და­რგ­ის სწრაფი და ფარგლებში, ფერმერებს შესაძლებლობა ეფექტიანი განვითარებისთვის აუცილებელია მიეცათ დაემუშავებინათ წლების განმავლობაში მიწების კონსოლიდაცია სასოფლო-სამეურნეო დაუმუშავებული და გაყამირებული მიწები, კოოპერაცი­ის გზით. შეეძინათ სასოფლო-სამეურნეო საქონელი (იარაღი, სასუქი, სათესლე მასალა და ა.შ). 2013 საქართველოს სოფლის მეურნეო­ წლიდან, პროექტის ფარგლებში, ბის სამინი­სტროს სისტემაში, ყოველწლიურად 800 000 -მდე 2013 წელს შეიქმნა სსიპ ფერმერი იღებს დახმარებას და სასოფლოსამეურნეო კოოპერა­ 200 000 ჰა-ზე მეტი ფართობის ,,მცირემიწიან ტივების განვითარების სააგენტო, მიწა მუშავდება. ფერმერთა რომელიც ახორციელებს სასო­ საგაზაფხულო ფლო-სა­მეურნეო კოოპერა­ დარგის განვითარებისთვის უმნი­ სამუშაოების ტივების განვითარების მხარდა­ შვნე­ლოვანესია ინფრასტრუქტუ­ ხელშეწყობის მჭერ პროგრა­მებს. რის განვითარება და სამელი­ო­ პროექტის“ რაციო სისტემების მოწესრიგება. ფარგლებში, სოფლის მეურნეობაში კოოპე­ აღნიშნული მიმარ­თულებით ფერმერებს რაციული საწა­­რმოებისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტ­ შესაძლებლობა კო­ოპე­რატივების მხარდა­ჭერა რო აქტიურ სამუშაოებს მიეცათ წარმო­­ ადგენს ყველაზე ეფექტიან ახორციელებს. 2012 წლიდან დაემუშავებინათ მი­ მ ა­ რ თულებას ფერმერთა დღემ­­დე განხორციელებუ­­­­ლი წლების შემო­­­სავლების სწრაფი ზრდის განმავლობაში სა­­­­რე­ა­­ბილიტაციო პრო­გრამის თვალსაზრისით, რაც ხელს უწყობს დაუმუშავებული შედეგ­ად საქართველოში წყა­ თანამედროვე სტანდარტებისა და გაყამირებული ლუზრუნველყოფილი სასო­ფ­ და ტექნოლოგიების დანერგვ­ მიწები, შეეძინათ ლო-სამეურნეო მიწის ფართობი ას, სასოფლო-სამეურნეო პრო­ სასოფლო45 000 ჰექტრიდან 106 600 დუქტების წარმოების წახა­ლისებას სამეურნეო ჰექტრამდე, ხოლო დრენირებული საქონელი (იარაღი, და მისი კონკურენტუნარიანობის 14 000 ჰექტრიდან 31 575 სასუქი, სათესლე გაძლიერებას. ჰექტრამდე გაიზარდა. შედეგად, მასალა და ა.შ). 2013 ერთი მხრივ მნიშვნელოვნად საქართველოს მასშტაბით სულ წლიდან, პროექტის იზრდება სოფლის მეურნეობის რეგისტრირებულია 1611 სასო­ ფარგლებში, წარმოების შესაძლებლობები ფლო-სამეურნეო სტატუს­ის მქონე ყოველწლიურად 800 და მეორე მხრივ, იზრდება 000 -მდე ფერმერი კოოპერატივი. მნი­შვნელოვანია, ღირებულება უშუალოდ მიწ­ იღებს დახმარებას რომ უკვე შექმნი­ლია მეორე ის, რაც ფერმერისთვის მთავ­ და 200 000 ჰა-ზე მეტი დონის კო­ოპერატივებიც. არ საწარმოო საშუალებას ფართობის მიწა სასოფლო-სამეურნეო კოოპერა­ წარმოადგენს. მუშავდება. ტივების წა­­ხა­­­­ლისება,სოფლის საქართველოს სოფლის მეურნე­ მეურნეობის სამინისტროსთვის ობის ერთ-ერთი ძირითადი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მი­მა­ გამოწვევა არის მცირემიწიანობა. რთულებაა. კო­­ოპერაციის პრო­ საქართველოში სასოფლო-სამეურნეო გამო­ ცესი ქვეყანაში წარმატებით მიმდინარეობს. ყენე­ბისთვის ძალიან მცირე ფართ­ო­­ბებია და ფაქ­ტო­ბრივად, საქართველო ადგას იმ ისიც ძალიან ფრაგმენტირებული. ამასთან, გზას, რაც აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებმა დარგში ძალიან ბევრი ადამიანია დასაქმებული. გაიარეს. ჩვენ გვაქვს დაახლოებით ერთნაირი საშუალოდ, სოფლად მცხოვრები მოსახლეო­ მემკვიდრეობა, გვაქვს ტრადიციული დარგები, ბის უმეტეს ნაწილს მფლობელობაში 1.25 ჰა გვყავს მცირემიწიანი ფერმერები, რომე­ლთა

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

გაერთიანების კოოპერაციაა.

ყველაზე

გონივრული

გზა

63

მოსამზადებელი სამუშაოები მიმდინარეობს. რა შედეგებს ელოდებით, რა ძლიერ და სუსტ მხარეებს ხედავთ?

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მიმართულება, რაც სამინისტრომ განახორციელა იყო ბოლო წლების განმავლობაში მნიშვნელოვნად იაფ ფინანსურ რესურსზე ფერმერთა და იზრდება სხვა­­­­ და სხვა კულტურის წარმოება, მეწარმეთა ხელმისაწვდომობის ზრ­­­და. ერთიანი მაგრამ ეს არ ხდება თავისთავად, ამას უკვე აგროპროექტის ფარგლებში, დაფინანსდა 150 მდგრადი საფუძველი ეყრება. შესაძლოა, ახალი, გაფართოვდა და გადაიარაღდა 700სოფლის მეურნეობის დარგი მნიშვნელოვნად ზე მეტი არსებული საწარმო. ფაქტობრივად, დამოკიდებულია კლიმატზე, თუმცა სწორი ამან განაპირობა თანამედროვე ტექნოლოგიების დანე­რგვით ტექნოლოგიებზე ხელმისა­ ჩვენ ვცდილობთ დარგზე წვდომობ­­ის ზრდადა აგ­რ ო­­­­­ კლიმატის გავლენა ნელსასურსათო დარგის ტექნო­ "2012 წლიდან დღემდე ნელა შევამციროთ. რაღა თქმა განხორციელებული ლოგიური განვითარება. ეს უნდა, ეს მოკლე დროში ვერ სარეაბილიტაციო უზრუ­­­ნველყოფს ქა­რ თული მოხდება, მაგრამ გარკვეული პროგრამის შედეგად პრ­ო ­დ უ­ქ ციის კონკურენტ­ პროგრესი უკვე გვაქვს. საქართველოში უნარიანობის ზრდას. გრძელვადიან პერსპექტივაში, წყალუზრუნველყოფილი ჩვენ აუცილებლად გვექნება სასოფლო-სამეურნეო შემუშავებული პროგრამები სასურსათო უსაფრთხოების მიწის ფართობი 45 000 (შე­ღა­­ვათიანი აგროკრედიტი, ბევრად უკეთესი მაჩვენებლები, ჰექტრიდან 106 600 აგროდაზღვევა, გადამამუშავე­ ვიდრე დღეს გვაქვს. ჰექტრამდე, ხოლო ბელი საწარმოების თანა­­ დრენირებული 14 დაფინანსება და ა.შ) მნიშვნე­ რაც შეეხება მოსავლის 000 ჰექტრიდან 31 575 ლოვნად უწყობს ხელს დაბინავების უზრუნველყოფას, ჰექტრამდე გაიზარდა. წარმოების ერთიანი ჯაჭვის უნდა აღინიშნოს, რომ შედეგად, ერთი მხრივ დანერგვასა და განვითარებას. წლიდან წლამდე ამ კუთხით მნიშვნელოვნად რეგიონებში ვითარება უმჯო­ იზრდება სოფლის უნდა აღინიშნოს, რომ ბოლო ბესდება. ჩვენი მიდგომა არ მეურნეობის წარმოების წლების განმავლობაში სოფ­ არის მხოლოდ პირველადი შესაძლებლობები ლის მეურნეობის სამინისტროს წარმოების ხელშეწყობა, ჩვე­ და მეორე მხრივ, მიერ განხორციელებული იზრდება ღირებულება ნი მიზანია ღირებულებათა პრო­ექტების შედეგად, გა­ უშუალოდ მიწის, რაც მთლიანი ჯაჭვის განვითარება, რდა იმისა, რომ გაიზარდა ფერმერისთვის მთავარ რაც გულისხმობს პირველადი წარმოება, მოსავლიანობა, საწარმოო საშუალებას წარმოებიდან, რეალიზაციამდე ხარის­ხი, მოხდა კომპეტენციის წარმოადგენს. პროდუქციის წარმოების ხელშე­ ზრდა, სახელმწიფოს მხრიდ­ წყობას. როგორც ზემოთ ან დარგის აქტიურმა მხარ­ აღვნიშნე, ამ კუთხით სოფლის დაჭერამ განაპირობა ფე­რ­ მეურნეობის სამინისტრო მერის მთავარი საწარმოო საშუალების, მთავარი მნიშვნელოვან სამუშაოებს ახორ­ციელებს. აქტივის - მიწის ფასის ზრდა. შესაბამისად, შესაბამისად, გაზრდილ მოსავალს, ჩვენ ფერმერის კაპიტალი ახლა უფრო მეტია, ვიდრე ვხვდებით გაზრდილი ინფრასტრუქტურით.

4 წლის წინ. რა თქმა უნდა, ჯერ კიდევ ბევრია ამ კუთხით სამუშაო, ბევრი გამოწვევაა ამ მიმართულებით, • ჟურნალის ეს ნომერი რეგიონებს ეძღვნება. ამ მაგრამ ყველაფერი კეთდება იმისთვის, რომ პერიოდში მოსავლის აღების ყველაზე ცხელი მაქსიმალურად ნაკლები პრობლემა შეხვდეს სეზონია. ნაწილი უკვე მოილია, ნაწილიც დაბინავების ფერმერს მოსავლის აღების, დაბინავების და სტადიაშია, ხოლო დიდი ნაწილის ასაღებად რეალიზაციის კუთხით. სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

64

PARTNER პარტნიორი

საქართველოსთვის მთავარი და ტრადიციული ახორ­ციელებს. ეს არის ჯიშთა გამოცდა, კულტურა ყურძენია. მევენახეობა-მეღვი­ ხარისხიან სათესლე მასალაზე ფერმერთა ნეობის ხელშეწყობა და განვითარება სოფლის ხელმისაწვდომობის ზრდა და ა.შ თავთავიანი მეურნეობის სამი­ნი­სტროს ერთ-ერთი პრი­ო­­ კულტურების წარმოების თვალსაზრისით, რიტეტ­ია. ამ კუთხით არა­­ერთი მნიშვნელოვანი დიდი პოტენციალი არსებობს კახეთის, შიდა პრ­­­­­­ო­ექ­ტი განხორციელდა. შე­დეგ­ად, გაიზარდა ქართლისა და ქვემო ქართლის რეგიონებში. ვენახების ფართობები, შეიქმნა ახალი და მნიშვნელოვნად არის გაზრდილი ქვეყანაში გაფართოვდა უკვე არსებული ღვინის საწა­ მრავალწლიანი კუ­ლ­ტუ­რების წარმოებაც. სამინი­ რმოები. ქართული ღვინის დაყენების უნიკალური სტროს მიერ შემუშავებული აგროპროექტის მეთოდი, უკვე საერთაშორისოდ აღია­რებულია. ,,დანერგე მომა­ვალი“ ფარგლებში, რამდენიმე სოფლის მეურნეობის სამინისტროს ერთ-ერთი ათას ჰექტარზე ხილის ახალი, პრიო­რიტეტული მიმართულება ინტენსიური ბაღები გაშენდა. ქა­­რ­თული ღვინის როგორც რამოდენიმე წლის შემდეგ, შიდა, ისე საერთაშორისო საქართველოს შედეგები უკვე სახეზე იქნება და ბაზრებზე პოპულარიზაციაა. მასშტაბით სულ ჩვენ ამ მიმართულებით საკმაოდ ამ მიმართულებით არაერთი რეგისტრირებულია დიდი წინსვლა გვექნება. მარკეტინგული ღონისძიება 1611 სასოფლოხორციელდება. სამეურნეო სტატუსის დასავლეთ საქართველოში მქონე კოოპერატივი. იწყე­­ ბა ჩაის პლანტაციების იშვიათი ქართული ვაზის მნიშვნელოვანია, აღდგე­ ნ ის სახელმწიფო პრო­ ჯიშების ენოლოგიური პოტენ­ რომ უკვე შექმნილია გრამა. უნდა აღინიშნოს, რომ ამ ციალის შესწავლის და მათი მეორე დონის მიმართულებით ჩინეთის მხრიდან პოპულარიზაციის მიზნ­­ით მზადდე­ კოოპერატივებიც. ინვესტიციის განხორციელების ბა 80-მდე ჯიშიდან დაყენებული დაინტერესება უკვე არსებობს. ღვინის ნიმუშები და ხდება მათი ქიმიური შედგენილობისა და საქართველოს საექსპორტო პოტე­ნციალის ორგანოლეპტიკური თვისებების შესწავლა. მქო­ნე პროდუქტებში, ერთ-ერთი მოწინავეა აქტიურად მიმდინარეობს ადგილწარმოშობის თხილი. საქართველო მსოფლიოში თხი­ დასახელების ვაზის ახალი სპეციფიკური ლის ექსპორტიორი ქვეყნების ხუთეულში მიკროზონების სანედლეულო ბაზების შედის. ჩვენი მიზანია, ქართული თხილი შესწავლაც. ეს ღონისძიებები ხელს შეუწყობს ჩამოყალიბდეს, როგორც ბრენდი და ღვინის საექსპორტო პოტენციალის ზრდას. მნიშვნელოვანი კონკურენცია გაუწიოს სხვა ქვეყნების პროდუქციას. შესაბამისად, სოფლის წლის მთავარი და მნიშვნელოვანი ღონისძიება მეურნეობის სამინისტრო მაქსიმალურად მევენახეობა - მეღვინეობის მიმართულებით უწყობს ხელს ფერმერებს თხილის წარმოების არის რთველი. ამისთვის მთლიანად დარგი განვითარების კუთხით. აქტიურად ემზადება. რთველი 2017 კახეთის რეგიონში აგვისტოს ბოლოს იწყება. რთველის სოფლის მეურნეობის სამინისტროს მნიშვნე­ ორგანიზებულად ჩატარებისთვის უკვე ლოვანი ამოცანაა, საქართველოში ყველაფერი მზადაა და არც ერთ მევენახეს განვითარდეს ისეთი კულტურები, რომლებიც დაუბინავებელი მოსავალი არ დარჩება. მოთხოვნადია საერთაშორისო ბაზრებზე. ასეთია, მაგალითად: მოცვი და სხვა კენკროვნები, გასულ წლებთან შედარებით, გაზრდილია კაკლოვანი კულტურები - თხილი, კაკალი და თავთავიანი კულტურების ნათესი ფართობები ა.შ. სულ ახლახანს გაშენდა ფისტის პირველი და მოსავლიანობა ჰექტარზე. წელს, ხორბლისა პლანტაციაც. იმედი გვაქვს, ეს კულტურაც და ქერის რეკორდული მოსავალი მივიღეთ. ადაპტირდება საქართველოში და დამატებით ეს გახლავთ შედეგი იმ მნიშვნელოვანი სამუშაოებისა, რომელსაც სამი­ნისტრო

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

შემოსავალს მოუტანს ჩვენს ფერმერებს. მით უმეტეს, რომ მსოფლიო ბაზარზე ფისტა სულ უფრო და უფრო პოპულარული ხდება.

• და ბოლოს-რა ვითარებაა ევროპუ­ლი ბაზრის ათვისების კუთხით? რა სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტები გადის ევროკავშირის ბაზარზე. რა წარმოადგენს ექს­პო­რტიორებისთვის ძირითად სირთულეს და რას აკეთებს მთა­ვრობა მათი ხელშეწყობის მიზნით? ევროკავშირის ბაზრის ათვისება საქარ­ თველოსთვის სტრატეგიული მიმართულებაა. მას შემდეგ, რაც საქართველომ ევროკავშირთან ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმება (DCFTA) გააფორმა, ჩვენი ქვეყანა ახალი გამოწვევების წინაშე დადგა. მნიშვნელოვანია, რომ DCFTA ის ფარგლებში აღებული ყველა ვალდებულება შესრულდეს და მაქსიმალურად მოკლე დროში შესაძლებელი გახდეს იმ სარგებლის მიღება, რასაც აღნიშნული ხელშეკრულება იძლევა. ევროპის ბაზარი, დღეს უკვე არის უმნიშვნელოვანესი მიმართულება აგრო­ სასურსათო პროდუქციის ექსპორტის თვალსა­ ზრისით და უკვე უმთავრეს წილს იკავებს ამ კუთხით. ბოლო 4 წლის განმავლობაში მნიშვნელოვნად გაიზარდა საქართველოდან ექსპორტი ევროპის ქვეყნებში. ევროკავშირის მიმართულებით აგროსასურსათო პროდუქციის ექსპორტი ზრდადი ტენდენციით ხასიათდება, 2015 წელს ევროპის ბაზარზე განხორციელდა 208 მლნ აშშ დოლარის ღირებულების აგროპროდუქციის ექსპორტი. ძირითადი პროდუქტებია თხილი, სპირტიანი სასმელები, ღვინო, მინერალური და მტკნარი წყლები. ძირითად პრობლემას, რომელიც მეთოდურად უნდა გადაიჭრას წარმოადგენს ევროპული სტანდარტების დაცვა და შესაბამისი ხარისხის დაკმაყოფილება. ამასთან, ბუნებრივია საჭიროა წარმოების ზრდა ევრპულ ბაზარზე აგროსურსათის სტაბილური მიწოდების უზრუნველსაყოფად. სხვა მნიშვნელოვანი პროექტების განხო­ რციელების პარალელურად, სოფლის მეურნეობის სა­მ ინისტრო აქტიურ­ა დ ახორციელებს ადეკვატური ინ­ფ რა­

65

სტრუქტურის შექმნ­ას, რაც გულისხმობს ლაბორატორიული ქსელის განვითარებას, კომპეტენციის გა­ზრ­დას, სტანდარტების დანერგვას, საკანონმდებლო ჰარმონიზაციას, რაც საშუა­ლებ­ას მოგვცემს მაქსიმალურად დავაახლოვოთ ჩვე­ნი სანიტარიული და ფიტოსანიტარიული კანონმდებლო­ ბა ევროპულ კანონმდებლობასთან. ეს

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მიმართულება, რაც სამინისტრომ განახორციელა იყო იაფ ფინანსურ რესურსზე ფერმერთა და მეწარმეთა ხელმისაწვდომობის ზრდა. ერთიანი აგროპროექტის ფარგლებში, დაფინანსდა 150 ახალი, გაფართოვდა და გადაიარაღდა 700-ზე მეტი არსებული საწარმო. ფაქტობრივად, ამან განაპირობა თანამედროვე ტექნოლოგიებზე ხელმისაწვდომობის ზრდა და აგროსასურსათო დარგის ტექნოლოგიური განვითარება. ეს უზრუნველყოფს ქართული პროდუქციის კონკურენტუნარიანობის ზრდას.

უზრუნველყოფს ჩვენი პროდუქციის აღიარებას და დაშვებას ევროპულ ბაზარზე. დღეისათვის, ევროპის ბაზარზე სრულად არის დაშვებული მცენარეული წარმოშობის პროდუქტები და ამ მიმართულებით არანაირი პრობლემა არ სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

66

PARTNER პარტნიორი

გვაქვს. ჩვენ შეგვიძლია მაქსიმალურად ვისა­ რგებლოთ DCFTA-ით გათვალისწინებული უპირა­ტესობებით.

2012-2016 წლებში მნიშვნელოვანი ნაბიჯე­ ბი გადაიდგა მცენარეთა დაცვის სფეროში არსებული საკანონმდებლო ბაზის ევრო­ კავშირის რეგულაციებთან მიახლოების მიმართულებით, რაც დადებითად აისახება საქართველოდან მცენარეული წარმოშობის პროდუქციის ექსპორტის გაზრდაზე. პესტი­ ციდების ეფექტურად გამოყენების მიზნით შემუშავდა ახალი რეგულაციები. ამოქმედდა სახელმწიფო კონტროლის პროგრამები ბაზარ­ ზე განთავსებული პესტიციდების ხარისხის უზრუნველსაყოფად და ქვეყნის ტერიტორიაზე საკარანტინო მავნე ორგანიზმების გავრცელების დასადგენად. საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამი­ ნისტროს მიერ ხორციელდება პროგრამა „თხილის წარმოების განვითარება სასოფლოსამეურნეო კოოპერაციის ხელშეწყობის გზით“, რომელიც ხელს უწყობს სასოფლო-სამეურნეო კოოპერაციის განვითარებას და თხილის წარმო­ ების, გადამუშავებისა და რეალიზაციის ერთიანი ციკლის შექმნას. წარმოების ერთიანი ჯაჭვის შექმნა თხილის თვითღირებულების შემცირებას და მისი საექსპორტო პოტენციალის ზრდას განაპირობებს. ამ ეტაპზე, ჩვენი მთავარი გამოწვევა ევრო­ პის ბაზარზე ცხოველური წარმოშობის პრო­ დუქციის ექსპორტია. ამისათვის არაერთი მიმართულებით მნიშვნელოვანი სამუშაოები ხორციელდება. ეს არის ვეტერინარული კო­ ნტროლი, კომპეტენციის ამაღლება, სტანდა­ რტების დანერგვა, საიმედო გარემოს შექმნა ქვეყანაში და ა.შ სოფლის მეურნეობის სამინისტრო ყველა მიმართულებაში დადებითი შედეგების სწრაფი მიღწევისთვის აქტიურად მუშაობს. მცენარეთა და ცხოველთა დაავადებებისაგან დაცვის მიზნით სამეცნიერო-კვლევითი ცენტრი აქტიურად მუშაობს ახალი პრეპარატებისა და ინტეგრირებული სისტემების დანერგვის მიმართულებითაც. სურსათის ეროვნულ საა­

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

გენტოსთან და მუნიციპალიტეტებში არსებულ საკონსულტაციო ცენტრებთან მჭიდრო თანამშრომლობით, ცენტრის სპეციალისტებმა მნიშვნელოვანი დახმარება და რეკომენდაციები გაუწიეს ფერმერულ მეურნეობებს სხვა და სხვა მავნებლებთან და დაავადებებთან ბრძოლის საშუალებებსა და მეთოდებზე, რაც ხელს შეუწყობს ევროკავშირის ბაზრისათვის შესაბამისი სტანდარტების დაკმაყოფილებას და შესაბამისად, საექსპორტო პოტენციალის გაზრდას. გარდა ამისა, იმისათვის რომ ევროპის ბაზარზე პროდუქციის ექსპორტი შეუფერხებლად განხორციელდეს, აუცილებელია წარმოების გაზრდა, მეტი რაოდენობის გაყიდვადი პროდუქციის შექმნა. ამისთვის აუცილებელია, რომ სახელმწიფოს მხრიდან გაგრძელდეს ხელშემწყობი პროგრამების განხორციელება. ჩვენ მიერ შემუშავებული ყველა პროგრამა - "დანერგე მომავალი", ჩაის პლანტაციების რეაბილიტაციის პროგრამა, შეღავათიანი აგროკრედიტის პროექტი და სხვა, მიმართულია ადგილობრივი წარმოების ზრდისკენ, რაც ასევე გაზრდის საექსპორტო პოტენციალს, მათ შორის ევროკავშირის მიმართულებით. ჩვენ გვაქვს მომზადებული დოკუმენტი ე.წ. გზამკვლევი სოფლის მეურნეობის განვითარებისთვის, რომელშიც არის გამო­ კვეთილი ის პრიორიტეტული კულტურები, რომელთა მოყვანა საქართველოს კლიმატური პირობების გათვალისწინებთ მიზანშეწონილია და ამავე დროს, მოთხოვნადია ევროპის ბაზარზე. დოკუმენტი ითვალისწინებს მრავალწლიანი კულტურების წარმოების განვითარებას და ამავე დროს, თითოეული ამ კულტურის ღირებულებათა ერთიანი ჯაჭვის განვითარებას.

PARTNER პარტნიორი

67

თქვენი რეკლამა

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

68

PARTNER პარტნიორი

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

PARTNER პარტნიორი

69

თიბისი ბანკი საქართველოში ყველაზე მასშტაბურ ბიზნესდაჯილდოებას წარმოგიდგენთ, რომლის მიზანი ქართული მცირე და საშუალო ბიზნესის მხარდაჭერა და მისი განვითარების ხელშეწყობაა. პროექტს გენერალურ პარტნიორობას უწევს სატელეკომუნიკაციო კომპანია ჯეოსელი. ერთის მხრივ, ბიზნესდაჯილდოება მიზნად ისახავს წაახალისოს წარმატებული ბიზნესმენები და მისცეს მათ მოტივაცია, რომ კიდევ უფრო მეტს მიაღწიონ; ხოლო, მეორეს მხრივ, მიეცეთ სტიმული და ინსპირაცია, რომ გამოიყენონ ქვეყანაში არსებული მრავალფეროვანი შესაძლებლობები, გააზიარონ წარმატება და განავითარონ თავიანთი ბიზნესი. ბიზნესდაჯილდოებაში მონაწილეობის მიღება შეუძლიათ კომპანიებს, რომლებიც ოპერირებენ საქართველოში, დარეგისტრირებულნი არიან 2016 წლამდე და მათი წლიური ბრუნვა არ აღემატება 10 მილიონ ლარს. გამარჯვებულები გამოვლინდებიან შემდეგ ნომინაციებში : •

წლის ტურისტული ბიზნესი;

•

წლის აგრობიზნესი;

•

წლის ქართული პროდუქტი;

•

წლის ინოვაციური ბიზნესი;

•

წლის მცირე ბიზნესი;

•

ხალხის რჩეული

ნომინაციაში „წლის ტურისტული ბიზნესი“ შესაძლებელია შეირჩეს ნებისმიერი ბიზნესი, რომლის მომსახურების ძირითადი მომხმარებლები არიან ადგილობრივი ან უცხოელი ტურისტები და რომელმაც მოიპოვა განსაკუთრებული აღიარება მათი მხრიდან. ნომინანტის შეფასებისას ყურადღება მიექცევა მომხმარებლების მიერ საჯაროდ დაფიქსირებულ შეფასებებს, საერთაშორისო სარეიტინგო კომპანიების მიერ მინიჭებულ რეიტინგებს, სტატიებს ან სიუჟეტებს ადგილობრივ და უცხოურ მედიაში, სოციალურ ქსელებში, კომპანიის ვებგვერდის პოპულარობას, სხვა და სხვა კონკურ­ სებში მიღებულ ჯილდოებს და ა.შ.

ნომინაციაში „წლის აგრო-ბიზნე­ სი“ მონაწილეობა შეუძლია ნებისმიერ ბიზნესს, რომლის ძირითად საქმიანობას წარმოადგენს სასოფლოსამეურნეო პროდუქციის წარმოება, შენახვა, განაწილება ან გადამუშავება. მნიშვნელოვანია, რომ პროდუქტი მეტწილად იყოს ნაწარმოები/ გადამუშავებული საქართველოში. პრიორიტეტი ისეთ კომპანიებს მიენიჭებათ, რომლებიც პროდუქციას შესაბამისი ინდუსტრიის საერთაშორისო სტანდარტების დაცვით აწარმოებენ. ნომინაციაში „წლის ქართული პროდუქტი“ შესაძლებელია ნებისმიერი სფეროს ბიზნესმა წარადგინოს ნებისმიერი ისეთი პროდუქტი, რომელიც შექმნა, დანერგა ან განავითარა საქართველოში. პროდუქტში იგულისხმება როგორც მატერიალური (საკვები, სათამაშო, ტანისამოსი და სხვ.), ასევე არამატერიალური (ვიდეო, ვებ-გვერდი, ფილმი და სხვ.) საქონელი. შეფასებისას ყურადღება მიექცევა ისეთ ბიზნესს, რომელმაც საკუთარი პროდუქტი ექსპორტზე გაიტანა და ამგვარი პროდუქტის გატანა ექსპორტზე მანამდე არ ხორციელდებოდა. მნიშვნლოვანია ერთჯერადი იყო თუ არა ნომინანტი ბიზნესის მიერ განხორციელებული ექსპორტი და რა ღონისძიებები გაატარა მან ახალ ბაზარზე დასამკვიდრებლად, რამდენად გაზარდა წილი მიზნობრივ ბაზარზე და რა საექსპორტო პოტენციალი გააჩნია მას. სექტემბერი

SEPTEMBER

2016

70

PARTNER პარტნიორი

ნომინაციაში „წლის ინოვაციური ბიზნესი“ მონაწილეობის მიღება შეუძლიათ ისეთ ბიზნესებს, რომლებმაც შექმნეს, დანერგეს ან განავითარეს ისეთი ტექნოლოგიური სიახლე ან გამოგონება, რომელსაც გააჩნია კომერციალიზაციის პოტენციალი ან გარკვეული სოციალური დატვირთვა. ტექნოლოგიური ინოვაცია შეიძლება იყოს როგორც პროდუქტი, ასევე მომსახურება, ან პროცესი. შესაძლებელია ტექნოლოგიური ინოვაცია არ იყოს უნიკალური მსოფლიოს მასშტაბით, მაგრამ იყოს ინოვაციური საქართველოსთვის ან იმ არეალისთვის, სადაც იგი შეიქმნა, დაინერგა ან განვითარდა. ნომინაციაში „წლის მცირე ბიზნესი“ შესაძლებელია შეირჩეს ნებისმიერი სფეროს ბიზნესი, რომლის ბრუნვაც არ აღემატება 1.5 მილიონ ლარს; რომელმაც მიაღწია განსაკუთრებულ წარმატებას ბიზნესის განვითარების კუთხით და მცირე ზომის მიუხედავად მოახერხა მომხმარებლისთვის თავის დამახსოვრება. ნომინაციაში „ხალხის რჩეული“ გამარჯვებული გამოვლინდება ელექტრონულად, საყოველ­ თაო ხმის მიცემის პრინციპით. სხვა დანარჩენ ნომინაციაში გამარჯვებულებს გამოავლენს ეკონომიკის სხვა და სხვა სფეროს ექსპერტებისგან შემდგარი კომისია. კონკურსში გამარჯვებულების დაჯილდოების ცერემონია გაიმართება ნოემბერში. აპლიკაციები მიიღება ონლაინ, შემდეგ მისამართზე: www.Businessaward.ge ვებ-გვერდზე ,,busiessawords. ge’’რეგისტრირებული კომპანიების აქტივობამ პროექტის ორგანიზატორების მოლოდინს გადააჭარბა.

6 ნომინაციაში, როგორებიცაა: წლის ტურისტული ბიზნესი, წლის აგრობიზნესი, წლის ქართული პროდუქტი, წლის ინოვაციური ბიზნესი, წლის მცირე ბიზნესი და ხალხის რჩეული- სულ 523 კომპანია დარეგისტრირდა.

2016

სექტემბერი

SEPTEMBER

მრვალფეროვანია ის სფეროები, რომელთა წარმომადგენლებიც ბიზნესდაჯილდოებაში მონაწილეობენ - წარმოება, სასტუმრო და სარესტორნო ბიზნესი, ელექტრონული კომერცია, ტექნოლოგიები, აგრობიზნესი, გასართობი და სპორტულ-გამაჯანსაღებელი ცენტრები, ხელნაკეთი ნივთები, აქსესუარები, ტანსაცმლის დიზაინი და ა.შ. ორგანიზატორების ინფორმაციით, მონაწილეთა განსაკუთრებული აქტივობა დაფიქსირდა ნომინაციაში „წლის მცირე ბიზნესი“, სადაც ყველაზე მეტი განაცხადი შევიდა.

PARTNER პარტნიორი

71

თქვენი რეკლამა

სექტემბერი

SEPTEMBER

2016