Kan Gruplarına Giriş
i
KAN GRUPLARINA GİRİŞ İKİNCİ EDİSYON Geoff Daniels, PhD, FRCPath Consultant Clinical Scientist Bristol Institute for Transfusion Services NHS Blood and Transplant Bristol, UK
Imelda Bromilow, MSc, CBiol General Manager Scientific Service Lateral Grifols Pty MelbourneAustralia
Çeviri Editörü:
Doç. Dr. Yasemin HEPER Çeviren:
Dr. L. Tufan KUMAŞ
NOBEL TIP KİTABEVLERİ
© 2012 Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti. KAN GRUPLARINA GİRİŞ Çeviri Editörü: Doç. Dr. Yasemin HEPER Çeviren: Dr. L. Tufan KUMAŞ ISBN: 978-975-420-879-5 Bu kitabın Türkçe’ye çeviri hakkı © John Wiley & Sons Ltd. tarafından Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti.’ne verilmiştir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz. Her türlü yayın hakkı saklıdır.
Essential Guide to Blood Groups SECOND EDITION Geoff Daniels, PhD, FRCPath, Imelda Bromilow, MSc, CBiol ISBN: 978-1-4443-3530-9 © John Wiley & Sons Ltd.
Düzenleme/Kapak: Nobel Tıp Kitabevleri - Cenk AKAY Baskı / Cilt: Nobel Matbaacılık, Hadımköy-İSTANBUL
NOBEL TIP KİTABEVLERİ LTD. ŞTİ. ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08 SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03 ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43 ANTALYA Meltem Mahallesi Dumlupınar Bulvarı Falez Sit. Toros Apt. No: 183/2 Tel: (0242) 238 15 55 BURSA Altıparmak Cad. Burç Pasajı, Bursa Tel: (0224) 224 60 21
Ankara MN MEDİKAL & NOBEL TIP KİTABEVİ Halk Sok. No: 5 Sıhhiye-Ankara Tel: (0312) 431 16 33 İzmir / Bornova İZMİR GÜVEN KİTABEVİ 168. Sok. No: 10/1 Bornova-İzmir Tel: (0232) 339 16 96 İzmir / Konak İZMİR GÜVEN KİTABEVİ SSK İş Hanı P/36 Konak-İzmir Tel: (0232) 425 27 58 Adana ADANA NOBEL KİTABEVİ Adnan Kahveci Bulvarı 31/C Adana Tel: (0322) 233 00 29
Çeviri Önsözü
ABO ve Rh’dan başka kan gruplarının da bulunduğunu ilk öğrendiğimde oldukça şaşırmıştım. Ardından şu soruları sordum kendi kendime: Ne işe yarar bu kan grupları? Neden bu kadar çok eritrosit yüzey antijeni var? Bu antijenik çeşitliliğin nedeni, transfüzyon uygulamalarını zorlaştırmak değildir herhalde diye düşündüm sonra. Kan grubu antijenlerini, onlara karşı oluşan immün yanıtları, bu immün yanıtların neden olduğu laboratuvar ve klinik sorunları anlamaya, çözmeye ve önlemeye yönelik bu sorularla başlayan yolculukta, kısa bir mesafe yol almak için bile çok çaba harcamam gerektiğini fark ettim. Beni bu kitabı çevirmeye iten güç, bu alanda yeterli Türkçe kaynağın bulunmayışı oldu. Her ikisi de kendi alanlarında saygın birer kişilik olan Geoff Daniels ve Imelda Bromilow’un yazdığı bu kitap bir temel kaynak niteliğinde. Umarım bu kitap, benzer sorulara yanıt arayan tüm “Kan Bankacı” dostlarımın yolunu biraz kolaylaştırır. L. Tufan KUMAŞ
İçindekiler
Kısaltmalar ix 1. Kan gruplarına giriş, 1 Kan grubu nedir?, 1 Kan grubu antikorları, 3 Kan gruplarının klinik önemi, 3 Kan gruplarının biyolojik önemi, 3 Kan grubu sistemleri, 4 Kan grubu terminolojisi ve sınıflandırma, 4
2. Kan gruplamada kullanılan teknikler, 7 Antijen-antikor reaksiyonlarını etkileyen faktörler, 7 Sıcaklık, 7 Zaman ve iyonik güç, 8 pH, 8 Antijen yoğunluğu, 8 Hemaglütinasyon reaksiyonlarının evreleri, 9 Direkt aglütinasyon, 10 İndirekt aglütinasyon, 11 Enzim teknikleri, 11 Antiglobülin testler, 13 Elüsyon teknikleri, 17 Test prosedürlerinin otomasyonu, 17 Akım sitometri, 18 Moleküler kan grubu genotiplendirme, 19
3. ABO kan grupları, 20 Giriş, 20 ABO antijenleri, antikorları ve kalıtım, 20 A1 ve A2, 21 vii
viii || İçindekiler
Antijen, fenotip ve gen frekansları, 22 ABO antikorları, 23 ABO sisteminin transfüzyon ve transplantasyon tıbbı açısından önemi, 24 ABO antijenlerinin biyokimyasal yapısı, 25 ABO antijenlerinin biyosentezi ve ABO moleküler genetiği, 26 A ve B’nin prekürsörü: H, 28 ABH sekresyonu, 28 H-noksan eritrositler, 30 Daha ileri karmaşıklıklar, 30 Kazanılmış değişiklikler, 31 Hastalık ile ilişkileri ve işlevsel özellikler, 31
4. Rh kan grubu sistemi, 33 Giriş – rhesus değil Rh, 33 Haplotipler, genotipler ve fenotipler, 34 Biyokimya ve moleküler genetik, 35 D antijeni (RH1), 37 D polimorfizminin moleküler temeli, 37 D varyantları, 38 Anti-D’nin klinik önemi, 40 D testi, 41 C, c, E ve e antijenleri (RH2, RH4, RH3, RH5), 41 CcEe antikorlarının klinik önemi, 41 C/c ve E/e polimorfizmlerinin moleküler temeli, 42 Diğer Rh antijenleri, 42 Bileşik antijenler: ce, Ce, CE, cE (RH6, RH7, RH22, RH27) ve G (RH12), 42 Cw, Cx, MAR (RH8, RH9, RH51), 43 VS, V (RH20, RH10), 43 Rh-noksan fenotipler – Rhnull ve Rhmod, 43 Rh proteinlerinin ve RhAG’nin olası işlevleri, 44
5. Diğer kan grupları, 45 Kell sistemi, 45 Kell glikoproteini ve KEL geni, 45 Kell sistem antijenleri, 46 Kell sistem antikorları, 47 Ko fenotip, 47 McLeod sendromu, McLeod fenotipi ve Kx (XK1) antijeni, 47
İçindekiler || ix
Duffy sistemi, 48 Fya (FY1) ve Fyb (FY2), 48 Anti-Fya ve -Fyb, 49 Fy3 ve Fy5, 49 Duffy glikoproteini; bir kemokin reseptörü, 49 Duffy ve sıtma, 49 Kidd sistemi, 50 Jka (JK1) ve Jkb (JK2); anti-Jka ve -Jkb, 50 Jk(a–b–) ve Jk3, 51 Kidd glikoproteini bir üre taşıyıcısıdır, 51 MNS sistemi, 51 M (MNS1) ve N (MNS2); anti-M ve -N, 52 S (MNS3) ve s(MNS4); anti-S ve -s, 52 S– s– U– fenotip ve anti-U, 52 Diğer MNS antijen ve antikorları, 53 Diego sistemi, 53 Bant 3, eritrosit anyon değiştiricisi, 53 Dia (DI1) ve Dib (DI2); anti-Dia ve -Dib, 53 Wra (DI3) ve Wrb (DI4); anti-Wra ve -Wrb, 54 Diego sisteminin diğer antijenleri, 55 Lewis sistemi, 55 Diğer bazı kan grubu sistemleri, 56 P, 56 Lutheran, 56 Yt, 57 Xg, 57 Scianna, 57 Dombrock, 57 Colton, 57 Landsteiner-Wiener (LW), 57 Chido / Rogers, 58 Gerbich, 58 Cromer, 58 Knops, 58 Indian, 58 I, 58 Herhangi bir kan grubu sistemine dahil olmayan antijenler, 59
6. Kan grubu antikorlarının klinik önemi, 60 Antikor üretimi ve yapısı, 61 Antikorların klinik önemini etkileyen faktörler, 64 Antikorun özgüllüğü, 64
x || İçindekiler
Hemolitik transfüzyon reaksiyonları (HTR), 65 İntra-vasküler eritrosit yıkımı, 66 Ekstra-vasküler eritrosit yıkımı, 67 Fetüs ve yenidoğanın hemolitik hastalığı (YDHH), 68 4 aydan küçük bebekler için çapraz karşılaştırma (cross-match) testi, 70 Oto-antikorlar, 72 Bir antikorun potansiyel önemini değerlendirmek için yapılan testler, 72 Transfüzyon için karar alma, 73
7. DNA’dan kan gruplama, 75 Fetal kan gruplama, 75 Hasta ve bağışçılarda kan grubu tiplendirme, 76
8. İmmünohematoloji’de kalite güvencesi, 79 Toplam kaliteyi gerçekleştirmek, 79 Materyal kontrolünün sıklığı ve özgüllüğü, 80 Güvenli transfüzyon uygulaması için kalite gereklilikleri, 82 Kritik kontrol noktalarının denetim listesi, 83 Laboratuvar hataları, kök neden analizi (KNA), düzeltici ve önleyici faaliyet (DÖF), 84
9. Referans laboratuvarda sorun çözümü, 86 ABO gruplama, 86 Rh gruplama, 88 Antikor tarama, tanımlama ve çapraz karşılaştırma testlerinde karşılaşılan sorunlar, 92
10. Sık sorulan sorular, 96 Okunması önerilen kaynaklar, 104 İndeks, 106
Kısaltmalar
ADCC AET AHG AML CLT CMV cv DAF DARC DAT DÖF DTT EDTA ETC FMH GP GPI HA Hb HCT HFA HLA HTR IAT ICAM Ig IL IS ISBT
antikora bağımlı hücresel sitotoksisite 2-aminoetilizotiyoüronyum bromid anti-human globulin akut miyeloid lösemi kemilüminesans test sitomegalovirüs varyasyon katsayısı çürüme hızlandırıcı faktör (decay accelerating factor) Duffy antijeni kemokin reseptörü direkt antiglobülin test düzeltici ve önleyici faaliyet ditiyotreitol etilendiamintetraasetik asit enzim uygulanmış hücreler feto-maternal kanama glikoforin glikozilfosfatidilinositol hemolitik anemi hemoglobin hematokrit yüksek sıklıktaki antijen (high frequency antigen) insan lökosit antijeni hemolitik transfüzyon reaksiyonu indirekt antiglobülin test hücreler arası adezyon molekülü immünglobülin interlökin acil çapraz karşılaştırma (immediate spin) International Society of Blood Transfusion (uluslar arası transfüzyon derneği) xi
xii || Kısaltmalar
IUT intra-uterin transfüzyon KG kalite güvencesi KGH kronik granülomatöz hastalık KK kalite kontrol KNA kök neden analizi LFA düşük frekans antijen (low frequency antigen) LISS düşük iyonik güçte salin (low ionic strength saline) LW Landsteiner-Wiener MAC membran atak kompleksi (membrane attack complex) MCA orta serebral arter MMA tek hücre tabakalı monosit testi (monocyte monolayer assay) NANA N-asetil nöraminik asit NISS normal iyonik güçte salin (normal ionic strength saline) OİHA oto-immün hemolitik anemi PBS fosfat tamponlu salin PSH paroksismal soğuk hemoglobinüri PZR polimeraz zincir reaksiyonu PEG polietilen glikol PNH paroksismal noktürnal hemoglobinüri SHH soğuk hemaglütinin hastalığı SNP tek nükleotid polimorfizmi SİP standart işletim prosedürü TKY toplam kalite yönetimi YDHH fetüs ve yenidoğanın hemolitik hastalığı
Kan Gruplarına Giriş
BÖLÜM 1 Kan grubu nedir ? 1900’de Landsteiner, farklı insanlardan elde edilen serumlarla karıştırıldığında, eritrositlerinin kümelenip kümelenmediğine dayanarak insanların üç gruba (halen A, B ve O olarak adlandırılmakta) ayrılabileceğini gösterdi. Kısa bir süre sonra dördüncü bir grup (AB) bulundu. “Kan grubu” terimi bu gruplardan kaynaklanmaktadır. Bir kan grubu, “özgül bir allo-antikor tarafından saptanan, eritrosit yüzeyindeki kalıtsal bir karakter” olarak tanımlanabilir. Kan grupları yalnız eritrositlerde mi bulunur? Her ne kadar trombosit ve nötrofillere özgü antijenler de kan grubu olarak adlandırılabilseler de genel tanımlama bu şekildedir. Bu kitapta yalnızca eritrosit yüzey antijenleri dikkate alınmıştır. Kan grupları, eritrositlere ve hatta kan hücrelerine özgü olmak zorunda değildir ve çoğunlukla diğer hücre tiplerinde de saptanabilirler. Kan grupları özgül bir antikor ile saptanmalıdır: eritrosit yüzeyinde var olabileceği düşünülen fakat yalnızca DNA dizileme gibi farklı bir yöntemle saptanan polimorfizmler kan grubu değildir. Dahası, bu antikorlar, bazı bireylerin bu kan grubunu taşımadığını gösteren allo-antikorlar olmalıdır. Kan grubu antijenleri şu yapılarda olabilir: • proteinler, • antikor yanıtının polipeptit omurgaya karşı geliştiği glikoproteinler, • antikor yanıtının karbonhidrat parçaya karşı geliştiği glikoproteinler, • antikor yanıtının karbonhidrat parçaya karşı geliştiği glikolipitler. Kan grubu polimorfizmleri, bazen bütün bir makromolekülün varlığı ya da yokluğuna (ör. RhD) yol açan temel bir değişiklik, bazen de tek bir amino asit (ör. Fya ve Fyb) veya tek bir monosakkarit (ör. A ve B) farklılığına yol açan minör bir değişiklik olabilir.
Essential Guide to Blood Groups, 2nd edition. By Geoff Daniels and Imelda Bromilow. Published 2010 by Blackwell Publishing Ltd. 1
2 || Bölüm 1 Tek-geçişli Tip 1 N
Politopik (çok-geçişli) Tip 3
Tip 2 C
GPI bağlantılı Tip 5
N
N
N
C
C Glikoforinler A - D, Lutheran, LW, Knops, Indian
Kell
RhD, RhCcEe, RhAG, Kidd, Diego, Colton, Gill, Kx, RAPH
C Duffy
Yt, Dombrock, Cromer, JMH
Şekil 1.1 Kan grubu aktivitesi gösteren farklı tipteki protein ve glikoproteinlerin,
eritrosit membranındaki yerleşimini gösteren diyagram. Her tipteki protein için kan grubu antijen örnekleri belirtilmiştir. (Tip 4 proteinler sitoplazmik yerleşimlidir ve eritrositlerde bulunmazlar).
Kan grubu proteinleri ve glikoproteinleri eritrosit membranına entegre yapılardır. Şekil 1.1’de bazı kan grubu protein ve glikoproteinleri şematik olarak gösterilmiştir. Bazıları tek membran geçişlidir. Bunların genellikle eksternal bir N-terminal ve sitoplazmik bir C-terminal bölgeleri bulunsa da (Tip 1) istisnai bir durumda (Kell glikoproteini) C-terminal eksternal, N-terminal internal olabilir (Tip 2). Bazıları politopiktir (Tip 3): Membranı birçok kez geçerler. Genellikle her iki terminalleri de sitoplazmik olmakla birlikte, Duffy glikoproteni gibi tek membran geçiş sayısına sahip bazılarının eksternal N-terminali bulunur. Son olarak membran geçiş bölgesi olmayan bazıları, membrana, karbonhidrat parçası proteinin C-terminaline bağlanan bir lipit kuyruk (glikozilfosfatidilinositol veya GPI çapa) ile tutunur (Tip 5). Eritrosit membranında, eksternal bölgesi bulunmayan Tip 4 glikoproteinler bulunmaz. Rh ve Kx proteinleri hariç, eritrosit yüzey proteinlerinin çoğu glikozillenmiştir. Glikozilasyon iki şekilde olabilir: (1) N-glikozilasyon; büyük ve dallanmış şekerler, aminoasit omurgadaki asparajin rezidülere bağlanırlar. (2) O-glikozilasyon; küçük glikanlar (genellikle tetrasakkaritler), serin veya treonin rezidülere bağlanırlar.
Kan Gruplarına Giriş || 3
Kan grubu antikorları Kan grupları antijenlerdir ve tanım olarak, bir antikor (veya T-hücre reseptörü) tarafından tanınmayan bir molekül antijen olamaz. Dolayısıyla tüm kan grubu yapıları antikorlar tarafından tanımlanır. Yetişkinlerin çoğunda, kendilerinde bulunmayan ABO antijenlerine karşı “doğal” antikorlar vardır. Çoğu diğer kan grubuna karşı gelişen antikorlar ise “doğal” antikorlar değildir. Bu antikorlar, gebelik veya doğum sırasında maternal dolaşıma geçen fetal hücreler veya transfüzyon ile verilen eritrositlerin yol açtığı immünizasyon sonucunda gelişir. Kan grubu antikorları genellikle IgM veya IgG olmakla birlikte bazıları IgA yapıda olabilir (bölüm 6). “Doğal” antikorlar genellikle baskın olarak IgM iken, “immün” antikorlar ağırlıklı olarak IgG yapıdadır. Genel bir kural olarak, IgM antikorlar antijen-pozitif hücreleri serum fizyolojik ortamında doğrudan aglütine ederken, IgG antikorlar aglütinasyon için AHG veya güçlendiricilere gereksinim duyarlar (bölüm 2).
Kan gruplarının klinik önemi Kan grupları, transfüzyon ve transplantasyonda büyük klinik önem taşırlar. ABO sisteminin tanımlanması, kan transfüzyonunu mümkün kılan en önemli faktörlerden biri olmuştur. Çoğu kan grubu antikoru, transfüze edilen antijen-pozitif eritrositlerin yıkımına yol açarak hemen ya da transfüzyondan günler sonra gelişen hemolitik transfüzyon reaksiyonuna (HTR) neden olur. En kötü olasılıkla HTR’ler dissemine intravasküler koagülasyon (DIC), böbrek yetmezliği ve ölüme yol açarken, en iyi olasılıkla transfüzyonun etkinliğini azaltırlar (bölüm 6). IgG kan grubu antikorları, gebelik sırasında plasentayı geçerek antijen eksprese eden fetal hücrelerin hemolizine yol açabilirler. Bu durum allo-immün fetal hemolitik anemiye, yani yaygın olarak bilinen adı ile fetüs ve yenidoğanın hemolitik hastalığına (YDHH) neden olur. Çoğu kan grubu antikoru YDHH oluşturma potansiyeline sahiptir fakat en önemlileri Rh sisteminden D ve c ile Kell sisteminden K’dır.
Kan gruplarının biyolojik önemi Çoğu kan grubu antijeninin biyolojik önemi bilinmektedir ya da yapısına bakılarak tahmin edilmektedir. Kan grubu antijenlerinin şu işlevleri olduğu düşünülmektedir: Önemli biyolojik moleküllerin eritrosit membranından transportu, hücre adezyonu ve dış uyaranlar için reseptörler, eritrosit yıkımını önleyen otolog kompleman regülatörleri, enzimler, eritrosit membranını
4 || Bölüm 1
hücre iskeletine bağlayan çapalar, hücreyi mekanik hasar ve mikrobik saldırılardan koruyan ekstrasellüler karbonhidrat matriks kaynakları. Kan grubu polimorfizmleri hakkında pek az şey bilinmekle birlikte, kan grubu moleküllerini tutunma amacıyla kullanıp hücrelere invaze olan patojenlerin neden olduğu seçilim baskısından kaynaklandıkları düşünülmektedir.
Kan grubu sistemleri ISBT’ye (International Society of Blood Transfusion) göre 284’ü 30 kan grubu sisteminde yer almak üzere toplam 328 kan grubu antijeni bulunmaktadır (Tablo 1.1 ve http://blood.co.uk/ibgrl/). Her kan grubu sistemi ya bir gen ya da iki veya üç yakın işkili genden oluşan, kısıtlı rekombinasyon gösteren ve benzer sekansları olan gen kümeleri tarafından kodlanır. Sonuç olarak her kan grubu sistemi farklı bir genetik yapıya dayanır. MNS sistemi üç gen tarafından kodlanırken Rh, Xg ve Chido/Rogers iki gen, geri kalanlar ise birer gen tarafından kodlanırlar. Rh ve MNS, sırasıyla 52 ve 46 antijenden oluşan en karmaşık sistemlerdir. Sekiz kan grubu sistemi ise sadece birer antijen içermektedir.
Kan grubu terminolojisi ve sınıflandırma 1900’de ABO sisteminin bulunmasından beri çok sayıda kan grubu antijeni tanımlanmış ve çok sayıda farklı terminolojiler kullanılmıştır. Farklı alelleri tanımlayan şu formlar kullanılmıştır: Büyük harfler (A, B; M, N), karşıt (antithetical) antijenleri ve alel ürünlerini tanımlayan büyük ve küçük harfler (S, s; K,k), üst simge harfler (Fya, Fyb) ve numaralar (Lu6, Lu9). Hatta tek bir sistem içinde bile farklı terminolojik stiller kullanılmıştır (ör. Kell sistemi: K, k, Kpa, Kpb, Kpc, K12, K13). Kan grupları için genetik temelli bir sayısal terminoloji tasarlanması için, 1980’de ISBT’de bir çalışma grubu kurulmuş ve kan grubu sistemlerine dayalı bir terminoloji oluşturulmuştur (Tablo 1.1). Bu terminolojiye göre, her sistem, üç basamaklı bir sayıya ek olarak 3-5 büyük harften oluşan sembollerle tanımlanır. Örneğin Kell sistemi: 006 veya KEL (Tablo 1.2). Bu sistem içindeki her antijenin üç basamaklı bir numarası vardır. K: 001, Kpa: 003 ve sırası ile 006001 veya KEL1, 006003 veya KEL3 olarak tanımlanırlar. Tamamen sayılardan oluşan sembol nadiren kullanılırken, fazlalık sıfırlar atıldıktan sonra sembollere eklenen sayılar daha yaygın kullanılmaktadır. Fenotipler, sistem sembolünü takiben iki nokta üst üste ve var olan antijenlerin sıralanması ile tanımlanır. Eksik antijenler, önlerine eksi işareti konularak sıralanır (Tablo 1.2). Genler ise, italik olarak yazılan sistem sembolünden sonra bir yıldız işareti ve takiben alel tarafından kodlanan antijenin numarası ile tanımlanır.
Kan Gruplarına Giriş || 5
Tablo 1.1 Kan Grubu Sistemleri. Antijen Gen isim(leri)* Sayısı ABO 001 ABO ABO 4 GYPA, GYPB, GYPE 002 MNS MNS 46 P1 003 P1PK P1 2 RHD, RHCE 004 Rh RH 52 005 Lutheran LU 20 LU veya BCAM KEL 006 Kell KEL 32 007 Lewis LE 6 LE veya FUT3 008 Duffy FY 5 FY veya DARC 009 Kidd JK 3 JK veya SLC14A1 010 Diego DI 22 DI veya SLC4AE1 011 Yt YT 2 YT veya ACHE XG 012 Xg XG 2 013 Scianna SC 7 SC veya ERMAP 014 Dombrock DO 7 DO veya ART4 015 Colton CO 4 CO veya AQP1 016 Landsteiner-Wiener LW 3 LW veya ICAM4 C4A, C4B 017 Chido/Rogers CH/RG 9 FUT1 018 H H 1 XK 019 Kx XK 1 020 Gerbich GE 11 GE veya GYPC CROM 021 Cromer CROM 16 022 Knops KN 9 KN veya CR1 IN 023 Indian IN 4 024 Ok OK 3 OK veya BSG RAPH 025 Raph RAPH 1 026 John Milton Hagen JMH 6 JMH veya SEMA7A 027 I I 1 I veya GCNT2 B3GALT3 028 Globoside GLOB 1 029 Gill GIL 1 GIL veya AQP3 RHAG 030 RHAG RHAG 3 *Alternatif gen isimleri belirtilen kan grubu sistemlerinde ilki ISBT’nin, (Human Genome Organisation) isimlendirmesidir. No
İsim
Sembol
CD No Kromozom CD235 CD240 CD239 CD238 CD234 CD233 CD99 CD297 CD242 CD173 CD236 CD55 CD35 CD44 CD147 CD151 CD108
CD241 ikincisi
9 4 22 1 19 7 19 1 18 17 7 X/Y 1 12 7 19 6 19 X 2 1 1 11 19 11 15 6 3 9 6 ise HGO’nun
Var olan bir kan grubu sistemine yeni bir antijenin dahil edilebilmesi için, söz konusu antijenin, sistemdeki diğer antijenleri oluşturan gen (veya gen kümesi) tarafından kodlandığını gösteren yeterli kanıt olmalıdır. Bir veya birden fazla antijen ile yeni bir sistem oluşturabilmek için ise var olan tüm sistemlerden genetik olarak farklı oldukları gösterilmelidir. ISBT terminolojisi kan grubu sistemlerine dayalı olduğundan kan grubu sınıflandırma işlevi de görür. Sayısal terminolojiyi kullanmak şart değildir.
6 || Bölüm 1
Tablo 1.2 Kan grubu terminolojisine ilişkin bazı örnekler.
Antijen Fenotip Gen
Orijinal
Sayısal
K, k, Kpa, Kpb
KEL1, KEL2, KEL3, KEL4
Coa, Cob
CO1, CO2
K– k+ Kp(a–b+)
KEL: –1,2,–3,4
Jk(a–b+)
JK: –1,2
K, k, Kp , Kp
KEL*1, KEL*2, KEL*3, KEL*4
Fy , Fyb
FY*1, FY*2
a
b
a
Genotip/haplotip
kKp /kKp
KEL*2,4/2,4
MS/Ms
MNS*1,3/1,4
b
b
Bu kitapta da kullanılmamıştır. Ancak kan gruplarının sınıflandırılmasını anlamak için bu terminolojiyi anlamak önemlidir. Bazı kan grubu antijenleri, yetersiz genetik kanıtlar nedeni ile sistemlere yerleştirilememiştir. Bunlar düşük sıklıkta antijenler ise “700 Serisi”nde, yüksek sıklıkta antijenler ise “901 Serisi”nde yer alırlar. Eğer iki veya daha fazla sayıda antijen genetik, serolojik veya biyokimyasal olarak birlikte kategorize edilebiliyor, ancak yeni bir sistem oluşturabilmek için yeterli kanıt yok ise bu antijenler bir kan grubu koleksiyonu oluşturabilirler. Seriler ve koleksiyonlar bölüm 5’te anlatılmıştır.