Temel Otorinolaringoloji Ad›m Ad›m Ö¤renme Rehberi
Prof. Dr. Rudolf Probst Basle Üniversite Hastanesi Otorinolaringoloji Bölümü Basle, ‹sviçre
Prof. Dr. Gerhard Grevers Starnberg, Almanya
Prof. Dr. Heinrich Iro Friedrich Alexander Üniversite Hastanesi Otorinolaringoloji Bölümü Erlangen, Almanya
Frank Rosanowski, Ulrich Eysholdt’un katk›lar›yla 366 flekil, 54 tablo
Çeviri Editörü
Doç. Dr. Nadir Y›ld›r›m
NOBEL TIP K‹TABEVLER‹
II © 2011 Nobel T › p K i t a b e v l e r i L t d. fiti. TEMEL OTOR‹NOLAR‹NGOLOJ‹ Çeviri Editörleri: Doç. Dr. Nadir Y›ld›r›m ISBN: 978-975-420-796-5 Basic Otorhinolaryngology Bu kitap, Georg Thieme Verlag (Stuttgart, Almanya) taraf›ndan 2004 y›l›nda yay›n haklar› al›nan ve bas›lan kitab›n gözden geçirilmifl 2nci bask›s›n›n izin al›nm›fl çevirisidir. Almanca bask›s›n›n bafll›¤› “Hals-Nasen-Ohren Heilkunde” dir. ISBN: 3-13-132441-4 (GTV) ISBN: 1-58890-337-0 (TNY) Dr. Ulrich Eysholdt Profesör Friedrich Alexander Universitesi Otolaringoloji Bölümü Erlangen, Almanya Dr. Frank Rosanowski Profesör Friedrich Alexander Universitesi Otolaringoloji Bölümü Erlangen, Almanya fiekiller: Karin Baum, Altrip © 2006 Georg Thieme Verlag, Rüdigerstrasse 14, 70469 Stuttgart, Germany http:// www.thieme.de Thieme New York, 333 Seventh Avenue, New York, NY 10001 USA http:// www.thieme.com Kapak: Thieme Yay›nevi grubu Dizgi - Mizanpaj: Ziegler und Müller, Kirchentellinsfurt Almanya’da bas›lm›flt›r.
Ö n e m l i n o t : T›p devaml› geliflim gösteren, sürekli de¤iflim içinde bir bilim alan›d›r. Araflt›rma ve klinik deneyim devaml› olarak bilgimizi, özellikle de uygun tedavi ve ilaç tedavisi konusundaki bilgimizi sürekli olarak art›rmaktad›r. Bu kitapta sözü edilen herhangi bir dozaj veya uygulaman›n k i t a b › n bas›m tarihindeki bilgilere uygun olmas› için kitab›n yazarlar›n›n, editörlerin ve yay›nc›lar›n her türlü gayreti gösterdi¤inden okurlar emin olmal›d›rlar. Ancak, bu ifade, yay›nc›lar aç›s›ndan kitapta belirtilen herhangi bir dozaj talimat› ya da herhangi bir tedaviyi uygulama biçimi bak›m›ndan bir garanti veya sorumlulu¤u içermemekte, beyan etmemekte veya ima etmemektedir. H e r kullan›c› y a üreticilerin her bir ilaç için bast›¤› p ro s p e k t ü s l e r i d i k katle incelemeleri ve e¤er gerekiyorsa bu prospektüslerde belirtilen dojazlar ve üretici taraf›ndan beyan edilen kontrendikasyonlar›n elinizdeki kitapta belirtilenle farkl› olmas› durumunda bir hekime veya ilgili uzmana dan›flman›z tavsiye edilir. Bu inceleme ifllemi, nadiren kullan›lan ya da piyasaya yeni ç›kan ilaçlar için özellikle önemlidir. Her dozaj plan› veya kullan›lan her bir uygulama flekli kullan›c›ya ait bir risk veya sorumluluktur. Yazarlar ve yay›nc›lar her kullan›c›dan yay›nc›ya fark edilen her türlü çeliflki ve hatay› bildirmelerini rica eder. E¤er bu çal›flmada yay›ndan sonra hatalar bulunursa, www. thieme. com’daki ürün tan›t›m sahifesine “errata” olarak yollanacakt›r. Bu kitapta geçen baz› ürün isimleri, patentler ve tescil edilmifl tasar›mlar, bu gerçe¤e metin içerisinde her zaman özel bir flekilde gönderme yap›lmam›fl olsa dahi gerçekte tescil edilmifl markalar ve üzerinde mülkiyet hakk› olan isimlerdir. Bu nedenle, bir ismin özel mülkiyet olarak belirtilmifl olmamas›na bak›larak onun yay›nc› taraf›ndan anonim imifl gibi sunuldu¤u düflünülmemelidir. Bu kitap, tüm bölümleri ile birlikte yay›n hakk› (copyright) ile yasal olarak korunmaktad›r. Kitab›n yay›n hakk› yasas›n›n öngördü¤ü dar s›n›rlar d›fl›nda, yay›nc›n›n r›zas› olmaks›z›n, herhangi bir kullan›m›, yararlan›lmas› ya da ticareti yasa d›fl›d›r ve dava konusudur. Bu, özellikle fotografik kopyalama, fotokopisini ç›karma, teksir kopyalama, mikrofilmlerini haz›rlama ve elektronik veri iflleme ve depolama için geçerlidir.
Düzenleme:
Nobel T›p Kitabevleri Can Gelgeç
Bask› / Cilt:
Nobel Matbaac›l›k, Had›mköy-‹STANBUL
III
Çevirenler 1. Bölüm Dr. Abdullah DURMAZ, Dr. S. Emre KARAKURT Gülhane Askeri T›p Akademisi ve Askeri T›p Fakültesi KBB – BBC Anabilim Dal›, ANKARA 2. Bölüm Dr. Yusuf HIDIR Gülhane Askeri T›p Akademisi ve Askeri T›p Fakültesi KBB – BBC Anabilim Dal›, ANKARA 3. Bölüm Dr. Tekin BA⁄LAM, Dr. Cengiz DURUCU Gülhane Askeri T›p Akademisi ve Askeri T›p Fakültesi KBB – BBC Anabilim Dal›, ANKARA 4. Bölüm Dr. Fikret KASAPO⁄LU Uluda¤ Üniversitesi T›p Fakültesi KBB – BBC Anabilim Dal›, BURSA 5. Bölüm Dr. Murat ENÖZ Özel Yenibosna Safa Hastanesi, ‹STANBUL 6. Bölüm Dr. K.Ça¤dafl KAZIKDAfi Rize Üniversitesi T›p Fakültesi KBB – BBC Anabilim Dal›, R‹ZE 7. Bölüm Dr. Do¤an PINAR, Dr. Evren ERKUL Gülhane Askeri T›p Akademisi Haydarpafla E¤itim Hastanesi KBB – BBC Anabilim Dal›, ‹STANBUL 8. Bölüm Ody. Fatma ESEN AYDINLI, Dr. Ody. Ahmet ATAfi Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi KBB – BBC Anabilim Dal› Odyoloji ve Konuflma Bozukluklar› Bölümü ANKARA 9. Bölüm Ody. Merve ÖZBAL, Dr. Ody. Gonca SENNARO⁄LU Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi KBB – BBC Anabilim Dal› Odyoloji ve Konuflma Bozukluklar› Bölümü ANKARA 10. Bölüm Dr. Atila GÜNGÖR, Dr. Mustafa GÜNEfi, Dr. Burak KAPUCU, Dr. Musa Murat KONAK, Dr. Hakan CINCIK Gülhane Askeri T›p Akademisi Haydarpafla E¤itim Hastanesi KBB – BBC Anabilim Dal›, ‹STANBUL
11. Bölüm Dr. Burak KAPUCU, Dr. Adem ÇAKMAK, Dr. Serhat BASUTÇU, Dr. Ersoy TUFAN Gülhane Askeri T›p Akademisi Haydarpafla E¤itim Hastanesi KBB – BBC Anabilim Dal›, ‹STANBUL 12. Bölüm Dr. Ody. Bilgehan BÖKE Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi KBB – BBC Anabilim Dal› Odyoloji ve Konuflma Bozukluklar› Bölümü, ANKARA 13. Bölüm Dr. Ömer DEVEL‹O⁄LU, Dr. Ceki PALTURA SB Taksim E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi KBB – BBC Anabilim Dal›, ‹STANBUL 14. Bölüm Dr. Ömer DEVEL‹O⁄LU, Dr. Ceki PALTURA SB Taksim E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi KBB – BBC Anabilim Dal›, ‹STANBUL 15. Bölüm Dr. Ömer KARAKOÇ 100 Yatakl› Van Asker Hastanesi KBB – BBC Bölümü, VAN 16. Bölüm Dr. Serhat O¤uz Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dal›, ED‹RNE 17. Bölüm Dr. Süay ÖZMEN Bursa Dörtçelik Çocuk Hastanesi KBB – BBC Bölümü, BURSA 18. Bölüm Dr. Nadir YILDIRIM Özel Keçiören Hastanesi, KBB – BBC Bölümü, ANKARA 19. Bölüm Dr. Ody. Ahmet ATAfi, Ody. Elif Tu¤ba SARAÇ Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi KBB – BBC Anabilim Dal› Odyoloji ve Konuflma Bozukluklar› Bölümü, ANKARA
IV
Çeviri Önsözü Orijinali Almanca olan elinizdeki kitap, önsözünde de belirtildi¤i üzere, esas olarak bir ö¤renci-uzmanl›k ö¤rencisi kitab› olarak tasarlanm›flt›r. Bununla birlikte, örne¤in logosu ile iflaretli kutucuklarda yer alan “akademik” say›labilecek baz› bilgiler ve son derece aç›k ve aç›klay›c› flekil ve flemalar› ile Kulak Burun Bo¤az – Bafl ve Boyun Cerrahisi ve ilgili bilim dallar›nda e¤itim gören, e¤itim veren ya da bilgilerini tazelemek isteyen herkese hitap edebilecek niteliktedir. Ayr›ca, kitab›n Avrupa Kulak Burun Bo¤az – Bafl ve Boyun Cerrahisi “Board S›nav›” haz›rl›¤› için önerilen kitaplardan biri oldu¤unu da vurgulamakta yarar görüyorum. Sa¤l›k bilimlerinde akademik etkinlik içinde bulunanlar›n büyük ço¤unlu¤unun kendi konular›nda ‹ngiliz dilinde yaz›lm›fl literatürü izleyebilecek yetkinli¤e sahip oldu¤u günümüzde böyle bir ders kitab›n› Türkçelefltirmekteki amaçlar›m›z›; 1. “Ö¤renci ve uzmanl›k ö¤rencileri ile ‹ngilizcesi di¤erleri kadar iyi olmayan meslektafllar›m›z›n baflvuru ve s›navlara haz›rl›k kitab› gereksinimlerini karfl›lamak”, 2. “Yabanc› bir dilde yaz›lm›fl bir kitaptan çal›fl›rken yaflanmas› muhtemel zaman kayb›n› ortadan kald›rmak”, 3. “Görece daha ekonomik ve haliyle daha kolay elde edilebilir bir kitap üretmek”, 4. “Bir Türk t›p terminolojisi oluflturulmas›na katk›da bulunmak “ olarak s›ralamak mümkündür.
‹ster bilimsel ve belgesel, isterse hayal ürünü (fictional) olsun, her kitap bir öykü anlat›r ve bu nedenle de ak›c› bir dile sahip olmalar› arzulan›r. Bu ba¤lamda, çeviri kitaplar›n da “tercüme kokmamas›” ve kolay izlenebilir olmalar›, di¤er yandan da asl›na olabildi¤ince sad›k olmalar› istenir. Biz de bu kitab› çevirirken bu ilkelere ba¤l› kalmaya çal›flt›k. Çeviri s›ras›nda Türkçe tam karfl›l›¤› olan sözcüklerin Türkçelerini kullanmaya çal›flt›k. Ancak, baz› yerlerde de “zorlama” ve kula¤a hofl gelmeyen Türkçelefltirmeler yerine uluslar aras› kabul görmüfl ‹ngilizce ya da Latince orijinal terimleri aynen koruduk, bazen de önerdi¤imiz Türkçe karfl›l›klar› parantez içinde sunduk. Di¤er yandan, ayn› terimin kitab›n farkl› yerlerinde farkl› tercüme edilmifl oldu¤unu görebilirsiniz. Bir dilde bir sözcü¤ün anlamdafllar›n›n olmas›n›n o dilin zenginli¤i oldu¤unu düflündü¤ümüzden bu konuda kat› bir tutum içinde olmad›k. Defalarca gözden geçirilmesine karfl›n kitapta yaz›m hatalar› bulabilirsiniz. Bu konuda sizlerin hoflgörüsüne s›¤›n›r›z. Kitab›n orijinaline sad›k bir formatta ve kusursuz bir bask› ile elinize ulaflt›r›lmas› için gösterdikleri titiz ve profesyonelce çal›flmalar› nedeniyle Nobel T›p Kitabevlerine ve özellikle Dizgi Servisi çal›flanlar›na ve çeviride katk›da bulunan arkadafllar›ma teflekkürlerimi sunar›m.
Doç. Dr. Nadir YILDIRIM EK‹M 2010, ANKARA
V
‹çindekiler
I
Burun, Paranazal Sinüsler ve Yüz
1 Burun Paranazal Sinüsler ve Yüzün Anatomi, Fizyoloji ve ‹mmünolojisi 2 Burun ve Paranazal Sinüslerin Tan›sal De¤erlendirmesi 3 Burun, Paranazal Sinüsler ve Yüzün Hastal›klar›
IV Boyun 1 15
16 Eksternal (D›fl) Boyun
311
17 Larinks ve Trakea
337
18 Ses Hastal›klar›
385
19 Konuflma ve Lisan Bozukluklar›
397
27
Ek II A¤›z Bofllu¤u ve Farinks
Acil ve ‹lk Yard›m Önlemleri
407
4 Dudaklar ve A¤›z Bofllu¤u
69
Kaynaklar
410
5 Farinks ve Özefagus
97
‹ndeks
413
6 Tükürük Bezleri
131
III Kulak 7 Kula¤›n Anatomi ve Fizyolojisi
153
8 Odyoloji (‹flitsel Muayene)
165
9 Çocuklarda ‹flitme Bozukluklar› – Pediatrik Odyoloji
197
10 D›fl Kulak
207
11 Orta Kulak
227
12 ‹ç Kulak ve Retrokoklear Bölge Hastal›klar›
255
13 Vestibüler Hastal›klar
271
14 Fasiyal Sinir
289
15 Lateral Kafa Taban›
297
VI
Önsöz Bu önsöz, bu ders kitab› hakk›nda baz› temel bilgile ri vermeyi amaçlamaktad›r: Bu kitaptan en fazla kim ler yarar sa¤layabilir? Ö¤retmek için hangi yaklafl›m
Yaklafl›m Kitap kimler için yaz›lm›flt›r? Bu kitap hem bir ders kitab› hem de baflvuru kitab›d›r. Kitap esas olarak ö¤renciler için yaz›lm›flt›r, ancak, hekimler özellikle de daha ileri e¤itim almakta olanlar (Ör. uzmanl›k ö¤rencileri) da bu kitab›n hedef kitlesi aras›ndad›r. Gerçek ö¤renme anlama demektir. Bu nedenle de ö¤retme aç›klama anlam›na gelir. Ö¤renmenin önemli bir parças› temel kavramlar› ve bazen karmafl›k olabilen karfl›l›kl› iliflkileri anlamakt›r. Ö¤renme ayn› zamanda ilginç hale getirilmelidir ve ö¤retim materyalinden ve ilgi çekici yönlerinden keyif almay› da beraberinde getirmelidir. Bu nedenle bu kitap sadece bir s›nava haz›rl›k kitab› olman›n ötesine geçmeyi hedeflemektedir. Dijital üretim teknolojisinin olanaklar› ö¤retim bak›m›ndan oldukça etkin grafiksel bak›mdan çekici, ancak, di¤er yandan da fiyat bak›m›ndan makul bir kitap yaratmak amac› ile kullan›lm›flt›r. Yap›: Esas amaçlardan biri ö¤renim materyalini kullan›m kolayl›¤› olan ö¤renilmesi kolay bir formatta sunmakt›r. Sonuçta, ö¤retim materyalinin her biri kendi içinde bütünlük oluflturan ö¤renim birimleri olan k›sa ünitelere ( ) bölündü¤ü yeni bir ders kitab› ortaya ç›km›flt›r. ‹çeri¤in üzerinde çal›fl›labilir daha küçük alt bölümlere ayr›lmas› ders kitaplar›nda genellikle bulunmayan ve geleneksel kitap yap›s› içinde bölümlerle bütünlefltirilemeyen ancak konuyla ilgili alt› çizilmesi gereken hususlar›n sunulabilmesini mümkün k›lm›flt›r. Her bir ünite koyu renkli (bold) olarak yaz›lm›fl bir bafllang›ç bölümü ile bafllamaktad›r. Bu bölüm ünitede ele al›nan konuyu ve bunun kitab›n genel yap›s› ile uyumunu anlatmaktad›r. Burada özel noktalar›n alt› çizilmekte olup sunulan bilgi di¤er ünitelerle de ilgilidir. Bafllang›ç bölümü bir özet de¤ildir. Her bir ünitedeki konular onun karfl›s›ndaki sahifelerde sunulmufltur. Aç›k olmas› bak›m›ndan “aç›k kitap” logosu sa¤ taraftaki sahifenin alt köflesine yerlefltirilmifltir: logolar›n say›s› (birden alt›ya kadar) o ünitede kaç adet “karfl› sahife” (ya da bunu ikiyle çarparsak kaç sahife) bulundu¤unu ve k›rm›z› renkli logo da ünitenin içinde kaç›nc› sahifede oldu¤umuzu göstermektedir. Konu içerikleri: Bu ders kitab› kulak-burun-bo¤az ve bafl ve boyun cerrahisinde son geliflmelere uygun olarak haz›rlanm›flt›r. Konunun temelinin kavranmas› için gerekli önemli bilgilerin ço¤u ana metinde flekillerde ve tablolarda yer almaktad›r.
kullan›lm›flt›r, yani içerik ö¤renilmesini daha kolaylaflt›rmak için nas›l sunulmufltur? Bu “ders kitab› tak›m›” kimlerden oluflmaktad›r?
1 Derinlemesine bilgi Bu sembol ile iflaretlenmifl kutular konunun temelinin anlafl›lmas›n›n ötesine geçen bilgileri sa¤lamaktad›r. Bunlar, aras›nda ameliyat teknikleri, aç›klay›c› vaka sunumlar›, tarihsel bilgi ya da daha önce edinilmifl bilgilerin bir tekrar› (Ör. embriyoloji) niteli¤inde olan bilgiler say›labilir. E¤er fazla zaman›n›z yoksa bu derinlemesine bilgi kutular›n› atlayabilirsiniz ve bu ana metindeki materyali anlaman›z› olumsuz etkilemez.
Vurgu noktas› “dikkat” veya “dikkate al” anlam›na gelmektedir ve anahtar noktalara dikkati çekmeyi amaçlamaktad›r Terminoloji: Son y›llarda otolaringolojinin muhtelif alanlar›nda standart bir uluslar aras› isimlendirme kullan›lmas› yolunda çabalar harcanmaktad›r. Metinde en güncel terimler kullan›l›rken daha eski ve daha az s›kl›kta kullan›lan terimler anlamdafl olarak verilmifltir.
fiek. 1 Ak›fl flemas› için renk kodlar› Başlangıç durumu
Tanı, ayırıcı tanı
Belirti ve semptomlar Öykü, gözlem, muayene yöntemleri
Tedavi, daha ileri hasta yönetim yöntemleri
VII
Teflekkür Biz bu kitab›n üzerinde birlikte çal›flmaktan büyük keyif ald›k ve iflbirli¤imiz yazarlar›n kiflisel katk›lar›n›n toplam›ndan baha büyük bir metnin ortaya ç›kmas› sonucunu verdi. Thieme T›bbi Yay›nc›l›k’da bu kitab›n orijinal Almanca versiyonu için bizim proje editörlü¤ümüzü yapan Bn. Richter’in müsvedde metinlerimizi yorulmaks›z›n ve flevkle düzeltmek suretiyle bu sonucu elde etmemize büyük katk›s› olmufltur. Birçok kereler daha fazla aç›klanmaya gereksinim duyulan konulara ve ayn› zamanda ç›kar›lmas› gereken pasajlara dikkatimizi çekmifltir. Sonuç olarak, bu kitap bizim oldu¤u kadar onun da eseridir ve kendisi bizim minnettarl›¤›m›z› kazanm›flt›r. Waco Texas (ABD)’dan Terry Telger de kitab›n ‹ngilizce tercümesini haz›rlam›flt›r. Kendisi bu projeye her zamanki profesyonelli¤i ve üstün yetenekleri ile yaklaflman›n yan›nda, pek çok kez daha fazla aç›klanmaya ihtiyaç gösteren konular› dikkatimize getirmifltir. Stephan Konnry, kitab›n ‹ngilizce versiyonu içim bizim Thieme International’daki proje editörümüzdür. Kendisi çeviri sürecini, bu sürecin sadece lisan yönünü de¤il kültürel yönünü de bir bütün olarak ak›lda bulundurmak suretiyle yönetmifltir ve o da Bn. Richter’in Almanca versiyonu için oldu¤u kadar bizim minnettarl›¤›m›z› kazanm›flt›r. Ayn› zamanda yay›nc›m›z olan Thieme’ye de projeye destekleri ve geliflimini desteklemeleri nedeniyle minnettar›z. Maharetli çizim ve grafikleri için Bn. Baum’a da teflekkürlerimizi sunuyoruz. Ailelerimize de özel bir teflekkür borçluyuz. Gerçekte onlara ait olmas› gereken hat›r› say›l›r bir zaman bu projeyi haz›rlamak için harcanm›flt›r. Buna karfl›n bizim kitap üzerindeki uzun çal›flmalar›m›z› ancak bir ailenin sa¤layabilece¤i bir teflvikle desteklemifllerdir.
Tablo 1
Kitap ekibi
Ekip elemanlar›
Görevleri
Prof. Rudolf Probst, M.D. Prof. Gerhard Grevers, M.D. Prof. Heinrich Iro, M.D.
Yazar ve editörler, bkz. fiek.2
Prof. Frank Rosanowski, M.D. Prof. Ulrich Eysholdt, M.D.
Foniyatri bölümlerinin yazarlar›
Dr. Frank Waldfahrer
Prof. H.Iro’nun mesai arkadafl›
Tan›sal Radyoloji Enstitüsü, Munich Üniversitesi, City Center Hastanesi
Bölüm bafllang›ç sahifeleri için üç boyutlu BT görüntülerini haz›rlam›flt›r.
Dr. Jürgen Lüthje
T›bbi program editörü ve konsept gelifltirme, Almanca Bask›
Antje-Karen Richter Simone Profittlich Stephan Konnry
Proje yönetimi, Almanca bask›
Terry Telger
Çevirmen
Gert Krüger Ingrid Schöllhammer
Yap›m
Karin Baum
Grafikler
fiek. 2 Editörler
Neleri Daha ‹yilefltirebiliriz? Amac›m›z bu kitab› okuyucular›m›z›n gereksinimlerine göre oluflturmakt›r. Sadece siz, yani okur bunu baflar›p baflaramad›¤›m›za karar verebilir. Bu nedenle bir sonraki bask›da görmek istedi¤iniz de¤iflikliklerle ilgili olarak bizle ya da yay›nc›lar›m›zla temasa geçmenizden memnuniyet duyar›z. Bu kitaptan büyük keyif alman›z› ve kitapla baflar›lar kazanman›z› dileriz. Soldan sa¤a: Prof. H. Iro Erlangen Almanya’da bulunan Friedrich Alexander Üniversite Hastanesi Otorinolaringoloji Bölümü’nün baflkan›d›r; Prof. G. Grevers Starnberg Almanya’da özel otorinbolaringoloji hekimi olarak çal›flmaktad›r ve Prof. R. Probst ‹sviçre’de Basle Üniversite Hastanesi’nde Otorinolaringoloji Bölümü’nün baflkan›d›r.