Küçük Hayvanların Dental, Oral ve Maksillofasiyal Hastalıkları

Niemiec new cover SB HZR_Layout 1 10.01.2013 10:07 Page 1

‘Pratisyenlerin kütüphanesinde , teknisyenlerin ve veteriner fakültesi öğrencilerinin de okumaları gereken kitap listesinde olmalıdır….Pratisyen veteriner hekimler için kaliteli renkli ve bol fotoğraflı önemli bir kaynaktır.

Journal of Veterinary Dentistry

niEmiEc

ISBN 978-975-420-948-8

a C o lo r h a N d b o o k r e N k l İ e l k İ ta b ı

İş

VE

m

G ÜN

vİ

l Cel eN

mİş

Bu renkli el kitabı, öğrenciler ve pratisyen veteriner hekimler için güncel Oral hastalıkların gelişimi hakkında gerçek bir kaynak oluşturması yanında daha tecrübeli veteriner diş hekimlerine üst düzey yorum getirmelerine de olanak verir.

KüçüK HayVanların DEntal, Oral VE MaKsİllOfasİyal HastalıKları

re

Bu kitap, klinisyenlerin sorunları düşünme ve yaklaşımını yansıtmaktadır: Geriye dönük sorgulamayı, klinik ilgiyi, özellikle tanısal testleri, ayırıcı tanıyı, önemli hususları ve olgu yönetimini içermektedir. Bu metinde 400’e yakın üst kalitede çizim-renkli fotoğraflar, görüntüleme ve diyagramlar, kritik öneme sahip tamamlayıcı bilgiler olarak yer almıştır.

KüçüK HayVanların DEntal, Oral VE MaKsİllOfasİyal HastalıKları

Editörlerimiz, veteriner hekimlerin yeni gelişen bir ilgi alanı olarak, küçük hayvan diş hekimliğinde, klinik olaylara hızlı bir şekilde çözüm üretilmesine yardımcı bu kitabı yazmışlardır.

reNklİ e l k İ ta b ı

Güncellenmiş ve gözden geçirilmiş el kitabının bu baskısı karton kapak formatıyla hekimlerimizin ilgisine sunulmuştur.

ze edİl

brook A. niEmiEc Çeviri E ditörleri

Dr. Oktay Deprem

P rof. Dr. Tahs in Yeşildere Çevirmen

Dilek Mobay

aFM niemiec SB 2nd imp 2012_FM niemic 26.12.2012 14:53 Page 1

Küçük Hayvanların Dental, Oral ve Maksillofasiyal Hastalıkları Renkli El Kitabı Brook A. Niemiec Diplomate, American Veterinary Dental College, Fellow, Academy of Veterinary Dentistry Southern California Veterinary Dental Specialties, San Diego, USA vetdentalrad.com

Çeviri Editörleri:

Dr. Oktay Deprem

Prof. Dr. Tahsin Yeşildere Çeviri:

Dilek Mobay

NOBEL TIP KİTABEVLERİ

aFM niemiec SB 2nd imp 2012_FM niemic 26.12.2012 14:53 Page 2

© 2013 Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti.

KÜÇÜK HAYVANLARIN DENTAL, ORAL VE MAKSİLLOFASİYAL HASTALIKLARI RENKLİ EL KİTABI Çeviri Editörleri: Dr. Oktay Deprem, Prof. Dr. Tahsin Yeşildere ISBN: 978-975-420-948-8 A Color Handbook SMALL ANIMAL DENTAL, ORAL & MAXILLOFACIAL DISEASE Brook A. Niemiec ISBN: 978-1-84076-108-5 © Manson Publishing Ltd. Bu kitabın Türkçeye çeviri hakkı © Manson Publishing Ltd. tarafından NOBEL TIP KİTABEVLERİ’ne verilmiştir. 5846 ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri yasası gereği herhangi bir bölümü, resmi veya yazısı, yazarların ve yayınlayıcısının yazılı izni alınmadan tekrarlanamaz, basılamaz, kopyası çıkarılamaz, fotokopisi alınamaz veya kopya anlamı taşıyabilecek hiçbir işlem yapılamaz.

Düzenleme: Baskı / Cilt:

Nobel Tıp Kitabevleri Cenk Akay Nobel Matbaacılık, Hadımköy-İSTANBUL

NOBEL TIP KİTABEVLERİ LTD. ŞTİ. ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08

www.nobeltip.com

ANKARA Sağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye) Tel: (0312) 434 10 87 ANTALYA Meltem Mahallesi Dumlupınar Bulvarı Falez Sit. Toros Apt. No: 183/2 Tel: (0242) 238 15 55 BURSA Uludağ Üniversitesi Görükle Kampüsü Kampüs AVM No: 7 Nilüfer-BURSA Tel: (0224) 224 60 21 ELAZIĞ Yahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43 SAMSUN Ulugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03

aFM niemiec SB 2nd imp 2012_FM niemic 26.12.2012 14:53 Page 3

İthaf Okunmaya değer bir kitap yazabilmeme/düzenlememe yardımcı olan herkese bu kitabı ithaf etmek istiyorum.

Yaşamımı ve kariyerimi etkileyen pek çok veteriner hekim oldu. Diş hekimliği alanında ilk akıl hocam Dr. Michael Floyd’dan yalnızca diş hekimliğini değil, mesleğimi zevk alarak nasıl uygulayacağımı da öğrendim. Bir diğer akıl hocam ve AVDC’nin kurucu üyesi Dr. Thomas Mulligan’a da teşekkürlerimi sunmak istiyorum. Sizler bana güvendiniz ve başta isteksiz olmama rağmen özenle ve sebatla çalışarak bu kitabı ortaya çıkarmama yardımcı oldunuz. Bana kol kanat gerdiğiniz ve Main Street’de geç saatlere kadar bana eşlik edip en iyisini ortaya koymayı bana öğrettiğiniz için teşekkür ederim. İlk işverenim ve bildiğim en iyi pratisyen hekim olan Dr. Barry Neichin’e bana veteriner hekimliğin temellerini öğrettiği için müteşekkirim. Dr. Michael Kelly ve Dr. Robert Tugend bu eğitime devam ederek bana ekip çalışmasının ne kadar tatmin edici olduğunu öğrettiler. Son olarak pazarlama ve hastalarla iletişim becerilerini öğrendiğim Dr. Robert Rooks’a teşekkür etmek istiyorum.

Bu süreçte bana yardımcı olan veteriner hekimlerin yanı sıra, mükemmel teknisyen ve asistanların yer aldığı bir grupla çalıştım. En başta son on yıldır sağ kolum (kimi zaman da sol kolum) olan Dawn Sabatino’yu anmak istiyorum. Onsuz, yaptıklarımın çoğu mümkün olmayacaktı; desteğin için çok teşekkür ederim. Diş hekimliğine başlarken bana yardımcı olan ve bilgisayar, elektrik ve mekanik konularındaki becerileriyle yaşamımı kolaylaştıran Robert Furman’a (yakın gelecekte bir veteriner hekim olacak) şükran borçluyum. Asistanlarım Teresa, Wendy, Tia ve Diane’a da sonsuz yardımları için teşekkürler.

Veteriner hekimlik dışında, bana ilham kaynağı olan ve 1980’li yıllarda veteriner diş hekimliğini aklıma sokan amcam Dr. Greg Steiner DDS’ye teşekkür ederim! Diş Hekimliği Fakültesi ve Akademiye başvurularım sırasında bana destek olup teknik konularda yardım eden eski dostum Lynel Berryhill’e de şükranlarımı sunuyorum. Yazdığım metnin düzenlenmesinde büyük emeği geçen Dr. Katie Kangas’a da müteşekkirim.

Son olarak bu kitabı esasen ebeveynim Jim ve Toni’ye ithaf ediyorum. Onların maddi ve manevi desteği olmadan eğitim ve mesleki deneyim sürecim gerçekleşemezdi. Ebeveynim, arkadaşım ve akıl hocam olarak bana verdiğiniz sonsuz destek için teşekkürler. Siz harikasınız!

Bu kitabın ortaya çıkarılmasını sağlayan katkılarınız için hepinize teşekkür ederim.

Brook

3

aFM niemiec SB 2nd imp 2012_FM niemic 26.12.2012 14:53 Page 4

İÇİNDEKİLER

4 Önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Kısaltmalar . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

BÖLÜM 1 Anatomi ve Fizyoloji Köpeklerde diş anatomisi . . . . . . 10 Kedilerde diş anatomisi . . . . . . . 12 Kemirgen ve lagomorf diş anatomisi . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Dental terminoloji . . . . . . . . . . . . 14 Diş gelişimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Mine (Enemal), dentin ve pulpa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Periodont . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Yüz ve çene kemikleri . . . . . . . . . 22 Kaslar, yanaklar ve dudaklar . . . 26 Nörovasküler yapılar . . . . . . . . . . 28 Kafa eklemleri . . . . . . . . . . . . . . . 31 Sert ve yumuşak damaklar . . . . . 32 Dil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Tükürük bezleri . . . . . . . . . . . . . . 36 Lenf düğümleri ve tonsiller . . . . 38

BÖLÜM 2 Ağız Muayenesi 1. Adım: Öykü . . . . . . . . . . . . . . . 40 2. Adım: Genel fizik muayene . . 41 3. Adım: Orofasiyal muayene . . 42 4. Adım: Uyanık (Bilinçli-anesteziye alınmamış) intraoral muayene . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 5. Adım: Anestezi altında orodental muayene . . . . . . . . 54

BÖLÜM 3 Veteriner Dental Radyoloji 1. Adım: Hastaya pozisyon verilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 2. Adım: Filmin hastanın ağızına yerleştirilmesi . . . . . . . . . . . . . 64 3. Adım: Tüpe pozisyon verilmesi (röntgen tüpü) . . . . . . . . . . . . 65 4. Adım: Işın dozunun ayarlanması . . . . . . . . . . . . . . 67 5. Adım: Radyografi (Film) çekimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

6. Adım: Film banyosu (Radyograf banyosu) . . . . . . 69 7. Adım: Tek tek dişler için teknikler . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 8. Adım: Dental radyografların (Filmlerin) yorumlanması . . 79

BÖLÜM 4 Pediyatrik Hasta Patolojisi Düşmemiş süt dişleri . . . . . . . . . 90 Kırılmış süt dişleri . . . . . . . . . . . . 93 Maloklüzyonlar (genel) . . . . . . . 95 “Deciduous” (geçici) maloklüzyonlar . . . . . . . . . . . 96 Sınıf I maloklüzyonlar . . . . . . . . 98 Mezioverse maksiller köpek dişleri (mızrak etkisi) . . . . . 100 Taban darlığı olan köpek dişleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Sınıf II maloklüzyon (overshot, mandibular brakignatizm) . . . . . . . . . . . 104 Sınıf III maloklüzyon (undershot) . . . . . . . . . . . . . 106 Sınıf IV maloklüzyon (Çarpık kapanış) . . . . . . . . . 108 Yarık damak . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Yarık dudak (tavşan dudağı) . . 112 Tight lip (kapalı dudak) . . . . . . 113 Hipodonti/oligodonti ve anodonti (konjenital olarak eksik dişler) . . . . . . . . . . . . . 114 Gömülü (sürmemiş) dişler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116 Dentijeröz kist (foliküler kist) . . . . . . . . . . . 118 Odontoma . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 Tüylü dil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Mine hipokalsifikasyonu (hipoplazi) . . . . . . . . . . . . . . 122 Kedilerde juvenil (püberte) gingivit/periodontit . . . . . . 124 Oral papillomatoz . . . . . . . . . . . 126

BÖLÜM 5 Dental Sert Dokuların Patolojileri Komplikasyonsuz kron kırığı (kapalı kron kırığı) . . . . . . . 128 Komplikasyonlu kron kırığı (açık kron kırığı) . . . . . . . . . . . . . . 130

Çürükler (kavite, diş çürümesi) . . . . . 133 Tip 1 felin diş rezorpsiyonu (TR) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Tip 2 felin diş rezorpsiyonu (TR) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138 Mine hipoplazisi ve hipokalsifikasyonu . . . . . . . 140 Dental abrazyon . . . . . . . . . . . . . 142 Dental atrisyon . . . . . . . . . . . . . 144 Eksternal rezorpsiyon . . . . . . . . 146 İnternal rezorpsiyon . . . . . . . . . 148 İntrinsik lekeler (endojen lekeler) . . . . . . . . . 149 Ekstrinsik lekeler (eksojen lekeler) . . . . . . . . . 151 Sekonder periodontal hastalığın söz konusu olduğu primer endodontik lezyon . . . . . . . 152 Sekonder endodontik tutulumun söz konusu olduğu primer periodontal lezyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Kombine endodontik ve periodontal lezyon . . . . . . . 155 İdiyopatik kök rezorpsiyonu . . 156

BÖLÜM 6 Dişeti problemleri Gingivitis . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Periodontitis . . . . . . . . . . . . . . . . 164 Generalize gingival genişleme (gingival hiperplazi) . . . . . . 170 Travma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Epulisler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 Kedilerde gingivostomatitis (kaudal stomatit) . . . . . . . . 176

BÖLÜM 7 Oral Mukoza Patolojileri Oronazal fistül . . . . . . . . . . . . . . 184 Eozinofilik granulom kompleksi . . . . . . . . . . . . . . . 186 Kronik ülseratif paradental stomatit (CUPS) (“öpücük” lezyonları) . . . . . . . . . . . . . . 189 Oral kaviteyi etkileyen bağışıklık aracılı hastalıklar . . . . . . . . . . . . . . . 192 Üremik stomatitis . . . . . . . . . . . 194 Kandidiyazis (pamukçuk) . . . . 195

aFM niemiec SB 2nd imp 2012_FM niemic 26.12.2012 14:53 Page 5

İÇİNDEKİLER

5

Oral kavitedeki kostik yanıklar . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

BÖLÜM 8 Kas, Kemik ve Eklemlerle ilgili sorunlar Mastikatuvar miyozit . . . . . . . . 200 Kraniyomandibular osteopati . . . . . . . . . . . . . . . 202 İdiyopatik trigeminal neuritis . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Temporomandibular eklem luksasyonu . . . . . . . . . . . . . . 205 Temporomandibular eklem displazisi . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Kırıklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 Travmatik diş avülsiyonu ve luksasyonu . . . . . . . . . . . . . . 214 Kök kırıkları . . . . . . . . . . . . . . . . 216

Osteomiyelitis . . . . . . . . . . . . . . 217 Tümörler ve kistler . . . . . . . . . . 218 Hiperparatiroidizm . . . . . . . . . . 221 Tetanoz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 Botulizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

BÖLÜM 10 Tükürük Sistemi Patolojileri Siyaloseller . . . . . . . . . . . . . . . . 238 Tükürük bezi tümörleri . . . . . . 240 Siyalolitler (tükürük taşları) . . . 241

BÖLÜM 9 Malign Oral Neoplaziler Giriş . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 Malign melanom . . . . . . . . . . . . 228 Fibrosarkom . . . . . . . . . . . . . . . . 230 Skuamöz hücreli karsinom . . . 232 Histolojik olarak düşük grad’lı (dereceli), biyolojik olarak yüksek gradeli fibrosarkom . . . . . . . . . . . . . 234 Osteosarkom . . . . . . . . . . . . . . . 235

Ekler . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 Kaynaklar . . . . . . . . . . . . 249 İndeks . . . . . . . . . . . . . . . 267

KATKIDA BULUNANLAR Chapter 1: Anatomy and Physiology John R. Lewis, VMD, FAVD, DAVDC Assistant Professor of Dentistry and Oral Surgery Matthew J. Ryan Veterinary Hospital of the University of Pennsylvania, Philadelphia, USA Alexander M Reiter, Dipl Tzt, Dr med vet, DAVDC, EVDC Assistant Professor of Dentistry and Oral Surgery Matthew J. Ryan Veterinary Hospital of the University of Pennsylvania, Philadelphia, USA Chapter 2: Oral Examination Lee Jane Huffman, DVM, DAVDC Pet Emergency Clinics and Specialty Hospital,Ventura and Thousand Oaks, USA This chapter is dedicated with all my love to Rebeckah, Nonatime, and my wee ‘Monsieur’.

Chapter 3: Veterinary Dental Radiology Brook A. Niemiec DVM, DAVDC, FAVD vetdentalrad.com Chapter 4: Pathology in the Pediatric Patient Brook A. Niemiec DVM, DAVDC, FAVD Southern California Veterinary Dental Specialties, San Diego, USA Chapter 5: Pathologies of the Dental Hard Tissues Gregg DuPont DVM, DAVDC Shoreline Veterinary Dental Clinic, Seattle, USA

Chapter 6: Problems with the Gingiva Linda DeBowes DVM, MS, DACVIM, DAVDC Shoreline Veterinary Dental Clinic, Seattle, USA Chapter 7: Pathologies of the Oral Mucosa Brook A. Niemiec DVM, DAVDC, FAVD Southern California Veterinary Dental Specialties, San Diego, USA Chapter 8: Problems with Muscles, Bones, and Joints Kendall G. Taney, DVM, DAVDC, FAVD Center for Veterinary Dentistry and Oral Surgery, Gaithersburg, MD, USA Mark M. Smith, VMD, DACVS, DAVDC Center for Veterinary Dentistry and Oral Surgery, Gaithersburg, MD, USA Chapter 9: Malignant Oral Neoplasia Ravinder S. Dhaliwal DVM, MS, DACVIM, DABVP Pet Care Veterinary Hospital, Santa Rosa, CA, USA This chapter is dedicated to my two little angels, Siona and Nikita, who have given a new perspective to my life.

Chapter 10: Pathologies of the Salivary System Brook A. Niemiec DVM, DAVDC, FAVD Southern California Veterinary Dental Specialties, San Diego, USA

aFM niemiec SB 2nd imp 2012_FM niemic 26.12.2012 14:53 Page 6

ÖNSÖZ

6

Veteriner diş hekimliği, 1970’lerde ve 1980’lerin başında, o güne değin sıklıkla göz ardı edilmiş bu sahayı ele alıp birincil öneme sahip bir odak noktası haline getiren klinisyenlerin yorulmadan bitmez tükenmez çabaları sonucu son 20 yıl içinde veteriner hekimlik kapsamında ortaya çıkmış bir disiplindir. Veteriner diş hekimliğinin bu öncülerine müteşekkiriz, pek çoğumuz veteriner hekimlik kapsamında sesimizi duyurabildik ve hayvanlara hizmet verme şanını elde ettik. Veteriner diş hekimliğinin ilk zamanlarında diş hekimliğine ilgisi olanlar bir araya gelmiş, faydalı ve başarılı buldukları koşul ve tedavileri tartışmıştır. Bu toplantılar sonucunda Amerikan Veteriner Diş Hekimliği Derneği ve Veteriner Diş Hekimliği Forumu oluşturulmuştur. Veteriner Diş Hekimliği Forumu her yıl düzenlenen ve yaklaşık 1000 katılımcının yer aldığı bir toplantıya dönüşmüş, en zorlayıcı/tatmin edici olguların soğuk bir içecek eşliğinde konuşulduğu buluşmalardan bugüne gelinmiştir. Ayrıca bu çabaların gelişimi neticesinde, veteriner diş hekimliğinin hâlihazırda uluslararası kabul görmüş, üç ayda bir yayınlanan dergisi “Journal of Veterinary Dentistry” hayat bulmuştur. Tüm bu çabaların amacı veteriner hekimleri veteriner diş hekimliği konusunda eğitmek ve genel anlamda veteriner hekimlik uygulamalarının gelişmesine yardımcı olmaktır.

Veteriner diş hekimliği pek çok açıdan sürekli biçimde evrilmekte olmasına rağmen, değişmeden kalan bir husus veteriner diş hekimliğinin uygulanabilirliğidir. Söz konusu durum bu kitabın organizasyonunda ve düşünce sürecinde yansıtılmıştır. Dr. Niemiec pek çok dental durumu son derece uygulamaya yönelik bir bakış açısından ele alarak mükemmel bir iş çıkarmıştır. İlk muayene süreciyle başlayıp dental radyografi gibi tanısal süreçleri vurgulayarak Dr. Niemiec pragmatik ipuçları vermektedir. Bu metnin okunuşu ile veteriner hekimlerin kendi uygulamaları kapsamındaki tanı sürecine ilişkin düşünce biçimleri arasında bir benzerlik söz konusudur. Normal oral/dental anatomiyi konu alan ilk bölümlerden başlayarak ağız muayenesi ve ilişkili tanısal süreç ile birlikte bu metin, pratisyen hekimler ve deneyimli veteriner diş hekimleri için değerli bir referans oluşturmaktadır.

Dr. Niemiec gibi, veteriner diş hekimliğinin ilk günlerinde bu işe soyunan bizler, hastanın gereksiz acı çekmemesi arayışı kapsamında diğer hekimleri eğitme geleneğinin sürmesini umut ediyoruz. Bu kitap tüm hekimler için mükemmel bir hediyedir.

Minnet ve teşekkürlerimle, Micheal Peak, DVM, DAVDC American Veterinary Dental College, Geçen dönem başkanı

ÇEVİRİ EDİTÖRLERİNİN ÖNSÖZÜ Değerli meslektaşlar, sevgili öğrenciler; Elinizdeki bu kitap, editörlüğünü ve çevirisini yaptığımız pet alanındaki kitaplar içinde veteriner hekimliğe yeni bir kavram, Veteriner Diş Hekimliği kavramı getiren, oldukça ayrıntılı ve özenle hazırlanmış bir kitaptır.

Amerika ve Avrupa ülkelerinde veteriner diş hekimliği kavramı son yirmi yıl içinde oldukça fazla sayıda meslektaşımızın ilgi duyduğu görece yeni bir disiplin haline gelmiştir. Ülkemizde de son yıllarda bir çok meslektaşımız, Veteriner Diş hekimliği alanındaki eksikliği hissetmişler, hatta bazı meslektaşlarımız, bu kitabın yayın hayatına girmesinde bizi teşvik etmiş, önerilerde bulunmuşlardır.

Kitap, yazarının önsözünde de belirttiği gibi, ağızın doğru muayenesinden, oral patolojilerin doğru tanınmasına; diş çekimlerinden, röntgen çekim tekniklerine, enfeksiyöz oral hastalıklardan, oral cerrahi hastalıklara kadar bir çok hastalığın tanı ve tedavisini içeren geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. Ağız içindeki tüm anatomik yapıların bir çok spesifik hastalıklarının tanı ve tedavisi ayrıntılı bir şekilde anlatılmaktadır. Özellikle bu alandaki önemli bir eksiklik olan röntgen çekim tekniklerinin ilginizi çekeceğine kuvvetle inanıyoruz.

Bu kitabın hazırlanması tartışmaları ABD'de Veteriner Diş Hekimleri Derneği gibi örgütlenmeleri de yaratmıştır. Bu açıdan da çok olumlu bir işlevi yerine getirmiş denebilir.

Bu eserin ülkemiz veteriner hekimliğine kazandırılmasında emeği geçen, başta Nobel Tıp Kitabevlerinin yöneticisi ve personeline, çevirmen Dilek Molbay arkadaşımıza, yine her zaman bizleri yüreklendiren ve yardımlarını esirgemeyen sevgili ailemize şükranlarızı sunarız.

Oktay Deprem

Tahsin Yeşildere

aFM niemiec SB 2nd imp 2012_FM niemic 26.12.2012 14:53 Page 7

GİRİŞ

Bu kitap veteriner hekimlere yönelik olarak, köpek ve kedilerde yaygın görülen oral patolojileri tanımlamak üzere hızlı bir referans olarak tasarlanmıştır. Tüm patolojiler özgün fotoğraflar ve bazı olgularda radyografik örneklerle gösterilmiştir. Grafik örneklerin yanı sıra patolojiye ilişkin kısa ancak eksiksiz ve güncel bir tanımlama verilmiştir. Söz konusu tanımlama etiyoloji, patogenez, klinik özellikler, ayırıcı tanılar, tanısal testler ve tedavi/yönetim süreçlerini kapsamaktadır. Peşi sıra her bir başlık akılda kalacak bir biçimde özetlenmiştir. Bu format oral hastalıkların tanınmasını ve ilk tedaviyi çok daha etkili kılacaktır. İlk üç bölüm oral patolojinin değerlendirilmesi ve tanınması adına bir temel oluşturmaktadır. Birinci bölümde oral anatomi ve fizyoloji ele alınmıştır. Kitabın biçimi itibariyle metin çok sayıda renkli resimle desteklenmiştir. İkinci bölümde doğru bir ağız muayenesinin nasıl yapılacağına dair aşamalı bir rehber sunulmuştur. Bu yaklaşım, hekimin, kitap içinde sıralanan çözümü zor patolojileri bulmasını sağlayacaktır.

Son olarak dental radyoloji sunulmuştur. Üçüncü bölümün ilk kısmında nitelikli dental grafilerin elde edilmesine ilişkin uygun teknikler tartışılmış, son kısımda ise yüksek nitelikli dijital görüntülerin yer aldığı dental grafilerin uygun tanısı ele alınmıştır. İlk üç bölüm oral patolojinin değerlendirilmesi ve tanınması adına bir temel oluşturmaktadır. Birinci bölümde oral anatomi ve fizyoloji ele alınmıştır. Kitabın biçimi itibariyle metin çok sayıda renkli resimle desteklenmiştir. İkinci bölümde doğru bir ağız muayenesinin nasıl yapılacağına dair aşamalı bir rehber sunulmuştur. Bu yaklaşım, hekimin, kitap içinde sıralanan çözümü zor patolojileri bulmasını sağlayacaktır.

Son olarak dental radyoloji sunulmuştur. Üçüncü bölümün ilk kısmında nitelikli dental grafilerin elde edilmesine ilişkin uygun teknikler tartışılmış, son kısımda ise yüksek nitelikli dijital görüntülerin yer aldığı dental grafilerin uygun tanısı ele alınmıştır.

Bu giriş kısmını takiben kitap, patolojisi bilinmeyenlerin kolaylıkla tanınması adına anatomik bölgelere göre sunulmuştur. Bunlar dişler; dişeti; oral mukoza; kemiklerle ilgili sorunları, oral/dental problemleri ve malign oral neoplazileri içermektedir. Bu özgün başlıklar diğer bölümleri tarayarak harcanacak zamanı en aza indirmek üzere anatomik bölümler şeklinde ayrı ayrı sunulmuştur. Bu etkili format dikkate alındığında, dokuz aylıktan daha küçük bir hasta söz konusu ise hekim yalnızca nadir olguda pediatrik bölümün dışındaki bölümleri inceleme durumundadır. Ayrıca, yeni bir patoloji söz konusu ise, hekim hastalık sürecinin adını bilmeyebilir, dolayısıyla bu noktada bir indeks de yararlı olmayabilir. Ağızda söz konusu bölgeyi ele alan bölümü (diş üzerindeki lezyon gibi) araştırarak, hekim, sorguladığı lezyona benzer resmi buluncaya kadar yalnızca birkaç patolojiyi tarayabilecektir. Böylece birkaç dakika içinde okuyucu, tanıyı doğrulamak üzere yapılması gereken testler ve hastalığın en iyi nasıl yönetileceği de dahil olmak üzere hastalık süreci hakkında pek çok şeyi öğrenebilecektir. Deneyimli hekimler dahi bu kitapta yer alan son bilgilerden yararlanabilecektir.

Ayrıca, kitabın özlü ve uygulamaya yönelik stili onu okuyucu dostu bir eğitim aracı kılmaktadır.

Veteriner hekim, meslektaş incelemesinden geçmiş bu kitabı yönetim önerilerini desteklemek üzere de kullanabilir. Bu durum veteriner diş hekimliğinde son derece önemlidir zira çoğu patolojilerde hayvan sahiplerinin fark edeceği görünür klinik belirtiler (örneğin kırık dişler) mevcut değildir. Dikkatli bir hekim hayvan sahiplerini konu ile ilgili patoloji konusunda yayınları okumaları konusunda cesaretlendirecek, böylece hasta sahiplerinin tedavi önerilerine uyumunu iyileştirebilecektir. Dental hastalık hemen tüm hayvanlarda mevcut olduğundan, her klinikte bu kitabın bulunmasını öneriyorum. Dişlere ilişkin tartışmalı durumlarda size yol gösterecektir.

Bu kitapta tedaviye ilişkin pek çok öneri yer almaktadır ancak teknik bir el kitabı değildir. Teknik becerilerini geliştirmek isteyen hekimlere Veteriner Diş Hekimliğinde Teknikler, 3.baskı, Holmstrom SE, Frost P ve Eisner ER (editörler), Saunder, 2004’ü öneriyorum. Ancak bu teknikler (dental radyoloji de dahil olmak üzere) en iyi uygulanarak öğrenilir. San Diego’da yer alan “wetlab”larımın listesine www.sdvdtc.com adresinden ulaşabiliriniz.

Brook A. Niemiec, DVM, DAVDC, FAVD

7

aFM niemiec SB 2nd imp 2012_FM niemic 26.12.2012 14:53 Page 8

KISALTMALAR

8 AI APD BPAB BT CBC CEJ CI CK COC CUPS DI DR EGC EMG FCV FE FeLV FIV FNA FSA GI HIV IL-1 IVIG LEO

amelogenesis imperfecta parlatma cihazı siyah pigmentli anaerob bakteriler Bilgisayarlı Tomografi Tam kan sayımı (TKS) Sementoenamel Bağlantı Calculus indeksi kreatin kinaz kalsifiye odontojenik kist kronik ülseratif paradental stomatit dentinogenesis imperfecta dijital radyografi eozinofilik granülom kompleksi Elektromiyografi felin (kedilerin) kalisivirüs furkasyon maruziyeti kedi lösemi virüsü Kedi İmmun Yetmezlik Virüsü ince iğne aspirasyonu fibrosarkom gingival indeks insan bağışıklık yetmezlik virüsü interlökin1 intravenöz immünglobülin endodontik kökenli lezyonlar

MGM/MGL mukogingival sınır/hat MM Mastikatuvar Miyozit MRI manyetik rezonans görüntüleme MTA mineral trioksit agregatı NSAİİ non-steroidal antiinflamatuvar ilaçlar OAF oroantral fistül OSA osteosarkom PDL periodontal ligament PEG perkütan endoskopik gastrostomi Pİ plak indeksi PTH paratiroit hormon RT-PCR ters transkriptaz polimeraz zincir reaksiyonu SCC skuamöz hücreli karsinom SE ekstrinsik boyama SI intrinsik boyama SLE sistemik lupus eritematozus SLOB Aynı -Lingual/Karşıt -Bukkal SRP kök temizliği TEN toksik epidermal nekroliz TME Temporamandibuler eklem TNF tümör nekroz faktör TVT Bulaşıcı Veneral Tümör (Transmisible Venereal Tümör) VOHC Veteriner Ağız Sağlığı Tedavi Konseyi