Metropolis Magazine

noorderlicht internationale fotomanifestatie city life in the urban age 11 sept | 9 okt 2011 groningen www.noorderlicht.com

in dit magazine | in this magazine De toekomst van Noorderlicht

3

Metropolis City Life in the Urban Age

Locaties | Locations Der Aa-kerk | Akerkhof 2 Noorderlicht Fotogalerie | Akerkhof 12

7

Het Filiaal | Akerkhof 10 Oude Postkantoor | Munnekeholm 1 Academie Minerva | Praediniussingel 59

Hoofdtentoonstelling Metropolis Main exhibition Metropolis

Openingstijden | Opening Hours

Der Aa-kerk Oude Postkantoor Noorderlicht Fotogalerie

Afwijkende openingstijden worden vermeld | Scholen

Dinsdag t|m zondag 11.00 - 18.00 uur op afspraak | Alle hoofd- en nevententoonstellingen zijn toegankelijk voor rolstoelers | All main and parallel exhibitions are accessible for wheelchair users.

1

2

3 4

5 6 7

Verwonderd | Astonished Interview Michael Najjar Interview Martin Roemers Verdwaald | Astray Interview Michael Wolf Raderwerk | Machinery Lacune | Deficient Land in Opkomst: Bangladesh Assemblage | Assembly Thuis | Home Epiloog: Verkenning | Exploration Interview curator Wim Melis

9 13 14 17 21 23 27 29 31 35 39 41

Toegang | Admission Kaarten zijn alléén te koop in de Der Aa-kerk Tickets for sale at the Der Aa-kerk only Passe-partout dag € 10 Passe-partout maand € 15

Kortingen (alleen voor dagkaarten) | Reductions Kinderen | Children t|m 3 jaar: gratis Kinderkaartje (4 t|m 12 jaar): € 2 Edukaartje € 2 (zie p. 82) Studenten | CJP en Stadjerspas: € 5 Groepen: € 8 pp (zie p. 82)

Nevententoonstellingen

Routebeschrijving

Parallel exhibitions

U arriveert op Groningen Centraal Station en loopt het station uit. Aan de overkant van de weg ziet u het

Academie Minerva | Vivian Maier Het Filiaal | P.A.P.A./_notDef Het Filiaal | City One Minutes

45 46 47

Masterclasses Northern Lights Plattegrond stad Groningen Satellietenprogramma stad Groningen Plattegrond provincie Satellietenprogramma provincie Groningen Activiteitenprogramma | Activities PhotoStories Over | About Noorderlicht Noorderlicht Fotogalerie | Photogallery Noorderlichtproject Suiker Uitgever | Publisher Aurora Borealis Rondleidingen | Educatie | Guided Tours Onze partners

49 52 54 66 67 72 75 77 78 79 81 82 83

Groninger Museum, loop langs het museum over de blauwe brug. Ga rechtdoor en volg de gele bestrating door de Ubbo Emmiusstraat, over het Zuiderdiep door de Folkingestraat. Ga aan het einde van de

2

Folkingestraat meteen links.De Noorderlicht Fotogalerie en Het Filiaal zitten schuin tegenover de Der Aa-kerk.

By foot from the train station: (± 10 minutes) You arrive at the Central Station of Groningen and leave the station. Across the road before you, you’ll see the Groninger Museum. Cross the bridge past it. Keep walking straight ahead and follow the yellow pavement across the Ubbo Emmiusstraat, cross the Gedempte Zuiderdiep through the Folkingestraat.. Walk to the end of the Folkingestraat, then go left. The Noorderlicht Photogallery and Het Filiaal are situated diagonally across the Der Aa-church.

GUILLAUME MILLET

de toekomst van noorderlicht Zal Noorderlicht na 2012 nog bestaan? De voorgenomen bezuinigingen op culturele instellingen bedreigen vele smaak- en spraakmakende organisaties in hun voortbestaan. De toekomst van Noorderlicht is onzeker: van de Nederlandse presentatiepodia mogen er slechts 6 van de 11 op continuering van hun rijksondersteuning rekenen. Het wordt een kaalslag, die elke ruimte voor vernieuwing smoort.

Een ijle structuur

Ooit dichtte K. Schippers: In dit

gedicht / is geen woord / te veel / Neem je er iets af / dan

investeerders en kredietverstrekkers wel uitkijken hun geld te steken in instellingen met een fragile financiële basis.

is het / niet meer heel. In het Noorden is het culturele leven tot op het bot uitgebeend – er kan nauwelijks iets af. Van

Nieuw beleid Voor de cultuurperiode 2013-2016 wenst

oudsher zijn de provincies Groningen, Friesland en Drenthe

het Rijk de BIS af te breken. Vele hoogwaardige instellingen

onderbedeeld waar het gaat om cultuurgelden en daarmee

zullen uiteindelijk worden doorverwezen naar de Fondsen

cultuuraanbod. Noorderlicht is zelfs de enige instelling uit de

waarmee ze elke financiële continuiteit verliezen. Als fondsen

Basis-infrastructuur voor beeldende kunst in geheel Noord-

ideeën ondersteunen, maar geen arbeid en huisvesting, waar

en Oost-Nederland. Verdwijnt Noorderlicht, dan verdwijnt

moeten dan die ideeën vandaan komen?

een hele discipline. Dit is geen snoeien meer, dit noemen we

Het Kabinet schroomt niet de neoliberale ideologie op de

Amputatie. Het werken in zo‘n ijle structuur geeft Noordelijke

kunsten te projecteren. Maar is de ‘vrije markt’ een garantie

culturele

verantwoordelijkheid.

voor een ‘vrije kunst’? Zit het bedrijfsleven überhaupt te

De afgelopen jaren is veel werk verzet om een aantal

wachten op vernieuwende kunsten die, mogelijk kritisch,

disciplines op hoogwaardig en internationaal niveau te tillen.

reflecteren op actuele ontwikkelingen in de samenleving?

Op het resultaat mag het Noorden, én Nederland, trots zijn.

Diversiteit, internationale allure, het experiment, authenticiteit

Noorderlicht wordt niet voor niets gezien als één van de

- wat blijft er van over?

beste en belangrijkste fotofestivals ter wereld.

Ook de lokale overheden bezuinigen, zo‘n 30%. Zij stellen

Staatssecretaris Zijlstra hamert op geld uit de private

geheel eigen prioriteiten. De stad Groningen opteert voor

sector: leningen, loterijen, microkredieten, crowdfunding. De

een ‘ketenvorming’ met samenwerkende instellingen.

heilige koe heet ‘sponsoring’. Dat zal in het Noorden, dat

Gelijktijdig schrapt het Rijk de functie van bijvoorbeeld

slechts filiaalbedrijven kent en nauwelijks een zelfstandig

Het Grand Theatre, hét productiehuis van Groningen, en snijdt

bedrijfsleven, niet eenvoudig zijn. Nog los van het feit dat

daarmee het hart uit de enige keten die Groningen rijk is. De

instellingen

een

zware

3

provincie Groningen ziet een schone taak voor Noorderlicht

geen rem op de financiële markten, die ons in de huidige

weggelegd in het regionale ommeland. Ook Friesland stelt

crisis hebben gestort? Allemaal maatregelen waarmee de

het regionale voorop, zij kiest voor de Friese eigenheid.

kunstsector met gemak in leven kan worden gehouden. Net

Om al die taakstellingen te kunnen realiseren zou de staf van

als het wetenschappelijk onderwijs. Idem de zorgsector.

Noorderlicht minstens verdubbeld dienen te worden.

Visie Noorderlicht is tegendraads. Dat is essentieel voor Straf Hoe daadkrachtig en efficient zijn de bestuurslagen in

een betekenisvolle democratie. We zijn er niet primair om

Nederland? Op welke ervaring en wijsheid is hun stelligheid

ons publiek te behagen. Wij houden het een spiegel voor.

richting de kunsten gestoeld? Wie zijn zij die onmogelijke

Zoals Theu Boermans recent in dagblad Trouw stelde:

taakstellingen formuleren en die strafkortingen opleggen

“De kunsten zijn hun rol als hofnar kwijt, dat moeten we weer

aan de kunsten? Vrijwel elk nieuw bestuurlijk initiatief wordt

terugveroveren”. We stimuleren reflectie en debat, ook als

onderbouwd

dat ‘onwelgevallig’ is, democratie en pluriformiteit heeft nu

met

meters

dure

onderzoeksrapporten.

Wenselijke calculatie’s worden gepresenteerd als onweer-

eenmaal zijn prijs. Zo ook een onafhankelijke kunstsector.

legbare waarheden. De praktijk blijkt weerbarstiger, zie de Noord-Zuidlijn, Betuwelijn, HCL, Blauwe Stad, Meerstad.

Hedendaagse kunstinstellingen zijn efficient georganiseerde

Budgetoverschrijdingen lijken eerder traditie dan incidentele

instellingen. Medewerkers zijn gepassioneerde liefhebbers

uitglijders. Waarom bestaat er geen strafkorting voor politici en

die midden in de samenleving staan. Die zonder bonussen

bestuurders die hun budgetten dramatisch overschrijden?

en met minimale middelen grote verbeeldende projecten

En waarom geen eigen inkomstennorm? Wat voor de kunsten

weten te realiseren en waar de overheid en het bedrijfsleven

geldt zou het Rijk toch ook moeten kunnen? Suggesties aan

veel van zouden kunnen leren. Moreel-ethisch. Zeker ook

het landelijk bestuur zijn bekend. We noemen het beëindigen

qua improviserend vermogen, enthousiasme, aanpassings-

van een hypotheekrenteaftrek, het schrappen van de JSF‘s,

vermogen en inzet. Innovatie is onze kracht.

of een streep door Nederland als belastingparadijs voor IKEA en andere kapitaalkrachtige bedrijven en individuen. Waarom

Noorderlicht

the future of noorderlicht Will Noorderlicht still exist after 2012? The proposed cuts for cultural institutions threaten the continued existence of many organisations which shape cultural trends and encourage discussion of them.

The future of Noorderlicht is uncertain: of the eleven Dutch institutions whose purpose is the ongoing presentation the contemporary visual arts, only six can count on continuing support from Den Haag.

It is a scorched earth policy which stifles any room for renewal.

A sparse structure K. Schippers once wrote: In this poem

Halbe Zijlstra, the State Secretary for Culture, bangs away about

/ there’s not one word / too many / Take one away / then it is

money from the private sector: loans, lotteries, microcredits,

/ incomplete. In the North of The Netherlands cultural life has

crowdfunding. The sacred cow is called ‘sponsoring’. In the

already been cut to the bone. There is nothing more that can

North, which has only branches of businesses and hardly any

be cut. Traditionally the provinces of Groningen, Friesland and

independent business community, this will not be simple or

Drenthe have been disadvantaged when it came to funding for

straightforward. Quite apart from the fact that investors and

cultural activities, and thus for cultural activities themselves.

lenders are very careful about putting their money in institutions

Noorderlicht is in fact the only institution for the visual arts in

with fragile financial foundations.

the Cultural Basic Infrastructure in the whole of the North and East Netherlands. If Noorderlicht disappears, then a whole

New policy For the cultural period 2013-2016 the national

discipline disappears. This is not ‘pruning’ any longer; this is

government wants to eliminate the Basic Infrastructural

what is called “amputation”.

programme for culture. Many high-quality institutions will

Working in such a sparse structure presents Northern cultural

ultimately be forced to turn to cultural funds, and in doing so

institutions with a heavy responsibility. Over the last few years a

will lose every form of financial continuity. And if cultural funds

lot of effort has been devoted to raising a number of disciplines

support ideas, but not staff or housing, where are those ideas

to a high-quality, indeed international level. The North, and the

supposed to come from?

whole of The Netherlands, can be proud of the results. It is not

The Cabinet has no scruples about applying neo-liberal

without reason that Noorderlicht is seen as one of the best and

ideology to the arts. But is the ‘free market’ a guarantee for a

most important photo festivals in the world.

‘free art’? What interest does the business community have in

4

CECILE MELLA

innovative arts that reflect on current developments in society

And why are they not forced to develop their own sources of

– possibly in a critical manner? Diversity, international status,

income? Surely what is sauce for the arts must be sauce for the

experimentation, authenticity – what will be left of these?

government? The suggestions at the national level are familiar:

Local governments are cutting back too, by about 30%. They

ending mortgage deductions, scrapping expenditures on the

have their own priorities. The city of Groningen is opting for

Joint Strike Force fighters, or putting a stop to The Netherlands

‘chain-forming’ by collaborating institutions. At the same time

as a tax paradise for IKEA and other wealthy businesses and

the national government is scrapping the function of The Grand

individuals. Why not rein in the financial markets, which got us

Theatre, for instance, the production centre for Groningen, and

into the present crisis? All of these are measures which could

with that cutting the heart out of the only chain that Groningen

easily keep the art sector alive. And academic education. And the

has. De province of Groningen sees a splendid task in store

health care sector.

for Noorderlicht in the region around the city. Friesland is also putting regional interests first; they opt for the Frisian identity. In

Vision Noorderlicht has a tradition of being contrary. That is

order to realise all of these tasks the staff of Noorderlicht would

essential for a meaningful democracy. We are not there primarily

have to be at least doubled.

to please our public. We hold a mirror up to them. Ad Theu Boermans recently put it in the daily Trouw: “The arts have lost

Punishment How decisive and efficient are the layers of

their role as court jester, and we have got to get it back again.”

government in The Netherlands? On what experience and

We stimulate reflection and debate, even if that is ‘unwelcome’;

wisdom does their dogmatic assertion regarding the arts rest?

democracy an pluralism does have its price. Similarly, an indepen-

Who are they to formulate these impossible assignments and

dent arts sector has its costs.

these enforce these swingeing cuts on the arts?

Contemporary art institutions are efficiently run organisations. Their

Almost every new governmental initiative is substantiated

staff are passionate art lovers who have a position in the heart of our

by metres of expensive research reports. The calculations

society. They are able to realise large, imaginative projects without

desired are presented as irrefutable truths. Reality proves

bonuses and with minimal means, in ways that the government

more obstinate: see the North-South Line, Betuwe Line, HCL,

and business community could learn a lot from. Morally and

Blue City, Meerstad. Budget overruns appear to be more

ethically, too, but certainly in terms of capacities for improvisation,

a habit than occasional blunders. Why are there no benefit

enthusiasm, flexibility and effort. Innovation is our strength.

reductions as punishment for politicians and administrators who dramatically exceed their budgets?

Noorderlicht

5

ALEJANDRO CARTANEGA

metropolis | city life in the urban age Sinds het begin van deze eeuw woont meer dan de helft van de wereldbevolking in steden, het gevolg van een urbanisatieproces dat grote invloed heeft op zowel stad als platteland. In het afsluitende deel van een tweeluik toont Noorderlicht de vele gezichten van de moderne stad.

Since the beginning of the 21st century, more than half of the world’s population have lived in cities, the result of an urbanisation process that has had vast influence on both the city and rural areas. In the second part of a diptych, Noorderlicht shows the many faces of the modern city.

XAVIER COMAS

Nooit groeide de bevolking van stedelijke gebieden harder dan de afgelopen decennia, een trend die, aldus demografen van de Verenigde Naties, de komende decennia onverminderd door zal zetten.

Het versterkt de rol van de stad als cultureel, economisch en sociaal zenuwcentrum. In steden worden een cultuur en moraal gevormd die tot ver buiten de stadsgrenzen worden geëxporteerd.

Never before has population growth in urban areas been as rapid as in recent decades, a trend which, according to United Nations’ demographers, will continue unabated in the decades to come. It will only intensify the role of the city as a cultural, economic and social nerve centre. The city shapes a culture and morality which is then exported far beyond the cities themselves.

But this urban culture is far from unambiguous: the

Maar eenduidig is de stadscultuur niet: hét kenmerk van de megapolis is haar gespleten karakter. Arm bestaat naast rijk, autochtoon naast allochtoon; het milieu wordt er belast én ontlast en in de schaduw van futuristische gebouwen ligt de wildgroei van de sloppenwijk. Je bent er voortdurend in het oog van camera’s, maar evengoed volslagen anoniem. Wat steden verbindt is de kakofonie, de dynamiek. Het gevoel dat je lééft, daar waar het gebeurt.

characteristic of the megalopolis is its split personality.

Rich and poor live next to one another; newcomers from all over the world and those whose families have been in the city for generations; cities are a burden to the environment ánd relieve that pressure; slums proliferate in the shadow of futuristic buildings. You are constantly under the eye of surveillance cameras, but at the same time totally anonymous. What ties cities together is the cacophony, the dynamism. The feeling that you are alive, that cities are where everything is happening.

In Metropolis – City Life in the Urban Age ontsluiert Noorderlicht, aan de hand van het werk van negentig fotografen, de vele facetten van de grote stad. In fotografie van uiteenlopende aard – documentair én geconstrueerd – leidt Metropolis u letterlijk door een stad van beelden. Metropolis legt de ziel van de metropool bloot, de plek waar onze toekomst wordt gemaakt

In Metropolis – City Life in the Urban Age, on the basis of the work of ninety photographers Noorderlicht uncovers the many facets of the big city. With photography of diverse sorts – documentary and constructed – Metropolis literally leads you through a city of images. Metropolis lays bare the soul of the metropolis, the place where our future is being created.

Metropolis is een roman in zes hoofdstukken. Deze

Metropolis is a novel in six chapters. These tell the

vertellen het spannende, schokkende, prachtige en

exciting, shocking, wonderful and overpowering story

overweldigende verhaal van City Life in the Urban Age.

of City Life in the Urban Age.

.

7

YANG YOUNGLIANG

verwonderd | astonished De aantrekkingskracht van de stad is onweerstaanbaar. Al die mensen die hier voor je gelopen hebben. De gebouwen die er staan of hebben gestaan, omhangen met herinnering, betekenis, geschiedenis. Vergaap je aan deze stenen beroemdheid, tot je bijna verblind wordt door haar overdaad. Maak er een foto van, kader het in en selecteer. Herinner het je.

The appeal of the city is irresistible: all the people who made up the city before you, the buildings that stand there today, often old and steeped in memories, meaning and history, and those which once stood, but have been torn down to make way for new structures.

The city is a person, a star to be gazed at until you are nearly blinded by the extravagance. Make a photo of it, frame it and select it. Let it remind you‌

Brad Farwell | Rapture Laura Konttinen | Cityscapes Marcus Koppen | Megacity - Hong Kong Ikuru Kuwajima | Astana’s Winter Urbanscape Massimo Mastrorillo | City Models Cecile Mella | Fictional Cape Town Michael Najjar | Liquid Cities Matthew Niederhauser | Counterfeit Paradises Offmanphoto | Atoms Max Pam | Supertourist Cities Martin Roemers | Metropolis Niels Stomps | Metropolitan Area Yang Yongliang | Heavenly City Pablo Ziccarello | Microcentro

9

MASSIMO MASTRORILLO

MAX PAM 10

OFFMANPHOTO

MARCUS KOPPEN

11

MICHAEL NAJJAR

michael najjar ‘De grens tussen architectuur en cyberspace zal vervagen.’

‘The boundary between architecture and cyberspace will blur.’

De Duitse fotograaf Michael Najjar (1966) kan met

The German photographer Michael Najjar (b. 1966)

recht een pionier worden genoemd. Zijn werk

can justly be called a pioneer. His work lies at the

beweegt zich op het snijvlak van fotografie en

interface between photography and information

informatietechnologie, van heden en toekomst.

technology, and between the present and the future.

In Liquid City zien we steden die letterlijk vloeibaar

In Liquid City we see cities that literally seem fluid –

lijken – met gebouwen die veranderen naar gelang

with buildings that change according to the demands

de eisen die gebruikers er aan stellen.

their users make of them.

Waar komt het idee voor Liquid City vandaan?

Where did the idea for Liquid City come from?

‘Ik ben in mijn werk altijd gericht geweest op een

“In my work I’ve always been oriented to a future society

toekomstige maatschappij die geregeerd wordt door

that is controlled by information technology. Liquid City is

informatietechnologie. Liquid City is de voortzetting van

a continuation of Netropolis, a series I did between 2004

Netropolis, een serie die ik tussen 2004 en 2006 maakte

and 2006 and that was the result of research I did into the

en die een uitvloeisel was van onderzoek dat ik deed

future of the mega-city. In Liquid City I’m working out a

naar de toekomst van de megastad. In Liquid City werk

theoretical concept: architecture that is not rigid, but which

ik een theoretisch concept uit: architectuur die niet rigide

is comprised of flexible forms that are constantly in flux.

is, maar uit flexibele vormen bestaat die voortdurend in

The boundaries between architecture and cyberspace will

flux zijn. De grens tussen architectuur en cyberspace zal

blur. A number of the new skyscrapers in Tokyo’s media

vervagen. Een aantal nieuwe torens in Tokio’s mediastad

city are already a step in that direction.”

zijn al een stap in die richting.’

Is a liquid city somewhere that you could live?

Is zo’n vloeibare stad een plek waar je zou kunnen wonen?

“Personally, I love living in the middle of the fast pace of a

‘Persoonlijk leef ik graag temidden van het hoge tempo

could get lost in a future city like that. That’s quite aside

van de levendige, voortdurend veranderende stad. Toch

from questions like pollution, energy and the streamlining

denk ik dat velen in zo’n toekomstige stad verloren

of traffic. For people like myself – digital nomads who

kunnen raken. Nog even afgezien van vraagstukken als

use the city as a junction for their worldwide activities –

vervuiling, energie en het stroomlijnen van verkeer. Voor

the possibilities are a blessing. Others could end up in a

mensen zoals ik – digitale nomaden die de stad gebruiken

nightmare of alienation and disorientation.”

vital, constantly changing city. Still, I think that many people

als knooppunt voor hun wereldwijde activiteiten – zijn de mogelijkheden een zegen, anderen kunnen belanden in een nachtmerrie van vervreemding en desoriëntatie.’

Are people – from politicians to the general public – sufficiently aware of the effects of urbanisation?

Zijn mensen – van politici tot het algemene publiek – zich afdoende bewust van de effecten van urbanisatie?

“Most people who live in mega-cities have little idea of

‘De meeste mensen die in megasteden wonen, hebben

speed of the transformation. Politicians, architects and

weinig idee van wat er gaande is. Kijk naar China, waar

planners are responsible for the development of complex

vooral ouderen totaal overrompeld worden door de

urban environments – they must be aware of them. The

snelheid van de transformatie. Politici, architecten en

risk is however that cities will simply become too big and

planologen zijn verantwoordelijk voor de ontwikkeling van

complicated to be kept in hand, which can result in chaotic

complexe urbane omgevingen – zij móéten zich er bewust

structures. But that too is such an intriguing development

van zijn. Het risico is echter dat steden simpelweg te groot

to think about.”

what is happening there. Look at China, where particularly the older generation is totally taken by surprise at the

en ingewikkeld worden om nog in de hand te kunnen houden, wat kan resulteren in chaotische structuren. Ook dat maakt het zo’n intrigerend onderwerp om over na te denken.’

13

martin roemers ‘Voor mij is de straat een theater.’

‘For me, the street is a theatre’

In zijn langlopende project Metropolis registreert

For his long-running project Metropolis the Dutch

de Nederlandse fotograaf Martin Roemers (1962)

photographer Martin Roemers (b. 1962) is recording

het straatleven in steden met meer dan tien miljoen

street life in cities with a population of ten million or

inwoners. Op het eerste gezicht zijn het beelden

more. At first sight these are images that bear witness

die getuigen van een overweldigende massaliteit,

to their overwhelming, massive nature, as hives of

een drukte waarin het individu verdwijnt. Maar wie

activity in which the individual disappears.

beter kijkt – voorbij het voorbijrazende verkeer en

But anyone looking more closely – past the traffic

het bombardement van indrukken – ontwaart de

whizzing by and the bombardment of impressions –

menselijke maat: de verkoper op de straathoek, een

can discover the human scale: the street merchant on

man die wacht, een kind dat zich verveelt.

the corner, a man waiting, a bored child.

Is een menswaardig leven in dergelijke miljoenensteden eigenlijk wel haalbaar?

Is a dignified life really possible in cities of ten million or more?

Voor bewoners van het arme platteland werkt de stad als een

The city is a magnet for the population of poor rural areas.

magneet. Dáár liggen de kansen op werk, scholing en een

It is where the opportunities are, for work, schooling and a

betere toekomst. Maar ondanks hun wil en ambitie komen

better future. But despite their willpower and ambition, their

dromen over een beter leven meestal niet uit. Ze worden

dream usually don’t come true. They are condemned to a

veroordeelt tot een marginaal bestaan. De aanwas van nieuwe

marginal existence. The flood of new residents is simply

bewoners is simpelweg groter dan het absorptievermogen

greater than the city’s capacity to absorb them. Society must

van de stad. De samenleving moet er voor zorgen dat

see to it that there is housing for the new residents, and that

nieuwe bewoners gehuisvest kunnen worden, en dat de

garbage collection, water supplies, sewers and health care

vuilnisdienst, waterleiding, riolering en gezondheidszorg

are in working order. Many cities are working on this, but the

op orde zijn. In veel steden wordt hier aan gewerkt, maar

demand for facilities exceeds the supply they can deliver.

de vraag naar voorzieningen overtreft vaak het geleverde

At the same time, there is a positive story. Many newcomers

aanbod. Tegelijk is er een positief verhaal. Veel nieuwkomers

are enterprising and able to manage for themselves. They

zijn ondernemend en zelfredzaam. Ze beginnen hun eigen

begin their own little business or find their way in the informal

handeltje of vinden hun weg in de informele economie. Als

economy. If a society is not too regimented and encourages

een samenleving niet te formalistisch is en ondernemerschap

entrepreneurship, there are always opportunities.

aanmoedigt, liggen er kansen.

Hoe ervaar je zelf het verblijf in zo’n stad?

How do you experience the time you spend in cities like these?

Ondanks de schaduwzijden is de stad een plek waar veel

Despite its dark sides, a city is a place where a lot of energy

energie samenkomt, wat tot grote prestaties leidt op het

comes together, which can lead to great achievements in

gebied van economie, kunst, cultuur en wetenschappen.

the areas of the economy, art, culture and science.

Mijn werkterrein is de straat – ik houd van de chaos, de

The place where I work is the street – I love the chaos, the

herrie, de geur van diesel. Voor mij is de straat een theater.

commotion, the smell of exhaust. For me, the street is a

Elke straat is een podium waar verschillende straatbewoners

theatre. Each street is a stage where its different inhabitants

– als acteurs in een toneelstuk – dag in, dag uit hun weg

– like actors in a play – try to find their way in the modern

trachten te vinden in de moderne stedelijke samenleving.

urban society, day in, day out. That is fascinating.

Dat is fascinerend.

This long-term project of course fits perfectly with the main theme of Noorderlicht.

Dit langlopende project sluit natuurlijk perfect aan bij het hoofdthema van Noorderlicht.

Urbanisation is an important development, with far-reaching

Urbanisatie is een belangrijke ontwikkeling, met vergaande

consequences. It is good that this development is being

gevolgen. Het is goed dat vanuit verschillende disciplines naar

examined from different disciplines. Photography can help

deze ontwikkeling gekeken wordt. Fotografie kan helpen om

by letting us see the results, both positive and negative, for

de gevolgen, zowel positief als negatief, zichtbaar te maken.

instance in an event like this.

Bijvoorbeeld via een manifestatie als deze.

14

MARTIN ROEMERS

MARTIN ROEMERS

IVAN MIKHAYLOV

16

verdwaald | astray De zwerver warmt zich aan de uitstoot van een airco. Het meisje staart, gehuld in een deken van troost, uit over de stad. Het naamloze gezicht in de metro, verloren in een halfslaap, heeft ergens een station gemist. Waarom kwamen ze hier? Wie zorgt er voor hen? Wie zijn ze? Besta je wel als het niet is in de ogen van anderen? Onuitgesproken vragen. En de stad raast door, aan hen voorbij.

A vagrant warms himself in the exhaust from a heating system. A girl stares out over the city, wrapped in a blanket for comfort. That anonymous face in the metro, lost in semi-sleep, has missed a station somewhere.

Why did they come here? Who cares about them?

Who are they? Do you exist at all, if others can’t or won’t see you? Unspoken questions: and the city rushes on, right past them.

Mehraneh Atashi | Tehran’s Self-Portrait Giacomo Brunelli | The Animals Stephen Dupont | A Tale of Two Slums Ugnius Gelguda | Spacetime Nadja Groux | 127th@StNick Pawel Jaszczuk | High Fashion Katrin Koenning | Thirteen: Twenty Lacuna Sayed Asif Mahmud | My City of Unheard Prayers Ivan Mikhaylov | Metropolis Guillaume Millet | Kurai Sherman Ong | Motherland (video) Louie Palu | Financial District Ohm Phanphiroj | Underage Michael Wolf | Tokyo Compression Devin Yalkin | Hades

17

KATRIN KOENNING

GIACOMO BRUNELLI 18

MEHRANEH ATASHI

OHM PHANPHIROJ

19

MICHAEL WOLF 20

michael wolf ‘De mens heeft zichzelf dit aangedaan - een verschrikkelijk systeem vóór mensen dóór mensen.’

‘Man is responsible for this himself - a dreadful system for people and by people.’

Gezichten en lichamen, platgedrukt tegen de ruiten van de metro in Tokio. Ze ogen wezenloos, in gedachten verzonken, somber. Ogenschijnlijk wordt de mens in ’s werelds grootste stedelijke conglomeratie – 35 miljoen inwoners! – gereduceerd tot vee. In zijn serie Tokyo Compression vergroot de in Hong Kong woonachtige fotograaf Michael Wolf (1954) dit detail uit en verheft het tot symbool. Zo roept hij onherroepelijk de vraag op: kan de mens zijn identiteit en waardigheid behouden in de moderne megapolis?

Faces and bodies squashed against the windows of the metro in Tokyo. They stare vacantly, lost in thought, sombre. Apparently in the world’s biggest urban conglomerate – 35 million residents! – people are reduced to cattle. In his series Tokyo Compression the photographer Michael Wolf (b. 1954), himself a resident of Hong Kong, blows up this detail and raises it to symbolic status. In this he irrevocably poses the question: can a person retain his identity and dignity in the modern megalopolis?

Hoe ontstond Tokyo Compression?

‘In 1996 ontdekte ik een stationnetje waar je extreem dicht

How did Tokyo Compression come about?

bij de ramen van de trein kon komen, aangezien er maar

“In 1996 I discovered a small station where you could get

één spoor was. Ik nam er zes foto’s die ik opsloeg in het

extremely close to the widows of the trains, since there

mapje ‘onderwerpen om op een dag uit te werken’. Acht

was only one track. I took six photos there that I put in

jaar later keerde ik terug naar Tokio om mijn oorspronkelijke

the ‘subjects to work on someday’ file. Eight years later

gedachte uit te diepen.’

I returned to Tokyo to explore my original idea in greater depth.”

De foto’s zijn tragisch maar soms ook geestig in hun absurditeit. Wat lees je zelf in die ineen gedrukte gezichten?

‘Vooral toch de tragiek van het menselijk bestaan. Wat je

The photos are tragic, but also sometimes humorous in their absurdity. What do you read yourself in these faces pressed together?

ziet is niet het gevolg van een natuurlijke catastrofe. De

“Chiefly the tragedy of the human condition. What you

mens heeft zichzelf dit aangedaan – een verschrikkelijk

see is not the result of a natural catastrophe. Man is

systeem vóór mensen dóór mensen.’

responsible for this himself – a dreadful system for people, and by people.”

Is urbanisatie dus een negatieve ontwikkeling?

‘In het algemeen heeft het de kwaliteit van leven niet ver-

Is urbanisation a negative development, then?

beterd. Steden worden steeds drukker, lawaaiiger, vuiler.

“It has not improved the quality of life in general. Cities

Ze delen mensen op in haves en have nots. In alle grote

become increasingly busy, noisier, dirtier. They divide

steden zijn de onroerend goed prijzen door het dak gedaan,

people into the haves and have nots. Real estate prices

zodat alleen de rijken het zich kunnen veroorloven in leef-

have gone through the roof in all the great cities, so that

bare wijken te wonen. De armen zitten letterlijk en figuurlijk

only the rich can afford to live in liveable neighbourhoods.

in de marge. Dat is symptomatisch voor de wereld waarin

The poor are marginalised, literally and figuratively. That

we leven – alles raakt uit balans, tot de zaak instort, via een

is symptomatic of the world in which we live – everything

economische, technologische of milieucatastrofe.’

is becoming increasingly out of kilter, until it all comes crashing down, in an economic, technological or

Wat is de rol die een festival als Noorderlicht kan vervullen?

environmental catastrophe.”

‘Festivals die eigentijdse onderwerpen bij de horens

What role can a festival like Noorderlicht play?

vatten zijn belangrijk, want ze maken ons bewust van

“Festivals that take contemporary subjects by the horns

de onrechtvaardigheid en disbalans die we in de wereld

are important, because they make us conscious of the

hebben gecreëerd. Het medium fotografie is er in het

injustice and imbalances that we have created in the world.

bijzonder geschikt voor. Het stelt je in staat direct en

The medium of photography is particularly suited for this.

helder te communiceren.’

It enables you to communicate clearly and directly.”

21

GINA LEVAY

HANS-CHRISTIAN SCHINK

ANDREAS GEFELLER 22

raderwerk | machinery Neerkijkend op de stad, de metaforen die zich opdringen. Een machine. Een artificieel brein dat werkt volgens de strikte protocollen van commercie, productie en consumptie. Een niet te temmen beest dat zich voedt met arbeid, grondstoffen en energie. Wij draaien mee in de processen. In fabrieken. In auto’s, liften en metro’s. In de bloedbanen van de stad. Anoniem en ondergeschikt.

Looking down on the city, metaphors spring to mind.

A machine. An artificial brain that works according to the strict protocols of commerce, production and consumption. An untameable beast that feeds on human labour, natural resources and energy. Willing or not, we are caught up in its processes, in factories, in cars, lifts and metros, in the arteries of the city, anonymous and subservient.

Rasel Chowdhury | Desperate Urbanization Xavier Comas | Tokyo Up, Down Andreas Gefeller | The Japan Series Christoph Gielen | Ciphers Kai-Uwe Gundlach | The Crowd Thomas Kneubühler | Office 2000 Gina LeVay | The Sandhog Project Martin Luijendijk | Edges of the City Jean-Marc Meunier | Shopping Streets Andreas Müller-Pohle | Hong Kong Waters Hans-Christian Schink | L.A. Night Christina Seely | Lux Kim Zwarts | US2009/2011

23

THOMAS KNEUBÜHLER 24

KIM ZWARTS

KAI-UWE GUNDLACH

25

YVES MARCHAND & ROMAIN MEFFRE

26 CARLOS SANCHEZ AND JASON SANCHEZ

lacune | deficient De natuur onderhoudt zichzelf, de altijd hongerige stad eist dat we haar onderhouden. Zodra de mens, de bouwkunst of de economie tekortschiet, verwelkt de stad. Daar: het geluid van gehaaste schoenen. Daar: de metalen grimas van rolluiken, de onttakelde flats, de neergeslagen wetteloosheid van graffiti. Daar: de boombox of het bierflesje dat kapot valt.

We zien, horen, ruiken het – het hart slaat over.

Dit is de wereld van het menselijk tekort. Van de droom die nachtmerrie werd.

Nature takes care of itself, the always hungry city demands that we feed it constantly. As soon as we, our architecture or the economy are remiss, the city withers. Hear: the sound of hurrying feet.

See: the metal grimace of roll-down gates, the abandoned, stripped tenements, the downcast anarchy of graffiti. Hear: the boombox or the shattering beer bottle. We see, hear, smell – and our heart misses a beat. This is the world of human shortcomings, of the dream that turns into a nightmare.

Abir Abdullah | Death Traps: Tales of a Mega Community Evan Abramson | Orphan Nation Gregory Buchakjian | Nighthawks Francilins | Vi Elas Carlos Cazalis | In Nishinari Ward Carole Condé & Karl Beveridge | Liberty Lost Manal Al Dowayan | And We Had No Shared Dreams Ashley Gilbertson | Recession in New York Yannis Karpouzis | Athens, a System in Turmoil Selvaprakash Lakshmanan | The Rural Exodus Sebastian Liste | Urban Quilombo Yves Marchand & Romain Meffre | The Ruins of Detroit Dana Popa - Our Father Ceausescu Carlos Sanchez and Jason Sanchez - The Everyday Will Steacy - Down these Mean Streets

27

ABIR ABDULLAH 28

bangladesh Land in opkomst: Bangladesh

Emerging country: Bangladesh

Wie aan Bangladesh denkt, denkt niet direct aan fotografie. Toch zijn dit jaar liefst vier fotografen uit het Aziatische land opgenomen in Metropolis.

‘En het hadden er gerust meer kunnen zijn,’ zegt curator Wim Melis. ‘Zóveel kwalitatief hoogwaardig werk wordt daar de laatste tijd gemaakt.’

Bangladesh is probably not the first country that comes to mind when you think of photography.

Yet there are all of four photographers from this Asian country included in Metropolis this year.

“And there easily could have been more,” says curator Wim Melis. “So much high-quality work is being done there lately.”

Dat is geen toeval. Sinds de fotograaf, schrijver en activist

That is not by chance. Since the photographer, writer and

Shahidul Alam in 1998 in samenwerking met World Press

activist Shahidul Alam established the Pathshala training

Photo het Pathshala opleidingsinstituut in Dhaka opzette,

institute in Dhaka in 1998 in cooperation with World Press

kent Bangladesh een gestage aanwas van goed opgeleid

Photo, Bangladesh has seen a steadily growing crop of

talent. Oud-studenten als Munem Wasif en Abir Abdullah,

well-trained talent. Former students like Munem Wasif and

tegenwoordig docent, maakten school met hun klassieke,

Abir Abdullah, presently an instructor, have been gaining

geëngageerde documentaire fotografie en sleepten wereld-

followers with their classic, socially engaged documentary

wijd prijzen in de wacht. Ze zijn het product van een instituut

photography, and pulling in awards worldwide. They are the

dat meer doet dan alleen aanleren van techniek. De Path-

product of an institute that does more than just teach tech-

shala South Asian Media Academy werkt, net als Noorder-

niques. Like Noorderlicht, the Pathshala South Asian Media

licht, vanuit sociale bewogenheid. Het instituut gelooft in

Academy works from a social commitment. The institute be-

fotografie die informeert en uitdaagt, en zo bijdraagt aan

lieves in photography that informs and challenges, and thus

een rechtvaardiger maatschappij. ‘Mede dankzij die visie

contributes to a more just society. “Thanks In part to this

groeide Pathshala in haar relatief korte bestaan uit tot een

vision, in its relatively brief existence Pathshala has grown

instituut van internationale allure,’ weet Melis.

into an institution of international stature,” Melis says.

Maar er gebeurt meer in de “Majority World”. Het twee-

But there is more happening in the ‘Majority World’. In its six

jaarlijkse Chobi Mela fotofestival, het grootste van Azië,

editions the biannual Chobi Mela photo festival, the largest

brengt al zes edities lang fotografie vanuit de hele wereld

in Asia, has brought photography from around the world

naar Dhaka. Andermaal onder de bezielende leiding van

to Dhaka. Again under the inspired direction of Shahidul

Shahidul Alam, en in samenwerking met Pathshala en de

Alam, and in cooperation with Pathshala and the Drik Photo

Drik Fotobibliotheek, voedt Chobi Mela de lokale interesse

Library, Chobi Mela sparks local interest in documentary

in documentaire fotografie. Het succes en de internation-

photography. Moreover, the success and international vis-

ale zichtbaarheid van de eigen fotografen laat jong talent

ibility of their own photographers shows new talent that the

bovendien zien dat het medium fotografie toekomst heeft.

medium of photography has a future.

Terwijl op veel plekken ter wereld de culturele infrastructuur

While in many places in the world the cultural infrastructure

wordt uitgekleed, laat het succes in Bangladesh zien dat

is being trimmed back, the success in Bangladesh demon-

hierin investeren op vele fronten vruchten afwerpt.

strates that investing in this pays off in many ways.

29

FRANKY VERDICKT

DIONISIO GONZÁLEZ

30

assemblage | assembly Steen op hout op staal op glas, in combinaties even divers als de mensen door en voor wie ze zijn opgericht. Hypermoderne hoogbouw. De lappendeken van de favela. De nieuwe kathedralen van het consumentisme. Wat gemaakt en afgebroken wordt, vertelt over hoop en teleurstelling. Geschiedenis wijkt voor toekomst die geschiedenis wordt. Nooit is de stad af. Ze vormt zich rond je en in je, met haar vormen, haar licht, haar woorden en haar beelden.

Stone on wood on steel on glass: combinations as diverse as the people by and for whom they were built.

Hyper-modern high-rises, the crazy quilt of the favela, the new cathedrals of consumerism. What is built and what is demolished tells of hope and disappointment.

History makes way for the future, which becomes history. The city is never finished. It is taking shape all around you, with its forms, its light, its words and its images.

Martin Adolfsson | Suburbia Gone Wild Anas Al-Shaikh | Death of Landscape Peter Bialobrzeski | The Raw and the Cooked Paul Gofferjé | Beirut Panodrama’s Dionisio González | Favela - An Assembled City Jian Jiang | City Builders Maros Krivy | New Coat of Paint Martin Luijendijk | Continuation Simon Norfolk & John Burke | Photographs from the War in Afghanistan Edith Roux | Les Dépossédés (The Dispossessed) Matt Siber | The Untitled Project Elian Somers | California City Franky Verdickt | Totem Hans Wilschut | Untitled

31

SIMON NORFOLK & JOHN BURKE

HANS WILSCHUT 32

EDITH ROUX

PETER BIALOBRZESKI

33

34

ALEJANDRO CARTAGENA

thuis | home Rustig maar, dit is het oog van de storm. Sluit deuren, ramen, gordijnen, het hek van de tuin.

Sluit de stad buiten en jezelf binnen, in een luxe appartement of een zelfgebouwd hutje.

De poster aan de muur, dat ben jij. De boeken in de kast, jij. De magneetjes op de vriezer en de foto’s in fotolijsten. In de maalstroom van daarbuiten weeg je niks, hier ben je God. In dat ene stukje stad dat je zelf kunt maken en bewaken.

Calm down; this is the eye of the storm. Shut the doors and windows, draw the curtains, perhaps close the garden gate too. Lock the city out, lock yourself in, in a luxury apartment or a shack you built for yourself.

The poster on the wall, the books in the bookcase, the magnets on the refrigerator, the photos in the frames: they’re all you. You’re nothing in the maelstrom outside, but your home is your castle – the one piece of the city that you can make and guard for yourself.

Giorgio Barrera | Through the Window Nina Berman | Greening the Ghetto Jodi Bieber | Soweto Julio Bittencourt | Citizen X / In a Window of Prestes Maia 911 Building Kendrick Brinson | Sun City: Life after Life Estan Cabigas | The New Cathedrals Alejandro Cartagena | Suburbia Mexicana Reinier Gerritsen | The Europeans Gabriel Jones | Untitled Series Gareth Kingdon | Hidden Cities Sirkka-Liisa Konttinen | Byker / Byker Revisited LawickMüller | Urban Stage Andreas Meichsner | 32.000.000 Darren Soh | Political Landscapes Munem Wasif | Old Dhaka - Belonging

35

MUNEM WASIF

SIRKKA-LIISA KONTTINEN 36

JODI BIEBER

37

NADAV KANDER

SHEN WEI

verkenning | exploration

epiloog | epilogue In het doolhof van straten, gebouwen, gangen en kamers, in de maalstroom van indrukken, in de storm van licht en geluid: de mens. Zoekend naar een houding, een richting, identiteit.

Mijmerend. Op de tast. Zijn vingers op de huid van de stad.

In the maze of streets, buildings, corridors and rooms, in the maelstrom of impressions, in the storm of light and sound: man. Seeking an attitude, a direction, identity. Contemplating. Feeling the way. His fingers on the skin of the city.

Matteo Bastianelli | The Bosnian Identity Tiane Doan na Champassak | Kolkata Nadav Kander | Johannesburg and Soweto Olivier Pin-Fat | Dead Light, Bone Dry Shen Wei | Chinese Sentiment

39

TIANE DOAN NA CHAMPASSAK

OLIVIER PIN-FAT

curator wim melis ‘Zorg altijd dat je wat te melden hebt.’

Sinds 1995 is Wim Melis (1964) de vaste curator van de Noorderlicht Internationale Fotomanifestatie.

We spraken met de eigenzinnige tentoonstellingsmaker, die – in tegenstelling tot veel van zijn collegae – liever spreekt in beelden dan in tekst.

Zo’n manifestatie is een grote operatie.

Tegen welke problemen loop jij op?

‘Tijd is de grootste vijand. Dit jaar hadden we – mede dankzij onze internationaal sterk gegroeide reputatie – een recordaantal van 1200 inzendingen, met een hoog gemiddeld niveau. Tel daarbij ook nog 300 series die ik

Je studeerde sterrenkunde en technische natuurkunde. Dat is een atypische achtergrond voor een curator. Hoe ben je in de fotografie gerold?

zelf had gescout. Al dat werk wordt serieus bekeken en

‘Eerlijk gezegd verveelde ik me tijdens mijn studie nogal.

tijdgebrek, omdat je veel energie kwijt bent aan begrotingen

Sterrenkunde is een mooie wetenschap, maar ik zag mezelf

en nota’s.’

beoordeeld. Het kost immens veel tijd om tot een definitieve, afgewogen selectie te komen. Geldgebrek versterkt dat

niet mijn leven lang achter computers met theoretische modellen stoeien. Er gebeurde toen een aantal dingen.

Frustrerend?

Een jongen in mijn studentenhuis kocht voor zichzelf een

‘Het maakt het werk ook dynamisch en divers. Soms

chique kleurendoka, die ik ook mocht gebruiken. En ik

bezig met het festival, dan weer met een boek, dan met

sloot me aan bij een fotogroep aan de USVA (Gronings

het organisatorische. Het past beter bij me dan voor een

cultureel studentencentrum, red.) waar Ton Broekhuis

museum werken, waar alles jaren van tevoren vast ligt.

docent was. Indertijd bestond er de USVA Fotogalerie, waar

Bovendien biedt Noorderlicht me de mogelijkheid als auteur

ik bij betrokken raakte. Het feestje ter ere van het tienjarig

een eigen verhaal te maken. Dat auteurschap maakt de

bestaan van die galerie mondde in 1990 spontaan uit in een

instelling uniek in de wereld van de fotografie, en dat wordt

festival. Noorderlicht was geboren.’

gewaardeerd. Het heeft er toe geleid dat Noorderlicht al meerdere malen in de internationale pers is uitgeroepen tot

Sinds 1995 ben je de vaste curator. Kun je iets vertellen over het proces dat voorafgaat aan de manifestatie?

de wereldtop in fotofestivals.’

‘Noorderlicht wil, met kwalitatief hoogwaardige fotografie,

Waar moet een fotograaf op letten als hij jouw selectie wil halen?

iets vertellen over de wereld, vanuit een pregnant thema.

‘Zorg altijd dat je wat te melden hebt. Ik wil inhoudelijk

Het formuleren van dat thema is het startpunt. In het

verrast worden. Er zijn genoeg mensen die goed kunnen

research-traject dat daarop volgt, waarin ik zelf naar beeld

fotograferen. Maar hoeveel van hen vertellen een goed

op zoek ga en waarin ook fotografen van over de hele

verhaal? En het verbeeldende verhaal is waar het bij

wereld werk indienen, wordt duidelijk hoe dat initiële idee

Noorderlicht om draait.’

visueel uitpakt. Beetje bij beetje wordt vervolgens het thema aangescherpt.’

Wat maakt een tentoonstelling een “Wim Melis”-tentoonstelling?

‘Ik zoek de grenzen van de documentaire fotografie op.

Het gaat om het verhaal dat ik wil communiceren – stijlen en genres zijn dan minder belangrijk. Verhaal en kwaliteit staan centraal. Het maakt me ook niet uit of een fotograaf beroemd is of niet. Daarom valt er bij Noorderlicht altijd nieuw talent te ontdekken.’

41

advertentie

CADEAU-ABONNEMENT

3 nummers P/f

voor jezelf of een ander 3-2011

3x svloeocrhts

15,-

TECHNIEK

2011

LEAF APTUS-II 12 REPORTAGE-OBJECTIEVEN VAN NIKON SEKONIC-L308DC LICHTMETER VIDEO IN PHOTOSHOP CS5 AUDIORECORDERS

FOTOGRAFIE

ROB HORNSTRA - WINNAAR CANONPRIJS 2010

€

FOTOFESTIVAL NAARDEN - VEYSI NATUURFOTOGRAAF RUBEN SMIT PANL - JASPER ZWARTJES OLAF VAN GERWEN www.pf.nl

50% kort

NR. 4 MEI 2011

6-2011

ing

In beweging PORTFOLIO: MARTIN ROEMERS

BP

FOTOGRAFIE

€ 9,95

2011

WINNAAR IRIS D’OR ALEJANDRO CHASKIELBERG DE MISSIE VAN NATIONAL GEOGRAPHIC VIA PANAM MET KADIR VAN LOHUIZEN

1-2011

JEROEN SWOLFS’ WERELDSTEDEN

TECHNIEK

AVONTUURLIJKE CAMERA’S FUJI X100

FOTOGRAFIE

LEICA S2

CRIS TOALA OLIVARES EDDY VAN WESSEL JOOP VAN TELLINGEN MARTHA ROSLER

TECHNIEK IPAD MAGAZINE www.pf.nl

APPS VOOR DE FOTOGRAAF CANON TELEZOOMS NIKON SB-700

Jaargang 28

RN: EXTRA KATE

ers RAW-convert

NR. 2 MAART 2011

Over de grens BP

ZILVEREN CAMERA 2010

NR. 7 SEPTEMBER 2011

www.professionelefotografie.nl

DIGITALES

Op reis BP

PORTFOLIO: JAN ZWART

€ 9,95

Abonnement geven of nemen?

Ga 42 naar pf.nl/abonneren of bel onze abonneeservice: (088) 2266648.

curator wim melis ‘Make sure you always have something to say’ Wim Melis (b. 1964) has been the permanent curator of the Noorderlicht International Photofestival since 1995. We spoke with this distinctive exhibition-maker, who – in contrast to many of his colleagues – would rather do his speaking in pictures than in text.

An event like this is a major operation.

What sort of problems do you encounter?

“Time is the biggest enemy. Thanks in part to our international reputation, which has been growing strongly, this year we had 1200 submissions, a record number, on the average at a high level. Add to that another 300 series that I had scouted myself. All that work is looked at seriously and

You studied astronomy and technical physics.

That is an atypical background for a curator.

How did you end up in photography?

evaluated. It takes an enormous amount of time to come

“To be frank, I was already bored while I was still taking my

devote a lot of energy to budgeting and accounts.”

up with a definitive, well thought-out selection. Funding shortages just complicate the time pressure, because you

courses. Astronomy is a wonderful science, but I couldn’t see myself spending my whole life sitting at a computer

Frustrating?

messing around with theoretical models. A number of

“It also makes the job dynamic and diverse. Sometimes

things happened at that point. One of the guys in my

you’re busy with the festival, then with a book, then with the

residence hall bought a chic colour darkroom for himself,

organisational side of things. It fits my personality better than

that I could also use. And I joined a photo group at the

working for a museum, where everything is planned years in

USVA [the Groningen student cultural centre; ed.], where

advance. What’s more, Noorderlicht gives me the chance to

Ton Broekhuis was an instructor. At the time they had the

tell my own story, as an auteur. That auteurship makes the

USVA Fotogalerie, that I got involved with. The gallery’s

outlook here unique in the photography world, and that’s

tenth anniversary celebration in 1990 sort of spontaneously

appreciated. It’s meant that the international press has

became a festival. Noorderlicht was born.”

ranked Noorderlicht among the top photo festivals in the world a number of times now.”

You have been the permanent curator since 1995. Can you tell us something about the process that goes on in the run-up to these events?

What sort of things does a photographer have to pay attention to if he wants to end up on your team?

“Noorderlicht wants to say something about the world,

“Make sure you always have something to say. I want to be

with high quality photography, around a theme with lots of

surprised by content. There are enough people out there

possibilities. Formulating that theme is the starting point. In

who can take good pictures. But how many of them can

the research that follows, when I go in search of images

tell a good story? And the visual story is what it’s all about

myself and in which photographers from all over the world

at Noorderlicht.”

submit work, it becomes clear how that initial idea will turn out visually. Bit by bit the theme gets refined.”

What makes an exhibition a ‘Wim Melis-exhibition’?

“I like to explore the boundaries of documentary photography.

What’s important is the story I want to communicate – styles and genres are less important than that. The story and quality are central. It doesn’t matter to me whether the photographer is famous or not. That’s why one can always find new talent at Noorderlicht.”

43

academie minerva | vivian maier Vivian Maier, Street Photographer Deze unieke nevententoonstelling van Metropolis laat nooit eerder vertoond werk zien van de recent ontdekte fotografe Vivian Maier (19262009). Haar straatfotografie bevat humoristische, ontroerende, mooie en ruwe beelden van het stadsleven in het Amerika van de jaren ‘50.

This unique subexhibition of Metropolis shows the work of the recently discovered photographer Vivian Maier (1926-2009). Most pictures have never been on display before. Her streetphotography shows humorous, moving, beautiful, and raw images of city life in America in the 1950’s.

Vivian Maier, kindermeisje van beroep, maakte vanaf

Vivian Maier, a professional nanny, took from the 1950s

de jaren vijftig tot de jaren negentig van de vorige eeuw

until the 1990s over 100,000 photographs worldwide—

wereldwijd meer dan honderdduizend foto’s – van New

from New York City and Chicago to France and dozens

York City en Chicago tot Frankrijk en talloos andere

of other countries—and yet showed the results to no one.

landen – zonder dat ze ooit iemand het resultaat liet zien.

The photos are amazing both for the diversity and for the

Haar foto’s zijn verbazingwekkend, zowel wat betreft

high quality of the work in America’s post-war golden age.

de diversiteit als de hoge kwaliteit van haar werk in het gouden tijdperk van naoorlogs Amerika.

Discovery It wasn’t until realtor and amateur historian John Maloof

Ontdekking

stumbled upon a box of anonymous negatives in a Chicago

Het wonderbaarlijke werk van Maier zag pas voor het eerst

auction house in 2007 that any of her marvelous work

het daglicht in 2007 toen makelaar en amateurhistoricus

saw the light of day. Vivian Maier – Street Photograper

John Maloof in een veilinghuis per toeval een doos met

presents for the first time in The Netherlands a broad

anonieme negatieven in handen kreeg. In de jaren daarop

selection of her werk.

verzamelde hij maar liefst 100.000 foto’s en negatieven.

In Vivian Maier: Street Photographer is nu voor het eerst in Nederland een ruime selectie te zien.

Locatie: Praediniussingel 59 Open: dinsdag t/m zondag 11.00 - 18.00 Entree | Admission: dag/maand passe-partout (te koop | for sale in Der Aa-kerk) De tentoonstelling is toegankelijk voor rolstoelers The exhibition is accessible for wheelchair users

45

LINO HELLINGS

het filiaal | p.a.p.a.

Locatie: Akerkhof 10

P.A.P.A. | notDef - Public Bedroom

Entree | Admission: dag/maand passe-partout

Open: dinsdag t/m zondag 11.00 - 18.00 (te koop | for sale in Der Aa-kerk) De tentoonstelling is toegankelijk voor rolstoelers The exhibition is accessible for wheelchair users

Participating’ Artists Press Agency (P.A.P.A.) is een internationaal netwerk van kunstenaars/ fotografen dat is opgezet en wordt geleid door Lino Hellings. De aangesloten fotografen werken mee aan gezamenlijke projecten die zij zelfstandig in hun eigen land uitvoeren.

Participating’ Artists Press Agency (P.A.P.A.) is an international network of artists/photographers created and led by Lino Hellings. This international group of photographers share the same projects, whilst exploring his/her own country separate from one another.

Public Bedroom

Public Bedroom

Voor Noorderlicht ontwierp P.A.P.A. samen met het design

The photo series Public Bedroom shows how, in spite of

bureau notDef de tentoonstelling Public bedroom. Foto’s van

the functional organization of public space, people always

mensen die slapen in de publieke ruimte worden omspoeld

find their own way of using it. Regardless of its intended or

door projecties van het drukke stadsleven om hen heen.

‘pure’ purpose. The exposition creates a ‘narrative space’

Door daarnaast ook objecten die in de foto’s voorkomen

where the still photos of sleeping people are submerged in

in de ruimte terug te laten komen, verandert de omgeving

beamed imagery, physical attributes and city soundscapes.

zelf in een “Public Bedroom” en ontstaat er een emotionele

This ‘narrative space’ allows the visitors to become emo-

band tussen de foto’s, de omgeving en de bezoeker.

tionally bond to the theme.The exposition is designed and developed by notDef, a design lab that combines several disciplines through a process based design strategy and specializes in interactive digital media installations.

P.A.P.A. is: Marcin Szczepanski (Detroit/USA), Shahidul Alam (Dhaka/Bangladesh), Toye Gbade, Tuoyo Omagba, Israel Ophori, Folarin Shasanya, Andrew Esiebo, Adolphus Opara, Eremina Jumbo (Lagos/Nigeria), Zé Barretta, Luciana Camargo, Ines Correa, Felipe Denuzzo, Marcelo Ferrelli, Giovana Pasquini, Sylvia Sanchez (Sao Paulo/Brazil), Erika Blikman, Maurice Bogaert, Robin van ‘t Haar, Lino Hellings, Rob van Maanen, Nies Medema, Martijn Nieuwenhuis (Nederland), eleven students of ArtEast (Bishkek/Kyrgystan)

het filiaal | city one minutes City One Minutes - Lissabon Gebouwen, pleinen, auto’s, fietsen, mensen, geld, armoede, orde, chaos: een stad is een organisme dat 24 uur per dag leeft en dat elk uur veran-dert.

Kunstenaars in steden verspreid over de hele wereld, laten zien hoe zij het stadsleven daar ervaren. Ze maken een video van één minuut voor elk uur van de dag. Deze 24 fragmenten vormen samen een collectief kunstwerk, dat één stad beschrijft.

Buildings, squares, cars, bicycles, people, money, poverty, order, chaos: a city is an organism, living twenty-four hours a day and changing every hour. Artists living or briefly residing in cities across the world reveal, in a contemporary way, how they experience city life. They make a one minute video for each hour of the day. Together, these twenty-four fragments form a collective art work, describing one city.

For City One Minutes the Movie, different artists are asked to make a one-minute video of a different hour of the day.

City One Minutes is een project van the The One Minutes

Together, these 24 visions form a collective artwork about

Foundation en Holland Doc 24, het digitale documentaire

a city. City One Minutes is a project of the The One Minutes

kanaal van de publieke omroep NPO. Holland Doc

Foundation and Holland Doc 24 (NPO/VPRO), the digital

24 wordt geleid door de VPRO. Concept: Hansje van

documentary channel of the Dutch Public Broadcast

Etten (Holland Doc 24/VPRO), Jos Houweling (The One

Organization NPO. Concept: Hansje van Etten (Holland

Minutes)

Doc 24/VPRO), Jos Houweling (The One Minutes)

The One Minutes

The One Minutes

De One Minutes Foundation promoot het maken en

The One Minutes Foundation has been promoting the

screenen van audio-visueel werk van exact één minuut

making and screening of audio-visual work lasting

sinds 1998. In de loop der jaren is de stichting uitgegroeid

exactly one minute since 1998. Over the years, The One

tot een wereldwijd netwerk van video-makers en exposities

Minutes Foundation has evolved into a global network of

in bijna 100 landen. The One Minutes laten een glimp

video-makers and venues in almost 100 countries. The

van de wereld zien, een studie van de huidige tijdsgeest.

One Minutes presents glimpses of the world, explores the

Dankzij de stichting kunnen de kunstenaars hun werk

spirit of the age and enables artists to show their work

vertonen in musea, op het internet, TV, festivals, openlucht

in museums, on the Internet, TV, festivals, outdoor movie

schermen en mobiele telefoons. Er bestaat in Nederland

screens and mobile phones. There is no other initiative in

geen andere instelling dat jaarlijks zoveel video’s ontvangt

the Netherlands that receives so many videos a year and

en op zoveel video-tentoonstelling exposeert.

serves as many video art venues.

47

ANDREAS MEICHSNER

48

northern lights masterclasses In het seizoen 2011-2012 organiseert Noorderlicht voor de tweede keer een Masterclass voor professionele fotografen die hun artistieke vaardigheden en zakelijke kennis willen uitdiepen. Hoe beviel de eerste editie?

Dat dat vruchten afwierp blijkt wel uit de tevredenheid onder de deelnemers. Laura Zwaneveld roemt de verdieping. ‘Ik wilde mijn onafhankelijke projecten naar een ander niveau tillen. Leren hoe ik in series kan werken en verhalen kan vertellen. Maar ik heb veel meer uit de masterclass kunnen halen. Het zelfvertrouwen om met mijn portfolio

Dat je als fotograaf je brood verdient, wil nog niet zeggen

naar potentiële klanten te stappen.’ Jeroen Toirkens: ‘De

dat je het maximale uit je mogelijkheden haalt. ‘Veel

masterclass bood me waardevolle inzichten in de markt

professionele fotografen lijken tegen een plafond aan te

en de keuzes die gemaakt worden door redacteuren,

zitten,’ zegt onafhankelijk curator Marc Prüst, met Lars

kunstkopers en agenten.’

Boering initiatiefnemer van de Northern Lights Masterclass.

‘Ze kennen hun klanten, voltooien hun opdrachten. Maar

De masterclass van 2011-2012 sluit aan bij het thema

hoe maak je de stap naar belangrijkere markten, grotere

van de manifestatie: de stad. Het programma zal bestaan

klanten of langlopende projecten?’

uit 3 modules, gehouden in Groningen • 15 t/m 18 september 2011

De Northern Lights Masterclass is anders dan reguliere

• 26 t/m 29 januari 2012

masterclasses, die vaak kortlopend en zoekend van

• 24 t/m 27 mei 2012.

karakter zijn, en bestaat uit fotograferen en filosoferen.

Adriaan Monshouwer en Francis Hodgson zullen de

De Northern Lights Masterclass is langlopend en de foto-

eerste module begeleiden.

opdrachten moeten tussen, niet tijdens, bijeenkomsten

Kijk voor meer informatie op www.noorderlicht.com

worden uitgevoerd. Dat betekent: meer tijd om gericht over het werk en het vak te spreken onder leiding van Masters als Francis Hodgson, Adriaan Monshouwer, Magdalena Herrera en David Birkitt De hoofdreden om de Northern Lights Masterclass op te zetten was ergernis, erkent Prüst. Ergernis over de grote hoeveelheid slechte fotografie op tentoonstellingen en festivals. ‘Wij wilden terug naar de basis: het maken van mooie, sprekende beelden. Daar begint het mee. Daarna komen marketing en promotie, eveneens belangrijke aspecten van ons programma. Vooral de groepsdynamiek was interessant: eerlijkheid werd geaccepteerd, zodat er daadwerkelijke stappen in ontwikkeling gemaakt konden worden. De Masters voelden dat aan. Ze spraken niet alleen in oppervlakkige termen over het werk, maar gingen op persoonlijk niveau intensief op het werk en de maker in.’

TATU LERTOLA

49

advertentie

GRONINGER MUSEUM • MUSEUMEILAND 1 • T (050)3666555 • OPEN: DI. T/M ZO. & FEESTDAGEN VAN 10-18 UUR • GESLOTEN: OP MA., 1 JAN. EN 25 DEC. IMAGE: 50RUUD VAN EMPEL, WORLD 19, 2006 © GRONINGER MUSEUM

northern lights masterclasses In the 2011-2012 season, for the second time Noorderlicht will be organising a Masterclass for professional photographers who want to refine their artistic skills and business practices. How did the first edition go?

basics: making beautiful, expressive images. That’s where it all starts. After that comes marketing and promotion, which are also important aspects of our program. The group dynamics were interesting: candour was accepted, so that real steps could be made in development. The Masters sensed that. They didn’t just speak about the work

That you can make a living as a photographer, doesn’t say

in superficial terms, but went into the work and the maker

that you are getting the most out of your opportunities. “Many

intensively, on a personal level.”

professional photographers seem to have hit a ceiling,” says the independent curator Marc Prüst, with Lars Boering the

That that produced results is clear from the satisfaction

organiser of the Northern Lights Masterclass. “They know

expressed by the participants. Laura Zwaneveld praises the

their clients, fulfil their assignments. But how do you make

opportunity to go into greater depth. “I wanted to raise my

the step to more important markets, bigger clients or long-

independent projects to a new level, learn how I could work

term projects?”

in series and could tell stories. But I was able to get a lot more out of the masterclass, like the self-confidence to go

The Northern Lights Masterclass is different from regular

to potential clients with my portfolio.” And Jeroen Toirkens

masterclasses, which are often short-running and explora-

says, “The masterclass provided me with valuable insights

tory in nature, and comprised of photographers and philo-

into the market and the choices that are made by editors, art

sophers. The Northern Lights Masterclass is long-term and

buyers and agents.”

the photo assignments have to be carried out between, and not during, the meetings. That means there is more time

The 2011-2013 masterclass links up with the theme of the

to discuss the work and the profession purposefully, under

festival: the city. The program will consist of three modules,

the guidance of Masters like Francis Hodgson, Adriaan

held in Groningen from

Monshouwer, Magdalena Herrera and David Birkitt

• 15 through 18 September, 2011 • 26 through 29 January, 2012

The main reason for setting up the Northern Lights

• 24 through 27 May, 2012

Masterclass was annoyance, Prüst acknowledges: annoy-

Adriaan Monshouwer and Francis Hodgson

ance about the great amount of bad photography at

will lead the first module.

exhibitions and festivals. “We wanted to get back to the

For more information see www.noorderlicht.com

TATU LERTOLA

51

2

24

BOTERDIEP NI W EU

18

E BO

N BI EB

TE IE RD

UMCG

P

RA AT

IJK EK

'T

AT

IN

RA ST GE N RI TE BO

ST GE

E UW IE N

W EU NI

19

RF

T

AA ER ST AT

TS JA

ND

RA

ST

RA

ST

AT

RE

.

7

AT

1

IEP

ER

HE

TR

17

GE

IN

LK

FO SSTR. EMMIU AT U.

RA

8

E

PT

EM

D GE

I ZU

IEP

RD

DE

15 16

ST

EMMAPLEIN

ITE

R.

R.S

14

20

ST

ST

LD

9

E 21

OO

EN

OE

ST

KT

AKERKHOF

28

HU

LD

T

WESTER HAVEN

T STRAA

POELE

22

AR

M

S VI

SC

GROTE MARKT

GU

AA

TR

TR.

ES

AN

ZW

TR.

SS

JAN

N

RA

'T

3

A C D 10

B

ST. WE

T

GE

N KI

IN

KIJ

5

23

6

RAA EST

T BO

ING

DE

DE

27

11

BRUGSTRAAT

4

EBB

OU

OU

12

25

DE OU

TR

TS JA

OSSEN MARKT 29

AT A R ST L SIN A GE W L W OU PRINSENH SC RG TUIN BU

13

TU

HEREPLEIN

GEL

MIUSSIN UBBO EM

M R MUSEU

GRONINGE

STATIONSWEG

HOOFDSTATION

G

WE

RE

HE

26

52

hoofdlocaties metropolis Main venues Metropolis A

Der Aa-kerk | Akerkhof 2

B

Oude Postkantoor | Munnekeholm 1

C

Noorderlicht Fotogalerie | Akerkhof 12

D

Het Filiaal | Akerkhof 10

E

Academie Minerva | Praediniussingel 59

satellietprogramma stad groningen Satellite Programme Groningen City Galeries, musea en podia organiseren hun eigen fototentoonstelling.

NB: Openingstijden variĂŤren. Alle exposities zijn gratis te bezichtigen van 11 sept t/m 9 okt en toegankelijk voor rolstoelers, tenzij anders vermeld.

Photography exhibitions in the most diverse places, organized and curated by the satellites themselves. NB: Opening hours vary. All exhibitions are gratis, run from 11 Sep through 9 Oct and are accessible for wheelchair users, unless otherwise noted.

For a complete English programme, please visit www.noorderlicht.com.

1

Antiquariaat Berger & De Vries

15

Galerie Forma Aktua

2

Beeldentuin, Galerie en Paviljoen

16

Galerie Noord

Van Starkenborgh

17

Galerie Sign

3

Bibliotheek Groningen

18

Galerie Simplon

4

Boekhandel Godert Walter

19

Galerie de Stomerij

5

Boekhandel Van der Velde, Galerie de Vis

20

galerie with tsjalling:

6

Coffee Company

21

Galerie ZES

7

Coffee Company

22

Grand Theatre

8

Dans sa vie

23

Kunstlievend Genootschap Pictura

9

Drukkerij De Marge

24

Noorderstation (SKpN)

10

Eeterie de Globe

25

NP3

11

FotoAcademie Groningen

26

Stichting WEP

12

Fotogalerie Lichtzone

27

Universiteitsbibliotheek

13

Fotografieschool Kunstencentrum

28

USVA galerie

14

Galerie Anderwereld

29

Wallstreet Studio 53

PETER PILON

1

Antiquariaat Berger & De Vries Pelsterstraat 27-29 | 050 3188591

3

Bibliotheek Groningen Oude Boteringestraat 18 | 050 3683683

info@bergerendevries.nl | www.bergerendevries.nl

info@mijneigenbibliotheek.nl | www.mijneigenbibliotheek.nl

Deels rolstoeltoegankelijk | Periode: 10 sept t/m 8 okt |

Periode: 7 sept t/m 30 okt | Open: ma 13-20 uur, di t/m

Open: ma 13-18 uur, di t/m vrij 11-18 uur, do 11-20 uur, za

vr 10-18 uur, do tot 20 uur, za 11-16 uur, zo 13-17 uur

11-17 uur | Opening: 10 sept 12-16.30 uur

Kijk ook eens op Ikwilditboek.nl; een initiatief van de Het tijdschrift Boekenpost, over het wel en wee van

Groningse bibliotheken en een aantal boekhandels.

antiquarisch en verzamelend Nederland, riep Berger &

Hier kunt u zoeken in de complete collectie van de

De Vries uit tot Antiquaren van het Jaar 2011.

bibliotheken in stad en provincie Groningen. Is een boek niet in de bibliotheek verkrijgbaar dan kunt u het via de

Anonieme stereofotografen uit de 19de eeuw (ism ICM Haarlem) Reis om de Wereld in 80 Slagen

website kopen.

Een eerbetoon aan schrijver Jules Verne en reiziger

LeescafĂŠ Belcampo Sabina Theijs publiceerde o.a. in GUP. Ze reisde voor

Phileas Fogg; aan Henry Fox Talbot, uitvinder van

In Search of Americans: portretten van echte Amerikanen

het negatief, en aan David Brewster, bedenker van

maandenlang door de Verenigde Staten.

de stereoscoop. En vergeten wij niet de anonieme

www.sabinatheijs.com

fabrikant van de twee stereokijkkasten die tijdens

Jan Zeeman fotografeerde voor het Dagblad van

Noorderlicht staan opgesteld in ons boeken-, platen- en

het Noorden en werkt nu freelance. De serie Zayneb uit

prentenantiquariaat - met heel veel fotoboeken!

Bagdad is ingezonden voor de Zilveren Camera 2009. www.janzeeman.nl

2

Beeldentuin, Galerie en Paviljoen Van Starkenborgh Winsumerweg 1, Noorderhoogebrug 050 3116714

baksteen@wanadoo.nl | www.st-baksteen.nl Periode: 11 sept t/m 9 okt | Open: wo t/m zo 13-17 uur

Wand Wolters-Noordhoffzaal Rein Paalman fotografeerde voor Het geheim van Prinses Iruna & Andere Beeldende Verhalen vooral met Noblex Panorama camera’s, die een beeldhoek hebben gelijk aan ons blikveld. www.beeldruimte.nl

Trappenhuis Tom van der Leij is reisfotograaf. Hij ontving in 2008 The European Photographer Award van CTO (Caribische

Op de grens tussen de stad Groningen en het natuurge-

Toerisme Organisatie). Hier te zien: Afrika! Voetbalt!

bied De Koningslaagte ligt het idyllische Van Starken-

www.tomvanderleij.nl

borgh, een ideale plek voor kunst- en rustzoekers met de mogelijkheid van een kopje koffie en een taartje. Tot

1e verdieping De passie van Jan Hendrik van der Veen is sociale

oktober staat in het beeldenpark een tentoonstelling van

fotografie. Zijn onderwerpen vindt hij op verre reizen,

bewegende beelden.

maar ook in het Groningse land. Hier te zien: Tradities www.fotovanderveen.nl

Dirk van Driel, Jan Hofkamp, Peter Pilon, Marion Verwey 54

TOM VAN DER LEIJ

MARIA AUSTRIA

JAN HENDRIK VAN DER VEEN

4

Godert Walter Eén-hoog Oude Ebbingestraat 53 | 050 3122523

info@godertwalter.nl | www.godertwalter.nl Niet rolstoeltoegankelijk | Periode: 9 sept t/m 8 okt Open: ma 13-18 uur, di t/m vr 10-18 uur, za tot 17 uur Via de winkel van Boekhandel Godert Walter komt u op de eerste etage van dit mooie stadspand in de galerie.

Maar ook de boekhandel zelf is een bezoek waard!

Fotografen uit het archief van het Maria Austria Instituut:

o.a. Eva Besnyö, Carel Blazer, Fred Brommet, Hans Dukkers, Bert Spenkeling, Cor van Weele, Eli van Zachten en natuurlijk de naamgever van het archief, Maria Austria Amsterdam. Stad van foto’s.

BERT SPRENKELING

Het Maria Austria Instituut (MAI), bewaarplaats voor het werk van vijftig vooral Amsterdamse fotografen, viert dit jaar zijn 35ste verjaardag. Ter gelegenheid daarvan werd de tentoonstelling Amsterdam. Stad van Foto’s samengesteld met foto’s van stad en stadsleven in de vijftiger en zestiger jaren van de vorige eeuw. Uit deze tentoonstelling presenteert boekhandel Godert Walter in samenwerking met het MAI een keuze. Catalogus verkrijgbaar. www.maria-austria-instituut.nl

55

HARRY BOS HARM-JAN BOVEN

5

Boekhandel Van der Velde Galerie De Vis A-kerkhof 45/47 | 050 3125593

www.boekhandelvandervelde.nl 0517 417116 | info@galeriedevis.nl | www.galeriedevis.nl Open: ma 13-18 uur, di t/m vr 9.30-18 uur, do tot 21 uur, za en koopzondag 2 okt tot 17 uur Galerie de Vis (Harlingen) vertegenwoordigt heden-

HARRY BOS

daagse kunstenaars, voornamelijk uit Nederland.

Aandachtspunt van de collectie is het landschap.

In 2008 startte de samenwerking met Boekhandel Van

beeld bij de bewogen geschiedenis van het voormalig

der Velde. Op de bovenverdieping van de boekwinkel

sanatoriumcomplex de Heilstätten aan de Grabowsee,

tegenover de Der Aa-kerk exposeert Galerie de Vis

nabij Berlijn. Dit glorieuze complex uit 1896 was aan het

een veelzijdige kunstcollectie die aansluit op het brede

begin van de vorige eeuw nog een paradijselijke plek om

aanbod kunstboeken van Van der Velde.

te herstellen van longproblemen. In de Tweede Wereldoorlog viel het echter ten prooi aan de geschiedenis.

Harm-Jan Boven Het noordelijke landschap

Van 1945 tot 1995 fungeerde het als militair hospitaal

De foto’s van Harm-Jan Boven verbeelden een innerlijke

voor Sovjet-soldaten en sindsdien staat het leeg. Hoewel

wereld, gesitueerd in lege uitgestrekte landschappen,

het pand is leeggeroofd, de daken zijn ingevallen en het

zoals we die vinden in het noordelijke kustgebied van

terrein is overwoekerd, ademt de plek zoveel historie en

Groningen, het huidige woongebied van de kunstenaar.

grandeur dat het regelmatig kunstenaars en avonturiers

De schildersachtergrond van Boven blijkt essentieel voor

aantrekt. Recent werd het kunstenfestival Artbase 2011

zijn manier van fotograferen. Hij schildert met licht, toont

er gehouden en momenteel is men bezig er een artist-

kleurvelden gezien met schildersogen, en componeert

residency te starten. www.harrybos.nl

zijn foto’s met een hoge mate van abstractie. harmjanboven.com

Lezing en film Zaterdag 8 okt 20:00 - Coffee Company Ebbingestraat

6|7

Coffee Company Oude Ebbingestraat 39 en Carolieweg 33 050 3603322 | www.coffeecompany.nl

Open: ma t/m vr 8-18 uur, za 9-18 uur, zo 10-18 uur

Gratis toegang, gratis brownie Rolf Tschammer, kroniekschrijver uit de regio Oranienburg, heeft zich lang verdiept in de geschiedenis van het sanatorium. Hij heeft altijd in de omgeving gewoond en kent de

Actie: Op vertoon van toegangskaart Metropolis tweede

plek door en door. Tschammer geeft vanuit persoonlijke

kop koffie of thee gratis en op 8 oktober lezing en film

betrokkenheid een historisch overzicht.De lezing duurt ca

met gratis brownie!

40 minuten en is in het Duits. Na een korte pauze wordt de film ‘Kreuzwege - Bilder einer Landschaft’ uit 1991

Harry Bos Heilstätten

vertoond (ca 30 minuten), waarin de geschiedenis van de

In een dubbeltentoonstelling met oude ansichten,

Heilstätte aan de Grabowsee wordt verteld door mensen

documenten en zijn eigen fotografie, geeft Harry Bos

die woonden en werkten.

56

NIENKE WIND

8

Dans sa vie Gedempte Zuiderdiep 79 | 050 3110525

info@danssavie.nl | www.danssavie.nl Open: di t/m vr 10-18 uur, za 10-17 uur, zo 11 sept en 2 okt 13-17 uur

JANNA BATHOORN

Lifestyle winkel waar fashion, kunst en interieur samen komen.

Nienke Wind In het leven!

In 2003 studeerde Nienke Wind cum laude af aan de ABK Minerva in Groningen, met als afstudeerrichting modefotografie. Daarna werkte ze een aantal jaren voor tijdschriften en reclamebureaus en werd ze in 2005 door o.a.

Erwin Olaf genomineerd voor de Modefotografie-vakprijs.

Momenteel legt ze zich toe op de reisfotografie. Zo reisde ze onlangs door India, Thailand, de Verenigde Staten en woonde ze enige tijd in Barcelona. nienke-wind.com NIENE.NU

9

Drukkerij de Marge Akerkhof 20b | 050 3182797

www.demarge.nl

10

Open: ma t/m vr 9-17 uur, za en zo 12-17 uur

Eeterie De Globe Akerkhof ZZ 22

www.eeteriedeglobe.nl | Periode: 10 sept t/m 8 okt Een kleine drukkerij aan de voet van de Der Aa-kerk.

Open: ma t/m vr 8-20 uur, za 12-20 uur

Janna Bathoorn Bathorner Torfshake en Bookweeten Janhinnerk

Dagelijks 3 verschillende verse maaltijden in multiculturele

Janna Bathoorn ging in het Duitse Emsland op zoek naar

de horeca van WerkPro en Humanitas Groningen, in een

haar achternaam. Ze ontdekte dat ook haar voornaam zijn

voormalig klooster achter de Der Aa-kerk. Lunch: 12-15

oorsprong kent in het gebied. Alle mannen in haar familie,

uur, warme maaltijd: 17-20.30 uur (zondag gesloten).

en indirect zijzelf, hebben voornamen die zijn afgeleid van

Lekker en betaalbaar!

eetvoorziening De Globe, een samenwerkingsproject in

de naam van de lokale pannenkoek. www.jannabathoorn.nl

De Figuren Volgende Halte Fotowerk van het Groningse duo De Figuren, dat bestaat

Marieke de Rooij Groninger zaken

uit regisseuse Saskia Jeulink en fotografe Niene.nu.

Grote winkelketens domineren het straatbeeld in de

Beiden zijn gericht op vorm en symboliek.

meeste Nederlandse winkelcentra. Marieke de Rooij ging

Het duo is aanwezig op vr 16 sept 16-18 uur en op za 1

in stad Groningen op zoek naar de steeds zeldzamer

okt 15-17 uur. www.niene.nu / www.roodhoofd.com

wordende, kleine middenstand. Zij legde de eigenaren in hun authentieke zaak vast. www.mariekederooij.com

57

KARIN VLIEGER

12

ELLEN VAN DEN HOUTE

Fotogalerie Lichtzone

Oude Kijk in ’t Jatstraat 36 | 050 5890207

info@lichtzone.nl | www.lichtzone.nl TITIA HAHNE

11

FotoAcademie Groningen

Lutkenieuwstraat 5 | 050 3695858

jennehoekstra@fotoacademie.nl

Periode: 7 sept t/m 9 okt | Open: wo t/m zo 12-17 uur In een sfeervol pand in het centrum van de stad promoot Lichtzone de fotografie in al zijn vormen; een laagdrempelig platform voor professionele en semiprofessionele fotografen.

www.fotoacademie.nl Alleen begane grond rolstoeltoegankelijk

Karen Vlieger In de wachtkamer van de dood

Open: ma t/m vr 10-16 uur, za 13.30-16 uur

Karen Vlieger is sinds 2008 kankerpatiënt en is sinds

Opening: 10 sept 16 uur

2010 ongeneeslijk ziek. Vanaf de eerste dag hebben zij en haar partner het verloop van haar ziekte vastgelegd.

De FotoAcademie, met filialen in Amsterdam, Eindhoven,

Allereerst om de realiteit onder ogen te kunnen zien,

Groningen, Nijmegen en Rotterdam, bestaat 25 jaar.

maar ook om over haar nieuwe leven te kunnen praten

Het is de enige fotografie-opleiding die garantie geeft.

met ‘buitenstaanders’ die zich geen idee kunnen vormen

Na twee jaar geen fotograaf? Dan krijg je je collegegeld

bij de veranderingen die haar ziekte met zich meebrengt.

terug!

www.karenvlieger.com

Heinz Aebi, Ivo van der Bent, Marion van Dam, Aleid Denier van der Gon, Karoly Effenberger, Juliette Erkelens, Titia Hahne, Mark Kuipers, Robert van der Molen, Bart Muhl, Quintalle Nix, Mike Roelofs, Ewoud Rooks, Hanne van der Velde, Helen de Vries FAce Forward Revisited

13

Fotografieschool Kunstencentrum Walstraat 34 | 050 8507100

www.fotografieschool.nl Niet rolstoeltoegankelijk | Periode: 11 sept t/m 8 okt Open: ma t/m vr 9-22 uur, za 9-14 uur, zo 2 en 9 okt 1417 uur | Opening: 11 sept 15-17 uur

Vijftien fotografen tonen portretten in FAce Forward Revisited. Alle fotografen zijn afgestudeerd aan de

De Fotografieschool van verzorgt al ruim 30 jaar

FotoAcademie. Op deze bijzondere overzichtsexpositie

cursussen en workshops en is onderdeel van de

is een variëteit aan beeld te zien van beginnende en

Kunstencentrum Groep. Docenten die actief zijn als

ervaren fotografen. Van geënsceneerd tot documentair

fotograaf dragen hun liefde voor de fotografie over.

en illustratief: de expositie biedt een scala aan uniek werk. De foto’s van de expo zijn te koop.

Marjolein Boshuisen, Erik van Echten, Ellen van den Houte, Saskia Jeulink & Wout Overkamp, Wouter Landsman, Thea Ripken, Nico Schutte, Anneriek de Vries Picture Stories Fotoverhalen van cursisten van de Fotografieschool: Oude mensen en herinneringen, De elementen, U got a zoof, De wind waait, Het geheugen is de schatkist van het verstand, Groningse evenementen, (Aanblik), De laatste dagen van Adam.

58

STEPHAN VANFLETEREN

BARABARA DE VRIES

14

WIM VAAS

Galerie Anderwereld

Stationsstraat 7 | 050 3114446

Galerie Forma Aktua

info@anderwereld.nl | www.anderwereld.nl

15

Periode: nog t/m za 15 okt | Open: wo t/m zo 12-17 uur

Opening: 11 sept 16-18 uur

www.forma-aktua.nl | Open: di t/m zo 13-17 uur |

Nieuwstad 10 | 050 3133342

Opening: 10 sept 19 uur Galerie Anderwereld Groningen presenteert

Activiteiten: 16 sept 17-20 uur: Fotografencafé ‘Meet

hedendaagse kunst van zowel jonge als gevestigde

and Greet’ met live muziek en live portretfotografie

kunstenaars. In 1984 opgericht, in 2008 heropend,

30 sept 20-22 uur: Podium Aktua, dichters en fotografen

vlakbij de Der Aa-kerk, in een monumentaal pand met

7 okt 20-22 uur: Film ‘Forma Aktua De jaren 80’

250 m² tentoonstellingsruimte.

Forma Aktua Pinakotheek maakt hedendaagse

Dolph Kessler & Zoltin Peeter, Stephan Vanfleteren, Barbara de Vries Noorderlicht@Anderwereld 2011

beeldende kunst tegen een betaalbare prijs voor een

Dolph Kessler & Zoltin Peeter tonen met Polar Circle koude landschappen rond de poolcirkels. Een kruising

Evelien Bernabela en Victoria Rojas Milesi 30 jaar Forma Aktua

van verfijning met de - soms rauwe - werkelijkheid.

Een indruk van de moderne samenleving, interactie

Kessler fotografeert, Peeter bewerkt, ordent,

en onbegrensde mogelijkheden; het individu komt in

herdefinieert en duidt.

contact met anderen en kunstenaars presenteren zich op

Stephan Vanfleteren maakt verstilde werelden in zwart-

deze plek. Verzamelde fragmenten vormen samen een

wit en gebruikt daarvoor verschijnselen en portretten uit

impressie van deze ontmoetingen.

het dagelijks leven. Hij won daarmee diverse nationale en

www.bernabela-design.nl / www.viromi.nl

breed publiek toegankelijk.

internationale prijzen.

Barbara de Vries creëert een nieuwe werkelijkheid

Wim Vaas Art & Snapshot

van emoties door eigen foto’s en beeld van elders te

In onvoorspelbare omstandigheden zoeken naar

componeren, met de computer als haar penseel en de

stabiliteit en zekerheid in de wijsheid van onze

beelden als haar verf.

kunstsjamanen. www.dirtsyndicate.nl

59

DAVID MAROTO ALEXANDER METER

David Maroto First Circle 16

Galerie Noord

Nieuwstad 6 | 050-3113322

David Maroto laat een gelaagd gebruik zien van fotografie met overlappingen naar andere disciplines. Hij legt een verband tussen verhalende en beeldende kunst.

info@galerienoord.nl | www.galerienoord.nl

‘Close ups Cut-outs’ toont in vier scènes dialogen uit een

Periode: 10 sept t/m 13 okt

beeldroman inclusief tekstballon. Maroto analyseert daar-

Open: di t/m za 13-17 uur, zo 9 okt 13-17 uur

bij de digitale foto tot op zijn basiselementen. Hij blaast

Opening: 10 sept 17 uur door David Stroband,

foto’s enorm op, snijdt minutieus pixels uit en maakt ge-

kunsthistoricus en docent aan Academie Minerva

laagde collages van verschillende gezichten.

In zijn beeld- en geluidsinstallaties ‘Seven Masks, A Mem-

Galerie Noord is een kunstenaarsinitiatief dat in januari

ory’ en ‘An Echo’ zet hij het verhalende aspect door. Al

1997 haar deuren opende. De deelnemende kunstenaars

luisterend kan men de afbeeldingen aan de tekst koppelen

zijn verantwoordelijk voor het artistieke beleid.

en zo op een persoonlijke manier de fotoseries ervaren. davidmaroto.wordpress.com / www.davidmoroto.com

Harry Bos, Angelique Don, Alexander Meter, Mirjam Offringa, Irene Schaap, Janine Spoelman Jong in Groningen in 2011 # 2

18

Galerie Noord toont nieuw werk in de media fotografie en

film van recent afgestudeerden van Academie Minerva

vro@simplon.nl | www.simplon.nl

Groningen. Kenmerkend voor hun instelling en opleiding

Open: di t/m vr 11-16 uur, do ook 20.30-1 uur

Galerie Simplon

Boterdiep 69 | 050 3185150

is dat ze nieuwsgierig zijn, hun eigen onderzoek kunnen opzetten, durven experimenteren en -indien nodig- hun ei-

Galerie Simplon zit op de eerste verdieping van

gen regels stellen. Ze gaan hun eigen weg en kunnen onaf-

poppodium Simplon (lift aanwezig). Koffie / thee € 1,-

hankelijk werken. Verrassingen zijn bepaald niet uitgesloten!

bij de receptie. Elke donderdagavond gratis live muziek tijdens Simplon UP: de avond voor jong lokaal talent.

17

Galerie Sign

Winschoterkade 10 | 050 3132651

Zaterdag alleen toegang tijdens concerten.

Jolanda Brons en Frederiek Bosch Rumspringa

signnl@gmail.com | www.sign2.nl

Vanaf hun zestiende levensjaar mogen Amish jongeren een

Gedeeltelijk rolstoeltoegankelijk

tijdje ervaren wat er in de rest van de maatschappij te koop

Open: di t/m zo 12-17 uur | Opening: 10 sept 18 uur

is, rumspringa. Daarna kan de keuze voor een leven in de amishgemeenschap bewust worden gemaakt.

De tentoonstellingen en projecten van Sign zijn

Deze expositie is een fotografische reconstructie van de

interdisciplinair, experimenteel en actueel, met aandacht

levens van Frederiek Bosch (1987) en Jolanda Brons

voor context. Uitgaande van de individuele kracht

(1976) als jongeren in een stedelijke omgeving vol

van de kunstenaars, speelt Sign met de artistieke en

verleiding. Zij geeft het dramatische karakter weer van de

maatschappelijke functie en betekenis van kunst.

zoektocht naar het verkrijgen van de rust van een eigen thuis. www.jolandabrons.nl / www.frederiekbosch.nl

60

JOLANDA BRONS EN FREDERIEK BOSCH

NOL KLIS JOHAN NIEUWENHUIZE

19

Galerie De Stomerij

Nieuwe Ebbingestraat 24 | 06 19655163

20

galerie with tsjalling:

destomerij@gmail.com | www.galeriedestomerij.nl

Niet rolstoeltoegankelijk

info@withtsjalling.nl | www.withtsjalling.nl

Oosterstraat 23 | 06 44896856

Open: do 10-21 uur, vr en za 10-18 uur, zo 13-17 uur

Periode: 10 sept t/m 15 okt Open: wo t/m vrij 12-18 uur, za 12-17 uur

De Stomerij biedt naast expositieruimte voor beginnende en nog studerende kunstenaars, designers, vormgevers

galerie with tsjalling: focust op verhalende

en modeontwerpers ook een winkel met origineel en

hedendaagse kunst van (inter)nationale kunstenaars.

betaalbaar werk dat speels, verfrissend, verrassend, een

Solotentoonstellingen wisselen af met thematische

beetje apart, een beetje grappig en vooral ontzettend

groepsexposities. Met betaalbare kunst zoals fotografie

mooi moet zijn.

en tekeningen, en met werk van jong opkomend talent, richt de galerie zich op jonge kunstliefhebbers en

Lieselot van Damme, Nol Klis Formidabel

-verzamelaars.

“God schiep de dag, en wij sleepten ons erdoorheen” (Dimitri Verhulst, uit: De helaasheid der dingen). Lieselot

Johan Nieuwenhuize Made in China

van Damme en Nol Klis fotograferen al enkele jaren

Dit project is het resultaat van de artist-in-residency van

hun vriendengroep. Zoekend naar eerlijke beelden,

Johan Nieuwenhuize bij het Three Shadows Photography

momentopnames van avonturen, vaak op pad zonder

Art Centre in Beijing in 2009. Het onderzoek naar

bestemming, zonder te ensceneren. Lieselot van Damme

(cultuur)goederen in het leven van mensen in China

(1987) studeert autonome beeldende kunst aan ABK

combineert stillevens met zelfportretten en foto’s van

Minerva. Nol Klis (1988) is werkzaam als fotograaf.

de lucht. De stillevens zijn voornamelijk gemaakt in de

www.lieselotvandamme.com / kovaphotos.com/nol

leefomgeving van migrantenarbeiders in Beijing. Johan liet voor de zelfportretten zijn eigen kleding kopiëren door een Chinese kleermaker en kopieerde op zijn beurt het gedrag van de Chinezen. De foto’s van de lucht boven de plekken waar hij de stillevens fotografeerde zijn letterlijke plaatsbepalingen in abstracte vorm. www.johannieuwenhuize.nl

61

TORU NAGAHAMA/TOMOKO MUKAIYAMA MARLIES HULZEBOS

21

Galerie Z E S

Ganzevoortsingel 6 050 3147680 of 06 12992856

Periode: 23 aug t/m 9 okt | Open: permanent Een raamgalerie, ook ’s nachts te bezichtigen!

Marlies Hulzebos Onbekende plek “Plekken fotograferen die ik niet ken, vind ik een ramp.

Maart 2011, er toch weer ingetuind. Dit keer wereldstad Londen. Nu kleur met lange belichtingstijden en zelfgemaakte cameraatjes - terug de tijd in en soms haast abstract.” Marlies Hulzebos is van de oude stempel. De donkere kamer is haar domein, analoge fotografie haar medium. Onlangs maakte ze kennis met etsen en steendruk, wat naadloos aansluit bij haar rauwe foto’s. www.marlieshulzebos.nl

22

Grand Theatre

Grote Markt 35 | Reserveren via info@grandtheatregroningen.nl of 050 3140550

www.grandtheatregroningen.nl Open: alle dagen 13-17 uur

EDWARD BURTYNSKY, COURTESY NICOLAS METIVIER, TORONTO & FLOWERS, LONDON

Tomoko Mukaiyama Sonic Tapestry V: SHOES’ (voorstelling met fotografie van Toru Nagahama)

Twee exposities na elkaar waarvan het werk ook

Za 17 sept 20.30 uur, zie Activiteitenprogramma pag 72

onderdeel is van twee voorstellingen die het Grand Theatre presenteert in het kader van Noorderlicht.

26 sept t/m 9 okt Edward Burtynsky

11 t/m 25 september Toru Nagahama I am like this as you are like this. I can act like that then you will be like that?

De Canadese fotograaf Edward Burtynsky is

Fotograaf en grafisch ontwerper Toru Nagahama

belangrijke musea wereldwijd.

onderzoekt hoe driedimensionale ervaringen te creëren

www.edwardburtynsky.com

wereldberoemd door zijn foto’s van industriële landschappen en door industrie getransformeerde natuur. Zijn werk is opgenomen in de collecties van

met gebruik van fotografie. Met de ruimte van het

Nagahama gaat uit van de banaliteit van het dagelijkse

Ensemble Hexnut en Edward Burtynsky WRENCH - Een choreografie van muziek en fotografie

leven en zoekt op speelse wijze de interactie. tnghm.com

Wo 28 sept 20:30 uur, zie Activiteitenprogramma pag 72

Grand Theatre als inspiratie maakte hij zijn selectie en presentatie van objecten en bewegende foto’s.

62

APOSTOLIS ZOLOTAKIS

24

KATHARINA PÖHLMANN

Noorderstation

(Station Groningen Noord) Kastanjelaan 1 | 050 3604264

post@skpn.nl | www.skpn.nl Open: permanent Stichting Kunstprojecten Noorderstation heeft de oude trapportalen van Station Groningen Noord ingericht als expositieruimtes. 4 minuten per trein vanaf het hoofdstation en op 6 minuten met bus 11 vanaf de Grote Markt.

Apostolis Zolotakis Memeplex II Een ‘meme’ infecteert de hersenen en vermenigvuldigt zich daar. Dit verandert het gedrag en verspreidt een SANDER TROELSTRA

patroon. Alle overgedragen kennis is opgebouwd uit memes. Memes kunnen slogans zijn, melodieën,

23

Kunstlievend Genootschap Pictura St. Walburgstraat 1 | 050 3122953

iconen of uitvindingen, maar het worden pas memes als iemand ze gaat reproduceren en doorgeven.

Religieuze en politieke dogma’s, sociale bewegingen

info@pictura-groningen.nl

en stijlen, tradities en gewoontes, paradigma’s en talen

www.pictura-groningen.nl

zijn memecomplexes. Apostolis Zolotakis bouwt een

Gedeeltelijk rolstoeltoegankelijk

installatie, waarin hij verschillende objecten, ideeën en betekenissen bijeenbrengt, om een symbiose te laten

Periode: 10 sept t/m 16 okt | Open: wo t/m za 13-17

ontstaan in de hersenen van de toeschouwer, waardoor

uur, zo 14-17 | Opening: 10 sept 15 uur

ze een nieuwe betekenis krijgen. Fotografie speelt hierbij een prominente rol. www.zolotakis.com

De hoge ruimtes in het prachtige oude pand aan het Martinikerkhof zijn een aangenaam huis voor tentoonstellingen.

Henri Blommers, Linelle Deunk, Bart Koetsier, Axel Pawlik, Katharina Pöhlmann, Willemijn van Poppel, Serge Maes, Sander Troelstra, Sandra de Witte, Els Zweerink Broos/Frail De tien fotografen van Broos hebben hun wortels in de Fotoacademie Amsterdam, onder hen zijn winnaars van Zilveren Camera, Photoacademy Award en PANL Award.

Allen vragen zich in hun fotografie af hoe het fragiele zich verhoudt tot de stedelijke hardheid. Dat levert intieme portretten op in een kille omgeving, van straatjongens die verbroedering zoeken en van monumentale stadsgezichten die tot leven komen in de details.

63

NADINE STIJNS

25

JULIO PASTOR

NP3

Hofstraat 21 | 050-3138260

hier@np3.nu | www.np3.nu Niet rolstoeltoegankelijk | Periode: 10 sept t/m 23 okt Open: di t/m vr 11-18 uur, za en zo 14-18 uur NP3 is een representatieve mediacombinatie rond de grenzen van de experimentele hedendaagse kunst. Een podium voor jong denkende beeldenzoekers met focus op innovatie.

KEES RUTTEN

Nadine Stijns After-Hour Shopping Mall Nadine Stijns ontleedt herkenbare doch uitzonderlijke, visueel sterke culturele identiteiten die zij in haar eigen

Tijdens de Noorderlicht Fotomanifestatie exposeert

leefwereld alsook in de Chinese cultuur ontdekt. Hoewel

stichting WEP een collaboratie tussen leden van WEP en

haar vertrekpunt het medium fotografie is, maakt zij een

kunstenaars en vormgevers uit het hele land. Zij geven

spagaat tussen fotografie en driedimensionale installaties

hun visie op het thema. Van fotografie tot installatie,

en duikt zij in de stoffelijke wereld van textiel en objecten.

mediakunst en olieverf op doek: Metropolis is een frisse

Met de series ‘After-Hour Shopping Mall’ en ‘The Floating

expositie waarbij ruimte, tijd en licht alle een rol spelen.

Population’ legt zij een link tussen het consumentisme in China en de arbeidsmigranten die aan de basis staan

Universiteitsbibliotheek

van de economische vooruitgang van China. Met een

27

eigen, scherpzinnige blik slaat ze een brug tussen traditie

en vernieuwing, tussen westerse idealen en de moderne

keesrutten@chello.nl

Chinese maatschappij. www.nadineshows.com

Periode: 16 sept t/m 10 nov | Open: ma t/m vr 8.30-22

Broerstraat 4 | 050 3635000

uur, za, zo 10-17 uur | Opening: 16 sept 17 uur 26

Stichting WEP

Van Leeuwenhoekstraat 44 | 06 81621100

De Nederlandse Fotovakschool biedt studenten zowel artistieke, technische als zakelijke expertise.

www.dewepsite.nl | rutger@rutgerprins.com

Stichting WEP is een platform voor professionele

Frederieke van Dongen, Ronald Damwijk, Nic Opdam, Jelle Sloot, Marcel Brons, Antje Fierens, Kees Rutten, Olga Simonenko, Joelle de Vries, Annemarie Ruys Noorderlicht

kunstenaars en vormgevers met een eigen gezicht,

Met het thema Metropolis in het achterhoofd ging een

die atelier- en expositieruimte biedt.

klein groepje studenten van de Fotovakschool in Am-

Open: za en zo 13-18 uur en op afspraak via Rutger Prins (06 81621100) | Opening 11 september om 20:00 uur

sterdam aan de slag. Wat speelt er vandaag in de stad?

Eduard Bezembinder, Helma Janssen, Wiesje Krijnen, Colien Langerwerf, Lieuwe de Leeuw, Eva Lenis, Julio Pastor, Rutger Prins, Maurits Rozema, Jouke Zult o.a. Metropolis 64

Consumptiemaatschappij, eenzaamheid, de overgang van landelijk naar stedelijk, economisch verval. Hoe ervaar je de nachtelijke stad…? Allemaal vragen en observaties waar we dagelijks mee bezig zijn. www.fotovakschool.nl

MICHAËL VAN CASPEL

WALBURGIS MEIJERS

LIEKE VAN MIL

29 28

Usva galerie

Munnekeholm 10 | 050 3634670

Wallstreet Studio

Muurstraat 8b, aan de Boteringeplaats 050 3111269

info@wallstreet-studio.nl | www.wallstreet-studio.nl

usva.galerie@rug.nl | www.usva.nl/galerie

Open: wo t/m zo 13-17 uur | Opening: 11 sept 16 uur

Niet rolstoeltoegankelijk | Open: ma t/m vr 11-17 uur, za en

door Anna Keller, kunsthistoricus

zo 12.30-16.30 uur | Opening: 11 sept 14.30-16.30 uur

Activiteit: A-Kwartier Kunstroute 25 sept 11-17 uur

Usva is sinds 1969 het cultureel studentencentrum van

De galerie zit in een voormalig koetshuis aan het

de Rijkuniversiteit Groningen. Tijdens de Noorderlicht

Abraham Thomiushof.

Fotomanifestatie 2011 is de Usva gastheer voor het activiteitenprogramma van Noorderlicht (zie pag ..).

Walburgis Meijers In de Wallstreet Studio, uit de camera van Walburgis

Petri Bakker, Alexandra Bergonje, Michaël van Caspel, Mohan Dehne, Sanne Griekspoor, Henriëtte Houtsma-van Donkersgoed, Jessica Kittle, Lieke van Mil, Anouk Nijkamp, Con Sagel, Pamela Siswoko, Ronald Zijlstra Transparant

Is het mogelijk door middel van een fotocamera een

Transparant is een groep fotografen die elkaar leerde

oplevert. www.walburgis.eu

onderwerp bewegend te verbeelden? Deze vraag houdt Walburgis sinds enige tijd bezig. Naast een fotografische speurtocht door haar glas- en plasticverzameling is ze dit onderzoek gestart, dat verrassende ‘nieuwe werelden’

kennen tijdens de opleiding fotografische vormgeving.

De kracht van de groep zit in de gezamenlijke affiniteit voor beeldtaal, die iedere fotograaf toepast in zijn of haar richting. Deze strekt zich uit van portret, documentair, illustratief tot autonoom waardoor het geheel van de expositie een gevarieerd beeld geeft van de toepasbaarheid van fotografie. www.fotogroep-transparant.nl

65

Uithuizen

34

Hornhuizen

Warffum

Leens

N361

N370

Baflo

Wehe Den Hoorn

Middelstum Eenum

Oosterwijtwerd

Loppersum Winsum

Westerwijtwerd

Delfzijl

37 38

Wirdum

Appingedam Bedum

Adorp

32 Opwierde

N360

Thesinge

Ten Boer Wittewierum Woltersum

Aduard Zuidhorn

Garmerwolde

N355

30

Middelbert

GRONINGEN

Engelbert Slochteren

N33

Haren Hoogezand

Leek

Peize Roden

35

33

40

Sappemeer

Eelde/ Paterswolde

36 Veendam

31 41 Beilen

Assen

39

satellietprogramma provincie groningen Satellite Programme Groningen Province Galeries, musea en podia organiseren hun eigen fototentoonstelling.

NB: Openingstijden variĂŤren. Alle exposities zijn gratis te bezichtigen van 11 sept t/m 9 okt en toegankelijk voor rolstoelers, tenzij anders vermeld.

Photography exhibitions in the most diverse places, organized and curated by the satellites themselves. NB: Opening hours vary. All exhibitions are gratis, run from 11 Sep through 9 Oct and are accessible for wheelchair users, unless otherwise noted. For a complete English programme, please visit www.noorderlicht.com.

30

Cultureel Centrum Zuidhorn

36

Museum Kunstpaviljoen Nieuw Roden

31

Galerie 5 vanBeresteyn Veendam

37

Museum Stad Appingedam

32

Galerie HOP Delfzijl

38

Noordelijke Kunsthof Appingedam

33

Galerie de Smederij Sappemeer

39

SMAHK (DeFKa Campis) Assen

34

Kerkje Hornhuizen

40

Synagoge Vesting Bourtange

35

Koetshuis Mensinge Roden

41

Veenkoloniaal Museum Veendam

66

LUDO VAN DIJKEN

KOOS LINA

Galerie 5 van Beresteyn / SBK Veendam

Museumplein 5 C, Veendam 0598 631030 / 06 40836535

31

30

Cultureel Centrum Zuidhorn

Jellemaweg 3, Zuidhorn | 0594 507088

info@mariannekrizkovskyfotografie.nl

galerie5@sbk.nl | www.galerie5.nl

www.cultureelcentrumzuidhorn.nl

Periode: 10 sept t/m 22 okt

Periode: 12 sept t/m 8 okt

Open: ma t/m vr 9-17 uur, za 10-17 uur, zo 13-17 uur

Open: ma t/m do 14-17.30 uur, di en vr ook 18.30-20.30 uur, do en za ook 10-13 uur

Galerie 5 vanBeresteyn is gehuisvest in Cultuurcentrum vanBeresteyn, samen met het

CCZ zit op loopafstand van station Zuidhorn, 9 minuten

Veenkoloniaal Museum (nr 41)

met de trein vanuit Groningen.

Ludo van Dijken Ruimte maken, ruimte laten Loes W. Greiner Expansie en vergankelijkheid

Van Dijken doet in zijn foto’s een poging een oplossing te

Dit werk laat zich bekijken als steden die tot bloei komen,

vinden voor de integratie van stad en platteland.

landschappen die door menselijk ingrijpen veranderen en

De gebouwen zijn van de grond getild waardoor ruimte

bij alles het weten dat het tijdelijk en vergankelijk is.

ontstaat voor landschap en natuur. Het ontbreken van

www.aspectamen.nl

detail laat ruimte voor verbeelding. Waar zijn bijvoorbeeld de mensen, de dieren, de bomen en het verkeer?

Koos Lina Symphony of light Zij bouwt stillevens van verzamelde prullaria. Als de zon

Klaartje Esch Seen As Never Before

gaat schijnen snelt ze naar haar atelier om vervolgens

In de kleurrijke nachtfoto’s van Klaartje Esch komt een

de bouwsels onder het juiste licht met de camera vast te

wereld tot leven die onopgemerkt lijkt te zijn. Verlaten

leggen. www.kooslina.nl

plekken worden surreëel en de lange sluitertijd onttrekt unieke kleuren en een mystieke sfeer aan het aanwezige omgevingslicht. www.klaartjeesch.nl

67

JAAP VAN GANS

CAROLINE PENRIS EVA KIPP

32

Galerie HOP

Schoolstraat 7, Delfzijl | 0596 629217

34

Kerkje van Hornhuizen

Periode: 10 sept t/m 5 nov | Open: wo, za, zo 13-17 uur

Opening: 10 sept 13 uur

jobhornhuizen@gmail.com

collectiefdedraad@live.nl | www.galeriehop.nl

(Galerie Art & Job) Breweelsterweg 1, Hornhuizen 0595 481199 / 06 22048387

Rolstoelen: deels toegankelijk 10e expositie in Galerie HOP (Het Oude Postkantoor),

Route: vanuit stad neem de N361 richting Winsum/

pal naast Molen Adam.

Lauwersoog. Na Leens volg borden Galerie Art&Job Open: ma t/m zo 10-18 uur | Opening: 11 sept 14 uur

Marianne E.I. Krizkovsky Verleiding en verlatenheid

door Koos Wiersma, burgemeester van de Marne |

De tragische effecten van de consumptiemaatschappij.

1 en 2 okt 11-16 uur in en om de kerk; Grunneger

www.mariannekrizkovskyfotografie.nl

Daansers: 9 okt 14-16 uur

Activiteiten: Mobile Studiofratsen voor uw portretfoto:

Voor meer zie www.lucix.nl of bel 050 3180610

Eva Kipp Door uitsnedes uit de natuur te maken, ontstaan nieuwe

Een van de oude Groninger Kerkjes met prachtig uitzicht

taferelen. www.evakippart.nl

vanaf de toren. De oudste grafzerk in de vloer dateert uit 1498. Op de westmuur zijn gordijnen geschilderd.

33

Galerie de Smederij

De Vosholen naast nr. 58, Sappemeer 0598 399899 tst 243

Verse koffie en thee met Grunniger kouk te koop.

Fotocollectief LuciX Stadse Fratsen Welk effect heeft verstedelijking op het leven van de

bpht@planet.nl | Periode: 10 sept t/m 8 okt

mens? Plaatst de opdringerige virtuele wereld ons in of

Open: wo t/m za 13.30-16.30 uur

buiten de dagelijkse omgeving? Verlangen de inwoners naar natuur en namaaknatuur? De stad als humoristisch

Van buiten een klein kerkje met gotische ramen, van

stilleven of als wervelende beweging. Stadse Fratsen in

binnen herinnert de schouw aan de voormalige smederij

beeld gebracht door tien fotografen van LuciX:

uit 1845.

Marieke Ekema-van der Veen en Jaap van Gans Metropolis

Anjo de Haan, Norma van der Horst, Heidi Jonker, Gerard Kingma, Rudy Marinus, Walburgis Meijers, Caroline Penris, Fred Reiffers, Petra Weel en Ineke van der Weele.

Beide exposanten tonen de wisselwerking tussen

www.lucix.nl

strakke architectuur en de mensen die in deze omgeving wonen en werken. Bestaat er symbiose of is er sprake van vervreemding en distantie?

68

COCO DUIVENVOORDE

YVONNE DOLLEE

35

Koetshuis Mensinge

Mensingeweg 3, Roden

info@mensinge.nl | www.mensinge.nl Periode: 10 t/m 25 sept | Open: do t/m zo 13.30-17 uur Opening: vr 9 sept 20 uur Galerie Het Koetshuis van Havezathe Mensinge ligt aan de rand van de bossen en is onderdeel van het museum. Tip: bezoek het restaurant in de naastgelegen Koetsierswoning voor koffie met huisbereid gebak. (Ma en di gesloten.)

Marian Ciebrant, Yvonne Dollee, Lieke Fortuin, Sonja Leutholff en Carolien Luykx Since we have met anew De expositie van kunstenaarsvereniging Verkuno heeft dit jaar als onderwerp ‘bloemen’. We zien in de werken van leden en niet-leden een wereld, waarin de bloemen onder invloed van kleur en licht deel uitmaken van een

SOFIE VAN GREEVENBROEK

nieuw, dromerig landschap. Er ontstaat een andere dimensie, er komt ruimte voor een andere beleving. De bloem is allesoverheersend. www.verkuno.nl

Groepen kunnen een rondleiding met of zonder koffie/ thee of lunch reserveren. Het naastgelegen Koetshuis is

36

Museum Kunstpaviljoen

Zevenhuisterweg 4B, Nieuw-Roden 050 5016383

ingericht voor comfortabele en luxe overnachtingen.

Open: za en zo 13-17 uur en op afspraak

Coco Duivenvoorde, Sofie van Greevenbroek, Rein Janssen, Ines Kuipers, Mo Schalkx, Kea Schipper, Strom Stufkens, Netta Tauber en Irene Vinkenburg Fotografie NU - Ongezien TALENT

Opening: 10 sept 16 uur

Fotografie bekeken vanuit de autonome kunst die de

Entree: € 7,00 pp, CJP € 5,00 pp, tot 12 jr gratis

grenzen van de fotografie opzoekt: wat kan, wat is

info@kunstpaviljoen.nl | www.kunstpaviljoen.nl

nieuw? Deze tentoonstelling gaat over het spanningsveld De eigenaren wonen en leven tussen hedendaagse kunst

tussen weten en zien. De dialoog wordt aangezwengeld,

en vormgeving in een inspirerend totaalkunstwerk van ar-

de kijker wordt geprikkeld, geraakt en uitgedaagd. De

chitectuur, interieur, kunst en natuur. Net als de ligging is

fotografen zijn in 2011 afgestudeerd op fotografie aan de

ook de collectie spectaculair met unica en prototypes van

academies van Amsterdam, Arnhem, Utrecht, Den Haag

hoofdzakelijk Nederlandse kunstenaars en vormgevers.

en Groningen.

69

BÉ ZWART GERARD KINGMA

37

Museum Stad Appingedam

Wijkstraat 25, Appingedam | 0596 680168

info@museumstadappingedam.nl

later trof fotograaf Bé Zwart de fabriek aan precies zoals ze was achtergelaten; schoenen en jassen in de lockers, helmen nog op tafel. Na bijna 100 jaar bedrijvigheid, heerste nu stilte. www.bzwart.nl

www.museumstadappingedam.nl Periode: 9 sept t/m 30 okt | Open: di t/m vr 11-17 uur,

Ook te zien: gedenkboeken en -objecten van

za, zo 13-17 uur | Entree tuin: gratis (entree museum:

Sacha de Ven. www.sachadeven.nl

€ 3,50 pp, diverse kortingen) De expositie is in de tuin van het museum, grenzend

39

aan het kerkplein van de Nicolaïkerk in het centrum van

Appingedam.

SMAHK

Venestraat 88, Assen (locatie DefKa Campis) | 0592 315316

info@smahk.nl | www.smahk.nl

Gerard Kingma Het mysterie van het Groninger landschap

Open: do t/m zo 13-17 uur | Opening: zo 11 sept 15 uur

De landschapsfotografie is voor Gerard Kingma een

Het Stedelijk Museum Assen voor Hedendaagse Kunst

voortdurende zoektocht naar de essentie van het

is ontstaan vanuit DeFKa, het Departement voor Filosofie

landschap. Het Groninger land geeft zijn geheimen in

en Kunst in Assen en richt zich op presentaties van en

dat opzicht niet gemakkelijk prijs - op een druilerige dag

door kunstenaars die op één of andere wijze een relatie

is er weinig te beleven. Maar tegelijk heeft het ook niets

hebben met Assen.

te verbergen. En als het er zin in heeft, kan het zelfs uitbundig uitpakken.

38

De Noordelijke Kunsthof

Blankenstein 2 (t.o. de Hema), Appingedam 0596 624488

Jitske Hagens, Khiang H. Hei, Apostolis Zolotakis Protest & Prominence Een internationaal gezelschap dat observeert en opmerkelijke herinterpretaties aandraagt. Jitske Hagens laat zich leiden door haar blik op het dagelijks leven,

info@denoordelijkekunsthof.nl

waarbij haar werk balanceert op tegenstellingen:

www.denoordelijkekunsthof.nl

onbehagen versus geluk. De kwetsbaarheid van die

Periode: 17 september t/m 23 oktober 2011 | Open:

balans kan elk moment het evenwicht verstoren.

vr, za, zo 14-17 uur | Opening: 17 sept 16 uur door

www.jitskehagens.nl

dhr. Willem Friedrich, schrijver van het boek ‘De laatste

Khiang H. Hei maakt documentairefotografie over

strohalm’ en Nellian Dijkema, uitvaartverzorging.

maatschappelijke en culturele fricties in Zuidoost-Azië in relatie tot zijn eigen persoonlijke geschiedenis en

Wellicht de oudste expositieruimte van het Noorden, in

ervaringen.

een 17e eeuws pakhuis aan het Damsterdiep.

Apostolis Zolotakis studeerde grafische vormgeving en fotografie aan de ABK Minerva. Op het raakvlak

Bé Zwart De Eendracht. De laatste beelden.

van beeldende kunst en fotografie onderzoekt hij de

In 2006 sloot vanwege faillissement strokartonfabriek

verandering in onze waarneming ten gevolge van nieuwe

‘De Eendracht’ in Appingedam haar deuren. Drie jaar

technologieën. www.zolotakis.com

70

ANDRIS KOZLOVSKIS

ROBERT MULDER

JITSKE HAGENS

40

Synagoge Vesting Bourtange

Vesting: W. Lodewijkstraat 33, Bourtange Synagoge: Batterijenstraat | 0599 354600

41

Veenkoloniaal Museum

Museumplein 5, Veendam | 0598 364224

info@veenkoloniaalmuseum.nl

info@bourtange.nl | www.bourtange.nl

www.veenkoloniaalmuseum.nl

Niet rolstoeltoegankelijk | Periode: nog t/m 1 nov

Periode: 11 sept t/m 6 nov | Open: di t/m do 11-17 uur,

Open: alle dagen 10-17 uur | Entree: een combinatie-

vr t/m ma 13-17 uur | Entree € 5,-, museumjaarkaart en

entree-kaart voor alle musea van de vesting kost

stadjerspas geldig

€ 6,- (0 t/m 5 jr gratis, 6 t/m 11 jr € 3,50). De vesting is vrij toegankelijk.

Het Veenkoloniaal Museum is gehuisvest in Cultuurcentrum vanBeresteyn, samen met Galerie 5

In het prachtige Westerwolde ligt de vestingstad

vanBeresteyn (nr 31)

Bourtange, aangelegd in 1593 en gereconstrueerd in de jaren ’60. De voormalige synagoge dateert uit 1842. Het

Andris Kozlovskis In the World of Socialism

stijlvol gerestaureerde gebouw is de enige goedbewaard

De Letse fotograaf Kozlovskis gaat in dit sociaal

gebleven synagoge langs de Nederlands-Duitse grens.

document met ingrijpende foto’s in op de oude gewoonten bij inwoners van landen met een socialistisch

Robert Mulder Joodse Begraafplaatsen in de provincie Groningen

verleden. De foto’s doen verslag van uitingen van

De vijfentwintig Joodse begraafplaatsen in de provincie

Wit Rusland. Die twee landen houdt Kozlovskis tegen het

Groningen getuigen van het eens bloeiende Joodse

licht. Hij confronteert de mensen in het dagelijks leven

leven. De teksten op de grafstenen vormen als het

met gewoonten en sporen uit het verleden.

ware een stenen archief, dat veel kan vertellen over

De foto’s zijn genomen met een omgebouwde digitale

de ‘verdwenen Mediene’ en de mensen die er geleefd

camera die infrarode straling accepteert - het onzichtbare

hebben. Bij iedere begraafplaats in de expositie, worden

licht. Deze techniek gebruikt Kozlovskis als metafoor

personen uitgelicht van allerlei levensloop; van professor

voor de onzichtbaarheid van het verleden in de huidige

en rabbijn tot veehandelaar en marktkoopvrouw.

werkelijkheid.

alledaags socialistisch gedrag, dat zeker herkend zal worden door de tegenwoordige bevolking van Cuba en

71

activiteitenprogramma

FRANCIS HODGSON © EDWARD BURTYNSKY

© ANTON CORBIJN

Nadja Groux

Reserveren: info@grandtheatregroningen.nl

Zondag 11 september 13.00 uur Usva Theater (Engels)

050 3140550 | www.grandtheatregroningen.nl

Presentatie project en boek 127th@StNick

burlesque en zelfs stilte” – NRC Handelsblad

Fotografe en kunstenares Nadja Groux vertelt over

“Voorstelling SHOES’ zit vol vuur, licht, muziek,

haar fotoproject 127th@StNick (Metropolis: Verdwaald,

Francis Hodgson

Der Aa-kerk).

Vijf jaar lang fotografeerde Groux dezelfde straathoek in

Zondag 18 september 13:00 uur Usva Theater (Engels)

New York, vanuit het raam van haar appartement op de

Taste in Photographs

vijfde verdieping. Groux, zowel kunstenaar als sociaal

Als criticus houdt Francis Hodgson zich bezig met de

antropologe, stelt de diverse vormen van observatie en

details van de dagelijkse praktijk. Toch is hij al enige

controle in de wijk aan de kaak: van de politiehelikopters

tijd op zoek naar een forum om zich te verdiepen en

en de bewakingscamera’s tot de voetsoldaten van

een breder spectrum te onderzoeken. In zijn informele

drugsdealers die op uitkijk staan, de heimelijke blik van

lezing zal Hodgson proberen sommige vragen

de fotografe en uiteindelijk: onze blik. Aansluitend zal

die doorgaans sluimeren in de achterhoofden van

Nadja Groux haar boek signeren.

fotografieprofessionals op de voorgrond te halen.

Tomoko Mukaiyama

Sinds de opkomst van conceptuele kunst (en bijbehorende praktijken) is ‘smaak’ bijvoorbeeld naar de

Zaterdag 17 september 20.30 uur Grand Theatre (Grote Markt 35)

achtergrond verdrongen. Maar is smaak gewoon een te

Voorstelling Sonic Tapestry V: SHOES’

of kan het nog steeds een nuttige rol te spelen?

achterhaald begrip om nog handige richtlijnen te bieden,

Het meest ritmische object uit de modewereld is de dameshak. In de theatrale installatieperformance

Francis Hodgson is een all-round fotografiekenner.

SHOES’ combineert kunstenaar en pianiste Tomoko

Hij schrijft over fotografie (Financial Times, Art Review,

Mukaiyama vier eeuwen pianorepertoire met

The Economist o.a.), is een consultant en mede-

onwaarschijnlijke schoenmodellen van onder andere

oprichter van de Prix Pictet en Photonica. Hij is het

Prada, Christian Louboutin en Manolo Blahnik. De

voormalig hoofd van de foto-afdeling bij Sotheby’s in

pumps zijn het dramatisch contrapunt voor de muziek:

Londen, werkte voor Eyestorm, was galeriehouder en

ze dansen, huilen, bedrijven de liefde en sterven.

doceerde aan The Royal College of Art.

Entree: €15,- / €12,50 (korting) / €10,- (Grand Pas)

72

METROPOLIS © UNIVERSUM FILM (UFA)

Metropolis (Film)

Ensemble Hexnut

Woensdag 21 september, 20.30 uur Usva Theater

Woensdag 28 september 20:30 uur Grand Theatre (Grote Markt 35)

Fritz Lang | Universum Film (UFA)

WRENCH - Een choreografie van muziek en fotografie

Metropolis is een van origine Duitse sciencefictionfilm

Acht hedendaagse componisten lieten zich inspireren door

uit 1927, en de allerduurste film die in de jaren 20

thema’s uit Burtynsky’s oeuvre. In WRENCH vertellen klank

werd geproduceerd (5 miljoen mark). Het was de

en beeld samen het verhaal. Entree: €15,- / €12,50 (korting) /

eerste film waarbij uitgebreid gebruik werd gemaakt

€10,- (Grand Pas) Reserveren: info@grandtheatregroningen.nl

van special effects. Metropolis verhaalt over een

050 3140550 | www.grandtheatregroningen.nl

futuristische stad in het jaar 2026, waarin de mensen

“Compleet bizar, en even zo geweldig. Hexnut kán alles spelen,

zijn opgedeeld in ‘denkers’ die in luxe boven de

doet dat ook, en ze hebben nog gevoel voor humor ook.” -

grond leven en de ‘werkers’ die moeten zwoegen in

Hans van Lissum, www.kindamusik.net

de mijnen. Metropolis heeft veel modernere SF-films geïnspireerd. In 2001 werd de film door de UNESCO

Bram Jansen

opgenomen in het Geheugen van het wereldregister

Woensdag 5 oktober 19.30 uur Usva Theater (Nederlands)

als eerste SF-film ooit. (€ 5,50 / studenten € 4,50)

Lino Hellings

In het multi-etnische vluchtelingenkamp Kakuma in Kenia, dat sinds 1992 bestaat, creëren vluchtelingen, humanitaire

Zondag 25 september 13.00 uur Usva Theater

organisaties en Kenianen samen een plaats die steeds

Presentatie P.A.P.A.

het kamp te lijken op een onvoorziene stad met haar eigen

Participating Artists’ Press Agency (P.A.P.A.) is een

regels, voorzieningen, economie en geschiedenis. Voor zijn

internationaal netwerk van kunstenaars/fotografen

promotieonderzoek heeft antropoloog Dr. Bram Jansen de

dat is opgezet en wordt geleid door Lino Hellings.

sociale organisatie van het kamp onderzocht gedurende twee

De aangesloten fotografen werken aan gezamenlijke

jaar onafhankelijk antropologisch veldonderzoek.

projecten die zij zelfstandig in hun eigen land

‘normaler’ wordt. Terwijl vluchtelingen komen en gaan, begint

uitvoeren. De correspondenten maken hun foto’s

Rolf Tschammer

tijdens ‘fotowandelingen’ door de stad en plaatsen

Zaterdag 8 oktober 20.00 uur, Coffee Company (Duits)

ze regelmatig de gemeenschappelijke fotoblog

Lezing over de geschiedenis van Heilstätte Grabowsee

www.papaplatform.com.

Ook: film ‘Kreuzwege - Bilder einer Landschaft’ (zie p. 56)

73

activities Nadja Groux

Movie Metropolis

Sunday 11 September 13.00 hrs Usva Theatre (English)

Wednesday 21 September, 20.30 hrs

Presentation project and book 127th@StNick

Fritz Lang | Universum Film (UFA)

Photographer and artist Nadja Groux will talk about het

Usva Theatre (€ 5,50 / students € 4,50)

photo project 127th@StNick (Metropolis: Lost, Der Aa-

Lino Hellings

kerk). For five years Groux photographed the same street corner in New York, from the window of her apartment

Sunday 25 September 13.00 hrs Usva Theatre

on the fifth storey. With her series, Groux, both an

Presentation P.A.P.A.

artist and a social anthropologist, exposes the diverse

Participating Artists’ Press Agency (P.A.P.A.) is an internation-

forms of observation and control in the neighbourhood:

al network of artists/photographers created and led by Lino

from police helicopters and security cameras to the

Hellings. This international group of photographers share the

drug dealer’s ‘footsoldiers’ guarding their territory, the

same projects, whilst exploring their own country separate

photographer’s secret gaze, and ultimately, our gaze.

from one another. Correspondents go on photowalks and

After, she will perform a booksigning.

capture ‘that what catches the eye’, regularly posting them to

Tomoko Mukaiyama Saturday 17 September 20.30 hrs Grand Theatre (Grote Markt 35)

P.A.P.A.’s shared photoblog: www.papaplatform.com

Ensemble Hexnut:

Sonic Tapestry V: SHOES’

Wednesday 28 September 20:30 hrs Grand Theatre (Grote Markt 35)

The most rhythmic fashion object is the ladies’ heel.

WRENCH - A choreography of music and photography

In the theatrical installation performance SHOES’, artist

Eight contemporary composers sought their inspiration in

and pianist Tomoko Mukaiyama combines four centuries

themes from the oeuvre of Edward Burtynsky. In WRENCH

of piano repertoire with incredible shoe models including

sound and image together tell the story.

Prada, Christian Louboutin and Manolo Blahnik.

Admission: € 15, - / € 12,50 (discount) / € 10,00 (Grand

The pumps are a dramatic counterpoint to the music:

Pass) Reservations: info@grandtheatregroningen.nl

they dance, cry, make love and die.

050 3140550 | www.grandtheatregroningen.nl

Admission: € 15, - / € 12,50 (discount) / € 10,00 (Grand

“Completely bizarre, and just as great. Hexnut cán play

Pass) Reservations: info@grandtheatregroningen.nl

anything and does it too, and they have a sense of humor

050 3140550 | www.grandtheatregroningen.nl

too.” - Hans van Lissum, www.kindamusik.net

“Performance SHOES’ is full of fire, light, music, burlesque and even silence” – NRC Handelsblad

Bram Jansen

Francis Hodgson

Wednesday 5 October, 19.30 hrs Usva Theatre (Dutch)

Sunday 18 September 13:00 hrs Usva Theatre (English)

In the multi-ethnic refugee camp Kakuma in Kenya, in

Taste in Photographs

and Kenyans together are creating a place that is becoming

Hodgson will seek to bring to the fore some of the kinds

increasingly ‘normal’. While refugees come and go, the camp

of questions which more usually lurk at the back of the

is beginning to look like an unplanned city with its own rules,

minds of practitioners and users of photography. Since

services, economy and history. For his PhD thesis, anthropol-

the rise of conceptual art taste has tended to fall into the

ogist Dr. Bram Jansen studied the social organization of the

background. But is taste simply too old-fashioned to

camp for two years independent anthropological fieldwork.

offer any useful guidance, or can it still have a central

existance since 1992, refugees, humanitarian organizations

helpful role to play? Francis Hodgson is an all round

Rolf Tschammer

photography connoisseur. He writes on photography (Financial Times, Art Review, The Economist a.o.), is a

Saturday 8 October, 20.00 hrs Coffee Company (German)

consultant and co-founded the Prix Pictet and Photo-

Lecture about the history of Heilstätte Grabowsee

nica. He is the former head of the photographs depart-

Also: Movie ‘Kreuzwege - Bilder einer Landschaft’

ment at Sotheby’s in London, worked for Eyestorm, used

(see page 56)

to be a gallerist and lectured at the Royal College of Art.

74

hun instrumentarium uitbreiden om hun verhaal nog overtuigender te vertellen? Blijft het stilstaande beeld dan nog het vertrekpunt van de documentaire fotografie? En welke mogelijkheden heb je eigenlijk om een verhaal te vertellen.

PhotoStories is een samenwerkingsverband van IDFA DocLab, het Nederlands Fotomuseum, Noorderlicht, Paradox, PhotoQ en Jenny Smets. De activiteiten worden voor een groot deel gefinancierd door het Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst (BKVB).

Uitgebreide informatie over PhotoStories is te vinden op www.photo-stories.org

Mini-workshops PhotoStories biedt twee mini-workshops aan, bedoeld voor ILSE FRECH

iedereen die overweegt een multimedia fotoproject te starten (aanmelding verplicht, deelname gratis). Er kunnen 10

photostories Locatie: Academie Minerva

tot 12 mensen deelnemen per workshop, daarnaast kunnen ook maximaal 10 aanschuiven als toehoorders (locatie: Academie Minerva, Groningen).

Zaterdag 10 september (11.00-15.00) Henrik Kastenskov, Bombay Flying Club. Zijn workshop

Praediniussingel 59.

biedt een introductie op het maken van een multimedia

De presentaties zijn in het Engels. Toegang: gratis

project. Deelnemers moeten eigen fotoseries meenemen en een computer met Final Cut software.

De conferentie PhotoStories krijgt van 8 t/m 11 september een vervolg tijdens de Noorderlicht Fotomanifestatie 2011 in Groningen. De Deense experts Henrik Kastenskov en Bjarke Myrthu verzorgen een besloten masterclass en workshops over fotografie en multimedia. Ter afsluiting is er een debat over de vraag of fotografen een toekomstig bestaan kunnen vinden in de mix van foto’s, geluid, bewegend beeld en interactiviteit.

Zondag 11 september (11.00-15.00) Bjarke Myrthu, Storyplanet. Hij leert de deelnemers een prikkelende webstructuur te maken voor fotografieprojecten. Deelnemers moeten een idee voor een multimediaproject meenemen. Deelnemers en toehoorders kunnen zich aanmelden via: workshop@nederlandsfotomuseum.nl

Presentaties en Debat Zondag 11 september (16-18 uur)

PhotoStories – van slideshow tot webdocumentaire begon

PhotoStories rondt zijn tweede editie af met drie onderdelen

in mei met een driedaagse bijeenkomst in Rotterdam. In-

die voor iedereen vrij toegankelijk zijn: Inleiding door Bjarke

ternationale producenten van multimedia met fotografie als

Myrthu (Storyplanet) waarin hij de stand van zaken schetst

basis gaven lezingen (onder wie vertegenwoordigers van de

rond multimedia en fotografie. Hij zal verschillende voor-

New York Times, TIME Magazine, Magnum Photos en de

beelden geven waarin de mogelijkheden duidelijk worden.

winnaar van de eerste World Press Photo-prijs voor non-

Presentatie van de resultaten van de drie deelnemers van

lineaire multimedia, Alexandre Brachet). Een tiental Neder-

de masterclass: Ilse Frech, Ilvy Njiokiktjien en Dirk-Jan Vis-

landse fotografen kon die dagen een intensieve workshop

ser. Ze geven inzicht in hun project en het proces dat ze

volgen met als eindproduct een trailer van hun project.

doorlopen hebben in workshop en masterclass. Ingeleid

PhotoStories is georganiseerd als reactie op recente

door Henrik Kastenskov.

ontwikkelingen in de internationale documentaire fotografie.

Debat: Is multimedia de toekomst voor de fotograaf? Onder

Fotografen zoeken naar nieuwe manieren om hun verhalen

leiding van Lars Boering, directeur FotografenFederatie,

te vertellen of projecten te presenteren. Die trend kruist met

discussiëren fotograaf Kadir van Lohuizen, producer Bjarke

de zoektocht van kranten, magazines en omroepen naar

Myrthu en anderen over de thema’s: nieuwe rol voor de

hedendaagse methodes om hun lezers effectief en aant-

fotograaf als projectleider, multimedia als zinvolle toevoeg-

rekkelijk van berichtgeving te voorzien, waarbij internet en

ing aan de traditionele presentatiemogelijkheden, nieuwe

mobiele media een grote rol spelen. Hoe kunnen fotografen

kansen op de markt.

75

effective and attractive way to provide news coverage, especially on the internet and mobile media. How can photographers expand their tools to make a story more convincing? Will still images remain the starting point of documentary photography? And what opportunities do you actually have to tell a story?

Mini-workshops ILSE FRECH

For everyone considering their first steps into a multimedia photo project, PhotoStories offers two mini-workshops

photostories Location: Academie Minerva

(registration needed, no admission fee). 10 to 12 people can participate at a time, PhotoStories also allows 10 observers. (Location: Academie Minerva, Groningen) Saturday, September 10 (11.00-15.00) Henrik Kastenskov of Bombay Flying Club takes care of a

Praediniussingel 59

workshop as an introduction to the making of a multimedia

Presentations will be held in English. Admission: free

project. Participants must bring a series of photos as well as a computer with Final Cut software.

The PhotoStories conference, held in Rotterdam in May 2011, will organize a follow-up (8 -11 September) during the Noorderlicht Photo Festival in Groningen with a debate, masterclass and mini-workshops on multimedia photography, webdocumentary and interactive storytelling.

Sunday, September 11 (11.00-15.00) Bjarke Myrthu of Storyplanet leads a workshop on designing a tickling website structure for photography projects. Participants should bring an idea for a multimedia project to the workshop. Participants and observers must register via: workshop@nederlandsfotomuseum.nl

The Danish experts Henrik Kastenskov and Bjarke Myrthu will provide the workshops. On the last day (September

Presentation &Â debate

11), a debate takes place on the question whether

Sunday, September 11 (16.00-18.00)

photographers can find a future in the mix of photos,

PhotoStories completes its second edition with three

sounds, moving images and interactivity.

elements, accessible for all those who are interested (free

PhotoStories – where photography meets multimedia

admission). Introduction by Bjarke Myrthu (Storyplanet)

storytelling started in May with a three-day meeting in

describing the situation on multimedia and photography.

Rotterdam. International producers of photography based

He will give several examples of strong possibilities.

multimedia gave lectures, including representatives of the

Presentation of the results of the three participants of

New York Times, TIME Magazine, Magnum Photos and the

the masterclass: Ilse Frech, Ilvy Njiokiktjien and Dirk-Jan

winner of the first World Press Photo Prize for non-linear

Visser. They give insight into their project and the process

multimedia, Alexandre Brachet. Ten Dutch photographers

they have gone through in the workshop and masterclass.

participated in a three day workshop, finishing the event

Introduced by their lecturer Henrik Kastenskov.

with a trailer for their project.

Debate: Is multimedia the future for the photographer? Led

PhotoStories is organized in response to recent develop-

by Lars Boering, managing director Dutch Photographers

ments in international documentary photography. Photo-

Federation, photographer Kadir van Lohuizen, producer

graphers are looking for new ways to tell their stories

Bjarke Myrthu and others discuss the themes: new role

or projects to present. That trend intersects with the

for the photographer as a project manager, multimedia as

search of newspapers, magazines and broadcasters for

a useful addition to the traditional presentation tools, new

contemporary methods of reaching their readers in an

market opportunities.

76

over noorderlicht | about noorderlicht Eigenzinnig, hoogwaardig en geëngageerd

Distinctive, high quality and engaged

Noorderlicht is een veelzijdig en internationaal podium,

Noorderlicht is a many-faceted and international platform,

oorspronkelijk alleen voor documentaire fotografie, maar

originally only for documentary photography, but now for

inmiddels voor elke fotograaf die een goed verhaal te

any photographer who has a good story to tell. With a

vertellen heeft. Met een scherp oog voor ontwikkelingen,

sharp eye for new developments, but averse to trends

maar wars van trends en hypes, besteden we aandacht

and hype, we devote attention to the photography of the

aan de fotografie van de wereld en de wereld van de

world and to the world of photography. We do this by

fotografie. Dit doen we door het organiseren van een jaar-

organising an annual photography festival, programming

lijkse fotomanifestatie, het programmeren van exposities in

exhibitions in our photo gallery, organising photographic

onze fotogalerie, het uitschrijven van foto-opdrachten en

commissions and arranging discussions, lectures and

het organiseren van debatten, lezingen en masterclasses.

masterclasses.

Noorderlicht verzorgt een educatiefprogramma en geeft

Noorderlicht provides an educational programme, and

daarnaast bijzondere catalogi en fotoboeken uit. Onze

also publishes exceptional catalogues and photo books.

tentoonstellingen zijn wereldwijd te zien geweest, in onder

Our exhibitions tour worldwide, and have been seen in the

andere de Verenigde Staten, Syrië, Australië en Indonesië.

United States, Syria, Australia, Indonesia and other lands.

Door de eigenzinnige, scherpe programmering en bijzon-

With its distinctive, cutting-edge programming and out-

dere uitgaven heeft Noorderlicht internationaal een repu-

standing publications, Noorderlicht has built up an inter-

tatie opgebouwd als een instelling die engagement weet

national reputation as an institution that is able to couple

te koppelen aan visuele schoonheid. Noorderlicht-produc-

engagement with visual beauty. Noorderlicht productions

ties zijn verbeeldingsvol en meeslepend, enthousiast en

are imaginative and compelling, enthusiastic and critical,

kritisch, persoonlijk en geëngageerd.

personal and socially committed.

77

KEN SCHLES

KEN SCHLES

noorderlicht photogallery De Noorderlicht Fotogalerie is een permanente expositie-

The Noorderlicht Photogallery is a permanent exhibition

ruimte voor verhalende, genreoverstijgende fotografie.

space for photography that is not afraid to cross

Via de galerie wil Noorderlicht jong lokaal talent een

boundaries or genre, to tell its story. Through the gallery

podium bieden, maar ook eigenzinnige meesters uit

Noorderlicht seeks to offer a platform for young local

binnen- en buitenland bij een breder publiek onder

talent, but also bring idiosyncratic masters from The

de aandacht brengen. Van lokale helden als Mathieu

Netherlands and other countries to the attention of a wider

Keuter en Arnoud Bakker, tot internationale grootheden

audience. Those exhibited have ranged from local heroes

als Abbas, Anders Petersen en Kiyoshi Suzuki.

like Mathieu Keuter and Arnoud Bakker, to international

Bovendien fungeert de galerie als laboratorium voor de

celebrities like like Abbas, Anders Petersen and Kiyoshi

jaarlijkse fotomanifestaties.

Suzuki. Moreover, the gallery functions as a laboratory for

Sinds 2005 is de galerie gevestigd in een monumentaal

Since 2005 the gallery has been located in a building

pand in het hart van de stad Groningen. Op steenworp

designated as an architectural monument in the heart of

afstand van de Grote Markt en het Groninger Museum,

the city of Groningen. It is a stone’s throw from the Grote

met uitzicht op de Der Aa-Kerk, sinds jaar en dag de

Markt and the Groninger Museum, looking out on the Der

hoofdlocatie van de Groninger editie van de Noorderlicht

Aa-Kerk, traditionally the main location for the Groningen

Internationale Fotomanifestatie.

edition of the Noorderlicht International Photofestival.

verwacht

coming up

Ken Schles - Oculus 22 oktober t/m 4 december 2011

Ken Schles - Oculus 22 October - 4 December 2011

Met Oculus neemt fotograaf Ken Schles je mee op een

In Oculus, Ken Schles takes you on a personal philosoph-

persoonlijke filosofische reis voorbij het schaduwspel

ic journey that points beyond the shadow-play of images.

van beelden. Hij overdenkt de aard van waarneming

The exposition is a meditation on the nature of perception

en bestaan in het grijze licht van deze wereld. Bij de

and existence in the gray light of this world. Alongside the

tentoonstelling verschijnt het gelijknamige boek Oculus.

exhibition, Noorderlicht publishes the book Oculus.

the annual photo festivals.

78

TOMASZ TOMASZEWSKI

the sweet and sour story of sugar Globalisering is een ingrijpend én ongrijpbaar proces. In een nieuw project – The Sweet and Sour Story of Sugar – maakt Noorderlicht de dynamiek en geschiedenis van globalisering inzichtelijker aan de hand van één alledaags product: suiker.

verd op mensen. Op Google Earth lijken de oude plantages geordend en rechthoekig – boerderijen in bedrijf. Maar op de grond zie je dat het weer maagdelijk mangrove-woud is geworden, met zo nu en dan een sluis in een bijna natuurlijk ogend kanaal. De Jodensavanne is geen Savanne meer, maar jungle.’Delano’s fascinatie met suiker begon in

Tegenwoordig koop je een kilo suiker voor een euro, maar

Haïti en de Dominicaanse Republiek. De technieken die

in de zestiende en zeventiende eeuw – het moment waa-

daar worden gebruikt, zegt hij, waren ook gangbaar in Su-

rop handel werkelijk op wereldschaal begon plaats te vin-

riname. ‘Zwaar werk, verricht onder de brandende zon en

den – was suiker een luxeproduct waar goed op verdiend

in de rook van weggebrande onderbegroeiing, die met vuur

kon worden. Suikerplantages en suikerhandel speelden

van ongedierte is ontdaan.’

een grote rol in Nederland en haar koloniën in oost en west. Sindsdien is de rol van het product radicaal veran-

De Poolse fotograaf Tomasz Tomaszewski trok voor Noor-

derd, zowel hier als overzee. Dit maakt suiker een ideaal

derlicht naar Java, waar hij ondermeer suikerfabrieken

uitgangspunt voor een verhaal over handel, arbeid, veran-

bezocht die nog stammen uit de tijd van de Nederlandse

derde markten, uitbuiting en migratie. En daarmee over de

overheersing. ‘Ik ben al lange tijd geïnteresseerd in het le-

krachten van globalisering.

ven van mensen die werken in zware industrie. De produc-

De afgelopen maanden zijn, in opdracht van Noorderlicht,

tie van suiker sluit daarop aan. Wat me opviel was hoe po-

internationaal gelauwerde fotografen op reis geweest om

sitief de suikerarbeiders van Java waren. Dat ze niet klagen

de suikerindustrie in Nederland, Suriname, Brazilië en Indo-

over hun nodeloos zware leven is een groot mysterie.’

nesië vast te leggen. Dat zal begin 2012 uitmonden in een

De geschiedenis van de suikerhandel bewijst volgens To-

tentoonstelling en een boek: The Sweet and Sour Story

maszewski dat globalisering enigszins een modewoord is.

of Sugar.

‘De planeet is kleiner geworden door communicatietech-

Eén van de aangetrokken fotografen is James Whitlow

niek. Het is makkelijk plekken te zoeken waar productie

Delano. De in Tokio woonachtige Amerikaan, bekend

goedkoop is. In die zin beïnvloedt globalisering de suike-

geworden met poëtische reportages in zwart-wit, bezocht

rhandel. Maar dat is niet nieuw. De suikerhandel is altijd

zowel de voormalige suikerplantages aan de Surinaamse

een globaal verschijnsel geweest. Vroeger noemden we het

Commewijne rivier als de grote Surinaams-Javaans ge-

simpelweg “economie”.’

meenschap in Hoogezand-Sappemeer. ‘Suriname was geweldig,’ zegt hij. ‘Het is bovendien het enige land dat ik

Dit project wordt mede gefinancierd door de Mondriaan Stichting

ken waar de natuur recent grote stukken heeft terugvero-

en SNS Reaal

79

JAMES WHITLOW DELANO

the sweet and sour story of sugar The process of globalisation is both drastic, and elusive. In a new project, The Sweet and Sour Story of Sugar, Noorderlicht seeks to provide insight into the dynamics and history of globalisation on the basis of one everyday product: sugar.

tations look so orderly and rectilinear – farms in operation.

But on the ground you see that they have become pristine mangrove swamps again, with a sluice here and there in an almost natural looking canal. The Jodensavanne is not Savanne any more, but jungle.”

Delano’s fascination with sugar began in Haiti and the

Today you can buy a kilo of sugar for a Euro, but in the

Dominican Republic. The techniques that are used there,

16th and 17th century – the era when trade really began to

he says, were also common in Suriname. “Hard work, done

take place on a global scale – sugar was a luxury product

under a blazing sun and in the smoke from the burned off

on which vast profits were to be made. Sugar plantations

undergrowth, where fire was used to rid it of vermin.”

and the sugar trade played a great role in The Netherlands

The Polish photographer Tomasz Tomaszewski went to

and its colonies in the east and west Indies. Since then

Java for Noorderlicht, where among the sites he visited were

the role of this product has changed radically, both here

sugar factories that are still left from when it was a Dutch

and overseas. This makes sugar an ideal starting point

colony. “For a long time now I’ve been interested in the lives

for an account involving trade, labour, changing markets,

of people who work in heavy industry. Sugar production fits

exploitation and migration – and, with them, about the

right in with that. What struck me was how positive the sugar

forces of globalisation.

workers of Java were. That they don’t complain about their unnecessarily hard lives, is a great mystery to me.”

Over the last months, at the invitation of Noorderlicht,

According to Tomaszewski the history of the sugar trade

internationally lauded photographers have been travelling to

proves that globalisation is somewhat a vogue word. “The

record the story of the sugar industry in The Netherlands,

planet is getting smaller, through communications technology.

Suriname, Brazil and Indonesia. This will result in an

It is easy to seek out places where production is cheaper. In

exhibition and a book, The Sweet and Sour Story of Sugar,

that sense globalisation influences the sugar trade. But that

in early 2012.

is nothing new. The sugar trade has always been a global

One of the photographers invited is James Whitlow Delano.

phenomenon. In the past we just called it ‘economics’.”

This American, now living in Tokyo, and known for his poetic reports in black and white, visited both the former sugar plantations on Suriname’s Commewijne River and the large Surinamese-Javanese community in Hoogezand-Sappemeer. “Suriname was fantastic,” he says. “Moreover, it is the only country I know where nature has recently taken back great swathes from man. On Google Earth the old plan-

80

This project is supported by the Mondriaan Foundation en SNS Reaal

uitgever | publisher aurora borealis De Noorderlicht Uitgeverij, Aurora Borealis, verzorgt de catalogi en fotoboeken bij de manifestaties, exposities en projecten. De boeken staan internationaal uitstekend aangeschreven en zijn te verkrijgen bij Noorderlicht en in de boekhandel.

The publishing arm of Noorderlicht, Aurora Borealis, provides the catalogues and photo books that accompany the festivals, exhibitions and projects. The books have been lauded internationally and can be obtained from Noorderlicht and in bookstores.

Catalogus Metropolis

€ 17,50

Softcover, colour & black|white Formaat 17x24cm | 256 pagina’s | Nederlands/Engels ISBN | EAN 978-90-76703-46-6 | Publicatie 09/2011

Ken Schles, “Oculus”

€ 39,50

Hardcover, colour Formaat 22x31 cm | 96 pagina’s | Engels ISBN | EAN 978-90-76703-45-9 | Publicatie 10/2011

Jeffrey Silverthorne, “Travel Plans”

€ 29,50

Softcover, fullcolor en duotone Formaat 24x29cm | 96 pagina’s | Engels ISBN | EAN 978-90-76703-00-8 | Publicatie 05/2011

Verwacht: “Schnitgers Droom” In oktober zal na een restauratie het wereldberoemde orgel van Arp Schnitger in de Der Aa-kerk weer in gebruik worden genomen.

Noorderlicht brengt een fotoboek uit met portretten van 40 Groninger muzikanten in alle mogelijke genres die een orgel bespelen. Fotografie van oa Ernst Coppejans, Maartje Roos, Pieter Henket, Hanne van der Velde, teksten van Herman Sandman.

Verwachte verschijningsdatum: 14 oktober 2011

Appearing shortly: “Schnitgers Droom” In October the world-famous Arp Schnitger organ in the Der Aa-kerk will be returned to use after its restoration. Noorderlicht is bringing out a photo book with portraits of 40 Groningen musicians from all possible genres who play an organ. Photography by Ernst Coppejans, Maartje Roos, Pieter Henket, Hanne van der Velde and others; texts by Herman Sandman.

Expected publication date: 14 October 2011

Tijdens Metropolis presenteert Boekhandel Schaden fotoboeken in de Der Aa-kerk | During Metropolis Schaden presents Photobooks in the Der Aa-kerk

81

JANNA BATHOORN AFGEBEELDE FOTO’S © ERIC JAN VAN DE GEER

rondleidingen | educatie | guided tours In de Der Aa-kerk worden voor alle leeftijden rondleidingen op maat gegeven door ervaren en kundige rondleiders.

Kijkwijzers

Duur: ± 45 minuten.

als aanvulling op een rondleiding of als opdracht op

Kosten: € 30,- per groep, exclusief toegang

school. Een losse kijkwijzer kost 50 cent. Als aanvulling

(zie kortingen). Docenten en begeleiders gratis.

op een rondleiding is de kijkwijzer gratis (bij grote afname

Maximaal 15 deelnemers per groep.

graag bestellen). De kijkwijzer is ook te downloaden via

Alleen op reservering: 050 318 22 27.

www.noorderlicht.com.

Guided tours in the Aa-kerk are designed for your needs and given by experienced and knowledgeable guides.

Kortingen

Duration: ± 45 minutes

Edukaartje voor scholieren VO en MBO per groep

Costs: € 30,- per tour group (max 15), excl. admission

van 10 of meer: € 2,- pp

Reservation only: 050 318 22 27

CJP-pas:€ 5,-

Bij Metropolis zijn kijkwijzers beschikbaar voor havo/vwo en vmbo om zelfstandig de tentoonstelling te bekijken,

De normale entreeprijs is € 10,- pp voor een dag-passepartout. Er zijn verschillende kortingen:

Studenten: € 5,Volwassen per groep van 10 of meer: € 8,- pp Noorderlicht accepteert graag betalingen met de Cultuurkaart!

82

Noorderlicht wordt gesponserd door: Noorderlicht is supported by: Ministerie van OCW Gemeente Groningen Provincie Groningen Provincie Frysl창n Gemeente Leeuwarden Noorderlicht bedankt voor hun nauwe samenwerking: For their close cooperation Noorderlicht thanks: Vrij Nederland | P/f | Hanze Hogeschool, Academie Minerva | P.A.P.A./_notDef | City One Minutes | USVA | Marketing Groningen | Drukkerij Tienkamp | Studio-D2 vormgeving BNO | Beikes & Van Vliet | Best art supplies Noorderlicht dankt Lefier Wooncorporatie en Milieudienst Gemeente Groningen voor het beschikbaar stellen van het Oude Postkantoor en Het Filiaal.

Colofon | Colophon Teksten | Text | Moniek Baars, Auke Hulst, Irene Kromhout, Marieke Wiersema Eindredactie | Editing | Moniek Baars Ontwerp | Design | Dirk de Jong, Studio D2 vormgeving BNO Groningen Vertaling | Translation | Donald Mader, Words & Pictures Druk | Printing | Drukkerij Tienkamp Groningen Oplage | Circulation | 20.000 Gedrukt met biologische inkt op FSC papier Printed with organic inks on FSC paper

83

Stichting Fotografie Noorderlicht Akerkhof 12 | 9711 JB Groningen The Netherlands T +31 [0]50 318 22 27 F +31 [0]50 318 22 04 info@noorderlicht.com www.noorderlicht.com