KTW 2017 by Ninka Peradze

განვლილი პერიოდი დამფუძნებლის თვალით ზურაბ ჩხაიძე

მოვლენათა კალენდარი: -2014- დან -2016- მდე

კომპანიის ფინანსური მენეჯმენტი კობა ხარხელი

KTW-ს ქარხნები – უნიკალური სამშენებლო ობიექტები თამაზ ტყეშელაშვილი

ახალი ტექნოლოგიები ველისციხის საწარმოებში თამარ ფრუიძე

«აგრო-ქედა» და «აგრო-ჩოხატაური» ლია ჯენერაშვილი

Past period from the founder’s view Zurab Chkhaidze

Events calendar: from 2014 to 2016

Company financial management Koba Kharkheli

New technologies in Velstsikhe enterprises Tamaz Tkeshelashvili

KWT factories – unique construction sites Tamar Pruidze

Agro-Keda and Agro Chokhatauri Lia Jenerashvili

KTW-ს “ღვინის გზა» ილია ფერაძე

კარდუ - უკვდავი ქართული სული თამაზ ტყემალაძე

KWT “Wine Way” – (wine tourism) Ilia Peradze

Georgian spirit (2015-2016) collage Tamaz Tkemaladze

ვაზისა და ღვინის კულტურა საქართველოს არქეოლოგიაში ელდარ ნადირაძე

«ნუ დაითვრებით ღვინითა» მერაბ ბერიძე

უპირველესად მომავლისათვის ანდრო ბედუკაძე

გამოსათხოვარი - ბატონ ნოდარ ტაბიძის გახსენება

ქართული ღვინის მემატიანე

ინტერვიუ ბატონ როინ მეტრეველთან

ინტერვიუ ბატონ მურაზ მურვანიძესთან

«ქართული ხმები» – ხელოვნების ქურუმები გია ჭირაქაძე

Vine and wine culture in Georgian archeology Eldar Nadiradze

"Do not get drunk with wine" Merab Beridze

Primarily for the future Andro Bedukadze

in memory of Mr. Nodar Tabidze

Chronicler of Georgian wine

Interview with MR. roin metreveli

Interview with mr. muraz murvanidze

Georgian Voices Gia Chirakadze

განვლილი პერიოდი დამფუძნებლის თვალით PAST PERIOD IN THE FOUNDER’S VIEW 2015-2016 წლები კომპანიის ცხოვრებაში, ინვესტიციების განხორციელების კუთხით, გარდამტეხი იყო. ამ პერიოდში რამდენიმე მნიშვნელოვანი პროექტი დავიწყეთ, რომელთაგან ზოგი დავასრულეთ, ზოგიერთის მშენებლობა კი ამჟამადაც მიმდინარეობს. განსაკუთრებით აღსანიშნავია სამი წლის წინ დაწყებული დიდი კომპლექსის ველისციხის ყურძნის გადამამუშავებელი და საბრენდე სპირტის სახდელი ქარხნის მშენებლობის დასრულება, რომელიც, თავისი ადგილმდებარეობის გამო, უნიკალურია. ქარხანა კახეთის გულში, ველისციხეში, მუკუზანისა და ახაშენის მიკროზონებში მდებარეობს. იქვეა წინანდლის ზონაც, სადაც გვაქვს ჩვენი საკუთარი ვენახები. კომპლექსი ღვინომასალების დიდი მოცულობის უჟანგავ საცავებსაც მოიცავს, რომელთა ტემპერატურული რეჟიმი რეგულირებადია და ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. ამ საცავების დამსახურებაა, რომ ჩვენ, ველისციხის კომპლექსის სახით, არა მხოლოდ ამ კონკრეტული რეგიონის, არამედ მთელი საქართველოს მასტაბით ყველაზე დიდი საწარმო გვაქვს გადასამუშავებელი ყურძნისა და ღვინომასალების მისაღებად, აგრეთვე საბრენდე სპირტის წარმოებისთვის, რომელიც ცნობილმა იტალიურმა კომპანიამ სპეციალურად ჩვენს საწარმოებს მოარგო. ჩვენ საკმაოდ დიდი ამბიციაც გაგვაჩნია. უნდა აღინიშნოს, რომ ჩვენ ვრჩებით იმპორტის ლიდერად უკრაინაში, რუსეთში გაყიდვების წილმა კი, 2015-2016 წლებში, საშუალოდ 70% შეადგინა. განსაკუთრებით აღსანიშნავია ჩვენი ორი ხელშეკრულება ჩინეთის რესპუბლიკასთან პროდუქციის შეტანაზე, რაც კიდევ უფრო გაზრდის მოთხოვნას საზღვარგარეთ ჩვენს ღვინოსა და კონიაკზე და ამისთვის ჩვენ მზად ვართ. აღსანიშნავია, რომ ბოლო ოთხ წელიწადში ჩვენ ბევრი ობიექტი დავამთავრეთ, რაშიც მთავრობის გააზრებული ეკონომიკური პოლიტიკა დაგვეხმარა, მხედველობაში მაქვს თანადაფინანსება და შეღავათიანი კრედიტები. მათ შორისაა ზემოაღნიშნული ველისციხის კომპლექსი, ქედის ღვინისა და ხილის გადამამუშავებელი ქარხანა, ჩოხატაურის ხილის გადამამუშავებელი ქარხანა და ილია ჭავჭავაძის ნავენახარზე გაშენებული ქართლის ყურძნის ჯიშები და თადეოზ გურამიშვილის აღდგენილი მარანი საგურამოში. აქვე მინდა დიდი მადლობა გადავუხადო სამშენებლო კომპანია “გონიო 2003”-ის გენერალურ დირექტორს ბატონ თამაზ ტყეშელაშვილს, რომელმაც ყველა ჩვენი უნიკალური ობიექტის ხარისხიანი და დროული ჩაბარება უზ-

Years 2015-2016 were critical for the Company, with respect of investments. We have launched number of significant projects. Some of them are already completed, some of them will be completed in 2016 and some are still ongoing. This period is significant as we have completed construction of a large complex launched three years ago, named Velistsikhe Grapes Processing and Brandy Spirits Factory, the unique entity, primarily due to its location. It is located in heart of Kakheti, village Velistsikhe, in Mukuzani, Akhasheni micro zone, Tsinandali zone is located nearby as well. There we have the vineyards, in addition, within the complex we have great capacities made of stainless steel for storage of wine materials, with the regulated temperature environment and this is significant as now we have the largest enterprise not only in Georgia but in the entire region, regarding its size, load, for grapes processing, obtaining wine materials, as well as for production of brandy spirit, specially adjusted by the Italian company for our enterprises. We have quite significant ambitions. We should note that we maintain the leading positions

რუნველყო.ექსპორტის ზრდამ საშუალება მოგვცა გაგვეფართოებინა ჩვენი პროდუქციის ბრენდები, რომლებზეც სხვადასხვა ქვეყანაში სხვადასხვა მოთხოვნილებაა. საბრენდე სპირტების ახალი საამქრო საშუალებას მოგვცემს, კიდევ უფრო მეტი ბრენდი “ძველი კახეთი” ვაწარმოოთ, რომელიც ძალიან მოსწონთ უკრაინასა და რუსეთში, ჩინეთში კი უფრო ქვევრისა და მშრალ ღვინოებზეა მეტი მოთხოვნა. ასევე მოთხოვნადია საზღვარგარეთ უკვე კარგად ცნობილი ბრენდები: „ივერია“, „არაგვის გული“, „ლეგენდა თბილისზე“, „თბილისის საგანძური“ და ჩვენი ღვინოები. გასულ პერიოდში ჩვენ ბევრი მედალი ავიღეთ პრესტიჟულ საერთაშორისო გამოფენებზე, რაც ძალზე მნიშვნელოვანია ჩვენი კომპანიისა და პროდუქციის ცნობადობის ამაღლებისათვის. მაგრამ ჩემთვის, როგორც კომპანიის ხელმძღვანელისთვის, ყველაზე მნიშვნელოვანია საქართველოში, ღვინის სამშობლოში, მიღებული ოქროს მედალი საუკეთესო „საფერავისთვის”, რომელიც საქართველოს მეღვინეობის სიამაყეა. როგორც ცნობილია, 2017 წლიდან შემოდის მოგების გადასახადის დაბეგვრის ახალი წესი. ჩვენ ჩვენი მოგების დიდ ნაწილს წარმოების განვითარებას ისედაც ვახმარდით, მაგრამ როცა ამ ბეგარიდან გავთავისუფლდებით, უფრო მეტ თანხებს მივმართავთ რეინვესტირებაზე, შევქმნით მეტ საწარმოს, მეტ სამუშაო ადგილს და მეტად შევუწყობთ ხელს მოსახლეობასა და ქვეყნის ეკონომიკურ სიძლიერეს. მოდით, დავფიქრდეთ, რას წარმოადგენს საქართველო, როგორც ბრენდი, მსოფლიოში - ესაა აგრარული და ტურიზმის ქვეყანა. ამ მიმართულებების განსავითარებლად კიდევ ბევრია გასაკეთებელი და აქ შედეგი ერთ-ორ წელიწადში ვერ გამოჩნდება. გასაკეთებელი კი ბევრია, განსაკუთრებით აგრარულ სექტორში. მაგალითისთვის, ჩვენი ხილის წარმოებისა და მეცხოველეობის განვითარება მსოფლიოში არსებული ბაზრის მოთხოვნილებების გათვალისწინებით უნდა მოხდეს და დიდი მარკეტინგული ბრძოლები დაგვჭირდება ისედაც გაჯერებულ მსოფლიო ბაზრებზე ადგილის დასამკვიდრებლად, რაც არცთუ ისე ადვილი საქმეა. აგრარული სექტორის განვითარება ხელს შეუწყობს ტურიზმის განვითარებაც. აბსოლუტურად სწორად მიმაჩნია ქვეყნის მომავლის დაკავშირება ინფრასტრუქტურულ განვითარებასთან, რაც როგორც ტურიზმის აღმავლობას, ისე ქვეყნის სატრანსპორტო დერეფნის განვითარებას შეუწყობს ხელს. ჩვენ ყველაფერი მომავალზე

in imports to Ukraine and share in sales to Russia, in 2015-2016 period, in average, comprises 70%. We should particularly emphasize two contracts dealing with product imports to the Republic of China and this would further increase demand for our wine and cognac abroad and we are ready for this. For these four years we have completed many projects and well though-out state economic politics has contributed to this, I mean co-funding and favorable credits. This is, as I have mentioned, Velistsikhe complex, Keda wine and fruit processing factory, Chokhatauri fruits processing factory and Kartli varieties of grapes planted in the area where there formerly was Ilia Chavchavadze’s vineyard and restored wine cellar of Tadeoz Guramishvili. I would like also to express my gratitude to Mr. Tamaz Tkeshelashvili, General Director of the construction company “Gonio 2003”, they have ensured that the all our unique projects were delivered in a timely manner and at high quality. Increase of exports allowed us to expand our product brands, as in different countries the demand is different. New shop of the brandy spirits allow us producing greater quantities of brandy “Old Kakheti” so appreciated in Ukraine and Russia, while in China demand is higher for kvevri and dry wines. Demand for the brandies: Iveria, Aragvi Heart, Tbilisi Legend, Tbilisi Treasure and our wines already well known abroad is high as well. For the past period we were awarded numerous medals at the prestigious international exhibitions, as well as in Georgia and this is very important for improvement of visibility of our company and products but for me, as a head of the company, golden medal won in Georgia, the native land of the wine, for the best Saperavi, pride of Georgian winemaking, is most precious. In 2017, new regulations of profits taxation will be adopted. Usually we spent most part of the profits for production development but if we are liberated from the taxes, we shall reinvest greater amounts and create more enterprises with more jobs and make greater contributions to the welfare of the population and economic power of our country. If we think about what is Georgia, as a brand in the world, it is the country of agrarian production and tourism. To develop these sectors, we shall need to work hard and the results will be visible not in one or two years. There is much to do, especially in the

ფიქრით უნდა ვაკეთოთ. სრულიადაც არაა სავალდებულო გრანდიოზული საწარმოების მშენებლობა, უნდა ვაშენოთ პატარა ობიექტები, მაგრამ ნოვატორული და ახალი ტექნოლოგიებით აღჭურვილი. უახლოეს მომავალში ჩვენ ვქმნით საკუთარ სამშენებლო ორგანიზაციას “KTW დეველოპერს.” ეს იქნება ჩვენი შვილობილი კომპანია და ძირითადად იმ ტურისტული ინფრასტრუქტურის გაფართოებასა და განვითარებაზე იქნება ორიენტირებული, რომელიც მთელი საქართველოს მასშტაბით „KTW-ჯგუფს“ აქვს. ჩვენი საწარმოების სიახლოვეს დავიწყებთ პატარა სასტუმროებისა და საფირმო მაღაზიებს მშენებლობას, პირველ რიგში თბილისსა და ბათუმში, და უფრო მეტ სასიამოვნო შეთავაზებას გავუკეთებთ ჩვენს მომხმარებელს, რადგან კარგად გვაქვს გაცნობიერებული მარკეტინგის ძირითადი დანიშნულება: მომხმარებლის მოთხოვნილების მოპოვება, დაკმაყოფილება და შენარჩუნება. ერთად გავაგრძელოთ ტრადიცია! „KTW-ჯგუფის“ გენერალური დირექტორი ზურაბ ჩხაიძე

Основатель и генеральный директор компании « Кахетинское традиционное виноделие», господин Зураб Чхаидзе, в письме описывает период, прошедший с 2015 по 2016 год и отмечает, что это был год новых вызовов и достижений. В разных районах Грузии компания задействовала шесть новых производств. На этом пути самым значительным шагом он считает окончание строительства завода спиртных напитков для бренди, в Велисцихе. Завод оснащен новейшим технологическим оборудованием, что будет способствовать дальнейшему повышению качества коньяков заводского производства. Господин Зураб Чхаидзе отмечает также, что за прошедший период компания приняла участие почти во всех известных международных и престижных выставках и завоевала много медалей. Он также подчеркнул значение новых направлений в деятельности компании, в частности продукцию «НЕНА» бреди, по выпуску консервов из фруктов, которая уже привлекла внимание потребителей и вышла на европейские рынки и Китай. Одновременно компания вкладывает значительные инвестиции в развитие туристической инфраструктуры. С этой целью компания создала дочернюю строительную организацию «КТВ ДЕВЕЛОПЕРС», которая будет заниматься строительством небольших туристических гостиниц и магазинов.

agrarian sector, for example, in fruits production, livestock, these sectors should be developed with due regard of world market requirements and there will be significant marketing battles ahead to gain place at the saturated world markets and this is not easy to do. Development of the agrarian sector would facilitate tourism development as well. I regard that it is indeed reasonable to associate the country’s future with infrastructural development; this would contribute to growth of tourism sector and development of the transport corridor in the country. We shall do everything taking due care about the future. It is not necessary to build large-scale enterprises at all, we need to construct the small entities, though innovative and equipped with the new technologies. In the nearest future we shall establish our own construction entity “KTW Developers”. This will be our daughter company and we do not intend construction of the housing buildings. We have tourist infrastructure in all regions of Georgia and we desire to expand this business without any delays. Supposedly, we shall start constructing of small tourist hotels. We shall construct the firm shops, primarily in Tbilisi and Batumi and make to our customers much more pleasant offers as we understand clearly the main purpose of marketing: gaining of the customer demand, its satisfaction and maintenance. Let’s follow the traditions together! Zurab Chkhaidze, General Director, KWT Group

მოვლენათა კალენდარი CALENDAR OF EVENTS

მწვანე აქციები greenery works 27 მარტი, ასკანა (გურია)/march, askana (guria)/2015 სოფელ ასკანაში, ე.წ. „მწვანე აქციის“ ფარგლებში, ადგილობრივ მოსახლეობას საჩუქრად 15-მდე გურული ვაზის ჯიშის ნერგები დაურიგდა, მათ შორის: „ბადაგი“, „ცოლიკაური“, „საკმიელა“, „ჭუმუთა“, „მცვივანა“, „ალადასტური“, „ჩხავერი“, „კამური“ და სხვები. სტუმრებმა დაათვალიერეს ასკანაში მიმდინარე ღვინის ქარხნის მშენებლობა. „როიალ ასკანა“ ერთდროულად მარანი, ღვინის მუზეუმი და თანამედროვე ტიპის სასტუმრო იქნება, სადაც ადგილობრივები დასაქმდებიან In village Askana, within the scopes of so called “Green Action”, the vine nurslings were gifted to the local population. Up to 15 vine varieties of Guria, like: Badagi, Tsolikauri, Sakimela, Chumuta, Mtsvivana, Aladasturi, Chkhaveri, Kamuri and others. The guests visited wine factory construction site in Askana. “Royal Askana” will be a wine cellar, as well as wine museum and modern hotel, where the local population will be employed.

25 აპრილი, ქედა (აჭარა)/APRIL, keda (adjaria) 25/2015 დაბა ქედის ღვინის ქარხანაში ჩატარდა მორიგი საქველმოქმედო აქცია ,,KTW მწვანე პროექტის» ფარგლებში, მოსახლეობას უსასყიდლოდ დაურიგდა აჭარაში ადაპტირებული, გადაშენების პირას მყოფი, 26 ჯიშის ვაზის ნერგი. At the wine factory off town Keda, scheduled charity action. Within the scopes of “KTW Green Project” was performed, nurslings of 26 endangered vine varieties adapted to Adjaria were gifted to the population free of any charge.

გამოფენები და კონკურსები wine fairs & competitions 5-7 ივნისი ,თბილისი/june, Tbilisi /2015 საგამოფენო ცენტრ «ექსპო ჯორჯიაში» ღვინისა და ალკოჰოლური სასმელების გამოფენა - Winexpo Georgia 2015- გაიმართა. გამოფენის ფარგლებში ჩატარდა ღვინისა და ალკოჰოლური სასმელების საერთაშორისო კონკურსი, სადაც კომპანიის ახალი ხაზის, IVERIA-ს ღვინოები: 2014 წლის «ქისი» და «ხიხვი» ვერცხლის მედლებით დაჯილდოვდნენ. At the exhibition center Expo Georgia the exhibition of wine and alcohol drinks “Winexpo Georgia 2015” was arranged. Within the scopes of exhibition international competition of wine and alcohol beverages was conducted where wines of the Company’s new line, IVERIA: «Kisi» and «Khikhvi» of 2014 were awarded silver medals.

17 თებერვალი, კიშინიოვი /february, chisinau/2016 კიშინიოვმა (მოლდოვა) ღვინისა და სპირტიანი სასმელების XXV საერთაშირისო კონკურსს უმასპინძლა. ქართულმა ბრენდმა „ძველი კახეთი“ განსაკუთრებული მოწონება დაიმსახურა და იგი რამდენიმე მედლითაც დაჯილდოვდა. XXV International Competition of Wine and Alcohol Drinks was held in Chisinau. Georgian brandy “Old Kakheti” deserved particular interest, it was awarded several medals.

8-11 მარტი, ტოკიო (იაპონია)/march, tokyo (japan)/2016 ტოკიომ (იაპონია) საკვებისა და სასმელის 41-ე საერთაშორისო გამოფენას FoodEx Japan 2016-ს უმასპინძლა. 8 ქართულ კომპანიას შორის «კახური ტრადიციული მეღვინეობაც» იყო წარმოდგენილი. განსაკუთრებული მოწონება «KTW-ჯგუფის» «საფერავი კაბერნემ» დაიმსახურა. In Tokyo, Japan, 41st international exhibition of food and beverages FoodEx Japan 2016 was held. Among 8 Georgian companies “Kakhetian Traditional Winemaking” presented its products. “Saperavi Cabernet” of “KTW Group” was particularly successful.

13-15 მარტი, დიუსელდორფი (გერმანია) /march , dusseldorf (germany)/2016 დიუსელდორფმა (გერმანია) ღვინისა და სპირტიანი სასმელების საერთაშორისო გამოფენა Prowein-ს უმასპინძლა. 15 ქართულ კომპანიას შორის „კახური ტრადიციული მეღვინეობაც» იყო წარმოდგენილი. Prowein-ზე განსაკუთრებული მოწონება «ჩხაიძის ჩხავერმა» დაიმსახურა. In Dusseldorf, international exhibition of wine and alcohol beverages Prowein was arranged. Together with 15 Georgian companies, “Kakhetian Traditional Winemaking” presented its products. At “Prowein”, “Chkhaidze’s Chkhaveri” was particularly successful.

24-26 მარტი, ჩენგდუ (ჩინეთი)/march, Chengdu (china))/2016 ჩენგდუმ (ჩინეთი) სასმელისა და საკვების 94-ე საერთაშორისო გამოფენას უმასპინძლა. 15 ქართულ კომპანიას შორის «KTW-ჯგუფიც» იყო წარმოდგენილი. გამოფენაზე განსაკუთრებული მოწონება «კახური ტრადიციული მეღვინეობის» «ქვევრის საფერავმა» დაიმსახურა. In Chengdu, China at 94th International Exhibition of Food and Beverages, together with 15 Georgian companies, “KTW Group” presented its product. “Kvevris Saperavi“ of “Kakhetian Traditional Winemaking” obtained particular appreciation.

29 მაისი /may /2016 «კახური ტრადიციული მეღვინეობის» ღვინოები «სამეფო მუკუზანი» და «ხიხვი» ღვინის საერთაშირისო დეგუსტაციაზე Decanter World Wine Awards 2016 ბრინჯაოს მედლებით დაჯილდოვდნენ. Wines “Royal Mukuzani” and “Khikhvi” of “Kakhetian Traditional Winemaking” were awarded bronze medals at international wine degustation Decanter World Wine Awards 2016.

24-26 მაისი, ჰონგ-კონგი (ჩინეთი) /may, hong kong (china) /2016 ჰონგ-კონგმა (ჩინეთი) ღვინისა და ალკოჰოლური სასმელების საერთაშორისო გამოფენა VinExpo 2016-ს უმასპინძლა. ქართული ღვინის მწარმოებელ 12 კომპანიას შორის «KTW-ჯგუფიც» იყო წარმოდგენილი. In Hong Kong, China, International Exhibition of Wine and Alcohol Beverages “VinExpo 2016”. “KTW Group” was presented together with 12 Georgian winemaking companies.

3-5 ივნისი, თბილისი/june,tbilisi /2016 საგამოფენო ცენტრმა «ექსპო ჯორჯიამ» ,,ღვინისა და ალკოჰოლური სასმელების მე–9 საერთაშორისო გამოფენას – WinExpo Georgia 2016-ს უმასპინძლა. ხუთი ქვეყნის 95 კომპანიას შორის «კახური ტრადიციული მეღვინეობაც» იყო წარმოდგენილი. «KTW-ჯგუფის» «მწვანე» (ივერია/2013) და «როიალ მუკუზანი» (2014) ბრინჯაოს მედლებით დაჯილდოვდნენ. 9th international Wine and Spirits exhibition – “WinExpo Georgia 2016” was held at exhibition center Expo Georgia. Together with 95 companies of five countries “Kakhetian Traditional Winemaking” Company presented its products. “Mtsvane” (Iveria/2013) and “Royal Mukuzani” (2014) of “KTW Group” were awarded bronze medals.

20-24 ივნისი, ჰონგ-კონგი, შანხაი, (ჩინეთი) /june, hong kong, shanghai, (china)/2016 ჰონგ-კონგსა და შანხაიში ჩინეთმა - ქართული ღვინის ფესტივალს უმასპინძლა. 10 ქართულ კომპანიას შორის «კახური ტრადიციული მეღვინეობაც» იყო წარმოდგენილი. ფესტივალი ადგილობრივმა და უცხოური მედიის წარმომადგენლებმა გააშუქეს. In Hong Kong and Shanghai, China, festival of Georgian wine was arranged. Together with 10 Georgian companies, “Kakhetian Traditional Winemaking” presented its products. Festival was elucidated by local and international mass media.

14-18 ივნისი, ბორდო (საფრანგეთი) /june, bordeaux (france) /2016 კომპანია «კახურმა ტრადიციულმა მეღვინეობამ» მონაწილეობა მიიღო საფრანგეთის ქალაქ ბორდოში გამართულ ღვინისა და ალკოჰოლური სასმელების საერთაშორისო გამოფენაში Vinexpo Bordeaux 2015. კომპანიას წარმოდგენილი ჰქონდა იშვიათი ქართული ჯიშებისგან დამზადებული პრემიუმ კლასის ღვინოები, ასევე ახალი ხაზი «ივერია». განსაკუთრებული ყურადღება და მოწონება დაიმსახურა ქვევრის «რქაწითელმა», რომელიც კომპანიის საფირმო მარანში, «ველისციხის ვერანდაში» მზადდება. “Kakhetian Traditional Winemaking” Company participated in International Wine and Spirits Exhibition Vinexpo Bordeaux 2015, in Bordeaux, France on 14-18 June. The Company presented premium class wines made of rare Georgian grape varieties, as well as the new line “Iveria”. Kvevri Rkatsiteli produced at Company’s signature wine cellar “Velistsikhe Veranda” was particularly appreciated.

3 სექტემბერი, თბილისი /september,tbilisi /2016 ქართული ღვინის მე-3 ეროვნულ კონკურსზე «კახურმა ტრადიციულმა მეღვინეობამ» ნომინაციაში «საუკეთესო საფერავი» მთავარი ჯილდო «გრანპრი» დაიმსახურა. ღვინის ეროვნული სააგენტოს მხარდაჭერით «ქართული ღვინის ეროვნულ კონკურსი» უკვე მესამე წელია ტარდება. კონკურსის ჟიურის წევრები პროფესიონალი ენოლოგები, სომელიეები და ღვინის პროფესიონალები არიან. At 3rd National Competition of Georgian Wine, “Kakhetian Traditional Winemaking” was nominated for the “Best Saperavi” and it was awarded Gran Prix. With the support of the “National Wine Agency”, the National Competition of Georgian Wine is held for 3 years already. Jury of the competition is composed of professional enologists, sommeliers and wine professionals.

11-ნოემბერი, თბილისი/november, tbilisi/2016 კომპანია «კახური ტრადიციული მეღვინეობა» ბიზნესრეიტინგის დაჯილდოების მრავალგზის პრიზიორია. KTW-მ საუკეთესო ქართული ბრენდის, ტრადიციული დარგის განვითარების, საინვესტიციო მიმზიდველობის, მაღალტექნოლოგიური წარმოებისა და ეკოლოგიური სტანდარტის ნომინაციებში ბიზნესის ეროვნული ჯილდოები დაიმსახურა. «ბიზნესის ეროვნული ჯილდო» ჩვენი თითოეული თანამშრომლის გამარჯვებაა.

“Kakhetian Traditional Winemaking” Company is awarded of numerous prizes of Business Rating. “KTW” was awarded National Business Awards in nominations: Best Georgian Brandy, Development of Traditional Industries, Investment Attractiveness, High-Tech Production and Environmental Standards. National Business Award is victory of each of our staff member, result of their high professionalism and loyalty. My congratulations to “KTW Group”!

29 სექტემბერი, მარნეული (საქართველო)/september, marneuli (georgia)/2016 ქალაქ მარნეულში, «ქართული ღვინის კვირეულის» ფარგლებში, ღვინის კერძო კომპანიების, ოჯახური მარნებისა და სოფლის მეურნეობის სფეროში ჩართული საწარმოების პროდუქტების გამოფენა-გაყიდვა გაიმართა. ღონისძიებაზე, სხვადასხვა კომპანიებთან ერთად, «კახური ტრადიციული მეღვინოებისა» და «ნენას» პროდუქციაც იყო წარმოდგენილი. ჩვეულებისამებრ, KTW-ს და «ნენას» პროდუქციამ დამსწრე საზოგადოებისგან დიდი დაინტერესება და მოწონება დაიმსახურა.

Today, in Marneuli, within the scopes of the Week of Georgian Wine, selling exhibition of products of the private wineries, household wine cellars and enterprises engaged in agriculture was opened. Together with the other companies, “Kakhetian Traditional Winemaking” and “Nena” offered their products. Day of Georgian Wine is arranged for 3 years. As usual, “KTW” and “Nena” products deserved great interest and appreciation of the public.

22 დეკემბერი,თბილისი/december, tbilisi/2016 «ქართული ბრენდის დღე 2016»-ის ჯილდო ნომინაციაში «რეპუტაცია და ნდობა» გადაეცა «კახურ ტრადიციულ მეღვინეობას»! საზეიმო ცერემონიაზე KTW ლიდერ კომპანიად დასახელდა, რომელიც ქართულ საზოგადოებაში მაღალი რეპუტაციითა და ნდობით გამოირჩევა. მისი სახელი წარმატებულ ღვინისა და ბრენდის კომპანიასთან ასოცირდება, რომელიც საზოგადოებისთვის საჭირო მრავალი სასიკეთო საქმის ინიციატორია.

Kakhetian Traditional Winemaking has been awarded rank «Georgian Brand Day 2016» in the nomination «Reputation and Faith». KTW was announced as a leader company, which is standout with its reputation and faith. Its name is associated with the most successful wine and brandy producing company, which launches a lot of good projects for society.

1 ოქტომბერი, მადრიდი /october,madrid /2016 კომპანია Alamesa-ს ეგიდით ჩატარებულ ღვინის კონკურსზე - ME GUSTA 2016, 33 დაჯილდოებულ ღვინის კომპანიას შორის არის «კახური ტრადიციული მეღვინეობა» საერთაშორისო კონკურსში, სადაც ესპანურ ღვინოსთან ერთად, ქართული ღვინოც იყო წარმოდგენილი, KTW-ს «ქვევრის ღვინო - საფერავმა» ვერცხლის მედალი დაიმსახურა. Wine Saperavi Qvevri produced by KTW was awarded with silver medal at the international degustation «Me Gusta 2016»

ახალი საწარმოები new Enterprises 19 აგვიტო, აჭარა /august, adjaria/2015

საწარმო «აგრო-ქედა»

enterprise «AGRO-QEDA» თანამედროვე დანადგარებით აღჭურვილი «აგრო-ქედის» საწარმო გაიხსნა. ქარხანა, რომელიც სახელმწიფოს თანადაფინანსებით აშენდა, მთლიანად აჭარის რეგიონს მოემსახურება. Agro-Qeda enterprise equipped with the state of art equipment was launched. The factory built with the state cofunding will provide services to entire region of Adjaria.

9 სექტემბერი, საგურამო /september, saguramo/2015

გურამიშვილის მარანი WINE CELLAR OF THE GURAMISHVILI

საზეიმოდ გაიხსნა კომპანიის მიერ რესტავრირებულ-აღდგენილი, თადეოზ გურამიშვილის ისტორიული მარანი საგურამოში. მარნის მიმდებარე ტერიტორიაზე მოეწყო თანამედროვე ტექნოლოგიებით აღჭურვილი ღვინის გადამამუშავებელი საცავი, სადეგუსტაციო დარბაზი და სხვა ინფრასტრუქტურა. Ceremonial opening of restored wine cellar of Tadeoz Guramishvili was arranged. In the area adjacent to wine cellar the wine processing facility equipped with modern technologies, degustation hall and other infrastructure was opened.

ყურძნის გადამამუშავებელი, საბრენდე სპირტის ქარხანა

25 სექტემბერი, ველისციხე/september,veliscikhe/2016

GRAPE PROCESSING & BRANDY SPIRIT PRODUCTION FACTORY «კახური ტრადიციული მეღვინეობისთვის» 2016 წლის 24 სექტემბერი ისტორიული თარიღია! ექსპლუატაციაში შევიდა «KTW - ჯგუფის» ყურძნის გადამამუშავებელი და საბრენდე სპირტის ახალი, საერთაშორისო სტანდარტების ქარხანა. სოფელ ველისციხეში მდებარე თანამედროვე ტექნოლოგიებითა და დანადგარებით აღჭურვილი ამ საწარმოს ოფიციალური გახნის ცერემონიას საქართველოს პრემიერ-მინისტრი, ბატონი გიორგი კვირიკაშვილი დაესწრო. 24 September 2016 is a historical date for “Kakhetian Traditional Winemaking”! New international - level grape processing and brandy spirit production factory of “KTW Group” was launched. Mr. George Kvirikashvili, Prime Minister of Georgia attended official opening ceremony of the modern enterprise equipped with the state of art technologies and plants in Velistsikhe.

ახალი პროდუქცია new production 17 აგვიტო /august/2015 ბაზარზე გამოვიდა «KTW- ჯგუფის» ახალი, პირველი გურულ–აჭარული პროდუქტი ლიმონის ლიქიორი LIMONELLO. ეს კომპანიის პროდუქციის სრულიად ახალი მიმართულებაა. New first Gurian-Adjarian product of “KTW Group”, lemon liquor LIMONELLO was put on the market. This is absolutely new line of the Company’s products.

19 მაისი, საგურამო/may, saguramo/2016 საგურამოში, გურამიშვილის მარანში, კლასიკური შამპანიზაციის მეთოდით პირველად ჩამოისხა ცქრიალა ღვინო და რემუაჟის პროცესისათვის მომზადდა. შამპანური შეიცავს 90% «თავკვერს» და 10% ცაგერის კასრის «ცოლიკაურს»; ნოემბრიდან ახალი შამპანური დეგოლუაჟისათვის იქნება მზად. In Guramishvili Wine Cellar, Saguramo, first sparkling wine made by Champagne method (Méthode Champenoise) was bottled and prepared for remuage. The champagne contains 90% Tavkveri and 10% barrel Tsolikauri of Tsageri. In November, new champagne will be ready for degustation.

მენტი ჯ ე ნ ე ური მ ს ნ ა ნ ROUP ” ფი G ს T ი ფ W ჯგუ Of K T N E “KTWM AGE

CIAL FINAN

MAN

კომპანია “კახური ტრადიციული მეღვინეობა”, მარკეტინგის გეგმის გათვალისწინებით, პროდუქციას მომხმარებელთა მოთხოვნის შესაბამისად აწა რმოებს. ახალი სახის პოდუქციის შექმნისას ჩვენ მომხმარებელთა მოთხოვნილებების უკეთ დაკმაყოფილებას ვისახავთ მიზნად, ვქმნით სამუშაო ადგილებს და წვლილი შეგვაქვს სახელმწიფო ბიუჯეტის შევსებაში. ჩვენი საქმიანობით ჩვენ ადამიანთა ცხოვრების დონის ამაღლებას ვუწყობთ ხელს. ბიზნესში ნებისმიერ გადაწყვეტილებას აქვს ფინანსური შედეგი. ჩვენ ვახდენთ საკუთარი რესურსების ინვესტირებას და სხვადასხვა ფინანსურ ინსტიტუტთან შეთანხმებით ვიძიებთ ამა თუ იმ პროექტის დაფინანსების საუკეთესო კომბინაციებს. ნებისმიერი ინვესტიცია მოიცავს შესაბამის რისკებს, თუმცა ჩვენ ყოველთვის გვაქვს მოლოდინი ფინანსური აქტივის მიერ წარმოქმნილი ფულადი ნაკადისა, სადაც აქტივის რისკიანობა ამ ფულის ნაკადის რისკიანობით ფასდება. ინვესტირების დროს ჩვენ ფულს მოცემულ მომენტში იმ მოლოდინით ვხარჯავთ, რომ მომავალში უფრო მეტ მოგებას მივიღებთ. კომპანიამ ინტენსიური განვითარება დაარსების დღიდან დაიწყო: ახდენდა გამოშვებული პროდუქციის დივერსიფიცირებასა და ახალი ბაზრების ათვისებას, 2012 წლის შემდეგ კი, როდესაც ქვეყანაში ბიზნესის განვითარებისთვის ხელსაყრელი პირობები შეიქმნა, კომპანია ექსტენსიურ განვითარებაზე გადავიდა და საწარმოები საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში გახსნა. 2013 წელს კომპანიამ საკუთარი სახსრებით ააშენა საერთაშორისო სტანდარტებით აღჭურვილი თანამედროვე ღვინის ქარხანა სოფელ პატარძეულში, რომელიც სურსათის უვნებლობის საერთაშორისო სტანდარტების ISO 22000-ის მიხედვით იქნა სერტიფიცირებული. აღნიშნულ ქარხანაში პროდუქცია ყველა სტანდარტის დაცვით იწარმოება, რითაც მან მომხმარებელთა სიმპათია დაიმსახურა და სხვადასხვა ქვეყნის ბაზრებზე მასზე მოთხოვნა გაზარდა. ეს ყველაფერი კი იმაზე მეტყველებს, რომ კომპანია და მასში მომუშავე თითოეული თანამშრომელი ზრუნავს მომხმარებელზე. 2013

“Kakhetian Traditional Winemaking: Company manufactures the products taking into consideration the marketing plan, in accordance with the consumer demand. We develop new products for better meeting of the customer demands, create the jobs and make contribution to filling of the state budget. We promote improvement of the people’s life quality. Any decision in business has its financial outcomes. We invest our resources and seek best combinations of funding for various projects, in agreement with the different finance institutions. Any investment has certain risks but we always hope that the financial assets would create the flows of funds, where the risk of the assets is evaluated based on the relevant cash flow risks. When investing, we spend money in given moment with the expectation of greater profits in the future. From the date of its founding, the Company has been developing extensively, diversifying its products and gaining new markets. Since 2012, when the environment favorable for business development has formed, the Company started to develop rapidly and new enterprises were opened in different regions of Georgia. In 2013, the Company has constructed the state of art winemaking factory equipped in accordance with international standards, in village Patardzeuli, certified in accordance with the international food safety standards “ISO 22000”. The wine factory produces the beverages in compliance with all relevant standards and this has attracted the customers and increased demand at the markets of different countries. And all these demonstrate that the Company and each of its employees care about the customers. In summer 2013, in the historical town of Mtskheta, construction of “Georgian Chamber of Wine” was completed and opened with traditional ceremony. It was funded by the Company’s own assets. Currently, numerous tourists visit this place and it became the favorite place of rest for many guests. In early 2014, at the settlement Keda, the Company has purchased the depreciated building of winemaking enterprise and replaced it with the new, state of art wine factory equipped in accordance

წლის ზაფხულში, კომპანიის სახსრებით, ისტორიულ ქალაქ მცხეთაში დასრულდა “ქართული ღვინის პალატის” მშენებლობა, რომელიც ტრადიციულად საზეიმოდ გაიხსნა. დღეს ამ ადგილს უამრავი ტურისტი სტუმრობს და იგი მათთვის დასვენების საყვარელ ადგილად იქცა.

with international standards. It was certified according to international food safety standards “ISO 22000”. The enterprise produces premium class wines made of different local grape varieties and this makes them attractive for both, local consumers and tourists.

2014 წლის დასაწყისში კომპანიამ დაბა ქედაში შეიძინა ღვინის ქარხნის ამორტიზებული შენობა და მის ადგილას საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისი თანამედროვე ღვინის ქარხანა ააშენა, რომელიც სურსათის უვნებლობის საერთაშორისო სტანდარტების ISO 22000-ის მიხედვით იქნა სერტიფიცირებული. ქარხანაში სხვადასხვა ადგილობრივი ჯიშის ყურძნისგან მიღებული პრემიუმ კლასის ღვინოები იწარმოება, რაც მას მიმზიდველს ხდის, როგორც ადგილობრივი მომხმარებლების, ასევე ტურისტებისთვის.

In 2014, the Company has established Royal Askana Ltd and commenced construction of the winemaking factory corresponding to the newest standards in village Askana, Ozurgeti District. The factory will be supplied with the grapes yielded in Western Georgia, in particular, in Guria Region, process them and offer to its customers various premium class wines. Here as well, by the Company’s decision the infrastructure interesting for the tourists will be created: high class hotel, wine museum, sports center etc. At the same time, the Company has taken into consideration scarcity of the vine varieties and grape yields and provided to farmers of Guria and Adjara 70.000 nursery plants of vine of Chkhaveri variety, free of any charge, for their growing and development of viticulture. This practice will be maintained in the future as well.

2014 წელს კომპანიამ დააფუძნა შპს “როიალ ასკანა” და დაიწყო თანამედროვე სტანდარტების შესაბამისი ღვინის ქარხნის მშენებლობა ოზურგეთის რაიონ სოფელ ასკანაში. ქარხანა მიიღებს დასავლეთ საქართველოში, კერძოდ გურიის რეგიონში მოწეულ ყურძენს, გადაამუშავებს მას და მომხმარებელს პრემიუმ კლასის სხვადასხვა ღვინოს შესთავაზებს. კომპანიის გადაწყვეტილებით, აქაც იქმნება ტურისტებისთვის საინტერესო ინფრასტრუქტურა: მაღალი კლასის სასტუმრო, ღვინის მუზეუმი, სპორტკომპლექსი და სხვ. იმავდროულად, კომპანიამ გაითვალისწინა რა რეგიონში ვაზის ჯიშებისა და ყურძნის მოსავლის სიმცირე, გურიისა და აჭარის ადგილობრივ გლეხობას უსასყიდლოდ გადასცა ჩხავერის ჯიშის 70 000 ერთეული ვაზის ნერგი მათი მოვლისა და მევენახეობის განვითარებისათვის. ეს პრაქტიკა მომავალშიც გაგრძელდება. იმავე წელს, კომპანიამ გურჯაანის რაიონის სოფელ ველისციხეში ააშენა საერთაშორისო სტანდარტებით აღჭურვილი, პირველადი გადამუშავების თანამედროვე ღვინის ქარხანა, რომელიც 2015 წელს გააფართოვა. ეს საწარმოც სერტიფიცირებულია სურსათის უვნებლობის საერთაშორისო სტანდარტების ISO 22000-ის მიხედვით. აღნიშნული ქარხნების მშენებლობა მიმდინარეობდა საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს პროექტების მართვის სააგენტოს მხარდაჭერით, რაც ფერმერებისა და სოფლის მეურნეობაში ჩართული მეწარმეების იაფი, გრძელვადიანი და ხელმისაწვდომი ფულადი სახსრების უზრუნველყოფას, სოფლის მეურნეობის პირველადი წარმოების, გადამამუშავებელი და შენახვა-რეალიზაციის პროცესების გაუმჯობესებას გულისხმობს. ზემოაღნიშნული პროექტების განხორციელებით კომპანიის მიერ წარმოებული პროდუქციის რეალიზაცია მნიშვნელოვნად გაიზარდა, განსაკუთრებით 2013-2014 წლებში. ჩვენ კარგად ვართ წა-

In the same year, in village Velitstikhe, Gurjaani District, the Company has constructed modern winemaking factory of primary processing, equipped in accordance with international standards and expanded it in 2015. This enterprise is also certified in accordance with international food safety standards “ISO 22000”. Construction of these projects was supported by Project Management Agency under the Ministry of Agriculture of Georgia and therefore, this imply providing cheap, long-term and affordable money assets for the farmers and entrepreneurs engaged in agriculture, improvement of primary agricultural production, processing and storage and sales processes. By implementation of the mentioned projects the sales of the Company’s products increased significantly, especially in 2013-2014 period. We are well represented at various markets all over the world, such as: Ukraine, Russia, Belarus, Kazakhstan, Baltic countries, Central Europe, Israel, China, Hong-Kong etc. Compared with year 2012, in year 2013, the sales growth was 132%, in 2014 – 153% and in 2015 – 23% and this allowed further improvement of this sphere and planning and implementation of the targeted projects. In 2014, the Company has participated in the project of establishing of the new fruit processing enterprises and with the support of the said Ministry constructed the state of art fruit processing enterprises in Keda and Chokhatauri. These enterprises offer to the consumers 100% natural products

რმოდგენილები მსოფლიოს სხვადასხვა ბაზარზე, მათ შორის: უკრაინა, რუსეთი, ბელორუსი, ყაზახეთი, ბალტიისპირეთი, ცენტრალური ევროპის ქვეყნები, ისრაელი, ჩინეთი, ჰონგ-კონგი და სხვ. 2012 წელთან შედარებით, 2013 წელს კომპანიის რეალიზაცია 132, 2014-ში - 153, 2015-ში კი 23%-ით გაიზარდა, რამაც სფეროს უფრო მეტად განვითარება და მიზნობრივი პროექტების დაგეგმვა-შესრულება გახადა შესაძლებელი. 2014 წელს, კომპანიამ მონაწილეობა მიიღო სოფლის მეურნეობის სამინისტროს პროექტების მართვის სააგენტოს მიერ გამოტანილი ხილის გადამამუშავებელი ახალი საწარმოს შექმნის პროექტში და, აღნიშნული სამინისტროს მხარდაჭერით, ააშენა თანამედროვე ტექნოლოგიებით აღჭურვილი ხილის გადამამუშავებელი ქარხნები ქედასა და ჩოხატაურში, რომლებიც აწარმოებენ და მომხმარებელს “ნენას” ბრენდით 100 %-ით ნატურალურ პროდუქტს, სხვადასხვა ხილისგან დამზადებულ მურაბებს, ჯემებს, კომპოტებს, ტყემლისა და პომიდვრის საწებლებს და სხვ. სთავაზობენ. აღსანიშნავია ისიც, რომ “KTW-ჯგუფმა” ბოლო 4 წლის მანძილზე შექმნა სამუშაო ადგილები და დაახლოვებით 300 ადამიანი დაასაქმა. კომპანიის მიზანია წინსვლა, განვითარება, მომხმარებელზე ზრუნვა მათი მოთხოვნის გათვალისწინებით, დამატებითი სამუშაო ადგილების შექმნა, შემოსავლის მიღება და გადასახადების გადახდა. ამის კიდევ ერთი კარგი მაგალითია გურჯაანის რაიონის სოფელ ველისციხეში ახალი სპირტსახდელი ქარხნის მშენებლობა, რომელიც ადგილობრივი ნედლეულისგან მაღალხარისხოვანი საკონიაკე სპირტების გამოხდისა და დავარგების ცენტრად გადაიქცევა არა მხოლოდ ამ რეგიონში, არამედ მთელ საქართველოში. კობა ხარხელი „KTW - ჯგუფის” ფინანსური დირექტორი

1995 1996 1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

under the brand name “Nena”, including various jams, marmalades, stewed fruits, wild plum and tomato sauces etc. In addition, it should be noted that for last 4 years, KTW Group has created new jobs and employed about 300 people. Company’s targets include progress, development, care about the consumers, with due regard of their demand, creation of new jobs, generation of incomes and payment of taxes. And one more example of this is construction of a new spirit producing factory in village Velistsikhe, Gurjaani District, which will become the center of production and processing of high quality cognac spirits from local raw materials, not only in the region but all over Georgia. Koba Kharkheli Finance Director, KTW Group ФИНАНСОВЫЙ МЕНЕДЖМЕНТ «КТВ-ГРУППЫ». В статье Кобы Хархели о финансовом менеджменте «КТВ-ГРУППЫ» сказано, что со дня основания компания приступила к интенсивному развитию, диверсификации выпускаемой продукции и освоению новых рынков. Начиная с 2012 года, когда были созданы благоприятные условия для развития бизнеса, компания перешла, и экстенсивный путь развития и открыла производства в разных регионах Грузии. Производства компании прошли сертификациюсогласно нормативов, принятых Международной системой безопасности продуктов“ISO 22000”. Благодаря осуществлению вышеуказанных проектов, значительно выросла реализация продукции компании, особенно в 2013-2014 годах. Она хорошо представлена на таких общеизвестных рынках сбыта, как: Украина, Россия, Белоруссия, Казахстан, страны Балтики, Центральная Европа, Израиль, Китай, Гонконг и др. Следует отметить и тот факт, что за последние четыре года компания создала новые рабочие места и трудоустроила около 300 человек. Целью компании является постоянное развитие, забота о потребителе с учетом их потребностей, создание дополнительных рабочих мест, получение прибыли и оплата налог

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

თითქმის მთელი ცხოვრება, 18 წლის ასაკიდან, მშენებლობაში ვარ. სხვა სფეროში არ მიმუშავია და, ამ ხნის განმავლობაში, გავიარე გზა უბრალო მუშიდან დიდი ტრესტის მმართველამდე. ამჟამად სამშენებლო კომპანია “გონიო 2003”-ს ვხელმძღვანელობ. ეს კომპანია დავაფუძნე 2003 წელს. იგი, პროექტირებით დაწყებული, ყველა სამუშაოს ასრულებს: არქიტექტურა, მშენებლობა, ინტერიერისა და ექსტერიერის დიზაინი, კეთილმოწყობა, ავეჯის კონსტრუირება და დამზადება. ჩვენი ძალებით ვასრულებთ ყველა სამუშაოს, დამკვეთის სურვილიდან საბოლოო რეალიზებამდე და ვაბარებთ მას მთლიანად დამთავრებული ობიექტის გასაღებს. გვაქვს საკუთარი ხისა და მეტალის დამამუშავებელი სახელოსნოები. განსაკუთრებულ შემთხვევებში, როდესაც ობიექტზე რაიმე უცხოური ტექნოლოგიის დამონტაჟებაა საჭირო, ვიწვევთ სპეციალისტებს საზღვარგარეთიდან და ჩვენს სპეციალისტებსაც ვაგზავნით კვალიფიკაციის ასამაღლებლად. ჩვენი კომპანია ძირითადად უნიკალური ობიექტების მშენებლობაზეა სპეციალიზებული. 2003 წელს ასეთი უნიკალური მშენებლობების ამბიცია ბატონ ბადრი პატარკაციშვილს ჰქონდა და, სწორედ ამიტომ, მისი ყველა ობიექტი ჩვენი კომპანიის აშენებულია. ასეთივე უნიკალური ობიექტები, ღვინის ქარხნები, ჰქონდა ასაშენებელი KTW-ს. მე, მართალია, ბატონ ზურაბ ჩხაიძეს ადრეც ვიცნობდი, მაგრამ საქმიანი ურთიერთობა მასთან 2012 წელს დავიწყე, როდესაც KTW-ს საკუთარი ქარხანაც კი არ გააჩნდა. პირველად დავიწყეთ მცხეთაში “ქართული

For almost entire life, since I was 18 years old, I work in the construction industry. I have never worked in any other sphere. I started my way as a worker and achieved position of a head of trust. Currently I manage the construction company “Gonio 2003”. I have founded the company in 2003. It provides all works, starting from projecting. Architecture, construction, interior and exterior, improvement, furniture construction and production, we perform all works, according to the client’s desire, up to final realization and deliver to them on a turnkey basis. For this, we have our own timer and metal processing shops. In special cases, when installation of some foreign technologies is required on the site, we invite specialists from abroad and also send our workers abroad, for improvement of qualification. Our company is specialized on construction of the unique buildings. In 2003, Badri Patarkatsishvili had ambition of constructing such unique buildings and all of them were constructed by our company. KTW had to build similarly unique buildings – winemaking factories. Though I knew Mr. Zurab Chkhaidze earlier, but I started to work with him in 2012, when he was seeking the construction company. At that time, KTW had no any factory of its own. We commenced with construction of Georgian Chamber of Wine in Mtskheta, where there are concentrated:

ღვინის პალატის” მშენებლობით, სადაც მარანი, სადეგუსტაციო დარბაზი, ღვინის მაღაზია, რესტორანი და ღია კაფე-ვერანდა ტურისტებისთვის ერთადაა თავმოყრილი. ასაშენებლად ეს ობიექტი საკმაოდ რთული იყო, თუმცა KTW-ს შემდეგი ობიექტი, პატარძეულის ღვინის ქარხანა, მართლაც უნიკალური სამშენებლო ობიექტი აღმოჩნდა. ორი დიდი კორპუსი, შთამბეჭდავი მოცულობის უჟანგავი ცისტერნები, იტალიური ჩამომსხმელი ხაზები, რომელთა დამონტაჟებას თავისი წესები აქვს, (აქ იატაკი სპეციალურ ეპოქსიდის ფენას საჭიროებდა და მონტაჟში დასახმარებლად იტალიიდან ჩამოვიყვანეთ სპეციალისტები). შემდეგი უნიკალური ნაგებობა იყო ველისციხის ღვინის ქარხანა, ყურძნის გადამამუშავებელი და სპირტსახდელი საამქროები, რომელთათვისაც დანადგარები იტალიიდან, ჰოლანდიიდან, გერმანიიდან და ბულგარეთიდან ჩამოიტანეს. აღსანიშნავია მშენებლობის მასშტაბებიც: აქ ცისტერნები 10 ათასი ტონა ღვინომასალების შესანახად მზადდება, რომელთა ნახევარი უკვე დამონტაჟებულია. თითოეული 100-ტონიანი უჟანგავი უნიკალური ცისტერნის დიამეტრი 4, სიმაღლე კი 9 მეტრია. საბოლოო ჯამში ასეთი 100 ცისტერნა უნდა დამონტაჟდეს, რომლებიც ბეტონის ცილინდრულ ფუძეებზე განლაგდებიან. ეს ბეტონის ფუძეები უკვე სრულად ჩასხმული, ცისტერნების ნახევარი კი უკვე დამონტაჟებულია. მთლიანად დაბეტონებულია ქარხნის უზარმაზარი ტერიტორია -10000 კვმ გადახურულია, მოწყობილია სპეციალური არხები, რომლებიც უამინდობის დროს ქარხნის ტერიტორიას ზედმეტი წყლისა და ყინვისგან დაიცავს. გარდა ამისა, სპირტის გამოხდის დროს რჩება ცხელი ბლანტი მასა, ე.წ. ლექი, რომელიც გასაყვანია ტერიტორიიდან. ამისათვის დიდი დიამეტრის მქონე მილებით 1-კილომეტრიანი არხი ავაშენეთ, რათა ნარჩენები ქარხნის ტერიტორიიდან უსაფრთხოდ გამოიდევნოს. ნებისმიერი ობიექტების მშენებლობისას ჩვენი მთავარი საზრუნავი არა მარტო ეკოლოგიური უსაფრთხოება, არამედ მთლიანად გარემოს მოვლაა. ამ მასშტაბის სპირტსახდელი საწარმო საბრენდე სპირტების შენახვა-ჩამოსხმისთვის ერთადერთია საქართველოში. საქართველოში სპირტი იხდებოდა საბჭოთა კავშირის დროსაც და შემოჰქონდათ საზღვარგარეთიდანაც, მაგრამ მათი გამოხდა ხდებოდა მოძველებულ დანადგარებზე. ველისციხის უახლესი ტექნოლოგიით აღჭურვილი სპირტსახდელი ქარხანა კი მაღალხარისხოვანი სპირტების გამოხდა-შენახვას უზრუნველყოფს, რაც კიდევ უფრო აა-

the wine cellar, degustation hall, wine shop, restaurant, open cafe-veranda for tourists. This was quite complex building for construction but KTW’s following building, Patardzeuli winemaking factory was indeed unique construction project. What was built in Patardzeuli: two huge buildings, stainless large cisterns, two Italian bottling lines, with special rules of installation; here, the floor required special epoxy layer and for assistance in installation we have invited the professionals from Italy. The following unique building was Velistsikhe winemaking factory. Grapes processing and spirit production shops built in Velistsikhe are equipped with the state of art technologies and the equipment is delivered from Italy, the Netherlands, Germany, Bulgaria, The scales of construction should be mentioned as well: here the cisterns are made for storage of 10 thousand tons of wine materials and half of them are already installed. Each of them is unique stainless cistern of 100-ton capacity: 4 meters in diameter and 9 meters high. In aggregate, 100 such cisterns must be installed on the concrete cylinder base. These concrete bases are fully cast and half of the cisterns are already installed. Large area of the enterprise is already concreted – 10000 sq.2, roofed, with special drainages to prevent penetration of rain and snow. In addition, after alcohol distillation, hot viscous mass, so called sludge is left and it needs to be removed from the territory. For this, we have constructed 1 km long special channel made of the pipes of large diameter to prevent environment pollution. One of our concern, at a time of construction of each building is not only environmental safety but rather taking care of the environment as a whole. This is only alcohol distillation enterprise of such scale in Georgia, intended for production and storage of brandy spirits. In the soviet period the spirit was produced in Georgia and it was imported from the foreign countries as well but distillation took place with obsolete equipment while Velistsikhe enterprise is equipped with the most advanced technologies and ensures production and storage of the high quality spirits and this further improves the quality of Georgian brandy spirits. Similarly unique is the construction site in Askana, the native village of Mr. Zurab Chkhaidze, the founder of KTW. By his decision, the building of “chateau” type, “Royal Askana” will be constructed here. Con-

მაღლებს ქართული საბრენდე სპირტების ხარისხს. ასეთივე უნიკალური ობიექტი შენდება KTW-ს დამფუძნებლის, ბატონ ზურაბ ჩხაიძის მშობლიურ სოფელ ასკანაში. მისი გადაწყვეტილებით აქ შენდება “შატოს” ტიპის ობიექტი “როიალ ასკანა”. მშენებლობა უკვე დაწყებულია. ამ ობიექტზე, სულ ქვედა სართულზე ნახევარსარდაფში, შენდება ღვინის მარანი და საცავები ადგილობრივი “ჩხაიძის ჩხავერისა” და სხვა აბორიგენული ყურძნის ჯიშების გადასამუშავებლად, რომელთა გამრავლებაზეც ბატონი ზურაბი ზრუნავს და ადგილობრივ მოსახლეობას უსასყიდლოდ ურიგებს ამ ჯიშების ვაზის ნერგებს. მეორე და მესამე სართულებზე კი სტუმრების მისაღები ჰოლი, ღვინის მუზეუმი, ბიბლიოთეკა და სასტუმრო (VIP ნომრებით, მოპირკეთებული ულტრათანამედროვე მასალებით) განლაგდება. მეოთხე სართულზე ღია კაფე-ვერანდა მოეწყობა, ერთი მხრივ, არაჩვეულებრივი ხედით ბახმაროზე და მეორე მხრივ, გურიის წარმტაც ლანდშაფტზე, საიდანაც შავი ზღვის დანახვაცაა შესაძლებელი, რაც აუცილებლად მოიზიდავს ტურისტებს ამ რეგიონში. ჩემი აზრით, ამ მრავალფუნქციური ობიექტის მსგავსი ნაგებობა, მთელი გურიის მასშტაბით, ძნელად თუ მოიძებნება. ასევე ავაშენეთ ქედის ღვინისა და ხილის გადამამუშავებელი ქარხანა. ბოლო 4 წელიწადში KTW-ს სულ 8 ობიექტი ჩავაბარეთ საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში. ამ ობიექტების აშენება დროის შემჭიდროებულ მონაკვეთში მოხდა და მათში უდიდესი შრომაა ჩადებული. განსაკუთრებით მინდა აღვნიშნო კიდევ ერთი უნიკალური პროექტის შესახებ. ეს არის თადეოზ გურამიშვილის მე-18 საუკუნის მარნის რეკონსტრუქცია. აქ დიდი მასშტაბები არ იყო, მაგრამ ძველი გაპარტახებული მარნის აღდგენას დიდი შრომა და ისტორიკოსების დახმარება დასჭირდა. ქვევრები ნაგვით იყო სავსე, კედლები კი ჩამონგრეული. ჩვენ მარნის სრული რეაბილიტაცია მოვახდინეთ - მივაშენეთ თანამედროვე ტექნოლოგიით აღჭურვილი, შუშხუნა ღვინის ჩამოსასხმელი ხაზი და ძველებური შესანახი სარდაფი, რესტორანი, ღია კაფე-ბაღი და ეს ობიექტი ტურისტებისთვის მიმზიდველ, სასიამოვნო ადგილად ვაქციეთ. რაც შეეხება სამომავლო გეგმებს, წელს ვამთავრებთ ჩოხატაურში ხილის გადამამუშავებელი ქარხნის გაფართოებას და ადმინისტრაციული შენობის რეკონსტრუქციას, აგრეთვე, დუშეთის რაიონში დაწყებული გვაქვს არაჩვეულებრივი ტურისტული კომპლექსის, “არაგვის გულის” მშენებლობა, ბატონი ზურაბის დაუშრეტელი ფანტაზიიდან გამომდინარე კი, იმედი მაქვს, კიდევ ბევრ საინტერესო პროექტს განვახორციელებთ. დაბოლოს, არ შეიძლება არ შევეხო ერთ საკითხს, რომელიც დამკვეთისა და შემსრულებლის ურთიერთობას ეხება. მე, ჩემი 50 წლის სამშენებლო პრაქტიკის განმავლობაში, ბევრ დამკვეთთან მიმუშავია, თუმცა იშვიათად მინახავს დამკვეთი, რო-

struction works already commenced. Here, on the semi-basement floor, there will be the wine cellar and storage premises; for processing of local “Chkhaidze Chkhaveri” and other endemic grape varieties. Zurab Chkhaidze cares about propagation of these varieties and supplies local population with the nurslings of these varieties for free. On the second and third floors there will be the hall for guests, library, hotel with VIP rooms, faced with unique materials. And on the fourth floor there will be open cafe-veranda, with beautiful views, on one side to miraculous Bakhmaro and on the other side - to charming Guria landscapes from where even Black See is visible. This will inevitable attract the tourists to this region. In my opinion, there will be no any similar building in the entire Guria Region. We have also built Keda wine and fruits canning factory. For last 4 years we have delivered to KTW 8 buildings in aggregate, located in different regions of Georgia. All these buildings were constructed in very tight terms and we have worked indeed very hard. I would like to mention the unique project, reconstruction of 18th century Tadeoz Guramishvili’s wine cellar. Here the scales were not large but restoration of the ancient ruined wine cellar required indeed hard work and assistance of specialist. The kvevris filled with rubbish, ruined walls and nothing else was there. We have performed full restoration works, built the line for bottling of sparkling wines equipped with the state of art technologies, as well as oldstyle wine cellar, restaurant, open cafe-garden and made this site a beautiful place, attractive for the tourists. As for the future plans, this year we shall finish expansion of fruits canning enterprise and reconstruction of administrative building in Chokhatauri. In Dusheti District, we have commenced construction of beautiful tourist center “Heart of Aragvi” and regarding Mr. Chkhaidze’s ever-inventive fantasy, I think, we shall implement many more interesting projects together. Finally, I would like to mention one more issue – relations between the client and implementer. I have worked with many clients for my 50-year carrier and rare clients communicate with the implementers so extensively. He attempts to be aware in any merest details and, what is most important, he has indeed outstanding memory, he easily understands all construction nuances, he is a very purposeful and even risky person. These qualities always lead to success and this is clearly seen in case of KTW. Tamaz Tkeshelashvili Construction Company “Gonio 2003” Founder

მელიც ამდენს ურთიერთობს შემსრულებელთან, ნებისმიერი პროექტის განხილვისას ცდილობს გაერკვეს ყველა წვრილმანში და, რაც მთავარია, აქვს ფენომენალური მეხსიერება, უცბად უღებს ალღოს სამშენებლო ნიუანსებს, არის მიზანდასახული და რისკიანი. ამ თვისებებს ყოველთვის მოაქვს წარმატება, რაც სახეზეა კიდევაც KTW-ს შემთხვევაში. თამაზ ტყეშელაშვილი სამშენებლო კომპანია “გონიო-2003”-ის დამფუძნებელი

ЗАВОДЫ КТВ – УНИКАЛЬНЫЕ СТРОИТЕЛЬНЫЕ ОБЪЕКТЫ Руководитель Компании «ГОНИО -2003», Тамаз Ткешелашвили которая, начиная с 2013 года построила все объекты компании «КТВ», характеризует их, как уникальные строительные объекты, поскольку при их строительстве необходимо было учитывать целый ряд уникальных требований, обусловленные спецификой технологии производства. За последние 4 года, в разных регионах Грузии, строители сдали «КТВ» 8 объектов. В строительство этих объектов вложено много труда и, что самое главное, работы были выполнены в сжатые сроки. Особо следует отметить реконструкцию марании XVIII века, принадлежавшего Тадеозу Гурамишвили. Реконструкция не требовала строительных работ большого масштаба, но необходима была помощь историков. В заключение Тамаз Ткешелашвили благодарит руководство компании «КТВ» за активную поддержку.

ეს ინტერვიუ გასული წლის მიწურულს ჩავწერეთ. ბატონი თამაზი ჩვეული თბილი ღიმილით დაგვხვდა და, მიუხედავად იმისა, რომ უკურნებელ სენს ებრძოდა, მაინც მხნედ გამოიყურებოდა. სამწუხაროდ, ეს ჩვენი ბოლო შეხვედრა აღმოჩნდა – ახალი წლის დასაწყისში იგი ჩვენგან სამუდამოდ წავიდა. საუკეთესო მეგობარი, საქმეზე შეყვარებული უბადლო პროფესიონალი, ფაქიზი სულის უკეთილშობილესი ადამიანი – ეს თამაზ ტყეშელაშვილის მოკლე დახასიათებაა, ადამიანისა, რომელმაც ჩვენი კომპანიის განვითარების საქმეს ფასდაუდებელი ღვაწლი დასდო და ჩვენს გულებში სამუდამოდ დაიმკვიდრა ადგილი. This interview was recorded at the end of the last year. Mr. Tamaz greeted us with his usual warm smile. Though he was fighting with incurable disease, still was in good spirits. Unfortunately, it turned out to be our last meeting. At the beginning of new year he left us forever. Best friend, incomparable professional who loved his job most of all, the noblest person with fair spirit - This is short characteristic of Mr. Tamaz Tkeshelashvili, who contributed a lot to development process of our company and will remain in our memory forever.

თანამედროვე ტექნოლოგიები ღვინისა და საკონიაკე ბრენდის წარმოებაში

Modern Technologies in wine and brandy Enterprise შპს „კახური ტარდიციული მეღვინეობა” უკვე ათეულობით წელია მოღვაწეობს ღვინის სექტორში, დღესდღეობით კომპანია ერთ-ერთ უმსხვილეს ღვინის და ბრენდის მწარმოებელ კომპანიად ითვლება. KTW-ს ყველა საწარმო მოდერნიზებულია, აღჭურვილია უახლესი ტექნოლოგიებითა და დანადგარებით, კომპანია საკუთარ წარმოებაში მუდმივად ნერგავს დაგრის უახლეს მიღწევებს. აქ ღვინის დაყენების უძველესი ქართული ტრადიციები თანამედროვე ტექნოლოგიურ მიღწევებთან ოსტატურად არის შერწყმული. 2016 წლის რთველისთვის კომპანია მთელი სერიოზულობით მოემზადა და იტალიური Della Toffola -ს ფირმის 2016 წლის უახლესი მოდელის - ტანგენციალური ფილტრის და PH-კორექტორის

Kekhetian Traditional Winemaking Ltd. works in wine sector for decades and currently the Company is regarded as the largest wine and brandy producer. All enterprises of the Company are modernized, equipped with the most advanced, state of art technologies and machinery. The Company is actively engaged in introduction of the achievements of modern technologies in its production. Here the ancient Georgian winemaking traditions are combined with the modern technological achievements. The Company is getting ready for vintage in 2016 very seriously and intend to use the newest model of tangential filter of 2016 and HP corrector (wine stabilization equipment) produced by Italian firm Della Toffola. Currently, in wine production, both,

(ღვინის სტაბილიზაციის დანადგარი) გამოყენება დაიწყო. ღვინის წარმოებაში ამ ტექნოლოგიების გამოყენება ინოვაციაა, რაც ქართული ღვინის ხარისხის კიდევ უფრო ამაღლებასა და თანამედროვე სტანდარტებზე მის ორიენტირებას უზრუნველყოფს. ამ ეტაპისთვის ველისციხის პირველად საწარმოში უკვე დამონტაჟებულია ტანგენციალური ფილტრი, რომლის საშუალებითაც კომპანია უზრუნველყოფს ღვინის ხარისხის გაუმჯობესებას, ფერისა და არომატის ორგანოლეპტიკურ შესაბამისობას, რაც ღვინის მაღალ ხარისხზე მიუთითებს; დანადგარი გავძლევს საშუალებას, გვქონდეს ღვინის ჟანგვის დაბალი მაჩვენებელი, რაც ცალსახად მეღვინეობის მუდმივი პრობლემაა. დანდგარს გააჩნია ფილტრაციის ავტომატური აღმდგენი მექანიზმი, ფილტრაცია ხდება ღვინის დადუღებისთანავე, ასევე შესაძლებელია ნახევრადტკბილ ღვინოებში შევაჩეროთ დუღილის პროცესი ფილტრაციით , ადგილი აქვს 0,2 მკრ ფილტრების გამოყენებას, რაც ერთგვარად ღვინის სტერილურობაზე მიუთითებს. წარმოებიდან ამოღებული იქნება მუყაოს ფილტრი, რაც ღვინოს პირვანდელ სახეს უკარგავს. რაც შეეხება ღვინის PH-კორექტორს, შაქრების მსგავსად, მჟავეებსაც ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანი როლი აკისრიათ მეღვინეობაში. სასურველი PH ღვინოს უფრო არბილებს, უფრო სტაბილურს, ნაკლებად აგრესიულს, ნაკლებად უხეშს, უფრო რბილს, მოქნილს, სტრუქტურიანსა და მდიდარს ხდის. თანმედროვე ტექნოლოგია ღვინის პირვანდელი სახის, ხარისხისა და ორგანოლეპტიკის შენარჩუნებას უზრუნველყოფს. მჟავიანობის ეს მაჩვენებელი მეღვინეობაში ძალიან მნიშვნელოვანია.

ბრენდის წარმოება კომპანია ასევე აწარმოებს ბრენდსაც. საქართველოს ვაზის ჯიშებიდან მიიღება მაღალი ხარისხის საბრენდე ღვინოები, მათი გამოხდის შედეგად კი ვღებულობთ საბრენდე მასალას, რომლისგანაც საუკეთესო ქართულ ბრენდი იწარმოება - მკვეთრად გამოხატული, მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი და გამორჩეული თვისებებით; ამიტომ კომპანიამ მიიღო გადაწყვეტილება, ცალკე წარმოებად გამოეყო საბრენდე სპირტის სახდელი და საბრენდე სპირტების საცავი ქარხანა, რომელიც ასევე სოფელ ველისციხეში შენდება. ბრენდის წარმოებაში ძალიან მნიშვნელოვანია პირველი ეტაპი - ე.წ. გამოხდა. ამ პირობების დასაკმაყოფილებლად, კომპანიამ იტალიური ფირმა Barison-ის, 2016 წლის მოდელის უნიკალური საბრენდე სპირტის სახდელი დანადგარები შეიძინა. კომპანიაში გამოხდა მიმდინარეობს უწყვეტი მოქმედების აპარატურით. აპარატურა სპილენძისაა. ეს მეტალი სითბოს კარგი გამტარია. იგი ჰიგენური მეტალია, რომელიც გამოხდის დროს წარმოქმნილ მჟავებთან რეაქციაში არ შედის. მე-

tangential filter and PH corrector are the innovations and they will ensure further improvement of Georgian wine quality and its orientation towards modern standards. At this stage, at Velistsikhe enterprise the tangential filter is already installed and the Company will ensure improvement of wine qualify, organoleptic compliance of the wine color and aroma, demonstrating high quality of the wine. The unit will ensure low rate of wine oxidation and this is a permanent and well-known problem in winemaking. The unit has automatic filtration restoration mechanism. Filtration takes place immediately after fermentation of the wine. It is also possible to stop fermentation process through filtration in semi-sweet wines. The 0.2 mkr filters will be used and this, to some extent, ensures production of sterile wine. Cardboard filters used before and undermining wine quality will be removed from production process. As for PH corrector, similar to sugars, the sourness plays one of the most important roles in winemaking. Desired PH makes wine softer, more stable, less aggressive, less coarse, more gentle, flexible, textured and rich. Modern technologies ensure maintenance of the wine in its original form, as well as its quality and organoleptic characteristics. This characteristic of sourness is of great significance in winemaking.

BRANDY PRODUCTION The Company is engaged in brandy production. Georgian grape varieties ensure production of high quality brandy wines and as a result of their distillation, the brandy material is obtained to produce best Georgian brandies with prominent characteristic qualities. Therefore, the Company made decision to arrange separate enterprise for production of the brandy spirits and their storage. The enterprise is under construction in village Velistsikhe. First stage, so called distillation is very significant in brandy production. To ensure compliance with the relevant requirements, the Company has procured unique distilling equipment, model of 2016, from Italian form Barison. Distillation is provided by means of the equipment of uninterrupted operation. The equipment is made of copper. This metal is good heat conductor. It is a hygienic metal that does not react with the acids created at a time of distillation. On the other hand, to obtain high quality cognac, we should have a very rich base of spirits – this is the number one condition for obtaining of good product. At this stage, capacities of the Company’s spirit storage facility amount to 400.000 dL and in the next year these capacities will increase to 900.000 dL. The Company will have capacities to process 120 t of white brandy wine per day. For grapes process-

ორე მხრივ, იმისთვის, რომ მივიღოთ უმაღლესი ხარისხის კონიაკი, უნდა გქონდეს სპირტების ძალინ მდიდარი ბაზა, რაც კარგი პროდუქტის მიღების უპირველესი პირობაა. ამ ეტაპზე კომპანიის სპირტსაცავის მოცულობა 400 000 დკლ-ს შეადგენს, მომავლი წლისთვის კი ეს რიცხვი 900 000 დკლ-მდე გაიზრდება. სწორედ ახალი ტექნოლოგიების დამსახურებაა, რომ კომპანია დღეღამის განმავლობაში 120 ტონა თეთრ საბრენდე ყურძენს გადაამუშავებს. ყურძნის გადამუშავების დროს გამოყენებულია სპეციფიკური ტექნოლოგიური ნიუანსები, რაც გამოწნეხვის დროს მარცვლების არასრულად დაჭყლეტაში გამოიხატება და წიპწების დაუზიანებლად დატოვებას უზრუნველყოფს. დუღილი მიმდინარეობს სადუღარ ჭურჭელში 3-4 კვირის განმავლობაში, რის შედეგადაც მიიღება ახალგაზრდა მშრალი ღვინო. ღვინის დამუშავების დროს არ იყენებენ გოგირდს და სხვა ანტიოქსიდანტებს, არ აწარმოებენ გაწებვას და ფილტრაციას, გამოხდას კი ღვინის დუღილის დამთავრების შემდეგ იწყებენ. ამ მასშტაბის წარმადობის, სწორად გამართული, კომპლექსური სპირტის სახდელი, უახლესი დანადგარებით აღჭურვილი წარმოება საქართველოში პირველია. იგი დაკომპლექტებულია მაღალკვალიფიცირებული სპეციალისტებით, რომლებიც უახლესი აპარატურის საშუალებით აწარმოებენ საუკეთესო ბრენდს. მსგავსი ქარხნის არსებობა დიდი გავლენას მოახდენს არა მარტო რეგიონის, არამედ მთლიანად დარგის განვითარებაზე. თამარ ფრუიძე KTW-ს ხარისხის მართვის მენეჯერი

ing the specific technological nuances are used. This implies incomplete crushing of the grapes at a time of pressing, to prevent damage of the grapeseeds. Fermentation takes place in the original vessels for 3-4 weeks and as a result, young dry wine is obtained. In wine processing no sulfur and antioxidants are used, no filtration of wine takes place, distillation commences after completion of wine fermentation. This is a first spirit producing enterprise in Georgia of such capacity, adequately operating and complex, equipped with the state of art technologies. It is staffed with the highly qualified professionals producing the best brandies by means of the most advanced equipment. Existence of such enterprise will impact not only the Region but generally, development of the entire industry. Tamar Pruidze Quality Manager, KTW

СОВРЕМЕННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ ВЕЛИСЦИХСКОГО ПРОИЗВОДСТВА На сегодняшний день «КТВ-ГРУППА» считается в Грузии одним из крупнейших производителей вина и бренди. Все производства компании модернизированы, оснащены новейшим технологическим оборудованием и современной технологией. В статье описан целый ряд технологических новшества процессов виноделия, которые внедрены «КТВ-ГРУППОЙ» на своих предприятиях. Компания занимается также производством бренди. Из грузинских сортов винограда получают высококачественный винный материал для изготовления бренди. При производстве бренди одним из главных этапов является перегонка вина в бренди. Для обеспечения благоприятных технологических условий на первом же этапе производства, компания приобрела у итальянской фирмы Barison уникальное оборудование для перегонки винного материала в бренди модели 2016 года. Таким образом, компания получила возможность в течение 24 часов перегонять в спирт для бренди 120 тн. белого вина. При обработке винограда применяются специфические технологические новшества, для получения высококачественного спирта для бренди. Производство столь широкого масштаба осуществленное впервые в Грузии, является важным шагом не только в росте продукции компании, но и всей отрасли виноделия в целом.

ტანგენციალური ფილტრი Tangential filter

პრევმატური პრესი Pneumatic press

სპირტის სახდელი უწყვეტი კოლონა Continues column of spirits distillery

PH-კორექტორი PH Corrector

i”

” KT

ი ოებ

ის” აგროსაწ ფ უ გ ჯ არმ W

r is

e s:

at aur

E n te

სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტების საწა რმოები „კახური ტრადიციული მეღვინეობა აგრო-ქედა/ აგრო-ჩოხატაური“ დაფინანსებულია სოფლის მეურნეობის პროექტების მართვის სააგენტოს მიერ,თანადაფინანსების პროექტის ფარგლებში;

“Agro -

ქარხნები აღჭურვილია თანამედროვე ტექნო ლოგიური ხაზებით, მანქანა დანადგარების მწა რმოებელია FRUMAK-ი, რომლის წარმადობა ერთ ცვლაში 10 ტონა ნედლეულია; KTW-ს „აგრო-ქედა“ და „აგრო-ჩოხატაური“ დასავლეთ საქართველოში, კერძოდ გურიასა და აჭარაში მდებარეობენ. საწარმოები ნედლეულით როგორც ადგილობრივი, ისე საქართველოს სხვადასხვა რეგიონის ფერმერებისგან მარაგდებიან, რაც მოსახლეობისთვის ხილის უდანაკარგოდ რეალიზების კარგი საშუალებაა. წარმოებები ბრენდ „ნენას“ სახელით მომხმა რებელს ტრადიცული რეცეპტებით მომზადებულ სხვადასხვა სახეობის ქართულ პროდუქციას სთავაზობენ. ძირითადი მიმართულებებია: ჯემი,მურაბა,საწებელი,ფელამუში; ქარხნებში არსებული მანქანა-დანადგარები იძლევიან იმის საშუალებას, რომ ისეთი პროდუქციაც კი, რომელიც მხოლოდ საოჯახო პირობებში იწარმოება, სერიულ წარმოებაში ჩაეშვას. მაგალითად ფელამუში, რომელიც ქარხნული წესით „აგრო-ქედამ“ აწარმოა. ასორტიმენტის გაფართოების მიზნით კომპანიამ დაიწყო კომპოტების წარმოება, რისთვისაც საწა რმოში ახალი ტექნოლოგიური ხაზი დამონტაჟდა. მიღებული ნედლეულის რაოდენობა, წარმოების მოცულობის გაზრდა, ფართო ასორტიმენტისა და სტაბილური მიწოდების შესაძლებლობა - ეს ყველაფერი საწარმოების საექსპორტო პოტენციალის მუდმივ ზრდას უზრუნველყოფენ. კომპანია მუდმივად მონაწილეობს საერთაშორისო გამოფენებზე, რაც საშუალებას გვაძლევს, ქართული პროდუქცია „ნენა“ ათასობით უცხოელმა დააგემოვნოს.

Purpose of establishing the canning enterprises was marking use of the agricultural potential, substitution of imports with local high quality products, supply of consumers with natural products.

Keda” and “A

საკონსერვო საწარმოების და არსების მიზანს წარმოადგენდა სასოფლო-სამეურნეო პოტენციალის გამოყენება, ადგილობრივი მაღალი ხარისხის პროდუქციით იმპორტის ჩანაცვლება, მომხმარებლისთვის ნატურალური პროდუქციის მიწოდება;

ho g r o-C

Enterprises manufacturing agricultural products “Kakhetian Traditional Winemaking Agro-Keda/ Agro-Chokhatauri” are funded by the Agricultural Projects Management Agency, within the scopes of co-funding project.

The enterprises are equipped with the modern technological lines. Manufacturer of the plants and machinery is FRUMAK, capacity is 10 tons of raw materials per shift. KTW Agro-Keda and Agro-Chokhatauri are located in Western Georgia, in particular, in Guria and Adjaria; the enterprises are supplied with the raw materials yielded locally, as well as from all regions of Georgia and local farmers have the opportunity of selling of the fruits; The enterprises offer to the consumers various Georgian products prepared according to Georgian traditional receipts, under brand name “Nena”. The main directions include: jams, marmalades, sauces, pelamushi; The plants and machinery of the enterprises allow production of such foods that before were prepared only at home, like pelamushi, now produced by “Agro-Keda”; For the purpose of expansion of the products range, the Company started to produce the stewed fruits and for this, a new technological line was installed at the enterprise; Quantity of received raw materials, expansion of production capacities, and opportunity of stable supplying of the wide range of products ensures increase of the export potential. The Company participates in international exhibitions and this allows us to offer Georgian products “Nena” for testing and familiarization to thousands of foreigners; Products of “Nena” were exported to Czechia and Moscow and the consumers liked them very much; According to the plan for year 2016, both enterprises must produce 1.796.500 containers of products, including 925.000 bottles of stewed fruits, 131.000 jars of jam, 140.000 jars of marmalade; 600.000

„ნენას“ პროდუქცია ექსპორტზე გავიდა ჩეხეთსა და რუსეთში (მოსკოვი), სადაც დიდი მოწონება დაიმსახურა; 2016 წლის გეგმის მიხედვით, ორივე ქარხანამ 1 796 500 ქილა პროდუქცია აწარმოა. მათ შორის: 925 000 ბოთლი კომპოტი, 131 000 ქილა მურაბა,140 000 ქილა ჯემი, 600 000 ბოთლი ტყემლისა და პომიდვრის საწებელი; მიღებული ნედლეულის რაოდენობამ კი (ბალი, კომში, კაკალი, ატამი, შინდი, მოცვი, ტყემალი, ვაშლი, ქლიავი, მსხალი, კივი, მანდარინი, ლეღვი, ალუბალი, ფეიხოა, მარწყვი, პომიდორი;) 1130 ტონა შეადგინა. საწარმოებში შემუშავებულია სურსათის უვნებლობის პროგრამა და ახლო მომავალში მათ ISO-22000-ის სერთიფიკატი ექნებათ, რაც კიდევ ერთხელ გაუსვამს ხაზს წარმოებული პროდუქციის მაღალ ხარისხს. ამ ორი საწარმოს შექმნით დასავლეთ საქართველოში მივიწყებული საკონსერვო წარმოება აღდგა, რაც „კახური ტრადიციული მეურნეობის“ დიდი დამსახურებაა. “ამ საწარმოს ამოქმედება არის ყველაზე მნი შვნელოვანი რეგიონისთვის. ჩვენს გლეხებს, ჩვენს ფერმერებს, ადგილობრივ მოსახლეობას საშუალება ეძლევათ, ჩააბარონ ამ საწარმოში მათ მიერ მოწეული ყველა სახეობის ხილი. წლების განმავლობაში ეს მოსავალი იყრებოდა, ფუჭდებოდა, მოსახლეობას არ ჰქონდა შესაძლებლობა, სადმე ჩაებარებინა ხილი. წელს, ზურაბ ჩხაიძის წამოწყებით, ამ საწარმოში ჩააბარებენ ხილს. ჩვენი მთავრობისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ყოველი ასეთი პროექტის ხელშეწყობა. აქტიური მონაწილეობა მიიღო სახელმწიფომ ამ საწარმოს მშენებლობაშიც - შარშან ჩვენ გავეცით 400 ათასი დოლარის სახელმწიფო თანადაფინანსება და ნახევარმილიონიანი შეღავათიანი აგროკრედიტი. სასიხარულოა, რომ დღეს ჩვენ ვხედავთ შედეგს”,განაცხადა საქართველოს პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა საწარმოს გახსნაზე ქედაში. ლია ჯენერაშვილი

bottles of wild plum and tomato sauces; quantity of raw materials to be received (sweet cherries, quinces, nuts, peaches, cornels, bilberries, wild plums, apples, plums, pears, kiwi, tangerines, figs, cherries, feijoas, strawberries, tomatoes) is 1130 tons; The enterprise has developed the food safety program and in the nearest future the enterprise will be issued ISO 22000 certificate and this will emphasize once more, high quality of the products; Creation of these two enterprises in the western regions of Georgia allowed development of the forgotten industry – canning and this is a great merit of the Kakhetian Traditional Winemaking Company; “Launching of this enterprise is very significant for the region. Our farmers, local population, have the opportunity of selling all fruit varieties yielded by them. For many years the fruit harvests were lost, perished and the population had no opportunity of selling them. This year, by the incentive of Zurab Chkhaidze, they will supply these fruits to the enterprise. Support to each of such projects is of great significance. Government has actively participated in construction of the enterprise as well – last year we have provided state co-funding in amount of 400 thousand US dollars and half-million-dollar agro-credit on favorable conditions. It is very good that we can see the results today” stated Irakli Gharibashvili, Prime Minister of Georgia at the enterprise opening ceremony in Keda. Lia Jenerashvili Technologist of „Nena“ „Agro Chokhataruri“, „Agro Qeda“

„ნენას” ტექნოლოგი „აგრო-ჩოხატაურსა” და „აგრო-ქედაში” Предприятия «АГРО-КЕДА» и «АГРО-ЧОХАТАУРИ “компании “КТВ-ГРУППЫ» по производству сельскохозяйственной продукции, финансируются Агентством по управлению проектами по развитию сельскохозяйственного производства, при условии совместного партнерств с компанией. Заводы оснащены современным оборудованием, новейшими технологическими линиями, поставляемыми фирмой “FRUMAK“-, производительность которых за одну смену составляет 10 тн. сырья. Предприятия «АГРО-КЕДА» и «АГРО-ЧОХАТАУРИ» компании «КТВ-ГРУППЫ» находятся в Западной Грузии и снабжаются сырьем, как от местных поставщиков, так и из других регионов Грузии. Местные фермеры получили возможность реализации фруктов, которой раньше они не имели. Основными направлениями производства являются: джемы, варенья, подливки, пеламуши (подобие каши из винного сока и муки) и др. С целью расширения ассортимента компания освоила производство компотов из фруктов. Для получения, в ближайшем будущем сертификата ISO-22000 компания разработала и внедряет специальную программу по безопасности продукции Большой заслугой компании «КТВ-ГРУППЫ» является то, что в связи с созданием двух производств была возрождена и получила развитие, забытая древняя культура и традиция консервного производства.

r is

e s:

at aur

E n te

i”

” KT

ი ოებ

ის” აგროსაწ არმ -ჯგუფ W

“Agro -

Ch Keda” and “Agro-

okh

KTW - “ღვინის გზა“ თხილის პლანტაცია

“როიალ ასკანა” Royal Askana

Nuts Plantation

ხილის საკონსერვო ქარხანა Fruit Can Factory

აფხაზეთი abkhazeti

რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთი სამეგრელო ზემო სვანეთი

Racha-leckhumi Kvemo svaneti

samegrelo zemo svaneti

შავი ზღვა

ხობი

იმერეთი

Khobi

Black Sea

გურია guria

ჩოხატაური

Imereti

Chokhatauri

ასკანა Askana ბათუმი

აჭარა

სამცხე-ჯავახეთი

ქედა Keda Ajara

samtskhe-javakheti

Batumi

ღვინის ქარხანა

Wine Factory ღვინის ტურიზმი

ხილის საკონსერვო ქარხანა

Wine Tourism

Fruit Can Factory

რესტორანი Restaurant

დეგუსტაცია

თხილის პლანტაცია

Factory

Nuts Plantation ყურძნის გადამამუშავებელი ქარხანა Grape Processing Factory

ოფისი

სპირტსახდელი ქარხანა

Office

Alcohol Distilery Factory

Wine degustation

ღვინის ქარხანა

მარანი

Wine Cellar

საფირმო მაღაზია

Wine & Spirits Store

ვენახი Vineyard

ხილის საკონსერვო ქარხანა Fruit Can Factory

KTW - “wine route“ “არაგვის გული”

მარანი

Heart of Aragvi

Wine Cellar ვენახები

Vineyards მშენებარე სასტუმრო

Hotel under Construction

“ველისციხის ვერანდა”

Veliscikhe Veranda

მცხეთა-მთიანეთი Mtskheta-Mtianeti

წინანდალი

დუშეთი

Tsinanadali

Dusheti

შიდა ქართლი

სპირტსახდელი ქარხანა

shida kartli

Alcohol Distilery

მუკუზანი

Mukuzani

ყვარელი

საგურამო

Saguramo კახეთი

მცხეთა

Mtskheta

თბილისი TBILISI

ქვემო ქართლი

kvareli

kAHETI ველისციხე ახაშენი Velistsikhe

ყურძნის გადამამუშავებელი ქარხანა

Grape Processing Factory

Akhasheni

პატარძეული Patardzeuli

სიღნაღი

Sighnaghi

Kvemo kartli

KTW-ჯგუფი” “

პატარძეულის ქარხანა

KTW Group “ღვინის პალატა”

Patardzeuli Factory

საფირმო მაღაზია

Wine & Spirits Store

Chamber of WIne

KTW- ღვინის გზა" " KTW-WINE ROUTE მსოფლიოში უკვე აღარავინ დავობს იმაზე, რომ ღვინის სამშობლო საქართველოა, სიტყვა „ღვინო“-ს ფუძე კი ქართული წარმომავლობისაა და იგი სწორედ საქართველოდან გავრცელდა სხვა ქვეყნებში. 8000 წელია ამ მიწაზე მაცხოვრებელი ჩვენი წინაპარი უვლიდა ვენახს, წურავდა ღვინოს და მას თიხის ქვევრებში აყენებდა. ქართველები გვიან მოვეგეთ გონს, რა სიმდიდრის პატრონები ვართ და, სულ რაღაც ბოლო 15 წელია, პირველ ნაბიჯებს ვდგამთ მსოფლიოში ასე გავრცელებული ღვინის ტურიზმის განსავითარებლად და ტურისტების მოსაზიდად, რასაც ქვეყნისთვის მნიშვნელოვანი შემოსავალი მოაქვს. მსოფლიოს წამყვანი ღვინის მწარმოებელი ქვეყნები ამაყობენ თავიანთი ღვინოებით და ვენახებით, ქმნიან კომფორტულ ინფრასტრუქტურას ტურისტების მოსაზიდად. მილიონობით ტურისტი სტუმრობს საფრანგეთში: ელზასის, ბურგუნდიის და ბორდოს ზვრებს; იტალიაში: ტოსკანის, პიემონტისა და ლამბარდიის ვენახებს; ესპანეთში: რიოხას, ჰერესისა და კატალონიის მეურნეობებს, იქ წარმოებული ღვინოების დეგუსტაციისათვის. იქ, ღვინის დაგემოვნებასთან ერთად, სტუმრები ინტერესდებიან ვენახის მოვლით, ღვინის დამზადების წესით, ეცნობიან ეროვნული სამზარეულოების ნიუანსებს და მთლიანად ამ ქვეყნების კულტურას. ამ მხრივაც უამრავი საამაყო და სხვისთვის გასაზიარებელი გვაქვს ქართველებს. კახური ღვინის დაყენების 8000-წლოვანი მეთოდი UNESCO-მ მსოფლიოს არამატერიალური კულტურის ძეგლად აღიარა, ხოლო ღვინოსთან და უნიკალურ ქართულ კერძებთან ერთად, ქართული სუფრის წაყვანის წესი, დამშვენებული მრავალხმიანი ქართული სიმღერითა და ცეკვებით, მართლაც მსოფლიოს უნიკალურ საოცრებას წარმოადგენს – ამ ყველაფერს ხომ, საქართველოს გარდა, მსოფლიოში ვერსად იხილავთ! კომპანია “კახური ტრადიციული მეღვინეობა”, დაფუძნების დღიდან, მეთოდურად შეუდგა ინტენსიურ განვითარებას და პარტნიორებთან ურთიე-

Now, all over the world, no one doubts that Georgia is regarded as the place of origination of wine and the term itself is of Georgian origin, further spread in the other countries. For 8000 years, our forefathers, living on this land, took care of the vineyards, made wine and stored it in clay kvevris. It took long time for us, Georgians, to realize what national treasure we have and we make our first steps for recent 15 years only to restore wine tourism, so widespread all over the world and to attract the tourists, providing significant income for the country. World’s leading wine producing countries are proud of their wines and vineyards, they develop comfortable infrastructures to attract the tourists. Millions of tourists visit vineyards in France: Alsace, Burgundy, Bordeaux; in Italy: Toscana, Piedmont and Lombardy; in Spain: Rioja, Jerez and Catalonia, to taste the wines produced there. This is not only about tasting, the guests are interested in vineyards, wine production techniques, they get familiarized with the local cuisine and in general, the country’s culture. In this respect, we, the Georgians have many things to be proud of, and we can share them with the others. UNESCO has recognized 8000-year method of production of Kakhetian wine as the world’s intangible culture monument and Georgian feast, with wine and unique Georgian meals, with beautiful polyphonic Georgian songs and dances is indeed the unique wonder of the world that cannot be seen elsewhere in the world, except in Georgia. From the date of its founding, “Kakhetian Traditional Winemaking” Company started extensive development and making contacts with the partners. The partners frequently visit the founder’s motherland in village Velistsikhe and cannot hide their delight with what they see: forefathers’ wine cellar, making of

რთობის დამყარებას. პარტნიორები ხშირად სტუმრობდნენ დამფუძნებლის დედულეთს სოფელ ველისციხეში და აღფრთოვანებას ვერ მალავდნენ ნანახით: მამაპაპისეული მარნით, ჭაჭის გამოხდით, ჩურჩხელების ამოვლებით, თონეში გამომცხვარი შოთებითა და მაყალზე შემწვარი მწვადებით. სწორედ ამ აღფრთოვანებამ აფიქრებინა დამფუძნებელს, ზურაბ ჩხაიძეს, სტუმრებისთვის ფართოდ გაეღო მარნის კარი და გადაწყვიტა, ეს ადგილი ტურისტების საყვარელ ადგილად ექცია. კომპანიის შემადგენლობაში პირველად ასე გაჩნდა ტურისტებისთვის მეტად მიმზიდველი ადგილი - “ველისციხის ვერანდა.” „კახური ტრადიციული მეღვინეობის” „ღვინის გზა” თბილისიდან იწყება, სადაც ჩამოსულ სტუმრებს ჯერ კომპანიის ოფისში უმასპინძლებენ.

ცენტრალური ოფისი „KTW-ჯგუფის“ ოფისი მდებარეობს ქალაქის ცენტრში. აქ განლაგებულია ადმინისტრაციული და ფინანსური მენეჯმენტი, მარკეტინგისა და სადისტრიბუციო სამსახურები. აქვეა მოლაპარაკებების ოთახი, სადაც სტუმრებს სპეციალურ დეგუსტაციებს უწყობენ და კომპანიის სარეკლამო და საიმიჯო კლიპებს უჩვენებენ. თბილისიდან KTW-ს „ღვინის გზა” სამ ნაწილად იყოფა: ცენტრალურ, აღმოსავლეთის და დასავლეთის ტურებად. ცენტრალური ტური გულისხმობს ექსკურსიას KTW-ს საგურამოსა და მცხეთის ობიექტებზე: ჭავჭავაძეების ვენახი, გურამიშვილების მარანი და მცხეთის “ქართული ღვინის პალატა”; მომავალში ამუშავდება დუშეთის გადასახვევთან მშენებარე ტურისტული ობიექტი “დუშეთის გული”.

Chacha vodka, churchkhelas, bread baked in tone and shashlyk. And this delight made the founder, Zurab Chkhaidze decided to open widely the doors of wine cellar and make this place the favorite place for the tourists. And thus, the first place interesting for the tourists, Velistsikhe Veranda was created. Wine Road of Kakhetian Traditional Winemaking Company starts in Tbilisi, where arrived guests are hosted at the Company’s office. Office of KTW Group is located in the center of the city. Here the administrative and finance management is located, together with the marketing and distribution services. Here is the negotiation room where the special degustation event is arranged for the guests to view the Company’s commercials. From Tbilisi, KTW Wine Road is divided into three: central, eastern and western tours. Central tour implies excursion: to KTW Saguramo and Mtskheta entities: Vineyard of the Chavchavadzes, vine cellar of the Guramishvilis and Georgian Chamber of Wine in Mtskheta; in the future, the tourist center located at Dusheti turn “Heart of Dusheti”, currently under construction, will be included into this tour. Eastern tour includes enterprises located in Kakheti: Patardzeuli – Sighnaghi – Velistsikhe – Tsinandali; Western tour includes: Rabat Wine Shop-Salon, Royal-Askana Center, Chokhatauri fruits canning enterprise “Agro-Chokhatauri”, Keda wine enterprise and Keda fruit canning enterprise “Agro-Keda”.

SO, LET’S FOLLOW THE ROAD! CENTRAL TOUR:

აღმოსავლეთის ტურში შედის კახეთის რეგიონში შემავალი საწარმოები: პატარძეულში, სიღნაღში, ველისციხეში, წინანდალში; დასავლეთის ტურში კი შედის: „როიალ-ასკანას” კომპლექსი, ჩოხატაურის ხილის საკონსერვო ქარხანა “აგრო-ჩოხატაური”, ქედის ღვინის ქარხანა და ქედის ხილის საკონსერვო ქარხანა “აგრო-ქედა”.

მაშ, ასე! გავყვეთ ცენტრალურ ტურს:

ქართული ღვინის პალატა მცხეთა GEORGIAN CHAMBER OF WINE MTSKHETA

palata – (palazium) – ლათინურად სასახლეს ნიშნავს. კომპანია KTW-ს ”ქართული ღვინის პალატა” სრულად ამართლებს მის დასახელებას - იგი ნამდვილი ღვინის სასახლეა და ოთხი სართულისაგან შედგება. აქ თითოეულ სართულს თავისი დანიშნულება აქვს. პალატის სარდაფში მოთავსებულ მარანს „მირიან მეფის მარანი ეწოდება”, მეფე მირიანისა და დედოფალ ნანას პატივსაცემად, რომლებმაც IV საუკუნის დასაწყისში ქრისტიანობის ოფიციალურ რელიგიად გამოცხადებით, უდიდესი გავლენა იქონიეს საქართველოს მთელ შემდგომ ისტორიაზე. მარანში 16 ქვევრია 20 ტონის საერთო ტევადობით. მარანშივეა KTW-ს პროდუქციის საფირმო მაღაზია,

Chamber – (palazium) – means the palace in Latin language. KTW Georgian Chamber of Wine perfectly corresponds to its name, it is a real wine palace, comprising of four floors. Each of the floors has its purpose. In the basement of the Chamber there is a wine cellar “Marani of King Mirian”, after King Mirian and Queen Nana, who, by declaring Christianity as the official religion in early 4th century have influenced greatly further history of Georgia. There are 16 kvevris in the wine cellar, with 20 tons of total capacity. There is also a firm shop of KTW products.

პირველ სართულზე, ცენტრალურ შესასვლელშივე, სუვენირების ფარდულია. აქვეა სადეგუსტაციო დარბაზი, სადაც სამუშაო დღეებში - წინასწარ შეკვეთით და უქმე დღეებში - მუდმივად, ტარდება სომელიეს მასტერკლასები, სადეგუსტაციო სეანსები და სხვადასხვა პრეზენტაციები; აქვეა 240-მდე ქართული ყურძნის ჯიშის ფოტოგამოფენა.

On the first floor – at the central entrance, there is a souvenir shop. Here is the degustation hall as well, where there are held: sommelier master classes and degustation sessions, various presentations booked in advance on working days and permanently – on holidays; Here is also a photo exhibition of up to 240 Georgian grape varieties.

მეორე სართულზე მდებარეობს ღვინის რესტორანი “გურმანი”, რომელშიც რეკომენდაციას გაგიწევენ, თუ რა კერძს რომელი ღვინო შეუხამოთ; ქართულ კერძებთან ერთად, აქ მოგართმევენ აზიურ და ევროპულ კერძებსაც. რესტორანში განთავსებულია თონე, სადაც სტუმრებს შეუძლიათ მონაწილეობა მიიღონ ქართული პურის ცხობის პროცესში. გარეთ, აივანზე, შესაძლებელია, გამოცდილი ცეცხლფარეშის ხელმძღვანელობით, თავად დაეუფლოთ მწვადის მაყალზე შეწვის ხელოვნებას.

On the second floor there is located a wine restaurant “Gourmet”; you can receive advice on what wines fits best to certain meals; together with Georgian meals, you can taste Asian and European meals. In the restaurant, there is Georgian bread oven (tone) – the guests can participate in the process of baking of Georgian bread. On the balcony, with the guidance of the experienced specialist, you can acquire the art of making shashlyk on the brazier.

მესამე სართულზე განთავსებულია ვერანდა. დახურულ აღმოსავლურ სტილში მოწყობილ ოვალურ კაფეში შეგიძლიათ შეუკვეთოთ ყველაფერი რესტორნიდან, ვერანდაზე წყნარად დაისვენოთ, მოუსმინოთ მუსიკას, განმარტოვდეთ მეგობრებთან ერთად და დატკბეთ მცხეთის წმინდა ადგილების საოცარი ხედებით, გადაიღოთ სამახსოვრო ფოტოები.

On the third floor there is a veranda. In the oval café of closed oriental style you can order anything from the restaurant, have peaceful rest on veranda, listen to music, stay alone with your friends, see amazing views of holy places of Mtskheta, take photos.

ილია ჭავჭავაძის ვენახი და გურამიშვილის მარანი საგურამო VINEYARD OF ILIA CHAVCHAVADZE AND WINE CELLAR OF THE GURAMISHVILI SAGURAMO

როგორც მცხეთაა ქართველებისთვის წმინდა ქალაქი, ასევე წმინდაა ილია ჭავჭავაძის სახელიც. კომპანია “KTW-ჯგუფის” კიდევ ერთი პროექტი განხორციელდა მცხეთის რაიონში, საგურამოში, სადაც რესტავრირებულ-აღდგენილია ილია ჭაჭავაძისეული სავენახე მიწის ნაკვეთები, რომლებიც კომპანიას სახელმწიფოსგან 49-წლიანი იჯარით გადაეცა. აღნიშნულ ვენახში უკვე გაშენდა იშვიათი და მივიწყებული ქართული ჯიშის ყურძენი: „თავკვერი”, „ქისი”, „ბუდეშური”, „უსახელაური”. ილიას მკვლელობის შემდეგ ყურძნის დაწურვა გურამიშვილების ისტორიულ მარანში შეწყდა. კომუნისტებმა მარნის ტერიტორია საძროხედ და

As Mtskheta is a holy city, similarly holy is the name of Ilia Chavchavadze for Georgians. One more project of “KTW group” was implemented in Saguramo, Mtskheta District, where there are restored vineyards of Ilia Chavchavadze. These lands were leased from the state for 48 years period. In these vineyards there are rare and forgotten Georgian grape varieties: Tavkveri, Kisi, Budeshuri, Usakhelauri. After murder of Ilia, making wine in the historical wine cellar of Guramishvili stopped. Communists have devastated the wine cellar territory; historical kvevris were full of rubbish and dirt. “KTW Group” returned ancient kvevris to their original condition, allowing to maintain the traditions of making Ilia’s

სანაგვედ აქციეს. ისტორიული ქვევრები ნაგვით იყო სავსე. “KTW-ჯგუფის” მეშვეობით უძველეს ქვევრებს დაუბრუნდათ პირვანდელი სახე, რამაც მარანში ყურძნის დაწურვის ილიასეული ტრადიციის გაგრძელების შესაძლებლობა გააჩინა. ამ მიზნით, ძველი ნახატების მიხედვით, მოხდა მარნის სრული რესტავრაცია. მარნის მიმდებარე ტერიტორიაზე ასევე მოეწყო თანამედროვე ტექნოლოგიით აღჭურვილი ღვინის გადამამუშავებელი საცავი, სადეგუსტაციო დარბაზი, რესტორანი და ტურისტების მოსაზიდად სხვა საინტერესო ინფრასტრუქტურა.

wine in the cellar. For this purpose, the wine cellar was fully restored, based on the old paintings. In the territory adjacent to wine cellar, there was arranged wine processing and storage facility equipped with modern plants, as well as the degustation hall, restaurant and other interesting infrastructures attracting the tourists.

პატარძეულის ღვინის ქარხანა საფირმო მაღაზია

PATARDZEULI WINE FACTORY & BRAND SHOP

აღმოსავლეთის ტური:

EASTERN TOUR:

თბილისის აღმოსავლეთით, კახეთის გზატკეცილზე გასვლისას, 40 კილომეტრში, შემოგხვდებათ სოფელ პატარძეულის გადასახვევი, საიდანაც დაინახავთ მარცხენა მხარეს მდგარ შენობათა ლამაზ კომპლექსს – ეს KTW-ს პატარძეულის ღვინის ქარხანაა.

To the east from Tbilisi, on Kakheti Road, in 40 km there is Patardzeuli turn where you can see beautiful buildings on the left side. This is KTW winery in Patardzeuli.

პატარძეულის ღვინის ქარხანა

Up to 2013, the Company had no any factory of its own and for the purpose of production of high quality wine, brandy and chacha vodka, the Company has built the wine factory in village Patardzeuli, Sagarejo District, on Kakheti Road, in 40 km from Tbilisi. The factory was constructed with state co-funding and favorable credit. The wine factory includes three main buildings and in each building the technological processes of wine, brandy and chacha vodka production are individually distributed.

2013 წლამდე კომპანიას საკუთარი ქარხანა არ გააჩნდა და მაღალი ხარისხის ღვინის, ბრენდისა და ტრადიციული ჭაჭის წარმოების მიზნით, კომპანიამ, 2013 წელს, საგარეჯოს რაიონის სოფელ პატარძეულში, კახეთის გზატკეცილზე, თბილისიდან 40 კილომეტრის მოშორებით, ააშენა ღვინის ქარხანა. ქარხანა სახელმწიფოს თანადაფინანსებითა და შეღავათიანი კრედიტით აშენდა. ქარხანა შედგება სამი ძირითადი კორპუსისაგან, რომელთაგან თითოეულში ინდივიდუალურად ხდება ღვინის, ბრენდისა და ჭაჭის წარმოების ტექნოლოგიური პროცესების გადანაწილება.

PATARDZEULI WINEMAKING FACTORY

First building – bottling shop, where wine, brandy and chacha is bottled, contains two bottling lines, separately for wine and cognac and the blending centers.

პირველი კორპუსი: ჩამოსხმის საამქრო, სადაც ადგილი აქვს ღვინის, ბრენდისა და ჭაჭის ჩამოსხმას, რაც მოიცავს: ჩამოსხმის ორ ხაზს ღვინისა და კონიაკისთვის ცალ-ცალკე და საკუპაჟე ცისტერნებს. მეორე კორპუსი: ღვინომასალების საამქრო, რომელიც ტიტანის თანამედროვე თერმორეგულაციის პერანგიანი ცისტერნებით არის აღჭურვილი. ამავე კორპუსში ხდება ღვინის, ბრენდისა და ჭაჭის კუპაჟების დამზადება. მესამე კორპუსში: კომპანიას შუშხუნა ღვინოებისა და თიხის ჭურჭელში ღვინის წარმოების ცალკე ხაზი აქვს. ტურისტული ცენტრი: ქარხანა მდებარეობს კახეთის გზატკეცილზე, სადაც მოძრაობს თბილისიდან კახეთისკენ და უკან მიმავალი ტურისტების ძირითადი ნაკადი. ტურისტების მოზიდვის მიზნით, ქარხნის შესასვლელში, გზიდან გამოსაჩენ ადგილას, გაიხსნა საფირმო მაღაზია “ღვინის გზა”, სადეგუსტაციო დარბაზი და საინფორმაციო ტურისტული ცენტრი. საფირმო მაღაზიაში ფართოდაა წარმოდგენილი კომპანიის პროდუქცია. მაღაზია აღჭურვილია თანამედროვე სამაცივრე ცისტერნებითა და პროდუქციის ფართო ასორტიმენტით.

Second building – shop of wine materials is equipped with state of art titanium cisterns with thermal regulation coating. In the same building blends of wine, brandy and chacha are produced. Third building – includes separate lines for production of sparkling wines and wines in the clay vessels. Tourist center – the factory is located at Kakheti road, where the main flow of tourists move from Tbilisi to Kakheti and back, to Tbilisi. For the purpose of attracting of tourists, at the factory entrance, visible from the road, there was opened a brand shop “Wine Road”, degustation hall and information tourist center. Brand shop offers wide range of the Company’s products. Shop is equipped with modern refrigerating cisterns and rich assortment of the products.

ვერანდაში მოსული სტუმრები ნახავენ: უძველეს მარანს 39 ტონის ტევედობის 12 ქვევრით, რომელთაგან 2 მუდამ სტუმრებისთვისაა განკუთვნილი, კახურ თონეს, ჩურჩხელების ამოვლებას, ჭაჭის გამოსახდელ „ზაოტს”, საჭაშნიკე დარბაზს, ქვევრის საფირმო ღვინოებისა და სუვენირების მაღაზიას, დიდ სატრაპეზო ვერანდასა და ოჯახურ მუზეუმს უძველესი ღვინის სასმისების გამოფენით. სტუმრებს, საფირმო სასმელებისა და კერძების დაჭაშნიკებასთან ერთად, სურვილის შემთხვევაში, ქართულ პოლიფონიურ სუფრულ სიმღერებსაც შესთავაზებენ, ცოცხალი შესრულებით.

Guests of Veranda will see here: the ancient wine cellar with 12 kvevris of 39-ton capacity, 2 of which are intended for the guests, Kakhetian bread baking oven (tone), making churchkhelas, “zaot” for distillation of chacha vodka, degustation hall, shop of brand kvevri wines and souvenirs, large veranda for feasts and family museum with the exhibition of the ancient wine bowls. Together with tasting of brand wines and cuisine, if the guests desire, they will be offered to listen to live performance of Georgian polyphonic table songs.

ველისციხის ყურძნის გადამამუშავებელი ქარხანა VELISTSIKHE GRAPE PROCESSING FACTORY

ველისციხეში, კახეთის ამ ვენახებით უმდიდრეს რაიონში, რთველის დროს გადამამუშავებელი სიმძლავრეების ნაკლებობა იგრძნობა. ჩამბარებელ პუნქტებთან მანქანების დიდი რიგი დგას. სიცხეში ყურძენი მანქანებში ფუჭდება, იჭყლიტება და დიდ დანაკარგებს განიცდის. სწორედ ამ მიზნით აქ აშენდა იტალიური ღვინის მწარმოებელი ფირმის Della Toffola-ს თანამედროვე აპარატურით აღჭურვილი ყურძნის პირველადი გადამუშავების ქარხანა, რომელიც ორი საამქროსაგან შედგება: პირველ მათგანში ხდება ყურძნის მიღება-გადამუშავება. მეორეში კი უკვე დაღვინებული ღვინომასალების შენახვა. საამქროში განთავსებულია: 2106 ტონის საერთო ტევადობის 36-ტონიანი 40 ცისტერნა. თუ გზას გავაგრძელებთ, წინანდალსა და მუკუზა ნში მივინახულებთ კომპანიის ვენახებს, შემოდგომით კი თავად შევძლებთ მივიღოთ მონაწილეობა რთველში. აქედან თბილისში დაბრუნება იმავე გზით ან თელავის გავლით არის შესაძლებელი.

In Velistsikhe, one of Kakheti districts, rich with vineyards, at a vintage time, there is the lack of processing capacities. At the acceptance points there are long queues of vehicles with grapes that perish in hot weather, causing significant losses. For this reason, there was constructed a primary grape processing factory equipped with the state of art plants produced by Italian firm Della Toffola. Factory: the factory includes two shops: At the first shop the grapes are accepted and processed and in the other one already fermented wine materials are stored. The shop includes 40 cisterns of 36 ton capacity, aggregating to 2106 tons.

საბრენდე სპირტის სახდელი ქარხანა VELISTSIKHE SPIRIT PRODUCING ENTERPRISE

საბრენდე სპირტების სახდელი ქარხანა უცხოური, თანამედროვე ტექნოლოგიებითაა აღჭურვილი. კომპანიამ უახლესი მანქანა-დანადგარები იტა ლიას, გერმანიასა და ბულგარეთს შეუკვეთა. ქარხანას შესაძლებლობა ეძლევა, დღე-ღამის განმავლობაში გადაამუშაოს 120ტ თეთრი საბრენდე ღვინო. ყურძნის გადამუშავების დროს გამოყენებულია სპეციფიკური ტექნოლოგიური ნიუანსები, რაც გამოიხატება გამოწნეხვის დროს მარცვლების არასრულად დაჭყლეტაში, რათა არ დაზიანდეს წიპწები. ქარხანა პირველი მასშტაბური პროექტია ქართული მეღვინეობის ისტორიაში, რომელიც ღვინისაგან საღვინე ბრენდების, ანუ იგივე საკონიაკე სპირტის გამოხდასა და შენახვას დაიწყებს. ქარხანაში მოეწყობა სადეგუსტაციო დარბაზი და ტურისტების მოსაზიდად შეიქმნება სპეციალური ინფრასტრუქტურა.

The brandy spirits distillery is equipped with the modern foreign technologies. The company has ordered the newest equipment from Italy, Germany, and Bulgaria. The Distillery has the opportunity to process 120 tons of white wine for spirit per day. During the grape processing, specific nuances are kept: the grape berries are not squeezed completely in order to prevent crushing the seeds. The plant is the first large-scale project in the history of Georgian winemaking, which enables to distil the spirits from the wines and store them for aging. At the plant the degustation hall and special infrastructure for tourists attraction will be opened.

„აგრო-ჩოხატაური“

AGRO CHOKHATAURI

დასავლეთის ტური- დასავლეთის ტურში შედის ჩოხატაურის ხილის გადამამუშავებელი ქარხანა «აგრო-ჩოხატაური», ასკანას ღვინის ტურიზმის კომპლექსი «როიალ ასკანა», ქედის ღვინის ქარხანა და ქედის ხილის საკონსერვო ქარხანა «აგრო-ქედა»

WESTERN TOUR - Western Georgian Tour includes

ხილის გადამამუშავებელი ქარხანა „აგრო –ჩოხატაური“

FRUIT PROCESSING ENTERPRISE “AGRO-CHOKHATAURI”

2015 წელს “კახურმა ტრადიციულმა მეღვინეობამ” სახელმწიფო თანადაფინანსებითა და შეღავათიანი აგროკრედიტით, ჩოხატაურის ხილის გადამამუშავებელი საწარმო „აგრო-ჩოხატაური“ ააშენა. კომპანია ხილის კონსერვებს ბრენდ „ნენას” სახელით აწარმოებს. ამ ეტაპზე იგი 15-მდე სახეობის ხილის მურაბას, ჯემს, კომპოტებს, ასევე 4 სახეობის საწებელსა და ფელამუშს უშვებს. მიმდინარე წლიდან კომპანია, ხილთან ერთად, ბოსტნეულის წარმოებასაც დაიწყებს. „ნენას” პროდუქცია წელსვე გავიდა ექსპორტზე ევროკავშირის ქვეყნებში, სადაც განსაკუთრებით დიდი დაინტერესება “ნენას” ტყემლის პროდუქციამ გამოიწვია. წლის განმავლობაში კომპანია პროდუქციის რეალიზების გაფართოებას გეგმავს.

In 2015, “Kakhetian Traditional Winemaking” has constructed Chokhatauri fruit processing enterprise “Agro-Chokhatauri”, with state co-financing and favorable agrarian credit. The Company produces canned fruit products under the brand name “Nena”. At this stage, products range includes about 15 types of fruit jams, marmalades, stewed fruits, as well as 4 types of sauces and pelamushi. Starting from this year, together with the fruits, the Company will produce the vegetables. This year, products with brand name “Nena“ were exported to EU countries. Wild plum products were of particular interest in European Union. The Company plans to export the products to the other European countries as well.

„როიალ ასკანა” – ღვინის ტურიზმის ანსამბლი გურიის ულამაზეს სოფელ ასკანაში ტურისტების მოსაზიდად შენდება საწარმოო, ტექნიკური და რეკრეაციული ზონებით დაკომპლექტებული “როიალ ასკანას” ანსამბლი. პროექტი ითვალისწინებს: საწარმოო ზონას – ანთიმოზ ჩხაიძის მარნითა და

Chokhatauri furit processing canary „Agro-Chokhatauri“, Askana wine tourism object „Royal Askana“, Keda Winery and Keda fruit processing cannary „Agro-Keda“.

ROYAL-ASKANA” WINE TOURISM ENSEMBLE In the beautiful village of Guria, Askana, to attract the tourists, there is constructed “Royal Askana” ensemble with the production, technical and recreation zones. Project includes: production zone with wine cellar of Antimoz Chkhaidze, grape processing enterprise, storage facilities for wine materials, facility for sparkling wine, spirit shop, recreational zone, open

ყურძნის გადამამუშავებელი ქარხნით. იგი ასევე მოიცავს ღვინომასალების საცავებს, შამპანურის საძველეს, სპირტის საამქროს, რეკრეაციულ ზონას, ღია და დახურულ სატრაპეზოებს, შიდა ეზოს, ღია ვერანდებს, ღვინის მუზეუმს, ბიბლიოთეკას, ინტერნეტ-საკომუნიკაციო ზონას, სპორტულ კომპლექსსა და სასტუმრო ზონას, რომელიც რვა ნომერსა და სამ VIP-აპარტამენტზეა გათვლილი. გაშენდება იშვიათი ჯიშების ვაზის სანერგე, საიდანაც ნერგები მოსახლეობას უკვე უფასოდ დაურიგდება.

and closed catering facilities, inner yard, open verandas, wine museum, library, intern et communication zone, sports center, hotel zone – with eight rooms and three VIP apartments. Here will be arranged the nursery for rare vine varieties. The nurslings were distributed to the population free of charge.

agro ch o kha tauri

„აგრო-ქედა“

AGRO KEDA

ქედის ღვინის ქარხანა აჭარაში ღვინის გადასამუშავებელი სიმძლავრეების ნაკლებობისა და იმის გამო, რომ ამ რეგიონში, „ცოლიკაურისა” და სხვა უნიკალური ჯიშების გამრავლებისათვის ძალიან ხელსაყრელი პირობებია, საქართველოს ამ უძველეს მიწაზე მეღვინეობის ასაღორძინებლად, 2014 წელს, კომპანიამ შეიძინა ძველი, ამორტიზებული ღვინის ქარხანა ქედაში და მის ადგილას სრულიად ახალი, თანამედროვე დანადგარებით აღჭურვილი ღვინის ქარხანა ააშენა. ქარხანას აქვს თანამედროვე დონეზე მოწყობილი ლაბორატორია, სადაც შესაძლებელია ღვინის ყველა პარამეტრის გაზომვა. სპეციალურად ტურისტებისთვის ეზოში არის სასტუმროს ტიპის ნაგებობა, სამზარეულო და სადეგუსტაციო დარბაზი.

ხილის გადამამუშავებელი ქარხანა „აგრო-ქედა“ აჭარაში, კერძოდ ქედაში, ახალი ღვინის ქარხანასთან ერთად, გაიხსნა თანამედროვე დანადგარებით აღჭურვილი ხილის გადამამუშავებელი ქარხანა „აგრო-ქედა“. ქარხანა, რომელიც სახელმწიფოს თანადაფინანსებით აშენდა, მთლიანად აჭარის რეგიონს ემსახურება და, უკვე 2015 წელს, მოსახლეობისგან მიიღო და გადაამუშავა საშუალო და მაღალი ხარისხის ხილი.

KEDA WINERY The Company has paid attention to lack of wine processing capacities in Adjara. At the same time, here are the best conditions for Tsolikauri and other unique varieties and to restore winemaking this ancient area, in 2014, the Company has purchased old, amortized wine factory in Keda and built absolutely new, modern winemaking factory equipped with the state of art plants. The factory has well equipped modern laboratory able to measure all wine parameters. Especially for the tourists there is a hotel-type building in the yard, kitchen and degustation hall.

FRUIT PROCESSING ENTERPRISE “AGRO-KEDA” In Adjara, namely in Keda, together with the new winemaking factory, there was built a fruit processing enterprise “Agro-Keda” equipped with the state-of art plants was built with the state co-funding, It provides services to entire region of Adjara and in 2015, it has accepted from the population and processed fruits of average and high quality. This is brief description of “KTW Group” enterprises all over Georgia. For 15 years of the Company’s existence: it started from the small office in Tbilisi and now its enterprises are located all over Georgian territory and this can be clearly seen on the attached map. This is an impressive picture that will be further become even more diverse.

ეს არის „KTW-ჯგუფში“ მთელი საქართველოს მასშტაბით შემავალი საწარმოების მოკლე აღწერა. „კახური ტრადიციული მეღვინეობის“ საწარმოები, რომელმაც საქმიანობა 15 წლის წინ თბილისის ერთი პატარა ოფისიდან დაიწყო, დღეს საქართველოს მთელ ტერიტორიას მოიცავს. ეს თვალნათლივ ჩანს ჩვენ მიერ შემოთავაზებულ რუკაზეც. გპირდებით, რომ ეს რუკა უახლოეს მომავალში კიდევ უფრო მრავალფეროვანი და შთამბეჭდავი იქნება.

КАХЕТИНСКОЕ ТРАДИЦИОННОЕ ВИНОДЕЛИЕ «ВИННАЯ ДОРОГА» В статье описываются туристические объекты «КТВ-ГРУППЫ», с центральным офисом в городе Тбилиси. Туристические маршруты «КТВ-ГРУППЫ» распространяются по трем направлениям Центральное направление включает в себя объекты, расположенные, в г. Тбилиси и его окрестностях, что по времени ограничено однодневным ознакомлением с ними. Это «Палата грузинского вина» во Мцхета, виноградник, раннее принадлежавший Илье Чавчавадзе в Сагурамо, расположенный тамже марании 18 века Тадеоза Гурамишвили и хранилище игристых вин. Двухдневный восточный маршрут предлагает гостям осмотреть винзавод в Патардзеули, фирменный салон-магазин в Сигнахи, завод по переработке винограда и производство по перегонке винного материала в бренд. Гости посетят винни погреб в Велисцихе, а также Велисцихскую веранду, где посетители ознакомятся с семейными традициями перегонки чачи, изготовления чурчхелы, выпечки грузинского хлеба и атрибутикой домашнего музея, связанного с древнейшими традициями виноградарства и виноделия. Западный маршрут включает в себя посещение заводов по изготовлению фруктовых консервов в Кеда и Чохатаури, нового винзавода в Кеда, а с будущего года добавится обширный туристический комплекс «РОИАЛ АСКАНА», включающий в себя: новый винзавод, марании, гостиницу и музей виноделия. Там будут созданы все условия для отдыха туристов и их ознакомлением с живописной красотой Гурии.

marad ukvdavi qarTuli suli ETERNALLY IMMORTAL GEORGIAN SPIRIT

ამ ლამაზ და ძალზე მნიშვნელოვან მოვლენას 13–14 წლის წინ ჩაეყარა საფუძველი. არ ვიცი, რამდენ ხანს მსჯელობდნენ ამ იდეის ირგვლივ ქალბატონი ია მაქაცარია და ბატონი ზურაბ ჩხაიძე, - „კახური ტრადიციული მეღვინეობის“ მეპატრონეები, მაგრამ იმის მოწმე კი ვიყავი, რომ ფესტივალი „ქართული სული“ ძალზედ თბილად მიიღო ჩვენმა საზოგადოებამ. თავდაპირველად ეს იყო მიძღვნითი ზეიმები და უპირატესად მრგვალ საიუბილეო თარიღებს ემთხვეოდა... ყველაფერი თბილისში ხდებოდა. მოგვიანებით ფესტივალის არეალი გაფართოვდა და იგი ორ-ორჯერ ესტუმრა ჩვენს გამორჩეულ მესხეთს, ისტორიულ სოფელ ველისციხეს, საქართველოს ერთიანობის მარადიულ ტახტს – ძველთაძველ ქუთაისს, ხევსურეთს... რაკიღა სწორედ მე მხვდა პატივი, ვყოფილიყავი ზეიმების მოწყობის საორგანიზაციო საბჭოს წევრი და დღესასწაულების გამძღოლი, ახლო რაკურსით ვხედავდი „ქართული სულის“ გამარჯვებულებს, ფესტივალის სიმბოლური გამოსახულებით დაჯილდოებულებს, როგორ უციმციმებდათ თვალები ბედნიერების, სიამაყის, სიხარულის ცრემლით. დიახ, ესაა ჭეშმარიტი, ადამინური ბედნიერება, როდესაც შენს ხელოვნებას, შენს ღვაწლს, მოქალაქეობას განაზოგადებენ და გაჯილდოებენ უმაღლესი და სანეტარო საჩუქრით – ეს კი ყოველთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა! მარტო 2016 წელს ფესტივალი „ქართული სული“ ოთხჯერ ჩატარდა: ქუთაისში, ველისციხეში, მცხეთასა და თბილისში, სასურველი ჯილდოთი კი დაჯილდოვდნენ: მურაზ მურვანიძე, რევაზ გელაშვილი, ზეინაბ ბურჯანაძე, გივი ჭიჭინაძე, ილზე ლიეპა, ანდრის ლიეპა, გივი ბერიკაშვილი, მამა იოანე, ჯემალ ბაღაშვილი, ომარ კაკაბაძე. „კახური ტრადიციული მეღვინოების“ უხუცესთა საბჭოს გადაწყვეტილებით, მალე, შესაძლოა, სახელწოდება „ქართული სული“ შეიცვალოს ძალზე მოკლე და ფესტივალის შინაარსს მეტად მისადაგებული სახელწოდებით „კარდუ“ - კარდუ ხომ მარად უკვდავი ქართული სულია! შესაბამისად შეიცვლება ფესტივალის სიმბოლური გამოსახულებაც.

This beautiful and very important event was introduced 13-14 years ago. I don’t know for how long Ms. Ia Makatsaria and Mr. Zurab Chkhaidze, the owners of Kakhetian Traditional Winemaking had thought about these ideas but I have seen that our public liked them very much. Initially, these were the dedicated celebrations and mostly coincided with the milestone anniversaries… everything occurred in Tbilisi. Later the area of the festival expanded and it came two times to each of our distinguished Meskheti, historical village of Velistsikhe, eternal throne of Georgian unity, ancient Kutaisi, Khevsureti… As I had honor to be the member of organizational board of the festival and I conducted the events, I had the opportunity to see closely those, who were awarded the symbolic figures of Georgian spirit, tears of happiness, pride, and joy in their eyes. Yes, this is a true, human happiness when one’s art, merits, citizenship are generalized and yield the highest and desired gift – and this is always of vital importance! In 2016, Festival of Georgian Spirit was held four times: in Kutaisi, Velistsikhe, Mtskheta, Tbilisi and desired award was granted to: Muraz Murvanidze, Revaz Gelashvili, Zeinab Burjanadze, Givi Chichinadze, Ilze Liepa, Andris Liepa, Givi Beriakashvili, Father Ioane, Jemal Baghashvili, Omar Kakabadze. Possibly, up to end of this year, after the vintage, two festivals of Georgian Spirit will be arranged in two regions of Georgia and dedicate it to Georgian phenomenon, vine, wine and Georgian man… By the decision of the Board of elderly of “Kakhetian Traditional Winemaking”, possibly soon the symbolic image of name: Georgian Spirit will be replaced by shorter and suitable name “Kardu” – Kardu is eternally immortal Georgian spirit. Moreover… wine brand of our successful firm may be named “Kardu”… And this will be best of the best wine made of Saperavi grapes. Initially, it will be

უფრო მეტიც - „კარდუ“ შესაძლოა ვუწოდოთ ჩვენი წარმატებული ფირმის ღვინის ბრენდს... და ეს უნდა იყოს საუკეთესოთა შორის საუკეთესო „საფერავის” ჯიშის ყურძნის ღვინო. იგი ორიგინალური ფორმისა და ეტიკეტის მქონე ბოთლში ჩამოისხმება - თავდაპირველად მხოლოდ 10 000 ცალი. ღვინო „კარდუს“ რეალიზებით შემოსული თანხა ქართული საქმის კეთებას მოხმარდება - ნაწილი ფონდში – „თამარ მეფე“ გადაირიცხება და ობოლ ბავშვთა აღზრდას მოხმარდება, დაიბეჭდება წიგნები და სხვა საინტერესო პროექტები განხორციელდება. 2017 წელს „KTW-ჯგუფის“ ხელმძღვანელობა საიუბილეო ფოტოალბომის გამოცემას აპირებს სახელწოდებით „კარდუ - ანუ ქართული სული“, რომელშიც ფესტივალის 15-წლიანი ისტორია და ამ ხნის განმავლობაში მისი გამარჯვებულების - მხატვრების, მწერლების, ლოტბარების, მომღერლების, ეკლესიის მსახურთა და სხვათა მოკლე ბიოგრაფიული ცნობებიც იქნება მოცემული. არ იქნება გასაკვირი, თუ ჩხაიძე-მაქაცარიას ოჯახში დაბადებული ეროვნული სულისკვეთების ეს უმშვენიერესი იდეა ახალ განზომილებებს შეიძენს და სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობისა გახდება. თამაზ ტყემალაძე KTW-ს უხუცესთა საბჭოს თავმჯდომარე

poured in only 10.000 original labeled bottles. Part of generated incomes will be contributed to “Queen Tamar Fund” to be spent for Georgian orphans, significant Georgian national affairs and publication of necessary books. Management of KTW Group intends to publish 15year history of “Kardu” – or “Georgian Spirit” in a form of photo album… containing short biographies of the awardees: painters, writers, conductors, singers, churchmen… It is not surprising if this beautiful national ideal born in Chkhaidze-Makatsaria family acquires new dimensions and become of state significance. Tamaz Tkemaladze Chairman of the Board of Elders, KTW

Председатель совета старейшин «КТВ-ГРУППЫ», известный телеведущий и журналист, Тамаз Ткемаладзе рассказывает о традиционном фестивале искусства, “БЕССМЕРТНЫЙ ГРУЗИНСКИЙ ДУХ», основанном «КТВ-ГРУППОЙ» 14 лет тому назад. Поначалу это фестиваль носил характер ознаменования юбилейных дат в творчестве известных представителей искусства и отмечался в основном, в Тбилиси. Позднее его ареал расширился Распространившись по всей Грузии. Только в 2016 году «Фестиваль грузинской духа» прошел четырежды: в Кутаиси, Велисцихе, Мцхета и Тбилиси. Руководство компании планирует в 2017 году выпустить фотоальбом «КАРДУ», т.е. «Бессмертия грузинского духа», в котором будет отражена 15-летняя история фестиваля. В фотоальбоме будут помещены фотографии и краткие биографические данные победителей фестиваля: поэтов, писателей, певцов, художников и священнослужителей.

10 მაისი /may /2016 ქუთაისი, ფესტივალი «ქართული სული» kutaisi, festival «georgian spirit»

გივი ჭიჭინაძის დაჯილდოება rewarding of givi chichinadze

მურაზ მურვანიძის დაჯილდოება rewarding of muraz murvanidze

10 მაისი /may /2016 თბილისი, მარის და ანდრის ლიეპას დაჯიდოება tbilisi, award of maris and andris liepa

ანდრის ლიეპას დაჯილდოება rewarding of andris liepa

ილზე ლიეპა ilse liepa

18 ივნისი /june /2016 ველისციხე, ფესტივალი «ქართული სული» velistsikhe, festival «georgian spirit»

ჯემალ ბაღაშვილის დაჯილდოება rewarding of jemal bagashvili

ელდარ ნადირაძე eldar nadiradze

awmyo Sobili warsulisagan! 68

ვაზისა და ღვინის კულტურა საქართველოს არქეოლოგიაში

Culture of Vine and Wine in Georgian Archeology ვაზის მეურნეობას საქართველოში სულ ცოტა რვა ათასი წლის ისტორია აქვს. ამ მოსაზრების დამადასტურებელ მონაცემთა შორის ყველაზე მნიშვნელოვან არგუმენტს იძლევა ქვემო ქართლში მიკვლეული კულტურული ვაზის თესლი, რომლის ხნოვანების მსგავსი მასალა ჯერჯერობით მსოფლიო არქეოლოგიის ისტორიამ არ იცის. ნიშანდობლივია, რომ ნამარხი ვაზის წიპწები კარგად ინახება და მორფოლოგიური ნიშნით კონსერვატულია. ისიც ცნობილია,რომ ველური ვაზის წიპწები მნიშვნელოვნად განსხვავდება კულტურულისაგან და მათი ერთმანეთისაგან გარჩევა იოლია. საქართველოს არქეოლოგიურ ძეგლებზე მოპოვებულმა ვაზის თესლის უამრავმა ნიმუშმა დღის წესრიგში დააყენა ვაზის მოშინაურების ქრონოლოგიის გადასინჯვა და, საამისოდ, პირველ პლანზე წამოიწია აღმოჩენილი მასალის ანალიზმა. წლების განმავლობაში ქართველი მეცნიერები ნაბიჯ-ნაბიჯ მიიწევდნენ წინ ამ უმნიშვნელოვანესი ჰიპოთეზის დასადასტურებლად - ნეოლითური ეპოქის სამეურნეო მასშტაბები, რომელმაც ადამიანი ერთბაშად აიყვანა კულტურის მაღალ საფეხურზე, ქვემო ქართლში, ძვ.წ. VII ათასწლეულში საკმაოდ განვითარებულია, ხოლო ვაზის მეურნე-

Viticulture in Georgia has at least eight thousand years history. Among the data confirming this hypothesis the most important evidence is the cultivated grape-seeds, similar material of their age is not known to the history of world archeology. It is significant that “buried grape-seeds are maintained well and they are conservative morphologically”. It is also known that wild grape-seeds significantly differ from the cultivated ones and it is easy to distinguish between them. Numerous samples of grape-sees found at archeological monuments of Georgia put on agenda the issue of revising of the chronology of grapes domestication and for this, analysis of the discovered materials was brought to the forefront. For many years Georgian scientists moved forward, step by step, to confirm this most important hypothesis – in Neolithic epoch expansion of economic scales have moved humans to the higher cultural level, and were quite well developed in Kvemo Kartli, in 7th millennium BC. And signs of vine growing, as the crown of this culture, were clearly seen in 6th millennium. BC. This particularly significant statement today is seen as historical truth, upon analyzing of all

ობა, როგორც ამ კულტურის დამაგვირგვინებელი, ძვ.წ. VI ათასწლეულში კარგადაა გამოკვეთილი. ეს უაღრესად მნიშვნელოვანი დებულება დღეს უკვე წარმოგვიდგება ისტორიულ ჭეშმარიტებად ყველა იმ თანმდევი მასალის გაანალიზებით (პალეობოტანიკური, პალინოლოგიური, ბიომოლეკულური კვლევით), რომელიც ქვემო ქართლის ნასახლარებზე იქნა მიკვლეული, პლუს მდიდარი ეთნოგრაფიული ემპირია, რაც, ჯერჯერობით, საქართველოს ღვინის სამშობლოს უდიდეს პატივს უმკვიდრებს. ვაზის კულტურის ძველი ისტორიის დამადასტუ რებელი მასალა საქართველოს მთელ ტერი ტორიაზე, არქეოლოგიურ მონაცემებზე დაყრდნო ბით, შემდეგნაირად წარმოგვიდგება: ქვემო ქართლში - დანგრეულ გორაზე, გადაჭრილ გორაზე, იმირისა და შულავერის არქეოლოგიურ ძეგლებზე აღმოჩენილი ყურძნის წიპწები, რომლებიც ხასიათდება კულტურული ვაზის, ე.წ. „ვიტის ვინიფერასათვის” დამახასიათებელი ნიშნებით. ეს წიპწები დღეისათვის, უახლესი ტექნოლოგიური გამოკვლევების საფუძველზე, დათარიღებულია ძვ.წ. VI-V ათასწლეულების მიჯნით. გარდა ამისა, სხვადასხვა ეპოქის კულტურული ვაზის დამადასტურებელი თესლი აღმოჩენილია: თიანეთში, სოფ. ბადანის მახლობლად (ძვ.წ. III ათასწლეულის დასაწყისი), შიდა ქართლში ქვაცხელების ნამოსახლარზე (ძვ.წ. 2800), ხიზანაანთ გორაზე (ძვ.წ. III ათასწლეულის დასაწყისი), დიღომში (ძვ.წ. XIVს,სადაც კულტურული ვაზის სხვადასხვა ჯიშის წიპწებთან ერთად, სასუფრე ჯიშებიც დადასტურდა), ციხეგორაზე (ძვ.წ. IV-IIIსს.), დასავლეთ საქართველოში – ოჩამჩირესთან, როგორც კულტურული, ასევე ველური ყურძნის წიპწები (ძვ.წ. VI ს.), ზუგდიდში, სოფ. ერგეტას ნამოსახლარ ფენაში კულტურული ვაზის წიპწები (ძვ.წ. -VII-VI სს.). ამ მასალიდან ნათლად ჩანს ვაზის კულტურის ქრონოლოგიური უწყვეტობა. საგულისხმოა, რომ უცხოეთში ყველაზე ადრეული მონაცემები - კულტურული ვაზის წიპწები აღმოჩენილია სირიის ჩრდილოეთით და თარიღდება ძვ.წ. IV ათასწლეულით, ხოლო იერიქონში (იორდანია) მიკვლეული ვაზის თესლი დათარიღებულია ძვ.წ.3200 წლით. ხრამის დიდ გორაზე აღმოჩენილი მევენახეობის კულტურა, რომლითაც იწყება მეღვინეობის ისტორია, უთუოდ მოითხოვს მევენახეობა-მეღვინეობასთან დაკავშირებული სხვა ტიპის მასალის დადასტურებასაც. ამ მხრივ, ძვ.წ. VI ათასწლეულის საღვინე ჭურჭლის უნიკუმს წარმოადგენს ამ ძეგლზე მიკვლეული საღვინე ჭურჭლის ნიმუშები, რომელთა შემკულობაში თვალნათლივ მოსჩანს რელიეფურად გამოძერწილი ყურძნის მტევნები. ძვ.წ. IV-III ათასწლეულების ე.წ. მტკვარ-არაქსის კულტურაში ასევე ნათლად ვხედავთ მევენახეობა-მეღვინეობის თანდათანობითი დახვეწისა და ზრდის ტენდენციას. ამ თვალსაზრისით, ასევე საინტერესოა, სამხრეთ

accompanying materials (paleo-botanical, palynological, bio-molecular studies), found in the ruined settlements in Kvemo Kartli, plus vast ethnographical empirical materials; and this adds greatest honor of being the place of wine origin to Georgia so far. Materials evidencing ancient history of vine growing culture, based on the archeological data from all over Georgia, are as follows: in Kvemo kartli, at archeological monuments of Dangreuli Gora, Gadachrili Gora, Imiri and Shulaveri there were found the grape-seeds with the signs characteristic for the cultivated vine, so called “Vitis vinifera”. Based on the results of the state of art technological studies, these grape-seeds are dated by 6th – 5th millennium BC. In addition, the cultivated grape-seeds were found at: Tianeti, near village Badani (3rd millennium BC), Kvatskhelebi settlement in Shida Kartli (2800 BC), Khizaant Gora (early 3rd millennium BC), in Dighomi (14th century BC) (where, together with the grape-seeds of different varieties included the table varieties as well), Tsikhegora (4th – 3rd cc. BC), in Western Georgia, near Ochamchire, there were discovered both, cultivated and wild grape-seeds (4th century BC), in Zugdidi, cultivated grape-seeds in the settlement layer of village Ergeta (7th – 6th c. BC). All these materials clearly evidence that viticulture was chronologically uninterrupted. It is notable that “the earliest cultivated grape-seeds found in the foreign countries were in the northern part of Syria, dated by 4th millennium BC and grapeseeds discovered in Jericho (Jordan) are dated by 3200 BC.

საქართველოს ერთ-ერთ რეგიონში, ბედენის სამაროვანზე, მიკვლეული კერამიკული ნაწარმი და განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი – ვერცხლის ფირფიტებით შემოგარსული ვაზის ლერწები, რაშიც გამოკვეთილია ვაზის, როგორც საკულტო მცენარის მიმართ ადამიანთა დამოკიდებულობის ხარისხი. ვაზის გაფეტიშების ასეთ ფორმას მსოფლიო არქეოლოგიის ისტორია არ იცნობს და იგი უთუოდ უნდა მივიჩნიოთ ადგილობრივი რელიგიური რწმენის პროდუქტად. მეორე მნიშვნელოვან რგოლს ვაზის მეურნეობის აღმავლობისას წარმოადგენს ძვ.წ. II ათასწლეულის პირველი ნახევრით დათარიღებული თრიალეთის კულტურა და, პირველ ყოვლისა, იქ აღმოჩენილი თიხის ჭურჭელი, რომლის გარე მოხატულობა მეცნიერებს აძლევს საფუძველს, იგი სარიტუალო ღვინის ჭურჭლად მიიჩნიონ. იქვეა აღმოჩენილი ვერცხლის სარწყული და ჭედური ხელოვნების უნიკუმი, ოქროსა და ვერცხლის ორი უმშვენიერესი თასი, რომელთაგან ერთზე წარმოდგენილია წმინდა სასმელის ღვთაებისადმი შეწირვის მრავალკომპოზიციანი სარიტუალო სცენა. ძვ.წ XIV-ს. განეკუთვნება ბორჯომის ხეობაში აღმოჩენილი არაერთი მნიშვნელოვანი საღვინე კერამიკული ნაწარმი და უაღრესად ორიგინალური, ღვინის იხვისთავიანი ბრინჯაოს სასმისი-რიტონი. ძვ.წ. I ათასწლეულში ქართული ღვინის ექსპორტი უცხოური წყაროებითაც დასტურდება. საგულისხმოა, რომ ამ პერიოდის მასალაში განსაკუთრებულ ადგილს იჭერს ვაზის მოვლასთან დაკავშირებული ბრინჯაოსა და რკინის სამეურნეო იარაღები: სასხლავი, წალდი, თოხი, ბარი, სახნისი და სხვა. საქართველოს მაღალგანვითარებულ მეღვინეობაზე მიუთითებს: თბილისის, ურბნისის, სამადლოს, მელაანის, შილდის, ვანის, საჩხერის, ანაკლიის, ნოსირის და სხვა არქეოლოგიურ ძეგლებში მოპოვებული მასალა. შეუძლებელია აქ არ ვახსენოთ ძვ.წ VII საუკუნით დათარიღებული, ვანში აღმოჩენილი ქართული სუფრის უმთავრესი პერსონაჟის, თამადის სკულპტურა, რომელიც სავარძელში მჯდომი, ხელში ყანწითა და სადღეგრძელოს თქმის იმ ჟესტიკულაციითაა გამოსახული, როგორც ამას დღევანდელი სუფრის წარმმართველი აკეთებს. იმავე პერიოდში იხვეწება ღვინის ჭურჭლის სახეობანი, ჩნდება ნისკარტიანი და ყურმილიანი დოქები, მარნის ტიპის ორიგინალური სასმისები, ვერცხლის სურები და იმპორტული ჭურჭელი, როგორც საბუთი ღვინის ესთეტიკის გამრავალფეროვნებისა. ამის ილუსტრაციას წარმოადგენს უკვე ახალი წელთაღრიცხვის პირველი საუკუნეებით დათარიღებუ-

Culture of vine growing discovered on Khrami Didi Gora, the very beginning of winemaking history, undoubtedly requires confirmation of the other materials related to viticulture and winemaking and in this respect the samples of wine vessels discovered at this monument are indeed unique specimens of the wine vessels. Their decorations clearly contain the reliefs of grape bunches. So called Kura-Arax culture of 4th 3rd millennia BC clearly shows the trend of gradual improvement and expansion of viticulture and winemaking. In this respect, ceramic articles discovered in one of the regions of Southern Georgia, at Bedeni Burial Mound and, most importantly, vine branches encased in silver plates, demonstrating attitude to vine, as the cult plant. History of world archeology does not know any such forms of vine fetishizing and undoubtedly, this should be regarded as the product of local religious beliefs. One more significant evidence of viticulture progress is Trialeti culture dated by the first half of 2nd millennium BC, primarily, the clay articles, with the paintings on them, offering that these were the ritual wine vessels. Here were discovered also the silver measuring vessel and unique specimens of empaestic art, two beautiful bowls made of gold and silver, one of them with the composed scene of ritual of sacrificing of holy drink. Numerous ceramic vessels intended for wine and original bronze duck-headed rhyton dated by 14th century BC were discovered inn Borjomi Gorge. Foreign sources confirm that in the 1st millennium BC Georgia has been exporting wine. It is notable that the materials of that period include bronze and iron tools intended for vine cultivation and care: pruning knife, axe, hoe, shovel, plough etc. Materials collected as a result of archeological excavations in Tbilisi, Urbnisi, Samadlo, Melaani, Shilda, Vani, Sachkhere, Anaklia, Nosiri and others, clearly show that winemaking was well developed in Georgia. We should particularly note the sculpture of toast-master – the main figure at Georgian table, sitting in the armchair, with the horn of wine in his hand and gesticulating just in the same way as the toast-masters do this today. The sculpture was discovered in Vani and dated by 7th century BC. In the same period various types of wine vessels were developed. There appeared the jugs with beaks and handles, other original vessels, silver jugs and

ლი ძეგლების - ზღუდერის, არაგვისპირის, ჟინვალის,ბაგინეთის, არმაზისხევისა და კიდევ სხვათა და სხვათა უძვირფასესი მასალა. როგორც უკვე ითქვა, ძვ.წ. პირველ ათასწლეულს განეკუთვნება მცხეთაში აღმოჩენილი ბრინჯაოს ფართო სარტყელი, რომელზეც გამოსახულია ღვინის სმისა და ლხინის სცენა, როგორც რეალური სურათი იმ დამოკიდებულებისა, რომელიც იმ შორეული ეპოქის ადამიანს გააჩნდა ღვთაებრივი სასმელის მიმართ. ქრისტიანობის გავრცელებამ, რომლის არაერთი დებულება ვაზის სიმბოლიკითაა დატვირთული, კიდევ უფრო შეუწყო ხელი საქართველოში მევენახეობა-მეღვინეობის განვითარებას. საგულისხმოა, რომ ქრისტიანობის საქართველოში შემომტანი ნინო კაბადოკიელი, ჩვენს ქვეყანაში შემოდის ვაზის ჯვრით, და ამ ქმედებას უთუოდ ახლავს ცოდნა იმ ხალხის ეთნიკური ბუნებისა, რომელთა მოქცევაც მას განუზრახავს. ელდარ ნადირაძე პროფესორი

imported vessels, as the evidence of diversification of wine esthetics. Illustration of this can be seen in the most valuable materials from monuments of Zghudari, Aragvispiri, Zhinvali, Baginenti, Armaziskhevi and many others, dated by 1st century AD. As mentioned above, wide bronze belt discovered in Mtskheta is dated by 1st millennium BC, with the scenes of drinking of wine and feasting, as the actual picture of the attitude to the divine drink among people of that ancient epoch. Conversion to Christianity, with numerous symbols of vine has further contributed to development of viticulture and winemaking in Georgia. It is notable that Nino of Cappadocia, who has brought Christianity to Georgia, comes to our country with the cross made of vine and this action is undoubtedly based on knowledge of ethnic nature of the people whose conversion to Christianity she intended. Professor Eldar Nadiradze Member of KTW Board of Elders

KTW-ს უხუცესთა საბჭოს წევრი

В статье доктора исторических наук, профессора Элдара Надирадзе описываются памятники археологии, связанные с культурой виноградарства и виноделия в Грузии и говорится о том, что сведения на эту тему исчисляются давностью в 8тысяч лет. Археологические факты встречаются на всей территории Грузии. Описываются археологические открытия древности, которые подтверждают существование виноградарства за 6 тысяч лет до нашей эры. Артефакты, обнаруженные в Юго-Восточных районах Грузии являются одними из самых древних в мире. Особо следует отметить то, что прародительница христианства в Грузии, Нина Кападокийская держала в руках крест, изготовленный из виноградной лозы. Это говорит о том, что она хорошо знала этнографическую природу и привязанности того народа, которого намеревалась обратить в христианство.

თ ღ ი ვ ბ ინითა ე რ ვ თ ი ა დ ნუ ვაზის კულტურა და სარწმუნოება მჭიდროდ არიან დაკავშირებულნი ერთმანეთთან, რამდენადაც ეკლესია ყოველდღიურ ცხოვრებაში, როგორც სამონასტრო, ისე კანონიკურ რიტუალებში, იყენებდა ღვინოს. საეკლესიო ცხოვრებაც სწორედ ისეთ ადგილებში ყვაოდა განსაკუთრებით, სადაც ვაზი ხარობდა და საჭირო ღვინო იწურებოდა. მტკვრის ხეობისა და მისი შენაკადების სიღრმეებში მდებარეობს ისეთი მონასტრები, როგორებიცაა: ჭულევი, ზარზმა, აგარა, საფარა, ვარძია, ვანის ქვაბები. ეს ის დიდი ცენტრებია, რომელთა ბერ მონაზვნობა ტონს აძლევდა ჩვენს ეკლესიას და საერო ცხოვრებას ისტორიის ყველა მონაკვეთში. ვაზი ძირითადად ბარის კულტურა იყო. პური და ღვინო ქართული სასულიერო და საერო ცხოვრების განმსაზღვრელ საარსებო საშუალებას წარმოადგენდა. ჯავახეთის ზეგანი პურის ბეღელი იყო, სადაც მისდევდნენ ხორბლის, დიკის, ქერის მოყვანას, ხოლო მტკვრისა და ჯავახეთის მტკვრის (თავფარავნის წყლის) ხეობაში ხარობდა ვაზი. მთისა და ბარის მეურნეობისა და შესაბამისი ტრადიციის არსებობამ შექმნა ნოყიერი ნიადაგი მტკიცე ეკონომიკური განვითარებისთვის. ჯავახეთის ზეგანი ვაკე ადგილია, სადაც შესანიშნავად ხარობდა პურეული, ხოლო ხეობებში, სადაც ვაზისთვის საჭირო კლიმატური პირობები არსებობდა, არ იყო საკმარისი რაოდენობის მიწა. სწორედ ამიტომ არის დამახასიათებელი ტერასული მეურნეობები ამ ხეობებისთვის. ტერასის (დარიჯის) გაკეთება არ იყო ადვილი საქმე. ქვა, მართალია, ძირითადად ადგილზევე მოიპოვებოდა, მაგრამ ქვის კედელს შევსება სჭირდებობდა – უნდა შექმნილიყო საჭირო ნიადაგი, სადაც იხარებდა ვაზი. საამისო რესურსი ადგილზე ნაკლებად მოიპოვებოდა, ამიტომ ზურგითა და სახედრებით ეზიდებოდნენ მდინარიდან შლამს და ქმნიდნენ ნოყიერ საფუძველს ვაზისათვის. დღესაც კარგად ჩანს, თუ მთისა და ბარის გონივრული გამოყენების შედეგად, როგორ ცხოვრობდა ქართველი კაცი. ჭაჭაკარში (რომელიც დღეს ნასოფლარია და რამდენიმე კომლი ცხოვრობს) ხარობდა ვაზი, იქაური უძველესი მესხური დარბაზები და გამოქვაბულები კი გვაძლევს უფლებას ვთქვათ, რომ ცხოვრება აქ უძველესი დროიდან დუღდა. ჭაჭაკრული ღვინო და გოგაშნური პური არსებობის საფუძველი იყო ვარძიისა და ვანის ქვა-

Vine culture and religion are closely linked to one another, as the church used wine in everyday life, both, in monastic and canonic rituals. And therefore, church life was especially extensive where vine was grown and required wine was made. In the depths of gorges of Kura River and its tributaries there are located such monasteries: Chulevi, Zarzma, Agara, Sapara, Vardzia, Vani’s Caves. These are the large centers, whose clergy set the keynote to our church and worldly life, in all periods of history. Samtskhe-Javakheti was characterized with the domestic, economic conditions of both, lowlands and mountain areas and they provided basis for the life of clergy and common population in our country. Vine was basically the crop of lowlands. Bread and wine were the main determinant and subsistence of Georgian religious and worldly life. Javakheti plateau is the source of bread, there wheat and barley are grown and in the gorges of rivers Kura and Javakheti Kura (Tavparavnis Tskali) the vine was cultivated. Existence of the highland and lowland farm economies and relevant traditions provided fertile soil for stable economic conditions. Javakheti plateau is a flat area favorable for cereals while in the gorges, where the climatic conditions were favorable for the vine, no sufficient land was available. These gorges are characterized with the farms on the terraces. Building of the terraces (dariji) was not easy. Though the stones were available locally, but the soil was required to fill the stone structures, to grow the vines there. Such resources were very scarce on the site and therefore, the farmers the silt from the river on their own back or by donkeys and created fertile basis for the vine. Even now, it is clearly seen, how Georgians lived based on reasonable use of the lowlands and highlands. They grew vine in Chachakari (today this is the ruined village with few households only), Meslhetian halls and caves allow us offer that from the ancient times there was a bustling place, Winne of Chachakari and bread from Gogasheni, was the subsistence basis for the clergy of Vardzia and Vani’s Caves. Both places (Chachakari and Gogasheni) comprised a single village, its population lived in Gogasheni by winters and in Chachakari – by summers.

ბების ბერ-მონაზვენებისათვის. ორივე (ჭაჭაკარი და გოგაშენი) ერთი სოფელია, მისი მოსახლეობა ზამთარში გოგაშენშია, ხოლო ზაფხულში – ჭაჭაკარში. ასე იქმნებოდა დოვლათი. ჩვენამდე მოაღწია უნიკალურმა დოკუმენტმა, „ვანის ქვაბების განგებამ”, წესდებამ, რომლითაც ცხოვრობდნენ ბერ-მონაზვნები მე-12–მე-13 საუკუნეებში და შემდგომ ეპოქაში, ვიდრე აქ სამონასტრო ცხოვრება ყვაოდა. „განგებას”, ძირითადი ტექსტის გარდა, ჰქონდა მინაწერები, რომელთა მიხედვითაც ჩვენს წინაშე ცოცხლდებიან ის ადამიანები, რომლებიც საკუთარ ადგილ-მამულს სწირავდა მონასტერს, ვეცნობით იმ სოფლებსა და სავარგულებს, სადაც ხარობდა ვაზი თუ პური. „ვაჰანის ქვაბთა განგება“ და მისი მინაწერები ოფიციალური დოკუმენტია. მონასტრის გარშემო არსებული მამულებიდან, ხშირ შემთხვევაში, საუკეთესოს სწირავდნენ ეკლესიას. მე-13 საუკუნის დასაწყისის იურიდიული დოკუმენტის მიხედვით შეგვიძლია დიდი სიზუსტით აღვადგინოთ ის მიწები,

Thus, the goods were produced. Unique document, “Charter of Vani’s Caves”, regulations of the monastic life in 12th – 13th centuries and later is maintained up to present. In addition to the Charter, there were certain postscripts depicting life of those who lived there, made contributions to the monastery, villages and arable lands where vine and wheat was grown. “Charter of Vanis Kvabebi Caves” and its postscripts are the official documents. In most cases, the estates surrounding the churches provided to the churches the best products. According to the legal document of early 13th century we can identify the lands belonging to Vani’s Caves: “Toloshi, from “Maghnarashi”, “Blacksmith’s district”, “an estate of Orkhopia Rotashauli”, “Abjareuli Vineyard below Gulsharshna”, Kunneleti, Didklde, Tsikhekneli, Kuarbi, Erkuata, “Agara Orkalosdze estate”, “field in Kornisi, Kuernauli vineyard, field of Mirashkhani, formerly the garden, Gulauri vineyard, lands of Zeda Vardzia, “one

რომლებიც ვანის ქვაბებს ეკუთვნოდა: „ტოლოშს“ „მაღნარაშიგან“, „მჭედლის უბანს“, „ერთი მამული ორხოფიას როტაშაული”, „გულშარშნის ქუეშეთ აბჯარეული ზუარი”, კუნელეთი, დიდკლდე, ციხეკნელი, კუარბი, ერკუატა, „აგარა ორკალოსძისა მამული“. „ერთი ყანა ხუცური ყორნისს, კუერნაული ვენახი, მირაშხანს ნაწალკოტევი ყანა, გულაური ვენახი, ზედა ვარძიის მიწები, ერთი ვენახი მილახს გუარამათ მიწისა“, ახალშენი, ჭაჭკარი, განძასხევი და სხვა” (ი. ტალახაძე). ჩამოთვლილთაგან დიდი ნაწილი ვენახი იყო. მოვიყვანთ ერთ-ერთ მინაწერს, რომლის მიხედვითაც შეგვიძლია გავარკვიოთ, თუ რა რაოდენობის მოსავალსა და ღვინოს სწირავდნენ ვანის მონასტერს ერთი სოფლიდან. „ვაჰანის ქვაბთა განგების“ XV საუკუნის მინაწერი მოგვითხრობს: „სახელითა . . . საყოფელსა წმიდასა მონასტერსა ვანის ქვაბთა წმიდისა მთავარმოწამისა გიორგისათა და სასოსა და მფარველისა ჩუენისა მაცხოვარისა, ხატისათა, შევსწირეთ და მოვახსენეთ წმიდასა მონასტერსა ვანის ქუაბთა ჩუენსა ეკუდარსა სამნათეთა და სულისა ჩუენისა მოსახსენებლად. შევსწირეთ და მოვახსენეთ, ჩვენ მირძამან და ზაზამან მკვიდრი ჩუენი მამული, მის სულკურთხეულისა მამის ჩუენის საგიასაგან ნასყიდი. ერკუატას ორნივე კვირიკას ძენი ორმოცდა ექუს თავ ჩაფს ღვინოს მოახსენებდნენ მნათესა სატრაპეზოთა თავჩაფითა და ორს გრივს პურს წმინდათა სატრაპეზოთა კაბიწითა მუნვე ერკუატას ევატას ძე ჟამერაი თოთხმეტსა თავჩაფსა ღვინოსა მოახსენებდეს მნათესა სატრაპეზოთა თავჩაფითა და შვიდს კაბიწს პურს წმიდასა სატრაპეზოთა კაბიწითა”. ციტატაში მოხსენიებული ერკუატა დღევანდელი ნასოფლარი ერკოტაა, ეს ცნობილი ფაქტია და ამის შესახებ არაერთგზის თქმულა. მინაწერში საუბარია შეწირულობებზე ვანის ქვაბებისათვის. მირძამ და ზაზამ მონასტერს შესწირეს მამის მიერ ნაყიდი „მკვიდრი მამული” მოსავლით. საინტერესოა მაშინდელი წონის საზომი ერთეულები და საწყაოები: ჩაფი, გრივი და კაპიწი. სულხან-საბა ორბელიანის მიხედვით ჩაფი არის კოკის ნაოთხალი. „საწყავი კოკისა არს ათი ახალი ლიტრა”. ზომა-წონის საზომი ერთეულები ხშირად განსხვავდებოდა არა მხოლოდ სხვადასხვა ქვეყანაში, არამედ საქართველოს სხვადასხვა კუთხეშიც კი. მაგალითად, ივ. ჯავახიშვილის დაკვირვებით, ფეოდალური ხანის საქართველოში არსებობდა როგორც „ჩვეულებრივი”, ასევე „ქალაქური”, „შამახური”, „გორული” ლიტრი და „ლიტრის მესამედიც”. ლიტრი ქართულ საისტორიო წყაროსა და ლიტერატურაში XI საუკუნიდან იხსენიება. რაკიღა ჩაფი კოკის „ნაოთხალია”, ე.ი. კოკის მეოთხედია, ხოლო კოკა იტევს ათ ლიტრს, ჩაფი დაახლოებით 2,5 ლიტრი უნდა იყოს. როგორც ჩანს, განსხვავება იყო ჩაფებშიც. ჩვეულებრივი ჩაფისაგან განსხვავდებოდა თავჩაფი. ერკოტიდან სწირავ-

vineyard in Milakhi, on the land of Guarams”, Akhalsheni, Chachkari, Gandzaskhevi and others” (I. Talalkhadze). Most of the listed lands were the vineyards. One of the subscripts contains information about the quantities of harvests and wine delivered to the monastery from one of the villages. Subscript of 15th century to the Charter of Vani’s Caves states: “We, Mirza and Zaza have transferred to the holy monastery of Vani’s Caves with the icons of Saint George and all saints protecting us and Lord, to pray for us, the estate, with the harvests bought by Sagia, our father, also both sons of Kvirike of Erkuata have delivered, forty six tavchapis of wine, and two grivis of bread, Zhamera, son of Evata of Erkuata, delivered fourteen tavchapis of wine and seven kabitsis of bread, for the monastery canteen”. Erkuata, mentioned in this text is currently ruined village Erkota and this is well known fact mentioned many times. The subscript contains information about donations to Vani’s Caves. These included the “title on estate” with the harvest. Measurement units of that period are of particular interest: chapi, grivi and kapitsi. According to Sulkhan-Saba Orbeliani, chapi is one fourth of koka. “Volume of koka is ten new litres.” Measurement units of weight and volume differed not only among different countries but also in different regions of Georgia. For example, according to observations of Iv. Javakhishvili, in Georgia of feudal period there existed “common”, as well as “urban”, “Shamakhian”, “Gori” litre and “one third of litre”. In Georgian historical sources litre is mentioned since 11th century. As chapi is one fourth of koka or ten litres, chapi is about 2.5 litres. Supposedly, there were differences between chapis as well. Tavchapi differed from common chapi. From Erkoti was delivered 46 and 14 tavchapi wine, supposedly, this was about 150 litres of wine. Regarding the areas of the estates and vineyards from where donations and incomes were delivered to the monastery, it is easy to imagine how much wine was produced in Georgia of early 13th century and how flourished viticulture in Meskheti of that period. Wine served to religious purposes but care should be taken to prevent causing of harm to the religious people. Buying and selling of wine was prohibited in the monastery, the required quantities of wine were distributed according to the monastery Superior’s orders. No one of brothers may dispose off and trade in wine at Moparduli. This requirement was imperative and it was stated by the typikon several times. According to the dictionary of old Georgian language by Ilia Abuladze, Moparduli means the shop, market. Wine was the key component of the monastery food ration and

დნენ სატრაპეზოდ 46 და 14 თავჩაფ ღვინოს, რაც, დაახლოებით, მაშინდელი საზომით, 150 ლიტრი უნდა ყოფილიყო. თუ გავითვალისწინებთ მამულებისა და ვენახების, რაოდენობას, საიდანაც მონასტერი შეწირულობებსა და შემოსავალს იღებდა, ადვილი წარმოსადგენია, ღვინის რა მოსავალი უნდა ჰქონოდათ მე-13 საუკუნის დასაწყისში ქართველებს და როგორ ყვაოდა მევენახეობა მაშინდელ მესხეთში.

therefore, trade in wine is prohibited. Purchase and sale of wine would negatively impact the monastery’s life as this can result in unequal enrichment or impoverishment of some monks. Monastery charter was indeed strict, providing for significant punishment of those trading in wine: “if any of brothers is found guilty in trading in wine or usury, he shall be cast out from the monastery and driven away and other person accepted in his stead”.

ღვინოს სიკეთე მოჰქონდა და ემსახურებოდა საღვთო საქმეს, მაგრამ სიფრთხილე იყო საჭირო, რომ მისგან ვნება არ მოსვლოდა ღვთის გზაზე მდგომ ადამიანს.

As the regulations were so strict according to the charter of Vani’s Caves, this means that there were numerous cases of violation. Trade in wine was extensive though out of the monastery, in common life.

მონასტერში იკრძალებოდა ღვინის ყიდვა ან გაყიდვა, მხოლოდ წინამძღვარის ნებით ნაწილდებოდა საჭირო რაოდენობა სასმელისა. „არავის ძმათაგანსა ხელეწიფების თავნობად და მოფარდულობად ღვინისა”. ეს მოთხოვნა იმდენად კატეგორიული იყო, რომ მას არაერთგზის ითხოვს ტიპიკონი: „მოფარდული”, ილია აბულაძის ძველი ქართული ენის ლექსიკონის მიხედვით, ნიშნავს სავაჭროს, ბაზარს. ღვინო მონასტრის რაციონის ძირითადი კომპონენტია, ამიტომაც არის აკრძალული მისით ვაჭრობა. ღვინით აღებ-მიცემობა უარყოფითად იმოქმედებს სამონასტრო ცხოვრებაზე, რადგან ამან შეიძლება გამოიწვიოს მონაზონთა არათანაბარი მდგომარეობა - გამდიდრება ან გაღარიბება.

Together with all benefits, the wine may cause harm as well. Up to present, in Meskheti insobriety (alcoholism) was regarded as shameful thing. Monastery fought against excessive drinking and prohibited insobriety “and the drunkards and debauchers must have no place in this monastery”. This is absolutely clear and no any special explanations are required for words drunkard and debaucher. Each of them is linked with one another and the main cause is excessive drinking.

მკაცრია სამონასტრო წესი, რომელიც უკიდურეს სასჯელს აწესებს ღვინით მოვაჭრის მიმართ: ,,ვინაჲცა რომელსაც ძმათაგანსა ემხილოს ღვინის მოფარდულობაჲ, გინა მევახშეობაჲ, მყის განიდევნოს მონასტრით და მოიკუეთოს ყოვლითურთ და მისსა ადგილსა სხუაჲ დაიდგინოს“. რადგან ასეთი მკაცრი სამონასტრო წესი არსებობდა „ვაჰანის ქვაბთა განგების” მიხედვით, ეს იმას ნიშნავს, რომ ასაკრძალი შემთხვევები საკმაოდ იყო. გაჩაღებულია ღვინით ვაჭრობა, ოღონდ მონასტრის გარეთ, საერო ცხოვრებაში.

Alcoholism and heavy drinking is regarded as a heavy crime. For those, consuming excessive alcohol, the door of heaven is closed and such people are unwanted for the society. “Neither whores nor pagans, nor fornicators, nor debauchers, nor buggers, nor thieves, nor drunkards, nor robbers will find place on heaven”. From ancient time, Georgian men were not used to drink alone. At a time of dinner or supper in the monastery they were given quantity of wine needed for good health and energy and there was no opportunity of excessive drinking at a time of common meal. Though those who desired, could gather in the brothers cells and there arrange the feast (drinking), have excessive alcohol. The monastic charter stated that “none of the brothers may go to the other brother’s

ღვინოს სიკეთესთან ერთად ცუდის გაკეთებაც შეუძლია. მესხეთში ბოლო დრომდე სირცხვილად ითვლებოდა სიმთვრალე (მემთვრალეობა). სამონასტრო ცხოვრება ებრძოდა და კრძალავდა თრობას „და რაჲთურთით მეშფოთესა და მაგინებელსა და მომთვრალესა არა აქვს ადგილი და საყოფელო მონასტერსა ამას შინა”. დღევანდელი ქართულითაც კარგად გასაგებია და განსაკუთრებული განმარტება არ სჭირდება სიტყვებს: მეშფოთე, მაგინებელი, მომთვრალე. თითოეული მათგანი ერთმანეთისაგან გამომდინარეა და სათავეში სწორედ

სიმთვრალე იგულისხმება. ლოთობა და სიმთვრალე უმძიმეს დანაშაულთა შორისაა. ვინც გადამეტებულად სვამს ღვინოს, მისთვის სასუფევლის კარი დახშულია და ასეთი ადამიანი ზედმეტია საზოგადოებისთვის. ,,არცა მეძავთა, არცა კერპმსახურთა, არცა მემრუშეთა, არცა მამათმავალთა, არცა ანგაჰართა, არცა მპარავთა, არცა მომთვრალეთა, არცა მაგინებელთა, არცა მტაცებელთა სასუფეველი ღმრთისაჲ ვერ დაიმკვიდრონ“. მარტო სმას ტრადიციულად ოდითგანვე არ იყო ჩვეული ქართველი კაცი. მონასტრის სადილ-ვახშმობის (სერობის) დროს მათ ეძლეოდათ სასმელის ის რაოდენობა, რომელიც საჭიროა ჯანმრთელობისა და ენერგიისათვის. ამიტომ, საერთო ტრაპეზის დროს გადამეტებული სმის საშიშროება არ არსებობდა, სამაგიეროდ, მსურველები შეიძლება შეკრებილიყვნენ ძმათა სენაკებში და იქ გაჩაღებულიყო „მოსუმურობა” (სიმთვრალე, სმა). გადამეტებული (მაძღურივ) მირთმევა სასმელისა. სამონასტრო წესდება ბრძანებს: ,,არავის ძმათაგანსა ხელეწიფების შემდგომად სერობის გამოსვლისა, ძმისა მეორისა სენაკსა მისლვაჲ. ნუმცა იქმნების სენაკითი-სენაკად ხდილობითი მოსუმურობაჲ ანუ წესისა შეყრილობაჲ და მაძღურივ ხუმევაჲ ღვინისაჲ, რამეთუ ნამდუჲლვე ღუინითა განმბრძნობელი ვერა რას ირგებს.“ ასეთი ყოფა სასირცხვილოცაა, რადგან მათი ღმერთი სინამდვილეში მათივე მუცელი გამხდარა. „ნუ დაითვრებით ღვინითა, რომლითა არს სიბილ წე”, – გვასწავლის სახარება და ტიპიკონის შემდგენელი მხარგრძელი. პროფესორი მერაბ ბერიძე ახალციხის უნივერსიტეტის რექტორი KTW-ს უხუცესთა საბჭოს წევრი

cell after meal. None of them may have food and wine in the cells or collect and have wine together as such behavior is bad for those who do so.” Such life is shameful as in reality their stomach is their god. Never get drunk with wine as this is a sin – says the gospel and Mkhargrdzeli, the author of typikon. Professor Merab Beridze Rector of Akhaltsikhe University Member of the Board of Elders, KTW

Член Совета старейшин компании «КТВ-ГРУППЫ», ректор Ахалцихского университета, профессор Мераб Беридзе, в своем письме отмечает, что культура виноградарства и религия тесно связаны между собой, поскольку церковь, в каждодневной жизни, как при богослужении, так и при исполнении религиозных обрядов всегда использовала вино. Церковная жизнь развивалась, в основном, именно там, где расцветали очаги виноградарства и вина, необходимого для канонических ритуалов всегда было в достатке. Для Самцхе-Джавахетского региона характерны были условия, необходимые для развития бытовой, хозяйственной, экономической и религиозной жизни жителей гор и долин, как религиозной, так и мирской. Традиции сельского хозяйства, выработанные жителями гор и долин этой местности создали благоприятные условия для экономического развития. Хозяйство, размещенное на террасах гор характерно именно для этого региона. Устроиство террас на склонах ущелья было нелегким делом. Мы имеем на руках уникальный документ 12_13 веков, «Указания Ванских пещер», положение, которым руководствовались в каждодневной жизни в те времена монахи, а также и во все последующие, когда в тех местах процветала монастырская жизнь. Вино служило добродетели, и было необходимым атрибутом церковных обрядов, но требовало осторожного обращения, дабы не причинить вреда человеку, при исполнении обряда богослужения. Вино приносит добро, но может и навредить при превышении дозы потребления. В Месхети и по сей день позорным считается пьянство. Монастырская жизнь не допускала случаев пьянства и боролась с ним. Пьянство считалось тяжелой провинностью. Излишества в пьянстве закрывало дорогу в рай и лишало грешника отпущения грехов. Такой человек был неприемлем в обществе. «Не пьянейте вином, ибо оно есть скверна» гласит Евангелие и провозглашает Свод правил, написанный Долгоруким.

upirvelesad momavlisaTvis...

Primarily for the Future... 80

დიდი ქართველი პოეტი დავით გურამიშვილი საგურამოელი იყო! გურამიშვილთა გვარის ძირიც საგურამოშია. ამის თქმა და შეხსენება მკითხველისათვის იმიტომ მიწევს, რომ ხშირად შეხვდებით არასწორ ინფორმაციას დავით გურამიშვილის ლამისყანელობის შესახებ, რაც სინამდვილის დამახინჯებაა, თორემ სხვაფრივ რა უჭირს, სადაური იქნებოდა ეს ქართველი გენიოსი. საგურამოშია გურამიშვილთა საგვარეულო მარანი, რომელიც XVIII საუკუნის ბოლოსა და XIX საუკუნის პირველი ნახევრისა უნდა იყოს. მისი უკანასკნელი პატრონი გურამიშვილების გვარიდან თადეოზ გურამიშვილია. იგი გახლდათ ილია ჭავჭავაძის სიმამრი ე.ი. ოლღა გურამიშვილის, ილიას მეუღლის, მამა. თადეოზს ჰყავდა სამი ქალიშვილი და ერთი ავადმყოფი ვაჟი ზაალი, რომელიც უმემკვიდროდ გარდაიცვალა. ასე რომ, ამ მარნის პატრონი მამაკაცი გურამიშვილები საგურამოდანაც კი გაქრნენ და დღეს ამ დიდებული გვარის არც ერთი წარმომადგენელი ამ სოფელში და მთელ ამ ხეობაში აღარ არის. თადეოზის გარდაცვალების შემდგომ მარანს პატრონობდნენ ილია ჭავჭავაძე და დიმიტრი სტაროსელსკი (ილიას ქვისლი, ოლღა გურამიშვილის დის ქმარი). ცნობილია, რომ ილიასა და ოლღას მემკვიდრე არ ჰყავდათ და დიმიტრის შვილიშვილებმაც, რევოლუციის შემდგომ, მიატოვეს საგურამოც, საქართველოც, მარანიცა და თადეოზის კარმიდამოც - ყველაფერი კომუნისტურ მმართველობას დარჩა განსაკარგავად. შემდგომში მარანი აქციეს საწყობად, გვერდით მიუშენეს კოლმეურნეობის ადმინისტრაციული შენობა. მეოცე საუკუნის 50-იანი წლების ბოლოს და 60იანი წლების დასასრულს მარანი მიშენებებისგან გათავისუფლდა და 1951 წელს ილია ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმს გადაეცა. 1950 წელს საგურამოში იმყოფებოდა მხატვარი სოკოლი, რომლის ფერწერულ ტილოზეც კარგად ჩანს კომუნისტების მიერ მარნისთვის მინიჭებული ახალი ფუნქცია. 2014 წელს მარანი გაიცა იჯარით კომპანიაზე „კახური ტრადიციული მეღვინეობა“. უნდა ითქვას, რომ იჯარით გაცემიდან სულ მალე, აქაურობა არა მარტო თავისი პირვანდელი ფუნქციით გაცოცხლდა, არამედ უმშვენიერეს ადგილად იქცა. ვფიქრობ, თადეოზისა და მთელ გურამიშვილთა სახელის უკვდავსაყოფ ძეგლად გამობრწყინდა ანა კალანდაძის ეს ლექსი: შენი ვენახის ქოხი

შენი ვენახის ქოხი, გადახურული წალმით და მატიტელა ჩუმი, მიწას გართხმული კრძალვით და... მოკამკამე წყნარად ჩუმი ბაჯირას წყარო... მთვარე დაცურდა ქსანზე, ქოხში შევაო თითქოს... დანახარულის ვაზი

Outstanding Georgian poet, David Guramishvili was from Saguramo! Guramishvili family originates from Saguramo. I have to remind this to the readers as incorrect information that David Guramishvili was from Lamiskana can be frequently seen. This is deviation from the truth, while what is the difference where this Georgian genius was from. In Saguramo, there is the family wine cellar of Guramishvili, dated by end of 18th – first half of 19th centuries. Its last owner of Guramishvili family was Tadeoz Guramishvili. He was father in law of Ilia Chavchavadze, i.e. father of Olga Guramishvili, Ilia’s spouse. Tadeoz had three daughters and one sick son, Zaal. Zaal died without giving birth to a son. Male representatives of Guramishvili have disappeared from the village and currently there are no representatives of this family any more. Ilia Chavchavadze and Dimitri Staroselskyi (Ilia’s brother in law, husband of Olga Guramishvili’s sister) owned this wine cellar after decease of Tadeoz. It is known that Ilia and Olga have had no heirs and Dimitri’s grandchildren have left Saguramo and even Georgia after the revolution, and the wine cellar and Tadeoz’s estate were left to communist government. Later they turned the wine cellar into warehouse, built kolkhoz administrative building adjacent to it. In late 50s and 60s of 20th century the adjacent building was dismantled and in 1951 the wine cellar was transferred to house-museum of Ilia Chavchavadze. In 1950, Sokol, the painter, visited Saguramo, depicting the wine cellar, clearly demonstrating the functions given by communists to it. In 2014, the wine cellar was leased to the company “Kakhetian Traditional Winemaking”. It should be noted that very soon its initial functions were restored and it became really beautiful place. I think Ana Kalandadze’s brilliant verse memorializes name of Guramishvili: HOVEL IN YOUR VINEYARD

Hovel in your vineyard Covered with vine branches And silent buckwheat Creeping reverently on the land And… peacefully scintillating Silent Bajira Spring… Moon Slid on Ksani As though entering into the hovel… Danakharuli vine Embracing the pile, As though whispering I am filled with love to you… Hovel in your vineyard, covered with vine branches… If it is raining, I shall come in For a second only… Oh, for a second only I’ll find my shelter at your place…

I hear thunder in Akhmaji… Maybe it’s rain?

ყელს მოხვევია ჭიგოს, შენი ტრფობით ვარ სავსე, – ეჩურჩულება თითქოს... შენი ვენახის ქოხი, გადახურული წალმით... თუ გაწვიმდება, მაშინ... შემოვალ ერთი წამით... ო, მხოლოდ ერთი წამით შევეფარები შენთან... ახმაჯს ქუხილი ისმის... თუ გაწვიმდება ნეტავ? ანა კალანდაძის ეს ლექსი ამოღებულია დავით გურამიშვილისადმი მიძღვნილი ლექსთა ციკლიდან. განსაკუთრებულ ყურადღებას ეს საოცარი ლექსი იმითაც იქცევს, რომ აქ ნახსენებია ვაზის მივიწყებული ჯიში „დანახარული“ – ჯიში, რომელიც, რამდენადაც ჩემთვისაა ცნობილი, ჯიღაურის სანერგე მეურნეობამ მკვდრეთით აღადგინა. და თუ გურამიშვილების მარანს რომელიმე ჯიშის ვაზი უნდა ერტყას გარშემო, ალბათ, ყველაზე სამართლიანი იქნებოდა, იქ „დანახარულის” ვაზი ბიბინებდეს! ამით იქაურობის სრული სურათიც დაიხატება. ბატონი ზურაბ ჩხაიძე ხელოვანი კაცია, იცის, სიმბოლოს რა დიდი მნიშვნელობა აქვს ისტორიისა და, უპირველესად, მომავლისათვის.

This verse by Ana Kalandadze is taken from the cycle dedicated to David Guramishvili. This beautiful verse attracts attention because it mentions a forgotten vine variety, “Danakharuli”. The variety, as I know, revived by Jighauri nursery and it would be most fair that Danakharuli surrounded Guramishvili wine cellar. This would create full picture of this place. Mr. Zurab Chkhaidze is an artist and he is well aware, how significant the symbols are for the history and, primarily, for the future. Andro Bedukadze Director Ilia Chavchavadze Home-Museum

ანდრო ბედუკაძე ილია ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმის დირექტორი

რედაქციის მინაწერი: მართლაც ახალი სიცოცხლით გაბრწყინდა ილიას ვენახიც და თადეოზ გურამიშვილის მარანიც. ვენახში ხელახლა ჩაიყარა და დაირგო იქ გავრცელებული ყურძნის ჯიშები: „თავკვერი”, „ქისი”, „უსახელაური”, „დანახარული”, „გორული მწვანე“, „ხიხვი“, „ჩინური“, „შავკაპიტო“, „თეთრი ბუდეშური“ და „ბუზა“. მარანი კი მთლიანად რესტავრირებულია: განახლდა ძველი ქვევრები და ჩაიყარა, აღდგა ძველი ინტერიერი, მარანს დაემატა ღვინის საცავი, თანამედროვე აპარატურით აღიჭურვა შამპანიზაციის წესით შუშხუნა ღვინის მისაღები საამქრო, ტურისტებისთვის მოეწყო სადემონსტრაციო -სადეგუსტაციო დარბაზი, სუვენირების მაღაზია - მართლაც გულით გაიხარებდნენ სიძე-სიმამრი ილია და თადეოზი...

Tadeoz guramiSvili da misi vaJi zaliko Postscript of editorial office Indeed, Ilia’s vineyard and Tadeoz Guramishvili’s wine cellar were revived. There were planted vine varieties: Tavkveri, Kisi, Usakhelauri, Danakharuli, “Goruli Mtsvanne”, Khikhvi”, “Chinuri”, “Shavkapito”, “Budeshuri white” and “Buza”. And the wine cellar was entirely restored: the kvevris were restored and buried; old interior was reconstructed and in addition, a wine storage facility was built, as well as a new shop equipped with modern plants for production of sparkling wines, degustation hall for the tourists, shop of souvenirs… If the son and father in law, Ilia and Tadeoz saw it, they would be indeed very glad…

gur a R

il miSv

il a d Ra

В статье директора музея Ильи Чавчавадзе Андро Бедукадзе рассказывается о том, что фамильный марани, принадлежавший Гурамишвили в Сагурамо, датируется концом XVIII и началом XIX-ых веков. Последним владельцем этого марании был Тадеоз Гурамишвили, тесть Ильи Чавчавадзе, т.е. отец его жены, Ольги Гурамишвили. Марани, и все подворье с приходом коммунистов, перешло в их распоряжение. Позднее марани использовался, как склад, а потом к нему пристроили помещение колхозной администрации. В 2014 году марании было передано в аренду компании «КАХЕТИНСКОЕ ТРАДИЦИОННОЕ ВИНОДЕЛИЕ». Необходимо отметить, что с того времени, не только была возрождена функция марании, но и вся окружающая среда приняла привлекательный для туристов вид. За счет сортов винограда, распространенных в этой местности, был высажен и заново обновлен виноградник. Марани был кардинально реконструирован в первозданном виде: восстановлен древний интерьер, заново установлены в земле квекри (большие глиняные кувшины), было построено винохранилище, оснащенное современным оборудованием для получения игристых вин, за счет их шампанизации, демонстрационный зал для дегустации вин и магазин сувениров… Все возрождено в соответствии с лучшими традициями так, что если бы довелось это увидеть зятю и тестю, Илье Чавчавадзе и Тадеозу Гурамишвили, они бы довольны и рады.

მშვიდობით, ბატონო ნოდარ! რა სამწუხაროა, რომ აღარ გვყავს ღირსეული მამულიშვილი, სწავლული, შემკული კაცური ღირსებებით, უანგარო და გულისხმიერი მეგობარი, ბატონი ნოდარ ტაბიძე! ჩვენ, ვისაც ღმერთმა მასთან ახლო ურთიერთობა გვარგუნა, სევდასთან ერთად დიდ სიამაყეს შევიგრძნობთ, რომ მის გვერდით ვიდექით, ხშირი გვქონდა შეხვედრები, რომელთა დროსაც უამრავი საგულისხმო და დასამახსოვრებელი რამ ხდებოდა. ბატონი ნოდარი თითქმის 60 წელი ზრდიდა მომავალ ჟურნალისტებს, ხვეწდა, უღვივებდა სამშობლოს სიყვარულს. ამიტომაცაა, დღეს ახალგაზრდა თუ ხანში შესული კალომოსნები ასეთ მშობლიურ სიყვარულს რომ ავლენენ სულითა და აღნაგობით ახოვანი ამ ვაჟკაცის ხსენებისას.

კომპანია „კახური ტრადიციული მეურნეობის“ უხუცესთა საბჭოს წევრი იყო და ძალზე ხარობდა ამით. ხშირად ერთად ვიყავით დასავლეთ თუ აღმოსავლეთ საქართველოში, მესხეთში... ასე გრძელდებოდა, ვიდრე საწოლს მიაჯაჭვავდა დაუძლურების მარად თანამდევი და დაუმარცხებელი სენი... განსაკუთრებით ხშირად ერთად მისი შეუნაცვლებელი კერპის, ილია ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმში დიდი მამულიშვილისადმი მიძღვნილ სხვადასხვა დღესასწაულებზე ვიყავით. ხშირად, შუამთვარობას მოისურვებდა ხოლმე, იქვე, მისივე აგარაკზეც შეგვესვა პირადად ამორჩეული სასმელი - ცქრიალა ღვინო „გალაკტიონი“. ერთი შეხედვით ბავშვის გული ჰქონდა... ქალბატონმა ია მაქაცარიამ ხელოვნების ყოველწლიური ფესტივალის, „ქართული სულის“ ფარგლებში, გალაკტიონის კედლის დიდი კალენდარი დაბეჭდა – 12 თვე, გალაკტიონის 12 ფოტო და დროითა შესატყვისი 12 ლექსი... ცრემლებს ვერ მალავდა ბატონი ნოდარი – უაღრესად მადლიერი იყო. ღმერთმა ნათელში გამყოფოს, ჩვენო ძვირფასო მეგობარო, კაცური ღირსებით შემკულო, მაღალო და მაღლით მხედო, ძვირფასო ბატონო ნოდარ! „KTW-ჯგუფი“ და უხუცესთა საბჭო

Farewell, Mr. Nodar! It is painful to admit that a great patriot, scientist, a man of worth, really generous and kind friend, Mr. Nodar Tabidze is not with us anymore! We, who had opportunity to have relations with him, together with sorrow, feel pride that we were by his side, had meetings with him, where many interesting and memorable things occurred. For almost 60 years Mr. Nodar Tabidze educated future journalists, fostered love to native land in them. Therefore, today, young and older writers express their great love to this man, outstanding with his soul and appearance. He was member of the Board of Elders of “Kakhetian Traditional Winemaking” and he enjoyed this very much. We frequently visited western and eastern Georgia, Meskheti… this was before he fell ill… We frequently visited House-Museum of Ilia Chavchavadze, his eternal idol, during various events dedicated to this great patriot. Frequently, by nights, he liked to invite us to his summer cottage nearby and have his selected beverage – sparkling wine “Galaktioni”. He was a very cordial person. Ms. Ia Makatsaria published large wall calendar dedicated to Galaktioni – 12 months with 12 photos of Galaktioni and his poems suitable to those months… Nodar could not hide his tears – he was very grateful. Rest in peace, our dear friend, a worthy, high person, dear Mr. Nodar! Board of Elders, KTW

qarTuli Rvinis mematiane ბონდო კალანდაძე ქართული ღვინის გულანთებული მემატიანეა. გულანთებული იმიტომ, რომ მისი 74 წლის მიუხედავად, გურული სიფიცხე არ განელებია, ყველაფერი გულთან ახლოს მიაქვს და გრძნობებს ემოციურად გამოხატავს. ხოლო მემატიანე იმიტომ, რომ თავისი - 55-წლიანი მოღვაწეობის განმავლობაში, მეღვინეობაში მან იმდენი გამოცდილება დააგროვა, რომ, სპეციალისტების აზრით, მის მიერ გამოცემულ ტეტრალოგიას „მსოფლიოს მაგარი სპირტიანი სასმელები”, „საქართველო ღვინის აკვანი” და „სამტრესტი და სამტრესტელები”, თავისუფლად შეიძლება მეღვინეობის ანთოლოგია ეწოდოს. ეს ის იშვიათი ნაშრომებია, რომლებიც დღევანდელი ქართული მეღვინეობისთვის ფასდაუდებელია. ბონდო კალანდაძე დღეს კომპანია „სარაჯიშვილის” არყის სამსახურის უფროსია, იმავდროულად არის „კახური ტრადიციული მეღვინეობის” უხუცესთა საბჭოს აქტიური წევრი და ჟურნალის რედაქცია თავს მოვალედ თვლის, ფართო საზოგადოებას გააცნოს ეს პიროვნება. „მე არასდროს მჩვევია უდისციპლინობა, სიზარმაცე, დაღლა, საქმის ხვალისათვის გადადება. ქარხანაში დავიწყე მუშაობა მუშად, შემდეგ ბრიგადირად, ოსტატად, საამქროს უფროსად, მეღვინედ, მთავარ მეღვინედ, მთავარ ინჟინრად, გავიარე ყველა საფეხური. პირადად ვრეცხავდი კასრებს, მანქანა-მოწყობილობებს, ცისტერნებს, ვაწყობდი და ვშლიდი ტუმბოებს, ფილტრებს, დანადგარებს ვუტარებდი სტერილიზაციას, ვაკუპაჟებდი არაყს, ლიქიორს, ნაყენს. ვაწარმოებდი გამოხდას ალამბიკში, ვატარებდი ქიმიურ ანალიზებს, ვესწრებოდი დეგუსტაციებს და დღესაც შემიძლია ამის გაკეთება ძალდაუტანებლად, სხვისი კარნახის გარეშე, რადგან მიყვარს ჩემი პროფესია და პატივს ვცემ მას. არასდროს მავიწყდება, რასთან მაქვს საქმე”, - ეს მისი სიტყვებია, რომლებიც მან საკუთარი ქრესტომათიული ტრილოგიის ერთ წიგნს წარუმძღვარა და საიდანაც ჩანს ადამიანის დამოკიდებულება საყვარელი პროფესიისადმი, შრომისა და დაკისრებული მოვალეობისადმი. ბონდო კალანდაძეს წლების განმავლობაში შექმნილი აქვს 60-ზე მეტი სახეობის ალკოჰოლური სასმელის რეცეპტურა, რომლებმაც მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნის კონკურსებსა და გამოფენებზე 45-ზე მეტი ჯილდო, დიპლომი და სიგელი დაიმსახურეს. ფლობს ლევ გოლიცინის პრესტიჟულ ოქროს მედალს, კომპანია „კახური ტრადიციული მეღვინეობის” ოქროს მედალს: – „ქართული სული”, არჩეულია საერთაშორისო მევენახეობი-

Bondo Kalandadze is an enthusiastic chronicler of Georgian wine. Irrespective of his age of 74, he is still passionate and expresses his feelings and emotions openly. He is chronicler, because for his 55-year carrier in winemaking, he has gained vast experience and gathered it he trilogy named anthology of winemaking. These are:”World’s Alcoholic Beverages”, “Georgia a Cradle of Wine” and “Samtresti and Samtrestians”, the rare works, indeed precious, for Georgian winemaking. Today, Bondo Kalandadze is head of Vodka Division of Sarajishvili Company, at the same time, he is active member of the Board of Elders of Kakhetian Traditional Winemaking and the editorial office of the magazine regards that it is bound honor to introduce this person to wide society. “I have never been undisciplined, lazy, tired, I have never put off till tomorrow my work. I began to work at the factory as a worker, further as the foreman, master, head of the shop, winemaker, chief winemaker, chief engineer, I have passed each of the steps. I have been washing the barrels, plants and machinery, cisterns, assembled and disassembled the pumps, filters, sterilized the equipment, blended vodka, liquors, performed distillation, conducted chemical analyses, attended the degustation events and I can do all these today easily, without any hints from the others. I am fond of my profession, I respect it. I never forget, what I m engaged in.” These are his words, written by him in the forewords of one of the books of his chrestomathy trilogy and demonstrating his attitude to his profession, labor and his duties.

სა და მეღვინეობის აკადემიის ნამდვილ წევრად, არის აშშ-ს ლუიზიანას შტატის ახალი ორლეანის საპატიო მოქალაქე, ქართველ ვეტერან მეღვინეთა საბჭოს პრეზიდენტი. სტუმრობდა მსოფლიოს 45 ქვეყნის მაგარი სასმელების საწარმოებსა და მსოფლიოს ყველა პრესტიჟულ გამოფენას, შეხვედრია ქვეყნების ლიდერებს, კოსმონავტებს, მეცნიერებს, ჟურნალისტებსა და უამრავ მეღვინე სპეციალისტს. მან განვლილ წლებში გამოსცა 10 მონოგრაფია. ბონდო კალანდაძეს სახლში ვესტუმრეთ. გთავაზობთ ამონარიდებს ამ საუბრიდან: - 55 წელია ვმუშაობ, ბევრი რამ ვნახე, ბევრი განვიცადე. ჩემი გზა დაიწყო „სამტრესტში“, სადაც რიგითი მუშიდან გავიარე ყველა იერარქიული საფეხური, „სამტრესტის“ ყველა, 120-ვე ქარხანა შემოვლილი მაქვს და იქვე დავრჩი მეოცე საუკუნის 90-იან წლებამდე, როდესაც, საბჭოთა კავშირთან ერთად, საქართველოშიც ყველაფერი ძველი, მათ შორის „სამტრესტიც“, თითქმის დაიშალა. - 1993 წლიდან გადავედი კერძო სექტორში, ვიყავი კომპანია GWS-ის ერთ-ერთი დამფუძნებელი, რომელსაც, ფაქტობრივად, მსოფლიოში ცნობილი ფრანგული ფირმა Pernod Ricardi-ი ხელმძღვანელობდა. ამ კომპანიას მსოფლიოს 136 ქვეყანაში ჰქონდა ფილიალები და GWS-ის თანამშრომლები წელიწადში ოთხჯერ მაინც მივლინებულები ვიყავით სხვადასხვა ქვეყანაში სემინარსა თუ კონფერენციებზე, სიახლეების გასაცნობად. წლების მანძილზე GWS-მა 250-ზე მეტი ჯილდო მოიპოვა მსოფლიოს პრესტიჟულ კონკურსებსა და გამოფენებზე...

For many years, Bondo Kalandadze has developed the formulas of over 60 alcohol beverages that were awarded over 45 prizes, diplomas and certificates of appreciation at competitions and exhibitions in various countries. He was awarded prestigious Lev Golitsyn golden medal, golden medal of “Kakhetian Traditional Winemaking” Company: “Georgian Spirit”, he was elected as full member of International Academy of Viticulture and Winemaking, he is a honorable citizen of New Orleans, Louisiana, USA, President of the Board of Georgian Veteran Winemakers. He has visited the enterprises producing alcohol beverages in 45 countries, all prestigious exhibitions all over the world, he has met with the country leaders, cosmonauts, scientists, journalists, numerous professional winemakers. For the past years he has published 10 monographs. We have visited his home and offer to your attention some excerpts of interview with him: - I work for 55 years. I have seen and experienced too much. My way started in “Samtresti”, worked at all hierarchical steps, starting from common worker. I have visited all 120 factories of “Samtresti” and I worked there up to 90s, when, everything old have almost disappeared together with the Soviet Union, including “Samtresti”. - In 1993, I started to work in private sector, I was one of the founders of the company GWS. Actually, it was subordinated to world famous French firm Pernod Ricardi. This company had branches in 136 countries

- 2010 წლიდან დღემდე ვმუშაობ კომპანია „სარაჯიშვილში”, სადაც არყის წარმოებას ვხელმძღვანელობ, იმავდროულად, ვთანამშრომლობ სხვა კომპანიებთანაც, რომელთაც კონსულტაციებს ვუ წევ არყის ტექნოლოგიების საკითხებში. კარგი არყის გასაკეთებლად მარტო ცოდნა არ კმარა, აქ გადამწყვეტ როლს თამაშობს გამოცდილება, რომელიც მხოლოდ წლების შემდეგ მოდის და, ვცდილობ, ჩემი მდიდარი გამოცდილებით დავეხმარო ახალგაზრდებს. ამასთან, ლექციებს ვკითხულობ, ვარ მსაჯი ექსპოზიციებზე, დეგუსტატორი, სომელიე, ძველმა მეღვინეებმა ჩამოვაყალიბეთ ვეტერან მეღვინეების საბჭო. ყოველ შაბათს ვხვდებით ერთმანეთს, დავდივართ ქარხნებში, ვიხილავთ სიახლეებს... ვცდილობ, აქტიური ცხოვრებით ვიცხოვრო. მამაჩემი ეკონომისტი იყო, „ცეკავშირის” თავმჯდომარის მოადგილე, ბიძა და ბიძაშვილი კი მეღვინეები მყავდა. ისინი ხშირად იყვნენ ჩვენთან სტუმრად,

ბონდო კალანდაძე bondo kalandadze

ერთ ოჯახად ვცხოვრობდით და ისეთი სიყვარულით საუბრობდნენ მეღვინეობაზე, რომ ეს საქმე მათ შემაყვარეს და სასოფლო სამეურნეო ინსტიტუტში ჩავაბარე. იქაც თავის საქმეზე შეყვარებული დიდოსტატები დამხვდნენ ლექტორებად. მე ერთადერთი ვიყავი, ვისაც სადიპლომო ნაშრომი ლიქიორ-არაყზე მქონდა. ჩემი ხელმძღვანელი იყო XX საუკუნის უდიდესი მეღვინე, დავით სარაჯიშვილის საქმის გამგრძელებელი, ბატონი ვახტანგ ციციშვილი. ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ განაწილებით მოვხვდი ლიქიორ-არყის ქარხანაში. ამან გადაწყვიტა ჩემი შემდგომი ბედი. მადლიერი ვარ ჩემი ბედის, რომ მეღვინე გავხდი და ბევრ ღირსეულ ადამიანთან მომიხდა ურთიერთობა. ნამდვილი მეღვინეები, ხაზს ვუსვამ - ნამდვილი მეღვინეები, უპატიოსნესი ადამიანები არიან! ისინი არასოდეს აჰყოლიან დროის კონიუნქტურას, ამიტომ ბევრმა დროზე ადრე დატოვა აქტიური ასპარეზი. ბოღმა კაცი კარგ ღვინოს ვერ გააკეთებს. სამსახურში რომ

and GWS staff was at least four times per year was assigned to various countries to the seminars and conferences, to get familiarized with the innovations. For recent years GWS has received over 250 prizes at prestigious competitions and exhibitions all over the world… - From 2010 up to present I work at Sarajishvili Company, where I am head of vodka production. At the same time, I cooperate with the other companies as well, providing consultations in the issues related to vodka production technologies. Only knowledge is not sufficient to produce good vodka, it requires experience gained for many years and I attempt to share my vast experience with young people. I present the lectures, work as a judge at exhibitions, cooper, sommelier, we, old winemakers have established the board of veteran winemakers. We meet each Saturday, visit the factories, and discuss innovations… I attempt to live actively.

მიხვალ, თუ ცუდ ხასიათზე ხარ, არაფერი უნდა გააკეთო. მე დღემდე ასე ვარ!

HOW YOU BECAME A WINEMAKER? THIS IS MOSTLY A FAMILY PROFESSION ISN’T IT!?

ყველაზე ცნობილი მეღვინე საფრანგეთში, კონიაკის დეპარტამენტში, ჟაკ რუვიე, სამი სახელგანთქმული კონიაკის ქარხნის „რენოს”, „ბისკვიტისა” და „კურვუაზიეს” მთავარი ტექნოლოგია. გაცნობისას მან სავიზიტო ბარათი მაჩუქა, რომელსაც ეწერა ქარხნების დასახელება და „მთავარი ტექნოლოგი”. მერე, ჩემი იქ ყოფნისას, ერთმანეთს დავუახლოვდით. ბევრ პროფესიულ საკითხებზე ვისაუბრეთ და სახლში დამპატიჟა, სადაც შთაბეჭდილებათა წიგნი ჰქონდა და მთხოვა, შაბეჭდილება ქართულად დამეწერა, მერე კი ლამაზად გაფორმებული სხვა სავიზიტო ბარათი სიამაყით მომაწოდა, რომელზეც ეწერა: „ჟაკ რუვიე – სარდაფის ოსტატი”, ეს წოდება იქ გაცილებით მეტად ფასობს, ვიდრე მთავარი ტექნოლოგი. თუ სარდაფში არ ტრიალებ, ღვინოს არ ეკარები, არ იცი, სად რა გისხია,

My father was economist, he worked as deputy chairman at Tsekavshiri and my uncle and cousins were winemakers. We met frequently, lived like a family and they used to discuss their profession with such fondness that I liked it too and I passed examinations to study at the Institute of Agriculture. And there my lecturers were the great masters of their profession. I was an only student whose diploma work dealt with liquor and vodka. My scientific advisor was Mr. Vakhtang Tsitsishvili the greatest winemaker of 20th century, follower of David Sarajishvili. After graduation, I was assigned to the factory of liquor and vodka. This was decisive for my future life. I am thankful to my fate that I became a winemaker and I have relations with numerous worthy people. They were real winemakers! I underline, these were the real winemakers! Most honest people, they have never been the conformists and therefore, many of them

ისე ვერაფერს მიაღწევს მეღვინე... მე დღესაც ზეპირად ვიცი „სარაჯიშვილის” ქარხნის 23 ცისტერნაში სად რა ასხია, ლიმონს ვყიდულობ იქ, სადაც საუკეთესო ქართული ლიმონია, ტარხუნას – სადაც ნამდვილი ტარხუნა მოდის, მე შემიძლია გავაკეთო 100 ტონა არაყი 100 გრამი არომატიზატორისაგან, მაგრამ ეს არ იქნება ის არაყი... მე ვაკეთებ ყველაფერს ნატურალურს... თქვენ არყის ბევრი სახეობა გაქვთ შექმნილი, რომელთა არომატები ერთმანეთისგან აბსოლუტურად განსხვავდება... - დიახ! ქართული სამზარეულო ისეთი მრავალფეროვანია, რომ სრულიად განსხვავებული კერძებს სხვადასხვა სასმელი უნდა შევუხამოთ. მე მთელი რიგი სხვადასხვა ნედლეულისგან სხვადასხვა ქართული არყები დავამზადე: , მათ შორის: ნივრის, ქონდრის, ლიმონის, ტარხუნის და ბევრი სხვა. ჩვენში, მაგალითად, ხაშს ძალიან უხდება ნივრის არაყი, ლობიოს - ქონდარის არაყი... მსოფლიოში ყველა სასმელს გამოყენების თავისი წესები აქვს. საერთოდ ითვლება, რომ კონიაკი არისტოკრატული სასმელია, იგი უნდა მიიღოთ ჭამამდე ან ჭამის შემდეგ, მცირე დოზებით, რათა სრულად შეიგრძნოთ მისი არომატები; ვისკი დემოკრატიული სასმელია, იგი შეგიძლიათ მიირთვათ ნებისმიერ დროს საჭმლის დაყოლების გარეშეც, უმჯობესია ყინულში გაზავებული; შამპანური საზეიმო სასმელია, ღვინო – საქეიფო, ხოლო არაყი ყველაზე სუფთა დასალევია, ეთერზეთოვანი მინარევების გარეშე და იგი ისმება ნებისმიერ საჭმელთან ერთად. ჩვენ, ქართველები, ღვინის სამშობლოში ვცხოვრობთ და ქეიფი გვიყვარს. ამასწინათ რესტორანში ორი ქართველი შემოვიდა, შეუკვეთეს ლობიო, მწვანილი, მწნილი და ერთი ბოთლი „ჯეკ დანიელსი”, ამერიკული ვისკი... ეს ხომ მკრეხელობაა, მათ არაფერი გაეგებათ სასმელების! ვისკი, როგორც მოგახსენეთ, დემოკრატიული სასმელია, რომელიც უამრავ კომპონენტს შეიცავს და მისი სმა დიდი ჭიქებით არ შეიძლება. იგი უნდა სვა ყლუპ -ყლუპად, ნელ-ნელა, რომ შეიგრძნო ის უამრავი არომატი, რომელიც მას გააჩნია. ჩვენთვის, ქართველებისთვის, მაინც უპირველესი...

ღვინოა

კახური ღვინო ქართული სასმელია, იგი ბევრს მოსწონს, მაგრამ ყველაფერი არ უნდა დაემსგავსოს მას. ამერიკელს და ავსტრალიელს უფრო მსუბუქი ღვინოები მოსწონთ. ჩვენ ყურძენს, „მწვანეს” რა უნდა ქვევრში?! იგი უნდა გამოვიყენოთ სხვა ღვინის გასაკეთილშობილებლად - კუპაჟებში. ქვევრში უნდა დააყენო „საფერავი”, „რქაწითელი”... „რქაწითელი” ერთადერთი ყურძენია მსოფლიოში, რომლისგანაც კეთდება: მშრალი, ტკბილი, ნახევრად მშრალი ღვინოები, პორტვეინი, შამპანური, ძმარი, ჭაჭა და კონიაკი. „რქაწითელით”, შოთი პურითა და გუდის ყველით ისადილებ კიდეც... მას ეს არომატები ქართული მიწისაგან, წყლისა და მზისა-

have left the active employment before term. Bad man can never make good wine. One should not do anything at job, if he is in bad mood. I live so up to present! Most famous winemaker in France, Jacques Rouvière, is the chief technologist of three most famous cognac factories: “Renault”, “Bisquit” and “Courvoisier”. When we were introduced, he gave me his visiting card with the names of the factories and “chief technologist”. Later we became closer, discussed many professional issues and he invited me to his home. He had the guest book and asked me to write down my impressions in Georgian. He gave me with pride one more beautiful visiting card, where there was written: “Jacques Rouvier – Master of Cellar”. This title is much more respected than chief technologist. If winemaker is not in the cellar, rarely taste the wine, does not know, where what drinks are placed, he will not achieve anything… Even today, I know by heart, what is in each of 23 cisterns of Sarajishvili factory, I buy lemons where there are the best Georgian lemons, estragon – where there is real estragon. I can make 100 tons of vodka from 100 g of aromatizing agent but this will not be good vodka… I like to make everything natural… YOU HAVE CREATED MANY TYPES OF VODKA AND MOST OF THEM ARE WITH DIFFERENT AROMAS AND MADE OF DIFFERENT RAW MATERIALS…

- Yes! Georgian cuisine is so versatile that different meals require different suitable beverages. I have developed various types of Georgian vodka from different raw materials: garlic, savory, lemon, estragon and many others. For example, garlic vodka is most suitable for Khashi, savory vodka is best for beans… each beverage in the world has its rules of consumption. Generally, it is believed that cognac is an aristocratic drink that is best either before or after meals, in small quantities, to fully enjoy its aroma. Whisky is more democratic drink, one can have it at any time, with or without any food, better with ice, Champaign is a beverage for celebrations, wine – for the feasts and vodka is the purest drink, without any attar admixtures and it is good with anything. We, the Georgians, make wine and we love the feasts. Just recently, in the restaurant, two Georgians ordered: beans, greenery, pickles and a bottle of Jack Daniels – American whisky… this is a real sin, they understood nothing in beverages. As I said, whisky is a democratic drink and it should be sipped slowly to feel fully its various aromas. And for us, the Georgians, wine is the first of all… Kakhetian wine is Georgian drink and many people like it but the things should be different. Americans and Australians like lighter wines. Our grapes, Mtsvane, are not suitable for kvevri. It should be

გან აქვს შეთვისებული... „საფერავი” ბევრჯერ გაიტანეს საზღვარგარეთ: ბულგარეთში, რუმინეთში, ამერიკაში, ავსტრალიაში, უკრაინასა თუ რუსეთში, მაგრამ იქ ასეთი ღვინო, როგორც ჩვენთანაა, არ გამოდის, შეიძლება ღვინო კარგიც იყოს, მაგრამ ის სურნელი და ბუკეტი არ ექნება, როგორიც კახურ „რქაწითელს” აქვს. სსრ კავშირის დროსაც ბევრი სასმელი გაქვთ შექმნილი და ყველაზე ცნობილი მათ შორის არაყი „ტარხუნაა“, რომელიც ერთ-ერთი პირველი გავიდა ექსპორტზე ამერიკაში... „სამტრესტი” მეოცე საუკუნის 70-იან წლებშიც უშვებდა „ტარხუნას“, მაგრამ 80-იან წლებში სსრ კავშირში 5-6 დასახელების არაყი იყო ცნობილი, ყველა რუსული დასახელების, მათ შორის „სამტრესტიც” ამ დასახელებებით უშვებდა არაყს ბაზარზე. სსრ კავშირის დროს ყველაფრის უფლებას მოსკოვი იძლეოდა. დადგა ქართული არაყის გამოშვების საჭიროება. მე იმ დროს ლიქიორის ქარხანაში არსებულ მასალებში წავაწყდი სარაჯიშვილის დროინდელ ტარხუნის არყის ეტიკეტს. რეცეპტი დაკარგული იყო და მე დავამუშავე იგი. იმ დროს ახალი დაწყებული იყო ამერიკასთან თანამშრომლობა და პირველი არაყი, რომელიც ამერიკაში შევიდა, იყო “სტოლიჩნაია”, მაგრამ იგი არ გაყიდულა, ის გაიცვალა „პეპსი-კოლას“ ქარხნებში, რომლებიც საბჭოთა კავშირში აშენდა. როდესაც ამერიკელებმა გასინჯეს, ჩვენი “ტარხუნის” არაყი, ძალიან მოეწონათ და გადაწყდა მისი ამერიკაში ექსპორტისთვის მომზადება. საბუთების მომზადებას და მოსკოვში დეგუსტაციას ორი წელი დასჭირდა და, როგორც იქნა, ამ პროცესებმა წარმატებით ჩაიარა - მივიღეთ ნებართვა ექსპორტზე. ბოთლები შეუკვეთეთ რუსეთში, ეტიკეტები დავბეჭდეთ ამერიკაში, საექსპორტო ყუთები -ფინეთში, საცობები - იტალიაში. პირველი პარტიის პრეზენტაცია შედგა ამერიკაში, 1989 წლის მაისში, სადაც გავემგზავრეთ ჩვენი დელეგაციის წევრებიც. ასე მოხვდა „ტარხუნა” ამერიკის 16 შტატის მაღაზიებში. იგი თაროებზე ადამიანის თვალის გასწვრივ განლაგდა, პრესტიჟული არყების გვერდით. იქ მარკეტოლოგები ფსიქოლოგებისა და მერჩენდაიზერების რჩევებს ითვალისწინებენ - პრესტიჟულ მყიდველებს არ უყვართ თავის დაბლა და მაღლა აწევა, ისინი პირდაპირ აკვირდებიან თაროზე საქონელს და იქ ყველაზე ძვირადღირებული, პრესტიჟული საქონელი აწყვია, მათ შორის განთავსდა ჩვენი “ტარხუნის” არაყიც, რომელიც 16.99 დოლარი ღირდა. პრეზენტაციამ წარმატებით ჩაიარა. მოთხოვნა სწრაფად იზრდებოდა და, ჩვენი ვარაუდით, მომავალში ვაპირებდით ამერიკის დანარჩენი შტატების ბაზარზეც შესვლას. „ტარხუნის” წარმატებას სწორმა მარკეტინგულმა კამპანიამაც შეუწყო ხელი. ეტიკეტზე ეწერა “გასინჯე ტარხუნა – სული დამოუკიდებლობისა”. მაგრამ, საქართველოში მეოცე საუკუნის 90-იანი წლების არეულობამ და სწორედ ამ დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლამ და მუშტმოღერებული „ჯოს!

used for improvement of the wine of other varieties, in the blends, Kvevri wine should made of Saperavi, Rkatsiteli… Rkatsiteli is the only grape variety in the world suitable for production of: dry, sweet, semidry wines, port wine, sparkling wine, vinegar, chacha and cognac. Rkatsiteli, shoti bread and cheese can be a whole dinner… these products have taken the aromas from Georgian soil, water and sun… Saperavi was exported many times: to Bulgaria, Romania, USA, Australia, Ukraine, Russia but the wine produced there is not similar to one, made in Kakheti. The wine produced there may be good but it would lack the aroma and bouquet of Rkatsiteli wine made in Kakheti. YOU HAVE CREATED NUMEROUS BEVERAGES IN THE SOVIET PERIOD AND MOST FAMOUS OF THEM WAS VODKA “ESTRAGON” (TARKHUNA), ONE OF THE FIRST DRINKS EXPORTED TO THE USA…

Samtresti have been producing “Estragon” as early as in 70s but in 80s, in USSR, 5-6 types of vodka were known, all of them with Russian names and Samtresti sold at market vodkas with these names. In the soviet period, all permits were issued by Moscow. There was need to produce Georgian vodka. Then I found in the materials of the liquor factory the labels made in Sarajishvili’s period. The receipt was lost and I developed the one for estragon vodka. In that period, cooperation with USA has been newly commenced and the first vodka exported to USA was “Stolichnaya” but it was not sold, it was exchanged for Pepsi-cola factories built in the Soviet Union. When he Americans tasted our “Estragon” vodka, they liked it very much and the decision was made to prepare it for export to USA. Two years were spent for preparation of documents and degustation in Moscow and finally these procedures were successfully ended and we received the export permit. We ordered the bottles in Russia, printed the labels in USA, boxes were produced in Finland, plugs – in Italy. And in May 1989, presentation of the

ჯოს! ჯოს!“ ძახილმა, ჩაშალა ამ კონტრაქტის შემდგომი გაგრძელება... რამდენადაც ცნობილია, არაყი ERISTOFF-ის წარმატებაშიც თქვენ გაქვთ მონაწილეობა მიღებული. არაყი ERISTOFF, მსოფლიოში ძალიან ცნობილი ლუქს კლასის არაყია. მე პირველად ავსტრიაში, გამოფენაზე ყოფნისას ვნახე, იგი წარმოდგენილი იყო, როგორც რუსული არაყი. როდესაც ვიკითხე, ამიხსნეს, რომ ერისტოვი პეტერბურგიდან ჩავიდა მილანში და ეს არაყი ტურინში ჩამოისხა პირველად. საქართველოში ჩამოსვლისას მივედი მცხეთაში, სადაც იყვნენ ჰერალდიკოსები და გამარკვიეს, რომ იტალიურ ბოთლებზე დადებულ ეტიკეტზე თავადების - ერისთავების საგვარეულო გერბი ყოფილა გამოსახული. ერისთავები პეტერბურგში ქუთაისიდან წასულან და მივაგენი ცნობას, რომ თავადი ნიკოლოზ ერისთავი დიდ მადლობას უხდის კომპანია “მარტინი და როსის” ხელმძღვანელს, რომ მან, 1950 წელს, ქართული რეცეპტით დაიწყო არყის ჩამოსხმა, რომელიც ბაბუამისმა, კნიაზ ერისთავმა დააპატენტა 1806 წელს! ეს იყო სენსაციური აღმოჩენა, რადგანაც XIX საუკუნის დასაწყისში არცერთი არაყი, მათ შორის ყველაზე გავრცელებულიც, არც ABSOLUT, არც SMIRNOFF არ იყვნენ დაპატენტებულები. როდესაც მე ეს ცნობა, ჩემი ტურინში მეორედ ყოფნისას, ფირმა “მარტინი და როსის” წარმომადგენლებს გადავეცი, ძალიან გაეხარდათ. ეს იყო მათთვის უჩვეულო მარკეტინგული კოზირი და სწორედ ამის შემდეგ შეცვალეს ეტიკეტი ბოთლზე – დაახატეს რუხი მგელი, რომელიც წითელ წიგნშია შეტანილი და იშვიათობას წარმოადგენს, იმავდროულად კი სიძლიერის ეტალონია. მგელი შეჰყურებს მთვარეს – სიყვარულის ეტალონს. მათ შეცვალეს წარწერაც: „არაყი მგლის სამშობლოდან. ორიგინალური რეცეპტი. საქართველო 1806”. იქვე კონტრეტიკეტზე წერია, რომ ერისთავი ქართველი თავადია (კნიაზია) და ეს არაყი დაპატენტებულია 1806 წელს, სხვა არყებზე ადრე. მომავალ წელს 75 წლის ვხდები. ამჟამად ვმუშაობ ჩემს საიუბილეო წიგზე “ჭაჭა – ქართული ფენომენი,” ალბათ ეს იქნება ჩემი ბოლო კაპიტალური ნაშრომი, რადგანაც ჩემი ოთხი ძირითადი წიგნით მე უკვე ყველაფერი ვთქვი მეღვინეობაში, რაც ვიცოდი.

first batch was conducted in America. Members of our delegation arrived there. Thus, Estragon vodka was delivered to the shops of 16 US states. They were placed on the shelves on the height of human eyes, side by side with the prestigious vodkas. There the marketing specialists used to take into consideration the advices of psychologists and merchandisers, they knew that prestigious buyers did not like to rise or bend their heads, that they look straight forward to the shelves and place there most expensive and prestigious products, our “Estragon” vodka among them, at $16.99 per bottle. Presentation was successful, demand grew rapidly and we intended to enter the markets of the other US states. Proper marketing campaign has contributed to the success of “Estragon” vodka. There was written on the label: “Taste estragon – spirit of independence”. But events in 90-ies and fight for this independence, hoorah with the fists up resulted in termination of this contract… AS WE KNOW, YOU HAVE PARTICIPATED IN PRODUCTION OF ERISTOFF VODKA AS WELL

ERISTOFF vodka is luxury class world famous vodka. I saw it for the first time in Austria, at the exhibition/ presented as Russian vodka. When I asked about this vodka, I was told that Eristoff arrived to Milan from St. Petersburg and made this vodka in Turin, for the first time. After returning to Georgia, I came to Mtskheta, where I found the armorists and they told me that the coat of arms on the label of Italian bottles belonged to the princes – Eristavi family. The Eristavi have moved from Kutaisi to St. Petersburg and I found the information that Prince Nikoloz thanked the head of company “Martini & Rossi” as he has started to produce vodka according to Georgian recipe in 1950. Patent for this vodka was registered by his grandfather, Prince Eristavi in 1806! This was the sensational discovery, as no patent was registered for vodka, even for ABSOLUT or SMIRNOFF in the beginning of 19th century. When I arrived to Turin next time, I shared this information with the representatives of “Martini & Rossi” and they were indeed very glad. This was a very unusual marketing advantage and after this, they changed the label on the bottle, with the one with the picture of grey wolf, a very rare animal included into the red list. At the same time, it is the symbol of strength. A wolf looks to the moon – the symbol of love. They have changed the text as well: “Vodka from the wolf’s native land. Original recipe. Georgia 1806”. There is also written that Eristavi is Georgian Prince (Knyaz) and that the vodka patent was registered in 1806, much earlier than other vodkas. Next year I shall be 75. Now I work on my book dedicated to this anniversary: “Chacha – Georgian Phenomenon”, perhaps, this will be my last large work as by my four books I have said everything I know in winemaking.

რედაქტორის მინაწერი: ეჭვი მეპარება, რომ ეს იქნება ბატონი ბონდოს ბოლო ნაშრომი... ჩვენი საუბრისას მას არაფერი უთქვამს მის ბოლო წიგნზე “ჩემი გზა”, რომელიც თავისი უსაყვარლესი მეუღლის, მანანა კალანდაძის (სხირტლაძის) ხსოვნას მიუძღვნა. მათ ერთად უბედნიერესი 45 წელი გაატარეს. ჰქონდათ ლამაზი ოჯახი, ჰყავდათ შვილები და მრავალრიცხოვანი ნათესავ-მეგობრები, მათ ყველაფერი ჰქონდათ ბედნიერებისათვის და როდესაც მეუღლეს უკურნებელი სენი შეეყარა, რომელმაც, 11 თვეში მოუსწრაფა სიცოცხლე, რა არ გააკეთა ბატონმა ბონდომ მის გადასარჩენად, მაგრამ ამაოდ... სწორედ მეუღლის ავადმყოფობის გამო სტამბოლის ერთ-ერთ კლინიკაში (აჩიბადემის) ყოფნისას დაიწყო ბატონმა ბონდომ ამ წიგნზე მუშაობა, რომლის უმეტესი ნაწილი სწორედ ამ საავადმყოფოს პალატაში დაწერა. ეს წიგნი გულიდან ამოხეთქილი გრძნობებითაა დაწერილი, რომელსაც ცრემლის გარეშე ვერ წაიკითხავ, მისი დაბოლოება კი სიყვარულის სევდიანი ისტორიაა. მიუხედავად ამისა, მთლიანად წიგნი ოპტიმიზმით აგავსებს, რადგანაც ხვდები, რომ თუკი გული სიყვარულით გაქვს სავსე, ყველაფერს მოერევი და გაიმარჯვებ, რადგანაც ცხოვრება გრძელდება... სიყვარული კი არ კვდება! იგი მარადიული ფასეულობაა...

EDITOR’S POSTSCRIPTUM: I doubt that this will be the last work… In our conversation, he has said nothing about his last book “My way”, the one, he wrote most recently and dedicated it to the memory of his beloved spouse Manana Kalandadze (Skhirtladze), with whom he spent 45 happiest years. They had a beautiful family, children, numerous relatives and friends, they had everything for happiness and when his spouse fell ill, he did his best to help her. But in vein, she deceased in 11 months… When he accompanied his wife in Acibadem Hospital, in Istanbul, he started to work on this book and wrote most part in the hospital room. This book is written with the emotions coming directly from his heart and it is impossible to read it without the tears, it has a sad end but the book fills the readers with optimism. They understand that if the heart is full of love, one can deal with anything, as life goes on… and love never dies! It is an eternal value…

Бондо Каландадзе в течении ряда лет разработано более 60 рецептов производства алкогольных напитков, которые на конкурсах и выставках, проводимых в разных странах мира, получили свыше 45 медалей, дипломов и грамот. Он является обладателем многих золотых медалей, в том числе золотой медали компании «Кахетинское традиционное виноделие» «Грузинский Дух», избран действительным членом Международной Академии виноградарства и виноделия, а также избран почетным гражданином Нового Орлеана (Штат Луизиана, США). Он президент Совета ветеранов грузинского виноделия. Посетил предприятия крепких спиртных напитков в 45 странах мира, участвовал почти во всех престижных выставках, встречался с лидерами стран, космонавтами, учеными, журналистами и многочисленными специалистами. В то же время им издано 10 монографий, в том числе антологию виноделия», прозванная трилогией, которая состоит из: «Крепкие спиртные напитки мира», «Грузия – колыбель виноделия» и «Самтрест и его сотрудники» Его труды внесли неоценимый вклад в познание секретов грузинского виноделия.. Редакция журнала посетила Бондо Каландадзе и в беседе ветеран поделился своими воспоминаниями.

როინ მეტრეველი - გამოჩენილი ქართველ მ ე ც ნიერი, ისტორიკოსი, საზოგადო მოღვაწე, საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ვიცეპრეზიდენტი. დაჯილდოებულია „შრომის წითელი დროშის”, „საპატიო ნიშნის”, „ღირსების ორდენებით”, ფრიტოფ ნანსენის საპატიო მედლით, საქართველოს საპატრიარქოს ოქროს ჯვრითა და წმიდა გიორგის ოქროს ორდენით; მიღებული აქვს საქართველოს სახელმწიფო პრემია მეცნიერების დარგში, ივანე ჯავახიშვილისა და აკაკი წერეთლის სახელობის პრემიები, მინიჭებული აქვს აფხაზეთის მეცნიერების დამსახურებული მოღვაწის წოდება. არის საზღვარგარეთის სხვადასხვა აკადემიების საპატიო წევრი, თბილისისა და ქუთაისის საპატიო მოქალაქე.... ბატონო როინ, საქართველოში არ არსებობს მეცნიერისთვის საპატიო წოდება, თქვენ რომ არ მიგეღოთ ნაყოფიერი ცხოვრების მანძილზე. ამ ნუსხას ბოლოს დაემატა “კახური ტრადიციული მეღვინეობის” უხუცესთა საბჭოს საპატიო წევრად არჩევა. წარსულში თუ გქონიათ შეხება ქართულ მევენახეობა-მეღვინეობასთან?

საბედნიეროდ, მევენახეობა-მეღვინეობასთან მე მქონდა შეხება სამეცნიერო განხრით. აქ იყო ჩამოსული ჩემი მეგობარი, სორბონის უნი-

Roin Metreveli – outstanding Georgian scientist, historian, public figure, Vice President of National Academy of Science of Georgia. He was awarded Order of the Red Banner of Labor, order of Honor, Fridtjof Nansen Golden Cross Medal of the Patriarchy of Georgian and Golden Order of Saint George; he was awarded State Prize in Science, Ivane Javakhishvili and Akaki Tsereteli Prizes, he was awarded the title of the Deserved Scientist of Abkhazia. He is member of various foreign academies and honorable citizen of Tbilisi and Kutaisi… MR. METREVELI: THERE IS NO ANY HONORABLE AWARD FOR THE SCIENTISTS IN GEORGIA THAT YOU WERE NOT AWARDED FOR YOUR PRODUCTIVE LIFE. ELECTION AS HONORABLE MEMBER OF THE BOARD OF ELDERS OF “KAKHETIAN TRADITIONAL WINEMAKING” WAS ADDED TO LIST RECENTLY. HAVE YOU EVER HAD ANY RELATIONS WITH GEORGIAN VITICULTURE OR WINEMAKING? Fortunately, I have dealt with viticulture and winemaking in the scientific field. My friend, Werner Pitt from Sorbonne University visited Georgia. His specialty is geography, in particular, the specialist of landscapes and took him to see Georgian landscapes, vineyards and views, and Georgian viticulture, its traditions, especially Alazani valley became a real discovery for him. He has studied landscapes of Bordeaux, Dijon in France where the best wines are made and he decided to cooperate with us in this area. Mr. Niko Beruchashvili, a very interesting scientist from Tbilisi State University working on these issues joined us and my task was to work on the historical aspect. I started to collect the materials with great enthusiasm, their studying and sorting but later the Institute was almost dismissed, Mr. Beruchashvili died and this work stopped. Though,

ვერსიტეტის რექტორი, პროფესორი ვერნერ პიტი. იგი სპეციალობით გეოგრაფია, კერძოდ კი ლანდშაფტის სპეციალისტი, და როდესაც დავათვალიერებინეთ საქართველოს ლანდშაფტები, ვენახები და პეიზაჟები, მისთვის აღმოჩენა იყო ქართული მევენახეობა, მისი ტრადიციები, განსაკუთრებით ალაზნის ველი. მას კარგად ჰქონდა შესწავლილი საფრანგეთის ბორდოს, დიჟონის ლანდშაფტები, სადაც საუკეთესო სამარკო ღვინოები დგება და გადაწყვიტა, ამ დარგში ჩვენთანაც ეთანამშრომლა. საქმეში ჩაერთო ამ საკითხებზე მომუშავე, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მეტად საინტერესო მეცნიერი ბატონი ნიკო ბერუჩაშვილი, ისტორიული ნაწილის დამუშავება კი მე დამევალა. დიდი ენთუზიაზმით შევუდექი მასალების შეგროვებას, შესწავლასა და დახარისხებას, მაგრამ მერე ინსტიტუტი თითქმის დაიშალა, ბატონი ბერუჩაშვილი გარდაიცვალა და ეს სამუშაოც შეჩერდა. მაგრამ ჩემი სხვადასხვა სამსახურებრივი მოვალეობების შესრულების დროს ხშირად მიწევდა ღვინის ქარხნებში სიარული. მახსოვს, გასული საუკუნის 60-იან წლებში ყვარელში ვიყავი ღვინის საცავი გვირაბის გახსნაზე, ეს იყო იმ დროისათვის უნიკალური საცავი. იქ შევხვდი ცნობილ ქართველ მეღვინეებს და ვნახე, რა დიდი ენთუზიაზმი და საქმის დიდი სიყვარული იყო მათში. იქ გავიცანი ერთ-ერთი მეღვინე, რომლის სიტყვებიც დღემდე დამამახსოვრდა: “შვილო, მე ისეთ ღვინოს ვაყენებ, ჯერ მთელ ტანში დაგივლის და მერე აბაზიანივით დაგაჯდება შუბლზე”. ეს ხატოვანი გამოთქმა იყო კახურ ტანინიან ღვინოზე, სხვა მხრივ მე ღვინოსთან მომხმარებლური დამოკიდებულება მაქვს. ძალიან მომწონს როგორც ევროპული, ისე კახური წესით დაყენებული ღვინოები. სასიხარულოა, რომ დღეს თანამედროვე ტენდე ნციები ვრცელდება მეღვინეობაში, წარსულს ჩაბარდა მარტო მარანში, ქვევრის, პირას ვიწრო წრეში ქეიფი, ახლა ქვეყანას სჭირდება, რომ ჩვენი მეღვინეობის სიმდიდრე უფრო მეტ ხალხს გააცნოს. ღვინის ტურიზმით ბევრ ქვეყანას დიდი თანხები შესდის ბიუჯეტში და ჩვენთანაც ჩნდება ევროპული შატოები, სასტუმროები, ღვინის სახლები, სადაც ღვინოსთან ერთად ქართული კარ-მიდამოს სხვა ელემენტებიც იზიდავს მნახველს. სხვისთვის უცნობი და საინტერესოც ბევრი გვაქვს... ქარხნებიც, რომლებიც იხსნება, სულ თანამედროვე აპარატურით არიან აღჭურვილნი. ასე მაგალითად, ,,თბილღვინოს“ ქარხანა ყვარელში საუცხოო დონეა, თუნდაც „კახური ტრადიციული მეღვინეობის“ პატარძეულისა და ველისციხის ქარხნები, ესაა ჩვენი მომავალი - თანამედროვე აპარატურა, ტექნოლოგიები და ძველი კახური მეთოდით ქვევრში დაწურული ღვინოების ერთმანეთთან შეხამება. ველისციხესთან ჩემს ურთიერთობას ხანგრძლივი ისტორია აქვს. სულ ახალგაზრდა ვიყავი ველისციხის დეპუტატი. ეს იყო უმდიდრესი სოფელი, ცხოვრება დუღდა, ყველა სახლი ჭირნახულით იყო სავსე. როდესაც ერთ-ერთი სტუმრობისას ვუთხარი გლეხებს, თუ

regarding by work duties, I had to visit the winemaking enterprises. I remember, in 60s, I attended opening of the wine storage tunnel. This was unique facility for that period. There I met with outstanding Georgian winemakers and saw how enthusiastic and how fond of their work they were. I remember works of one of them even now: “Son, I make such wine that it passes through your entire body and finally it stops on your forehead”. This was about the wine containing tannin. My attitude to the wine is the one of consumer. I love both, European and Kakhetian wines. It’s very good that the modern trends influence winemaking. The times when few people drunk wine in wine cellars, on kvevri side have past and now the country needs to introduce our winemaking, our great value to more people. Many countries fill their budgets with wine tourism and gradually appear Europeanized chateaus, hotels, wine houses in Georgia as well. In addition to wine, there the tourists are attracted by the other elements of Georgian estates. We have many things unknown and interesting for the others… Newly opened factories are equipped with the modern plants and machinery, for example factory of Tbilvino in Kvareli, or Patardzeuli and Velistsikhe enterprises of “Kakhetian Traditional Winemaking”, these are indeed high level entities. This is our future, combination state of art equipment and technologies and wines made by traditional methods in kvevris. I have long history of relations with Velistsikhe. I was very young when I became a deputy of Velistsikhe. This was a richest village, each household had good harvests. When I told to the farmers: tell me, if you need anything, they chuckled and said: Sorry! We require nothing but if you need anything, you just tell us, we are here and we shall support you! YOU WERE ACCEPTED BY THE BOARD OF ELDERS AT THE HISTORICAL PLACE, GURAMISHVILI WINE CELLAR, RESTORED BY KTW ACCORDING TO THE OLD DRAWINGS. WHAT WOULD YOU SAY ABOUT THIS?

რამე დაგჭირდეთ, არ მომერიდოთ, მითხარით და დაგეხმარებით-მეთქი, მათ ჩაიცინეს და მიპასუხეს: შვილო, ჩვენ არაფერი გვიჭირს, შენ თუ რამე დაგჭირდა, აქ ვართ, შენს გვერდით გვიგულეო. თქვენი უხუცესთა საბჭოში მიღება მოხდა ისტორიულ ადგილას - გურამიშვილების მარანში, რომელიც KTW-მ ძველი ესკიზების მიხედვით აღადგინა. რას იტყოდით ამის შესახებ?

საგურამო ილიას სახელთანაა დაკავშირებული. მართალია, ილია კახელი იყო, მაგრამ გამორჩეულად უყვარდა საგურამო, გურამიშვილების ისტორიული მამული. მან ბევრი რამ გააკეთა ამ მარნის მოვლა-პატრონობისთვის. საგურამო ერთხანს იყო ძველი საქართველოს სამეფოს დომენი, სადაც საქართველოსთვის ბევრი მნიშვნელოვანი საქმე წყდებოდა. ტრაგიკული ფაქტია, რომ ილია საგურამოში მოკლეს ქართველებმა, რაც არა მარტო საგურამოს, არამედ მთელ საქართველოს შავ ლაქად გვადევს. ჩვენს დროში იქ წმინდანად შერაცხული „ილია მართლის” ეკლესიის აშენება დიდი სიკეთე იყო. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ KTW-მ მეურვეობა აიღო ილიას სახლ-მუზეუმზე და ყოველ წელს, 12 სექტემბერს, ილიას მკვლელობის დღეს იქ ილიას მოგონებით კიდევ ერთხელ შეახსენებენ ქვეყანას ამ უდიდესი ცოდვის შესახებ. რაც შეეხება საგურამოს, თადეოზ გურამიშვილის მარანი და ილიასეული აღდგენილი ვენახი რომ ვნახე, სიამაყით აღვივსე. ბევრ ადგილას ვყოფილვარ მსოფლიოში და იმ დონის ინფრასტრუქტურით, როგორიც საგურამოშია შექმნილი სტუმრებისთვის, ბევრი მათგანი ვერ დაიკვეხნის. საგურამოს შეუძლია იამაყოს ამ მამულით. წერილის თავში ჩამოთვლილ დასაბუთებულ წოდებებში არ გვიხსენებია თქვენი კიდევ ერთი არადოკუმენტირებული, მაგრამ გავრცელებული წოდება „კარგი თამადისა”. რას გვეტყოდით ქართული სუფრის ტრადიციებზე?

ქართული სუფრა აკადემიააო, ამბობენ. XIX საუკუნეში მართლაც იყვნენ თამადები: ივანე კერესელიძე, რომელიც ალექსანდრე დიუმას მოგონებებშიც მოხვდა, შედან ჭილაძე, გულბაათ ჭავჭავაძე და სხვ. მათი მოსმენა დამსწრე საზოგადოებას უდიდეს სიამოვნებას ანიჭებდა და სუფრის წევრები ბევრ რამეს სწავლობდნენ მათგან. ჩვენ დროშიც შემორჩნენ კარგი თამადები, მაგრამ XXI საუკუნეში შეიცვალა ცხოვრების წესი და, საქართველოში ბევრ არსებულ დიდაქტიკურ ინსტიტუტებთან ერთად (ოჯახი, სკოლა, ინსტიტუტი), ქართული სუფრის წესიც ნელ-ნელა დაიკარგა. დღეს ახალგაზრდები უფრო ცეკვა-თამაშსა და სპირტიან სასმელებს ეტანებიან. ჩემი აზრით, თანამედროვეობას არ უნდა ჩამოვრჩეთ, მაგრამ ძველიც არ უნდა დავივიწყოთ, ყველაფერში, თანამედროვეობაში და ქეიფშიც, ზომიერებაა საჭირო. ახლა რომ თამადა იყოთ და “კახური ტრადიციული მეღვინეობის” სადღეგრძელო ისმებოდეს...

Saguramo is associated with Ilia’s name. Though Ilia was from Kakheti, he particularly loved Saguramo, historical estate of Guramishvili. He has done much to support this wine cellar. For some period, Saguramo was a domain of ancient Georgian Kingdom and many significant decisions were made there. Though Georgians murdered Ilia in Saguramo, this is a heavy burden not only for Saguramo but for entire Georgia. Building of the Church of St. Ilia the Righteous was indeed significant. It is also important that KTW has undertaken to take care of Ilia’s House Museum and every year, on12 September, day of Ilia’s murder the event is arranged in his memory to remind once more to the country about its greatest sin. As for Saguramo, when I saw restored wine cellar of Tadeoz Guramishvili and Ilia’s estate, I felt great pride. I have been in many places all over the world and many of them have no such high level infrastructure for the guests as there. Saguramo can be proud of this estate. WE HAVE LISTED YOUR TITLES AND AWARDS IN THE BEGINNING OF THIS ARTICLE BUT WE HAVE MISSED ONE, NOT DOCUMENTED BUT STILL WELL KNOWN, THE TITLE OF “GREAT TOAST-MASTER” PLEASE, TELL US ABOUT TRADITIONS OF GEORGIAN FEAST. People use to say that Georgian feast is an academy. Indeed, in 19th century there were great toast masters, for example Ivane Kereselidze, he was even mentioned by Alexandre Dumas, Shedan Chiladze, Gulbaat Chavchavadze and others. The audience listened to them with great pleasure and learned much. There still are good toast-masters but in the 21st century the life style has changed and together with the other didactic institutes existing in Georgia (family, school, institute), Georgian feast traditions gradually disappear. Young people prefer dances and strong drinks. In my opinion, we should not be behind time but we should also remember our past. Everything, modern behavior or feast requires moderation. IF YOU WERE A TOAST-MASTER, WHAT WOULD BE YOUR TO “KAKHETIAN TRADITIONAL WINEMAKING”? “Kakhetian Traditional Winemaking” serves to great national values. For 8000 years, our forefathers on this land took care of the vineyards, made wine, stored in kvevris with great care and waited up to spring, to taste the clear wine together with their friends and neighbors. Perhaps, this is one more factor unifying the nation and helping it to survive. People do not appreciate what they have and we considered this phenomenon as simple “pour and drink” but now, when the whole world has learned that Georgia is the native land of wine and UNESCO recognized Kakhetian winemaking as the monument of intangible cultural heritage, we have understood some things. Its

“კახური ტრადიციული მეღვინეობა” დიდ მამულიშვილურ საქმეს ემსახურება. 8000 წლის მანძილზე ამ მიწაზე ჩვენი წინაპრები უვლიდნენ ვენახს, წურავდენ ღვინოს, სათუთად ინახავდნენ ქვევრებში და შემდეგ გაზაფხულს ელოდნენ, რათა დაწმენდილი ღვინო მეგობარ-მეზობლებთან ერთად დაეჭაშნიკებინათ. ალბათ ეს იყო ერის კიდევ ერთი შემაკავშირებელი და გადამრჩენი ფაქტორი. შინაურ მღვდელს შენდობა არა აქვსო, ნათქვამია და ჩვენ ამ მოვლენას, როგორც ჩვეულებრივ “დაასხი-დალიეს”, ისე ვუყურებდით. ახლა, როცა მთელმა მსოფლიომ გაიგო, რომ საქართველო ღვინის სამშობლოა და UNESCO-მ კახური მეღვინეობა მსოფლიოს არამატერიალური კულტურის ძეგლად აღიარა, რაღაც-რაღაცებს ჩვენც მივხვდით. სჯობს გვიან, ვიდრე არასოდეს და იმ საქმეს, რასაც ბატონი ზურაბ ჩხაიძის თაოსნობით KTW ემსახურება მეღვინეობაში, მამა-პაპური საქმე ჰქვია, კომპანიის დევიზიც სრულად შეესაბამება საქართველოს დღევანდელ საჭიროებას - “ერთად გავაგრძელოთ ტრადიცია!”.

better late than never and the purpose to what KTW serves under Mr. Zurab Chkhaidze’s leadership, in Georgian winemaking, is called a national affair and the Company’s motto fully suits to current needs of Georgia – “Let’s continue tradition together”.

ქუთაისი kutaisi

Роин Метревели – вице-президент Национальной академии наук Грузии, видный грузинский ученый, историк, общественный деятель. Награжден орденом Трудового Красного знамени, орденом Чести, медалью Фритьофа Нансена, Золотым крестом грузинской патриархии и золотым орденом Святого Георгия, лауреат Государственной премии Грузии в области науки, премий имени Иванэ Джавахишвили и Акакия Церетели, Заслуженный деятель науки Абхазии, член нескольких зарубежных академий наук, почетный гражданин городов Тбилиси и Кутаиси, член Совета старейшин компании» Кахетинское традиционное виноделие». Редакция журнала взяла интервью у Госп. Ройна Метревэли.

საქართველოს სახალხო მხატვარი სახელმწიფო და საერთაშორისო პრემიების ლაურეატი

Awardee of the State and international prizes

რუსეთის ფედერაციის სამხატვრო აკადემიის აკადემიკოსი

Academician of the Academy of Fine Arts of Russian Federation

თბილისის საპატიო მოქალაქე

People’s Painter of Georgia

Honorable citizen of Tbilisi

ბატონო მურაზ, ჩვენ მკითხველს ალბათ დააინტერესებს, ამდენი წოდების მქონე ხელოვანი, როგორი ბავშვი იყავით?

MR. MURVANIDZE! OUR READERS WOULD BE INTERESTED, AN ARTIST WITH SO MANY TITLES, WHAT KIND OF CHILD YOU WERE?

ჩემი ბავშვობა არაფრით იყო გამორჩეული. დავიბადე და ვცხოვრობდი თბილისის ერთ-ერთ უბანში, დიდუბეში. გასული საუკუნის 40-იანი წლებში, ომის დროს, ბებიაჩემი ზღაპრებსა და წიგნებს მიკითხავდა, მერე მე თვითონ დავიწყე კითხვა და როგორც ყველა ბავშვმა – ხატვაც. მაშინ ფერადი ფანქრები არ იშოვებოდა და ზეთისა და ცარცის ფანქრებით ვხატავდით, ძირითადად ომის კადრებს: ტანკებს, ზარბაზანს, გამარჯვების ფეიერვერკს და, რასაკვირველია, კრემლს. პირველი სერიოზული ნახატი ცარცის ფანქრებით დავხატე. ერთხელ, ჩემი ნახატების დათვალერებისას, მეზობელმა, ძია არტუშამ მითხრა: თუ გინდა ნამდვილი მხატვარი გამოხვიდე, მურაზ-ჯან, უნდა დახატო ორი რამ: კრემლი და არარატი. მეც ავიღე და დავხატე კრემლი, არარატის ფონზე, მეგონა რომ ისინი ერთად იყვნენ, ამ სურათს დღემდე ვინახავ, როგორც რელიქვიას. ამით იწყება ჩემი გზა მაღალ ხელოვნებაში. მერე იყო სამხატვრო აკადემია, სტუდენტობის უდარდელი წლები, სხვადასხვა გატაცებები. გამიტაცა ავიამოდელიზმმა, მიყვარდა ჩხირკედელაობა, სხვადასხვა კონსტრუქციების აგება, სულ რაღაცებს ვიგონებდი, რაც შემდგომ ძალიან გამომადგა თეატრალურ დეკორაციებზე მუშაობისას.

My childhood was not distinguished with anything special. I was born and lived in one of Tbilisi districts, Didube, in 40’s of the past century, in the war period. My grandmother used to read tales and books to me and later I began to read myself and to paint, like all other children. In that period it was hard to get colored pencils and we used to paint with oil and chalk crayons, mostly the scenes of war: tanks, cannons, firework of victory and of course Kremlin. I painted my first serious picture with colored chalks. Once, uncle Artush, our neighbor told me, viewing my pictures: if you want to be a real painter, Muraz-jan, you should paint two things – Kremlin and Ararat. And I painted Kremlin with Ararat on the background, I thought that they were in one place, and I keep this picture up to present, as a relic. Thus my way in high art commenced. Later there was the Academy of Arts, joyful years of student life, various hobbies. I was fond of model airplane engineering, I liked to make something with hands, make structures, I used to invent something all the time and later this experience was very useful when I worked on theatre decorations.

ბაბუაჩემი, ნიკო გიორგობიანი, მღვდლის შვილი იყო, პეტერბურგში უმაღლესი მათემატიკური განათლება მიიღო, ძალიან კარგად მღეროდა. დედაჩემი მუსიკის მასწავლებელი იყო და ბაბუას თბილისში ჩამოსვლის მერე ჩვენ ოჯახში ხშირად იკრიბებოდნენ მათი მუსიკოსი მეგობრები: რევაზ ლაღიძე, არჩილ ჩიმაკაძე, არჩილ კერესელიძე და სხვები და ლამაზად ატარებდნენ დროს. მე არ დამყვა მუსიკალური ნიჭი, მაგრამ საოპერო სპექტაკლების სცენოგრაფიაზე მუშაობით, გარკვეულწილად, კომპენსირება მოვახდინე და მუსიკალურ კულტურას დავეწაფე. მახსოვს, ახალგაზრდობაში თქვენ სავიზიტო ბარათი გქონდათ, სადაც წოდებად ეწერა: “მურაზ დიდუბელი”. რა არის თქვენთვის დიდუბე? მე მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში, ყველაზე ცნობილ საოპერო თეატრებში მომიხდა მუშაობა. გავიცანი ბევრი სახელოვანი პიროვნება, რომლებთანაც შემდგომშიც კარგი ურთიერთობები მქონდა. აი აქ, ჩემს მუზეუმში, მიკიდია ლა-სკალას მთავარი დირიჟორის კლავდიო აბადოს წერილი, მის გვერდითაა კანადის ცნობილი პრემიერ-მინისტრის ტრიუდოს წერილი, მათ შუა კი აწ გარდაცვლილი ჩემი ძმაკაცის, ზურაბ ზურაბიშვილის (დიდუბურად - ზარუბა) მიერ ჩემთვის ერთ-ერთი წარმატებული პრემიერის შემდეგ თბილისიდან გამოგზავნილი დეპეშა კიდია: “მურაზ. მალადეც. ტი გორდოსტ დიდუბე. ზარუბ”. მე ყველაფერი მქონდა: კარგი სამუშაო, შემოსავალი, სახელი, მაგრამ აი, ეს მაკლდა ყველგან: ჩემი თბილისი, დიდუბე, ძმაკაცები, თბილისური აურა და ამიტომაც დავბრუნდი და აქ ვარ, სხვა გზა, სხვა ადგილი საცხოვრებლად ჩემთვის არ არსებობს!

My grandfather, Niko Giorgobiani was son of a priest, he received higher education in Mathematics, in St. Petersburg, he was a very good singer. My mother was a teacher of music and after my grandfather’s returning to Tbilisi, their friend musicians often gathered in our family. These were Revaz Laghidze, Archil Chimakadze and others and they had beautiful time. I have no talent in music but working on stagecraft for the opera performances have compensated this to some extent and enjoyed musical culture. I CAN REMEMBER, WHEN YOU WERE YOUNG, YOU HAD A VISITING CARD WHERE THERE WAS WRITTEN: “MURAZ OF DIDUBE”. WHAT IS DIDUBE FOR YOU?

I have worked in many foreign countries, for the most famous opera scenes. I have known many famous people and I had good relations with them later. Here, in my museum, I have the letter by Claudio Abbado, chief conductor at La Scala, one more letter from Trudeau, famous Prime Minister of Canada and between them, there is a telegram from my deceased friend Zurab Zurabishvili (Zaruba – in Didube) sent from Tbilisi, after one of successful opening nights: “Muraz, well done! You are pride of Didube! Zarub”. I have had everything: good job, income, fame but I missed everywhere my Tbilisi, Didube, my friends, aura of Tbilisi and that’s why I came back and I am here and there is no place for me to live. My way started from Didube! Further there was Moscow, Poland, The Marine Theater in St. Petersburg, Paris, New-York, Vancouver, London, San Francisco, Los Angeles, Washington, Rome, Venice and of course Milan, La Scala. This was not an excursion, these were the years of hard work.

ჩემი გზაც დიდუბიდან დაიწყო! მერე იყო მოსკოვი, პოლონეთი, პეტერბურგის მარინის თეატრი, პარიზი, ნიუ-იორკი, ვანკუვერი, ლონდონი, სან- ფრანცისკო, ლოს ანჯელესი, ვაშინგტონი, რომი, ვენეცია და, რასაკვირველია, მილანი - ლა სკალა. ეს არ იყო ექსკურსია, ეს იყო დაძაბული შრომის წლები. როგორ იწყებთ კონკრეტულ ნაწარმოებზე მუშაობას? კონკრეტულ სპექტაკლზე მუშაობის დაწყებისას, არასოდეს ვკითხულობ ლიბრეტოს. ჯერ ვუსმენ მუსიკას: კომპოზიტორმა შექმნა ეს მუსიკა, მას გარკვეული შეგრძნებები და ფერები გააჩნდა. როდესაც მეც ვუსმენ და შევიგრძნობ, გარკვეული ემოციებით აღვივსები, ვხედავ გარკვეულ ფერებს, მაშინ ვკითხულობ ლიბრეტოს. ჩემი პრაქტიკის განმავლობაში არ ყოფილა შემთხვევა, რომ ჩემ მიერ დანახული და განცდილი სცენოგრაფია, ლიბრეტოს არ დამთხვეოდა. კომპოზიტორი ქმნის მუსიკალურ ნაწარმოებს, დირიჟორი სთავაზობს მსმენელს თავის ინტერპრეტაციას, რეჟისორს თავისი ხედვა შეაქვს მხატვართან ერთად და თუ სხვადასხვა პიროვნებების მიერ შექმნილი ინტერპრეტაციები ერთმანეთთან ჰარმონიაშია – მაშინ იბადება შედევრი. მსოფლიოში მრავალი გახმაურებული სპექტაკლი გაგიფორმებიათ, რომელს გამოყოფდით? ადანის “კორსარს” გამოვყოფდი. “კორსარი” ჩემი ერთ-ერთი ყველაზე საყვარელი და წარმატებული სპექტაკლი იყო, რადგან იგი ზღვის, ნაოსნობის, მთისა და ძლიერ გრძნობებთან ჩემს მისაწრაფებებსა და სიყვარულს ემთხვეოდა. ეს სპექტაკლი ბაირონის ნაწარმოების მიხედვით დაიდგა 160 წლის წინ პარიზის ოპერის სცენაზე და მას შემდეგ არც დადგმა, არც ლიბრეტო არ შეცვლილა. მას პერიოდულად აღადგენდნენ ხოლმე და ყოველი ახალი დადგმა მხოლოდ 3 წელი გრძელდებოდა. 30 წლის წინ პარიზიდან დაუკავშირდნენ მარინის თეატრს და შესთავაზეს სპექტაკლის აღდგენაში მონაწილეობის მიღება. მარიუს პეტიპას დადგმული სპექტაკლის გაფორმება დამევალა მე, მარინის თეატრის მთავარ მხატვარს. 2 თვე ვიჯექი პარიზის ოპერის არქივებში, ბიბლიოთეკებში და ბოლოს დავინახე ბალეტის მხატვრული სახე. ჩემმა ინტერპრეტაციამ, თავიდან, მარინის თეატრის ხელმძღვანელობის უკმაყოფილება გამოიწვია, მაგრამ მე ჩემი გავიტანე. დარწმუნებული ვიყავი ჩემი კონცეფციის სისწორეში და სპექტაკლიც ისევე დაიდგა. მას მერე 28 წელი გავიდა და პარიზში, „კოვენტ-გარდენსა” და „მეტროპოლიტან ოპერაში” „კორსარი“ უცვლელად მიდის ჩემი ინტერპრეტაციით. ხელშეკრულების თანახმად, დღემდე მომდის ჩემი კუთვნილი ჰონორარის ერთი-ორი კაპიკი, ამით ვცხოვრობ დღესაც... თქვენ აგირჩიეს “კახური ტრადიციული მეღვინეობის” უხუცესთა საბჭოს წევრად. როგორია

100

HOW DO YOU START TO WORK ON SPECIFIC PAINTING?

Starting work on specific performance, I never read libretto. I listen to music. Composer has created this music and he/she had certain feelings and colors. When I listen and feel, I have certain emotions, see certain colors and only after this I read libretto. There was no case in my practice that the scenography felt and seen by me was different from libretto. Composer create the music, conductor offers to the audience his interpretation, the director brings his vision, together with the painter and of the interpretations of these persons are in harmony with one another – the masterpieces are created. YOU HAVE CREATED DESIGN FOR MANY WORLD FAMOUS PERFORMANCES, WHICH ONE IS YOUR FAVORITE?

I would like to distinguish “Le Corsaire” by Adam, one of my most favorite and successful performance as it coincided with my desires and love: sea, sailing, mountains and passion… This performance according to Byron’s poem was staged 160 years ago, on the stage of Paris Opera and neither staging and nor libretto were changed since then. It was periodically restored and each time it lasted for 3 years. 30 years ago, the Marine Theatre was contacted from France and offered to participate in restoration of the performance. I was chief painter of Marine theatre and I was in charge of stage design. For 2 moths I was sitting in the archives of Paris Opera, in the libraries and finally, I was able to see final stage design for the ballet. Initially my interpretation caused dissatisfaction of the Marine Theatre Management but I insisted as I was sure that my design conception was the right one and the performance was staged in this way. 28 years passed since then and in Paris, Covent-Garden and Metropolitan Opera my interpretation of Corsaire is unchanged and according to my contract, I always receive the honoraria. I spend that money even now… WHAT DO YOU CONCERN ABOUT IN OUR COUNTRY MOST OF ALL?

My greatest concern is recession of the society and culture. Gradually, the beautiful relations existing in Tbilisi of my youth disappear. I would not like to be seen as a grumpy old man but increased rudeness and lack of politeness is apparent. We do not enjoy watching of TV any more as there is only vulgarism, judicial chronicles and endless politics… My only discharge is my work. Now I have no orders any more but I work still, permanently making something. I am creating the museum of my past life. I have changed many things in this apartment and created an exhibition area. I have many interesting works created in famous theatres of different countries: relations with

თქვენი დამოკიდებულება ალკოჰოლთან? მე ალკოჰოლს ვუყურებ, როგორც მასტიმულირებელ საშუალებას. მეგობრებში ქეიფის დროს ღვინო მიყვარს, მაგრამ მუშაობა ძირითადად ღამე და მარტო მიწევს და ამ დროს მაგარი სასმელი მირჩევნია. რეკლამაში არ ჩამითვალოთ და განსაკუთრებით მომწონს KTW-ს კონიაკი “ძველი კახეთი”, მცირე დოზებით, სამყაროს უკეთ აღქმაში გეხმარება, შემოქმედებითად განგაწყობს და მუზებიც ადვილად მოდიან... სალვადორ დალის აქვს შექმნილი ალბომი ღვინოზე... რასაკვირველია, მას ვერ შევედრები, მაგრამ მეც მინდა რაღაც მსგავსი გავაკეთო, მითუმეტეს, რომ ჩვენ ღვინის სამშობლო ვართ, ჩვენი კახური მეღვინეობა იუნესკო-მ მსოფლიოს ხალხთა არამატერიალური კულტურის სგანძურში შეიტანა. შეუძლებელია, სიღნაღიდან ალაზნის ველს გულგრილად უყურო. ვენახებით მოფენილი ველი, ბუმბერაზი კავკასიონით გარშემორტყმული, ღვთიური სანახაობაა. ამ მუდამ თოვლით შეფერილ, ჰაერში დაკიდულ, ფანტასტიკურ სანახაობას, ღმერთის კარდიოგრამა დავარქვი და მინდა შევქმნა დიდი პანო ამ კარდიოგრამითა და ალაზნის ველით. KTW-ს უხუცესთა საბჭოს წევრობა დიდ პატივად მიმაჩნია, მით უმეტეს, რომ ამ საბჭოს წევრები მაგარი ქართველები, მაგარი თბილისელები და თავისი საქმის მაგარი პროფესიონალები არიან.

the famous people, sketches, decorations and I want to leave all these to my grandchildren and share them with the others before I am alive. In each country, where I have worked, I have created something characteristic for that country and that’s why the guests from there often come to me from the embassies: these are the Polish, Frenchmen, Americans and others. Use to retell them many interesting things about the performances well known in their countries. I sell nothing, everything stays in the museum. YOU WERE ELECTED AS A MEMBER OF BOARD OF ELDERS OF “KAKHETIAN TRADITIONAL WINEMAKING”. WHAT IS YOUR ATTITUDE TO ALCOHOL?

I regard alcohol as a stimulating remedy. When I have a feast with my friends, I like wine but mostly I work along and by nights, do not regard this as advertising but I like KTW’s Old Kakheti. Some cognac helps me to better perceive the world, be in creative mood and the muses come to me easily… Salvador Dali has created the album about wine… Certainly, I cannot compare myself with him but I would like to make something like that. Especially, regarding that Georgia is the place of origin of wine and UNESCO has recognized Kakhetian winemaking as the monument of cultural heritage. No one can’t look to Alazani Valley from Sighnaghi with cold heart. Valley covered with the vineyards, surrounded by

101

ბოლოს ტრადიციული შეკითხვა. - რას აპირებთ ხვალ? მე ჩემი ერთ-ერთი ბოლო ნამუშევარი მივუძღვენი მსოფლიო კორიფეს, დღემდე პირველ ნომრად აღიარებულ ბალეტმაისტერს ვახტანგ ჭაბუკიანს. მისი დონის აღიარებული მსოფლიო ხელოვანი დღეს საქართველოში არავინაა. მინდა ეს ძეგლი, რომელიც მას სამართლიანად ეკუთვნის და რომლის შექმნაშიც მთელი ჩემი შემოქმედებითი ფანტაზია ჩავდე, ოპერის შენობასთან დაიდგას... გარდა ამისა, მინდა როგორმე მივუბრუნდე ბავშვების საყვარელი გმირის, “ბომბორას” ანიმაციას. “ბომბორა” ჩემს ახალგაზრდობაში შევქმენი და მაშინვე გახდა პოპულარული ანიმაციური გმირი. მერე, როდესაც ცხონებულმა ბადრი პატარკაციშვილმა გადაწყვიტა ფუნიკულორზე პარკის აღდგენა, რომელიც ბავშვების საყვარელ ადგილად უნდა ქცეულიყო ზამთარ-ზაფხულ, მან დამავალა კონცეფციის შემუშავება. მეც გავიხსენე ბავშვობის ზღაპრები და შევქმენი ლეგენდა: ქვეყნიდან გადაშენდნენ დიდი დევები და გადაიქცნენ ქედებად, რომლებსაც ჩვენი ქვეყანა შემოსეული გადამთიელებისაგან უნდა დაეცვათ. ერთი პატარა კეთილი დევი – ბომბორა კი დარჩა და დასახლდა ფუნიკულიორზე. კეთილი, მხიარული, ბავშვების მეგობარი და მოყვარული. იქ ბომბორასა და ბავშვების მხიარული ურთიერთობის ამსახველი ბევრი ატრაქციონი იყო ჩაფიქრებული, მაგრამ “ვარდებმა” თავისი ეკლები ბომბორასაც შეახო და ყველაფერი შეჩერდა. მზად ვარ, ვიყო ერთი რიგითი ჯარისკაცი ჩვენი საზოგადოების სიკეთისკენ მოსაბრუნებლად, თუგინდ ამისთვის კავკასიონზე მთვლემარე დევების გაღვიძება დამჭირდეს, თუნდაც ანიმაციურად. ნეტავ კი ეშველოს რამე ჩვენს საქართველოს...

huge Caucasus Mountains is indeed heavenly view. I called this fantastic view colored with snow, hanging in air god’s cardiogram and I want to create a large panel-painting with this cardiogram and Alazani Valley. I regard that membership in the Board of Elders of KTW is great honor, especially regarding that members of this Board are indeed great Georgians, Great Tbilisi citizens and great professionals. AND FINALLY, THE TRADITIONAL QUESTION. WHAT ARE YOU GOING TO DO TOMORROW?

I have dedicated one of my last works to the world’s outstanding, recognized number one ballet-master, Vakhang Chabukiani. Currently there is no recognized world artist in Georgia and I would like that this sculpture, made with whole my creative fantasy, really deserved by him, was installed at Opera building… In addition, I would like to return to the animation of children’s favorite hero, “Bombora”. I created “Bombora”, when I was young and it became very popular animation hero. Later, when Badri Patarkatsishvili decided to restore the garden at Funicular, this place had to become the children’s favorite place, in winter and in summer and he asked me to develop the conception. I recollected my childhood’s tales and created the legend: huge devis left the country and turned into the mountains protecting our land from foreign invaders. One little kind devi, Bombora stayed and settled in Funicular. He was kind, joyful, friend of children and loving one. There were planned to arrange numerous attractions depicting relations between Bombora and children but the “Roses” touched “Bombora” with their thorns and everything stopped. I am ready to be a private soldier to turn our society to better, even if I need to awake the devis sleeping on Caucasus Mountains, even if this will be animation. How happy I would be if Georgia had better future.

Мураз Мурванидзе народный художник Грузии, лауреат международных и государственных премий, академик Академии художеств Российской федерации, почетный гражданин города Тбилиси, член Совета старейшин компании «Кахетинское Традиционное Виноделие». В интервью господин Мурванидзе рассказывает о своей творческой деятельности, о спектаклях оформленных им на оперных и театральных сценах разных стран и Грузии, рассуждает о прошлом, настоящем и о своих будущих.планах.

102

103

104

2016 წლის „თბილისობაზე” პირველად გახმოვანდა ახალი ნომინაცია „თბილისის ქურუმი”. ჩვენ ბავშვობიდან გვახსოვს ეს ცნება – „ქურუმი”, განსაკუთრებით ეგვიპტის ისტორიიდან, სადაც ქურუმები ხშირად ქალები იყვნენ. ქართულ ენაში კი ქურუმი ძალიან საპატიო წოდებაა - ბრძენს აღნიშნავს და სწორედ ეს პირველი წოდება მიენიჭა ანსამბლ “ქართული ხმების” თითოეულ წევრს, რაც ჩვენთვის მოულოდნელი და სასიხარულო იყო. მთელი ჩემი ცხოვრება ესტრადაზე ვარ, დაწყებული მეოცე საუკუნის 50-იანი წლების ბოლოდან - „გეპეის“ ჯაზიდან დღემდე - ანსამბლ „ქართულ ხმებამდე“. ვყოფილვარ კონფერანსიე, სოლომომღერალი, მოცეკვავეც კი, მიმუშავია „ორერაში”, „რეროში” საქვეყნოდ ცნობილ ანსამბლებში, თითქმის მთელი მსოფლიო შემოვიარეთ გასტროლებით. შემდეგ მოვხვდი ტელევიზიაში, ხალხური შემოქმედების რედაქციაში, სადაც ღმერთმა შემახვედრა ჩემს მომავალ განუყრელ მეგობრებსა და პარტნიორებს, რომლებთან ერთადაც, ტელერადიოკომიტეტის ხელმძღვანელობის ხელშეწყობით, დავაფუძნეთ ანსამბლი “ჟურნალისტი”, რომელსაც მოგვიანებით სახელწოდება შეეცვალა და „ქართული ხმები“ ეწოდა. ანსამბლმა მოკლე ხანში დაიპყრო არა მარტო ქართველი ხალხის, არამედ მთელი მსოფლიოს მსმენელების გულები! დიახ გულები,რადგანაც, როცა უყურებ მაყურებლის ცრემლებიან რეაქციას, ძალა გემატება - იმაზე დიდი ბედნიერება რა არის, როდესაც შენი სიმღერა მსმენელის გულამდე აღწევს! ბევრჯერ დავფიქრებულვარ, რა იყო „ქართული ხმების” ასეთი წარმატების მიზეზი? – და მივსულვარ იმ დასკვნამდე, რომ ანსამბლის ყველა წევრი, გარდა ბუნებით დაჯილდოებული სიმღერის ნიჭისა, გამორჩეული პიროვნება იყო. ჩვენ შევიკრიბეთ არა მარტო შეხმატკბილებული მომღერლები, არამედ, რაც ქართველებისთვის არანაკლებ მნიშვნელოვანია, საუკეთესო კაცური თვისებებით დაჯილდოებულები, რამაც ერთ ოჯახად გაგვაერთიანა კიდეც. ნათქვამია, ცუდ კაცთან ერთად ვერ იმღერებო. თავიდან მთელი დღე სამსახურში ვიყავით, სამსახურის მერეც არ ვიშლებოდით, ოჯახებში სუფრებზე ვიკრიბებოდით. ქართულ სიმღერას სუფრულობას ვერ დაუკარგავ, ეს სიმდიდრე ბევრ სხვა ერს არ გააჩნია. წარსულს რომ ვიხსენებ, ბევრი დასამახსოვრებელი მომენტი ამომიტივტივდება ხოლმე ცნობიერებიდან. თუნდაც, რად ღირს ადელაიდაში, კონსერვატორიის დიდ დარბაზში, პროფესიონალ მუსიკოსებთან ერთად ჩატარებული კონცერტი და ოვაციებით სავსე იქაური დარბაზი, ან კიდევ, პეტერბურგის საკონცერტო დარბაზი, სადაც დამამახსოვრდნენ დარბაზის მომსახურე ქალები, რომლებსაც მსოფლიოს ყველა ვარსკვლავი ნანახი და მოსმენილი ჰყავთ - როდესაც პირველად, ჩვენი ბარგითა და ხელზე ჩამოკიდებული ჩოხებით მივედით, ზევიდან გადმოგვხედეს და ცივად მიგვითითეს ჩვენი ოთახებისკენ, კონცერტის შემდეგ კი ეს ყოვლისმცოდნე ქალბა-

This nomination was mentioned for the first time in 2016, at Tbilisoba celebration. We remember this concept from our childhood, especially from the ancient history, where the priests were women – the priestesses. In Georgian language title of priest is a very honorable title- it means a wise man and this title was for the first time awarded to each member of the group “Georgian Voices” and this was very unexpected and very pleasant news for us. I have spent whole my life on the stage, from late ‘50s, starting from GPI Jazz up today, to Georgian Voices. I have been a conferencier, solo singer, I have worked even as a dancer, with Orera, Rero, world-famous groups, we have concert tours almost all over the world. Later found myself in television, at the department of folk art where god blessed me with my friends and partners. With whom, we have established a group “Journalist”, with great support of the management of TV and Radio Committee. Later its name has changed to “Georgian Voices”. Shortly the group has gained corner in hearts of not only Georgian audience but of the entire world. Yes, the hearts! As when you can see the tears in the eyes of people in response to your songs, you become stronger. This is the greatest happiness when your song can find its way to people’s hearts. I have thought many times, what was the reason of such success of Georgian voices? I guess, all members of the group, in addition to distinguished musical talent given by the nature, were really outstanding personalities. We were not only harmonious singers but, what is no less important for Georgians, men endowed with the best qualities and this has unified us like a family. People say, one cannot sing with a bad man. Initially, we were at our jobs, all day long, we used to stay there, or gather at our homes. Georgian songs suite very well with the feasts, many nations lack such treasure. Memorizing my past life, I can recall many beautiful moments, like concert with the professional musicians in great concert at the Conservatory of Adelaide, with thunderous ovations, or at St. Petersburg Concert Hall where I can recall the ladies working there who has seen all stars of the world and listened to them. Initially, when we arrived, with our luggage and national costumes in our hands, they met us arrogantly and coldly showed us our rooms and after the concert, these all-knowing ladies met us with the tears in their eyes at the side-scenes, applauded and carried our luggage, this was indeed great. Happy years went by and our group suffered great loss. Four great persons left us: Gogi Dolidze, a person known to all and loved by all, “Tavgasa” Dato Gogiashvili, Guram Tamazashvili, a person of unique talent and voice and our beloved, legend of Georgian song, “Zaurika” Bolkvadze. It seemed that everything has ended. After this crushing blow it was too hard to

105

ტონები აცრემლებული თვალებით გვხვდებოდნენ კულისებში, ტაშს გვიკრავდნენ, გვეფერებოდნენ და ბარგს ხელიდან გვართმევდნენ... - ამის მოგონება ერთ რამედ ღირს. გავიდა ბედნიერების წლები და შემდეგ ანსამბლმა დიდი დანაკლისი განიცადა. ჩვენგან წავიდა ოთხი ბუმბერაზი პიროვნება: გოგი დოლიძე, საყოველთაოდ ცნობილი და საყვარელი ადამიანი, “თავგასა”, იგივე დათო გოგიაშვილი, უნიკალური ნიჭის და ხმის მქონე გურამ თამაზაშვილი და ქართული სიმღერის ლეგენდა, ჩვენი საყვარელი “ზაურიკა” ბოლქვაძე. თითქოს დამთავრდა ყველაფერი, ამ მძიმე დარტყმის მერე ცოტა ხანი გავჩერდით, აღარ შეგვეძლო სცენაზე გამოსვლა, მაგრამ, უფლის ნებით, მოვიდა „ქართულ ხმებში” ახალი შევსება, რაც აუცილებელი, დროული და ორგანული იყო. ჩვენ შემოგვიერთდნენ: გივი ჭიჭინაძე - უნიკალური ხმის მქონე მომღერალი, რომლის ხმა მსოფლიოს ნებისმიერ ოპერას დაამშვენებდა, ვასიკო დოლიძე - არაჩვეულებრივი სმენით და-

106

recover, we could not come on stage any more but new members came to Georgian Voices. They were very needed, timely and organic. We received: Givi Chichinadze – a singer with unique voice that would be pride of any opera stage, Vasiko Dolidze – young exceptionally gifted coir-master and Zura Chkhaidze – General Director of Kakhetian Traditional Winemaking a businessman, who brought to our group, together with youth, a very special energy and even made us younger. He is a successful businessman and a very talented singer and filled in the voice we lacked. In addition, his father is from Guria, mother – from Kakheti and both, Gurian Krimanchuli and Kakhetian Mravalzhamieri are native for him. Thus, unlike ‘80s, when the group mostly consisted of “starving” journalists, now we have a Parliament Member, Governor, businessman, in addition, youth

ჯილდოებული ახალგაზრდა ლოტბარი და ზურა ჩხაიძე – „კახური ტრადიციული მეღვინეობის” გენერალური დირექტორი - ბიზნესმენი, რომელმაც ახალგაზრდობასთან ერთად, სხვა ენერგეტიკა შემოიტანა ჩვენში და, სწორად რომ ვთქვათ, გაგვახალგაზრდავა კიდევაც. იგი წარმატებული ბიზნესმენია, იმავდროულად, ნიჭიერი მომღერალია და ჩვენ რაც გვაკლდა, სწორედ ის ხმა შეგვივსო; ამასთან, მამა გურული ჰყავს, დედა კახელი და მისთვის გურული „კრიმანჭულიცა” და კახური „მრავალჟამიერიც” მშობლიური სიმღერებია. ასე რომ, მეოცე საუკუნის 80-იანი წლებისგან განსხვავებით, როდესაც ანსამბლში ძირითადად მარტო “გაფხეკილი” ჟურნალისტები ვიყავით, დღეს გვყავს პარლამენტის წევრი, გუბერნატორი, ბიზნესმენი, ამასთან, ჩვენი მომდევნო თაობის წარმომადგენლებისგან უკვე ახალგაზრდული „ქართული ხმებია“ შექმნილი, რომელიც, იმედია, პირვანდელი „ქართული ხმების“ მსგავსად, კვლავაც გააგრძელებს წარმატებულ მსვლელობას მსოფლიოში.

group of Georgian Voices was staffed with the next generation singers and we hope that Georgian Voices will continue its successful tour all over the world Gia Chirakadze Honorary Citizen of Tbilisi, Priest of Culture

Почетный гражданин г.Тбилиси, член ансамбля «Грузинские Голоса» со дня основания, Гия Чиракадзе в интервью вспоминает пройденный им путь на сцене, вместе с ансамблем и выражает большую радость в связи с присвоением членам ансамбля почетного звания Посланников Искусства.

გია ჭირაქაძე თბილისის საპატიო მოქალაქე. კულტურის ქურუმი

107

ktwgroup.ge