Guncel Tani ve Tedavi Acil Tıp

Page 1

Ĺ? ĆŒ > E ' dĹŚ Ɖ < Ĺ? Ćš Ä‚ Ä? ĹŚ

*Âś1&(/ 7DQĂœ YH 7HGDYL $FLO 7ĂœS z 7E 7 ^</ Edited by C. Keith Stone, MD Professor and Chair Department of Emergency Medicine Texas A&M University Health Science Center College of Medicine Scott & White Healthcare Temple, Texas Roger L. Humphries, MD Associate Professor and Chair Department of Emergency Medicine University of Kentucky College of Medicine Lexington, Kentucky

ÂĄHYLUL (GLWĂ?UOHUL 'RĂ 'U 6DOLP 6DWDU

$GDQD 1XPXQH (Ă°LWLP YH $UDĂ­WĂœUPD +DVWDQHVL $FLO 7ĂœS .OLQLĂ°L $GDQD

'RĂ 'U °]OHP *Ă–QH\VHO 'U /Ă–WIL .ĂœUGDU .DUWDO (Ă°LWLP $UDĂ­WĂœUPD +DVWDQHVL $FLO 7ĂœS .OLQLĂ°L ĂąVWDQEXO 'RĂ 'U )ĂœUDW %HNWDĂ­ $NGHQL] ÂśQLYHUVLWHVL 7ĂœS )DNĂ–OWHVL $FLO 7ĂœS $QDELOLP 'DOĂœ $QWDO\D

NOBEL TIP KÉ—TABEVLERÉ—

© 2012 Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti. GÜNCEL TANI VE TEDAVİ: ACİL TIP Çeviri Editörleri: Doç. Dr. Salim Satar, Doç. Dr. Özlem Güneysel, Doç. Dr. Fırat Bektaş

ISBN: 978-975-420-915-0 Bu kitabın Türkçe’ye çeviri hakkı © The McGraw-Hill Companies, Inc. tarafından NOBEL TIP KİTABEVLERİ’ne verilmiştir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.

© 2011 by The McGraw-Hill Companies, Inc. CURRENT Diagnosis & Treatment: Emergency Medicine Seventh Edition C. Keith Stone, MD., Roger L. Humphries, MD.. ISBN 978-0-07-170107-5 Düzenleme: Nobel Tıp Kitabevleri - Ökkeş Şat Kapak Düzenleme: Ökkeş Şat Baskı / Cilt: Nobel Matbaacılık, Hadımköy-İSTANBUL

NOBEL TIP KİTABEVLERİ LTD. ŞTİ. ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08 ADANA Beyazevler Mah. Adnan Kahveci Bul. 32/B Çukurova/Adana Tel: (0322) 232 36 00

www.nobeltip.com

ANKARA Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye) Tel: (0312) 434 10 87 ANTALYA Meltem Mahallesi Dumlupınar Bulvarı Falez Sit. Toros Apt. No: 183/2 Tel: (0242) 238 15 55 BURSA Altıparmak Cad. Burç Pasajı, Bursa Tel: (0224) 224 60 21 ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43 SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03

ùà LQGHNLOHU Yazarlar Ă–nsĂśz Çevirenler Çeviri Ă–nsĂśzĂź

II 6,. *°5œ/(1 $&ù/ 352%/(0/(5ù1 <°1(7ù0ù

vii xi xiii xvii

, $&ù/ 7,%%,1 °=(/ <°1/(5ù

$FLO 6HUYLV +DVWDVĂœQD <DNODĂ­ĂœP

7HPHO YH ùOHUL .DUGL\DN <DíDP 'HVWHðL Eric C. Goshorn, MD, Justin A. Kan, MD, & Salvator J. Vicario, MD Çeviri: Dr. Murat Yßcel, Dr. Yusuf Yßrßmez 5LVNOL +DYD\ROX

T. Russell Jones, MD, MDiv dHYLUL 'U /HELEH dHOHEL 'U $U]X 'HQL]EDúÕ +DVWDQH °QFHVL $FLO 6DĂ°OĂœN +L]PHWOHUL

ĂŹRN

ÂĄRNOX <DUDODQPDVĂœ 2ODQ +DVWD

6ROXQXP 6ĂœNĂœQWĂœVĂœ

*Ă?Ă°Ă–V $Ă°UĂœVĂœ

.DUĂœQ $Ă°UĂœVĂœ

Justin Coomes, MD, & Melissa Platt, MD dHYLUL 'U 7XED &LPLOOL g]WÂ UN *DVWURLQWHVWLQDO .DQDPD

Timothy G. Price, MD, FACEP, FAAEM, =DFKDU\ ( $UPVWURQJ 0' dHYLUL 'U (UWXáUXO $OWĂ•QELOHN 'U 'HU\D g]W UN Dr. Murat Koyuncu

76

.RPD

William Randall Partin, MD, FACEP, FAAEM & Colby Dorroh, MD dHYLUL 'U (UWXáUXO $OWĂ•QELOHN 'U 'HU\D g]W UN 'U 0XUDW .R\XQFX 'U øEUDKLP øNL]FHOL *LULĂ­LPVHO 6HGDV\RQ YH $QDOMH]L

Martin R. Huecker, MD, & Daniel J. O’Brien, MD, FACEP, FAAEM Çeviri:, Dr. GĂśkhan Emin Gençer

David A. Fritz, MD, FACEP dHYLUL 'U (EUX $.2Ăś/8 $FLO *LULĂ­LPOHU

C. Keith Stone, MD dHYLUL 'U .XUWXOXĂş $oĂ•NVDUĂ• 'U 'RáDo 1L\D]L g] oHOLN

Charles A. Eckerline, Jr., MD, FACEP, & Jonathan C. Brantley, MD dHYLUL 'U g]JH 2QXU 'U =HKUD 'HPLURáOX $FLO +DVWDEDĂ­Ăœ 8OWUDVRQ

Julia Martin, MD, FACEP dHYLUL 'U 6Ă•OD ĂšDGĂ•OOĂ•RáOX

Gregory A. Starr, MD, Thomas W. Allen, DO, MPH, & Charles E. Stewart, MD, EMDM dHYLUL 'U dLáGHP g]SRODW $FLO %DNĂœPĂœQ <DVDO <Ă?QOHUL

William F. Young, Jr. MD dHYLUL 'U &HP ÚLPúHN 'U 'RáDo 1L\D]L g] oHOLN

David L. Morgan, MD & Christopher Ortiz, MD dHYLUL 'U 6HUNDQ (PUH (URáOX $IHW 7ĂœEEĂœ

Justin Knowles, MD, & Allison Rains, MD dHYLUL 'U g]JÂ U 'LNPH 'U g]OHP 'LNPH

Margaret Strecker-McGraw, MD, FACEP & Kimrey J. Daniel, MD Çeviri: Dr. Yusuf YĂźrĂźmez, Dr. Egemen Kßçßk 1Ă–NOHHU %L\RORMLN YH .LP\DVDO $MDQODU .LWOH ĂąPKD 6LODKODUĂœ

Dylan B. Medley, MD, & James E. Morris, MD, MPH Çeviri: Dr. Salim Satar 6HQNRS

C. Keith Stone, MD, Margaret Strecker-McGraw, MD, FACEP & Andrew Juergens, MD Çeviri: Dr. Yusuf Yßrßmez, Dr. Murat Yßcel

Christopher Colvin, MD dHYLUL 'U øEUDKLP g]J U ÚDKLQ

iii

iv

ù¥ù1'(.ù/(5

1Ă?EHW

C. Keith Stone, MD dHYLUL 'U $\oD $oĂ•NDOĂ•Q %DĂ­DĂ°UĂœVĂœ

.DID 7UDYPDODUĂœ

,9 75$90$ 2/0$<$1 $&Ăą//(5 *Ă?] $FLOOHUL

333

Jonathan Jones, MD, & Seth Stearley, MD Çeviri: Dr. Metin Topal $EGRPLQDO 7UDYPD Sonya C. Melville, MD, & Daniel E. Melville, MD dHYLUL 'U 0HKPHW g]GRáDQ 'U )DUXN .DUDWHNH *HQLWRĂ–ULQHU 7UDYPD Brian Adkins, MD Çeviri: Dr. MĂźge GĂźlen 2PXUJD YH 0HGXOOD 6SLQDOLV 7UDYPDODUĂœ

2UWRSHGLN $FLOOHU Royce Coleman, MD, & Alison Reiland, MD Çeviri: Dr Leyla SĂźrmeli Dr. Mehmet Akçimen, Dr. Secgin SĂśyĂźncĂź

Elizabeth Davis, MD, & Kimberly J. Powers, MD dHYLUL 'U $]DGH 6DUĂ• 1Ă?URORMLN $FLOOHU

S. Derrick Fowler, MD, & Jason Seamon, DO, MHS, FACEP, FAAEM dHYLUL 'U =LNUHW .|VHRáOX

Joseph Heidenreich, MD dHYLUL 'U 2QXU $NSĂ•QDU *DVWURLQWHVWLQDO $FLOOHU

Sameer Desai, MD dHYLUL 'U dDáODU (PUH dDáOĂ•\DQ .DUGL\DN $ULWPLOHU

David A. Smith, MD dHYLUL 0 6HQFHU 6HáPHQ .DUGL\RYDVNĂ–OHU $FLOOHU

363

Timothy C. Stallard, MD dHYLUL 'U $OSHU .DQPD] 'U 2VPDQ . UĂşDW $UĂ•NDQ 3XOPRQHU $FLOOHU

Robert D. Greenberg, MD, FACEP, & Kimrey J. Daniel, MD Çeviri: Dr. MĂźge GĂźlen .XODN %XUXQ 6LQĂ–V 2URIDUHQNV YH $Ă°]ĂœQ $FLO +DVWDOĂœNODUĂœ

Alicia A. Shirakbari, MD, & Marshall Hall, MD dHYLUL 'U )Ă•UDW %HNWDĂş 'U +DOLO 0XWOX *Ă?Ă°Ă–V 7UDYPDVĂœ

Roger L. Humphries, MD dHYLUL 'U 'HU\D <Ă•OPD] 0DNVLOORIDVL\DO YH %R\XQ 7UDYPDODUĂœ

<DUD %DNĂœPĂœ Thomas R. Jones, MD, MDiv, FAAEM dHYLUL 'U )DUXN * QJ|U 'U øNEDO ĂšDĂşPD]

Ryan P. Woods, MD, & Jason Seamon, DO, MHS, FACEP, FAAEM Çeviri: Dr. Leyla Sßrmeli ,,, 75$90$ $&ù//(5ù

Bill Ewen, MD, & Raymond G. Hart, MD, MPH Çeviri: Dr. Mehmet Akçimen

C. Keith Stone, MD dHYLUL 'U øEUDKLP g]J U ĂšDKLQ $UWULW YH %HO $Ă°UĂœVĂœ

(O 7UDYPDVĂœ

C. Keith Stone, MD dHYLUL 'U dDáODU (PUH dDáOĂ•\DQ

2EVWHWULN YH -LQHNRORMLN $FLOOHU YH 7HFDYÖ] Ryan Tucker, MD, & Melissa Platt, MD Çeviri: Dr. Hakan Aytan

รฑยกรฑ1'(.รฑ/(5 *HQLWRร ULQHU $FLOOHU

Joseph Heidenriech, MD ร eviri: Vefa Sayraรง 9DVNร OHU $FLOOHU

=HKLUOHQPH

'HUPDWRORMLN $FLOOHU

Dorian Drigalla, MD, FACEP, & Jennifer Gemmill, MD dHYLUL 'U 3RODW 'XUXNDQ 'U gPHU 6DOW

3VLNL\DWULN $FLOOHU

Eric J. Brown, MD, MS, & Lori Whelan, MD dHYLUL 'U 0XUDW g]JHQo 'U )ร UDW %HNWDรบ

3HGL\DWULN $FLOOHU

Maria Stephan, MD, Craig Carter, DO, & Shah Ashfaq, BS ร eviri: Dr. Selen Acehan

James E. Morris, MD, MPH dHYLUL 'U 6HGD g]NDQ <DQร NODU YH 'XPDQ รฑQKDODV\RQX

Kavon Azadi, MD, & Boyd Burns, DO, FACEP, FAAEM dHYLUL 'U 1DODQ .R]DFร

Martin R. Huecker, MD, & Daniel F. Danzl, MD dHYLUL 'U &HPLO .DYDOFร 6ร Yร (OHNWUROLW YH $VLW %D] $FLOOHUL

David L. Morgan, MD, & Douglas J. Borys, PharmD dHYLUL 'U $\KDQ 6DUร WDรบ 'U $OL .XWOXFDQ 'U 'DYXW %DOWDFร

Jon Jaffe, MD, & Taylor Ratcliff, MD ร eviri: Dr. Okhan Akdur, Dr. Gรถksu Afacan 0HWDEROLN YH (QGRNULQ $FLOOHU

835

M.K. Strecker-McGraw, MD, & Mark Andrew Wilson, MD dHYLUL 'U $]DGH 6DUร (QIHNVL\RQ +DVWDOร NODUร $FLOOHUL

)L]LNVHO YH ยกHYUHVHO $MDQODUร Q 1HGHQ 2OGXรฐX +DVWDOร NODU

Rebecca C. Bowers, MD, FACEP & M. Virginia Mustain, MD ร eviri: Dr. Atilla Kaplan

David A. Fritz, MD, FACEP ร eviri: Dr. Okhan Akdur, Dr. Gรถkhan Akdur +HPDWRORMLN $FLOOHU

v

822

Index

981

<D]DUODU %ULDQ $GNLQV 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky College of Medicine, Lexington, Kentucky Genitourinary Trauma

%R\G %XUQV '2 )$&(3 )$$(0 Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Oklahoma School of Community Medicine, Tulsa, Oklahoma Dermatologic Emergencies

7KRPDV : $OOHQ '2 03+ Department of Emergency Medicine, University of Oklahoma School of Community Medicine, Tulsa, Oklahoma Disaster Medicine

&UDLJ &DUWHU '2 Associate Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky College of Medicine, Lexington, Kentucky Pediatric Emergencies 5R\FH &ROHPDQ 0' Department of Emergency Medicine, University of Louisville, Louisville, Kentucky Orthopedic Emergencies

=DFKDU\ ( $UPVWURQJ 0' Resident, Department of Emergency Medicine, University of Louisville, Louisville, Kentucky Gastrointestinal Bleeding

&KULVWRSKHU &ROYLQ 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, Scott & White Memorial Hospital, Temple, Texas Procedural Sedation & Analgesia

6KDK $VKIDT %6 University of Kentucky College of Medicine, Lexington, Kentucky Pediatric Emergencies

-XVWLQ &RRPHV 0' Resident, Department of Emergency Medicine, University of Louisville, Louisville, Kentucky Abdominal Pain

.DYRQ $]DGL 0' Resident, Department of Emergency Medicine, University of Oklahoma, Tulsa, Oklahoma Dermatologic Emergencies

.LPUH\ - 'DQLHO 0' Resident, Department of Emergency Medicine, Scott & White Memorial Hospital, Temple, Texas Prehospital Emergency Services; Eye Emergencies

'RXJODV - %RU\V 3KDUP' Adjunct Associate Professor, Department of Central Texas Poison Center, Irma Lerma Rangel College of Pharmacy, Texas A&M University Health Science Center, Kingsville, Texas Poisoning

'DQLHO ) 'DQ]O 0' Professor and Chair, Department of Emergency Medicine, University of Louisville, Louisville, Kentucky Metabolic & Endocrine Emergencies

5HEHFFD & %RZHUV 0' )$&(3 Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Disorders Due to Physical & Environmental Agents

(OL]DEHWK 'DYLV 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Gastrointestinal Emergencies

-RQDWKDQ & %UDQWOH\ 0' Chief Resident, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Legal Aspects of Emergency Care

6DPHHU 'HVDL 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Cardiac Emergencies

(ULF - %URZQ 0' 06 Chief Resident, Department of Emergency Medicine, University of Oklahoma College of Medicine, Tulsa, Oklahoma Psychiatric Emergencies

&ROE\ 'RUURK 0' Resident, Department of Emergency Medicine, University of Louisville, Louisville, Kentucky Emergency Procedures

vii

viii

<$=$5/$5

'RULDQ 'ULJDOOD 0' )$&(3 Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, College of Medicine, Texas A&M University Health Science Center, Scott & White Memorial Hospital and Clinic, Temple, Texas Burns & Smoke Inhalation &KDUOHV $ (FNHUOLQH -U 0' )$&(3 Associate Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky Medical Center, Lexington, Kentucky Legal Aspects of Emergency Care %LOO (ZHQ 0' Assistant Clinical Professor, International EM Fellow, Division of Emergency Medicine, University of Texas Southwestern Medical Center, Dallas, Texas Hand Trauma 6 'HUULFN )RZOHU 0' Resident Physician, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Vertebral Column & Spinal Cord Trauma 'DYLG $ )ULW] 0' )$&(3 Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, Scott & White Memorial Hospital, Temple, Texas Emergency Bedside Ultrasound; Vascular Emergencies -HQQLIHU *HPPLOO 0' Resident Physician, Department of Emergency Medicine, Scott & White Memorial Hospital, Temple, Texas Burns & Smoke Inhalation (ULF & *RVKRUQ MD University of Louisville, Louisville, Kentucky Basic & Advanced Cardiac Life Support 5REHUW ' *UHHQEHUJ 0' )$&(3 Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, College of Medicine, Texas A&M University Health Science Center, Temple, Texas Eye Emergencies 0DUVKDOO +DOO 0' Chief Resident, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Maxillofacial & Neck Trauma

5D\PRQG * +DUW 0' 03+ Assistant Clinical Professor, Department of Emergency Medicine, University of Louisville School of Medicine, Louisville, Kentucky Hand Trauma -RVHSK +HLGHQULHFK 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, College of Medicine, Texas A&M Health Science Center, Scott & White Memorial Hospital, Temple, Texas Cardiac Arrhrthmias; Genitourinary Emergencies 0DUWLQ 5 +XHFNHU 0' Chief Resident, Department of Emergency Medicine, University of Louisville, Louisville, Kentucky Chest Pain; Metabolic & Endocrine Emergencies Roger L. Humphries, MD Associate Professor and Chair, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky College of Medicine, Lexington, Kentucky Head Injuries -RQ -DIIH 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, College of Medicine, Texas A&M University Health Science Center, Temple, Texas Infectious Disease Emergencies -RQDWKDQ -RQHV 0' Attending Physician, Department of Emergency Medicine, Bay Medical Center, Panama City, Florida Chest Trauma 7KRPDV 5 -RQHV 0' 0'LY )$$(0 Associate Professor, Department of Emergency, College of Medicine, Texas A&M University Health Science Center, Scott & White Memorial Hospital, Temple, Texas Approach to the Emergency Department Patient; Wound Care $QGUHZ -XHUJHQV 0' Resident, Department of Emergency Medicine, Scott & White Memorial Hospital, Temple, Texas Syncope -XVWLQ $ .DQ 0' Resident, Department of Emergency Medicine, University of Louisville, Louisville, Kentucky Basic & Advanced Cardiac Life Support

<$=$5/$5 -XVWLQ .QRZOHV 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Compromised Airway -XOLD 0DUWLQ 0' )$&(3 Associate Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky The Multiply Injured Patient '\ODQ % 0HGOH\ 0' Resident, Department of Emergency Medicine, Scott & White Memorial Hospital, Temple, Texas Coma 'DQLHO ( 0HOYLOOH 0' Assistant Professor, Department of Family and Community Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Abdominal Trauma 6RQ\D & 0HOYLOOH 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Abdominal Trauma 'DYLG / 0RUJDQ 0' Professor, Department of Emergency Medicine, Texas A&M University Health Science Center, Temple, Texas Nuclear, Biologic, & Chemical Agents, Weapons of Mass Destruction; Poinsoning -DPHV ( 0RUULV 0' 03+ Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, College of Medicine, Texas A&M University Health Science Center, Temple, Texas Coma; Fluid, Electrolyte, & Acid–Base Emergencies 0 9LUJLQLD 0XVWDLQ 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Disorders Due to Physical & Environmental Agents 'DQLHO - 2n%ULHQ 0' )$&(3 )$$(0 Associate Professor, Emergency Medicine, Department of Emergency Medicine, University of Louisville School of Medicine, Louisiville, Kentucky Chest Pain Christopher 2UWL] 0' Resident, Department of Emergency Medicine, Scott & White Memorial Hospital, Temple, Texas Nuclear, Biologic, & Chemical Agents; Weapons of Mass Destruction

ix

:LOOLDP 5DQGDOO 3DUWLQ 0' )$&(3 )$$(0 Associate Clinical Professor, Department of Dept. of Emergency Medicine, School of Medicine, University of Louisville, Louisville, Kentucky Emergency Procedures 0HOLVVD 3ODWW 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Louisville, Louisville, Kentucky Abdomial Pain; Obstetric & Gynecologic Emergencies & Rape .LPEHUO\ - 3RZHUV MD Resident, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Gastrointestinal Emergencies 7LPRWK\ * 3ULFH 0' )$&(3 )$$(0 Associate Professor, Department of Emergency Medicine, University of Louisville, Louisville, Kentucky Gastrointestinal Bleeding $OOLVRQ 5DLQV 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Compromised Airway 7D\ORU 5DWFOLII 0' Resident, Department of Emergency Medicine, Scott & White Memorial Hospital, Temple, Texas Infectious Disease Emergencies $OLVRQ 5HLODQG 0' Resident, Department of Emergency Medicine, University of Louisville, Louisville, Kentucky Orthopedic Emergencies -DVRQ 6HDPRQ '2 0+6 )$&(3 )$$(0 Program Director & Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Arthritis & Back Pain; Vertebral Column & Spinal Cord Trauma $OLFLD $ 6KLUDNEDUL MD Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky Medical Center, Lexington, Kentucky Maxillofacial & Neck Trauma 'DYLG $ 6PLWK 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, Texas A&M University Health Science Center, College of Medicine, Scott & White Healthcare, Temple, Texas Pulmonary Emergencies

x

<$=$5/$5

7LPRWK\ & 6WDOODUG 0' Associate Professor, Department of Emergency Medicine, Texas A&M Un iversity Health Sciences Center, Temple, Texas Emergency Disorders of the Ear, Nose, Sinuses, Oropharynx, & Mouth *UHJRU\ $ 6WDUU 0' Department of Emergency Medicine, University of Oklahoma School of Community Medicine, Tulsa, Oklahoma Disaster Medicine Seth 6WHDUOH\ 0' Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Chest Trauma 0DULD 6WHSKDQ 0' Associate Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Pediatric Emergencies &KDUOHV ( 6WHZDUW 0' (0'0 Department of Emergency Medicine, University of Oklahoma School of Community Medicine, Tulsa, Oklahoma Disaster Medicine C. Keith Stone, MD Professor and Chair, Department of Emergency Medicine, Texas A&M University Health Science Center, College of Medicine, Scott & White Healthcare, Temple, Texas Respiratory Distress; Syncope; Seizures; Headache; Neurologic Emergencies 0DUJDUHW 6WUHFNHU 0F*UDZ 0' )$&(3 Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, Division of Prehospital Medicine, Scott & White Memorial Hospital, Texas A&M University Health Science Center, Temple, Texas Prehospital Emergency Services; Syncope; Hematologic Emergencies

5\DQ 7XFNHU 0' Resident, Department of Emergency Medicine, University of Louisville School of Medicine, Louisville, Kentucky Obstetric & Gynecologic Emergencies & Rape 6DOYDWRU - 9LFDULR 0' Associate Professor of Emergency Medicine, Department of Emergecy Medicine, University of Louisville School of Medicine, Louisville, Kentucky Basic & Advanced Cardiac Life Support /RUL :KHODQ MD Assistant Professor, Department of Emergency Medicine, University of Oklahoma, Tulsa, Oklahoma Psychiatric Emergencies 0DUN $QGUHZ :LOVRQ 0' Resident Physician, Department of Emergency Medicine, Scott & White Memorial Hospital, Temple, Texas Hematologic Emergencies 5\DQ 3 :RRGV 0' Department of Emergency Medicine, University of Kentucky Medical Center, Lexington, Kentucky Arthritis & Back Pain :LOOLDP ) <RXQJ -U 0' Associate Professor, Department of Emergency Medicine, University of Kentucky, Lexington, Kentucky Shock

°QVÐ] Güncel Acil Tanı ve Tedavi, yedinci baskı, acil servise başvuran geniş spektrumlu durumların tanı ve tedavisinde kısa, kolay okunan ve pratik bilgiler sağlamak üzere oluşturulmuştur. Bölümler yaşamı tehdit eden problemlerin yönetimini, ardından özgül bozuklukların değerlendirme ve tedavisini vurgulamaktadır. Bu metnin, tüm acil tıp uygulayıcılarına hastalarının bakımını sağlamada yardımcı olacağına inanıyoruz.

*°=( ¡$53$1 °=(//ñ./(5 Güncel serisinin geleneksel özelliğini koruyarak GATT; okuyucuya geniş tabanlı metni sade ve kısa tarzda sunmaya çabalamıştır. Amacımız, acil tıp uygulayıcılarına günlük acil tıp pratiklerinde uygun ve yararlı bilgiye hızlı erişmelerini sağlamaktır. Bu metin acil bakımın pratik yönlerine odaklandığından, hastalık süreçlerinin patofizyolojileri veya temel bilim tartışmaları az yer almaktadır. Ek olarak, acil serviste rutin olarak uygulanan tedavilerin tartışması da kısıtlanmıştır.

+('() .ñ7/( GATT tüm acil tıp uygulayıcıları, pratisyenler, asistan hekimler, tıp öğrencileri ve uygulamalarına katkı sağlamak isteyenlere yararlı olacaktır. Aynı zamanda acil hemşireleri ve hastane öncesi bakım sağlayanlara da değerli bilgiler sağlayacaktır.

25*$1ñ=$6<21 Bu baskı önceki baskılardaki öncelik temelli ve sorun odaklı oluşumu korumaktadır. 1. Parçada yer alan bölümler, “Acil Tıbbın Özel Yönleri” yapılandırılmamış serbest formatta yazılmıştır. 2. Parçada yer alan bölümler, “Sık Karşılaşılan Acil Problemlerin Yönetimi” soruna odaklı formatta sunulmuştur. “Yaşamı Tehdit Eden Bozukluklar” önce tartışılmış, ardından özgül bozukluklar sunulmuştur. Bu bölüm formatı kitabın kalanında hem 3. Parça “Travmatik Aciller” hem de 4. Parçada “Travma Dışı Aciller”de uygulanmıştır.

%8 %$6.,<$ °=(/ t t t t

Yatak başı ultrasonla ilgili yeni bölüm Girişimsel sedasyonla ilgili yeni bölüm Pandemik griple ilgili yeni kısım Tüm bölümlerin güncellemeleri

7(ì(..¶5 Bu kitap hazırlanmasında emeği geçen tüm McGraw-Hill çalışanlarına, Anne Sydor, Peter Boyle ve Jennifer Orlando’ya sabır ve desteklerinden ötürü teşekkür ederiz. Ayrıca ailelerimize, Gail ve Chase; Kris, Maddie ve Jack’e bu baskıdaki çalışmalarımız için gereken saatleri harcarken verdikleri izin, sevgi ve hoş görüleri için teşekkür ederiz. C Keith Stone, MD Roger L. Humphries, MD Mayıs 2011

xi

¡HYLUHQOHU

$Uí *ÐU 'U 6HOHQ $FHKDQ Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Adana

<UG 'RÁ 'U 'DYXW %DOWDFÜ Düzce Üniversitesi Aile Hekimliği AD., Düzce 'RÁ 'U )ÜUDW %HNWDí Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Acil Tıp AD., Antalya

8]P 'U $\ÁD $ÁÜNDOÜQ Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Adana

8]P 'U ¡DðODU (PUH ¡DðOÜ\DQ Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kardiyoloji Kliniği, Adana

8]P 'U .XUWXOXí $ÁÜNVDUÜ Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği, İstanbul

$Uí *ÐU 'U /HELEH ¡HOHEL Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp AD., İstanbul

$Uí 'U *ÐNVX $IDFDQ Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Acil Tıp AD., Çanakkale

$Uí *ÐU 'U =HKUD 'HPLURðOX Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp AD., İstanbul

8]P 'U 0HKPHW $NÁLPHQ Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Antalya

3URI 'U $U]X 'HQL]EDíÜ Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp AD., İstanbul

$Uí *ÐU 'U *ÐNKDQ $NGXU Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp AD., Edirne

8]P 'U °]JÖU 'LNPH İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği, İstanbul

'RÁ 'U 2NKDQ $NGXU Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Acil Tıp AD., Çanakkale 8]P 'U (EUX $NRðOX Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp AD, İstanbul

8]P 'U °]OHP 'LNPH İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği, İstanbul

'RÁ 'U 2QXU $NSÜQDU Adana Özel BSK Metropark Hastanesi, Kardiyoloji Servisi, Adana

'RÁ 'U 3RODW 'XUXNDQ Erciyes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Acil Tıp AD., Kayseri

8]P 'U (UWXðUXO $OWÜQELOHN Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği, İstanbul

8]P 'U 6HUNDQ (PUH (URðOX Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp AD, İstanbul

'RÁ 'U 2VPDQ .ÖUíDW $UÜNDQ Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kulak, Burun, Boğaz Hastalıkları Kliniği, Adana

8]P 'U *ÐNKDQ (PLQ *HQÁHU Dr Lütfi Kırdar Kartal Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, İstanbul

'RÁ 'U +DNDQ $\WDQ Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği, Adana

$Uí *ÐU 'U 0ÖJH *ÖOHQ Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Adana

xiii

xiv

¡(9ñ5(1/(5

8]P 'U )DUXN *ÖQJÐU Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Antalya 'RÁ 'U ñEUDKLP ñNL]FHOL İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Acil Tıp AD., İstanbul 8]P 'U $OSHU .DQPD] Birecik Devlet Hastanesi, Kulak, Burun, Boğaz Hastalıkları Servisi, Şanlıurfa $Uí *ÐU 'U $WLOOD .DSODQ Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Acil Tıp AD., Antalya 8]P 'U )DUXN .DUDWHNH Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Genel Cerrahi Kliniği, Adana 'RÁ 'U &HPLO .DYDOFÜ Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Ankara 8]P 'U 0XUDW .R\XQFX Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği, İstanbul 8]P 'U 1DODQ .R]DFÜ Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Adana 8]P 'U =LNUHW .ÐVHRðOX Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Adana <UG 'RÁ 'U $OL .XWOXFDQ Düzce Üniversitesi İç Hastalıkları AD., Düzce 8]P 'U (JHPHQ .ÖÁÖN Sakarya Üniversitesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği, Sakarya $Uí *ÐU 'U +DOLO 0XWOX Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Acil Tıp AD., Antalya 'RÁ 'U °]JH 2QXU Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp AD., İstanbul 'RÁ 'U 0HKPHW °]GRðDQ Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Genel Cerrahi Kliniği, Adana

$Uí *ÐU 'U 0XUDW °]JHQÁ Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Acil Tıp AD., Antalya 'RÁ 'U 6HGD °]NDQ Erciyes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Acil Tıp AD., Kayseri 8]P 'U ¡LðGHP °]SRODW Marmara Üniversitesi Pendik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp AD., İstanbul 8]P 'U 7XED &LPLOOL °]WÖUN Ümraniye Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği, İstanbul 8]P 'U 'HU\D °]WÖUN Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği, İstanbul 'RÁ 'U 'RðDÁ 1L\D]L °]ÖÁHOLN Dr Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği, İstanbul $Uí *ÐU 'U °PHU 6DOW Erciyes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Acil Tıp AD., Kayseri 8]P 'U $]DGH 6DUÜ Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi, Ceyhan Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Adana <UG 'RÁ 'U $\KDQ 6DUÜWDí Düzce Üniversitesi Acil Tıp AD., Düzce 'RÁ 'U 6DOLP 6DWDU Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Adana 8]P 'U 9HID 6D\UDÁ Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Antalya $Uí *ÐU 'U 0 6HQFHU 6HðPHQ Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Adana 'RÁ 'U 6HFJLQ 6Ð\ÖQFÖ Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Acil Tıp AD., Antalya $Uí *ÐU 'U /H\OD 6ÖUPHOL Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Acil Tıp AD., Antalya 8]P 'U 6ÜOD ìDGÜOOÜRðOX İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği, İstanbul

¡(9ñ5(1/(5 $Uí *ÐU 'U ñEUDKLP °]JÖU ìDKLQ Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Adana $Uí *ÐU 'U ñNEDO ìDíPD] Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Antalya 8]P 'U &HP ìLPíHN Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil Tıp Kliniği, İstanbul 8]P 'U 0HWLQ 7RSDO Adana Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Tıp Kliniği, Adana

xv

$Uí *ÐU 'U 'HU\D <ÜOPD] Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi, Acil Tıp AD., Antalya <UG 'RÁ 'U 0XUDW <ÖFHO Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp AD., Sakarya 'RÁ 'U <XVXI <ÖUÖPH] Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp AD., Sakarya

¡HYLUL °QVÐ]Ö Ülkemizde hak ettiği yeri geç de olsa alan Acil Tıp, bilimsel alanda da hak ettiği yeri almakta gecikmedi. Bilimsel araştırmaların yanında kapsamlı ve odaklanmış, öğretici acil tıp kaynaklarının acil sağlık hizmetlerine gönül vermiş hekim ve yardımcı sağlık personeline kazandırılmasının önemi yadsınamaz. Özellikle acil tıp uzmanlık eğitimde yararlanılan kaynakların büyük çoğunluğunun özgün dilinde yayınlandığı düşünülürse; Türkçe kaynaklar açısından Güncel Acil Tanı ve Tedavinin önemli bir boşluğu doldurduğu açıktır. Özveri ile gerçekleştirilen bu çalışmanın Türk Acil Tıbbına ilgi duyan tüm sağlık emekçilerine yararlı olmasını diliyoruz.

Doç. Dr. Salim Satar Doç. Dr. Özlem Güneysel Doç. Dr. Fırat Bektaş Mayıs 2012

xvii

30

%°/¶0 ,

$&ñ/ 7,%%,1 °=(/ <°1/(5ñ

Olay Komuta Sistemi (OKS) ve Olay Müdahale Sistemi (OMS): Başlangıçta askeri birimler ve yangın birimleri tarafından kullanılmıştır. OKS geçtiğimiz yirmi yılda gelişerek afet yönetim, operasyon, planlama, lojistik ve finans konularında ülke çapında müdahaleden yerel olaylara kadar tercih edilen yaklaşım metodu olmuştur. Çoklu (veya Toplu) Yıkım Olayları (ÇYO): Çok sayıda insanın hastalandığı veya yaralandığı olaylardır. Bazen çok kurbanlı olay olarak da adlandırılır. Tıbbi Afet: Belli bir zaman ve alan içerisinde mevcut acil tıbbi kaynakların yetersiz kaldığı ve insanların hastalandığı ve yaralandığı olaydır. Karşılıklı Yardım: Felaket durumunda komşu toplulukların arasındaki destek ve yardımlaşma anlaşmasıdır. Ulusal Tepki Sistemi (UTS): Bu Birleşmiş Milletlerin ulusal tepki planının son halidir. Bu planın esnekliğinin artması, UTS’nin güncel versiyonunu gelişmeye zorlamaktadır. Afet durumunda altyapı ve popülasyonun koordinasyonunu sağlamak için ulusal veya federal sistem ulusal, eyalet, yerel ve özel sektör kaynaklarını kullanır. Yatıştırma: Doğal veya insan kaynaklı afetlerde felaketin yıkıcı etkisini azaltarak veya kaçınarak can ve mal kaybını azaltmak ve topluma güvenli ortam sağlamak amacı için ayrılmış kritik kaynaklardır. Felaket hasarı, rekonstrüksiyon ve tekrarlayan hasar döngüsünü tamir etmeyi amaçlar. Çoğu zaman bu eylemlerin uzun dönem kalıcı etkileri vardır.

$)(7 '°1*¶6¶ Afetlerin kendine özgü gelişme şekli, değişken süreli farklı evrelerden oluşan döngüsü vardır. Bu olaylar serisi afet döngüsü olarak adlandırılır (Şekil 4-1). Karışık olaylarda afet planlama ve müdahale, afet döngüsü kullanılarak basitleştirilebilir. Bu döngünün beş evresi vardır.

$)(7/(5 $5$6, '°1(0 Olaylar dizisinin afete yol açacağı dönemdir. Bu dönemde afete yol açabilecek veya yıkıcı etkilerini arttırabilecek yerel tehlikelerin incelenmesi risk belirlemede çok önemlidir.

8<$5, '°1(0ñ Sonrasında uyarı dönemi gelir ve bu dönem beklenen felaketin gerçekleşmesi muhtemel zamanı işaret eder. Daha öncelerden hava ve sismik tahmin modelleri olay gelişmeden önce halkı

Yanıt

İyileşme

Afet Yatıştırma risk azaltma

Hazırlık

Önleme

S ìHNLO $IHW GÐQJÖVÖ uyarmak, barınak ve tahliye gibi koruyucu önlemlerin uygulanması amacıyla kullanılır.

(7.ñ 9(<$ $&ñ/ '°1(0 Olayın yaşandığı dönemdir. Bu dönem göreceli olarak daha kısa olabilir. Hasarın büyüklüğü, öncelikler, yaralıların tespiti ve gerekli kaynak belirlenir. Afet öncesi planlama ve tedbirler bu dönemin etkisini azaltmakta etkisi büyüktür.

.857$50$ '°1(0ñ Hızlı hareket etmenin hayat kurtarıcı olduğu acil müdahale dönemidir.

ñ<ñ/(ì0( '°1(0ñ Bu dönem toplumun eski haline dönmesi için gerekli tüm müdahaleleri içerir. Bu dönem haftalar ile yıllar sürebilecek bir süreçtir.

$)(7 YH 723/8 <,.,0 2/$</$5,1,1 .$7(*25ñ/(5ñ Felaketler genellikle doğal ya da insan yapımı olarak ikiye ayrılır. Aslında teknik olarak tüm felaketler insan yapımıdır. Kasırga tarafından palmiye ağacının devrilmesi doğal bir olayın sonucu gerçekleşen bir yıkımdır. Ama aynı bölgeye insan tarafından yapılan yüksek katlı bir otelin yıkılması da aynı doğal olayın sonucudur. Fakat insanın bu bölgedeki riskleri bilerek bir otel inşa etmesi potansiyel felaket anlamı taşımaktadır.

$))(7 7,%%,

.218

37

Afet Acil yerel yönetim

Yerel kaynaklar bölgesel mutual yardım Devlet acil yönetimi

Federal Acil Yönetim Ajansı

Intra/inter devlet mutual

S ìHNLO $IHW \DQÜW NRRUGLQDV\RQX

ler yardımıyla UOMS sürekli geliştirilmektedir. Son dönemde kaynak israfının azaltılması, UOMS ve OKS kavramlarının birbirinden ayrılması, planlama, toplum eğitimi ve karşılıklı yardım koordinasyonunun iyileştirilmesi konularına ağırlık verilmiştir. Buna ek olarak, özel sektörün, resmi olmayan kurumların (ROK) rolü, seçim ve atama ile getirilen görevlilerin tanımı netleştirilmiştir. UOMS hazırlıklı olmak, iletişim ve enformasyon yönetimi ve kaynak yönetimi bileşenlerinden oluşur. Hem UOMS hem de NRF tüm olayların öncelikle yerel düzeyde yönetilmesi gerektiğini savunur. Bu söylemin amacı toplumların kendilerini geliştirecek şekilde olası bir afete hazırlık yapmalarıdır. Hazırlıklı olmak ortak yaklaşımı gerektirir. Şehir, ilçe ve eyalet çapında acil servis, yangın, ATS, polis, sağlık çalışanları ve hastanelerin temsilcilerinden oluşan çoklu disipliner konsey protokollerin oluşturulması, tatbikat düzenlenmesi, kaynak gereksinimlerinin belirlenmesi ve en iyi uygulamanın geliştirilmesi için çalışır. UOMS afet sırasında iletişim hatalarını engellemek için özel acil durum iletişim ve enformasyon sistemleri kullanır. Kurumlar arasında kaynak yönetimi konusunda, kaynak ve ilaçların depolanması gibi konularda ilgili birimlerden birine fazladan yük binebilir. UOMS kaynak ve ekipmanların

toplanması, mobilizasyonu ve iadesi prosedürünü yönetir. Belli standartlarda işlev görmesi beklenen ekipmanların elde edilmesi ve sertifikasyonuna rehberlik eder. UOMS acil personelinin olay yönetimi ve acil yanıtı yürütebilmesi için yeteri kadar bilgi, beceri ve deneyim sahibi olması için ulusal standartlar getirmiştir. Acil ekipmanının çoğu olay yeri kaynak seviyesini arttırmak amcıyla iki yönlü kullanıma uygun olarak tasarlanmıştır ve bu ekipmanların kullanımı konusunda sürekli eğitim yapılmaktadır.

2/$< .2087$ 6ñ67(0ñ UOMS birimleri olay anında etkin yönetimi sağlamak için bir taslak oluşturur. Olay komuta sistemi (OKS) olay anında acil yönetime yönelik yapılan geniş çaplı aktivite ve organizasyonları standardize eder. Bir bölgedeki yerel acil müdahale ekibi olayların çoğuna gerekli müdahaleyi yapabilir. Teknik veya coğrafi olarak hızlıca genişleyen olaylarda yerel imkanlar yeterli olmayacağı veya afet döngüsünün erken aşamalarında tükeneceği için ciddi kaynak ve destek ihtiyacı olur. Geniş bir coğrafi alanı kaplayan tek bir olayda birden fazla yerel acil olay müdahale sistemine ihtiyaç duyulur. OKS ulusal katılım gerektiren kompleks olayları yönetmek için esnek bir sistem sağlar.

62

%°/œ0 ,

$&ù/ 7,%%,1 °=(/ <°1/(5ù

A S ĂŹHNLO 3HULNDUGL\DO HIĂ–]\RQ %X VXENVLIRLG NDUGL\DN EDNĂœGD NDOELQ Ă HYUHVLQGH KLSRHNRLN VL\DK VĂœYĂœ KDWWĂœ JĂ?UĂ–OHELOLU %X YDND DUDĂ LĂ L WUDILN ND]DVĂœ VRQUDVĂœQGD JHOLĂ­HQ NHQGL NHQGLQL VĂœQĂœUODPĂœĂ­ ELU DRUW UĂ–SWĂ–UĂ– YDNDVĂœGĂœU tal boĹ&#x;luÄ&#x;a yerleĹ&#x;tirilir ve prob çentiÄ&#x;i hastanÄąn saÄ&#x;Äąna doÄ&#x;ru yĂśneltilir (Ĺžekil 6-11A). Kalp gĂśrĂźntĂźlendiÄ&#x;inde, prob çentiÄ&#x;i baĹ&#x;a doÄ&#x;ru çevrilerek saÄ&#x; omuzu hedefleyip uzun eksen bakÄąsÄą elde edilebilir (Ĺžekil 6-11B). Alternatif olarak prob çentiÄ&#x;i sol omuza çevrilerek kÄąsa eksen bakÄąsÄą elde edilebilir (Ĺžekil 6-11C).

X 6SOHQRUHQDO %DNĂœ Sol Ăźst kadran bakÄąsÄą (splenorenal bakÄą ya da perisplenik bakÄą da denir) çoÄ&#x;u yeni baĹ&#x;layan sonograf için en zor FAST bakÄąsÄądÄąr. Her ne kadar prob yerleĹ&#x;imi Morison poĹ&#x; bakÄąsÄąndakine benzer olsa da dalak, Morison poĹ&#x;u bakÄąsÄąnda karĹ&#x;ÄąlÄąk gelen karaciÄ&#x;erin saÄ&#x; lobundan daha posteriorda yer alÄąr. Prob 8 ve 11.kotlar arasÄąnda orta ya da arka aksiller hatta yerleĹ&#x;tirilir. Prob çentiÄ&#x;i omzun arkasÄąna doÄ&#x;ru yĂśnlendirilir, bĂśylece prob kotlara paralel hale gelir. EÄ&#x;er dalak gĂśrĂźntĂźlenemezse prob baĹ&#x;a doÄ&#x;ru bir sonraki kot aralÄąÄ&#x;Äąna yaklaĹ&#x;tÄąrÄąlÄąr (Ĺžekil 6-12). Normal splenorenal bakÄą Morison poĹ&#x; bakÄąsÄąna benzer (Ĺžekil 6-13). Diyafram gĂśrĂźntĂźlenebildiÄ&#x;i takdirde ekranÄąn solunda yer alacaktÄąr. Dalak da solda ve bĂśbreÄ&#x;in Ăźzerinde gĂśrĂźntĂźlenebilmelidir. BatÄąnda serbest sÄąvÄą varsa dalaÄ&#x;Äąn her iki yanÄąnda da gĂśrĂźlebilir, az miktarda sÄąvÄą birikimlerini ekarte edebilmek için tĂźm bĂślge taranmalÄądÄąr. SÄąvÄą, genellikle dalaÄ&#x;Äąn baĹ&#x;a daha yakÄąn kÄąsÄąmlarÄąnda hemen diyafram altÄąnda birikir. Kan ya da asit siyah ya da anekoik olarak gĂśrĂźlecektir (Ĺžekil 6-14). FAST bakÄąsÄą esnasÄąnda plevral efĂźzyonu gĂśrĂźntĂźlemek için hem Morison poĹ&#x; bakÄąsÄąnÄąn hem de splenorenal bakÄąnÄąn kullanÄąlabileceÄ&#x;ini hatÄąrÄąnÄązdan çĹkarmayÄąn. Herhangi bir ba-

B

C S ĂŹHNLO $ 6RO SDUDVWHUQDO NDUGL\DN EDNĂœ 3URE VWHUQXPX KHPHQ VROXQD \HUOHĂ­WLULOLU SURE Ă HQWLĂ°L VDĂ° RPX]D GRĂ°UX \Ă?QHOWLOHUHN X]XQ HNVHQ EDNĂœVĂœ % VRO RPX]D \Ă?QHOWLOHUHN NĂœVD HNVHQ EDNĂœVĂœ & HOGH HGLOLU

80

%°/¶0 ,

$&ñ/ 7,%%,1 °=(/ <°1/(5ñ nin ilerisine itin. İğneyi sıkı bir şekilde yerinde tutarken kateteri gövdesine doğru ilerletin. Pratik yaparak kateteri ilerletmek ve iğneyi çekmek tek bir düzgün hareketle yapılabilir. Kateterle iğneyi aynı anda çekmediğinizden emin olun. İğnenin takılma insidansını azaltmak için bu günkü IV kateterlerin çoğunda iğnenin kateter cihazının proksimal kılıfına güvenli ve hızlı bir şekilde çekilmesini sağlayan yaylı bir mekanizma bulunur. Açık kateterden kontrolsüz kan kaybını önlemek için iğneyi kateterden çekmeden önce doğrudan basınç uygulayarak kateterin ucundaki proksimal veni tıkayın.

6. Girişim sahasının çevresindeki cildi temizleyin. 7. Hakim elinizle iğneyi doğrudan kavrayın. İğneyi venin ya üzerinden ya da yakın bir yerden yaklaşık 10-20 derecelik bir açıyla cilde yerleştirin. 8. Cildi gergin bir şekilde ven ponksiyon sahasına çekerek iğne ile kateteri venin içine yerleştirin. Venin lümenine girildiğinde kan kateterin gövdesine geri akar. 9. Hem iğnenin hem de kateterin venin lümeninde olduğundan emin olun. Kan ancak iğne venin içinde olduğunda ve kateterin ucu damar duvarının karşısında olduğunda ve aslında damar duvarına girmemiş olduğunda geri akabilir. Bu pozisyonda kateter iğnenin üzerinden vene ilerleyemez. Bu komplikasyonu önlemek için, kan başlangıçta döndükten sonra iğneyi ve kateteri venin içine yaklaşık 4-6 mm ilerletin. İğne ve kateter bu pozisyondayken kanın akmaya devam ettiğinden emin olun.

11. Not: Nadiren kateterin ven içinde tam ilerlemesini önleyen bir valv ile karşılaşılır. Bu durumda kateter gövdesini yerinde tutun, turnikeyi kaldırın ve intravenöz tüp sistemini katetere bağlayın. Venin içine intravenöz sıvı vermek genellikle valvi açarak kateterin tam yerleştirilmesini sağlar. 12. Turnikeyi çıkarın.

10. Kateteri iğne üzerinden kaydırın (Şekil 7-2A). İğneyi bir elle gövdesinden damarla 10-20 derecelik bir açıyla tutarken diğer elle kateter gövdesini kavrayın ve kateteri iğneA

S ìHNLO $ ñðQH\L NDWHWHU NDSOÜ LðQHGHQ ÁÜNDUPD WHNQLðL % ñQWUDYHQÐ] WÖS VLVWHPLQLQ EDðODQPDVÜ

13. İntravenöz sıvı setini katetere bağlayarak akışı kontrol edin. Uygun yerleştirilmiş bir kateter hızlı sıvı verilme%

96

%°/œ0 ,

$&ù/ 7,%%,1 °=(/ <°1/(5ù

A

B

sÄ‚ĹŻĹŻÄžŏƾůÄ‚ Vallecula

ƉĹ?Ĺ?ůŽƚ sŽŏÄ‚ĹŻ ĹŹĹ˝ĆŒÄš Piriform fossa

C

D

S ĂŹHNLO 'LUHNW ODULQJRVNRSL YH RURWUDNHDO LQWĂ–EDV\RQ WHNQLĂ°L $ 'Ă–] ODULQJRVNRS EĂœĂ DĂ°Ăœ GLOLQ DUNDVĂœQD YH HSLJORW XFXQXQ GHULQLQH JHĂ LULOLU % (SLJORW XFXQXQ GHULQLQGH JORWWLN DĂ ĂœNOĂœĂ°Ăœ RUWD\D Ă ĂœNDUDQ GĂ–] ODULQJRVNRS EĂœĂ DĂ°ĂœQĂœ JĂ?VWHUHQ ODWHUDO ELU JĂ?UĂ–QĂ–P & (Ă°UL EĂœĂ DNOĂœ ELU ODULQJRVNRSWDQ JĂ?UĂ–QHQ JORWWLV ' (QGRWUDNHDO WĂ–SĂ–Q \HUOHĂ­WLULOPHVL

:D\ /: HGLWRU &XUUHQW 6XUJLFDO 'LDJQRVLV 7UHDWPHQW UG HG /DQJH 3DUW & UHSURGXFHG ZLWK SHUPLVVLRQ IURP .HPSH &+ 6LOYHU +. 2n%ULHQ ' HGLWRUV &XUUHQW 3HGLDWULF 'LDJQRVLV 7UHDWPHQW WK HG /DQJH L]QL\OH \D\ĂœQODQPĂœĂ­WĂœU

malzemeler elde hazÄąr bulunmalÄądÄąr) HastanÄąn burnunu inceleyin ve bir nazal geçiĹ&#x;in diÄ&#x;erinden daha bĂźyĂźk olup olmadÄąÄ&#x;ÄąnÄą kontrol edin. EÄ&#x;er fark yoksa sol burun deliÄ&#x;ini kullanmak endotrakeal tĂźpĂźn vokal kordlara hizalanmasÄą için daha iyidir. YaÄ&#x;lanmÄąĹ&#x; nazotrakeal tĂźpĂź

eksternal narisin içine yerleĹ&#x;tirin ve nazofarinksin tabanÄąna varana kadar direkt olarak arkaya doÄ&#x;ru geçirin. Bu teknik nazogastrik tĂźp geçirmede kullanÄąlana benzer bir tekniktir (bkz nazogastrik entĂźbasyon, aĹ&#x;aÄ&#x;Äąda).

$&Ăą/ *Ăą5ùÏù0/(5 Ä&#x;Äąndan emin olun, bu durum basÄąnç nekrozu ve burunun kabuk baÄ&#x;lamasÄąyla sonuçlanabilir.

.218

99

A

X °]HO 3UREOHPOHU $ (QWĂ–EH +DVWDODU EntĂźbe bir hastada nazogastrik tĂźp yerleĹ&#x;tirmek zor olabilir. YukarÄąda anlatÄąlan adÄąmlarÄą izleyin ve eÄ&#x;er nazogastrik tĂźp Ăźst Ăśzofagusa sÄąkÄąĹ&#x;Äąrsa kafÄą indirmeyi unutmayÄąn. YanÄąt vermeyen entĂźbe bir hastada tĂźpĂź doÄ&#x;rudan gĂśrĂźĹ&#x; altÄąnda Ăśzofagusa ilerletmek amacÄąyla zaman zaman Magill forsepsleri ve laringoskop kullanmak gerekli olabilir.

% .RPDWĂ?] +DVWDODU

B

KomatĂśz ya da donuklaĹ&#x;mÄąĹ&#x; bir hasta tĂźpĂźn geçiĹ&#x;ini kolaylaĹ&#x;tÄąrmak için doÄ&#x;ru zamanda yutkunamaz. Burundan farinkse geçerken tĂźpĂźn doÄ&#x;al kÄąvrÄąmÄą anterioradÄąr; bu nedenle tĂźp trakeaya girmeye eÄ&#x;ilimlidir. AĹ&#x;aÄ&#x;Äądaki manevralardan herhangi biri faydalÄą olabilir (burada verilen sÄąrada uygulanmalÄądÄąr): 1. TĂźpĂź geçirirken hastanÄąn baĹ&#x;ÄąnÄą esnetin. EÄ&#x;er bu giriĹ&#x;im acil serviste yapÄąlÄąyorsa hastada servikal omur hasarÄą bulunmadÄąÄ&#x;Äąndan emin olun. 2. TĂźp hipofarinkse geçtikten sonra doÄ&#x;al kÄąvrÄąmÄąnÄą posterior olarak yĂśnlendirmek için tĂźpĂź çevirin ve ilerletmeye devam edin. 3. TĂźpĂź burun deliÄ&#x;inden nazofarinkse geçirin ve posterior olarak Ăśzofagusa yĂśnlendirmek amacÄąyla hastanÄąn aÄ&#x;zÄąna bir parmaÄ&#x;ÄąnÄązÄą sokun. 4. TĂźpĂź doÄ&#x;rudan gĂśrĂźĹ&#x; altÄąnda Ăśzofagusa ilerletmek için laringoskop ve Magill forsepsleri kullanÄąn.

6(1*67$.(1 %/$.(025( 9(<$ 0Ăą11(627$ 7Âś3Âś <(5/(ĂŹ7Ăą5Ăą/0(6Ăą Minnesota ve Sengstaken-Blakemore tĂźpleri (Ĺžekil 7-12) Ăśzofageal varislerle Ăśzofagogastrik bileĹ&#x;keden gelen kanamayÄą geçici olarak kontrol etmek amacÄąyla kullanÄąlÄąr. Sengstaken-Blakemore tĂźpĂź 3 lĂźmenli 2 balonlu lastik bir tĂźptĂźr: balonlardan biri midenin lĂźmeninde Ĺ&#x;iĹ&#x;irilir ve Ăśzofagogastrik bileĹ&#x;keye karĹ&#x;Äą bastÄąrÄąlÄąr, diÄ&#x;er balon doÄ&#x;rudan varisleri bastÄąrmak amacÄąyla Ăśzofagus lĂźmeninde Ĺ&#x;iĹ&#x;irilir. BalonlarÄą Ĺ&#x;iĹ&#x;irmek amacÄąyla 2 lĂźmen kullanÄąlÄąr; ßçßncĂźsĂź tĂźpĂźn distal ucunda bir porta açĹlÄąr ve mideyi drene etmek amacÄąyla kullanÄąlÄąr. Minesota tĂźpĂź Ĺ&#x;uanda mevcut diÄ&#x;er tĂźplere tercih edilmektedir. Bu tĂźpĂźn 4 lĂźmeni vardÄąr; ikisi balonlarÄą Ĺ&#x;iĹ&#x;irmek için kullanÄąlÄąrken biri gastrik içeriÄ&#x;in aspirasyonuna izin verir, dĂśrdĂźncĂźsĂź ise balonun ĂźstĂźnde Ăśzofagusu aspire eder. EÄ&#x;er Ăśzofageal portu olmayan bir tĂźp (Ăśrn., Sengstaken-Blakemore

S ĂŹHNLO .DQDPDOĂœ YDULVOHU LĂ LQ EDORQ WDPSRQDGĂœ $ 6HQJVWDNHQ %ODNHPRUH WĂ–SĂ–QĂ–Q KDYD\OD P/ Ă­LĂ­LULOHELOHQ XIDN ELU JDVWULN EDORQX RN YDUGĂœU % 'Ă?UW OĂ–PHQOL 0LQHVRWD WĂ–SĂ–QĂ–Q P/n\H Ă­LĂ­LULOHELOHQ Ă RN GDKD EĂ–\Ă–N ELU EDORQX YH Ă?]RIDJHDO EDORQXQ Ă–]HULQGHNL VHNUHV\RQODUĂœ DOPDN LĂ LQ ELU GL]L DVSLUDV\RQ SRUWX RN YDUGĂœU

tĂźpĂź) kullanÄąlÄąrsa biriken sekresyonlarÄą çĹkarmak için Ăśzofageal balonun hemen ĂźstĂźnde Sengstaken-Blakemore tĂźpĂźne nazogastrik bir tĂźp baÄ&#x;lanmalÄądÄąr. Sengstaken-Blakemore ya da minesota tĂźpĂźnĂźn etkili kullanÄąmÄą her balondaki basÄąnca yakÄąndan dikkat edilmesi ve Ăśzofagogastrik varislerden sĂźrekli kanamanÄąn izlenmesini gerektirir (kan, Sengstaken-Blakemore tĂźpĂźnĂźn gastrik aspirasyon portu ya da nazogastrik bir tĂźp aracÄąlÄąÄ&#x;Äąyla Ăśzofageal balonun Ăźzeri veya minesota tĂźpĂźnĂźn Ăśzofageal portu aracÄąlÄąÄ&#x;Äąyla aspire edilir). Uygun olmayan bir yerleĹ&#x;tirme aynÄą zamanda gastrik balonun Ăśzofagusta Ĺ&#x;iĹ&#x;irilmesinide saÄ&#x;lar ki bu durum Ăśzofageal rĂźptura yol açabilir. Her iki tĂźple de hastalarÄąn çoÄ&#x;unda balon tamponad giriĹ&#x;iminden Ăśnce hava yolunun korunmasÄą amacÄąyla Ăśncelikle orotrakeal ya da nazotrakeal entĂźbasyon gerekir. KomatĂśz hastalarda ise entĂźbasyon her zaman yapÄąlmalÄądÄąr.

108

%°/¶0 ,

$&ñ/ 7,%%,1 °=(/ <°1/(5ñ

20 cm

A Toplama şişesi

B Su seviyesi

C Toplanan su Duvardaki emme

Ticari torakostami tüp drenaj sistemi

S ìHNLO 7ÖS WRUDNRVWRPL GUHQDMÜ YH íLíH HPPH DSDUDWÜ $ íLíHVL WRUDNRVWRPL WÖSÖ LOH EDðODQWÜOÜGÜU SOHYUDO GUHQDMÜ LQVSHNVL\RQ YH YROÖP ÐOÁÖPÖ LÁLQ WRSODU % íLíHVL $WPRVIHULN EDVÜQÁ DOWÜQGD WÖSÖQ GLVWDO QRNWDVÜ DÁÜN NDOÜUVD DNFLðHU NROODSVÜQÜ ÐQOHPHN DPDFÜ\OD EDVLW YDOI JÐUHYLQL JÐUÖU 3XOPRQHU KDYD NDÁDðÜ WÖSÖQ LÁLQGHNL VX\XQ DOWÜQGD ROXíWXUGXðX EDORQFXNODUOD VDSWDQDELOLU & íLíHVL SOHYUDO ERíOXðD JÐQGHULOHQ QHJDWLI EDVÜQFÜ GÖ]HQOHPHN DPDFÜ\OD YDUGÜU 'XYDU HPPHVL RUWD WÖSWHQ & íLíHVLQH JHOHQ VÖUHNOL EDORQFXNODUÜ GÖ]HQOHPHOLGLU 2OXíDQ QHJDWLI EDVÜQÁ + O cm ELULPLQGHQ % YH & íLíHVLQGHNL VÜYÜ VHYL\HOHULQGHNL IDUND HíLW ROPDOÜGÜU 3OHXU (YDF VLVWHPL D\QÜ GÖ]HQGH ÁDOÜíÜU %LWHQ XÁODUGDQ ELULVL JÐðÖV WÖSÖQH GLðHULGH HPPH\H EDðOÜGÜU 3OHXU (YDF VLVWHPLQLQ KHU ELUL ÖUHWLFLQLQ NXOODQÜFÜ QRWODUÜQGD EHOLUWWLðL GÖ]H\H NDGDU VWHULO VX LOH GROGXUXOXU 'XQSK\ -( :D\ /: HGLWRUV &XUUHQW 6XUJLFDO 'LDJQRVLV 7UHDWPHQW WK HG /DQJH L]QL\OH \D\ÜQODQPÜíWÜU

114

%°/¶0 ,

$&ñ/ 7,%%,1 °=(/ <°1/(5ñ

F F S

L K

K F

A

B

C

D

L B F F

V V A

S ìHNLO )$67 WHWNLNLQLQ KHU ELULQGH VÜYÜ JÐUÖQHQ JÐUÖQWÖVÖ $ DWULXP % PHVDQH ) VÜYÜ . EÐEUHN / NDUDFLðHU 6 GDODN 9 YHQWULNÖO

144

%ยฐ/ยถ0 ,,

6,. *ยฐ5ยถ/(1 $&รฑ/ 352%/(0/(5รฑ1 <ยฐ1(7รฑ0รฑ

A B

C

D E

S รฌHNLO +DYD\ROXQX Dร PD YH VROXQXPX VDรฐODPD $ <DWDUNHQ VXSLQ SR]LV\RQGD GLOLQ RN SRVWHULRUD \HU GHรฐLรญWLUHUHN KDYD\ROXQX Wร NDPDVร % ve & 6XSLQ SR]LV\RQGD PDQGLEXODQร Q LOHUL LWLOPHVL LOH GLO ND\QDNOร KDYD\ROX REVWUร NVL\RQXQXQ Dร ร OPDVร EDรญ JHUL ร HQH \XNDUร PHWRGX ' .XUWDUร Fร VSRQWDQ VROXQXPX Jร รฐร V KDUHNHWOHULQH EDNDUNHQ QHIHV DOPD LOH ร ร NDQ KDYD\ร GLQOH\HUHN KLVVHGHUHN NRQWURO HGHU ( $รฐร ]GDQ Dรฐ]D VROXQXP %Dรญ JHUL ร HQH \XNDUร \DSDUNHQ NXUWDUร Fร SDUPDNODUร Qร ND]D]HGHQLQ EXUQXQX NDSDPDN Lร LQ NXOODQร U .XUWDUร Fร GHULQ ELU QHIHV DOร U ND]D]HGHQLQ Dรฐ]ร Qร Dรฐ]ร LOH NDSDWร U QHIHV YHULU Jร รฐร V KDUHNHWLQL L]OHU 3DVLI QHIHV YHUPH\H EDNDU GLQOHU YH KLVVHGHU

7(0(/ 9( ñ/(5ñ .$5'ñ<$. <$ì$0 '(67(ïñ

A

.218

145

B

C

S ìHNLO ¡HQH NDOGÜUPD PDQHYUDVÜ $ (ðHU VHUYLNDO RPXUJD \DUDODQPDVÜQGDQ íÖSKHOHQLOL\RUVD EDíÜ JHUL LWPHGHQ NXUEDQÜQ ÁHQHVLQLQ DOW NÐíHOHULQGHQ NDYUD\ÜS NDOGÜUDUDN KDYD\ROXQX DÁÜQ % YH & 6ROXQXP HQ L\L LNLQFL ELU NXUWDUÜFÜ YH\D FHS PDVNHVL \DUGÜPÜ LOH VDðODQÜU resini dudaklarınız ile kapatın. Başlangıçta 2 saniyeden uzun iki yavaş soluk verin. Göğüs yükselme ve alçalması iyi olmalıdır. Eğer yoksa hastanın havayoluna yeniden pozisyon verin ve tekrar soluk verin. Halen hareket yoksa hastada yabancı cisim ile tıkalı havayolu (YCTH) olduğunu varsayıp onu açmaya çalışın (aşağıda).

cı için hastayı yeterli solutmak için cep maskesi ile solutmak balon maske ile solutmaktan sıklıkla daha kolay ve etkilidir. Mümkün olduğunda maskeye ilave oksijen takılması gerekir. Maske ile etkin bir şekilde yerleştirilmesini sağlamak için iki teknik vardır.

$ðÜ]GDQ PDVNH\H Tek yönlü valfi olan veya olmayan temiz bir maske (sıklıkla cep maskesi denir) ağızdan ağza solunuma yardımcı olarak kullanılabilir. Solunumlar ağızdan ağıza’da olduğu gibi aynı şekilde yaptırılır. Tecrübesiz kurtarı-

a. Sefalik teknik- Birden fazla kurtarıcı var ise kullanılır. Hastayı solutan kurtarıcı yatağın başında yer alır. Maske şu iki yoldan biri ile kullanılır: parmaklar çene kaldırma için kullanılırken başparmaklar ve tenar bölgeler ile maskenin yerleşme-

62/8180 6,.,17,6,

.218

199

S ìHNLO &LGGL SXOPRQHU ÐGHPLQ UDG\RJUDILN JÐUÖQÖPÖ

X .OLQLN %XOJXODU Astım veya kronik obstrüktif akciğer hastalığı olanlarda, ciddi dispne ve solunum sıkıntısı görülebilir. Ancak bu grup hastalarda dispnenin postural olma olasılığı düşüktür ve öksürük daha yaygın ve sıkıntılıdır. Astım veya kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan hastalarda göğüs oskültasyonu sırasında genellikle vizing duyulur. Takipne, taşikardi, siyanoz, göğüs hiperekspansiyonu ve azalmış solunum sesleri de genelde görülür. Ciddi dönemlerinde tam cümle kuramayarak oluşan konuşma yetersizliği, %92’nin altında oksijen satürasyonu, yardımcı solunum kaslarının kullanımı, pulsus paradoksus, konfüzyon ve oskültasyonda sessiz bir göğüs görülür. Bakteriyel pnömoni gibi patolojik durumlar olmadığı sürece CXR sadece genişlemiş akciğer gösterir. Bu hastalarda sıklıkla viral veya bazen bakteriyel trakeobronşit sonrası veya bir allerjene maruz kalma ile kronik hastalık açığa çıkar. Ekspiratuvar akım hızının pik değeri, solunum tıkanıklığının ve uygun tedaviye cevabın en pratik göstergesidir.

X 7HGDYL $ 2NVLMHQ Arteryel oksijen satürasyonunu en az %95’e çıkarmak veya pO2’yi 60-80 mmHg arasında tutmak için 1-3 L/dakika oksijen verilir. Solunumsal depresyona ve arteryel pCO2’de aşırı miktarda bir artışa sebep olmamaya özen gösterilmelidir. Nabızoksimetre tercih edilebilir fakat arteryel kan gazı analizi doğrudan tedaviye yardımcı olabilir. Noninvaziv ventilasyon, trakeal entübasyon ve mekanik ventilasyon yerine kullanılabilir. Ancak hastanın akut solunum yetmezliği varsa entübasyon gerekli olabilir.

% %HWD DGUHQHUMLN 6HPSDWRPLPHWLN %URQNRGLODWDWÐUOHU Yetişkinlerde beta-adrenerjik sempomimetik bronkodilatörler mümkün olduğunca aerosol formda verilmelidir, parenteral olarak da verilebilir. Albuterol’ün tipik dozajı 3mL salin içinde 0.2-0.3 mL’dir, her 20-30 dakikada bir nebülizatörle verilmelidir. Beta-agonistler ipratropium bromid ile kombine halde

62/8180 6,.,17,6,

.218

203

S ìHNLO 6Dð WDUDIOÜ NÖÁÖN SQÐPRWRUDNV

vital kapasite ve maksimum inspiratuvar güç). İlk kan gazı seviyeleri tatmin edici ise entübasyon ertelenebilir. Özgül tedavi nöromüsküler hastalık üzerine yoğunlaşmalıdır (Konu 37). Genelde hızlıca hastaneye yatış yapılır.

38/021(5 .2//$36 Ciddi solunum sıkıntısı veya belirgin fizik bakı bulgularına yol açmayan orta derecede pulmoner kollaps CXR’de görülebilir. Tedavisi özgün nedene yönelik olarak aşağıda belirtilmiştir.

3QÐPRWRUDNV

X .OLQLN %XOJXODU Klinik olarak pnömotoraks spontan veya travmatik olarak sınıflandırılır. Spontan pnömotoraks (SP); birincil (altta yatan akciğer hastalığı olmadan) ve ikincil (klinik olarak belirgin akciğer hastalığına bağlı) olmak üzere ikiye ayrılır. Hasta sık sık göğüs ağrıları ve solunum sıkıntısı çeker; solunum sesleri azalır, etkilenmiş bölgede göğüs perküsyonu yapıldığında timpani oluşur. Dispne veya solunum sıkıntısının derecesi kollaps

miktarına ve basınç seviyesine (tansiyon pnömotoraks) bağlıdır. CXR akciğer kollapsını ve plevral boşlukta havayı gösterir (Şekil 13-3). Plevral boşlukta küçük miktarda sıvı da olabilir. Tansiyon pnömotoraks benzer bir şekilde ortaya çıkar ve gecikmiş bulguları mediyastinum kayması, genişlemiş boyun damarları, hipotansiyon ve şoktur.

X 7HGDYL YH 6RQXÁODQGÜUPD Bilateral pnömotoraksta acil torakostomi endikedir. Tek taraflı tansiyon pnömotoraks, klinik değerlendirmeye göre acil iğne dekompresyonu veya torakostomi ile tedavi edilmelidir. CXR doğrulaması için beklenmemelidir.

$ %LULQFLO 6SRQWDQ 3QÐPRWRUDNV SP’ta hastanın ilk gelişinde (%20’nin altında veya apikal 3 cm altında) ve minor semptomları gösteren hastalar tedavi edilmemeli ve poliklinikten yakın takiple hastaneden taburcu edilmelidir. İlk belirtilerinde SP %20 üstünde veya apikal 3 cm üstünde olan veya major sempomları olan hastalar için tercih edilen tedavi basit manüel aspirasyon veya Heimlich valfına

.$5,1 $ï5,6,

.218

237

A

S ìHNLO 6Dð ÖVW DOW NDGUDQ DðUÜVÜ RODQ KDVWDGD RUDO YH LY NRQWUDVWOÜ %7 *ÐUÖQWÖGH VDð DOW NDGUDQGD EÖNÖOPH\OH ELUOLNWH NDOVLIL\H DSHQGLNROLW JÐUÖOPHNWHGLU A ve % *HQLíOHPLí LÁL VÜYÜ GROX DSSHQGLNV C GH JÐUÖOPHNtedir. B ritonda serbest hava görülebilir ve bu durum çoğu zaman altta yatan hastalık bulgusu olmadan ya asemptomatik ya da çok az semptomla seyreder.

( .DOVLILNDV\RQ YH 2SDVLWHOHU Karın grafileri safra kesesi taşları, üreteral taşlar, pankreatik kalsifikasyon, retroperitoneal kalsifikasyon ve vasküler kalsifikasyonları gösterebilir. Bu bulguların önemi öykü ve fizik bakı ile birlikte değerlendirilmelidir.

X °]HO ¡DOÜíPDODU (Tablo 15-4’e bakınız.) Özel kontrastlı direkt grafiler, ultrasonografi veya bilgisayarlı tomografi (BT) yararlı olabilir.

X %DU\XP (QHPD İntussussepsiyon (barsak düğümlenmesi) olgularında baryum veya hava kontrastlı enema tanısal ve tedavi edicidir. Diğer taraftan baryum enemayı tanının kesin olmadığı akut karın

328

%°/¶0 ,,,

75$90$ $&ñ//(5ñ

A

S ìHNLO 6Dð WHPSRUDO VXEDUDNQRid kanama ($ ' %D]DO 6LVWHUQD\D A YHQWULNÖOH % YH ODWHUDO YHQWULNÖOOHUH & ' XODíPDNWD $\QÜ ]DPDQGD RUWD EÖ\ÖNOÖNWH VRO IURQWRWHPSRUDO VXEGXUDO KHPDWRP EHOLUJLQ ELU íHNLOGH JÐUÖOPHNWH

B

ana karar vermek için kullanılan değişkenlerin uzun listesi; GKS<15, amnezi (anterograd/retrograd), şüpheli kafa fraktürü, kusma, 65 yaş üstü (bir çalışmada 60 yaş üstü), koagulopati, fokal defisit, nöbet, bilinç kaybı görülebilen travma, baş ağrısı, yaralanma mekanizması, intoksikasyon ve geçirilmiş beyin cerrahi operasyonunu içerir. Bütün klinik karar verme kriterleri çalışmaları %95 güven aralığında nöroşirurşikal girişim gerektirecek intrakraniyal patolojiyi saptamadaki duyarlılığı % 93-100 olarak saptamışlardır. Kanada beyin BT kuralları en çok üzerinde çalışılan karar verme kriterlerindendir. Klinik olarak önemli beyin hasarının tespiti açısından duyarlılığı %100’ dür

(güven aralığı %95: %98-100). 16-64 yaş arası hastalara uygulanan bu kriter göre minör kafa travması (GKS 13-15 olan ve tanıklı bilinç kaybı, amnezi ve konfüzyonu olan hastalar olarak tanımlanmış) olan hastaların beyin BT ihtiyacı aşağıdaki değişkenlerin mevcut olmasına göre verilir; t Yaralanma sonrası 2. saatte GKS<15, t Şüpheli açık veya deprese kafatası kırığı veya baziller kafatası kırığının herhangi bir bulgusu mevcutsa t 2 yada daha fazla kusma episodu mevcutsa

342

%°/œ0 ,,,

Anterior gĂśrĂźnĂźm

75$90$ $&Ăą//(5Ăą

Lateral gĂśrĂźnĂźm

A

Le Fort I

B

Le Fort II

C

Le Fort III

S ĂŹHNLO /H IRUW NĂœUĂœNODUĂœQĂœQ °Q VRO YH <DQ VDĂ° JĂ?UĂ–QWĂ–OHUL A /H )RUW , % /H )RUW ,, C /H )RUW ,,,

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.