Bestuursverslag 2013 by Noorderlicht Photography

Stichting Fotografie Noorderlicht

Bestuursverslag 2013

Ondertekend namens het bestuur:

Arie Wink voorzitter

Bas-Wouter Littel penningmeester

Groningen, 25 maart 2014

Voorwoord

Voor Noorderlicht was 2013 welhaast een perfect

verschillend ervaren historisch gegeven. Van kolonisa-

oogstjaar.

tie tot globalisering. Onder supervisie van het Noorderlicht projectbureau is deze manier van werken ontwik-

Dat is ironisch in een jaar waarin de budgetten van

keld en begeleid.

Noorderlicht werden gedecimeerd en het lange tijd onzeker was of we überhaupt nog konden blijven be-

Het was zielstrelend om in diverse recensies, uit het

staan. Aan het begin van dit jaar was iedereen bij Noor-

hoogste segment der media, te mogen lezen dat Het

derlicht nog gesloopt door de strijd voor het voortbe-

Vervolg, een nieuw concept van Noorderlicht waarbij

staan in 2012.

fotografen de ruimte wordt geboden om aan eerdere projecten meer diepgang en een historisch vervolg

Voor de manifestatie hebben we als gevolg van de

te geven, een verdere toekomst verdient. Merel Bem

bezuinigingen ‘moeten’ kiezen voor het terrein van de

deed in de Volkskrant een expliciete oproep om van dit

Suiker Unie als locatie. Na twintig jaar binnenstad en

vormen inhoudelijk onderzoek een jaarlijks terugke-

vele locaties in de provincie betekende dit een grote

rend fenomeen te maken.

verhuizing, zowel fysiek als inhoudelijk. Het verhuizen van de traditionele Der Aa-kerk naar een leegstaand

Noorderlicht heeft in 2013 de euvele moed gehad vol-

en monumentaal industrieel pand van de Suiker Unie

ledig te vertrouwen op haar inhoudelijke kwaliteiten:

werkte miraculeus goed voor de verbeelding en het ge-

als enige culturele instelling in Nederland heeft zij haar

voel van vrijheid. Bovenal gaven de reusachtige lege

communicatie- en PR-budgetten niet verhoogd. Inte-

hallen onderdak aan twee grote langlopende Noor-

gendeel, vanuit de gedachte dat bij bezuinigingen op

derlichtprojecten, naast de traditionele thematische

de inhoud er weinig resteert dat de moeite waard is om

hoofdtentoonstelling. De beslissing om naar een nieu-

te vermarkten, is vrijwel het gehele communicatiebud-

we locatie te verhuizen, bleek een goede. We hopen

get geschrapt. Onze twintigste editie is ook nog eens

van harte dat de Gemeente Groningen inziet dat ze

gedraaid zonder de communicatiemedewerker en PR-

met een locatie als de voormalige suikerfabriek goud in

medewerker waarvan we reeds eerder afscheid moes-

handen heeft voor het culturele klimaat van de stad. De

ten nemen. De publieksaantallen zijn wonderbaarlijk

mix van locatie, ambiance en veelzijdige inhoud leid-

genoeg stabiel gebleven.

den zelfs tot geluiden als: ‘dit was een van de beste manifestaties ooit’.

De media-aandacht heeft er ook niet onder geleden. Vijf pagina’s in Trouw, vier in de Leeuwarder Courant, drie

Noorderlicht presenteerde in de fabriekshallen van de

in de Volkskrant, twee in NRC, Het Financieele Dagblad

Suiker Unie onder andere The Sweet and Sour Story

en het Friesch Dagblad, meerdere hele pagina’s in het

of Sugar, haar fotoproject over driehonderd jaar suiker.

Dagblad van het Noorden en achttien in Vrij Nederland.

Het is een onderzoek waarin hedendaagse fotografie

De recensenten waren positief en enthousiast. Maar zie

en visuele geschiedenis samenkomen op exact die lo-

vooral de 450 pagina’s tellende persmap. Noorderlicht

catie die jaren geleden de aanleiding was voor het con-

heeft in 2013 in de nationale media een advertentie-

cipiëren van het project. 2013 was ook het jaar waarin

waarde weten te generen van drie miljoen euro, een

Noorderlicht een, breed opgezet, internationaal project

ongekende score voor een instelling uit de regio.

met open source-karakter uitvoerde – uniek voor de beeldende kunst. Voor het eerst zijn op drie continen-

Daarmee was 2013 daadwerkelijk een oogstjaar, na

ten vier divers uitgewerkte museale presentaties gerea-

tien jaar bikkelen op inhoud en met grote mediale pro-

liseerd vanuit hetzelfde bronmateriaal uit heden en ver-

jecten. Bikkelen vanuit de provincie, maar met interna-

leden. Presentaties die zich van elkaar onderscheiden

tionale allure. In Nederland is er geen equivalent in de

door regionale toevoegingen en nuanceringen op een

beeldende kunst die over 2013 een dergelijke staat van

ÂŠ Kahn & Selesnick (uit: BuitenGewoon)

dienst kan overleggen. Zeker niet als het gaat om de

Het meerjarige project The Sweet and Sour Story of

zeven grote presentaties in het buitenland.

Sugar is naast de eindpresentatie in Nederland tevens succesvol afgerond in het buitenland, met unieke pre-

De galerie heeft het hele jaar aansprekende tentoon-

sentaties in Indonesië, Suriname en Brazilië, die aldaar

stellingen gepresenteerd, met de ene primeur na de an-

veel media-aandacht trokken. Het Vervolg, een foto-

dere. Een van de mooiste presentaties was die van ver-

opdracht aan zeven Nederlandse fotografen (gefinan-

nieuwende Russische kunst, een tentoonstelling met

cierd door het Fonds BKVB, nu het Mondriaan Fonds)

topstukken van El Lissitzky, Aleksandr Rodtsjenko en

is gepresenteerd tijdens onze manifestatie en daar-

Boris Ignatovich; uniek werk uit het Russisch Staats-

naast op het New Yorkse festival Photoville.

archief voor Literatuur en Kunst dat nog niet eerder in Nederland te zien was.

Noorderlicht ging in 2013 ‘back to basic’. Geen franje. Nauwelijks PR. Een drastische sanering van de staf.

Naast de tentoonstelling uit de Russische schatkamers

Alleen nog maar onze inhoudelijke kernkwaliteiten. De

heeft de galerie zich getoond als een breed en divers

bezuinigingen dwongen ons tot deze keuzes. Wij moe-

podium voor de vele vormen van de Internationale foto-

ten bekennen dat het voor een deel ook een bevrijding

grafie. Zoals de sobere zakelijke beelden van Zed Nel-

is geweest.

son over de Israëlische psyche. Of de multidisciplinaire tentoonstelling van Phillip Toledano over sterfelijkheid

We zijn bezig met de omslag naar een flexibele orga-

en de maakbaarheid van het lichaam. Met AM Projects

nisatie die beter aansluit op het moderne regime. Het

kwam het andere uiterste van de fotografie aan bod.

eerste jaar in de nieuwe beleidsperiode is met glans

Dit nieuwe, internationale collectief van jonge fotogra-

doorstaan. De belofte uit ons bestuursverslag 2012, ‘na

fen excelleert in hun passie voor het zintuigelijke door

jaren van zaaien is de oogst rijp om geplukt te worden’,

radicale en rauwe beelden samen te brengen. Met de

is waargemaakt. Maar laten we volstrekt duidelijk zijn:

getoonde diversiteit aan genres en beeldtalen houdt

Noorderlicht is wel degelijk tot op het bot uitgekleed.

Noorderlicht de vinger aan de pols van het hedendaags

Meer rek zit er niet in. De laatste bezuiniging, een gene-

fotografisch discours.

rieke korting van tien procent van de Gemeente Groningen konden we alleen maar opvangen door vanaf 2014

De projecten worden een steeds belangrijker onderdeel van de activiteiten van Noorderlicht. Op uitnodiging van de Provincie Drenthe heeft Noorderlicht de opening van het nieuwe Koning Willem-Alexanderkanaal extra glans gegeven met het grote openlucht fotofeest Buitengewoon. Deze presentatie werd op verzoek van de Provincie Drenthe met zes weken verlengd. Tienduizenden recreanten konden er niet omheen. Het was een feest om dit project te mogen realiseren. Dit grote evenement (24 fotografen) is tot stand gekomen en afgerond met niet meer dan tien uur vergadertijd. Zonder formats, zonder vooropgelegde concepten. Noorderlicht had, net als vroeger, een vrijbrief om vanuit haar rol als autonome kunstinstelling invulling te geven aan het thema Krimp en mogelijke vormen van herwaardering van het platteland.

onze reserves aan te gaan spreken.

E V

Voorwoord

1. Exploitatieresultaat

2. FinanciĂŤle positie

3. Realisatie voorgenomen activiteiten

4. Functioneren, continuiteit en positie

5. Aandachtspunten in de subsidieverlening (specifiek OCW)

6. Kwalitatieve beschrijving van verrichte activiteiten

1. Fotomanifestatie TWENTY

2. Noorderlicht Fotogalerie

3. Projecten

4. Uitgeverij

5. Toelichting op marketing en publiciteit

7. Kwantitatieve beschriving; toelichting op prestatieoverzicht

8. Samenstelling van bestuur en directie, Code Cultural Governance

9. Educatieve activiteiten

10. Samenstelling en omvang van publiek

11. Ondernemerschap

12. Talentontwikkeling en internationalisering

1. Exploitatieresultaat

Het exploitatieresultaat uit reguliere bedrijfsvoering be-

gepland, door diverse bezuinigingen door te voeren zo-

draagt -62.720€. Dit negatieve resultaat is met name

als hieronder in dit verslag aangegeven.

ontstaan door de vertrekregeling van een medewerker die na tien jaar Noorderlicht moest verlaten en door de

Het percentage eigen inkomsten bedraagt 41% en vol-

afronding van langlopende kostbare projecten.

doet daarmee riant aan de eisen. Hierbij maken wij de kanttekening dat, door de inherente onzekerheid die bij

Het jaar 2013 was een omslagpunt tussen cultuurpe-

fondswerving hoort, dit percentage enorm kan fluctue-

riodes; een grote daling van de landelijke overheids-

ren van jaar tot jaar.

bijdrage dwong de organisatie tot drastische ingrepen, zie verderop in dit verslag. Het Ministerie van OCW heeft in 2013 een eenmalige frictiekostenbijdrage toegekend, om kosten op te vangen voor de overgang naar het nieuwe financiële regime. De ontslagregeling plus een aantal lopende verplichtingen konden hiermee worden opgevangen. Per saldo is het eindresultaat daarmee omgebogen naar +29.563€. Extrapolerend naar de toekomst, willen wij benadrukken dat twee factoren die dit positieve resultaat mogelijk maakten éénmalig van karakter waren. Ten eerste was de frictiekostenvergoeding alleen van toepassing in 2013. Zonder dit was het resultaat negatief gebleven. Ten tweede, vanuit het besef dat Noorderlicht in Nederland en daarbuiten een sterk merk is, met een goede worteling in de aandachtssfeer van het journaille, heeft Noorderlicht het risico genomen om volledig op haar bekendheid te vertrouwen. Vrijwel alle uitgaven voor marketing en communicatie zijn geschrapt in 2013; haaks op het gangbare beleid om daar juist meer aan uit te geven. Het bleek een goede beslissing, maar we moeten ons ook realiseren dat dit geen realistisch uitgangspunt is voor de lange termijn. Eerder lieten wij het ministerie weten geen herziene begroting in te dienen na de definitieve vaststelling van de verlaagde subsidie. Wij vertrouwden erop het ontbrekende geld elders te vinden. Dat bleek in deze economische tijden te optimistisch gedacht. Daarentegen is het wel gelukt om alle activiteiten te organiseren zoals

ÂŠ Lauren Greenfield (uit: To Have and Have Not)

2. Financiële positie

De eigen reserves zijn in 2012 licht toegenomen. Sa-

Het doel was zodoende om in 2013 geld over te hou-

men met de al bestaande reserves in het eigen ver-

den om vanaf 2014 te werken aan een andere organi-

mogen en het vrijgegeven OCW bestemmingsfonds

satievorm waarmee we nieuwe projecten kunnen rea-

2009-2012 beschikt Noorderlicht over een meer dan

liseren. De bezuinigingen die we in 2013 doorvoerden

gezond weerstandsvermogen. Wellicht visionair, want

staan hieronder vermeld. Sinds 1 januari jongstleden is

naar verwachting zullen de reserves vanaf 2014 struc-

de sanering afgerond.

tureel ingezet moeten worden om de exploitatie sluitend te krijgen.

•

Alle jaar- en halfjaarcontracten zijn ontbonden. Alle posities voor communicatie, PR en marketing

In het cultuurdebat in de Tweede Kamer op 17 decem-

zijn geschrapt. Educatie is tot een incidentele ac-

ber 2012 werd het lot van Noorderlicht voor de periode

tiviteit verklaard.

2013-2016 bezegeld. Met ingang van 1 januari 2013 – slechts twee weken later! – zou Noorderlicht ruim drie

•

Op 31 december is overeenstemming bereikt over

ton minder aan ondersteuning ontvangen. Noorderlicht

het ontslag van de office manager. In 2012 telde

moest zichzelf opnieuw uitvinden.

de reguliere staf van Noorderlicht nog ruim zes volledige arbeidsplaatsen. Momenteel is dat gereduceerd tot ongeveer drie.

Een reductie van bijna veertig procent van ons vaste (overheids)budget is niet te realiseren met de kaasschaafmethode. Het veronderstelt een nieuwe organi-

•

Voor het twintigste festival is vrijwel het totale

satievorm, maar een dergelijke reorganisatie vergt tijd.

communicatiebudget geschrapt. We vertrouwden

Al in 2012 was het voor Noorderlicht duidelijk dat 2013

op de bekendheid van ons merk. Het was een

een arbeidzaam jaar zou worden, ondanks de bezuini-

goede keuze. Voor 70.000 euro minder kregen we

gingen. We organiseerden een extra festival in Drenthe,

net zoveel publiciteit als in voorgaande jaren.

ons suikerproject werd afgerond, met presentaties in Jakarta, Paramaribo en São Paulo. In andere buiten-

•

Al het drukwerk in de vorm van brochures is ge-

landen verzorgden we vier andere presentaties. In Gro-

schrapt. Er is geen fraaie catalogus meer, alleen

ningen vond onze twintigste manifestatie plaats. We

nog een aantal kleine, goedkope boekjes.

toonden permanent kunst in MartiniPlaza. •

De Der Aa-kerk is verlaten ten faveure van een minder dure locatie.

We hadden dus weinig tijd om het wiel opnieuw uit te vinden. Toch heeft de organisatie reeds in het begin van 2013 geanticipeerd op de nieuwe omstandigheden. De

•

De kosten voor de activiteiten zijn post per post onder de loep genomen.

personele bezetting werd drastisch teruggebracht en soberheid werd het adagium. •

Een substantieel deel van de gewenste bezuinigin-

We realiseerden ons dat de bezuinigingen voor Noor-

gen is gerealiseerd door het satellietprogramma te

derlicht pas in 2014 echt effect zouden hebben. We

schrappen. De ongeveer zeventig locaties die tij-

hadden nog twee grote en mooie projecten in de kast

dens de Noorderlichtmanifestaties ook fotografie

liggen, projecten die met ‘oud geld’ waren gefinancierd

toonden, waren ooit het hart van de festivals. Be-

en de basis waren voor de manifestatie in 2013: ons

halve een financiële besparing (minder drukwerk),

internationale suikerproject The Sweet and Sour Story

leidde het ook tot een aanzienlijk lagere belasting

of Sugar en Het Vervolg. Beide projecten waren vóór de

van het personeel.

bezuinigen reeds gehonoreerd.

Suikerfabriek

3. Realisatie voorgenomen activiteiten

Voor 2013 hebben wij â&#x20AC;&#x201C; meer dan â&#x20AC;&#x201C; alle voorgenomen activiteiten gerealiseerd. Maar dit vraagt om een kritische kanttekening; zie punt 4 voor een uitwerking hiervan.

DRIK (Bangladesh) Sarker Protick

Delhi Photo Festival (India) Sudharak Olwe

European Photography (ItaliĂŤ) Paola de Pietri

FORMAT (Engeland) Holly Lynton

Fotodepartament (Rusland) Julia Borissova

Fotofestiwal (Polen) Karolina Jonderko

Fotomuseum Winterthur (Zwitserland)

Sabrina Biro

FotoTriennale.dk (Denemarken) Morten Barker

IRIS (Rusland) Alexey Kuzmichev

LagosPhoto (Nigeria)

Olayinka Sangotoye

LeBal (Frankrijk) Sylvain Couzinet-Jacques

Mois de la Photo (Canada) Patrick Dionne & Miki Gingras

Photographic Social Vision (Spanje) Arnau Bach

Pressefotografenes (Noorwegen) Helge Skovin

Reminders Photography Stronghold (Japan) Nozomi Lijima

Rencontres de Bamako (Mali) Nii Obadai

Reportage (AustraliĂŤ) Raphaella Rosella

Singapore International Photo Festival (Singapore) Tristan Cai

Sirius Art Center (Ierland) Jean Curran

United Photo Industries (VS) Samuel James

4. Functioneren, continuïteit en positie

We kunnen nu aan een nieuwe organisatiestructuur

is ketenvorming het adagium geworden. Noorderlicht

bouwen. Noorderlicht heeft altijd gewerkt met een

moet haar plek in de stedelijke keten zoeken, samen-

sterke tweede schil. Zzp’ers die hun specifieke inhoud

werking is een doel op zich geworden. Friesland hecht

inbrengen: vormgevers, designers, bouwers, inrichters.

grote waarde aan inbedding in de Friese cultuur. Voor

Uit deze schil willen we een aantal mensen meer bij

het Rijk is internationalisering een essentieel onderdeel

Noorderlicht betrekken.

van Noorderlicht; de lokale overheden hechten hier geen belang meer aan.

We zijn druk bezig om externe curatoren, die in het verleden vaker voor Noorderlicht hebben gewerkt, meer

Elke overheid legt haar plannen vast in subsidiecriteria

als externe projectmanagers te kunnen inzetten. Ze

en verwacht dat subsidieaanvragen gedaan worden via

gaan pas aan de slag met de productie als de finan-

haar eigen modellen en formats. Voor de cultuurperio-

ciering rond is en van hen wordt verwacht dat ze ook

de 2013-2016 hebben wij drie verschillende meerjaren-

in het conceptvormings- en financieringstraject vooraf

beleidsplannen moeten maken. Reeds in 2011 wenste

tijd investeren. Helaas kan het ontbreken van autono-

de Provincie Groningen onze plannen voor de periode

me fotografisch deskundigen in het noordelijk lands-

2013-2016 te ontvangen. De Gemeente Groningen en

deel ons parten gaan spelen – de deskundigheid zal

het Rijk rekenden op 2012. De Provincie Fryslân daar-

van ver gehaald moeten worden.

entegen wilde uiterlijk 1 oktober 2013 een nieuwe toekomstvisie van Noorderlicht ontvangen, ook weer met

Vanuit deze nieuwe structuur denken we de basis te

een specifieke regionale afstemming van de waarden

leggen voor een gezonde toekomst van Noorderlicht.

van Noorderlicht op het staande beleid in Fryslân. Let wel, dit was een extra inhoudelijke klus tijdens ons ma-

Een concrete risicofactor betreft onze huisvesting. Ons

nifestatie in Groningen. Gelijktijdig wenste de gemeen-

tienjarige huurcontract, destijds opgesteld met een

te Groningen als enige van onze overheidspartners

door de overheden afgekochte korting, loopt in 2015

een halfjaarraportage, met een uitgebreide schriftelijke

af. Volgens het contract zal de huur vanaf 2015 meer

toelichting. Het is een stringente eis van de gemeente

dan verdubbelen. We zullen dit jaar moeten beslissen

Groningen, maar ridicuul: tot en met juni is het uitga-

of het haalbaar is om te blijven; een verdubbeling van

venpatroon van Noorderlicht zeer stabiel en per ten-

de huur is in elk geval geen reële optie.

toonstelling te overzien. Onze financiële piek ligt in de tweede helft van het jaar.

De kritische noot Een beeld uit de Noordelijke kunsten anno 2013: Tot vrij recent maakten instellingen als Noorderlicht vierjaarlijks één meerjarenbeleidsplan. Een integrale

Traditiegetrouw maken wij medio oktober een actitivi-

visie op de toekomst, veelal in hoofdlijnen afgestemd

teitenplan voor 2014. Dat werd nu ingewikkeld, omdat

op de criteria van het Rijk. Tegenwoordig is de partici-

de Provincie Fryslân onze meerjarenplan nog moest

patiedrang van de lokale overheden substantieel ge-

beoordelen (uitsluitsel februari 2014). Uit ons tradi-

worden. Elke provincie heeft zo zijn eigen wensen en

tionele activiteitenplan komen vaak de eerste ideeën

verlangens. Zeker ook inhoudelijk. Hetzelfde geld voor

voor grotere projecten voort. Maar voor de kerstdagen

de grote steden.

moesten wij een andere beleidsklus klaren: een visitatierapport voor de Gemeente Groningen, inclusief het

Als voorbeeld: Noorderlicht moet voor de Provincie

onmogelijke verzoek om voor de kerst ook reeds een

Groningen aangeven wat haar plek is binnen Het Ver-

concept jaarrekening over 2013 in te leveren.

haal van Groningen. Een thema dat veeleer aansluit bij cultureel erfgoed en ‘het mooie van toen’. Voor de stad

ÂŠ KITLV, fotograaf onbekend (uit: The Sweet and Sour Story of Sugar)

Midden december kondigde de Gemeente Groningen een nieuwe systematiek aan. Alle culturele instellingen moeten voortaan hun actuele gegevens actief bijhouden in het stedelijke Early Warning System. Het is vergelijkbaar met een nieuwe systematiek die het Rijk heeft ingevoerd, maar toch weer heel anders qua gebruik en logica. Alle overheden willen de inzichtelijkheid bij de instellingen vergroten. In de begeleidende schrijvens staat verkapt ook altijd dat de vernieuwingen het voor ons, de kunstenmakers, makkelijker maakt. De overheden vergeten echter één ding: onderlinge afstemming. 2013 was een gekmakend jaar qua bureaucratisering, overdadige regelgeving, monitoring en visitaties. De staf van Noorderlicht, in 2013 gehalveerd, is nu al vier maanden welhaast fulltime doende met al deze paperassen uit diverse overheidslagen. In 2014 gaan we gewoon door. Nu de jaarrekening, het bestuursverslag, het jaarverslag. Vele overleggen met de accountant die al heeft laten weten dat bij een afgeslankte organisatie ‘de stofkam extra fijn wordt’. En dat hele verhaal kunnen we nog eens herhalen in verband met de afronding van twee grote, in 2013 afgeronde projecten met externe financiering. Daarna staat ons spoedig een volgende visitatie te wachten, nu van de Raad voor Cultuur. Terug na het begin. Naar uw vraag: zijn er zaken die van belang zijn voor onze continuïteit? Ja, die zijn er zeker. Er is door de toegenomen administratieve druk te weinig tijd om aan de continuïteit van de inhoud te werken. Hetzelfde geldt voor het opstarten van nieuwe projecten voor de toekomst. Op inhoudelijk vlak, mits ons de tijd wordt gegund, hebben wij er vertrouwen in dat Noorderlicht voor de toekomst een gezonde, nieuwe vorm vindt. In zekere zin is het back to basic, een terugkeer naar de kern van Noorderlicht, een manier van werken die in ons DNA is ingebed.

N O T

Nina Berman Hedge

Mark Peterson Acts of Charity

Francisco Reina The Art of Power

Jan Stradtmann The Tax Dodgers’ Footpath

H A V E

Christian Lutz Protokoll Tropical Gift

Karl Beveridge and Carole Condé The Plague Scene Otherwise

Zoe Hatzyannaki Secrets & Crises

Devin Yalkin The Sign of Times

David Straight

A N D

Blameworthy

Anna Skladmann Little Adults

Paolo Woods and Gabriele Galimberti The Havens

Mari Bastashevski State Business

Luca Zanier Corridors of Power

H A V E

Kennardphillipps Photomontages Studies for a Head

Hin Chua They Called Me a Corporate Whore

Wiktor Dabkowski Wonderland

Federico Estol The Treasure Island

Lauren Greenfield The Queen of Versailles

Louis Porter

T O

The Anatomy of Business

Mathieu Bernard-Reymond Trades

Will Steacy Down These Mean Streets

5. Aandachtspunten in de subsidieverlening (ministerie van OCW)

In de beschikking worden twee cijfers expliciet be-

2014 krijgt de open source-formule een vervolg in

noemd.

samenwerking met lokale instellingen, zoals Academie Minerva.

•

Het aantal bezoekers dat wij dit jaar bereikten is een fractie lager dan verwacht. Het is belangrijk

•

Het Vervolg was een weerwoord tegen ‘het inci-

om hierbij te vermelden, zoals wij ook in onze aan-

dent’ in de kunsten en een stimulans van betrok-

vraag deden, dat de modellen van het ministerie

kenheid op lange termijn. Historisch besef over de

geen ruimte bieden om onderscheid te maken

fotografie als continuüm, een thematische verdie-

tussen bewuste bezoekers en contactmomen-

ping met tegelijkertijd ruimte voor de fotografische

ten in de openbare ruimte. De eerder genoemde

ontwikkeling die de fotograaf doormaakt.

440.000 was een optelsom van beide. Het is iets lager uitgevallen omdat het Groninger Forum na

•

To Have and Have Not was een fotografisch on-

een politieke koerswijziging alle samenwerking

derzoek naar dat wat zelden wordt gefotogra-

heeft opgezegd.

feerd, een speurtocht naar de daders van de crisis in tegenstelling tot de zo vaak gefotografeerde

•

slachtoffers.

Het aantal scholieren ligt vijftien procent lager dan de prognose van 3500. Voor 2013 was dat een bevredigend resultaat. Wij moeten ons wel besef-

•

Noorderlicht faciliteert het Crossing Arts overleg.

fen dat in Friesland, waar de manifestatie in 2014

Een breed opgezet overleg binnen de Groninger

plaatsvindt, het aantal educatieve bezoeken altijd

beeldende kunsten met zes-wekelijkse bijeen-

lager ligt. Gezien de sanering van de organisatie

komsten. Altijd opgeluisterd door een gastspre-

denken wij dat 3.500 gemiddeld niet langer reëel

ker, met debat en verdieping.

is. Wat betreft samenwerking – waarbij wij graag de vraag In de subsidiebeschikking van het Ministerie van OCW

uit ons weerwoord in herinnering roepen: waarom wer-

wordt ons aangeraden om de opmerkingen ter harte te

ken instellingen in de provincie Randstad zo weinig

nemen die de Raad voor Cultuur in zijn adviezen op-

samen met de landelijke instelling Noorderlicht? – ver-

nam.

wijzen we naar de kwalitatieve beschrijving hieronder.

Dit betrof twee punten: gebrek aan onderzoek en gebrek aan banden met landelijke foto-instellingen. Wij zijn het oneens met deze kritiek en hebben dit destijds in ons verweer op het advies – waarop uiteindelijk toch een toekenning volgde – onverbloemd duidelijk gemaakt. Wij zien geen redenen om hierop terug te komen. Hooguit kunnen wij een aantal projecten noemen die aangeven dat wij wel degelijk met onderzoek en innovatie bezig zijn: •

Het suikerproject is een samenwerking geweest tussen Noorderlicht, academici, cultuurhistorici, fotoarchieven en internationale instellingen. In

ÂŠ Ed Kashi (uit: The Sweet and Sour Story of Sugar)

6. Kwalitatieve beschrijving van verrichte activiteiten

6.1. Fotomanifestatie Noorderlicht 2013

in opdracht geschreven essays is suiker gebruikt als exemplarisch product in een verhaal over globalisering

In de oude suikerfabriek werden zes internationale pro-

en haar geschiedenis.

jecten gepresenteerd, waaronder drie door Noorderlicht gecurateerde groepstentoonstellingen. Voor het

Dit project is opgebouwd rond een open source-for-

eerst verlieten wij voor onze hoofdtentoonstelling de

mule. Alle in opdracht van Noorderlicht gegenereerde

Der Aa-kerk als traditionele, maar dure, locatie. Gebo-

informatie (foto’s, teksten, historische verhalen) konden

ren uit nood bleek dit een gouden greep: de suikerfa-

door kunstenaars en organisaties in Indonesië, Surina-

briek is zowel door de ruimtes als de ambiance erom-

me en Brazilië worden ingezet voor hun eigen verhaal

heen een perfecte locatie voor culturele evenementen.

dat de geschiedenis van de koloniale periode tot het

Onze zorg dat de bezoekersaantallen door de meer

heden bestrijkt. Ten tijde van het festival in Groningen

perifere locatie zouden teruglopen, bleek ongegrond.

zijn er museale tentoonstellingen geweest in de drie

Er trad juist een omgekeerd effect op: door de con-

landen; waar reeds afgerond zijn delen daarvan ge-

centratie van tentoonstellingen en de goede sfeer, on-

bruikt voor de presentatie in Groningen zelf.

dersteund door de goede fulltime catering, bleven de bezoekers veel langer aanwezig dan gebruikelijk.

‘Sugar’ was een zeer succesvol project dat wij met trots als een mijlpaal in de geschiedenis van Noorder-

Onder de noemer TWENTY was dit de eerste maal dat

licht presenteerden. De unieke open source-formule –

de manifestatie werd opgebouwd als een groep on-

bij ons weten een wereldwijde primeur – heeft geleid

afhankelijke presentaties. In het verleden stond altijd

tot samenwerkingsverbanden met een grote betrok-

één thema centraal in de eigen programmering van

kenheid en verrassende presentaties.

Noorderlicht. Een laatste grote verandering betrof het schrappen van het satellietprogramma, als bezuini-

De eindpresentatie ging vergezeld van de publicatie

gingsmaatregel.

van een indrukwekkend fotoboek. Zie voor meer details het separate eindverslag dat voor dit project is

De opening werd opgebouwd als een minifestival, met

gemaakt.

diverse evenementen gedurende de dag. De zevenhonderd gasten hadden er gemakkelijk meer kunnen

•

To Have and Have Not

zijn, maar vanwege de eisen van de brandweer mochten het er niet meer zijn. Voor de vele buitenlandse

De crisis is een onverminderd actueel onderwerp. Het

collega’s op de opening werd een informele curator’s

is een van die onderwerpen die continu in het nieuws

meeting georganiseerd. Inhakend op de locatie zijn

is, die ieders leven raakt, maar moeilijk is vast te leg-

‘strooptochten’ aangeboden aan het publiek, rondlei-

gen in beeld. We kunnen de gevolgen achteraf – leeg-

dingen rondom het oude terrein van de suikerfabriek

staande huizen, armoede, demonstraties – registreren,

met informatie over de geschiedenis van het gebied en

maar de oorzaken, het visualiseren van hoe het zo ver

zijn huidige rol binnen de stadsecologie.

heeft kunnen komen, is een heel ander verhaal, dat we nauwelijks tegenkomen. In de fotografie blijven de da-

•

The Sweet and Sour Story of Sugar

ders veelal buiten beeld.

Een langlopend project waarin zes fotografen opdracht

Hoe kan fotografie iets zeggen over de oorzaken van

kregen om de suikerindustrie te fotograferen in landen

de crisis, over de achterliggende machtsverhoudin-

die zijn gelinkt aan ons koloniale verleden. Gekoppeld

gen? Dat is de uitdaging die we met To Have and Have

aan historisch beeldonderzoek, uitgevoerd in een sub-

Not zochten. Gebruikmakend van een groot bereik aan

stantiële samenwerking met diverse foto-archieven, en

stilistische middelen gingen 21 fotoseries in op de we-

HET VERVOLG

Ad van Denderen - Israël Baladia / West Bank Rawabi Voor Het Vervolg fotografeert Ad van Denderen de Palestijnse stad Rawabi; een nieuw te bouwen stad voor twintigduizend Palestijnen, tien kilometer noordelijk van Ramallah op de West Bank, voorzien van alle moderne technologie en infrastructuur. Dit wordt het vervolg op zijn serie van begin 2012 over Baladia Stad; het National Urban Training Center van het Israëlische leger, een oefenstad waar soldaten trainen hoe ze een stad als Rawabi zo snel mogelijk kunnen innemen. De jury heeft het voorstel van Ad van Denderen (69) gekozen vanwege de intelligente strategie die getuigt van sensibiliteit voor de situatie en begrip voor beide kanten.

Pieter ten Hoopen - Kitezh de onzichtbare stad Eens per jaar reizen duizenden Russen naar een meer in het verlaten Oosten van Rusland waarin volgens een mythe de verdwenen stad Kitezh ligt. Men denkt dat op midzomerdag de stad uit het water zal rijzen en dat degene die puur in zijn hart is, de stad kan zien liggen. Er zijn mensen die komen om geheeld te worden. Kitezh is een begrip in Rusland en de mensen zien de stad als een wereld waar ze naar verlangen, een wereld zonder pijn die beter is dan de wereld waar ze zelf in leven. De jury vindt het een interessante en authentieke keuze om de harde realiteit van het leven in Rusland te benaderen via een verhaal over mythes en dromen.

Christian Kryl - Top of the World Christian Kryl werkt al langere tijd aan het documenteren van plaatsen die van oudsher de internationale jet set aantrekken en via de media en vooral de boulevard-pers een, wat hij noemt, ‘über-imago’ hebben verworven. Voor Het Vervolg wil Kryl de jet set in beeld brengen in St. Tropez en Monaco. Bij die laatste wordt nog een additionele meta-laag toegevoegd waarmee hij zijn positie als fotograaf en de overdadige ‘public-control’ in een dergelijk oord zichtbaar wil maken. Een belangrijk waarde in het voorstel van Christian Kryl (33) is, dat hij een interessante maar ondergedocumenteerde sociale klasse als onderwerp heeft genomen. Het werk is verfrissend, origineel en authentiek.

Kadir van Lohuizen - Living Apart Together In 1993 volgde Kadir van Lohuizen, in opdracht van het Gemeentearchief Amsterdam, het leven van een familie van Marokkaanse komaf, woonachtig in Amsterdam Oost. Hij zag een doorsnee familie die probeerde deel uit te maken van de Nederlandse samenleving, maar toch altijd maar die Marokkaan bleven, terwijl ze in Marokko gezien werden als die rare mensen uit Nederland.Nu, twintig jaar later, bezoekt Van Lohuizen deze familie opnieuw. Om te zien hoe het met ze is, en om een beeld te laten zien van het Nederlandse integratiebeleid. De jury vindt het interessant om te zien hoe iemand na jarenlange omzwervingen over de wereld terugkeert naar Nederland en naar het begin van zijn carrière.

JURYRAPPORT

Andrea Stultiens - Paul Julien Tussen 1926 en midden jaren vijftig maakte de chemicus Paul Julien (1901-2001) 28 of 29 reizen door Afrika. Hij had een grote belangstelling voor antropologie en een ongelooflijke reislust. Julien was toerist, ontdekkingsreiziger en onderzoeker tegelijkertijd. Sinds 2001 reist Andrea Stultiens ook regelmatig naar Afrika. Dit resulteerde tot nu toe in drie publicaties, een aantal tentoonstellingen en het historische fotoplatform History In Progress Uganda. Voor deze opdracht maakt Stultiens een vervolg op het werk van Paul Julien én haar eigen fotografie, waarbij het haar steeds gaat om de relatie tot de ander. Zij weet zich als fotograaf met grote integriteit te verhouden tot haar subject. Dit voorstel past goed binnen het oeuvre van Stultiens en lijkt een logische volgende stap.

Lidwien van de Ven - Document (II) Sinds eind jaren negentig heeft het werk van Lidwien van de Ven zich gevormd rondom de thematische lijnen politiek en religie, en sinds 2000 heeft het zich meer en meer ontwikkeld rondom actuele ontwikkelingen in de samenleving. In deze periode stelde zij in relatie tot het medium fotografie steeds meer filosofische beschouwingen rondom zichtbaarheid en onzichtbaarheid centraal. Ze werkt met monumentale maten en neem daarbij doorgaans de expositieruimte als uitgangspunt voor het conceptualiseren van het werk. Voor Het Vervolg gaat Lidwien van de Ven opnieuw naar Egypte. Hiermee maakt zij een vervolg op de serie ‘Document’ uit 2007, gepresenteerd op de Documenta 12. De jury is in de eerste plaats onder de indruk van hoe het werk van Lidwien van de Ven (49) zich beweegt op het snijvlak van de actualiteit en haar vrije interpretatie daarvan.

Xiaoxiao Xu - Terug naar mijn roots, emigratiedorpen in beeld Xiaoxiao Xu was 15 toen zij van China naar Nederland kwam. Weggerukt te worden uit haar vertrouwde omgeving was frustrerend en isolerend. Vanwege dat isolement was het betoverend, zegt Xu, om de fotografie te ontdekken, omdat zij daarmee haar verhalen kan vertellen en kan laten zien waar het haar om gaat. In 2009 fotografeerde Xu haar stad van herkomst in China. Tijdens haar verblijf daar, voelde zij zich vereenzelvigd met de stad maar tegelijkertijd ook een outsider; dezelfde positie die zij heeft in Nederland. Zij gaat de emigratiedorpen fotograferen rond Wenzhou, waar zij oorspronkelijk vandaan komt. Het stille dorp van haar herinnering is veranderd in een dorp vol kille, betonnen, hoge gebouwen en privé-villa’s. Nu probeert Xu de herinneringen uit haar jeugd weer te vinden, met gebruikmaking van de verhalen van Chinese Nederlanders uit de betreffende dorpen en hun achtergebleven familie in China. Het werk waaruit zij vertrekt is sterk, en het projectvoorstel klopt, intrigeert en belooft veel goeds.

De jury • Claudia Hinterseer - directeur NOOR fotoagentschap • Hester Keijser - artistiek directeur East Wing, blogger (Mrs. Deane, The Independent Photobook), curator • Nina Post - Uitgeverij Post Editions • Jenny Smets - freelance fotografieconsultant, beeldredacteur Vrij Nederland, commissielid Mondriaan Fonds • Wim Melis - curator Noorderlicht

reld achter de crisis. Opvallend hierbij is dat veel kun-

thema NOMAD. Het festival in Singapore is opgericht

stenaars teruggrepen op de fotocollage als middel om

met Noorderlicht als rolmodel en heeft nu drie edities

het onzichtbare ter verantwoording te roepen. Bij het

achter de rug. De presentatie was een voorschot op

project is een kleine catalogus gemaakt.

een inhoudelijke samenwerking in 2014. Dan presenteert Noorderlicht haar tentoonstelling in Leeuwarden

Het project is direct na afloop van de manifestatie ge-

vrijwel gelijktijdig op het festival in Singapore.

toond bij de Technische Universiteit Eindhoven.

• •

Fotograaf des vaderlands

Het Vervolg Een voorpresentatie van het werk van de ‘fotograaf

Een pleidooi voor verdieping en aandacht over een

des vaderlands’ in samenwerking met de Stichting Fo-

langere periode. Zeven Nederlandse fotografen kregen

toweek, die de opdracht verstrekte om een jaar lang

de opdracht om naar een eerder gefotografeerd onder-

verjaardagsfeesten in Nederland te fotograferen.

werp terug te keren. Om te zien wat het verloop van de tijd met het onderwerp had gedaan, zijpaden uit te die-

6.2. Noorderlicht Fotogalerie

pen waarvoor eerder geen geld of tijd was, enzovoort. Uit 134 inzendingen van Nederlandse fotografen koos

De Noorderlicht Fotogalerie is het enige permanente

een onafhankelijke jury zeven fotografen.

professionele podium voor fotografie buiten de Randstad. Vanuit de filosofie van Noorderlicht wordt hier

Individuele onderdelen uit Het Vervolg zijn ondertussen

divers werk getoond op het raakvlak van kunst en

elders getoond, onder andere in China. Een selectie uit

betrokken documentaire fotografie. Als extra service

het hele project was te zien op het festival Photoville

wordt – naast uiteraard alle Noorderlicht publicaties –

in New York. Mediapartner Vrij Nederland besteedde

in samenwerking met boekhandel Godert Walter een

in een speciale Noorderlichtbijlage met name aandacht

kleine selectie van actuele fotoboeken aangeboden.

aan Het Vervolg. Zie voor meer details het separate eindverslag dat voor dit project is gemaakt.

•

Portret van een generatie Russen, gevangen tussen de

20/20

Rafal Milach – 7 Rooms (doorloop vanuit 2012)

mentaliteit van het oude Sovjetregime en de onzekere Twintig buitenlandse collega-instellingen die het ge-

ambitie van vandaag.

dachtengoed van Noorderlicht nabij staan, werden gevraagd om een fotograaf, uit eigen land en nog niet

•

Zed Nelson – In This Land

bekend bij het grote publiek, te presenteren. Het resultaat was een speelse melange van verschillende

Internationale premiere van een langlopend project

stijlen. Gepresenteerd in de buitenruimte op doeken

over de psyche van het Israëlische volk, dat leeft in de

van twintig vierkante meter, was het een perfecte aan-

schaduw van een diepgeworteld conflict. Met als uit-

dachtstrekker voor de binnenkomende bezoekers van

gangspunt Israëls onwrikbare overtuiging dat zijn iden-

de manifestatie.

titeit is verankerd in het land zelf, maakte Zed Nelson symbolische beelden die als tegenwicht dienen voor de

•

SIPF

stortvloed aan overbekende foto’s van stenengooiende Palestijnse jongeren met hoofddoeken en bewapende

Een selectie van het Singapore International Photography Festival. Uit hun recente festivals koos de organisatie achttien Aziatische fotografen rondom het

militante Israëlische kolonisten.

Fotogalerie

•

AM Projects – All Colours Will Agree in the

Noorderlicht is trots op het diverse en hoogwaardige internationale karakter van de presentaties in de Noor-

Dark

derlicht Fotogalerie en de vele primeurs die zij heeft Een internationaal collectief van emerging photograp-

kunnen tonen.

hers, die in radicaal verschillende rauwe stijlen een passie voor het zintuiglijke delen. Het was hun eerste

6.3. Projecten

galerietentoonstelling als collectief. De tentoonstelling haakt tevens in op de recente ontwikkeling van collec-

Noorderlicht initieert continu projecten die losstaan van

tiefvorming als alternatief voor de traditionele agent-

de reguliere programmering in de manifestatie en de

schappen.

galerie. Dit varieert van speciale producties uit eigen koker of op verzoek van derden, tot reizende tentoon-

Photography and History in the USSR 1920-

stellingen en foto-opdrachten. Projecten worden gro-

1940 – 100 Masterpieces from the RGALI collection

tendeels extern gefinancierd en vormen een steeds

•

belangrijker onderdeel binnen de activiteiten van NoorIn het kader van het Rusland jaar. Meesterwerken van

derlicht. In 2013 werd zelfs het merendeel van de mani-

de avant-garde uit de Sovjet-Unie en het daaropvol-

festatieprogrammering uit eerder opgestarte projecten

gende sociaal-realisme. Een fotografische blik in een

gehaald.

van meest dramatische periodes in de Russische geschiedenis. Gastcuratoren: Evgeny Berezner, Irina

•

The Sweet and Sour Story of Sugar

Chmyreva, Natalia Tarasova. Ondersteund door de organisatie van Noord-Nederland Rusland 2013.

In een open source-concept is samengewerkt met instellingen in Indonesië, Suriname and Brazilië. Op basis

•

Phillip Toledano – Inside Out

van het door Noorderlicht samengestelde materiaal en met ondersteuning vanuit Noorderlicht, creëerden zij

Engagement, verlies, en humor zijn terugkerende ele-

tentoonstellingen met hun eigen interpretatie van het

menten in het werk van Phillip Toledano. Plastische

onderwerp. (Zie ook 6.1.)

chirurgie, de dood van zijn vader, zijn eigen ouder worden en de terrorisme-industrie in Amerika komen sa-

•

Het Verhaal van Groningen (HVVG)

men in het eerste miniretrospectief van deze rijzende ster. Terwijl de fotografie altijd in het hart van zijn werk

Van de Provincie Groningen kregen wij een bijdrage om

staat, worden zijwegen in schilderijen, installaties en

een spin-off van het suikerproject te maken. Er is met

sculpturen ingeslagen.

een Suikerbus als mobiele (educatieve) tentoonstelling door de provincie Groningen gereden. Scholen zijn

•

Deadline – Will Steacy

aangedaan, maar ook markten en speciaal aan suiker gerelateerde plekken. In de bus waren voorlichtings-

Gedurende vier jaar fotografeerde Steacy een onaf-

materiaal, een kleine mobiele tentoonstelling en edu-

hankelijke Amerikaanse krant en zijn strijd, langs faillis-

catieve middelen aanwezig. Voor de website van HVVG

sementen en herstarts, om te overleven in het digitale

is beelden tekstmateriaal aangeleverd. Er zijn een vijf-

tijdperk. Het project krijgt een persoonlijke tint door de

tien video-interviews gemaakt met mensen die een link

familiegeschiedenis van Steacy: hij stamt af van vier

met de suikerindustrie hebben. Deze filmpjes van on-

generaties journalisten. In de tentoonstelling – weer

geveer tien minuten zijn medio februari 2014 eveneens

een internationale primeur – is Steacy’s eigen fotografie

op die site geplaatst.

getoond, samen met beeldmateriaal uit zijn familiealbums en het archief van de krant.

Koning Willem-Alexanderkanaal

•

BuitenGewoon

•

Back to Nature – Fotoseries over mensen die de natuur omarmen en de wildernis opzoeken om er

In opdracht van de Provincie Drenthe creëerde Noor-

harmonie en spiritualiteit te vinden, en bevrijd te

derlicht een openluchtexpositie langs het nieuwe Ko-

zijn van materialisme.

ning Willem-Alexanderkanaal in het oude turfwingebied. Het uitgangspunt was ‘krimp’, maar dan bekeken

De foto’s zijn tentoongesteld in speciaal gebouwde in-

vanuit een positieve benadering: hoe kunnen we het

stallaties in de openbare ruimte en in oude beunbak-

platteland herwaarderen? De expositie verbeeldde met

ken, platbodems die vroeger werden gebruikt in de

het werk van 25 fotografen uit binnen- en buitenland

turfindustrie. De schepen lagen op de wal, verspreid

het verleden, heden en toekomst van de Veenkoloniën.

langs het nieuwe kanaal, en markeren de nieuwe vaar-

Zij lieten zien hoe elders in de wereld in rurale gebieden

route. BuitenGewoon borduurde voort op een frivolere

wordt omgegaan met economische veranderingen, na-

manier van omgaan met fotografie. Qua sfeer en cura-

tuurbeleving en bevolkingskrimp. De tentoonstelling is

tering was het een sterk vervolg op de presentaties in

onderverdeeld in zeven subthema’s:

Museum Belvédère in 2012.

•

Ecology – Het kwetsbare ecosysteem, met bijzon-

Bij dit project is als catalogus een speciale editie van

dere planten en dieren die door natuurbeheer in

het tijdschrift Noorderbreedte uitgegeven en in een

de Veenkoloniën weer de ruimte krijgen.

oplage van 7500 verspreid in de noordelijke provincies (zie bijlage).

•

Nature as Theatre – Het landschap als decor en stimulans voor de verbeelding.

We willen hier publiekelijk onze waardering uitspreken voor de Provincie Drenthe: zij waren de positieve uit-

•

Love of the Water – Fotoreportages over water als

zondering op de kritische noot onder punt 4. Het was

bron van leven en vrijheid.

een verademing om onze creativiteit volledig in te kunnen zetten voor het maken van een bijzonder product,

•

Cultivation by Energy – Hoe men kracht kan put-

zonder belast te worden met een overdaad aan papier-

ten uit de natuur. Zon, wind en water leveren ener-

werk.

gie, maar ook de natuur zelf kan profiteren van

•

cultivering.

•

Cruel and Unusual

An Economic Past – Fotodocumentaires over

Een project over het leven achter tralies, in 2012 sa-

plattelandsstreken in Duitsland en Oostenrijk waar

mengesteld voor de Noorderlicht Fotogalerie. In 2013

jongeren wegtrekken en boeren zich gedwongen

was de tentoonstelling te zien in het Sirius Arts Centre

zien hun bedrijven te sluiten, omdat die door we-

(Cork, Ierland) en op het Reportage Photography Fes-

reldwijde economische veranderingen niet meer

tival (Sydney, Australië). In 2012 was de tentoonstel-

renderen.

ling te zien in de Verenigde Staten. Gastcuratoren Pete Brooks en Hester Keijzer.

•

Home on the Land – Portretten van mensen die zijn geworteld in hun geboortegrond en zich heb-

•

To Have and Have Not

ben verzoend met het landschap om zich heen; en van mensen die juist naar het platteland trekken

Deze manifestatietentoonstelling is overgenomen door

om de stad en de hectiek te ontvluchten.

de Technische Universiteit Eindhoven. Zie 6.1.

ÂŠ Zed Nelson (uit: In This Land

•

Het Vervolg

Verder faciliteert Noorderlicht het Crossing Arts overleg, een breed opgezet overleg binnen de Groninger

Het project Het Vervolg is simultaan met de fotomani-

beeldende kunsten met zeswekelijkse bijeenkomsten,

festatie in Groningen gepresenteerd op het New Yorkse

die altijd worden opgeluisterd door een gastspreker,

festival Photoville. De deeltentoonstelling van Xiaoxiao

gevolgd door debat en verdieping.

Xu is later getoond in Den Haag en Lishui, China. Academie Minerva, de kunstacademie, biedt weliswaar

•

Post-colonial Studio II

niet meer de mogelijkheid om sec als fotograaf af te studeren, maar er zijn een aantal vernieuwende werk-

In het Engelse Sunderland verzorgde associate curator

velden gecreëerd. Werkvelden waarmee Noorderlicht

Alex Supartono van Noorderlicht de presentatie Post-

zich verbonden voelt en waarvan de eerste resultaten

colonial studio II. Een eerdere versie, met een andere

met spanning worden afgewacht. Noorderlicht is qua

samenstelling, was in 2012 in het Griekse Thessaloniki

dialoog, maar met name wat betreft de presentaties

te zien en vertelt het verhaal van de postkoloniale ge-

nauw bij dit project betrokken. In 2014 zullen de eerste

schiedenis van de fotografie en de invloed hiervan op

presentaties uit deze nieuwe studierichting van Miner-

contemporaine kunstenaars uit Azië en Afrika. De pre-

va bij Noorderlicht worden getoond.

sentatie is mede gebaseerd op het onderzoek naar het historisch beeldmateriaal voor het suikerproject en eer-

6.4. Uitgeverij Aurora Borealis

dere workshops in Jakarta. Een van de deelnemende fotografen kreeg aanvullend de opdracht om lokaal een

De eigen uitgeverij van Noorderlicht heeft zich in 2013

project uit te voeren.

beperkt tot publicaties bij onze eigen producties voor een breed publiek. Deze zijn eerder al aangestipt: het

•

MartiniPlaza

indrukwekkend boek The Sweet and Sour Story of Sugar bij het suikerproject, een kleine catalogus bij To

In dit congres- en expositiecentrum presenteert Noor-

Have and Have Not en een reeks minimonografieën

derlicht permanent fotografie in de openbare ruimtes.

bij de opdrachtenreeks Het Vervolg. Door de volledige

Het streven is om twee keer per jaar het werk te wis-

productie in eigen huis zijn de kosten hiervan beperkt

selen. De presentaties zijn spin-offs van recente Noor-

gebleven.

derlicht producties. Het streven blijft om voor MartiniPlaza in de toekomst speciale tentoonstellingen samen

De boeken zijn te koop bij de fotomanifestatie, in de

te stellen, maar gezien de financiële situatie bij zowel

galerie en via internationaal distributeur Idea Books in

Noorderlicht als MartiniPlaza is dit doel nog niet ge-

de betere boekhandel. Een kritiekpunt hierbij is onze

concretiseerd. Jaarlijks bezoeken honderdduizenden

webshop. Door technische problemen en slechte sup-

mensen de foyers in MartiniPlaza.

port van onze payment provider heeft de webshop een groot deel van het jaar niet goed gefunctioneerd. Door

•

Diverse samenwerkingsverbanden

tijdgebrek kwamen we begin 2014 pas toe aan een oplossing, met een andere provider voor het betaalsys-

Noorderlicht werkt samen met de KunstSalon in Assen, een kunstenaarsinitiatief dat veel aandacht aan fotografie besteedt. In samenwerking met Noorderzon en Eurosonic, en op verzoek van de gemeente Groningen, werd een presentatie gemaakt voor het bezoek van de koning.

teem.

3 . 0 0 0 . 0 0 0 €

Kranten/Periodieken

100

de Volkskrant 10 september 2013

100

AD Weekend 14 september 2013

Kranten/Periodieken

102

101

AD Weekend 14 september 2013

Kranten/Periodieken

103

102

Kranten/Periodieken

104

103

AD Weekend 14 september 2013

Kranten/Periodieken

105

104

Dagblad van het Noorden 14 september 2013

Kranten/Periodieken

148

105

Dagblad van het Noorden 19 september 2013

Tijdschriften

149

148

Tijdschriften

150

149

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

Tijdschriften

151

150

Tijdschriften

152

151

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

Tijdschriften

153

152

Tijdschriften

154

153

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

Tijdschriften

197

198

Kranten/Periodieken

107

106

Groninger Gezinsbode 24 september 2013

113

Kranten/Periodieken

108

107

Financieel Dagblad 28 september 2013

114

Kranten/Periodieken

109

108

Dagblad van het Noorden 4 oktober 2013

115

Kranten/Periodieken

110

109

Pekelder Streekblad 2 oktober 2013

116

Kranten/Periodieken

111

110

Kranten/Periodieken

117

112

111

Dagblad van het Noorden 4 oktober 2013

118

113

Dag van de Geschiedenis 5 oktober 2013

Tijdschriften

Kranten/Periodieken

114

Kranten/Periodieken

121

120

Tijdschriften

127

115

Leeuwarder Courant 5 oktober 2013

122

121

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

128

Tijdschriften

Kranten/Periodieken

116

Dagblad van het Noorden 9 oktober 2013

123

122

Tijdschriften

129

Kranten/Periodieken

117

Dagblad van het Noorden 14 oktober 2013

124

123

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

130

Tijdschriften

Kranten/Periodieken

118

124

Tijdschriften

Gezinsbode 3 oktober 2013

125

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

155

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

Tijdschriften

157

156

Tijdschriften

163

158

157

127

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

Tijdschriften

128

Tijdschriften

135

129

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

136

Tijdschriften

130

Tijdschriften

137

131

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

138

Tijdschriften

162

Tijdschriften

169

126

Tijdschriften

133

Tijdschriften

132

Tijdschriften

139

Tijdschriften

158

Tijdschriften

165

163

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

170

169

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

176

Tijdschriften

164

133

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

140

170

Tijdschriften

177

Tijdschriften

176

Focus 31 augustus 2013

183

Tijdschriften

171

160

159

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

166

165

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

172

171

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

178

Tijdschriften

161

160

Tijdschriften

167

Tijdschriften

166

Tijdschriften

173

172

Tijdschriften

179

Chip Foto Video 31 augustus 2013

Tijdschriften

134

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

164

159

197

Vrij Nederland 31 augustus 2013

161

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

204

134

Tijdschriften

135

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

142

Tijdschriften

136

Tijdschriften

143

137

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

144

Tijdschriften

138

Tijdschriften

145

139

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

146

167

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

174

173

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

180

Tijdschriften

168

205

247

174

Tijdschriften

181

177

Vrij Nederland 31 augustus 2013

Tijdschriften

178

7 Days 6 september 2013

185

211

Vrij Nederland 31 augustus 2013

141

Buitenlandse pers

246

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

248

Buitenlandse pers

253

Aorta Magazine 06-2013

Buitenlandse pers

247

Aorta Magazine 06-2013

249

Buitenlandse pers

260

Buitenlandse pers

254

267

Aorta Magazine 06-2013

Buitenlandse pers

143

Buitenlandse pers

248

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

250

Buitenlandse pers

261

Aorta Magazine 06-2013

Buitenlandse pers

255

Aorta Magazine 06-2013

268

Buitenlandse pers

144

Buitenlandse pers

249

Aorta Magazine 06-2013

Tijdschriften

140

Tijdschriften

147

251

Buitenlandse pers

262

Buitenlandse pers

256

269

Aorta Magazine 06-2013

Buitenlandse pers

145

Buitenlandse pers

250

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

183

One World 30 september 2013

190

252

Buitenlandse pers

263

Aorta Magazine 06-2013

Buitenlandse pers

257

Aorta Magazine 06-2013

270

Buitenlandse pers

146

Buitenlandse pers

251

Aorta Magazine 06-2013

Tijdschriften

184

Tijdschriften

191

295

Buitenlandse pers

264

Buitenlandse pers

258

271

Aorta Magazine 06-2013

Buitenlandse pers

147

Buitenlandse pers

252

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

265

Buitenlandse pers

Aorta Magazine 06-2013

259

Aorta Magazine 06-2013

Buitenlandse pers

272

Buitenlandse pers

190

Kunst & Antiek Journaal 30 september 2013

Buitenlandse pers

295

Aorta Magazine 07-2013

203

200

Tijdschriften

206

Tijdschriften

201

Vrij Nederland 31 augustus 2013

208

207

Tijdschriften

Vrij Nederland 31 augustus 2013

214

Tijdschriften

202

Tijdschriften

209

208

Tijdschriften

215

203

Vrij Nederland 31 augustus 2013

210

209

Vrij Nederland 31 augustus 2013

216

Tijdschriften

210

217

175

218

Tijdschriften

Noorderbreedte BuitenGewoon special 2013

185

One World 30 september 2013

Buitenlandse pers

302

266

Tijdschriften

179

7 Photo Digitaal 42-2013

Tijdschriften

180

Tijdschriften

187

Tijdschriften

186

Parbode september 2013

193

297

Buitenlandse pers

273

Aorta Magazine 06-2013

280

Buitenlandse pers

191

Buitenlandse pers

296

Museum Tijdschrift 31 oktober 2013

181

One World 30 september 2013

188

Tijdschriften

187

Collect september 2013

194

298

Buitenlandse pers

309

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

303

Aorta Magazine 07-2013

316

Buitenlandse pers

192

Buitenlandse pers

297

Aorta Magazine 07-2013

Tijdschriften

219

De Helling nr-3 2013

Vrij Nederland 31 augustus 2013

214

Tijdschriften

221

220

Tijdschriften

226

Safe 30 september 2013

215

Vrij Nederland 31 augustus 2013

222

221

Tijdschriften

227

226

Buitenlandse pers

182

189

Tijdschriften

188

Tijdschriften

195

299

Buitenlandse pers

310

Buitenlandse pers

304

317

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

193

Buitenlandse pers

298

Fotograﬁe september/oktober 2013

189

de Fotograaf 5-2013

228

Tijdschriften

216

Tijdschriften

223

222

Tijdschriften

229

217

Vrij Nederland 31 augustus 2013

224

de Fotograaf 5-2013

224

223

de Fotograaf 5-2013

230

Tijdschriften

231

232

233

239

240

PRO Photo-2013

227

Buitenlandse pers

233

Aorta Magazine 06-2013

228

Buitenlandse pers

234

PRO Photo-2013

235

234

Buitenlandse pers

229

Buitenlandse pers

236

235

Buitenlandse pers

Aorta Magazine 06-2013

230

PRO Photo-2013

237

236

Buitenlandse pers

231

238

237

Aorta Magazine 06-2013

Buitenlandse pers

238

Focus oktober 2013

196

300

Buitenlandse pers

311

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

305

Aorta Magazine 07-2013

318

Buitenlandse pers

194

Buitenlandse pers

299

Aorta Magazine 07-2013

344

301

Buitenlandse pers

312

Buitenlandse pers

306

319

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

195

Buitenlandse pers

300

Vrij Nederland 31 augustus 2013

Buitenlandse pers

313

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

307

Aorta Magazine 07-2013

320

Buitenlandse pers

196

Buitenlandse pers

301

Aorta Magazine 07-2013

241

345

239

Buitenlandse pers

314

Buitenlandse pers

308

321

Contrastes juni 2013

Buitenlandse pers

344

242

315

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

351

243

322

Buitenlandse pers

345

Buitenlandse pers

358

EFM Magazine nr. 6-2013

Buitenlandse pers

Cosmopolis september 2013

365

Buitenlandse pers

Aorta Magazine 06-2013

346

244

352

Buitenlandse pers

Correio Popular Caderna 1-10-2013

Buitenlandse pers

353

National Geographic “Polska” oktober 2013

360

366

GEO 2013

Buitenlandse pers

347

Cosmopolis september 2013

245

Buitenlandse pers

367

354

Buitenlandse pers

361

362

368

369

Buitenlandse pers

374

Buitenlandse pers

349

243

Aorta Magazine 06-2013

348

368

GEO 2013

375

Buitenlandse pers

355

O Liberal 10-10-2013

367

373

Buitenlandse pers

354

360

359

348

242

Buitenlandse pers

353

366

372

347

241

Buitenlandse pers

359

365

329

346

240

Buitenlandse pers

352

358

322

328

Buitenlandse pers

Aorta Magazine 06-2013

351

315

321

327

Tijdschriften

308

314

320

326

Tijdschriften

307

313

319

325

Tijdschriften

306

312

318

324

Tijdschriften

305

311

317

323

Tijdschriften

304

310

316

213

Tijdschriften

220

Tijdschriften

225

182

212

219

Villa ‘Art 30 september 2013

Tijdschriften

303

309

273

279

202

Buitenlandse Media

186

192

296

Tijdschriften

302

266

272

278

Tijdschriften

259

265

271

277

Tijdschriften

258

264

270

276

Tijdschriften

257

263

269

275

Tijdschriften

256

262

268

274

Tijdschriften

255

261

267

Buitenlandse pers

142

254

260

Buitenlandse pers

Tijdschriften

201

207

213

Tijdschriften

218

Buitenlandse pers

Tijdschriften

Vrij Nederland 31 augustus 2013

212

Tijdschriften

175

Flair 3 september 2013

Tijdschriften

184

de Fotograaf 30 september 2013

246

Vrij Nederland 31 augustus 2013

206

Tijdschriften

211

199

Tijdschriften

205

Tijdschriften

168

198

Tijdschriften

204

Buitenlandse pers

Tijdschriften

141

200

Tijdschriften

126

132

Tijdschriften

156

162

Ommerlander Courant 24 oktober 2013

125

131

112

119

Gezinsbode 10 oktober 2013

Kranten/Periodieken

120

Kranten/Periodieken

155

199

154 Tijdschriften

106

253

M E D I AWA A R D E

Kranten/Periodieken

101

350

244

349

Buitenlandse pers

National Geographic “Polska” oktober 2013

356

355

National Geographic “Polska” oktober 2013

Buitenlandse pers

GEO 2013

Buitenlandse pers

356

369

Buitenlandse pers

350

National Geographic “Polska” oktober 2013

Buitenlandse pers

357

National Geographic “Polska” oktober 2013

364

GEO 2013

364

363

Buitenlandse pers

370

376

Aorta Magazine 06-2013

357

363

362

Buitenlandse pers

245

371

370

GEO 2013

377

Buitenlandse pers

371

378

Websites Algemeen

Buitenlandse pers

274

Buitenlandse pers

281

275

Aorta Magazine 06-2013

282

Buitenlandse pers

276

Buitenlandse pers

283

277

Aorta Magazine 06-2013

284

Buitenlandse pers

278

Buitenlandse pers

285

279

Aorta Magazine 06-2013

286

Buitenlandse pers

280

Aorta Magazine 06-2013

287

Buitenlandse pers

323

Contrastes juni 2013

330

Buitenlandse pers

324

Buitenlandse pers

331

325

Contrastes juni 2013

332

Buitenlandse pers

326

Contrastes juni 2013

333

Buitenlandse pers

327

Sax NL editie juni 2013

334

Buitenlandse pers

328

Buitenlandse pers

335

329

BHmagazino 15 september 2013

336

Buitenlandse pers

372

GEO 2013

379

Buitenlandse pers

373

Websites & Blogs

380

381

382

376

Noorimages.com

383

Websites & Blogs

377

pf.nl

384

378

us5.campaign-archive2.com

385

foto.no

Websites & Blogs

392

photoq.nl

Galerie

Camera Magazine 30 juni 2013

Dagblad van het Noorden 30 november 2013

Algemeen Dagblad 18 juli 2013

Friesch Dagblad 28 augustus 2013

Dagblad van het Noorden 31 augustus 2013

Trouw 4 september 2013

Groninger Gezinsbode 10 september 2013

Websites & Blogs

385

Websites Galerie

Buitenlandse pers

281

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

282

Buitenlandse pers

283

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

284

Buitenlandse pers

285

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

286

Buitenlandse pers

287

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

330

Buitenlandse pers

331

BHmagazino 15 september 2013

Buitenlandse pers

332

Buitenlandse pers

333

BHmagazino 15 september 2013

Buitenlandse pers

334

Buitenlandse pers

335

Cosmopolis september 2013

Buitenlandse pers

336

Websites & Blogs

288

289

393

Buitenlandse pers

290

394

288

Buitenlandse pers

291

395

289

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

292

396

290

Buitenlandse pers

293

397

291

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

294

398

292

Buitenlandse pers

337

399

293

Aorta Magazine 07-2013

Buitenlandse pers

338

442

294

Buitenlandse pers

339

443

337

Cosmopolis september 2013

Buitenlandse pers

340

444

338

Buitenlandse pers

341

445

339

Cosmopolis september 2013

Buitenlandse pers

342

446

340

Buitenlandse pers

343

447

341

Cosmopolis september 2013

Buitenlandse pers

us5.campaign-archive2.com

386

448

342

379

380

393

kunstwurk.nl

Websites & Blogs

394

photographie.com

401

Websites & Blogs

395

photographie.com

402

Websites & Blogs

396

photographie.com

403

Websites & Blogs

397

toerisme.groningen.nl

404

Websites & Blogs

398

nlrf2013.nl

405

Websites & Blogs

399

fstopmagazine.com

406

Websites & Blogs

442

theauberginecoat.wordpress.com

449

Websites & Blogs

443

theauberginecoat.wordpress.com

450

Websites & Blogs

444

xpat.nl

451

Websites & Blogs

445

iamexpat.nl

452

Websites & Blogs

446

industrieel-erfgoed.nl

453

Websites & Blogs

447

gic.nl

454

Websites & Blogs

448

381

photoq.nl

388

386

ﬂuxmagazine.com

Websites & Blogs

389

387

390

kanaalstreek.nl

455

Galerie

de Volkskrant 4 maart 2013

undo.net.it

Websites & Blogs

388

photographie.com

Galerie

Groninger Gezinsbode 9 april 2013

Websites & Blogs

389

photographie.com

Galerie

Goede Reis magazine maart 2013

Galerie

de Volkskrant 18 mei 2013

Websites & Blogs

400

gezinsbode.nl

Websites & Blogs

401

nnr2013.nl

408

Websites & Blogs

402

photoq.nl

409

Websites & Blogs

403

photoq.nl

410

Websites & Blogs

404

photoq.nl

411

Websites & Blogs

405

kunstkrant.nl

412

Websites & Blogs

406

twitter.com

413

Websites & Blogs

449

dagjeweg.nl

456

Websites & Blogs

450

groningeruitburo.nl

457

Websites & Blogs

451

pekelderstreekblad.nl

458

Websites & Blogs

452

pekelderstreekblad.nl

459

Websites & Blogs

453

Galerie

461

390

photographie.com

Galerie

Groninger Gezinsbode 4 juni 2013

Websites & Blogs

407

facebook.com

Websites & Blogs

408

Websites & Blogs

415

409

decorrespondent.nl

416

Websites & Blogs

410

Websites & Blogs

417

411

decorrespondent.nl

418

Websites & Blogs

412

decorrespondent.nl

419

Websites & Blogs

413

allevents.nl

420

Websites & Blogs

456

sipf.sg

463

Websites & Blogs

457

sipf.sg

464

Websites & Blogs

458

mes56.com

465

Websites & Blogs

459

mes56.com

466

Websites & Blogs

460

mes56.com

467

462

Websites & Blogs

461

whiteboardjournal.com

468

Websites & Blogs

Groninger Gezinsbode 2 juli 2013

462

Websites & Blogs

391

photographie.com

Galerie

Dagblad van het Noorden 6 juni 2013

Galerie

Leeuwarder Courant 19 juli 2013

Algemeen

Focus 1 augustus 2013

Galerie

Dagblad van het Noorden 17 augustus 2013

absolutearts.com

469

Galerie

Gezinsbode 3 december 2013

Galerie

Leeuwarder Courant 10 december 2013

Galerie

NRC 29 november 2013

Galerie

Kranten over de Manifestatie

Algemeen

Galerie

Chip Foto Video 31 december 2013

414

Websites & Blogs

392

Photo Digitaal 31 juli 2013

degroningerkroon.nl

460

ﬂakphoto.com

Websites & Blogs

websites Buitenlands

407

384

391

de Fotograaf 31 maart 2013

Uitloper 7 februari 2013

Websites & Blogs

Cosmopolis september 2013

Websites & Blogs

400

photoq.nl

387

343

Websites & Blogs

Dagblad de Limburger 19 december 2013

Kranten/Periodieken

websites Manifestatie

Websites & Blogs

414

poynter.org

421

Websites & Blogs

421

photoq.nl

428

Websites & Blogs

415

groningen.uitloper.nu

Websites & Blogs

428

digifotpro.nl

Websites & Blogs

422

photoq.nl

bintphotobooks.blogspot.nl

Websites & Blogs

424

423

photoq.nl

430

429

digifotpro.nl

436

435

Websites & Blogs

423

429

435

Websites & Blogs

422

Websites & Blogs

bintphotobooks.blogspot.nl

Websites & Blogs

424

bintphotobooks.blogspot.nl

431

430

gupmagazien.com

437

436

Websites & Blogs

otof.nl

Websites & Blogs

depudding.nl

Websites & Blogs

431

dagvangroningergeschiedenis.nl

Websites & Blogs

425

bintphotobooks.blogspot.nl

theauberginecoat.wordpress.com

Websites & Blogs

419

facebook.com

Websites & Blogs

432

bintphotobooks.blogspot.nl

Websites & Blogs

426

bintphotobooks.blogspot.nl

theauberginecoat.wordpress.com

Websites & Blogs

420

photoq.nl

Websites & Blogs

433

bintphotobooks.blogspot.nl

Websites & Blogs

427

bintphotobooks.blogspot.nl

theauberginecoat.wordpress.com

Websites & Blogs

463

absolutearts.com

Websites & Blogs

434

bintphotobooks.blogspot.nl

Websites & Blogs

470

photography-now.com

theauberginecoat.wordpress.com

Websites & Blogs

464

dbsuriname.com

Websites & Blogs

477

patmiki.blogspot.nl

Websites & Blogs

471

viiphoto.com

photojournalismnow.com

Websites & Blogs

465

viiphoto.com

Websites & Blogs

478

sarkerprotick.wordpress.com

Websites & Blogs

472

lightbox.time.com

photojournalismnow.com

Websites & Blogs

466

dwtonline.com

Websites & Blogs

479

fstopmagazine.com

Websites & Blogs

473

fotofestiwal.com

en.elculture.gr

Websites & Blogs

467

dwtonline.com

Websites & Blogs

480

hippolytebayard.com

Websites & Blogs

474

janstradtmann.de

en.elculture.gr

Websites & Blogs

468

privatephotoreview.com

Websites & Blogs

481

hippolytebayard.com

Websites & Blogs

475

janstradtmann.de

theotherhunderd.com

Websites & Blogs

469

worldphoto.org

Websites & Blogs

482

photojournalismnow.com

Websites & Blogs

476

digitalssilverimaging.com

Websites & Blogs

Dagblad van het Noorden 19 juli 2013

matbr.com

Kranten/Periodieken

483

photojournalismnow.com

Kranten/Periodieken

Groninger Gezinsbode 29 augustus 2013

Kranten/Periodieken

Dagblad van het Noorden 20 juli 2013

Kranten/Periodieken

NRC 31 augustus 2013

Kranten/Periodieken

Uitburo 29 augustus 2013

Trouw 4 september 2013

Kranten/Periodieken

Kunstkrant juli 2013

Kranten/Periodieken

de Volkskrant 29 augustus 2013

Trouw 4 september 2013

Kranten/Periodieken

Dagblad van het Noorden 28 augustus 2013

Kranten/Periodieken

Dagblad van het Noorden 31 augustus 2013

Kranten/Periodieken

de Volkskrant 31 augustus 2013

Trouw 4 september 2013

Kranten/Periodieken

Groninger Gezinsbode 29 augustus 2013

Kranten/Periodieken

Trouw 31 augustus 2013

Kranten/Periodieken

Groninger Gezinsbode Bijlage 8 september 2013

Kranten/Periodieken

NRC 31 augustus 2013

Leeuwarder Courant 2 september 2013

Kranten/Periodieken

490

Kranten/Periodieken

490

489

Kranten/Periodieken

483

489

488

Websites & Blogs

476

482

488

487

Websites & Blogs

475

481

487

486

Websites & Blogs

474

480

486

485

Websites & Blogs

473

479

485

484

Websites & Blogs

472

478

484

441

Websites & Blogs

471

477

441

440

Websites & Blogs

470

434

440

439

Websites & Blogs

427

433

439

438

Websites & Blogs

426

432

438

437

418

425

Kranten/Periodieken

Trouw 4 september 2013

Dagblad van het Noorden 9 september 2013

Kranten/Periodieken

Dagblad van het Noorden 9 september 2013

Kranten/Periodieken

6.5. Toelichting op marketing en publiciteit Noorderlicht besloot om 2013 volledig te varen op het motto ‘een goed product verkoopt zichzelf’. Daarbij is de goede naam die Noorderlicht in binnen- en buitenland heeft uiteraard een prettig uitgangspunt. Er waren geen mensen meer in dienst voor PR en marketing. Het budget ervoor is tot bijna nul gereduceerd. Het was een onorthodoxe, maar verantwoorde beslissing. Op basis van de gegevens van knipseldienst Euroclip hebben wij een equivalente advertentiewaarde van ruim drie miljoen euro gehaald in alleen al de Nederlandse gedrukte media – een nieuw record. De digitale nieuwsbrief bereikt in twee edities (algemeen en pers) en twee talen duizenden mensen, zo’n twintig maal per jaar. De website wordt nog steeds goed bezocht en is wereldwijd nog steeds een van de grootste online databases voor fotografie. Wel is het aantal bezoekers licht gedaald. Het is moeilijk in te schatten of dit te maken heeft met het herdesign van de site die in het voorjaar van 2013 afgerond is, of met de toenemende concurrentie van andere fotografiesites. De Noorderlicht-app voor iPhone is ongewijzigd gebleven ten opzicht van 2012. Het aantal vrienden en volgers op Facebook en Twitter groeit gestaag. Wij streven ernaar om vanaf 2014 de hoeveelheid posts op deze sociale media te laten groeien. Tot nu toe bleven de berichten beperkt tot aankondigingen en openingen.

ÂŠ Wiktor Dabkowski (uit: To Have and Have Not)

7. Kwantitatieve beschrijving van de verrichte activiteiten

Zie het prestatieoverzicht als opgenomen in de jaarrekening, met de al genoemde belangrijke kanttekening dat een deel van de bezoekersaantallen gaat over contactmomenten, daar waar wij kunst in de openbare ruimte presenteerden. In de jaarrekening is dit uitgesplitst, maar de online formulieren bieden daar geen ruimte voor. Wij mogen constateren dat er geen significante afwijkingen zijn van de verwachtingen zoals die in ons meerjarenplan zijn geformuleerd. Enkele insignificante afwijkingen ten opzichte van van het meerjarenplan: â&#x20AC;˘

De bezoekersaantallen binnenland zijn iets lager wegens de opzegging van de samenwerking door Forum Images (zie elders). De bezoekersaantallen buitenland komen juist iets hoger uit.

â&#x20AC;˘

Het totaal aantal tentoonstellingen is lager dan voorspeld; wederom veroorzaakt door het annuleren van de reeks presentaties in Forum Images en door de verkleining van het aantal presentaties in de fotogalerie.

ÂŠ Christian Kryl (uit: Het Vervolg)

8. Samenstelling bestuur en directie, Code Cultural Governance

Bestuur

Het bestuur van Noorderlicht volgt de goede bedoelingen van de Governance Code Cultuur, daar het de logi-

Voorzitter

ca van het gezonde verstand weergeeft. In grote lijnen: de stichting werkt met het bestuur-directie model. Het

Dhr. A. Wink (directeur Noord Nederlands Toneel,

Raad van Toezicht model wordt niet geschikt geacht

voormalig directeur dienst

voor een organisatie van deze beperkte omvang. Het

Ruimtelijke

Ordening

en Economische Zaken van de Gemeente Groningen,

bestuur draagt eindverantwoordelijkheid, dagelijkse

voormalig gemeentesecretaris)

uitvoering van het beleid geschiedt door de directie. De directie is inhoudelijk autonoom, zoals vastgelegd

Penningmeester

in de statuten die vooralsnog dienst doen als beknopt directiereglement.

Dhr. B.W. Littel (partner Ernst & Young) Er is goed contact tussen bestuur en directie en zeSecretaris Dhr. W. van de Pol (lid College van Bestuur Noorderpoort College) Algemene bestuursleden Dhr. R. Mulder (voormalig hoofdredacteur Leeuwarder Courant) Dhr. T. Hidma (rechter, buitengewoon hoogleraar) Dhr. H. Heethuis (interim management) Dhr. J.G. Vierkant (directeur MartiniPlaza, voormalig directeur Noord Nederlands Orkest) Dhr. P. Tuinman (advocaat) Directie Ton Broekhuis (directeur) Wim Melis (curator)

ker op financieel vlak vindt continu overleg plaats over beleid en risicobeheer. Er is een schema van aftreden gemaakt, waarbij in 2014 de twee langzittende leden het bestuur zullen verlaten om plaats te maken voor nieuw bloed. De formalisering van een aantal zaken is nog lopende (bestuursreglement, directiereglement). In onze strijd om te overleven zijn dergelijke details even op het tweede plan gezet.

Educatie

9. Educatieve activiteiten

Binnen onze reguliere programmering is als altijd veel

betekenis, fotobewerking, invloed van de fotograaf) 3.

aandacht aan educatie besteed. Wij vinden dat in tijden

‘Een foto kun je op je eigen manier beleven’ (Thema-

van visuele overvloed Noorderlicht een rol heeft om

tiek: sfeer, emotie, beeldelementen, associatie) 4. ‘Het

visuele geletterdheid te prikkelen, om jongeren hand-

effect van kleur en licht’ (Thematiek: kleur, zwart-wit,

vatten te geven waarmee zij beelden kritisch kunnen

licht, contrast, invloed van beeldelementen) 5. ‘Wat

duiden. De focus ligt op de eigen ervaring en beleving

vangt jouw blik in de foto?’ (Thematiek: compositie,

van leerlingen.

perspectief, standpunt).

Het was in 2013 bijzonder om zelfs een aantal keren

Rondleidingen

gedetineerden te mogen rondleiden binnen een educatieve setting in de galerie. Kwantitatief springt de ma-

Bij alle tentoonstellingen zijn rondleidingen mogelijk

nifestatie er uit.

voor alle soorten groepen. De rondleidingen worden ‘op maat’ gegeven en worden aangepast aan het ni-

Een mooi innovatieve vorm van educatie hebben wij

veau en de wensen van de groep. Tijdens de manifes-

tijdens ons festival op het terrein van de Suiker Unie

tatie worden ze gegeven door ervaren rondleiders op

gerealiseerd. Op meer dan twintig meter lange ijzeren

het gebied van onderwijs en fotografie, met uitgebreide

panelen mochten leerlingen met gemagnetiseerde fo-

kennis van de onderwerpen en fotografen uit de ten-

to’s uit het suikerproject hun eigen verhaal over suiker

toonstellingen.

componeren. Met dezelfde technische hulpmiddelen, zij het met wat minder strekkende meters ijzeren pane-

Kijkwijzers, opdrachten en lesmateriaal fotomanifesta-

len, hebben we met onze Suikerbus (een echte bus op

tie

vier wielen) vele scholen en markten bezocht, alwaar leerlingen, maar ook lokale bezoekers, hun eigen ver-

Specifiek gemaakt voor de tentoonstelling(en) tijdens

haal mocht componeren.

de manifestatie. Dit jaar waren er kijkwijzers en leskaarten voor Het Vervolg en To Have and Have Not. Voor

Terwijl de manifestatie het centrale aandachtspunt is,

The Sweet and Sour Story of Sugar zijn er lesopdrach-

wordt bij de galerie per tentoonstelling bekeken wat de

ten gemaakt.

mogelijkheden zijn. Tenslotte leent zich niet elke tentoonstelling zich voor educatie. We streven naar ten-

Gastlessen op school met de Suikerbus

minste drie aandachtsmomenten per jaar in de galerie. De suikerbus (zie eerder) was een mobiele tentoonIn totaal waren er ruim 3000 educatieve bezoeken aan

stelling die onder andere langs scholen in de provincie

Noorderlicht. Voorzover ons bekend – leerlingen be-

Groningen reed, waarin leerlingen ter plekke hun eigen

zoeken ons immers ook individueel – waren deze be-

verhaal konden componeren. De lesopdracht werd op

zoeken afkomstig van 22 scholen en instellingen.

maat aangeboden en aangepast aan het onderwijsniveau.

Een overzicht van ontplooide activiteiten:

Samenwerking, gastlessen en expositie in de NoorderLeskaarten

licht Fotogalerie voor Academie Minerva

Er zijn vijf leskaarten die steeds een andere thema-

Samen met de projectleider van het suikerproject van

tiek behandelen: 1. ‘Foto’s zijn verhalen’ (Thematiek:

Noorderlicht en de fotografiedocent van Minerva ga-

inhoud, interpretatie, titel, verhaal van de fotograaf) 2.

ven studenten van Academie Minerva hun eigen kijk op

‘De keuze van de fotograaf’ (Thematiek: boodschap,

de suikergeschiedenis van Noord-Nederland. Centraal

ÂŠ Phillip Toledano (uit: Inside Out)

hier stond de open source-formule van The Sweet and

Een aantal (235) scholen en instellingen, ook buiten

Sour Story of Sugar.

Groningen, maakt al een aantal jaren gebruik van het Noorderlicht lespakket. Noorderlicht krijgt nog regel-

Ontwikkeling lespakket en samenwerking Noorder-

matig het verzoek voor het verstrekken van de uitver-

poort College Groningen

kochte lesmethode. Van scholen in Groningen hebben we echter de vraag gekregen om het uit te breiden en

Aanvulling op de Noorderlichttentoonstelling Act of

nog specifieker te maken voor verschillende niveaus:

Faith, die in het bezit is van het Noorderpoort en al eni-

havo, vwo/vwo+, vmbo en mbo. Noorderlicht zag dit

ge tijd educatief wordt ingezet, om te komen tot inzicht

als een kans voor het uitbreiden en vernieuwen van het

in de eigen en andermans cultuur. Het Noorderpoort

oude lespakket, we zijn daarmee een eind gevorderd.

college is een regionaal opleidingscentrum (VO, MBO,

Door de beperking van het budget afgelopen jaar is het

en volwassenen) met 20.000 leerlingen. Er ligt inmid-

helaas niet mogelijk geweest het lespakket vorm te ge-

dels een offerte bij het Noorderpoort College voor een

ven en te laten drukken. Wellicht dat er mogelijkheden

door Noorderlicht samen te stellen lespakket. Medio

zijn om met gelden van derden het pakket alsnog te

2014 wordt dit uitgevoerd.

kunnen afmaken. Noorderlicht is in het noorden van Nederland, op het gebied van fotografie een unieke culturele instelling.

Al het educatiemateriaal en de rondleidingen zijn ge-

Door middel van educatie kunnen wij een belangrijke

richt op waarneming en reflectie. Door middel van de

bijdrage leveren aan het onderwijs en de ontwikkeling

door Noorderlicht getoonde geëngageerde fotografie

van cultureel bewustzijn bij jongeren. De bijdrage zou

biedt het educatieprogramma mogelijkheid tot het be-

met iets meer middelen extra kunnen worden uitge-

schouwen van en reflecteren op de maatschappij, cul-

breid, eventueel ook richting basisonderwijs.

tuur, de eigen omgeving en de beeldcultuur. Het draait om kritisch leren kijken naar beeld: wat vertelt het je,

Binnen de organisatie wordt educatie aangestuurd

wat voel je, wat is echt en wat is niet echt? Daardoor

door de directeur en uitgevoerd door een vaste zzp’er.

leren studenten en scholieren beeldende begrippen

De financiële middelen zijn ontoereikend om een vaste

herkennen en benoemen.

medewerker in dienst te nemen. Onze ervaring in 2013 is dat het goed werkt om op selectieve momenten een

Hiermee proberen wij binnen onze mogelijkheden aan-

enthousiaste zzp’er in te zetten. De belangstelling van-

sluiting te vinden bij CMK & Cultuur in de Spiegel. Het

uit scholen is onverminderd groot. Vanuit het motto

educatieprogramma van Noorderlicht biedt de moge-

‘een goed product verkoopt zichzelf’ zijn wij in staat

lijkheid te worden ingepast of onderdeel te worden van

om met onze geringe middelen toch een groot aantal

een doorlopende leerlijn. Het is interessant om te kij-

scholieren te bereiken.

ken naar een meer structurele inpassing van het Noorderlicht educatieprogramma in een continue leerlijn en doorlopend lesprogramma op scholen. Hiervoor geldt wel dat er intensiever moet worden samengewerkt en overlegd met onderwijsinstellingen. Zowel scholen als Noorderlicht hebben te kampen met bezuinigingen en krimpende budgetten, wat helaas een beperking van tijd en mogelijkheden met zich meebrengt.

Opening Noorderlicht 2013

10. Publiek

De omvang van het publiek is conform de verwachtingen. Voor publieksonderzoek ontbrak het ons dit jaar aan de middelen en de tijd. Informeel kunnen wij constateren dat de opbouw van het publiek niet substantieel anders is dan in de voorbije jaren, zowel qua leeftijdsopbouw als qua herkomst: onderzoeken in het verleden lieten een fiftyfifty verdeling zien tussen publiek uit het noorden en dat van daarbuiten. Door de grote belangstelling vanuit educatieve instellingen kan bovendien worden geconstateerd dat relatief veel jongeren zijn bereikt. Het enige dat nadrukkelijk aan het publiek opviel, was de betrokkenheid bij de manifestatie. Nu de hoofdlocatie niet langer op een passantenroute in het centrum lag, maar aan de rand van de stad, ontvingen we meer geplande bezoekers en minder spontane inloop. Dat vertaalde zich in een aandachtiger publiek, dat merkbaar langer aanwezig bleef. Het feit dat de bezoekersaantallen op peil zijn gebleven â&#x20AC;&#x201C; en de landelijke aandacht in de media zelfs groter dan ooit â&#x20AC;&#x201C; mag gezien de grote daling van het budget een klein wonder heten. Noorderlicht kijkt dan ook met trots terug op de resultaten in 2013.

Het Verhaal van Groningen

11. Ondernemerschap

In 2013 kwamen de eigen inkomsten hoofdzakelijk

Dit is een historisch feit en een bewijs voor aanwezige

voort uit de opdracht die we van de Provincie Dren-

competentie op dit terrein.

the kregen, de subsidie van het Mondriaan Fonds voor Het Vervolg en entreegelden voor de manifestatie. De

We twijfelen er niet aan dat we de rijksnorm over meer-

subsidie-inkomsten voor het suikerproject zijn in 2012

dere jaren zullen halen. Maar het zal moeten komen uit

reeds besteed en afgeboekt. Daarnaast waren er be-

de projecten – met entree en boekverkoop valt te wei-

scheiden inkomsten uit de publieksverkoop van boe-

nig groei te halen, net zomin als uit het kleine legertje

ken en merchandising, de Northern Lights masterclass

Vrienden van Noorderlicht.

en afname van een partij boeken door de Suiker Unie. Bij elk project loert het risico dat het niet lukt om de De eigen inkomsteneis van 18,5 procent is in 2013

financiering rond te krijgen; het ene jaar kan het goed

ruimschoots gehaald. Het is ons doel om in de toe-

gaan, het andere minder. Wij denken dan ook dat het

komst meer projecten te initiëren die met zelfstandige

ministerie een verstandige keuze heeft gemaakt door

financiering kunnen worden gedraaid, waarbij per pro-

bij de instapnorm voor het volgende cultuurperiode uit

ject passende inkomstenstromen worden geworven.

te gaan van het gemiddelde percentage over de jaren

Dit is een invulling van het ondernemerschap in ana-

2013 tot en met 2015.

logie met het project BuitenGewoon in Drenthe afgelopen jaar. Op dit moment zijn er diverse plannen in voorbereiding voor de komende jaren. Het blijft echter koffiedik kijken. Waar u onder deze noemer bij onze geliefde collega’s ongetwijfeld mooie berichten en hoopvolle verwachtingen zult lezen, vinden wij het niet reëel om in deze tijden concrete verwachtingen te wekken. Zeker, de overheid prognosticeert al haar toekomstige inkomsten uit investeringen in het heden. De overheid weet zelf echter ook wel dat die ramingen niet altijd op een even stevige fundering zijn gebouwd. Op de structurele geldstromen binnen de kunsten is stevig bezuinigd. Diverse instellingen hebben hun deuren moeten sluiten. Vele zullen wellicht pogen wederom klein te beginnen. Andere zullen hun gaten willen vullen met incidentele middelen, zoals projectsubsidies van de fondsen. De vraag zal stellig toenemen. Schaarste. Bedrijfssponsoring in het Noorden was er al nauwelijks en zal de komende jaren echt geen groeimarkt worden. Een prognose over de groei van onze eigen inkomsten is dus niet te geven. De afgelopen vijftien jaar, tot 2013, heeft Noorderlicht jaarlijks gemiddeld 150.000 tot 200.000 euro uit de fondsenmarkt en andere bronnen weten te trekken.

ÂŠ Xiao Xiao Xu (uit: Het Vervolg)

12. Talentontwikkeling en internationalisering

Internationalisering

deelnemers wordt verlangd in tijd én geld. Dit is een internationale masterclass voor fotografen aan het begin

Het suikerproject (zie eerder) is een succesvol voor-

van hun carrière, waarin zowel inhoudelijke als bedrijfs-

beeld van samenwerking met internationale organisa-

matige aspecten aan bod komen. Over een periode

ties en Nederlandse ambassades.

van een jaar komen de studenten drie keer voor vier dagen samen met projectleiders Marc Prüst en Lars

De 20/20 tentoonstelling was een samenwerking met

Boering en wisselende, internationale gastsprekers.

twintig internationale instellingen die enthousiast mee-

De deelnemers komen van alle continenten. Vele oud-

werkten aan ons initiatief.

deelnemers hebben de afgelopen periode hun eerste boeken gepubliceerd.

Qua tentoonstellingen in het buitenland was 2013 een topjaar: Noorderlichtproducties waren te zien in Ier-

Academie Minerva heeft de opleiding tot autonoom

land, Australië, Indonesië, Suriname, Brazilië, China en

fotograaf afgeschaft. Beeldend kunstenaars ‘wegwijs’

de Verenigde Staten.

maken in onder andere fotografie is nu veeleer de moraal. Voorheen nodigden wij twee of drie jonge fotogra-

In 2013 is de organisatie van de het Singapore Inter-

fen uit om bij Noorderlicht mee te draaien op allerhande

national Photography Festival (SIPF) twee keer op be-

niveaus. Dit vinden we niet langer passend. Voor 2014

zoek geweest. SIPF is opgezet met Noorderlicht als

hebben we de afspraak om kleine presentaties in de

rolmodel. Wij spraken met de Singaporese organisatie

galerie te verzorgen met studenten van Minerva en de

over de mogelijkheden tot samenwerking. Deze wordt

Minerva-afdeling PRICCAPractice. Binnen deze afde-

in 2014 geëffectueerd met een gezamenlijk thema, dat

ling wil de academie met onderzoekers, gasten en ge-

in in september in het Fries Museum gepresenteerd

ïnteresseerde studenten nadenken over hoe vanuit de

wordt en bijna simultaan in oktober op het SIPF.

hedendaagse beeldcultuur maatschappelijke processen in gang gezet en in kaart gebracht kunnen worden.

De reputatie van Noorderlicht in het buitenland is onverminderd groot. In januari 2014 verscheen in een respectabel Japans fototijdschrift een overzicht van de twintig beste fotofestivals ter wereld. De manifestatie van Noorderlicht manifestatie mocht daarin niet ontbreken en deed dat ook niet. De curator van Noorderlicht werd in 2013 ingeschakeld voor prestigieuze adviezen: om kandidaten te nomineren voor het Magnum Foundation Emergency Fund en als gastcurator voor de Discovery Award van het fotofestival in Arles.

Talentontwikkeling De programmering van Noorderlicht wordt wereldwijd gewaardeerd door een groot aantal jonge en nog onbekende fotografen. Eigenlijk is ons hele festival een bruisende soeppan met jong talent. De jaarlijkse Masterclass Northern Lights was wederom volgeboekt, ondanks de hoge investeringen die van