Sorular ve Cevaplarla
A¤›z, Difl, Çene Hastal›klar› ve Cerrahisi
Doç. Dr. Nurgül Kömerik
NOBEL TIP K‹TABEVLER‹
© 2009 NOBEL TIP K‹TABEVLER‹
S o r u l a r ve Cevaplarla A¤›z Difl Çene Hastal›klar› ve Cerrahisi Ya z a r : Doç. Dr. Nurgül Kömerik ISBN: 978-975-420-703-3 Bu kitab›n, 5846 ve 2936 say›l› Fikir ve Sanat Eserleri Yasas› Hükümleri gere¤ince yazar›n yaz›l› izni olmadan bir bölümünden al›nt› yap›lamaz; fotokopi yöntemiyle ço¤alt›lamaz; resim, flekil, flema, grafik, vb.’leri kopya edilemez. Her hakk› Nobel T›p Kitabevleri Ltd fiti’ne aittir.
Düzenleme: Kapak:
Nobel T›p Kitabevleri Murat Çeliker
Bask› / Cilt:
Nobel Matbaac›l›k Had›mköy-‹STANBUL
NOBEL TIP K‹TABEVLER‹ LTD. fiT‹. ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-‹stanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 CERRAHPAfiA Cerrahpafla T›p Fakültesi Karfl›s› Park içi Cerrahpafla-‹stanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKÖY R›ht›m Cad. Derya ‹fl Merkezi No: 7 Kad›köy-‹stanbul Tel: (0216) 336 60 08 SAMSUN Ulugazi Mah. 19 May›s Bulvar› 16/6 Tel: (0362) 435 08 03 ELAZI⁄ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43 ANTALYA Meltem Mahallesi, Dumlup›nar Bulvar› Falez Sit. Toros Apt. No:183/2 Tel: 0 (242) 238 15 55
Ankara MN MED‹KAL & NOBEL TIP K‹TABEV‹ Halk Sok. No: 5 S›hhiye-Ankara Tel: (0312) 431 16 33 ‹zmir / Bornova ‹ZM‹R GÜVEN K‹TABEV‹ 168. Sok. No: 10/1 Bornova-‹zmir Tel: (0232) 339 16 96 ‹zmir / Konak ‹ZM‹R GÜVEN K‹TABEV‹ SSK ‹fl Han› P/36 Konak-‹zmir Tel: (0232) 425 27 58 Adana ADANA NOBEL YAYIN DA⁄ITIM Adnan Kahveci Bulvar› 31/C Adana Tel: (0322) 233 00 29 Bursa GÜNEfi & NOBEL TIP K‹TABEV‹ Alt›parmak Cad. Burç Pasaj›, Bursa Tel: (0224) 224 60 21
Ö¤renme tutkusu, ö¤retme ustas›... ablam Hanife’ye
Önsöz ‘Secrets’ (S›rlar) serisi; t›bb›n birçok dal›nda s›navlara haz›rl›k amac›yla soru-cevap fleklinde sunulan kitaplard›r. ‘Dental Secrets’, ‘Oral Disease Secrets’, ‘Oral and Maxillofacial Surgery Secrets’ bu seride yer alan kitaplardan baz›lar›d›r. Bu kitap, ‘Secrets’ serisinden esinlenerek yaz›lm›fl olmakla beraber içeri¤iyle di¤erlerinden ayr›lmaktad›r. Konular›n özümlenmesinde soru ve cevaplarla tekrar›n önemli bir aflama oldu¤unu düflünerek kitab› yazd›m. Hedefim, s›nav geçme motivasyonu ile de¤il, mesleki azim ve ö¤renme arzusu ile konular›n gözden geçirilmesine katk›da bulunmakt›r. Bu ba¤lamda yaz›l› ve sözlü s›navlarda s›k karfl›lafl›lan sorular›n yan› s›ra s›navlarda s›k sorulmayan kimi sorular, pratik ve bilimsel önemi olmas› ve konu bütünlü¤ü sa¤lamas› nedeniyle kitapta yer alm›flt›r. T›bb›n di¤er dallar›ndaki geliflmelere paralel olarak A¤›z-Çene-Yüz Cerrahisi h›zla geliflmektedir. Ülkemizde de Difl Hekimli¤i alan›nda cerrahi uygulamalar, kapsam›n› baflar›yla geniflleterek hak etti¤i yeri bulmaktad›r. Yap›lan yo¤un araflt›rmalarla ve klinik tecrübelerle birlikte bilgilerimiz gün geçtikçe artmaktad›r. Ba¤lant›l› olarak, dünya çap›ndaki otoritelerce yap›lan terminoloji, s›n›flama ve öneriler y›ldan y›la de¤ifliklik göstermektedir. Bununla berber henüz tam olarak a盤a ç›kmam›fl veya görüfl birli¤ine var›lamam›fl birçok konu mevcuttur. Bu çerçevede, kitapta en son geliflmelerin aktar›lmas›na özen gösterilmifl, görüfl birli¤i sa¤lanamam›fl konulara da yeri geldikçe de¤inilmeye çal›fl›lm›flt›r. Konular›n seçiminde, temel bilimlerden pratik klinik bilgilere; basit dentoalveoler ifllemlerden maksillofasial cerrahiye uzanan genifl bir yelpaze amaçlanm›flt›r. Konular mümkün oldu¤u kadar basit anlat›mla yaz›lm›fl, Latince kaynakl› anatomik terimlerin kullan›m›nda da anlafl›l›r olmaya gayret edilmifltir. Bu kitab›n, e¤itimleri süresince ö¤rencilere ve mezuniyet sonras›nda meslektafllar›ma bilgilerini yeniden gözden geçirmeleri amac›yla yararl› olaca¤›n› umuyorum.
V
‹Ç‹NDEK‹LER
MUAYENE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 D‹fi HEK‹ML‹⁄‹ ‹LE BA⁄LANTILI TIBB‹ DURUMLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 Kardiovasküler Hastal›klar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11 Pulmoner Hastal›klar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 Böbrek Hastal›klar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .13 Karaci¤er Hastal›klar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 Hematolojik Hastal›klar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15 Metabolik Bozukluklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 Hamilelik ve Emzirme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 Antibiyotik Profilaksisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Acil Durumlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Çoktan Seçmeli Sorular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 Cevap Anahtar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27 BAfi VE BOYUN ANATOM‹S‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 Çoktan Seçmeli Sorular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39 Cevap Anahtar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 ANESTEZ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45 Lokal Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45 Bilinçli Sedasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50 Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Çoktan Seçmeli Sorular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55 Cevap Anahtar› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56 CERRAH‹DE TEMEL PRENS‹PLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Çapraz Enfeksiyon Kontrolü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Kanama Müdahalesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 Yara ‹yileflmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 ‹nsizyon ve Flep Teknikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
VII
Muayene
1.
Hastan›n muayenesinde hangi s›ra izlenir? Biyografik bilgiler (isim, yafl, cinsiyet gibi) Hastan›n flikayeti ve flikayetinin hikayesi T›bbi hikaye Sosyal ve ailevi hikaye Fizik muayene Ay›r›c› tan› Laboratuar ve/veya radyografik tetkikler Kesin tan› Tedavi planlamas›
2.
A¤r› flikayeti ile gelen hastada, flikayetin hikayesinde neleri ö¤renmek isteriz? A¤r›n›n karakteri: Künt, yan›c›, nab›z atar tarzda vb. A¤r›n›n lokalizasyonu A¤r›n›n fliddeti Ne zaman bafllad›¤› Bafllang›c›ndan beri ayn› fliddette mi yoksa artarak veya azalarak m› devam etti¤i Kendili¤inden mi yoksa herhangi bir etkenle mi bafllad›¤› A¤r›y› art›ran ve azaltan faktörler Devaml› m› yoksa aral›klarla m› seyretti¤i Ataklar›n süresi A¤r› kesicilerin a¤r›y› dindirip dindirmedi¤i
3.
Hastan›n t›bbi hikayesini neden al›r›z? T›bbi hikayenin al›nmas› var olan sistemik hastal›klar›n, alerji durumunun ve uygulanan tedavilerin tayini aç›s›ndan önemlidir. T›bbi hikaye ile elde etti¤imiz bilgiler, gerekli önlemleri almam›za olanak sa¤lar. Böbrek yetmezli¤i olan bir hastada verece¤imiz antibiyotik dozunun azalt›lmas›, endokardit hikayesi olan bir hastada difl çekiminde profilaktik antibiyotik uygulamas› veya antikoagülan kullanan bir hastada ilac›n cerrahi ifllemden önce kesilmesi örnek verilebilir. Ayr›ca a¤›zda oluflan birçok lezyon sistemik hastal›klarla veya kullan›lan ilaçlarla ba¤lant›l› olabilir. ‹yi al›nm›fl bir t›bbi hikaye, a¤›zdaki lezyonlar›n teflhisine yard›mc› olur. Bisfosfonat tedavisi alt›ndaki hastalarda osteonekroz geliflimi, pemfigusta a¤›zda bül ve ülserlerin görülmesi, lösemide spontan kanamalar›n olmas› örnek verilebilir.
1
2 4.
Muayene Operasyon s›ras›nda kanama riskini tayin etmek için neleri ö¤renmek isteriz? Spontan veya travmaya ba¤l› kanama hikayesi Daha önce yap›lan dental veya cerrahi giriflimlerde kanama problemi Hemofili, lösemi, trombosit fonksiyon defekti gibi kan hastal›¤› varl›¤› Karaci¤er veya böbrek yetmezli¤i varl›¤› Devaml› kullan›lan ilaçlar (warfarin, aspirin, nonsteroidal antienflamatuarlar) Kad›nlarda a¤›r menstüral kanama varl›¤› Ailede kanama öyküsü Alkol ba¤›ml›l›¤›
Sosyal hikayede sigara ve alkol kullan›m›n› sormak ne aç›dan önemlidir? Sigara ve afl›r› alkol kullan›m›, a¤›z kanserlerinde risk faktörlerinin bafl›nda gelir. 25 y›ld›r günde bir paket sigara içen ve alkol tüketimi fazla olan 55 yafl›ndaki bir hastan›n dilinin alt›ndaki ülsere görünüm, kanser flüphesini akla getirmelidir. 5.
‹nspeksiyon, perküsyon, palpasyon, oskültasyon nedir? ‹nspeksiyon: Hastan›n görsel olarak muayene edilmesidir. Hastan›n genel durumu, bafl ve boyun, deri ve tüm a¤›z mukozas›ndaki de¤ifliklikler, dokular›n devaml›l›¤›, difllerin durumu gözlenir. Palpasyon: Hastan›n dokunarak muayenesidir. A¤›z, yüz, boyundaki dokular›n ve lezyonlar›n k›vam›, flekli ve s›n›rlar›n›n anlafl›lmas› için kullan›l›r. Tükürük bezleri, a¤›z taban›, dudaklar, çi¤neme kaslar›, lenf bezleri, sinüsler ve temporomandibuler eklem palpasyonu örnek verilebilir. Perküsyon: Elle veya bir aletle vurarak, dokularda oluflan hassasiyet ve a¤r›y›, dokulardan ç›kan sesleri de¤erlendirmek için yararlan›l›r. Difllerin muayenesinde oldukça s›k kullan›l›r. Oskültasyon: Ses iletimindeki farkl›l›¤› dinlemektir. Genellikle stetoskop kullanarak yap›l›r. Temporomandibuler eklem muayenesinde ve kan bas›nc›n› ölçmek için kullan›l›r. 6.
7.
A¤›zdaki lezyonlarla ilgili hastaya ne gibi sorular sorulur? Lezyonun ne zamand›r var oldu¤u Lezyonun boyutunda de¤iflim olup olmad›¤›; yavafl m› yoksa h›zl› m› büyüdü¤ü Lezyonun karakterinde de¤iflim olup olmad›¤›: Vezikülün ülsere dönüflmesi, kitlenin ülsere olmas› gibi Lezyonla ba¤lant›l› semptomlar›n hikayesi: A¤r›, parestezi vb. Sistemik belirti hikayesi: Atefl, halsizlik vb. Lezyonla ba¤lant›l› bir neden veya olay hikayesi: daha önce fliddetli difl a¤r›s› olmas›, keskin difl ile bölgeye devaml› travma gelmesi vb. A¤›zdaki lezyonlar›n klinik muayenesinde hangi faktörlere dikkat edilmelidir? Lezyonun lokalizasyonu Lezyonun hangi dokudan kayna¤›n› ald›¤›: Epitel, ba¤ dokusu, kemik, kas, kan damarlar›, tükürük bezleri gibi 8.