Magazine Terra Cognita by Noorderlicht Photography

noorderlicht |

internationale fotomanifestatie international photofestival

heerenveen | drachten | the netherlands 2 september - 7 oktober 2012 | www.noorderlicht.com

1â&#x201A;Ź

in dit magazine in this magazine

Plattegrond locaties | Map Voorwoord | Preface Terra Cognita: introductie | introduction Terra Cognita – Belvédère The Enchanted Forest Safe Haven Inspiration Into the Unknown Interview Stuart Franklin Terra Cognita – Museum Dr8888 Urban Jungle Terra Cognita – Museum Willem van Haren Untamed Terra Cognita – Blokhuispoort The Harmony between Man and Heaven Interview Toni Hafkenscheid Word vriend van Noorderlicht Noorderlicht has to stay Satellietprogramma Kerkenroute Interview Catherine Nelson Activiteiten | Activities Lezingen | Lectures Videoprogramma | Video programme Educatie | Rondleidingen | Guided Tours Noorderlicht Fotogalerie | Photogallery The Sweet and Sour Story of Sugar Over Noorderlicht | About Noorderlicht Catalogi en fotoboeken | Catalogues

Kom met de trein | auto | fiets | boot Vanaf station Heerenveen rijden pendelbussen naar Museum Belvédère.

03 04 06 09 11 12 15 16 19 20 21 22 23 24 25 27 29 32 35 44 49 52 54 58 61 62 64 66 67

openingstijden | opening hours

Dinsdag t/m zondag 11.00 – 17.00 uur Tuesday through Sunday 11 am – 5 pm

Afwijkende openingstijden worden per locatie vermeld | scholen op afspraak | alle tentoonstellingen van Terra Cognita zijn toegankelijk voor rolstoelen. Different opening hours are mentioned per location | all exhibitions of Terra Cognita are accessible for wheelchair users.

toegang | admission

Museum Belvédère: € 8 | MJK € 2 Museum Dr8888: € 5 | MJK gratis Museum Willem van Haren: € 5 | MJK gratis Blokhuispoort: gratis | free Rondleiding: € 30 per groep | Guided Tours € 30 per group Kortingen en speciale tarieven: zie de pagina over de betreffende locatie.

colofon | colophon

Meer plannen? Er is genoeg te zien voor een heel weekend.

Heerenveen en Drachten liggen aan de A7 op 1,5 uur van Amsterdam.

Lunch met uitzicht in Belvédère en Dr8888.

Museum Dr8888 ligt naast het busstation.

Overnachting met concert in een oud nonnenklooster. Zie Karmelklooster.nl.

Aanlegplaatsen van de Marrekrite bij Oranjewoud en Drachten.

Bustour langs fotografie in oude kerkjes en galeries.

Museum Willem van Haren ligt op enkele minuten lopen van station Heerenveen; de Blokhuispoort op enkele minuten lopen van station Leeuwarden.

Lezingenprogramma.

Buitenpost

Stiens

Surhuisterveen

Leeuwarden D

A31

Bergum

8 9 10 11 12

VI Rottevalle

Franeker

Drachten B

Harlingen

Beetsterzwaag

Grouw

Gorredijk

Bolsward Makkum

Terband

Sneek

III

Ter Idzard

A32

Balk

Wolvega 13

Stavoren

V Schurega

A Heerenveen

Lemmer

hoofdlocatie Museum Belvédère | Oranje Nassaulaan 12 Heerenveen | www.museumbelvedere.nl

6 De Lawei, Drachten 7 Museum aan de A7 – Rabobank, Drachten 8 VHDG, Leeuwarden 9 Tresoar, Leeuwarden

nevenlocaties Museum Dr8888 | Museumplein 2 Drachten | www.museumdrachten.nl

10 Historisch Centrum Leeuwarden

Museum Willem van Haren | Minckelersstraat 11 Heerenveen | www.willemvanharen.nl

12 Fotoclub Leeuwarden 13 Kunstcollectief INART, Lemmer

Blokhuispoort | Blokhuisplein 40 Leeuwarden | www.blokhuisportal.nl

14 Galerie de Vis, Harlingen 15 Galerie Steven Sterk, Gorredijk

Oost

IV Kortezwaag

Jubbega 2

Joure

Workum

E22

Haskerdijken I

satellietprogramma

I Kerkje de Kapelle, Haskerdijken

Galerie Hoogenbosch, Gorredijk 2 Kunstlokaal 08 / AlleskAn, Jubbega 3 Kunsthuis SYB, Beetsterzwaag

Karmelklooster, Drachten E.M. Galerie, Drachten

de Fotofabryk, Leeuwarden

II Rotondekerk, Terband III Hervormde kerk, Ter Idzard

Hervormde kerk, Kortezwaag Hervormde kerk, Schurega Hervormde kerk, Rottevalle

[ Noorderlicht App voor iPhone vanaf eind augustus beschikbaar ]

voorwoord Venetia Dearden

Mede uit ruim 1.700 inzendingen uit 83 landen nodigde Noorderlicht 115 fotografen uit om Terra Cognita vorm te geven. Het is een tentoonstel ling geworden die, zonder het maatschappelijk engagement van Noorderlicht te vergeten, meer dan ooit de verbeelding de vrije hand geeft. Wat opvalt is het enorme artistieke veld waarin de fotografen en kunstenaars zich bewegen. Tegenover ongemanipuleerde ‘straight’ photography staat fotografie die in een technologische vloedgolf aan nieuwe ontwikkelingen en mogelijkheden tot stand is gekomen. Soms komt er zelfs geen camera meer aan te pas. Noorderlicht schroomt echter ook zeker niet de schoonheid van het oude analoge ambacht met groot respect te tonen. In Terra Cognita zijn ze gelijkwaardig aan elkaar. We zien dat de invloeden en kennis die fotografen gebruiken, steeds meer ook van buiten de fotografie komen. Logischerwijs wordt in Terra Cognita bijvoorbeeld veel geciteerd uit de klassieke schilderkunst. Fotografen stelen de bomen van oude meesters, om ze in hun actuele landschappen te plaatsen: romantische principes in een hedendaagse context. Tegelijkertijd reageren net zoveel fotografen op de

preface

realiteit en de toekomstdromen van de moderne informatiemaatschappij. Terra Cognita toont de kracht en eigenheid van het medium fotografie in de context van heden, verleden én toekomst. Hoofdlocatie Museum Belvédère op Landgoed Oranjewoud – prachtige achtertuin van Heerenveen – is de inspiratie geweest voor het thema van dit jaar. Uit de hoeveelheid inzendingen door fotografen van over de hele wereld bleek wel dat het thema nog actueler is dan we al verwachtten. Wij danken Museum Belvédère, Museum Dr8888 en Museum Willem van Haren hartelijk voor het openstellen van hun deuren voor de 19e editie van de Noorderlicht Internationale Fotomanifestatie. Wij danken ook Staatsbosbeheer voor het beschikbaar stellen van Museumpark Landgoed Oranjewoud voor het realiseren van twee exposities in de buitenruimte rondom Belvédère. Tot slot: Terra Cognita bewijst opnieuw dat internationaal belangwekkende fotografie ook vanuit de regio een enthousiast en groot publiek kan bereiken. Dat is belangrijk, vooral nu Noorderlicht door de draconische bezuinigingen wordt bedreigd met grote tekorten. Het negatieve advies – ondanks een positieve beoordeling – van de Raad voor Cultuur

kan uitmonden in sluiting; een zwart scenario. Maar we voelen ons gesterkt door de vele steunbetuigingen uit binnen- en buitenland, de positieve respons vanuit de politiek op ons pleidooi voor heroverwe ging, en ook door de kwaliteit van Terra Cognita. De toekomst is onzeker, maar er is hoop.

PS: Bezoek ook vooral de exposities in oude Friese kerkjes en galeries in het Satellietprogramma, of de zondagmiddaglezingen in Museum Belvédère of het filmprogramma in Museum Dr8888. Er zijn bustochten, fietstochten, tuinconcerten, rondleidingen...: er is genoeg te zien en te doen voor een heel weekend!

Wij bedanken iedereen die zich voor Noorderlicht inzet. We blijven vechten voor ons voortbestaan! Tot die tijd, wees welkom in Friesland en geniet van Terra Cognita. Het team van Noorderlicht

From over 1,700 submissions from 83 countries, Noorderlicht invited 115 photographers to take a hand in shaping Terra Cognita. It has become an exhibition that – without losing sight of the social engagement of Noorderlicht – has more than ever given the imagination a free hand. What catches the eye is the enormous artistic field in which the photographers and artists are active. Opposite unmanipulated ‘straight’ photography stands photography that has arisen out of a technological tidal wave of new developments and possibilities. Sometimes there is no longer even a camera involved. But Noorderlicht certainly does not hesitate to show deep respect for the beauty of the old analogue craft either. In Terra Cognita they stand on equal footing with one another. We see that the influences and knowledge that photographers draw from increasingly comes from outside photography. For instance, it is quite logical that classic painting is frequently cited in Terra Cognita. Photographers steal trees from Old Masters to replant them in their contemporary landscapes: romantic principles in a modern context. At the same time, just as many photographers respond to today’s reality, and to the dreams of the future presented by the current information society. Terra Cognita shows the strength and individuality of the medium of photography in the context of yesterday, today and tomorrow. The main location, Museum Belvédère on the Oran jewoud Estate – the magnificent back garden of Heerenveen – was the inspiration for the theme. The volume of submissions by photographers from all over the world demonstrated that the theme was still even more vitally alive than we had expected.

We cordially thank Museum Belvédère, Museum Dr8888 and Museum Willem van Haren for opening their doors for the 19th edition of the Noorderlicht International Photofestival. We also thank the Dutch Forestry Commission for making the Museum Park available for the realization of two exhibitions in the outdoor space around Museum Belvédère. In closing: Terra Cognita demonstrates once again that internationally interesting photography can draw a large and enthusiastic audience from outside the region. That is important, particularly now that Noorderlicht is threatened with major financial shortfalls due to the draconian cuts in the national arts budget. The negative recommendation by the Cultu ral Council – despite their positive evaluation – could result in our closing: the worst case scenario. But we feel ourselves greatly encouraged by the many expressions of support from all over The Netherlands and outside its borders, the positive response from political spokespersons to our arguments for reconsideration – and also by the quality of Terra Cognita. The future is uncertain, but there is hope. We wish to express our gratitude to everyone who has responded to our call for support. We will continue to fight for our survival! Until then, welcome to Friesland, and enjoy Terra Cognita. The Noorderlicht team PS: You should especially consider visiting the exhibitions in old Frisian churches and the galleries in the Satellite Programme, or the Sunday afternoon lectures in Museum Belvédère, or the film programme at Museum Dr8888. And there are bus tours, bicycle tours, garden concerts, guided tours...: enough to see and do for a whole weekend!

Taxi

terra De 19e editie van de Noorderlicht Internationale Fotomanifestatie schetst een genre-overstijgend beeld van de relatie tussen mens en natuur aan de hand van werk van 115 fotografen. Het resultaat is niets minder dan een liefdesverklaring: een uit dagende, visueel adembenemende tentoonstelling die tegelijk het hoofd en het hart beroert. Echte natuur, zo wordt gezegd, bestaat niet meer. Zeker niet in het ontwikkelde Westen. Maar hoewel de moderne mens de natuur naar eigen inzicht heeft gecultiveerd en geasfalteerd, blijft hij hunkeren naar de rust, ruimte en vrijheid die de natuur belooft. Dat is meer dan louter romantiek. Natuur, of het nu een tuintje is of een uitgestrekt bos, heeft een aantoonbaar positief effect op ons welzijn: patiënten herstellen er sneller, stress vermindert. Contact met natuur stimuleert bovendien de rechter hersenhelft, waar creativiteit huist. Natuur inspireert.

Terra Cognita gaat over het ervaren van natuur, in al haar verschijningsvormen. Van de tactiele, ademende en levende natuur, tot haar gedroomde en fantastische incarnaties – de natuur in onze gedachten. Hoewel de mens soms nauwelijks aanwezig lijkt te zijn in de foto’s, drukt hij onmiskenbaar zijn stempel. In al dit werk verraadt het landschap de emoties en gedachten die de maker er op geprojecteerd heeft. De diverse en complexe wijze waarop wij landschappen zien en ervaren – de natuur in onze genen en onze gedachten – vindt haar weerslag in de reikwijdte van Terra Cognita. De tentoonstelling is een fotografische reis in zes hoofdstukken en een appendix, met werk dat afwisselend landschaps-, documentaire-, kunstfotografie en computergegenereerd beeld omvat. Van tijdloos zwart-wit tot conceptueel of computergegenereerd: de versmelting van genres is totaal. Een tentoonstelling die je, net als de natuur zelf, niet moet zien maar moet ervaren.

Tessa Verder

The 19th edition of the Noorderlicht International Photofestival transcends photographic genres to sketch a picture of the relation between man and nature, on the basis of the work of 115 photographers. The result is nothing less than a declaration of love: a challenging, visually breathtaking exhibition that stimulates the mind and moves the heart at the same time. It has been said that real nature no longer exists, certainly not in the developed, Western world. But although modern man has cultivated and paved over nature to his own taste, he continues to yearn for the peace, open space and freedom that nature proÂ mises. That is more than mere romanticism. Nature, whether it is in a small garden or a vast forest, has a demonstrably positive effect on our wellbeing: patients recover faster there, and stress diminishes. Moreover, contact with nature stimulates the right brain, the seat of creativity. Nature inspires.

Terra Cognita is about the experience of nature, in all its manifestations, from tactile, living and breathing nature, to the nature of our thoughts, its dreamed and fantastic incarnations. Although man sometimes seems to be hardly present in the photos, he has unmistakably left his stamp on it. In all this work the landscape reveals the emotions and thoughts that the photographer has projected on it. The diverse and complex ways in which we see and experience landscapes â&#x20AC;&#x201C; the nature in our genes and our minds â&#x20AC;&#x201C; echo through the breadth of Terra Cognita. It is a photographic journey in six chapters and an appendix, with work which spans a range including landscape photography, documentary photography, art photography and computer generated images. From timeless black and white to conceptual or computer generated, the blending of genres is total. Like nature itself, this is an exhibition not just to be seen, but to be experienced.

hoofdlocatie

main venue

museum belvédère heerenveen

Oranje Nassaulaan 12 | 8448 MT Heerenveen www.museumbelvedere.nl | tel: +31 (0)513 - 644 999 Geopend: dinsdag t/m zondag, 11.00 - 17.00 uur Opening hours: Tue - Sun, 11 am - 5 pm

Museum Belvédère toont twintigste-eeuwse en eigentijdse beeldende kunst uit Friesland in directe relatie tot beeldende kunst uit Nederland en Vlaanderen. Het museum ligt in Museumpark Landgoed Oranjewoud, met prachtige tuinen en waterpartijen en een rijke cultuurhistorie. Staatsbosbeheer stelt het park beschikbaar zodat een groot deel van de tentoonstelling geïntegreerd kan worden in deze fraaie buitenruimte. Museum Belvédère shows modern and contemporary art. It stands in the Oranjewoud Estate Museum Park, with splendid gardens and water features and a rich cultural history. The Dutch National Forestry Service has made the park available, so that a large part of the exhibition can be integrated into these beautiful outdoor spaces. informatie | information

entree | admission Volwassenen | Adults: € 8 Kinderen tot 12 jaar: gratis | Children under 12: free 65+: € 7,50 CJP: € 6,20 Basisonderwijs: € 2 Voortgezet Onderwijs: € 3 MJK: € 2 Vrienden van Museum Belvédère: gratis Groepstarief | Groups: € 7,25 (>10p.) Rondleiding | Guided Tour: € 30 (max. 15 p.) bereikbaarheid | accessibility OV: Vanaf NS-station Heerenveen rijden in het weekend pendelbussen naar het museum. Auto: Vanaf de A32 afrit 11 (Oranjewoud) nemen. ANWB-wijzer richting Oranjewoud volgen. De Oranje Nassaulaan uitrijden tot aan het grote parkeerterrein. Public transit: On weekends shuttle buses run from the Heerenveen NS station to the museum. Car: Take exit 11 (Oranjewoud) from the A32. Follow the ANWB directional signs for Oranjewoud. Take the Oranje Nassaulaan to the end, at a large car park.

Agnes Thor

the enchanted forest Mysterieus, ondoordringbaar en tijdloos. We gaan op in de begroeiÂing; zwervend door een wereld die afwisselend sereen en sinister is. Hier is de mens slechts figurant en ogenschijnlijk verdwaald. Een oerlandschap dat appelleert aan oerinstincten. Mysterious, unfathomable and timeless. We lose ourselves in the overgrowth, wandering in a world which by turns is serene and sinister. Here man is only a nonentity, out of his element. This is a primeval landscape that appeals to primeval instincts.

JG Bryce

Marco Vernaschi

safe haven De mens en de natuur als ogen schijnlijk harmonieuze twee-eenheid. Een open en veilig landschap, deels vormgegeven door mensen, die er recreëren en tot rust komen. Het landschap als museum, speeltuin en als canvas waarop we de intieme verhalen van onze levens schilderen. Man and nature as an apparently harmonious dyad. The landscape is open and safe, in part designed by man, who in turn seeks rest and re creation there. This is landscape as a museum, a playground, a canvas on which we paint the intimate stories of our lives.

Jon Cazenave

Robert Walker

inspiration De natuur als inspiratiebron voor kunstenaars die het beeld, de natuur of zelfs beide manipuleren. Een diverse selectie werk van fotografen die de creatieve en suggestieve mogelijkheden van de landschapskunst tot het uiterste hebben opgerekt. Nature: the source of inspiration for the artist, who manipulates the image, nature itself, or both. Here we see a diverse selection of work from photographers who stretch the creative and evocative possibilities of landscape art to the limits.

Scarlett Hooft Graafland

into the unknown De ongeziene natuur zichtbaar gemaakt. Van het microscopische tot het buitenaardse, we zijn gefascineerd door wat voorbij de bekende wereld ligt. Een reis door ruimte en tijd, door dromen en verhalen, op het grensvlak van feit en fictie. Unseen nature made visible. From the microscopic to the extraterrestrial, we are fascinated with what lies beyond our familiar world. We travel through space and time, through dreams and narratives, on the borders of fact and fiction.

Justine Blau

Margherita Cesaretti

interview stuart franklin

‘de camera is mijn paspoort tot de natuur’ Wie aan Magnum-fotograaf Stuart Franklin (Engeland, 1956) denkt, denkt niet direct aan verstilde landschapsfotografie. Voor de Noorderlicht Manifestatie Human Conditions (2009) maakte hij als gastcurator een spraakmakende en controversiële tentoonstelling van werk van Palestijnse fotografen; zelf fotografeerde de voormalige Magnum-voorzitter de hongersnood in Soedan, het Heizeldrama en de studentenopstand op het plein van de Hemelse Vrede. Toch loopt het landschap als een rode draad door zijn carrière. Het thema van de manifestatie is de relatie tussen mens en natuur. Hoe is je eigen relatie tot de natuur? Is die door de jaren heen veranderd? ‘Fotografie is voor mij een manier geweest om op een diepere manier de interactie met de natuur aan te gaan. De camera is als het ware mijn paspoort tot de natuur. Ik weet zeker dat ik nog minder van de natuur begrepen had dan nu, als ik geen fotograaf was geworden. In mijn project Narcissus heb ik geprobeerd te doorgronden wat ik precies aantrekkelijk vind aan een landschap en waarom. Vaak betrap ik mezelf erop dat ik op zoek ben naar herkenbare vormen. Ik zie ze overal: een menselijk gezicht en dierlijke vormen, verzonken in het landschap, de bomen en de planten. Een merkwaardige hebbelijkheid.’

Dit werk wijkt behoorlijk af van het meer journalistieke werk waar je bekend mee bent geworden, zowel als fotograaf als curator. Bij je Noorderlichttentoonstelling Point of no Return stonden toeschouwers te huilen, zo confronterend vonden ze het. Is je landschapsfotografie verwant aan dergelijk werk, of juist een noodzakelijk tegenwicht? ‘Het is allemaal verwant, maar vraag me niet hoe. Ik ben op mijn achttiende begonnen met het maken van landschapsfoto’s. Soms keer ik er naar terug, maar zeker niet bij voortduring. Ik werk altijd aan veel dingen tegelijk. Maar de fotografische mogelijkheden die in het landschap besloten liggen, interesseren me onverminderd.’ Een ongekend aantal fotografen heeft dit jaar werk ingediend. Het is een thema dat klaarblijkelijk een snaar raakt bij fotografen. ‘Ik betwijfel of je daar direct conclusies aan kan verbinden. Er zijn meer mensen die zijn gaan fotograferen en van fotografie hun werk willen maken – de drempels zijn lager geworden. Mogelijk is er daardoor automatisch meer landschapsfotografie. Maar het kan ook zijn dat veel mensen, net als ik, de camera zien als een instrument waarmee ze hun interesse voor de natuur vorm kunnen geven en kunnen verdiepen.’

‘my camera is my passport to nature’ When you think of the Magnum photographer Stuart Franklin (b. England, 1956), you don’t immediately associate his name with tranquil landscape photography. As guest curator for the Noorderlicht Human Conditions event in 2009 he assembled a much-discussed, controversial exhibition of the work of Palestinian photographers, and the former Magnum chairman has himself photographed the famine in Sudan, the Heizel stadium drama and the student uprising on Tiananmen Square. Still, landscape runs like a thread through his career. The theme of the festival is the relation between man and nature. What is your own relation to nature? Has it changed over the years? ‘For me, photography has been a way to enter into a deeper interaction with nature. My camera is my passport to nature, as it were. I know for certain that I would have understood less about nature than I do now, if I had not been a photographer. In my project Narcissus I have tried to fathom precisely what it is that I find attractive in a landscape, and why. Often I catch myself searching for recognizable forms. I see them everywhere: a human face and animal forms, submerged in the landscape, the trees and plants. It’s a curious habit.’ Stuart Franklin

This work differs considerably from the more journalistic work for which you have become famous, both as a photographer and curator. At your Noorderlicht exhibition Point of no Return viewers stood there crying, it was so confrontational. Is your landscape photography rela ted to such work, or is it a necessary counterbalance? ‘It is all related, but don’t ask me how. I began doing landscape photos when I was eighteen. Sometimes I return to it, but certainly not continuously. I always work on a lot of things at the same time. But the photographic possibilities inherent in landscape never cease to interest me.’ An unprecedented number of photographers submitted work this year. It is a theme that clearly strikes a chord with photographers. ‘I doubt if you can draw any conclusions directly from that. There are more people who are starting to photograph, and want to make a career as photographers – the threshold has become lower. It is possible that, precisely for that fact, there is automatically more landscape photography. But it could also be that, like myself, many people see the camera as an instrument with which they can give shape to and deepen their interest in nature.’

Irina Rozovsky

nevenlocatie

ancillary venue

museum Dr8888 drachten

Kurt Tong

Groene enclaves maken de stedelijke omgeving leefbaarder. Van tuintjes tot parken, van een eigen voedselvoorziening tot een enkele kamerplant, we trekken het landschap de stad binnen. Kunstmatig of niet, het appelleert aan een diep verlangen. Enclaves of green make the urban environment more liveable. From garden plots to parks, from growing your own food to a single house plant, we draw the landscape into the city. Artificial or not, it appeals to a deep desire.

informatie | information Museumplein 2 | 9203 DD Drachten www.museumdrachten.nl | tel: +31 (0)512 - 515 647 Geopend: dinsdag t/m zondag, 11.00 - 17.00 uur Opening hours: Tue - Sun, 11 am - 5 pm

Museum Dr8888 is een podium voor Noord-Nederland se beeldende kunst en de historische geschiedenis van de regio Smallingerland. Het museum is gehuisvest in een voormalig Franciscaner klooster uit 1936 aan het Museumplein in het centrum van Drachten. Het muse um staat bekend om zijn collectie kunstwerken van de internationale historische Avant-gardebewegingen De Stijl en Dada. Museum Dr8888 is a venue for the visual arts from the North of the Netherlands and the history of the Smallingerland region. The museum is located in a former Franciscan monastery, built in 1936, on the Museumplein in the centre of Drachten. The museum is famed for its collection of artworks from the internationally important avant-garde movements, De Stijl and Dada.

entree | admission Volwassenen | Adults: € 5 | 65+ : € 2,50 Jeugd 13 t/m 17 jaar | Children 13 - 17 years: € 2,50 Kinderen t/m 12 jaar: gratis | Children under 13: free Cultuurkaart | CJP: € 2,50 Museumkaart ICOM | Rembrandtkaart: € 2 Vrienden van Museum Dr8888 of MJK: gratis Rondleiding | Guided Tour: € 30 (max. 15 p.) bereikbaarheid | accessibility Diverse parkeerplaatsen in de directe omgeving. Op 5 minuten lopen van busstation Drachten Van Knobelsdorffplein. Parkingplaces in the vicinity. Less then 5 minutes by foot from busstation Drachten - Van Knobelsdorffplein.

Alejandro Chaskielberg

nevenlocatie

ancillary venue

museum willem van haren heerenveen

Wyatt Gallery

De mens heeft de natuur getemd en naar eigen inzicht gecultiveerd. Maar haar volledig domineren blijft een illusie. Dat bewijzen orkanen, tsunami’s, bosbranden en aardbevingen. Al laat ze zich door de mens kneden, de natuur is tot krachten in staat waarbij de mens verbleekt.

Museum Willem van Haren in Heerenveen vertelt het verhaal van de rijke heren van het veen en de armoede onder de veenarbeiders, van de vorstelijke allure van Oranjewoud, van sporthelden als Abe Lenstra en Heerenveense bedrijven als Batavus en Koninklijke Smilde. Het Ferdinand Domela Nieuwenhuis Museum is onderdeel van Museum Willem van Haren. Het museum geeft een beeld van het leven en werk van Ferdinand Domela Nieuwenhuis (1846-1919): dominee, vrijdenker, socialist, anarchist en antimilitarist, maar voor alles strijder tegen maatschappelijk onrecht.

informatie | information Minckelersstraat 11 | 8440 AD Heerenveen www.willemvanharen.nl | tel: +31 (0)513 - 623 408 Geopend: dinsdag t/m zondag 11.00 - 17.00 uur Opening hours: Tue - Sun, 11 am - 5 pm entree | admission Volwassenen: € 5 | Adults: € 5 Jeugd 6 t/m 17 jaar | Children 6 - 17 years: € 2,50 Kinderen tot 6 jaar: gratis | Children under 6: free MJK: gratis

Museum Willem van Haren in Heerenveen tells the stories of the rich gentlemen of the peat region and the poverty among the peat labourers, of the regal allure of Oranje woud, of sports heroes like Abe Lenstra, and Heerenveen businesses like Batavus and Koninklijke Smilde.

bereikbaarheid | accessibility Parkeergelegenheid voor de deur. Op tien minuten lopen van NS-station Heerenveen. Parkingplaces in the vicinity. Less then 10 minutes by foot from trainstation Heerenveen.

Man has tamed nature and cultivated it according to his own insights, but the total domination of nature remains an illusion. Hurricanes, tsunamis, forest fires and earthquakes remind us of that. Although nature lets itself be moulded, it is capable of unleashing forces against which man’s strength pales.

Gao Hongxun

nevenlocatie

ancillary venue

blokhuispoort leeuwarden

Lu Chaosheng

De Chinese landschapsfotografie is sterk beïnvloed door de traditionele landschapskunst, met haar iconische composities en nadruk op de harmonie tussen mens en natuur. In de experimentele fotografie die curator Alfred Dong samenbracht staan juist het moeizame huwelijk tussen traditie en moderniteit, en gevoelens van verlies en verwarring centraal. Chinese landscape photography is deeply influenced by China’s traditional landscape art, with its iconic compositions and emphasis on the harmony between man and nature. In contrast, in the experimental photography that curator Alfred Dong has assembled it is precisely the difficult marriage between tradition and modernity, and feelings of loss and confusion, that are central.

De Blokhuispoort in Leeuwarden is gesticht in 1499 en deed eeuwenlang dienst als gevangenis. De voormalige Bijzondere Strafgevangenis herbergt nu 120 creatieve bedrijven. Die hebben een plekje gekregen in de voormalige cellen en overige ruimtes in het grote complex. The Blokhuispoort in Leeuwarden was founded in 1499 and served as a prison for centuries. The former Special Penitentiary now houses 120 creative businesses, occupying spaces including the former cells and other facilities in the large complex. informatie | information Blokhuisplein 40 | 8911 LJ Leeuwarden www blokhuispoort.nl Entree gratis | Free admission openingstijden | opening hours Maandag t/m donderdag: 9.00 - 17.00 uur Vrijdag: 9.00 - 23.00 uur Zaterdag en Zondag: 11.00 - 17.00 uur Mon - Thu: 9 am - 5 pm | Fri: 9 am - 11 pm Sat - Sun: 11 am - 5 pm bereikbaarheid | accessibility Parkeergelegenheid in de omgeving. De Blokhuispoort ligt op 10 minuten lopen vanaf NS-station Leeuwarden. Parkingplaces in the vicinity. 10 minutes by foot from trainstation Leeuwarden.

interview toni hafkenscheid

i Toni Hafkenscheid

‘natuur komt op mij bijna altijd onecht over’ De Nederlandse fotograaf Toni Hafkenscheid (Rotterdam, 1959) studeerde aan de Rietveld Academie in Amsterdam, maar besloot kort daarna te emigreren naar Canada. Hoewel hij later weer terugkeerde naar Nederland, is zijn werk in Noord-Amerika nog steeds veel bekender dan in zijn geboorteland. Noorderlicht koos een van zijn landschapsfoto’s voor de poster van Terra Cognita. Je bent op het oog een echt stadsmens – geboren in Rotterdam, gestudeerd in Amsterdam, lang gewoond in Toronto. Toch fotografeer je ook veel natuur. ‘Ik ben absoluut een stadsmens. In de natuur verveel ik me al vrij snel. Maar landschap kan wel degelijk indruk op me maken. De eerste keer dat ik in Noord-Amerika was, ben ik van British Columbia naar de Grand Canyon gereden. De enormiteit van de Noord-Amerikaanse natuur leek in niets op het geplande, kunstmatige van de Nederlandse natuur.’ Je landschapsfotografie heeft door de extreme scherpte-diepte iets onwerkelijks. Het is alsof je naar een diorama kijkt. ‘Natuur komt op mij bijna altijd onecht over. Alsof het rechtstreeks is overgeplant van het treinbaantje dat ik als kind had. Toen ik een aantal jaren geleden door British Columbia reed, had ik voortdurend associaties met de bomen van katoenwol en bergen van bordkarton

waar mijn treintjes doorheen reden. Ik herinnerde me hoe ik, wanneer ik van een normale afstand naar zo’n treinbaan keek, me bijna God waande. Keek ik van heel dichtbij dan werd het verraderlijk echt.’ Kun je iets over de techniek zeggen? ‘Wat me fascineert aan fotografie is dat het zo dichtbij de werkelijkheid blijft. Ik probeer daar mee te spelen door de foto zo te maken dat het, hoewel echt, juist weer artificieel lijkt. Ik gebruik een camera met Tilt Shift-lenzen. Normaal gesproken gebruik je dergelijke lenzen om alles op een foto scherp te krijgen; ik gebruik ze bewust ‘verkeerd’ om slechts een heel klein stukje scherp te krijgen. Daardoor krijg je dat artificiële effect.’ De wereld is in hoog tempo aan het urbaniseren, maar natuurfotografie is nog steeds een populair genre. Getuige de vele inzendingen zelfs meer dan ooit.‘Het is natuurlijk een klassiek thema in de geschiedenis van de fotografie. Denk maar aan Ansel Adams. Veel beginnende fotografen zijn zich van die geschiedenis bewust en beginnen met het fotograferen van landschappen.’ Wat betekent het voor je dat een van je foto’s de festi valposter siert. ‘Dat is een hele eer. Fijn dat mijn werk in Nederland wat meer onder de aandacht wordt gebracht.’

‘nature almost always comes across to me as artificial’ The Dutch photographer Toni Hafkenscheid (b. Rotterdam, 1959)

I could almost imagine I was God when I looked at a model railway

studied at the Rietveld Academy in Amsterdam, but decided shortly

like that from a reasonable distance. If I looked from very close up,

thereafter to emigrate to Canada. Although he later returned to

then it was treacherously real.’

The Netherlands again, his work is still much better known in North America than in the land where he was born. Noorderlicht chose

Can you tell us something about your technique? ‘What fasci-

one of his landscape photos for the poster for Terra Cognita.

nates me about photography is that it sticks so close to reality. I try to play with that by making my pictures in such a way that, however

It would seem you are a real city person – born in Rotterdam,

real, on the other hand they look artificial. I use a camera with Tilt

studied in Amsterdam, lived for years in Toronto. Yet you

Shift lenses. Normally lenses like that are used to get everything in

also do lots of nature photography. ‘I’m absolutely an urban

a photo in sharp focus; I deliberately use them in the ‘wrong’ way,

person. Out in nature I get bored very quickly. But landscapes can

to get only a very small bit sharp. That’s what gives you that artificial

make an enormous impression on me. The first time that I was in

effect.’

North America I drove from British Columbia to the Grand Canyon. The immensity of nature in North America has nothing at all in com-

The world is urbanizing rapidly, but nature photography is

mon with the planned, artificial nature of The Netherlands.’

still a popular genre today. Even more than ever, if you go by the number of submissions for Terra Cognita. ‘Of course, it is

With its extreme handling of the depth of field, your

a classic subject in the history of photography. Think, for instance,

landscape photography has something unreal about it. It

of Ansel Adams. Many photographers, as they are starting out, are

is as if you are looking at a diorama. ‘Nature almost always

aware of this history, and begin by photographing landscapes.’

comes across to me as artificial. It’s as if it has been transplanted directly from the model railway I had when I was a kid. When I

What does it mean for you that one of your photos graces the

drove through British Columbia a number of years back, I had

festival poster? ‘I’m deeply honoured. It’s wonderful that my work

constant associations with the trees of cotton wool and cardboard

is being brought to people’s attention more in The Netherlands.’

mountains that my miniature trains ran through. I remembered how

Katsumi Omori

vriend

word van noorderlicht!

Noorderlicht maakt graag vrienden. Vrienden die net zo eigenzinnig zijn als wij, die kwaliteit stellen boven kwantiteit, die verder de wereld in kijken dan hun neus lang is, en die bovenal heel erg houden van fotografie. Voor slechts 25 euro per jaar bent u vriend van Noorderlicht en steunt u onze activiteiten. Uw steun is nodig en wordt zeer gewaardeerd. Vrienden krijgen: Alle uitnodigingen voor tentoonstellingen in de Noorderlicht Fotogalerie [alleen adressen in Nederland] Een uitnodiging voor de besloten opening van de jaarlijkse Noorderlicht Fotomanifestatie Het manifestatiemagazine gratis per post toegestuurd Een uitnodiging voor een jaarlijkse besloten borrel (meestal in januari) voor relaties De vrienden-nieuwsbrief met acties en aanbiedingen, speciaal voor vrienden Kortingen op entree, de fotoboeken en catalogi van Aurora Borealis (de eigen uitgeverij van Noorderlicht) en fotoprints

Ik word vriend van Noorderlicht! Ja, ik steun Noorderlicht en meld mij hierbij aan als vriend. Ik ontvang binnen afzienbare tijd een factuur voor het jaarbedrag van € 25, Ja, ik meld mij hierbij aan als vriend en ik steun Noorderlicht graag met een hoger bedrag. Noorderlicht mag mij binnen afzienbare tijd een factuur sturen voor het jaarbedrag van € ..........

Naam

Adres

Postcode en plaats

Telefoon

E-mail

Rekeningnummer Ik ontvang de speciale nieuwsbrief voor vrienden graag per e-mail per post [alleen adressen in Nederland] Stuur mij ook de reguliere digitale nieuwsbrief met nieuws en informatie over alle activiteiten van Noorderlicht (maximaal 20 per jaar)

Handtekening

Datum

Lever deze kaart volledig en duidelijk ingevuld in bij de balie van de Fotogalerie of de Fotomanifestatie of stuur hem in een envelop naar: Noorderlicht Vriendenregistratie, Akerkhof 12, 9711 JB Groningen NL.

Vriendelijk dank!

Patricia van de Camp

Samuel Hense

Langhans Galerie / Praag / Tsjechië ‘In all the worldwide

Matteo Bastianelli / fotograaf / Italië ‘This is one of the most

contacts we have we always come to know that Noorderlicht is

interesting and well-respected photofestivals in the world I have

considered as one of the leading Photographic Institutions all over

ever taken part in.’

the globe.’ Zuzana Meisnerová Wismer / artistiek directeur

Jörg Colberg / docent / blogger / VS ‘Noorderlicht has

Mois de la Photo à Montreal / Canada ‘We consider Noorderlicht

contributed many important projects to our photographic

as one of the top photography events in the world and certainly

community.’

one of the most innovative.’ Chuck Samuels / directeur

James Whitlow Delano / fotograaf / VS / Japan ‘Noorderlicht

Foto 8 London / GB ‘Not only industry professionals look to

is a bright light in the photography world.’

Noorderlicht for a high standard and quality shows and

Pablo Balbontin Arenas / fotograaf / Italië ‘The Noorderlicht

publications, but photographers of all levels aspire to partake in

festival is one of the best ways to promote high cultural in Europe

their productions.’ Lauren Heinz / curator / co-directeur

and in the rest of the world.’

Central European House of Photography / Photo festival

Vision Gallery / Israël ‘Noorderlicht is a significant influence

FOTOFO Bratislava / Slowakije ‘The Noorderlicht Photofestival

on the international stage, supporting a variety of approaches in

is one of the most renowned events of its kind in Europe. Its ability

contemporary photography and generating first-rate exhibitions.’

to research very deeply chosen subjects is unique.’ Prof. Václav

Neil Folberg / curator

Macek / directeur FOTOFO

Pete Brook / blogger / VS ‘115 photographers, 36 countries,

Magnum Photos Paris / Frankrijk ‘We at Magnum do under-

1 wonderful socially-conscious photography festival. Just another

stand the budgetary restrictions facing the cultural authorities of

compelling reason why Noorderlicht has to stay.’

the Netherlands and the whole of Europe, but we feel Noorderlicht

Amy Touchette / fotograaf / VS ‘Noorderlicht’s support has

is too precious an instrument for both photography and the cultural

meant the world to me. I would truly be devastated to see it

influence.’ Abbas / fotograaf

close.’

The Photo Review / VS ‘Noorderlicht is a treasure that any

David Williams / fotograaf / GB ‘Noorderlicht is one of the

country should be proud to support.’ Stephen Perloff / editor

jewels in the crown of international visual art.’

Houston Fotofest / VS ‘Noorderlicht is one of the most important

Kalpesh Lathigra / fotograaf / GB ‘Noorderlicht represents

photographic arts organizations in the world.’ Wendy Watriss en

probably one of the most important and intelligent festivals in the

Fred Baldwin / directeur

world.’

World Press Photo / NL ‘Noorderlicht kenmerkt zich al vele edities

Marco Vernaschi / fotograaf / Italië ‘By turning off the northern

door inspirerende, grensverleggende thema’s én presentaties.’

light, the international cultural scene will become a significantly

Michiel Munnike & Pieter Broertjes / directeur en voorzitter

darker place.’

Lens Culture / Frankrijk ‘Noorderlicht is one of the most

Gregory Buchakjian / fotograaf / Libanon ‘I believe anyone

innovative an inspiring sources of knowledge and awareness of

who participated or even visited the festival or the excellent

contemporary photography.’ Jim Casper / curator / editor

exhibitions, or just grabbed the nice catalogues published by

Gerrit Jan Wolffensperger / politicus / voorzitter Pictoright /

Noorderlicht, would believe this is one of the best organizations

NL ‘Het wegvallen van Noorderlicht zou een dramatische aderlating

dealing with photography. The 3 days I spent in Groningen will stay

zijn voor de met zoveel moeite opgebouwde fotografische

as unforgettable and more talented photographers must have a

infrastructuur van Nederland. Dat mag niet gebeuren.’

chance to experience such a thing.’

Lino Hellings / curator / kunstenaar / NL ‘De positie die

Ken Schles / fotograaf / VS ‘... because they will take you on

Noorderlicht inneemt in het landschap van de fotojournalistiek, dat

journeys you might never have the opportunity to otherwise go on,

van de kunst, de media en de vernieuwende fotografie is van een

or give you insight into things you might otherwise not have been

niet te onderschatten belang.’

fortunate enough to contemplate. It might just change the way you

Bill Kouwenhoven / journalist / fotograaf / Duitsland / VS

look at the world.’

‘Even in this age of austerity, I cannot imagine a festival that has

Photographic Social Vision / Spanje ‘Noorderlicht represents

done so much for so many with so little. Noorderlicht has been a

a fundamental initiative for the growth of a critical, conscious

feature, a star attraction on the international photography circuit.’

and informed society. The kind of society we need, indeed.’

Martin Roemers / fotograaf / NL ‘Noorderlicht moet blijven

Silvia Omedes / directeur

omdat het het enige festival is waar ik elk jaar naar toe ga.’

Brandts Museet for fotokunst / Fototriennale / Denemarken

Schilt Publishers, NL ‘Killing also this great institute means

‘Noorderlicht has not only brought important recognition to Dutch

another incrompehensible setback for The Netherlands in the

artists and artists of other countries, but has, with the adequate

international cultural world.’ Maarten Schilt / directeur

support, provided positive economic and public relations possibi lities to Groningen.’ Ingrid Fischer Jonge / directeur Fototriennale

Tessa Bunney / fotograaf / GB ‘I have exhibited my work at the

Claudio Hils / curator / professor / fotograaf / Duitsland /

festival in 2010 - this was an amazing experience where I was able

Oostenrijk ‘One of the most important photo festivals in Europe

to show my work in an international context for the first time and

should not be closed! Wim Melis and his team give every year a

meet photographers from around the world whom have become

very interesting view in very important and contemporary topics. At

friends and colleagues for life.’

my university in Austria all books and topics are part of an ongoing

Sebastian Schutyser / Professor Photography / Seoul

debate about what is going on worldwide with my students.’

institute of the arts / Zuid-Korea ‘Ik werk momenteel als

Kaunas Photo / Litouwen ‘The recent decision to no longer

docent fotografie in Seoul, en kan getuigen over sterke respons

finance Noorderlicht has been one of the hottest topics in the

die er bij mijn studenten, collegae en toonaangevende Koreaanse

world-wide image community. I can firmly say that the exhibition

fotografen t.a.v Noorderlicht bestaat.’

about Eastern Europe was probably the most impressive,

Paul Gofferjé / fotograaf / mede-oprichter No Academy

comprehensive group exhibition I’ve ever seen.’ Mindaugas

(laboratory for art & society) ‘Hier wil je bij zijn geweest, hier wil

Kavaliouskas / directeur

je als fotograaf bij horen!’

Manual Alvarez Diestro / fotograaf / GB ‘For me Noorderlicht

IPA Invisible Photographer Asia / Singapore ‘I feel that the

represents a point of reference in my career and an aspiration to

Photofestival has become an invaluable resource for contempo

reach at some time. Every year I have been sending my work and

rary documentary photography and exchange not just amongst

I have never been selected.’

photographers, but also as bridge between cultures and people.’

Issa Touma / curator / Syrië ‘To show part from that work in

Darren Soh / fotograaf

my gallery years ago, the first time Syrian people had a chance to

George Eastman House / VS ‘George Eastman House is the

understand the power of culture to build a trustful bridge, far from

oldest and largest museum of photography in the world but we

the politics and much stronger.’

can’t go it alone. We count on relationships with institutions like

United Photo Industries / VS ‘Denying funding to Noorderlicht

Noorderlicht to stay apprised of artists and ideas and to insure the

and jeopardizing the amazing programming that it creates would

highest level of discourse surrounding this increasingly important

be a shameful act of aggression against both Noorderlicht as well

art form and communications tool.’ Alison Nordström / directeur

as the global photographic community...’ Sam Barzilay / artistiek

Thessaloniki

directeur

Museum

Photography,

Griekenland

‘Noorderlicht not only offers many talented young photographers

Chantal Heijnen / fotograaf / NL ‘Momenteel ben ik in Santa

an opportunity but also supports a variety of new approaches in

Fe voor de Center reviews en ik wil je graag laten weten hoeveel

contemporary photography. An international platform of discussion

mensen hier praten over de ‘cut back’ van subsidiegeld voor

on photography and social issues, which would be sorely missed

Noorderlicht.’

by practitioners, curators, artists, academics and the general

VII photo agency / Frankrijk / VS ‘The withdrawal threatens to

public.’ Vangelis Ioakemidis / directeur

close the institution and diminish the Netherland’s contribution to

Gael Newton / curator / Australië ‘Noorderlicht is one of the

the cultural debate in a time of extraordinary change in photographic

few bodies that even know the southern hemisphere exists, so I

art around the world.’ Stephen Mayes / CEO

am appalled.’

Hester Keijser / curator / blogger / NL / Arabische Emiraten

Katrin Koenning / fotograaf / Australië ‘With its bold curatorial

‘Rather than being threatened with severe cuts, Noorderlicht

vision and ongoing dedication to the medium, Noorderlicht is

should see its budgets increased - for delivering at a fraction of the

of grand importance to the industry - it showcases work that

cost what some of our national museums do, and more.’

narrates, touches, and urges you to think, never afraid to challenge

Studio Zizola / Italië ‘Noorderlicht is more than just art or

the Status Quo. A cultural accomplishment any country should be

photography. It is a laboratory where different cultures, art,

proud to call its own.’

photography, social issues and creative enthusiasm can meet...’

T. Alghusein / fotograaf / professor / Arabische Emiraten

Photolucida / VS ‘I saw firsthand how efficiently Noorderlicht

‘I have not been to a single photography colloquium or exhibition

operated. ‘Dutch photography’ has a positive identity within the

in the last several years that Noorderlicht didn’t enter into the

vocabulary spoken today, much of it attributed to Noorderlicht.’

conversation.’

Laura Moya / directeur

Sirius Arts Centre / GB ‘The annual festival and the foundation

Valentina Tordoni / fotograaf / Italië ‘Noorderlicht is more than

itself are respected internationally...’ Peggy Sue Amison, directeur

just art or photography.’

Pedro Meyer / curator / fotograaf / Mexico ‘I have been always

Encontres de Bamako / Mali ‘Renowned and essential on

more than impressed with your dedication and work. Yes indeed

the national and international scenes for its programming and

you are a light to the North, and which needs to be maintained and

publication quality.’ Laura Serani / artistiek directeur

not only that but enlarged.’

[advertentie]

12a

12b

satellietprogramma satellite programme

GalerieĂŤn en culturele instellingen presenteren hun eigen fototentoonstelling. Alle locaties zijn gratis te bezichtigen en toegankelijk voor rolstoelen, tenzij anders vermeld. Openingstijden en â&#x20AC;&#x201C; periodes wijken af. Zie ook: Kerkenroute (pag 44) en Busritten langs galeries en kerken (pag 53).

Galleries and cultural institutions present their own photography exhibition. All venues are free and accessible for wheelchair users, unless otherwise noted. Opening hours and dates vary. Please find English texts on www.noorderlicht.com and the Noorderlicht App for iPhone.

15 Galerie Steven Sterk

Hellingbaas 1, Gorredijk www.galeriesmarius.nl 1 sept t/m 7 okt do t/m zo 12.00 - 18.00 Boekpresentatie ‘De Noordzee rond’ en opening op vrijdag 7 sept om 16.30

Ali Huizinga

1 Galerie Hoogenbosch

Stationsweg 66, Gorredijk www.galeriehoogenbosch.nl 26 aug t/m 30 sept do t/m zo 13.30 - 17.30 en op afspraak Tjibbe Hooghiemstra Fotografie over de beleving van het landschap met de tijd als belangrijk element. Ali Huizinga | Present Absence Ali Huizinga behaalde in 2010 het predicaat Bonds Meester Klasse (BMK) van de Fotobond. Ze fotografeert verlaten ruimtes, waarin de mens zichtbaar afwezig is. “Om spanning of verwondering op te roepen en de fantasie van de toeschouwer te prikkelen.” Ook te zien: schilderijen van Nico Hemelaar en Jan Radersma.

Jitske Hagens

Dolph Kessler | De Noordzee rond Dolph Kessler presenteert zijn nieuwe boek ‘De Noordzee rond’ en foto’s daaruit. In de afgelopen vijf jaar fotografeerde hij de kust van alle aan de Noordzee gelegen landen. Het werk toont zowel de gemeenschappelijke kenmerken als de gevarieerdheid van de Noordzeekust – inclusief menselijke ingrepen, processen in het landschap en de onttakeling die dat veroorzaakt. De Noordzeekust is al lang niet meer alleen maar ongerept en wordt steeds meer het werken speelgebied van zijn bewoners. www.dolphkessler.nl / www.denoordzeerond.nl Jitske Hagens | Liquids - Een serie over het ontstaan en vergaan der elementen Jitske Hagens laat zich in haar fotografie leiden door haar blik op het dagelijks leven en de interactie tussen mens en omgeving. Een blik die evenwicht zoekt en objecten, landschappen, dieren en mensen als gelijken beschouwt. Hagens’ werk balanceert op tegenstellingen: onbehagen en angst versus geluk en rust. Een ode aan een zachte raadselachtigheid. www.jitskehagens.com Ellen de Vries | Het landschap toegeëigend Het eigen maken van het landschap als fotografische uitdaging: Ellen de Vries wil het landschap doorgronden. Ze kadreert haar wereld met een analoge middenformaatcamera en past geen enscenering of beeldbewerking toe - pure verwondering over de werkelijkheid. De hand van de mens zien we in een klein paadje dwars door een mangrovebos, of een zorgvuldig ingeplant bos of tulpenveld. www.ellendevries.com Dolph Kessler

Het werk van Maartje Jaquet bestaat uit foto’s en films die de poëzie, humor, absurditeit en het surrealisme van de wereld om haar heen laten zien. Hoewel titels en gedichten aanwijzingen geven over Jaquets eigen associaties, blijft er genoeg ruimte voor de verbeelding van de kijker. www.maartjejaquet.nl 3 Kunsthuis SYB

Hoofdstraat 70, Beetsterzwaag www.kunsthuissyb.nl 1 aug t/m 18 sept, feestelijke presentatie en ‘artist talk’ met Frysk Hynder whiskey: za 8 sept 16.00 Elk weekend 13.00 - 17.00 en op afspraak Extra openingstijden: zo 2 t/m zo 9 sept dagelijks 11.00 - 17.00 Beetsterzwaag ligt tussen Drachten en Heerenveen, 4 minuten rijden vanaf de A7 (afrit 28). Bussen vanuit Drachten, Heerenveen en Leeuwarden stoppen voor de deur.

Josien de Geus

2 AlleskAn | Kunstlokaal №8

Schoterlandseweg 55, Jubbega www.alles-kan.info 8 t/m 23 sept, opening za 8 sept, 15.00 za en zo 12.00 - 18.00 en op afspraak Vlakbij het kerkje van Jubbega-Schurega in voormalig schoolgebouw Josien de Geus en Maartje Jaquet | Horizon en stadstuin, landschap als illusie van de natuur Josien de Geus maakt veelgelaagde constructies van fotografie, teken- en schilderkunst en computergraphics die waarneming spiegelen aan interpretatie. De horizon is daarbij een terugkerende metafoor die de grens tussen eindig en oneindig reflecteert. www.josiendegeus.nl

Harald den Breejen en Sjoerd van Leeuwen | Terra Nova Het project Terra Nova verwijst naar de gelijknamige zuidpoolexpeditie (1910-1912) die Sir Robert Scott en veel van zijn expeditieleden fataal werd. De mannen trokken sledes met bevoorrading over een afstand van 700 km naar de geografische pool. De expeditie is door Scott en velen na hem verheerlijkt als het toppunt van (Brits) uithoudingsvermogen. De Terra Nova-expeditie en zijn mythevorming zijn het uitgangspunt van de kunstenaars die zich aangetrokken voelen tot de verhalende kwaliteiten en de fysieke beleving ervan. Den Breejen en Van Leeuwen verplaatsen de heroïsche tocht naar Nederlands meest onaangetaste natuurgebied: de Waddenzee. Het uiteindelijke doel van de tocht is het bereiken van het geografisch middelpunt van deze binnenzee, uitsluitend met mankracht. De fotografi sche documentatie van de totstandkoming van de expeditie vormt het fundament van de presentatie in Kunsthuis SYB. www.haralddenbreejen.net / www.sjoerdvanleeuwen.nl

Still uit de Film Scott of the antarctic (1948) en gevonden foto van wadlopers (2008)

4 Karmelklooster Drachten

Burgemeester Wuiteweg 162, Drachten www.karmelklooster.nl 1 sept t/m 7 okt, za en zo 13.00 - 17.00 Vanaf A7/E22: neem afslag 29, op rotonde naar links (Eikesingel), dan eerste straat links (Sparrehoek) inrij den en volgen tot aan parkeerplaats rechts. NB: navigeer op bestemming ‘Sparrehoek’. Entree zaterdag: € 5 incl koffie/thee Entree zondag: € 10 incl concerten, rondleiding, tuinbezichtiging, koffie/thee (m.u.v. 9 sept: € 15) Overnachten in het Karmelklooster is mogelijk van zaterdag op zondag. Speciaal Noorderlicht-tarief logies met ontbijt: 1-pk € 35 / 2-pk € 60 (excl. entree). Vooraf reserveren via info@karmelklooster.nl of 0512 - 512 103 Tryntsje Nauta | De zee roept Op het afgelegen Willem Barentsz Instituut op Terschelling bereiden jongeren zich vier jaar lang voor op een leven als zeeman. In studentenkamers vol onpersoonlijke elementen, en in vrijwel identieke uniformen wordt hen een toekomstige identiteit aangemeten. Tryntsje Nauta vroeg zich af wat jonge jongens (en een handvol meisjes) van amper twintig bezielt om te kiezen voor een leven op zee. Ze woonde wekenlang bij hen en portretteerde deze nieuwe generatie zeelieden en hun uitzicht op zee. Pieter de Vries | Terra inCognita, van Helsdeur tot Duivels Hoorn “We zien de Wadden nooit van boven. Alleen als ‘plat’ gebied is het bekend, zoals je er doorheen loopt of vaart”. Pieter de Vries wil laten zien hoe mooi en bijzonder de Wadden zijn, ook het Duitse en Deense Wad. De vormen en kleuren die ontstaan door de natuurkrachten zijn alle dagen anders. Hier evolueert de schepping nog bij elk tij. Peter Elzinga | Noorderlicht blijft! Op 16 juli 2012 was het noorderlicht te zien in het Friese Holwerd. Amateurfotograaf Elzinga legde het vast en exposeert zijn foto’s onder de actieslogan ‘Noorderlicht blijft!’

Tuinconcerten en Open klooster Op alle zondagmiddagen beginnen er concerten om 14.00, 15.00 en 16.00, rondleidingen om 14.30 en 15.30 uur en zijn ook de tuinen te bezichtigen. Reserveren mag via info@karmelklooster.nl. 2 sept: Gronings ensemble De Haip met o.a. liedjes van Ede Staal In de zomer van 2009 maakten zij hun entree bij de zomertuinconcerten in het Karmelklooster. Het publiek kreeg er geen genoeg van! Er werd geluisterd, gelachen en gedanst. Entree € 10

9 sept: Gerrit Breteler (zang), Clara Rullmann (vleugel) Gerrit Breteler presenteert deze middag zijn nieuwe cd en zingt ook liedjes van eerdere cd ‘s. Entree € 15 16 sept: Concert ensemble EDIS Folkensemble met Esther Bos (harp, bodhrán, zang), Daniëlle Doodhagen (dwarsfluit, tin whistle, djembé, zang), Isabelle Doodhagen (viool) en Truus de Vries (piano, keyboard). Entree € 10 23 sept: Concert TRIVERSA Ensemble met Anouk de Jong (piano), Judith Bouma (sopraan) en Elsbeth de Jong (altviool). Entree € 10 30 sept: Meijer & Mol in concert Liederen van o.a. Schubert, Brahms, Britten en Fauré door het duo Herman Meijer (vleugel) & Bart Mol (bariton). Entree € 10 7 okt: Pianoconcert Hristo Petrov Aanstormend jong talent met virtuoos en gevoelig spel. Laat u verrassen door deze jonge pianist! Entree € 10 Tryntsje Nauta

Machiel Braaksma

5 E.M. Galerie

Heideanjer 8-b, Drachten | www.emgalerie.nl 2 sept t/m 7 okt, opening zo 2 sept 15.00 do, vr en za 13.00 - 18.00 en op afspraak Vanaf A7/N381 afslag Drachten, bij Hotel Van der Valk (tevens bushalte) Kantorenpark in, bij rotonde recht door, na 100 meter rechtsaf. Moritz Ebinger, Machiel Braaksma, Katarzyna Majak, Dirk Wiersma | 4 x Terra Animata Moritz Ebinger beoefende op Aruba het ‘sculpturaal onderduiken’, waarbij hij sculptuurtjes maakte, die hij onder water bracht om ze duikend te fotograferen in een ongelofelijke wereld van vissen, koralen en scheepswrakken. Met ‘Nomads’ probeerde Katarzyna Majak haar eigen beeld te scheppen van het landschap dat het dichtst bij haar staat. Zij nam het wonen in een buitenwijk van Warschau, met de confrontatie tussen natuur en slaapstad, als uitgangspunt. www.katarzynamajak.com Het werk van Dirk Wiersma is gericht op veldopnamen, mineralen en gesteenten uit zijn oorspronkelijke vakgebied; de geologie. Ook fotografeert hij landschappen en ‘candid’ portretten. www.pantafos.com Machiel Braaksma plukt met licht-dadaïstische inslag objec ten uit het dagelijks leven, waarmee hij nieuwe beelden en situaties schept die hilarisch, ontroerend, verwarrend, relati verend of becommentariërend zijn. www.machielbraaksma.nl

Han Reeder

In expositieruimte De Galerij: In de tentoonstelling ‘Laag op laag’ vertelt Piera Campo (fotografie en gemengde technieken) het verhaal van verlaten plekken zoals lege dorpen of ziekenhuizen, waar de menselijke afwezigheid saillant is. Verder met: Sikko Mulder (gemengde technieken) en Jitse Sikkema (ruimtelijk werk). www.pieracampo.com Opening ‘Laag op laag’: zo 2 sept 15.00. 7 Museum aan de A7 – Rabobank

Lavendelheide 15 (kantorenpark aan de A7), Drachten www.museumdrachten.nl/museum-ad-a7 2 sept t/m 14 okt ma t/m vr 9.00 - 17.00, za en zo gesloten Het Museum aan de A7 is een unieke samenwerking tussen de Rabobank Drachten en Museum Drachten.

6 Schouwburg De Lawei en De Galerij

Burgemeester Wuiteweg 24, Drachten | www.lawei.nl 2 sept t/m 14 okt, wo t/m zo 14.00 - 17.00 en voor, tijdens en na voorstellingen Yvonne Lacet

In Schouwburg De Lawei: Han Reeder | Overgang Het jaarthema van De Lawei en De Galerij is ‘Transitie’. De fotoserie ‘De Lindenlaan’ van Han Reeder brengt dat mooi in beeld. Het is een veertiendaags verslag van de doorbre kende lente die de gang van de schouwburg transformeert tot een doorgang waarin het proces van verandering zichtbaar is. www.hanreeder.nl

Yvonne Lacet | Constructeur van het alledaagse Yvonne zoekt naar archetypische beelden van de westerse stedelijke omgeving. Plekken die je overal tegen kunt komen en die weinig specifieke kenmerken hebben, zoals voorsteden, parken en winkelcentra. Lacet maakt gebruik van eigen observaties, maar ook van beeldmateriaal van internet en uit computergames. Ze maakt schetsen die ze vervolgens uitwerkt in papieren sculpturen; als maquettes zonder verf en decoratie, kaal en zonder opsmuk. In het laatste stadium van het werkproces maakt ze gebruik van fotografie.

Barnet Kansil, Corinne Kruger, Stephanie van Leeuwen, Birgit Matschullat, Marlon Mendonca Dias, Monique van der Mije, Louis Oetelmans, Sonja de Ridder, Maartje Roos, Maurice Snabilie, Rob Steenhorst, Sanne Thunnissen, Albert Timstrebla en Edgar Verhoeven. www.hetblauweuur.nl Stephanie van Leeuwen

De onderzoekers van het MMLab Gent testen de BLINK software

8 VHDG (in de Blokhuispoort)

Blokhuisplein 40, Leeuwarden | www.vhdg.nl 2 sept t/m 7 okt ma t/m do 9.00 - 17.00, vr 9.00 - 23.00 za en zo 11.00 - 17.00 Marleen Andela | BLINK Urban video-chat environment De digitalisering van de afgelopen decennia heeft onze levens en onze omgeving radicaal veranderd. De technologie en elektronica waarmee wij ons omringen zijn van grote invloed op hoe wij functioneren in de wereld. Toch nemen wij al het technisch vernuft om ons heen vaak voor lief en realiseren ons niet altijd dat dit alles gemaakt en bedacht is door mensen. Andela creëert een kleinschalig videochat-netwerk binnen de fototentoonstelling van Noorderlicht in De Blokhuispoort. Via beeldschermen die verspreid hangen door de tentoonstelling, kom je oog in oog te staan met andere bezoekers die zich op dat moment in dit netwerk bevinden. Dankzij speciale beeldanalyse-software, die voor dit project ontwikkeld werd door het Multimedia Lab van de Universiteit van Gent, krijg je, iedere keer dat je met je ogen knippert, steeds iemand anders te zien. Tegelijkertijd zie je hoe andere bezoekers zich door de ruimte bewegen en de tentoonstelling bekijken. Het is kijken naar kijken. www.marleenandela.com

10 Historisch Centrum Leeuwarden

Groeneweg 1, Leeuwarden www.historischcentrumleeuwarden.nl 1 sept t/m eind jan 2013 di t/m vr 11.00 - 17.00, za en zo 13.00 - 17.00 Dolph Kessler | Sjoch dizze stêd / Kijk deze stad Fotograaf Dolph Kessler fotografeerde in opdracht van het HCL ruim een jaar lang de binnenstad van Leeuwarden. Hij legde het winkelend publiek op de Nieuwestad vast en fotografeerde tijdens grote evenementen en volksfeesten. Bijzondere straatbeelden en luchtfoto’s genomen vanaf bekende Leeuwarder gebouwen wisselen elkaar in de expositie af. Bij de expositie verschijnt een fotoboek, uitgegeven door de Friese Pers Boekerij. www.dolphkessler.nl

9 Tresoar, Frysk Histoarysk en

Letterkundich Sintrum Boterhoek 1, Leeuwarden | www.tresoar.nl 3 sept t/m 24 nov, opening 14 sept (Frysk Boekefeest) ma 13.00 - 17.00, di 9.00 - 21.00 wo, do, vr 9.00 - 17.00, za 9.00 - 13.00, zo gesloten

Het Blauwe Uur | 5e Kwartier Het Blauwe Uur (platform voor verbeeldende autonome fotografie) vroeg fotograaf Rommert Boonstra als gastcurator een tentoonstelling samen te stellen. De expositie laat zien dat de camera niet alleen bedoeld is om de buitenwereld te observeren, maar ook om dromen waar te maken. Er is werk geselecteerd van Cis Bakker, Rommert Boonstra, Jenny Boot, Jef Bosman, Danielle Celie, Peter Day, Petra Dorenstouter, Dolph Kessler

11 de Fotofabryk

Zuidergrachtswal 18, Leeuwarden www.elskeriemersma.nl / www.fotofabryk.nl 2 sept t/m 7 okt. za en zo 13.00–17.00 Op 5 minuten lopen vanaf het station, tegenover de Blokhuispoort aan de overkant van het water. Werkplaats de Fotofabryk | de avonturen van Olijfje Werkplaats de Fotofabryk bestaat uit een groep gevorderde amateurfotografen die zich via een eigen programma en workshops verdiepen in alle aspecten van de fotografie. Fotograaf/fotodocent Elske Riemersma coördineert de Werkplaats. De tentoonstelling gaat over een houten anatomisch poppetje: Olijfje. Elke week logeerde ze bij een andere cursist van de Fotofabryk en maakte van alles mee.

Twee tentoonstellingen van AFVL (Fotoclub Leeuwarden) www.fotoclubleeuwarden.nl 12 a Pip’s Gallery in Eden Oranje Hotel

Stationsweg 4, Leeuwarden 1 sept t/m 31 okt. dagelijks 7.00 - 1.00 Tim S. Trebla | The Walk in a Magic Garden ‘Ooit was er, overal om ons heen, magie. De wereld was een prachtige nieuwe plaats, klaar om ontdekt te worden. Dat deden we, en we wisten zeker dat we een tuin of een stukje vergeten land gevonden hadden dat betoverd was, of behekst...’ Trebla zoekt en fotografeert deze magische landschappen, en nodigt ons uit ze met kinderlijke verwondering weer opnieuw te zien. Presentatie i.s.m. Art Connection. www.timstrebla.nl 12 b Fietsenstalling Zaailand - vitrines

Zaailand 96, Leeuwarden 5 sept t/m 5 okt Raamtentoonstelling: continu te bezichtigen AFVL | Het menselijke in het landschap / landschap in het menselijke Fotoclub Leeuwarden toont de al dan niet verwachte menselijke sporen in het landschap, of een onverwacht landschap in het menselijke… Met werk van: Pietrix Runia, Albert Smit, René Visser, Margreet van Vossen en anderen van Fotoclub Leeuwarden. Tim S. Trebla

Linus Harms

13 Kunstenaarscollectief INART

Nieuwburen 10-12, Lemmer www.kunstenaarscollectiefinart.nl 1 sept t/m 7 okt, opening 1 sept 14.00 door burgemeester Dick Stellingwerf van gemeente Lemsterland vr, za en zo, 11.00 - 17.00 Voormalig postkantoor in het centrum van Lemmer. Actie: tijdens Noorderlicht zijn er in beperkte oplage en op vertoon van paspoort, enveloppen te koop met een print van een foto uit de expositie en een aantal ansichtkaarten. Merit de Jong

Josée Algra, Gitte Brugman, Linus Harms, Bas Jongerius, Dolph Kessler, Titeke Postma en Marijke van Ruiten | Poste Restante INART is een collectief van vijf kunstenaars, dat naast het exposeren van eigen werk en dat van gastexposanten een platform biedt aan andere culturele activiteiten, zoals workshops, lezingen en concerten. Tijdens de Noorderlicht Fotomanifestatie 2012 krijgen zeven fotografen de ruimte om nieuw werk te presenteren. De fotografen treden buiten hun vertrouwde kaders en laten verrassende en spannende landschappen zien – bestaand en geënsceneerd – waarin de mens een rol speelt. Soms nadrukkelijk aanwezig, dan weer als schim, passant, bewoner van een andere planeet of slechts een achtergelaten spoor. www.jo-seeart.nl | www.gittebrugman.nl www.linusharms.nl | www.dolphkessler.nl www.propulztp.nl | www.marijkevanruiten.nl

The rite of spring | Merit de Jong Merit de Jong werd volgens eigen zeggen geboren met een potlood in haar hand. In haar werk is haar diepgaande passie voor natuur, spiritualiteit en het ongerijmde voelbaar. Mythen en mystiek lopen als een rode draad door haar leven. Minstens zo belangrijk voor haar vorming als haar opleiding aan de KABK in Den Haag, waren de jaren waarin ze een nomadisch bestaan leidde. Wat ze in die tijd opdeed aan muziek en culturen, gastvrije ontmoetingen en intense spiritualiteit, ligt ten grondslag aan de fotocollages die ze toont bij Galerie de Vis. www.meritdejong.nl

Ook te zien: designmeubelen van Han de Boer.

15 Galerie Steven Sterk: zie pagina 36.

14 Galerie de Vis

Noorderhaven 40, Harlingen | www.galeriedevis.nl 1 sept t/m 6 okt do en vr 12.30 - 17.00, za 11.00 - 17.00, zo gesloten

3 nummers Pf Magazine Pf Magazine en Pf.nl Een bron van inspiratie en informatie Pf is al meer dan 25 jaar hét vakblad voor professionele fotografie. Kracht van het blad is de combinatie van vaktechnische inhoud en beeld, samengesteld door een betrokken onafhankelijke redactie. Iedere editie bevat een uniek portfolio van een professionele fotograaf.

0 2 euro

www.pf.nl

voor slechts

Stopt automatisch.

PROEF abonnement 3 nummers Pf Magazine voor slechts € 20,Ja, ik wil graag voordelig kennismaken met Pf Magazine en bestel een proefabonnement van 3 nummers. Ik betaal hiervoor slechts € 20,- (incl. 6% BTW). Dit abonnement stopt automatisch. Ja, ik ontvang graag al het relevante nieuws via de wekelijkse nieuwsbrief van Pf.

Bedrijf Naam

dhr.

mevr.

Scan de QR code om online aan te melden...

Adres Postcode/plaats Telefoon E-mail Datum Stuur gratis op naar: Handtekening Online aanmelden gaat sneller! Ga naar Pf.nl/abonneren

Eisma Businessmedia BV Antwoordnummer 470 8900 VC Leeuwarden.

Deze actie is geldig in Nederland en België tot en met 31-12-2012. Prijs is inclusief 6% BTW. U ontvangt een factuur. Wijzigingen voorbehouden.

Postzegel is niet nodig.

III

kerkenroute church route

Zes bijzondere tentoonstellingen in zes oude kerkjes op het Friese platteland.

Six special exhibitions in six ancient churches in rural Friesland.

Een uitgebreide routebeschrijving en meer informatie vindt u op www.noorderlicht.com.

Itineraries, bus tours and English exhibition texts can be found at www.noorderlicht.com.

Deze route kwam tot stand in samenwerking met Stichting Alde Fryske Tsjerken. Zie ook de Bustour op pag 53.

This route was developed in collaboration with Foundation Alde Fryske Tsjerken.

II Rotondekerk Terband

Pastorielaan 12, 8441 PR Terband 2 sept t/m 7 okt, za en zo 13.00 - 17.00 Terband ligt ten noorden van het knooppunt Heerenveen. Het kerkje ligt ten zuiden van het dorp, tegen het knooppunt aan. Deze tentoonstelling wordt u gepresenteerd door ARTemisia in Kunstzaken (Leeuwarden). www.artemisiainkunstzaken.nl

Oscart & Chaos

I Kerkje de Kapelle

Kapellewei 6, Haskerdijken www.tinekefischer.com 2 sept t/m 7 okt di t/m zo 12.00 - 17.00 Even ten noorden van Heerenveen en het dorpje Haskerdijken via Leeuwarderstraatweg / Rijksstraatweg, na ophaalbrug direct links Kapellewei inrijden. Achter de kerk staat een picknicktafel met prachtig uitzicht over het Friese land. Er is de mogelijkheid koffie, thee of een drankje (zoals Friese wijn en whiskey) te gebruiken en er zijn diverse streekproducten te koop. Oscart & Chaos Huverjende swarte skientme, oer my Hinne Multidisciplinair kunstenaar / fotograaf Sandra de Groot en schilder / visueel kunstenaar Oscar Venema werken al geruime tijd samen. Hun werk is een samengaan van fotografie en krachtige, rauwe schildergebaren; weerbarstige doch sensitieve en expressieve beelden met een zintuiglijke directheid. Hun meest recente serie is een landschaps-portretreeks met paarden. Navoelbaar in deze serie is de wederzijdse fascinatie voor realiteit versus surrealiteit. Door de combinatie van beide disciplines, onstaan beelden die de realiteit ontstijgen; een wereld van zinnebeeld en archetype. www.oscart.nl / www.chaos.si

Annagreet Hoogeland | pinholefotografie Annagreet Hoogeland fotografeert met een pinhole-camera; een klein houten doosje met in plaats van een lens een minuscuul klein gaatje. Deze allereerste en simpelste fotografie-techniek geeft foto’s met een schilderachtige, fluweelzachte uitstraling; verstilde beelden met een zekere raadselachtigheid. Hoogeland maakt haar opnames analoog, waarna zij ze digitaliseert. Ze streeft ernaar krachtige beelden te tonen die eerder een gevoel oproepen dan een verhaal vertellen. Landschappen en de rust die zij er vindt, zijn voor haar een bron van inspiratie. In de kerk van Terband toont Hoogeland haar liefde voor het Friese landschap; de slootjes, de wolkenluchten, het strand, de veranderlijkheid van lijnen en vormen. Ook ‘verschijnselen’ in het landschap als hekjes, dieren of een aangespoeld bekertje op het strand zijn onderwerp in haar werk. Annagreet Hoogeland is op za 22, zo 23, za 29 en zo 30 september aanwezig bij de tentoonstelling.

Annagreet Hoogeland

De Kapelle ligt aan het Jabikspaad, de pelgrimsroute naar Santiago de Compostella, en is een waardevolle historische plek. De monnik Dodo leefde in de 13e eeuw in alle eenvoud in het kerkje en heeft er – zo is opgetekend – mensen genezen. Na zijn dood is hij heilig verklaard. In het bos nabij Haskerdijken is een gedenk-/wensmuur, gemaakt door kunstenaar Tineke Fischer, waar je je wensen bij Dodo kunt achterlaten. Fischer huurt De Kapelle tegenwoordig als atelier.

Maarten de Kok

IV Hervormde kerk Kortezwaag

De Leijen 29, 8401 AA Gorredijk 2 sept t/m 7 okt. za en zo 13.00 - 17.00 Het voormalig dorp Kortezwaag maakt nu deel uit van Gorredijk, en ligt even buiten de dorpskern.

Jan van Til

III Bonifatiuskerk Ter Idzard

Idzardaweg 61, 8476 EP Ter Idzard 2 sept t/m 7 okt, za en zo 13.00 - 17.00 Ter Idzard ligt 13 kilometer onder Heerenveen aan de A32 ter hoogte van Wolvega. Jan van der Til | Boek III ‘De aanblik alleen al van een kaal of vol onkruid staand stuk grond doet bij ons een verlangen naar boven komen om de orde te herstellen en van deze wildernis onze eigen versie van het paradijs te scheppen’. Bovenstaand citaat is afkomstig uit een van de 1200 planten tuinboeken die Jan van der Til de afgelopen jaren verzamelde en bestudeerde. In het kerkje van Ter Idzard toont hij in een groot aantal losse cahiers foto’s uit deze boeken. De bezoeker mag hierin dwalen en wordt uitgedaagd zijn eigen paradijs of wildernis te scheppen. www.janvandertil.nl

Maarten de Kok | Secret Science Noord Europa 2011 Het studieseizoen is begonnen ergens in een geheim veld midden op het boeren platteland. 16 radio-antennes volgen dag in dag uit kleine muizen in hun holletjes en tunnels onder de grond. Sectoren worden gescheiden door stalen platen en afgeschermd door netten om de muizen te beschermen tegen roofdieren en vogels. Er ontstaat hier een bloeiende vegetatie die nergens anders ter wereld voorkomt. Plaatsen waar onderzoek gedaan wordt met dieren worden vaak omringd door mysterie en geheimzinnigheid. Wetenschappers houden niet van pottenkijkers omdat ze bang zijn dat hun ideeën worden gestolen of dat dierenactivisten het onderzoek zullen verstoren. De foto’s van Maarten de Kok komen voort uit enerzijds bewondering voor en anderzijds scepsis over de mens in zijn niet-directe leefomgeving. De Kok vraagt zich af welke plekken in de wereld gesloten zijn voor de buitenwereld. Daarbij komt hij op plekken die niet in het heden te lijken te bestaan. Maarten de Kok is op zondag 9 en 16 september aanwezig bij de tentoonstelling.

V Hervormde kerk Schurega

Kerklaan 3, Jubbega-Schurega 2 sept t/m 7 okt. za en zo 13.00 - 17.00 De kerk ligt prachtig aan de rand van een bos, en is bereikbaar via een zandpad vanaf de doorgaande weg (N380 Schoterlandseweg) tussen Nieuwehorne en Donkerbroek.

Het Atelier aan de Middendijk is een project van Dirk-Jan Visser, Thijs Middeldorp, Joost Janmaat en Christian Ernsten. Zij nodigen kunstenaars uit om te werken in het atelier dat wordt beheerd door stichting De Middendijk. Meer informatie: 06 10144674.

Presentatie en toelichting vrijdag 7 september om 20.00 Atelier aan de Middendijk en Guido Marsille Aan de Middendijk ‘Ons vertrekpunt is de drempel van een boerderijtje aan de Middendijk bij Usquert in de Groningse Noordpolder, het noordelijkste deel van Nederland. Wij kochten de woning van Jos Nienhuis, een bioloog die zichzelf bij aankoop van het huis in 1980 had afsloten van water, gas en telefoon, om zijn eigen experiment van energiearm leven te beginnen. Nienhuis was onderdeel van een tweede trek van vrije geesten naar het Groningse platteland na de oorlog. De avant-garde schilders van De Ploeg waren in de jaren twintig de eersten die dit landschap ‘ontdekten’ en haar schoonheid toonden via hun schilderkunst. Nienhuis leverde aan de Middendijk een idealistische strijd tegen de door de ruilverkaveling geïmporteerde distels. Zonder natuurlijke vijand groeide deze agressieve plant explosief, wat de boeren deed besluiten tot chemische bestrijding. Nienhuis zag dit als een uitwas van de commercialisering van het land. Hij trok ze daarom met de hand, want tot bestrijding was hij wettelijk verplicht. Zijn boerderijtje met een hectare grond groeide uit tot een plek met wilde bebossing midden in het agrarische productieland met zijn strakke lijnen. Ons huis aan de Middendijk is sinds 2012 een atelier waar getest wordt welke relevantie de erfenis van Jos Nienhuis nu heeft. Het is een vertrekpunt om verhalen te verzamelen uit deze omgeving. Dat doen we in samenwerking met bewoners en instellingen in de omgeving en residents uit heel Nederland.’ atelieraandemiddendijk.wordpress.com Atelier aan de Middendijk

Heidi de Gier

VI Dorpskerk Rottevalle

Buorren 18, Rottevalle 2 sept t/m 7 okt. za en zo 13.00 - 17.00 Rottevalle ligt even ten noorden van Drachten aan de N369. De kerk staat in het centrum van het dorp. Heidi de Gier | A Falling Horizon De Sophiapolder is een klein eiland in de rivier de Noord vlakbij Dordrecht. Op dit eiland had Hannie de Vos een boerderij met schapen. Zelf woonde zij met haar drie kinde ren aan vaste wal en elke dag roeiden zij de rivier over om de dieren te verzorgen. Het eiland had iets on-Nederlands; een kapotte tractor mocht er gerust nog twintig jaar blijven staan. Maar deze plek ontkwam niet aan de plannenmakers; het eiland wordt een zoetwatergetijdengebied. De dijk zal worden doorgestoken, zoals op veel plekken in Nederland vruchtbare landbouwgrond wordt omgezet in nieuwe natuur. De boerderij is gesloopt, de bodem is afgeschraapt, het riet is gekapt en de bomenrij is omgezaagd, want alles wat door mensen is gemaakt moet verdwijnen om plaats te maken voor de natuur, vlonderpaden en een vogelkijkhut. Als het klaar is, wordt het gebied opengesteld voor recreanten die dan via een pontje het eiland kunnen bereiken. Heidi de Gier heeft het laatste jaar van het leven op het eiland gefotografeerd, en dan met name het gezin dat ongewild afscheid moest nemen van diens leefomgeving. De Gier heeft van A Falling Horizon samen met ontwerper Hans Gremmen en met tekst van Tracy Metz een boek gemaakt, waarin tijd en herinnering centraal staan. www.heididegier.nl Heidi de Gier is op zondag 2 september aanwezig bij de tentoonstelling

interview catherine nelson

Catherine Nelson

‘Het is niet moeilijk in de natuur een paradijs te herkennen’ Na haar studie aan de College of Fine Arts in Sydney werkte kunstenares Catherine Nelson (Australië, 1970) mee aan de visuele effecten van Moulin Rouge, Harry Potter and the Prisoner of Azkaban en 300. Het was een hectisch leven, dat haar over de hele wereld voerde. In 2008 besloot ze zich volledig toe te gaan leggen op eigen werk: poëtische landschappen waarin fotografie en digitale bewerking naadloos samenkomen. Het landschap in je werk lijkt op het oog geïdealiseerd en bedacht. Is het ook zo bedoeld? ‘Gewoonlijk maak ik honderden foto’s van een gebied, liefst binnen een paar uur tijd, zodat de lichtomstandigheden niet te veel veranderen. Uit die foto’s construeer ik een beeld dat mijn visie en ervaring van een specifieke plek weergeeft. Misschien is die visie imaginair, maar de plek zelf is heel echt. Ik ben opgegroeid in Australië, waar de seizoenen minder evident zijn dan in Europa, waar ik inmiddels al tien jaar woon. Ik ben erg gevoelig voor de veranderingen die het landschap gedurende een jaar doormaakt. Sneeuw, herfstkleuren, bloesems in de lente – het voelt allemaal nog nieuw en avontuurlijk. Dat zie je terug in dit werk.’

Je hebt twaalf jaar als designer in de filmindustrie gewerkt. Heeft dat je werk beïnvloed? ‘Het was een opwindende industrie om in te werken, maar ook een onmisbare leerervaring. Ik werd blootgesteld aan alle ontwikkelingen op het vlak van digitaal gemanipuleerd beeld. Dankzij film heb ik geleerd heel gedisciplineerd te werken en te geloven dat alles mogelijk is. Esthetisch is er ook een invloed: er zit een zeker gevoel voor theater en drama in mijn werk. Dieren zorgen voor dynamiek, en ik probeer mijn beelden verhalend te maken. Daarnaast verander ik de belichting soms om een droomachtige sfeer te creëren waarin de scheidslijn tussen dag en nacht diffuus wordt.’ Jouw werelden zijn overwegend paradijselijk. Of mis ik dan iets? ‘Het is positief werk, zonder duistere ondertoon. Als je van de natuur houdt en de natuur res pecteert is het niet moeilijk er een paradijs in te herkennen. Dit zijn voor veel mensen onzekere tijden, maar op de natuur kun je rekenen voor een positieve ervaring. Ik denk dat het ook niet vreemd is dat veel kunstenaars zich meer met die natuur bezig houden. Ze kijken buiten zichzelf en willen deel worden van iets groters.’

‘It is not difficult to recognize a paradise in nature’ After studying at the College of Fine Arts in Sydney, the artist Catherine Nelson (b. Australia, 1970) assisted in the production of the visual effects for Moulin Rouge, Harry Potter and the Prisoner of Azkaban and 300. It was a hectic life which took her all over the world. In 2008 she decided to devote herself entirely to her own work: poetic landscapes in which photography and digital manipulation come together seamlessly. The landscape in your work appears to the eye to be idealized, almost invented. Is that your intention? ‘Normally I make hundreds of photos of an area, preferably within a couple of hours, so that the lighting conditions do not change too much. Using these photos I construct an image that reflects my vision and experience with that specific place. Perhaps that vision is imaginary, but the place itself is very real. I grew up in Australia, where the seasons are less evident than in Europe, where I’ve lived for ten years now. I have a great sensitivity about the changes that a landscape undergoes during a year. Snow, fall colours, blossoms in the spring – it was all new to me, a big adventure. You can find that reflected in this work.’

You worked for twelve years as a designer in the film industry. Has that influenced your work? ‘It was an exciting industry to work in, and an indispensable experience in my life. I was exposed to all the developments in the field of digitally manipulated images. Thanks to film I learned to work in a very disciplined way, and to believe that everything is possible. It was also an influence aesthetically: there is a certain feeling for theatre and drama in my work. Animals provide dynamism, and I try to make my images tell a story. In addition I sometimes change the lighting to create a dreamy atmosphere in which the distinction between day and night becomes blurred.’ Your worlds are overwhelmingly paradisal. Or am I missing something? ‘It is positive work, without a dark undertone. If you love and respect nature it is not difficult to recognize a paradise in it. For many people these are uncertain times, but you can count on nature for a positive experience. I think it’s also not all that surprising that many artists are engaging more and more with nature. They are looking outside themselves and want to become part of something bigger.’

Benoit Vollmer

Gรกbor Kerekes

activiteitenprogramma Corrie Besems

Fietsroutes Kijk op www.noorderlicht.com voor speciale Noorderlichtfietsroutes langs alle locaties van Terra Cognita, en de kerkjes en galeries in de regio Heerenveen-Drachten. U kunt ook gebruik maken van bestaande fietsroutes van Fan Fryslân, zoals bijvoorbeeld: het ‘Wâldenpaad’ door de Friese Wouden en langs de Tjonger (32 km), startpunt: Hotel Tjaarda in Oranjewoud het ‘Westskoatterpaad’ rond Heerenveen (34 km), startpunt bij Recreatiegebied De Dreef ‘Adellijk Beetsterzwaag’ langs landhuizen en tuinen van de oude Friese adel (58 km), startpunt bij Par- keerplaats carpool Beetsterzwaag, Hoofdstraat 23.

Overnachting en tuinconcerten in voormalig nonnenklooster Logies met ontbijt van zaterdag op zondag voor speciaal Noorderlicht-tarief Zondagmiddag-concerten in de tuinen, met rondleiding en expositie Zie Karmelklooster op pag 38.

activities programme

Rondleidingen Staatsbosbeheer Het Museumpark Landgoed Oranjewoud van vroeger en heden

In 1676 stichtte Albertine Agnes van Oranje het landgoed Oranjewoud, met landhuis. In 2004 is een deel van het landgoed door de huidige eigenaar Staatsbosbeheer weer in de oorspronkelijke barokstijl hersteld. In een nieuwe tuin met waterpartijen heeft toen ook Museum Belvédère een plek gekregen. Uiteraard is het genieten in het prachtige museumpark, maar ook de rijke cultuurhistorie van het landgoed inspireert en boeit. Vrijwilligers van Staatsbosbeheer vertellen u tijdens een rondleiding graag meer. Inlichtingen: 0516 - 425 030 of vrijwilligersmlo@gmail.com.

Busritten | fotografie per bus Stap in voor een bustour langs fotografie via een landelijke route door de mooie ‘Friese Wouden’ met het kenmerkende coulissenlandschap. Er zijn drie verschillende routes. Gedetailleerde informatie en routes vindt u op www.noorderlicht.com. Reserveren Als u reserveert, bent u zeker van een plek. Stuur een mail met naam, adres en telefoonnummer naar info@noorderlicht.com, vermeld om welke dag en hoeveel personen het gaat en waar u wilt instappen.

Zondag 9 en zondag 16 september

Kerkenroute U kunt instappen om 12.00 uur op Station Heerenveen of om 12.30 uur bij Museum Belvédère. We bezoeken de kerkjes van Terband, Haskerdijken, Rottevalle, Kortezwaag en Ter Idzard en zijn om ±17.45 uur weer terug bij het museum en om ±18.00 uur bij het station. Onderweg krijgt u een gratis flesje fris naar keuze. U moet zelf uw lunch meenemen. In de kerken is koffie en thee te krijgen en zijn toiletten aanwezig. Kosten: € 17,50 p.p. / kinderen t/m 12 jaar € 5

groep van 4 of meer € 15 p.p.

Zaterdag 8 september

Zaterdag 15 september

Galerieroute

Museumroute

U kunt instappen om 12.00 uur op Station Heerenveen of om 12.30 uur bij Museum Belvédère. We bezoeken Galerie Steven Sterk (waar Dolph Kessler u vertelt over zijn nieuwe boek), Galerie Hoogenbosch en het Karmelklooster. Daar krijgt u koffie/thee met kloostermoppen of nonnenkusjes en kunt u behalve de expositie ook het klooster en de tuinen eromheen bekijken. Daarna rijden we naar De Lawei, E.M. Galerie en Kunsthuis SYB. In SYB wordt dan een feestelijke presentatie gehouden, alwaar gratis Friese whiskey wordt geschonken. Na het laatste bezoek aan galerie AlleskAn zijn we om ±17.45 uur weer terug bij het museum en om ±18.00 uur bij het station. Onderweg krijgt u een gratis flesje fris naar keuze. U moet zelf uw lunch meenemen.

Museum Belvédère opent om 11.00 uur. Vanaf Station Heerenveen vertrekken ieder half uur pendelbussen naar het museum. De tourbus vertrekt bij Museum Belvédère om 13.30 uur. Tot die tijd kunt u de exposities in en om het museum bekijken, een kopje koffie of thee drinken en lunchen in het museumrestaurant. Na Belvédère rijden we in ca. 45 minuten naar Museum Dr8888. Daar bezoekt u de tentoonstelling en eventueel (een gedeelte van) het videoprogramma en krijgt u een koffie/thee ‘de luxe’. Om 16.00 uur vertrekken we richting Museum Willem van Haren. Vanaf daar wordt u teruggebracht naar uw vertrekpunt. We zijn om ±17.40 bij Station Heerenveen en uiterlijk om 18.00 uur bij Museum Belvédère. Onderweg krijgt u een gratis flesje fris naar keuze. Kosten: € 22,50 p.p. / kinderen t/m 12 jaar € 7

Kosten: € 22,50 p.p. / kinderen t/m 12 jaar € 7

groep van 4 of meer € 20 p.p.

De entree en koffie/thee met gebak in het

Karmelklooster zijn bij de prijs inbegrepen.

groep van 4 of meer € 20 p.p. De koffie/thee ‘de luxe’ in Museum Dr8888 is bij de

prijs inbegrepen. De entree voor de musea moet u

nog apart betalen. Met MJK is de totale entree € 2

en zonder € 18.

lezingenprogramma lectures programme Museum Belvédère Alle lezingen vinden op zondagmiddag plaats in het restaurant van Museum Belvédère. De lezingen op zondag 2 september zijn allemaal in het Engels. Op de overige zondagmiddagen worden de lezingen gehouden in het Nederlands. De lezingen zijn gratis, maar voor het museum geldt entree.

door nieuwe vormen en markten te onderzoeken. In de komende maanden wordt Biophilia (als work in progress) getoond in Parijs, Tokio en Los Angeles. In February 2012, the Italian Ministry of Foreign Affairs and Ministry of Culture named Marco Vernaschi (Italy) Ambassador of Italian Excellence in the World, for his achievements in Arts. His last work, Placebo, was exhibited in 2011 at the Venice Biennale, in St.

All lectures take place on Sunday afternoon in the Museum Belvédère restaurant. All lectures on Sunday, 2 September are in English. On the other Sunday afternoons the lectures are held in Dutch. All lectures can be visited freely, after payment of museum entry.

Petersburg and Buenos Aires and will be at the MACRO, in Rome, September 2012. Vernaschi’s work with the Pulitzer Center received several awards, including the World Press Photo. Terra Cognita will be the stage from which Vernaschi will be intro ducing his work-in-progress Biophilia; a project which goes beyond

Zondag 2 september | Sunday 2 September 12.00 uur | noon

photography including a show featuring Argentinean actress Juli

Marco Vernaschi

contribute. Biophilia is Vernaschi’s attempt to push photography

In february 2012 benoemden het Italiaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken en het Ministerie van Cultuur Marco Vernaschi (Italië) tot Ambassadeur van Italiaanse Excellen tie, voor zijn verdiensten in de kunsten. Zijn laatste werk, Placebo, is tentoongesteld op de Biënnale van Venetië in 2011, in St. Petersburg en Buenos Aires en staat gepland voor de MACRO in Rome, in september 2012. Vernaschi’s werk voor het Pulitzer Center ontving verschillende onder scheidingen, waaronder de World Press Photo Award.

beyond, opening to new form of expression and markets. In the

Tijdens Terra Cognita presenteert Vernaschi voor het eerst zijn work-in-progress Biophilia; een project dat meer omvat dan alleen fotografie. Zo is er bijvoorbeeld een show met de Argentijnse actrice Juli Zeta en een serie culturele evenementen waar het publiek aan kan bijdragen. Biophilia is Vernaschi’s poging de fotografie verder te ontwikkelen

Zeta, and a series of cultural events in which people are invited to

following months Biophilia will also be presented (as a work in pro gress) in Paris, Tokyo and Los Angeles.

Zondag 2 september | Sunday 2 September 13.00 uur | 1 am

Jörg M. Colberg Jörg Colberg (VS) is schrijver, fotograaf en leraar. Zijn website Conscientious is vanaf de start in 2001 een van de meest gelezen en invloedrijke blogs geworden, gewijd aan hedendaagse autonome fotografie. Colberg’s artikelen zijn gepubliceerd in fotografie- en designmagazines en in monografieën van fotografen. Hij is faculteitslid van het International Limited-Residency Photography MFA Program aan de Hartford Art School, het Massachusetts College for Art and Design in Boston, en aan de Rhode Island School of Design in Providence. Het onderwerp van Colberg’s lezing is Fotografie in 2012: Waar we zijn, waar we niet zijn, waar we zouden kunnen zijn; waar we het teveel over hebben en waar we het te weinig over hebben.

its inception in 2002, his website Conscientious has become one of

Zondag 2 september | Sunday 2 September 14.00 uur | 2 pm

the most widely read and influential blogs dedicated to contempo-

Graeme Williams

rary fine-art photography. Articles by Colberg have been published

Graeme Williams (Zuid-Afrika) vertelt in zijn lezing over hoe fotografie in Zuid-Afrika én zijn eigen benadering van de fotografie veranderden in de periode van afschaffing van de apartheid. De politieke en sociale veranderingen tussen 1989 en 1994 vroegen om een andere fotografische reactie. In deze periode werkte Williams als freelancer voor Reuters en andere agentschappen om toegang te krijgen tot de gebeurtenissen die het land veranderden. Na 1994 merkten hij en andere Zuid-Afrikaanse fotografen dat de aandacht van de media voor het land verslapte. Dit viel samen met een verminderde vraag naar reportages en een groeiende interesse in fotografie van musea en galerieën. De aandachtsverschuiving in het werk van Williams in de afgelopen 25 jaar komt door deze externe veranderingen en is tevens een afspiegeling van zijn persoonlijke transformatie. Het werk van Graeme Williams is wereldwijd tentoongesteld en gepubliceerd en is opgenomen in vele permanente collecties en verzamelingen.

Jörg Colberg (USA) is a writer, photographer, and educator. Since

in photography and design magazines, and in photographers’ monographs. He is a faculty member at the International LimitedResidency Photography MFA Program at Hartford Art School, at the Massachusetts College for Art and Design in Boston, and at the Rhode Island School of Design in Providence. Colberg’s talk will address Photography in 2012: Where we are, where we are not, where we could be; what we think about too much, and what we don’t think about enough.

Graeme Williams (South Africa) will discuss how photography in South Africa and particularly his approach to photography, changed pre- to post-apartheid. The political and social change between 1989 and 1994 prompted a different photographic response. It was during this period that Williams freelanced for Reuters and other news outlets in order to gain access to the events that transformed the nation. Following 1994, he and other South African photo graphers became aware that the media’s attention had shifted away from the country. This period also coincided with a worldwide reduction in the demand for reportage and a growing interest in photography from art galleries and museums. The bodies of work Williams produced over the past 25 years have shifted in response to these outward changes in his environment, but also reflect his personal transformations. The work of Graeme Williams has been exhibited and published internationally and is housed in many permanent collections.

Zondag 2 september | Sunday 2 September 15.00 uur | 3 pm

Visual and Environmental Studies at Harvard University. Her work

Toni Hafkenscheid

Museum of American Art and the Museum of Fine Arts in Houston,

De posterfoto van Terra Cognita is van Toni Hafkenscheid. Natuur doet hem vaak denken aan het modelspoorbaantje dat hij als kind had. Vooral het Noord-Amerikaanse landschap (Hafkenscheid emigreerde van Amsterdam naar Canada) associeert hij met de bomen van katoenwol en bergen van karton waar zijn treintjes doorheen reden. Door tilt-shift-lenzen ‘verkeerd’ te gebruiken, kan hij een heel klein stukje van het landschap scherp fotograferen en de rest van het beeld onscherp laten, wat een kunstmatige aanblik geeft.

among other collections.

is in permanent collections at the MOMA in NY and the Whitney

Misha de Ridder

The Terra Cognita poster photo is by Toni Hafkenscheid. Nature often reminds him of the toy model railroad he had as a child. Especially the North American landscape (Hafkenscheid emigrated from Amsterdam to Canada) he associates with the cotton wool trees and cardboard mountains through which his trains used to

Zondag 9 september | 14.00 uur

ride. With the ‘wrong’ use of tilt-shift lenses, he can focus on a very

Misha de Ridder - Unreal Realities

small piece of landscape while blurring the rest of the image, which

Fotograaf Misha de Ridder probeert het vluchtige en mysterieuze in de natuur te vangen. Ook zoekt hij naar echo’s van het verleden in het landschap van het heden, zoals bijvoorbeeld in de Kennemerduinen in Noord-Holland in de serie Dune. Met zijn werk probeert De Ridder iets wat bij uitstek individueel is, namelijk de beleving van een land schap, toegankelijk te maken voor de kijker.

makes it feel artificial. Sharon Harper

Paul Bogaers

Zondag 2 september | Sunday 2 September 16.00 uur | 4 pm

Sharon Harper In het werk van Sharon Harper staan technologie en perceptie centraal. Ze fotografeerde de nachtelijke hemel boven het Canadese stadje Banff. Dankzij de lange slui tertijd zien we de sporen van sterren als krassen van licht. Overtrekkende wolken en lichtvervuiling worden visuele verstoringen. Sharon Harper behaalde haar Master of Fine Arts aan de School of Visual Arts in New York. Momenteel doceert ze aan Harvard University. Haar werk is opgeno men in de collecties van onder meer het MOMA in New York, het Whitney Museum of American Art en het Museum of Fine Arts in Houston. Sharon Harper’s work explores technology and perception. She photographed the night sky over the Canadian city of Banff. The use of long shutter speeds causes the tracks of stars to show up like scratches of light. Light pollution and clouds pulling over become visual distortions. Harper holds an M.F.A. from the School of Visual Art in New York City. She is currently an Associate Professor of

Zondag 16 september | 14.00 uur

Paul Bogaers - Gedachtenfotografie Fotograaf Paul Bogaers is geregeld te vinden op vlooienmarkten en in rommelwinkeltjes. Een aantal jaren terug raakte hij geïntrigeerd door een type ansichtkaart waarop een landschap staat afgebeeld dat wordt weerspiegeld in water. Draai het beeld een kwartslag en er ontstaat een abstracte vlek die doet denken aan de inktvlekken uit de Rorschachtests. Hoewel Rorschachs theorieën zijn achterhaald, vertelt de instinctieve reactie op deze beelden ons iets over de psychologie van het kijken. We kunnen niet kijken zonder betekenis te geven, zegt Bogaers.

Zondag 23 september | 14.00 uur

Korrie Besems - Verzonnen Verleden & Luilekkerlandschap Het verstedelijkende landschap is sinds jaren hoofdonderwerp in het werk van fotografe, beeldend kunstenaar en docent Korrie Besems. In haar lezing komt o.a. de extreme thematisering van woon- en recreatiegebieden aan bod. Na een korte toelichting op haar oeuvre zal Besems de thematisering en kunstmatige identiteitsvorming van nieuwe woonomgevingen en vrijetijdslandschappen nader toelichten. Ontwerpers hanteren steeds vaker thema’s die zijn verzonnen of gekopieerd uit een verleden dat in feite nooit heeft bestaan. Kennelijk heeft het (kopers-)publiek tegenwoordig andere en sterkere visuele prikkels nodig om gelokt, verleid, geamuseerd en tevreden gesteld te worden. De thema’s worden mede hierdoor steeds extremer. Ze vertonen in toenemende mate een hang naar nostalgie waardoor kitsch op de loer ligt. Zondag 30 september | 14.00 uur

Gerco de Ruijter - Almost Nature Gerco de Ruijter fotografeert met een op afstand bestuurbare camera aan een vlieger. In Baumschule speelt hij een spel met de scherp gedefinieerde cultuurlandschappen van de boomkwekerij. Binnen de strakke ritmes van de bomenrijen vallen de kleine afwijkingen op – en juist die afwijkingen maken ons weer bewust van de natuur. De serie Almost Nature maakte hij boven een coniferenkwekerij in Boskoop. Elke plant is hier een kloon, waarbij elke kleurschakering afstamt van een andere bron. Ze zijn, zegt De Ruijter, het equivalent van de fotografische pixel. Gerco de Ruijter

Zondag 30 september | 15.30 uur

Club Donny - Strictly unedited journal on the personal experience of nature in the urban environment Club Donny geniet in groeiende kring bekendheid als een origineel magazine over persoonlijke natuurervaringen in de stedelijke omgeving. Natuur is voor Club Donny wat ons in fundamentele zin bindt, zelfs in de meest geürbaniseerde maatschappij. Het tijdschrift brengt dat gegeven twee keer per jaar in kaart met fotografie en teksten van bekende en anonieme natuurliefhebbers. Club Donny is een initiatief van grafisch ontwerper Samira Ben Laloua, beeldend kunstenaar Frank Bruggeman en tuinen landschapsarchitect Ernst van der Hoeven. Zondag 7 oktober | 14.00 uur

Matthijs Schouten Schouten is strategisch medewerker bij Staatsbosbeheer en bijzonder hoogleraar Ecologie en Filosofie van het Natuurherstel aan de Wageningen Universiteit. Hij houdt zich sterk bezig met de relatie tussen mens en natuur en schreef het boek Spiegel van de Natuur dat het beeld van de natuur in verschillende culturele tradities verkent. Dat thema staat ook centraal in de lezing.

videoprogramma video programme Museum Dr8888 doorlopende vertoning | continuous screening duur | duration 1:34:29

Meike Nixdorf – In the Orbit of El Teide - A video documentary / 6:57 Korte sfeerimpressies van Nixdorf aan het werk in Tenerife. Brief impressions of Nixdorf working in Tenerife. Peter Solness – Nocturnal / 4:42 Een nachtelijke fotografie-expeditie met op kleding gemonteerde lichtinstallaties. A nocturnal photography expedition with light installations mounted on clothing. Simon Roberts – How to take a Photograph on a 5 x 4 inch Camera / 4:46 Over hoe en waarom hij met een technische camera fotografeert. About how and why he uses a technical camera.

Rena Effendi – Oil Village / 2:35 Boeiende en sferische slideshow over natuurvernietiging door olie-industrie. Fascinating and spherical slideshow on the destruction of nature by the oil industry.

Zhao Renhui – Interview / 2:11 Over zijn ontmoeting met “Critical Zoologists” diep in de bossen in China. About his meeting with “Critical Zoologists” deep in the forests in China. Simon Roberts – Interview / 2:49 Over “Sunderland vs. Liverpool” en onze relatie met het landschap. About “Sunderland vs. Liverpool” and our relationship with the landscape.

Micheal Floman – Under the Cover of darkness / 27:10 Prachtige documentaire over hoe experiment en een onconventionele wijze van werken juweeltjes kunnen opleveren. A stunning documentary about how experiment and an unconventional way of working can produce gems.

Hiroyuki Masuyama – Self portrait / 2:18 Hiroyuki Masuyama – 01.01.2011-31.12.2011 / 0:55 Videowerken over de kleine veranderingen die de tijd bepaalt in het landschap. Video works on the small changes that time determines in the landscape.

Scarlett Hooft Graafland – March of Many Dots / 1:48 Over de schouder meekijken hoe de fotograaf werkt in overweldigend Noorwegen. Watch over the shoulder of the photographer working in overwhelming Norway.

James Withlow Delano – In Conversation with James Withlow Delano / 7:11 Delano vertelt over Japan na de desastreuze tsunami. Delano tells of Japan after the devastating tsunami.

Thomas Wrede – Interview / 5:36 Over zijn toegewijde en intensieve werkwijze. About his dedicated and intensive process of working. Susannah Sayler & Edward Morris – Expedition Gowanus / 7:44 Verslag van een kanotocht door Brooklyn, NY. Report of a canoe trip through Brooklyn, NY. Graeme Williams – Studio Visits: South Africa 2011 / 3:41 Interviews met Zuid-Afrikaanse kunstenaars. Interviews with South African artists.

Erik Jan van de Geer – One Month in Marxloh / 3:42 Speels verslag van een maand ‘artist in residence’ in Marxloh. Playful report of one month ‘artist in residence’ at Marxloh. Gerco de Ruijter – Interview / 9:54 Landschapsfotografie in vogelperspectief met een camera aan een vlieger. Landscape photography from the sky with a camera on a kite.

Rena Effendi

educatie rondleidingen Samnang Khvay

guided tours

In Museum Belvédère en Museum Dr8888 worden rondleidingen gegeven voor scholen, MBO, HBO, WO en volwassenen. De rondleidingen worden op maat gegeven door ervaren en kundige rondleiders. Duur: ±45 minuten | Kosten: € 30 per groep (max. 15), exclusief toegang (zie prijzen bij betreffende locaties) Docenten en begeleiders hebben gratis toegang Alleen op reservering: 050 – 318 22 27 In Museum Belvédère and Museum Dr8888, guided tours are designed for your needs an given by experienced and knowledgeable guides. Duration: ±45 minutes | Costs: € 30 per group (max. 15), excluding admission | Reservation only: 050 – 318 22 27

kijkwijzers Bij Terra Cognita zijn kijkwijzers beschikbaar voor VMBO en HAVO/VWO klassen om zelfstandig de tentoon stelling te bekijken, als aanvulling op een rondleiding of als losse fotografie-opdracht op school. De kijkwijzers kosten 50 cent per stuk en zijn af te halen aan de balie bij Museum Belvédère en Museum Dr8888. In combinatie met een rondleiding zijn ze gratis (bij grote afname graag bestellen). De kijkwijzer is ook te downloaden via www.noorderlicht.com.

noorderlicht fotogalerie Rob Nypels, Courtesy Witzenhausen Gallery Amsterdam / New York

De Noorderlicht Fotogalerie is een permanente expositieruimte voor verhalende, genreoverstijgende fotografie. Via de galerie wil Noorderlicht jong lokaal talent een podium bieden, maar ook eigenzinnige meesters uit binnen- en buitenland bij een breder publiek onder de aandacht brengen. Van lokale helden als Mathieu Keuter en Arnoud Bakker, tot internationale grootheden als Abbas, Anders Petersen en Kiyoshi Suzuki. Bovendien fungeert de galerie als laboratorium voor de jaarlijkse fotomanifestaties. Noorderlicht Fotogalerie Akerkhof 12 | Groningen Openingstijden: wo t/m zo 12.00 - 18.00 uur Toegang gratis

programma 2012 nog t/m 9 september Dies Irae Paolo Pellegrin Dies Irae is het eerste retrospectief van de veelvuldig onderscheiden Magnum fotograaf Paolo Pellegrin. Hij is als geen ander in staat gebleken de lessen en principes van de fotojournalistieke traditie te vernieuwen en te vertalen in een nieuwe eigentijdse taal.

15 september – 21 oktober pays / paysage land / landscape Awoiska van der Molen en Rob Nypels De verschillende benaderingen van het landschap door Awoiska van der Molen en Rob Nypels in één tentoonstel ling. Gastcurator Leo Divendal stelt een tentoonstelling samen over het verschil tussen land en landschap, en de persoonlijke omgang ermee door de beide fotografen.

27 oktober – 9 december Last Stand on the Island Evan Abramson Ambramson bezocht en documenteerde de bewoners van het eiland Jean Charles. Dit eiland voor de kust van Loui siana in de Golf van Mexico dreigt in zee te verdwijnen door oliewinning en de vele orkanen die het gebied teisteren. De nog achtergebleven bewoners weigeren echter hardnekkig te vertrekken.

15 december – begin februari 2013 The Sweet and Sour Story of Sugar De werking van de ‘global economy’ vanuit het perspectief van één product bezien: suiker. Zie p. 64.

noorderlicht photogallery Awoiska van der Molen

The Noorderlicht Photogallery is a permanent exhibition space for photography that is not afraid to cross boundaries or genre, to tell its story. Through the gallery Noorderlicht seeks to offer a platform for young local talent, but also bring idiosyncratic masters from The Netherlands and other countries to the attention of a wider audience. Those exhibited have ranged from local heroes like Mathieu Keuter and Arnoud Bakker, to international celebrities like Abbas, Anders Petersen and Kiyoshi Suzuki. Moreover, the gallery functions as a laboratory for the annual photo festivals.

Noorderlicht Photogallery Akerkhof 12 | Groningen, The Netherlands Opening Hours: Wed through Sun noon - 6 pm Free admission

programme 2012 untill September 10th Dies Irae Paolo Pellegrin Dies Irae is the first large-scale retrospective exhibition for the frequently honoured Magnum photographer Paolo Pellegrin. He, more than any other, has been able to breathe new life into the lessons and principles of the tradition of photojournalism, and translate them into new and contemporary language.

15 September – 21 October pays / paysage land / landscape Awoiska van der Molen and Rob Nypels The different approaches to the landscape by Awoiska van der Molen and Rob Nypels, in one show. Guest curator Leo Divendal has assembled an exhibition about the distinctions between land and landscape, and the unique ways that the two photographers handle the theme.

27 October – 9 December Last Stand on the Island Evan Abramson American photographer Evan Abramson visited and documented the inhabitants of the Isle Jean Charles. This island in the Gulf of Mexico is slowly sinking into the sea, but the remaining people, French speaking Native Americans, refuse to leave.

15 December – beginning of February 2013 The Sweet and Sour Story of Sugar The operation of the ‘global economy’ approached from the perspective of just one product: sugar. See page 65.

the sweet and sour story of sugar Alejandro Chaskielberg

Carl de Keyzer

Globalisering is een ingrijpend én ongrijpbaar proces. In het project The Sweet and Sour Story of Sugar maakt Noorderlicht de dynamiek en geschiedenis van globalisering inzichtelijker aan de hand van één alledaags product: suiker.

De Indonesische instelling Ruangrupa trapt najaar 2012 in Jakarta af, gevolgd door de Langgeng Art Foundation in Jogjakarta. Daarna volgen Surinaamse en Braziliaanse organisaties. Noorderlicht toont medio december haar eigen visie. Op de website van CNN Photo is vanaf augustus een voorproefje van het werk en interviews met de fotografen te zien.

Tegenwoordig koop je een kilo suiker voor een euro, maar in de 16e en 17e eeuw – toen handel werkelijk op wereldschaal begon plaats te vinden – was suiker een luxeproduct waar goed op verdiend kon worden. Suikerplantages en suikerhandel speelden een grote rol in Nederland en haar koloniën in oost en west. Sindsdien is de rol van het product radicaal veranderd, zowel hier als overzee. Dit maakt suiker een ideaal uitgangspunt voor een verhaal over handel, arbeid, veranderde markten, uitbuiting en migratie. En daarmee over de krachten van globalisering. Zes internationaal gelauwerde fotografen zijn in 2011 in opdracht van Noorderlicht op reis geweest om de suikerindustrie – of wat er van over is – in Nederland, Suriname, Brazilië en Indonesië vast te leggen. Hun werk wordt in 2012 opgenomen in het boek The Sweet and Sour Story of Sugar en in een internationale presentatie met een unieke ‘open source’-formule. De culturele instellingen waarmee Noorderlicht samenwerkt, krijgen de vrije beschikking over het gemaakte werk én een archief van historische beelden. Elke instelling kan met dat materiaal een eigen invulling geven aan het verhaal van suiker. Zo voert het westerse perspectief op globalisering niet de boventoon.

Alle fotografen maakten werk in zowel een voormalige kolonie als in Nederland. Zo ging de Argentijn Alejandro Chaskielberg naar Suriname, op zoek naar de sporen van de teloorgegane suikerindustrie. Geen enkele fabriek bleek bewaard gebleven. Ook in Nederland bleken suikerfabrie ken in verschillende stadia van ontmanteling te verkeren. De Amerikaanse fotograaf Ed Kashi trok naar de ‘Groene Woestijn’ van eindeloze Braziliaanse suikerrietvelden om in kaart te brengen hoe de productie van suikerriet en ethanol in zijn werk gaat. De geraffineerde wijze waarop met zeer laag energiegebruik een kwalitatief hoogwaardig product wordt gemaakt, is volgens Kashi niets minder dan een revolutie in de landbouw. ‘Maar je kunt je afvragen’, vertelt hij, ‘of deze competitie tussen voedsel en energiegewassen wenselijk is.’ In Nederland fotografeerde hij fabrieken waar suikergoed en snoep wordt geproduceerd. Zo belicht elke fotograaf in The Sweet and Sour Story of Sugar diverse aspecten van een groter verhaal. Dit project wordt mede gefinancierd door de Mondriaan Stichting en SNS Reaal.

Francesco Zizola / NOOR

Globalization is a far-reaching and elusive process. In The Sweet and Sour Story of Sugar Noorderlicht makes the dynamics and history of globalization easier to understand, on the basis of one everyday product: sugar. Today you can buy a kilo of sugar for a Euro, but in the 16th and 17th century – when trade on a global scale really began to take off – sugar was a luxury product with which one could make vast sums of money. Sugar plantations and the sugar trade played a large role in The Netherlands and its colonies in the East and West Indies. Since then the role of sugar has changed radically, both here and overseas. This makes sugar an ideal jumping-off point for a story about trade, labour, changing markets, exploitation and migration – and with that, about the forces of globalization. Six internationally renowned photographers began travelling for Noorderlicht in 2011 to record the sugar industry – or what is left of it – in The Netherlands, Suriname, Brazil and Indonesia. In 2012 their work will appear in the book The Sweet and Sour Story of Sugar, and in an international presentation with a unique ‘open source’ formula. The cultural institutions Noorderlicht collaborates with, will be free to use the work from the project with an additional archive of historical images. Each institution will have the right to use that material to tell its own story about sugar. This assures that the Western perspective on globalization will not dominate the conversation.

The Indonesian institution Ruangrupa kicks off the process in the fall of 2012 in Jakarta, followed by the Langgeng Art Foundation in Jogjakarta. They will be followed by Surinamese and Brazilian organizations. In mid-December Noorderlicht will be showing its own version. Furthermore, after mid-August a foretaste of the images and interviews with the photographers can be seen on the website of CNN Photo. All the photographers produced work in both a former Dutch colony and in The Netherlands. For instance, Alejandro Chaskielberg went to Suriname in search of traces of its lost sugar industry. Not a single sugar factory remains. In The Netherlands the sugar factories are all in various stages of being dismantled as well. Ed Kashi went to the ‘Emerald Desert’ of Brazil’s endless sugar cane fields to chart the production of sugar cane and ethanol. According to Kashi, the sophisticated way in which very little energy is used to produce a high-quality product is nothing less than a revolution in agriculture. ‘But you can still ask,’ he says, ‘whether this competition between food and energy crops is desirable.’ In The Netherlands he photographed factories where sweets and candy are made. In this way, each photographer in The Sweet and Sour Story of Sugar is covering diverse aspects of a larger story. This project was made possible in part by financing from the Mondriaan Foundation and SNS Reaal.

Peter Funch

noorderlicht Geworteld in Noord-Nederland richt Noorderlicht de blik op de wereld, met oog voor maatschappelijke thema’s en visuele schoonheid.

With its roots in the north of the Netherlands, Noorderlicht looks out at the world with an eye for social subjects and visual beauty.

Stichting Fotografie Noorderlicht is sinds 1980 een veelzijdig, innovatief en internationaal podium voor (documentaire) fotografie. Verbeelden, verrijken, verrassen, verwonderen – dat is de kracht van Noorderlicht. Vanuit het besef dat kunst mensen moet uitdagen, confronteren en in gesprek moet brengen met zichzelf en elkaar, draagt Noorderlicht met grote gedrevenheid haar liefde voor de fotografie uit.

Since 1980 the Noorderlicht Photography Foundation has been a multifaceted, innovative and internationally oriented platform for photography, with a special affinity for documentary work. Visualizing, enriching, surprising, amazing – that is the strength of Noorderlicht. Acting from the realization that art must challenge and confront people and move them to dialogue with themselves and others, Noorderlicht passionately works out of its love for photography.

Noorderlicht richt zich bewust op een breed publiek met artistiek hoogwaardige én inhoudelijk prikkelende fotografie. Experimenteel en vernieuwend werk wordt ingebed in het brede spectrum van de fotografie, waarbij maatschappelijk engagement en een kritische houding het fundament zijn. Wereldwijd wordt Noorderlicht gewaardeerd als een belangrijk en invloedrijk podium voor de internationale fotografie. Dat is een reputatie waar Nederlandse fotografen van profiteren en waar héél Nederland trots op kan zijn. Sinds 1990 organiseert Noorderlicht de Internationale Fotomanifestatie, die behoort tot de absolute wereldtop van fotografiefestivals. Maar Noorderlicht doet meer. Via de exposities in de Noorderlicht Fotogalerie, het verstrekken van foto-opdrachten, publicaties, masterclasses, debatten, lezingen en een zeer succesvol educatief programma stimuleert Noorderlicht de ontwikkeling van de (documentaire) fotografie.

Noorderlicht consciously focuses on a wide audience, with photography of high artistic quality and stimulating content. Experimental and innovative work is embedded in a wide spectrum of photography, in a process founded on social engagement and a critical attitude. All around the world, Noorderlicht is esteemed as an important and influential venue for international photography. That is a reputation from which Dutch photographers benefit, and of which the whole of the Netherlands can be proud. Since 1990 Noorderlicht has organized its International Photo Festival, which has won a place among the world’s absolute top photography events. But Noorderlicht does more. Through the exhibitions in the Noorderlicht Photo Gallery, awarding photography commissions, publications, masterclasses, discussions, lectures and a very successful educational programme Noorderlicht stimulates the development of documentary photography.

uitgever | publisher aurora borealis De Noorderlicht uitgeverij, Aurora Borealis, verzorgt de catalogi en fotoboeken bij de manifestaties, exposities en projecten. De boeken staan internationaal uitstekend aangeschreven en zijn te verkrijgen in de Noorderlicht Fotogalerie, de Noorderlicht webshop en in de boekhandel. The publishing arm of Noorderlicht, Aurora Borealis, provides the catalogues and photo books that accompany the festivals, exhibitions and projects. The books have been lauded internationally and can be obtained at the Noorderlicht Photogallery, the Noorderlicht webshop and in bookstores.

Catalogus Terra Cognita € 18,50 noorderlicht

Catalogus met werk van 115 fotografen uit de Noorderlicht Internationale Fotomanifestatie Terra Cognita. De catalogus schetst een genreoverstijgend beeld van de relatie tussen mens en natuur. Terra Cognita toont natuur ver weg en dichtbij, als droom en als werkelijkheid – de natuur in onze genen en gedachten. Catalogue with images by 115 photographers participating in the Noorderlicht International Photofestival Terra Cognita. Transcending photographic genres, the catalogue sketches a picture of the relation between man and nature. Terra Cognita looks at nature far away and close by, as a dream and as reality – nature in our genes, and in our minds. Softcover, fullcolor | Formaat 17x24 cm | 256 pages | Nederlands/Engels ISBN/EAN: 978-90-76703-48-0 | Publicatie 01/09/2012

Ken Schles – Oculus € 39,50 In Oculus neemt fotograaf Ken Schles ons mee op een filosofische reis voorbij het schimmenspel van het beeldenrijk. Oculus is een intiem, menselijk en uiteindelijk ook poëtisch werk dat voortkomt uit toevallige ontmoetingen met sterfelijkheid en geheugenverlies. Het vormt een aangrijpend testament van een kunstenaar die de balans opmaakt. Het boek hoort bij de gelijknamige tentoonstelling uit 2011. Spurred on by private upheavals to reappraise the connections we have to images and memory, master photographer Ken Schles takes you with Oculus on a personal philosophic journey that points beyond the shadow-play of images. It is a meditation on the nature of perception and existence in the grey light of this world. The book accompanied the 2011 exhibition Oculus by Ken Schles. Hardcover, fullcolor | Formaat 22x31cm | 96 pagina’s | Engels ISBN/EAN 978-90-76703-45-9 | Publicatie 01/10/2011

Cruel and Unusual € 1,50 Catalogus in de vorm van een krant bij de tentoonstelling Cruel and Unusual (2012), samengesteld door curatoren Hester Keijser en Pete Brook. Naast beeldmateriaal van de hoofdtentoonstelling bevat de publicatie artikelen, blogs, interviews, schetsen en aanvullend materiaal van andere fotografen over het leven achter tralies in gevangenissen wereldwijd en gevangenissen in de VS in het bijzonder. Catalogue in the form of a newspaper that accompanied the exhibition Cruel and Unusual (2012), edited by curators Hester Keijser and Pete Brook. In addition to visual material from the main exhibition, the publication includes articles, blogs, interviews, sketches and supplemental material from photographers about life behind bars in prisons around the world, with a focus on prisons in the USA. Tabloid krant, fullcolor | Formaat 28x41 cm | 32 pagina’s | Engels Publicatie 17/02/2012

Partners

Mediapartner