Veteriner Anestezi

Page 1

VETERİNER ANESTEZİ Yrd. Doç. Dr. Sami ÜNSALDI F. Ü. Veteriner Fakültesi Cerrahi Anabilim Dalı

NOBEL TIP KİTABEVLERİ

‹ 1REHO 7×S .LWDEHYOHUL /WG ÝWL 9(7(5ú1(5 $1(67(=ú <UG 'Ro 'U 6DPL h16$/',

,6%1

%X NLWDEĂ—Q YH VD\Ă—OĂ— )LNLU YH 6DQDW (VHUOHUL <DVDVĂ— + N POHUL JHUHĂšLQFH \D]DUĂ—Q \D]Ă—OĂ— L]QL ROPDGDQ NLWDEĂ—Q ELU E|O P QGHQ DOĂ—QWĂ— \DSĂ—ODPD] IRWRNRSL \|Q WHPL\OH oRĂšDOWĂ—ODPD] UHVLP ĂźHNLO ĂźHPD JUDILN YE¡OHU NRS\D HGLOHPH] +HU KDNNĂ— 1REHO 7Ă—S .LWDEHYOHUL /WG ĂťWL¡QH DLWWLU

'Â ]HQOHPH

1REHO 7Ă•S .LWDEHYOHUL +DNNĂ• dDNĂ•U

.DSDN

<UG 'Ro 'U 6DPL hQVDOGĂ•

%DVNĂ• &LOW

1REHO 0DWEDDFĂ•OĂ•N +DGĂ•PN|\ ø67$1%8/

NOBEL TIP K‚TABEVLER‚ LTD. ďŹ T‚. ÇAPA Millet Cad. No:111 Çapa-‚stanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17 CERRAHPAďŹ A Cerrahpaa T›p FakĂźltesi Kar›s› Park içi Cerrahpaa-‚stanbul Tel: (0212) 586 17 58 KADIKĂ–Y R›ht›m Cad. Derya ‚ Merkezi No: 7 Kad›kĂśy-‚stanbul Tel: (0216) 336 60 08 SAMSUN Ulugazi Mah. 19 May›s Bulvar› 16/6 Tel: (0362) 435 08 03 ELAZIâ „ Yahya Kemal Cad. Ăœniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43 ANTALYA Meltem Mahallesi, Dumlup›nar Bulvar› Falez Sit. Toros Apt. No:183/2 Tel: 0 (242) 238 15 55 BURSA Alt›parmak Cad. Burç Pasaj›, Bursa Tel: (0224) 224 60 21

Ankara MN MED‚KAL & NOBEL TIP K‚TABEV‚ Halk Sok. No: 5 S›hhiye-Ankara Tel: (0312) 431 16 33 ‚zmir / Bornova ‚ZM‚R GĂœVEN K‚TABEV‚ 168. Sok. No: 10/1 Bornova-‚zmir Tel: (0232) 339 16 96 ‚zmir / Konak ‚ZM‚R GĂœVEN K‚TABEV‚ SSK ‚ Han› P/36 Konak-‚zmir Tel: (0232) 425 27 58 Adana ADANA NOBEL K‚TABEV‚ Adnan Kahveci Bulvar› 31/C Adana Tel: (0322) 233 00 29

ÖNSÖZ Veteriner Anestezi Kitabını çıkarmamdaki temel amaç, başta F. Ü. Veteriner Fakültesi Öğrencileri olmak üzere, pratisyenler, klinisyenler, doktora ve yüksek lisans öğrencilerine yeterli bir kaynak oluşturmaktır. Yıllardır anestezi dersleri öğrencilere ders notu şeklinde sunulmuş, ancak öğrencilerin, bu notların geliştirilip kitap haline dönüştürülme yönündeki sürekli talepleri, bu çalışmanın ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Cerrahi girişimlerin en önemli unsurlarından biri, farklı hayvan tür ve ırklarında uygun sedatif, preanestezik ve anesteziklerin yeterli doz ve miktarlarda uygulanmasıdır. Bir veteriner hekim anestezi konusunda ne kadar fazla bilgi ve tecrübeye sahip ise, cerrahi girişimlerde o derecede başarılıdır. Bu nedenle anestezi uygulama yöntem ve tekniklerini çok iyi bilmeleri gerekir. Bilindiği gibi bazı hayvan türlerinin anatomik yapılarında farklılıklar olduğu için, bu tür hayvanlarda uygulanacak anestezi yöntem ve teknikleri de farklı olmaktadır.

Kitapta; anestezide kullanılan preanestezikler, analjezikler, muskulorölaksanlar, genel ve lokal anestezikler hakkında mümkün olduğu kadar kısa, özgün ve açıklayıcı bilgiler verilmiştir. Ayrıca anestezinin genel kurallarının teknik ve uygulama yöntemleri de yeterli olarak açıklanmaya çalışılmıştır. Lokal anestezi uygulanacak regioların anatomik yapıları ve uygulama yerlerinin çok iyi bilinmesi gerektiğinden, bu bölgeler, renkli resim ve şekillerle açıklayıcı olarak yeterince desteklenmiştir. Yine kitapta anestezi sırası ve sonrasında gelişebilecek komplikasyonlar ile bunların sağaltımlarından da kısaca bahsedilmiştir. Veteriner anestezi kitabının lisans ve yüksek lisans öğrencileri, pratisyen veteriner hekimler ile klinisyenlere yararlı olmasını diliyorum. Saygılarımla. Yrd. Doç. Dr. Sami ÜNSALDI 11.04.2011

,,,

KISATMALAR DHB dk E.S.S. For. F. Ü. İ.S.S. i.m. i.p. i.v. KVS. M. MAC N. NLA NLAN Proc. r. RIVA s.c. sn SSS V. Y.Y. Ü.

,9

Dehidrobenzperidol Dakika Ekstra Sellüler Sıvı Foramen Fırat Üniversitesi İntra Selüler Sıvı İntra Muskular İntra Peritoneal İntra Venöz Kardio vasküler sistem Muskulus Minimum Alveolar Konsantrasyon Nervus Nörolept Analjezi Nörolept Anestezi Prosessus Ramus Regional İntravenöz Anestezi Subkutan Saniye Santral sinir sistemi Vena Yüzüncü Yıl Üniversitesi

İÇİNDEKİLER Anestezi ve reanimasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 Genel bilgi ve tarihçe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1 Preanestezi ve anestezi öncesi yapılması gereken işlemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 Preanestezik ve anestezik ilaç seçimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 Premedikasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 Premedikasyonun tanımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Premedikasyonun yararları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Preanesteziklerin uygulama yolları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Premedikasyon amacıyla kullanılan ilaçlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 Narkotik ağrı kesiciler Morfin ve türevleri (Opioidler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Morfin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Morfinin sentetik türevleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Pethidine. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Methadone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Fentanil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Agonist opioidler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Agonist-antagonist (karma etkili) opioidler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Antagonist opioidler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Tranklizanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Phenothiazine (fenotiazin) türevleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Chlorpromazine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Acepromazine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Propionilpromazin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 α2 Adrenoseptor agonistler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Xylazine Hydrochlorid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Detomidin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Medetomidin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Butirofenonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Droperidol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Azaperon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Benzodiazepinler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Diazepam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Midazolam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Zolezepam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Antikolinerjikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 9

9,

İÇİNDEKİLER

Atropin sülfat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Scopolamin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Antihistaminikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Muskulorölaksanlar (Kas gevşeticiler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 Depolarizan kas gevşeticiler (Depolarizasyonlu blok yapanlar). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Süksinilkolin Klorür (Lysthenon) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Süksinilkolinin yan etkileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Dekametonyum (Syncurine) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Non-Depolarizan kas gevşeticiler (Depolarizasyonsuz blok yapanlar) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Benzilizokinolin Türevleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 D-Tübokürarin Klorür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Metokürin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Ataküryum Bezilat (Tracrium) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Cisatrakuryum Besilat (Nimbex) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Mivaküryum (Mivacron) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Doksaküryum (Nuromax) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Aminosteroid Türevleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Panküronyum Bromür (Pavulon) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Pipeküronyum (Arduan) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Veküronyum (Norcuron) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Roküronyum (Esmeron) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Rapaküronyum (ORG 9487) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Asimetrik Mixed-Onium Chlorofumaratlar (430a) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Non-Depolarizan Kas Gevşeticilerin Antagonistleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Neostigmin (Prostigmin) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Sugammadex Sodium (ORG 25969) (sugar, gamma-cyclodextrine). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Anestezi-Narkoz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27 Anesteziyolojide kullanılan başlıca terimler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Anestezik ilaç seçimi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Genel anestezinin endikasyonları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Kontrendikasyonlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Hayvanın genel anestezi için hazırlanması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Anestezide genel kurallar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Anestezi süresince dikkat edilmesi gereken hususlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Anesteziden uyanma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Genel anestezinin devreleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Analjezi dönemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Eksitasyon (delirium) dönemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Cerrahi (Şirurjikal) anestezi dönemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Entoksikasyon (kollaps) dönemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Genel anestezide kullanılan ilaçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35

İÇİNDEKİLER

9,,

Uçucu (volatil) anestezikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Sıvı şeklindeki uçucu anestezikler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Gaz şeklindeki uçucu anestezikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Katı anestezikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Karma anestezikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 İnhalasyon anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35 İnhalasyon anesteziklerinin etkinliği ve MAC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 İnhalasyon anestezikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 Eter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Kloroform. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Halotan (Fluothane) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Metoksifluran (Penthrane). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Enfluran (Ethrane) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 İzofluran (Forane) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Sevofluran (Sevoran). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Desfluran (Suprane) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 İnhalasyon anesteziklerinin uygulama yolları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39 Sıvı şeklindeki inhalasyon anesteziklerin uygulama yolları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Açık damla yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Yarı açık damla yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 İnsuflasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Anestezi kutusu veya cam kavanoz içerisinde uyutma yöntemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Yarı kapalı sistem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Kapalı sistem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Gaz şeklindeki uçucu anestezikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39 Azot protoksit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Siklopropan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Zenon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Gaz şeklindeki uçucu anesteziklerin uygulama yolları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Katı genel anestezikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40 Barbitüratlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 Tiopental (thiopental) sodium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Pentobarbital sodium (Nembutal) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Aldehitler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43 Kloralhidrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Kloraloz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Narkotik Analjezikler (Opioidler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 Doğal opioidler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Yarı sentetik opioidler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Sentetik opioidler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Opioid anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

9,,,

İÇİNDEKİLER

Opioidlerin narkotik antagonistleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Nalokson. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Diprenorfin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Levallorfan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Nöroleptik, sedatif ve hipnotikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 Nöroleptik-Opioid Kombinasyonu (Nörolept Analjeji ve Anestezi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Nörolept Analjezi (NLA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 Droperidol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Nörolept Anestezi (NLAN) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 Dengeli Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47 Benzodiazepinler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Diazepam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Aromatik Bileşikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48 Öjenoller-Propandid (Epontol). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Dissosiyatif Ajanlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49 Fensiklidin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Tiletamin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Tiletamin-Zolezepam karışımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Ketamin (Ketalar, Ketamidor, Ketasol, Alfamin) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Dissosiyatif Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Ketaminin sistemlere etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Steroidler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Diğerleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53 Etomidat (Amidate, Hipnomidat). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Propfol (Diprivan). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Alkol (Alchole) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 Hayvanlarda Uygulanan Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Genel Kurallar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Tektırnaklılarda Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Anestezi öncesi Premedikasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Asepromazin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 α2 Adrenoseptor agonistler (ksilazin, Rompun, Ksilazol ve Detomidin) . . . . . . . . . . . . . . . 57 Propionil-promazin (Combelen) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Promazine (Prazine) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Atlarda Uygulanan Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 Kloral hidrat (Chloral hydrate) ile anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Damar İçi (i.v) yöntemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 Kloral hidratın hazırlanması ve dozu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Ağız yolu (per os) ile uygulama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Rektal yol (per rectum) ile uygulama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Pentobarbital (Nembutal) sodium ile anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

İÇİNDEKİLER

Tiopental (Thiopental) sodium ile anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Ketamin ile Anestezi (Dissosiyatif Anestezi). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Katır ve Eşeklerde Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61 Sığırlarda Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63 Anestezi Öncesi Premedikasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 Ksilazin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 α2 adrenoseptor agonistlerin antagonistleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Asepromazin (Acepromazine). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Sığırlarda Uygulanan Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64 Kloralhidrat ile anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Pentobarbital Sodium (nembutal) ile Anesterzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Tiopental (Thiopental) Sodium (Pentotal=Pentothal). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Ketamin ile Anestezi (Dissosiyatif Anestezi). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Koyun ve Keçilerde Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66 Anestezi Öncesi Sedasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Kloral hidrat (Chloral hydrate) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 α2 Adrenoseptor agonist ve Antagonistleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Ksilazin (Xylazine) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Asepromazin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Medetomidin (Medetomidine) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Benzodiazepinler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Diazepam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Midazolam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Koyun ve Keçilerde Uygulanan Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67 Thiopental (Pentothal) ile Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Pentobarbital (Nembutal) sodium ile Anestezi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 Ketamin (Ketalar, Ketamidor, Ketanest, Alfamin) ile Anestezi (Dissosiyatif Anestezi) . . . . 68 Köpeklerde Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71 Genel Anestezi Öncesi Preanestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Xylazine. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Medetomidin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Xylazine ve Medetomidinin Antagonistleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Atropin Sülfat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Morfin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Asepromazin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Propionil-promazin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Köpeklerde Uygulanan Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72 İntra venöz uygulamalar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 Tiopental (Pentothal) Sodium. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Pentobarbital (Nembutal) Sodium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Propofol İle Anestezi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

,;

;

İÇİNDEKİLER

Ketamin (Ketalar, Ketanest, Alfamin, Ketamidor) ile Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Dissosiyatif Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Nörolept Analjezi ve Anestezi (Nöroleptik-Opioid Kombinasyonu). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Dehidrobenzperidol (Droperidol)+Fentanyl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Köpeklerde Nörolept Anestezi (NLAN). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Köpeklerde İnhalasyon Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Kedilerde Genel Anestezi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76 Genel Anestezi Öncesi Preanestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Kedilerde Uygulanan Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76 Thiopental (Pentothal) Sodium ile Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Pentobarbital (Nembutal) Sodium ile Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Dissosiyatif Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Kanatlılarda Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77 Kanatlılarda İnhalasyon Anestezisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Enjektabl ve İnhalasyon Anestezisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Kanatlılarda i.m. Enjeksiyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Pentobarbital (Nembutal) Sodium ile Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Thiopental (Pentothal) Sodium ile Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Ketamin ile Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Domuzlarda Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79 Genel Anestezi Öncesi Preanestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Klorpromazin (Largactil) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Propionil Promazin (Combelen). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Acepromazin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Domuzlarda Uygulanan Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79 Kloralhidrat ile Anestezi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Thiopental (Pentothal) Sodium ile Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Pentobarbital (Nembutal) Sodium ile Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Dissosiyatif Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Nörolept Analjezi (NLA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Laboratuvar ve Hayvanat Bahçesi Hayvanlarında Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81 Tavşanlarda Preanestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Tavşanlarda Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Pentobarbital (Nembutal) Sodium İle Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Thiopental (Pentothal) Sodium İle Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Dissosiyatif Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Guine Piglerde (Cavita Porcellus) Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Ratlarda Genel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Thiopental (Pentothal) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Pentobarbital (Nembutal) ile Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Ksilazin + Ketamin ile anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

İÇİNDEKİLER

Lokal / Bölgesel Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85 Lokal Anesteziklerin Etki Teorisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Lokal Anesteziklerin Yapısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Lokal Anesteziklerin Metabolizması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Emilim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Dağılım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Lokal Anesteziklere Karşı Gelişen Reaksiyonlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Yıkım. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Lokal Anesteziklerin Etki Süresi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Lokal Anestezik Etkinin Artırılması ve Uzatılması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Lokal Anesteziklerin Sistemlere Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Kardiyovasküler Sisteme Etkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Santral Sinir Sistemine Etkisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Lokal Anesteziklere Karşı Gelişen Sistemik Reaksiyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89 Alerjik Reaksiyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Diğer Sistemik Toksik Reaksiyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Lokal Anestezik İlaçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91 Amid Tipi Lokal Anestezikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Dibukain (Nupercaine, Cinchocaine) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Lidokain (Xylocaine, Jetocain,Vilcain vet). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Mepivakain (Carbocaine). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Prilokaine (Citanest, Distanest) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Bupivakain (Marcaine) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Etidokain (Duranest) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Ropivacain . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Ester Tipi Lokal Anestezikler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Kokain. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Prokain (Novocain). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Klorprokain . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Tetrakain (Pantocaine) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Lokal Anesteziklerin Avantajları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92 Lokal /Bölgesel Anestezi Yöntemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95 Yüzey (Topikal) Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95 Derinin Topikal Anestezisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Mukozaların Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Göz Konjunktivası, Korneanın Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Eklem Kapsulalarının Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95 İnfltrasyon ve Saha Bloğu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95 Deri Altı İnfltrasyon Anestezisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Derin İnfltrasyon (Kat) Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Çevre İnfltrasyon Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97

;,

;,,

İÇİNDEKİLER

Rejional İntravenöz Anestezi (RIVA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97 Sinir Uzamı Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99 Baş Bölgesindeki Sinirlerin Uzamına Uygulanan Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99 Atların Başındaki Duyusal Sinirlerin Uzamına Yapılan Anestezi. . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 Maksilladaki Sinirlerin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Nervus İnfraorbitalisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Nervus İnfraorbitalisin Foramenden Hemen Çıkış Yerinde İnfltrasyon Anestezisi . . . . . . 100 Nervus İnfraorbitalisin Kanalis İnfraorbitalis İçerisinde Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Nervus Frontalisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100 Nervus Oftalmikusun Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Mandibuladaki Sinirlerin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Nervus Alveolaris Mandibularisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Nervus Alveolaris Mandibularisin Foramen Mandibula Girişinde Anestezisi. . . . . . . . . . . 101 Nervus Alveolaris Mandibularisin Kanalis Mandibularis İçerisinde Anestezisi . . . . . . . . . 102 Nevrus Mentelisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 Sığırların Başındaki Sinirlerin Uzamına Yapılan Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103 Maksilladaki Sinirlerin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 Nervus İnfraorbitalisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 Nervus Frontalisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 Nervus Kornualisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 Nervus Oftalmikusun Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Mandibuladaki Sinirlerin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Nervus Alveolaris Mandibularisin Foramen Mandibula Hizasında Anestezisi . . . . . . . . . . 105 Nervus Mentalasin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Koyun ve Keçilerde Nervus Kornualisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105 Köpeklerin Başındaki Duyusal Sinirlerin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106 Mandibuladaki Sinirlerin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Nervus İnfraorbitalisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106 Nervus Oftalmikusun Fissura Orbitaliste Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Mandibuladaki Sinirlerin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Nervus Alveolaris Mandibularise Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Nervus Alveolaris Mandibularisin Foramen Mandibularis Hizasında Anestezisi. . . . . . . . 107 Nervus Mentalisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Ekstremitelerdeki Sinirlerin Uzamına Anestezi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111 Atların Ekstremite Sinir Uzamı Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .111 Nervus Palmaris ve Plantarislerin Sinir Uzamı Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Proksimal İnftrasyon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Distal İnfltrasyon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Nervus Medianusun Anestezisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Nervus Ulnarisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Nervus Tibialisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

İÇİNDEKİLER

;,,,

Nervus Fibularisin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Sığırların Ekstremite Sinir Uzamı Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116 Nervus Radialis ile Nervus Muskulokuteneusun Ramus Kuteneusuna Anestezi. . . . . . . . . 116 Köpeklerin Nervus Digitalislerine Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117 Spinal (Medullar) Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119 Spinal ve Epidural Anestezide Opioid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119 Epi (Extra) Dural Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119 Atlarda Epidural Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120 Sığırlarda Epidural Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121 Alt Epidural Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Üst Epidural Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Domuzlarda Epidural Anestezi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Köpeklerde Epidural Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123 Paravertebral Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124 Proksimal Paravertebral Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Distal Paravertebral Anestezi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Sığırlarda Proksimal Paravertebral Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126 10., 11., ve 12. Nervus Torakalislerin Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 13. Torakal ve 1., 2., 3. Nervus Lumbalislerin Anestezisi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Sığırlarda Distal Paravertebral Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127 Paravertebral anestezide diğer bir yöntem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Kastrasyonda Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129 Sığır, Koç ve Tekelerde Kastrasyon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129 Atlarda Kastrasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130 Deri Altı İnfiltrasyon Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Funikulus Spermatikusun Direkt Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Funikulus Spermatikusun Endirekt Anestezisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 İntratestiküler Anestezi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Domuzlarda Kastrasyonda Anestezi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Genel Anestezide Görülen Kaza ve Komplikasyonlar ve Bunların Sağaltımları . . . . . .133 Genel Anestezide Görülen Kaza ve Komplikasyonlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133 Kardiyovasküler Sistemle İlgili Kompikasyonlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134 Şok-Kollaps . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134 Şokun Sağaltımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .134 Proflaktik Sağaltım . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Küratif Sağaltım. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Kalp Atımlarındaki Değişiklikler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Bradikardi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Taşikardi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Aritmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 Kardiak Arrest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

;,9

İÇİNDEKİLER

Hava Embolisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Kalp Durması (Syncope Cardiaque) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136 Kalp Durmasının Sağaltımı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .136 Adrenalin (Epinefrin) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 Noradrenalin (Norepinefrin). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Dopamin. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 İzoproterenol (İsuprel) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Dobutamin (Dobutamine). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Atropin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Kalp Masajı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Solunum Sistemi ile İlgili Komplikasyonlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138 Solunumun Mekanik Olarak Engellenmesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Solunumun İlaçlarla Azalması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Solunum Durması (Syncope Respiratoire) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138 Apne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Apnenin Sağaltımı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138 Doxapram. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Hipoksi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Akciğer Ödemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Dispne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 Laringospasmus (Larinks Spazmı) Bronkospasmus (Bronşların Spazmı) . . . . . . . . . . . . . . 139 Gastrointestinal Sistemle İlgili Komplikasyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140 Emezis (Kusma). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 Regürgitasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 Mide Barsak Paralizleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 Nörolojik Komplikasyonlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140 Konvülziyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 Perifer Sinir Felçleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140 Anında Gelişen Komplikasyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141 Hipotermi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Hipertermi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 Yapılan Hatadan Kaynaklanan Komplikasyonlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141

gibi ağrı şoku sonucu ölümle de sonuçlanabilir. Canlı organizmanın her tarafı sensibl sinirlerle kaplı olduğundan, basit bir enjeksiyon dahi canlıda şiddetli tepkiler oluşturur. Canlıların ağrı duyularının ortadan kaldırılması, hekimleri ilk çağlardan beri meşgul etmiş ve her dönemde ağrı duyusunu azaltmak amacıyla çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Anesteziklerin bulunmadığı eski dönemlerde Mısır, Roma, Çin ve hekimliğin kurucusu olarak bilinen Hipokrat döneminde bile ALKOL, CANNABIS INDICA, HAŞHAŞ, MANDRAGORA (adamotu, belladon) gibi bitkilerle hastalar uyutulmaya çalışılırdı. 1846’lardan önce, yani modern anestezinin başlangıç tarihinden önce cerrahi girişimlerin sayısı kısıtlı idi. Eski dönemlerde cerrahi müdahalelerde yukarıdaki bitkiler kullanılarak, genellikle hastalar, güçlü kuvvetli kişilere tutturulurdu. Bazı hekimler de operasyon yapacakları bölgeyi kar ve buzlarla ovuşturarak yahut turnike ile iskemik hale getirerek işlemlerini sürdürürlerdi. Orta Afrika’da yaşayan ilkel topluluklar bitki özlerini vücutlarına sürerek delici aletlarin ağrısına ve aşırı sıcağa karşı dayanmaya çalışırlardı. Mezopotamyalılar, sakızla dövülmüş banotunu karıştırarak diş ağrılarında kullanırlardı. Mısırlıların afyon ve banotunu uyuşturucu ve uyutucu olarak kullandıkları (M.Ö.1550) bildirilmektedir. Çinlilerin M.Ö. 2000 yıllarında esrarı kullandıkları belirtilmektedir. Çinli cerrahların hastalarına operasyon öncesi afyon ve adamotu ile hazırladıkları bir şurup içirdikleri bildirilmektedir. İnka uygarlığında cerrahların koka yapraklarını çiğnedikten sonra yaraya tükürerek o bölgede lokal anestezi oluşturdukları belirtilmektedir. Orta çağlarda meşhur İslam hekimleri Razi (Rhases) ve İbni Sina (Avicenna) hastala-

ANESTEZİ VE REANİMASYON Anestezinin kökeni AN (olumsuzluk) ile ISTHESIA (his, duyu) eklerinden oluşmuştur. Yani Anestezi, ‘hissizlik, duyusuzluk’ anlamındadır. Reanimasyon ise RE (yeni) ile ANIMATION (oluşum, yaşam) eklerinden ibarettir. Yani Reanimasyon, ‘yeniden oluşum, yeniden yaşam’ demektir. Anestezi; Osmanlıca’da İPTALİHİS, Fransızca’da ANESTHESIE, Almanca’da NARCOSE, İngilizce’de ANAESTHESIA veya INSENSIBILITY terimleri ile kullanılmaktadır. Claude Bernard (1875): Anesteziyi; ‘‘Canlı hücre fonksiyonlarının geçici olarak yavaşlaması veya durdurulması’’ diye tanımlamaktadır. Anestezide canlı hücre fonksiyonlarının durdurulması, reverzibl, ölüm halinde ise irreverzibl’dir. Genel Anestezi: Hayati fonksiyonlarda ciddi bir değişiklik olmaksızın, geçici bilinç kaybı, reflekslerde baskılanma ve analjezi oluşumudur. Yani genel anestezikler, canlıda sedasyon, bilinç kaybı, çizgili kas relaksiyonu oluşturur. Bu ilaçlarla medüller merkezler, serebellum, santral sinir sistemi, kortikal ve psişik merkezler deprese olur.

GENEL BİLGİ VE TARİHÇE Modern cerrahinin gelişmesi anestezinin bulunmasıyla başlamıştır. İyi ve başarılı bir cerrahi işlem için, yeterli bir anestezi ve ağrı duyusunun azaltılması gerekir. Bu durum insani bir görev olduğu gibi, operatör ve yardımcılarının rahat ve güvenle çalışması, ayrıca hayvanın psişik ve genel sağlığı açısından da çok önemlidir. Uygun ve yeterli bir anestezi yapılamadığı durumlarda, hayvanlarda gelişen şiddetli ağrı nedeniyle bağırma, çırpınma ve kasılmalara bağlı tendo ve kas kopmaları, fıtık, prolapsus ve çeşitli kırıklar oluşabildiği

SAMİ ÜNSALDI

Desfluran non-depolarizan kas gevşeticileri potansiyalize ederek, iskelet kasında gevşeme yapar. Desfluran’ın doğum sırasında annede oluşturduğu hemodinamik parametreler üzerindeki istenmeyen etkileri (hipotansiyon, taşikardi) nedeniyle sezaryen olgularında dikkatli kullanılması gerektiğini gösterir. Karaciğer üzerine olumsuz etkisi yoktur. Azot Protoksit eşliğinde %2-6’lık solüsyonu yeterlidir. F.Ü. Veteriner Fakültesi Hayvan hastanesi Cerrahi Kliniğinde Halotan, İzofluran, Sevofluran ve Desfluran ile köpekler üzerinde yapılan araştırmada, köpeklerde hemodinamik değerlendirmeler (sistolik, diastolik basınç, EKG ve kalp), solunum, göz tansiyonu, gözyaşı ve pupillar çap araştırıldı. Yukarıdaki anesteziklerle ilgili önemli bir olumsuzlukla karşılaşılmadı.

İNHALASYON ANESTEZİKLERİN UYGULAMA YOLLARI

Bunun için bazı cihazlara ihtiyaç vardır. Bu yöntem çok eski bir yöntemdir. d) Anestezi kutusu veya cam kavanoz içerisinde uyutma yöntemi: Özellikle kedi, küçük köpek ve laboratuvar hayvanlarında uygulanır. Özel yapılmış cam kutular yahut cam fanus içerisine yerleştirilen hayvana dışarıdan volatil anestezik solüsyon püskürtülerek hayvanın anesteziye alınması yöntemdir. e) Yarı kapalı sistem: Bu sistemde bir balon, bir hortum (hortum üzerinde bir kaçak valvı, biriken ekspirasyon havasını boşaltmak için), birde maske veya endotrakeal tüpten ibarettir. Volatil sıvı anestezik oksijenle buharlaştırılarak, entübe edilmiş hayvana bağlanıp anestezik buharı verilir. f) Kapalı sistem: Bu sistem günümüzde en geliştirilmiş sistem olup, modern anestezi cihazlarıyla kusursuz olarak uygulanan yöntemlerdir (Şekil 1).

1. Sıvı şeklindeki inhalasyon anesteziklerin uygulama yolları a) Açık damla yöntemi: En basit yöntem olup, gaz komprese damlatılan sıvı anestezik solüsyonun hayvanın burnuna tutularak uygulanmasıdır. b) Yarı açık damla yöntemi: Buradaki amaç, anestezik ilaç kaybını önleyerek, hastanın kısa süre içerisinde bol miktarda anestezik buharı almasıdır. Bunun için özel olarak yapılmış çeşitli maskeler kullanılır. Maskelerin alt kısımı gözenekli olup, buraya gaz kompres yerleştirilerek, üzerine sıvı anestezik dökülüp hayvanın ağız ve burnuna takılarak yapılan bir işlemdir. Maske, anestezi sırasında zaman zaman hayvanın ağız ve burnundan çıkarılarak, gaz komprese anestezik solüsyon damlatılmalıdır. c) İnsuflasyon: İnhalasyon anestezik ilaçların ağız veya trakeaya üflenmesi işlemidir.

Şekil 1. Kapalı devre bir narkoz cihazı

GAZ ŞEKLİNDEKİ UÇUCU ANESTEZİKLER Azot Protoksit: Azot Protoksit 1972’de Priestly tarafından bulunmuş, 1800’de Sir Humbrey Davy tarafından anestezik özelliği bildirilmiş ve 1844’de Gardner Q Colton

VETERİNER ANESTEZİ

turulup ondan sonra Tiletamin-Zolazepam kombinasyonu uygulanmalıdır. Ksilazin i.v. 1.1 mg/kg ve Tiletamin-Zolazepam kombinasyonu i.v. 1.1, 1.65, 2.2 mg/kg uygulanarak takriben 20 dk’lık kısa süreli bir anestezi oluşturulur. Buzağılarda 4-12 mg/kg i.m. TiletaminZolazepam enjeksiyonu ile anestezi oluşturulduğu, analjezinin yüzeysel olmasına karşın kas relaksiyonunun yeterli olduğu belirtilmektedir. Ksilazin i.v. 0.1 mg/kg ve TiletaminZolazepam’ın i.v. 4 mg/kg enjeksiyonu ile kas relaksiyonu ve analjezide artma meydana geldiği fakat uyanmanın uzadığı belirtilmektedir. Koyunlarda: Tiletamin-Zolazepam 8-12 mg/kg i.v. uygulanarak 45 dk ile 3.5 saat arasında bir cerrahi anestezi oluşturulur (Topal). Tablo 14 Köpeklerde Tiletamin-Zolazepam Dozu (mg/ Etki süresi Yapılacak işlem kg) (dk) 7-10 i.m. 20-30 Muayene, teşhis 10-13.i.m. 30-90 Ufak operasyon 13-22 i.m. 37-124 Büyük operasyon 2-4 i.v. 15-20 Muayene, ufak op 7.5 i.v. 30-40 Büyük operasyon 4-10 i.v. 20-80 Büyük operasyon Tablo 15 Kedilerde Tiletamin-Zolazepam Dozu Etki süresi Yapılacak (mg/kg) (dk) işlem 5 i.m.

30-60

7.5 i.m. 10-12 i.m. 14.3-15.8 i.m. 5 i.v.

40-60 60 60-135

10 i.v.

25

10-30

Kastrasyon Overiohisterektomi Cerrahi anestezi Cerrahi anestezi Uzun süreli büyük operasyonlar Muayene ufak operasyonlar Muayene diş operasyonları

Tablo 16 Atlarda Tiletamin-Zolazepam Dozu (mg/kg) Etki Yapılacak işlem süre.(dk) Ksilazin 1.1 iv 30 Kas relaksiyonu Til-Zol. 1.1 iv Sakin uyanma Ksilazin 1.1 iv 30-35 Kas relaksiyonu Til-Zol. 1.65 iv Sakin uyanma Ksilazin 1.1 iv 35 Kas relaksiyonu Til-Zol. 2.2 iv Sakin uyanma Detomidin 0.02 25±35 Dengeli anestezi iv Sakin uyanma Til-Zol. 2 iv Tablo 17 Ruminantlarda TiletaminZolazepam (Topal) Dozu (mg/kg) Etki Yapılacak işlem süresi (dk) Buzağı 50-60 Anestezi Til-Zol 4 iv Buzağı Ksilazn 65 Anestezi 0.1 iv Til-Zol 4 iv Koyun _ İmmobilizasyon Til-Zol 2-4 iv Koyun 35-45 Sakin indüksiy. ve Til-Zol 12 iv uyanma Koyun 30-55 Sakin indüksiy. Til-Zol 24 iv Sol. depresyonu Domuzda Tiletamin-Zolezepam 2-8.8 mg/ kg i.m. uygulanabilir. Ketamin (Ketalar, Ketamidor, Ketasol, Alfamin): Dissosiyatif ajanlardan, kataleptik etkili olup piyasada yukarıdaki isimlerle bulunmaktadır. Dissosiyatif ajanlar, fiziksel ve kimyasal özelliği açısından beyin merkezleri üzerinde değişik bir mekanizma oluşturur. Bu ilaçlar sedasyon, katalepsi (çevreye ilgisizlik), amnezi (bilinç kaybı) ve analjezi oluşturarak etkirler. Bunların beyin üzerindeki etkisi diğer katı anesteziklerden çok farklıdır. Hastada bilinç

SAMİ ÜNSALDI

Şekil 3. Köpeklerde damarların seyri a. V. Cephalica Antebrachi b. V. Caphena Parvanın Ramus Dorsalisi.

Şekil 4. Köpekte V. Cephalica Antebrachii’nin seyri.

Şekil 5. Köpekte V. Caphena Parva’nın Ramus Dorsalisinin Seyri.

Şekil 6. Damar içi enjeksiyon görünümü.

a. Tiopental (Pentothal) sodium Tiopental çok kısa süreli bir genel anesteziktir, köpeklerde genellikle % 2.5’luk solusyonları kullanılır. Anestezik madde sulandırıldıktan sonra kısa süre içerisinde kullanılmalıdır. Bekletilen solusyonlar oda ısısında belirli bir süre sonra hidrolize olur. Tiopental’in köpeklerdeki dozu, hastanın genel durumuna göre 15-25 mg/kg arasında değişir. İ.v. uygulamada ilacın yarısı normal hızda, kalan yarısı da bir süre beklenerek yavaş bir şekilde enjekte edilip, hayvanda yeterli anestezi oluşuncaya kadar enjeksiyona devam edilir. Tiopental, solunum deprese edici özelliğe sahip olduğundan, enjeksiyon sırasında hayvanın solunumu deprese olabilir (bazen indüksiyon dozunda). Böyle bir durumda, hemen hayvan yan pozisyona getirilerek, göğüs kafesi üzerine solunum sayısınca basınç yapıldığında hayvan kısa bir süre içerisinde normal solunuma geçer. Tiopental ile i.v. enjeksiyondan sonra anestezik solüsyonun miktarına ve hayvanın genel durumuna göre anestezi süresi 10-25 dk arasında değişir. Bu süre bazı hayvanlarda biraz daha derinleşerek uzayabilir. Tiopental’in kısa sureli bir anestezik olması ve solunumu deprese etmesi açısından genellikle indüksiyonlarda veya çok kısa süreli cerrahi işlemlerde kullanılır.

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.