78
BÖLÜM 4
Fetal Büyüme ve Geliflme
GEBEL‹K YAfiININ BEL‹RLENMES‹. MORFOLOJ‹K BÜYÜME
. . . . . . . . . . . . . .
78
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
78
PLASENTAL VE FETAL BÜYÜME .
. . . . . . . . . . . . . . .
83
FETAL BESLENME .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
FETAL F‹ZYOLOJ‹.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
88
GEN‹TAL ORGANLARIN GEL‹fi‹M‹ .
. . . . . . . . . . . . .
98
Modern obstetrik araflt›rmalar fetusun fizyolojisi ve patofizyolojisi, geliflimi ve ortam› üzerine odaklanmaktad›r. Bu araflt›rmalar›n önemli bir sonucu, fetusun konumunu bir hasta olarak, obstetrisyenin gebeye sa¤lad›¤› titiz bak›m düzeyine ç›kartm›fl olmas›d›r. Bu çal›flmalar›n ›fl›¤›nda, gebelik ünitesinde dinamik gücün gebelik ürünü oldu¤u a盤a ç›km›flt›r. Bu bölümde, normal fetal geliflim de¤erlendirilmifltir. Fetusu ve yeni do¤an› etkileyen anomaliler, yaralanmalar ve hastal›klar ayr›nt›l› olarak 29. Bölüm’de anlat›lm›flt›r.
GEBEL‹K YAfiININ BEL‹RLENMES‹ Gebeli¤in süresini, yani fetal yafl›, tan›mlamak için çok say›da farkl› terim kullan›lm›flt›r, ancak bunlar bir flekilde yan›lt›c›d›rlar. fiekil 4-1’de flematik olarak gösterilmifltir. Gebelik yafl› ya da menstrüel yafl gerçekte konsepsiyondan önceki zaman olan son adet döneminin ilk gününden itibaren geçen zamand›r. Gelenksel olarak, ovulasyon ve fertilizasyondan iki hafta önce ve blastokist implantasyonundan üç hafta önceki bu bafllang›ç zaman› kullan›l›r, çünkü ço¤u kad›n son adet dönemini bilir. Embriyologlar, embriyofetal geliflmeyi ovulasyondan (ovulasyon yafl›) sonraki günler veya haftalar olarak tan›mlarlar. Di¤er bir terim de postkonsepsiyonel yafl’t›r, ovulasyon yafl› ile efl anlaml› olarak kabul edilmektedir.
Klinisyenler, geleneksel olarak gebelik yafl›n› menstrüel yafl olarak kabul ederler. Yaklafl›k 280 gün veya 40 hafta olup, son adet döneminin ilk gününden itibaren fetusun do¤umuna dek geçen ortalama zamand›r; Bu, 9 ay + 10 güne karfl›l›k gelmektedir. Son adet tarihi temel al›narak gebeli¤in sona erece¤i tarih afla¤›daki gibi basitce hesaplanabilir; son adet tarihine yedi gün ekleyin ve bundan üç ay ç›kart›n. Örne¤in, son adet tarihi 5 Temmuz ise beklenen do¤um tarihi 05.07. + 7 (gün) eksi 3 (ay) = 12.04. bir sonraki y›l›n 12 Nisan günüdür. Bu hesaplama Naegele kural› olarak tan›mlan›r. Birçok kad›n birinci trimester veya ikinci trimesterin bafllar›nda gebelik yafl›n› do¤rulatmak için sonografik inceleme yapt›rmaktad›r. Bu olgularda, sonografik tahmin, genelde son adet dönemine göre belirlenenden birkaç gün geç olur. Bu tutars›zl›¤› düzeltmek —ve postterm tan›s› alan gebeliklerin say›s›n› azaltmak için— baz› otoriteler, gebelik süresini 280 gün yerine 283 gün olarak kabul etmeyi ve bunun için son adet tarihine 7 gün yerine 10 gün eklemeyi önermektedirler (Olsen ve Clausen, 1998). Gebelik dönemi, ayr›ca her biri üç takvim ay›ndan (13 hafta) oluflan üç birime bölünebilir. Bu üç trimester, önemli obstetrik kilometre tafllar› olmufltur.
MORFOLOJ‹K BÜYÜME I Ovum, Zigot ve Blastokist Ovulasyondan sonraki ilk iki hafta süresince farkl› geliflim dönemleri vard›r: (1) fertilizasyon, (2) blastokist oluflumu, (3) blastokistin implantasyonu. Primitif koryonik villus, implantasyonun hemen sonras›nda oluflur. Koryonik villus oluflumu ile birlikte gebelik ürünleri geleneksel olarak embriyo ad›n› al›r. Preplasental geliflimin erken dönemleri ve plasentan›n oluflumu 3. Bölüm’de (s. 47) anlat›lm›flt›r.