Nor Ghiank ian-feb 2016

?YUMANIY HAOY} MIYUTOAN ERGLEZVOAN AMSACIR

DARI 67 TIV 1 -2 (2(3( - 2(31ƒ Հունվար - Փետրվար 2016

ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՔԱՐՏԵՍՆԵՐՈՒՆ ՎՐԱ

ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ

PYVANXAGYUTOYUN Գրախոսական ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՔԱՐՏԵՍՆԵՐՈՒՆ ՎՐԱ .... =` 4 Ֆոքշան Սբ. Մարիամ եկեղեցին սեփականատիրոջ իր իրավունքով օգտագործման կվերադարձվի բացառապես Ֆոքշանի Հայ Եկեղեցվո Ծուխին .......................................... =` 6 Մշակութային ձեռնարկներ Ռոմանի և Փիաթրա Նեամցի մեջ ............................................................... =` 7 Նոր գնահատանք մը Անա Մուրկուլեցին համար ............... =` 8 Սերբիայի նախագահն ընդունել է Ռումինիայի հայոց թեմի առաջնորդին .................................. =` 9 Փետրվար 5-ը՝ պարիթոն Էդուարդ Թումաճյանի ծննդյան օրն է .................................. =` 10 Տարեդարձդ շնորհավոր վարպետ ........................................ =` 11 Հայոց Ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցի շրջանակում՝ պարսկերէնի թարգմանւած գրքերի շնորհանդէս ....................................... =` 12 Շնորհակալություն պարոն հյուպատոս Արսեն Միքայելյան .................................................................. =` 13 ՄԵՐ ԳՈՐԾԸՆԿԵՐ ԱՐՍԵՆ ԱՐԶՈՒՄԱՆՅԱՆԸ ՊԱՇՏՊԱՆԵՑ ԴՈԿՏՈՐԱԿԱՆ ԹԵԶ ՌՈՒՄԻՆԻԱՅԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՄԱՍԻՆ .......... =` 14 Շառլ Ազնավուրին համերգը կկայանա ապրիլ 28-ին ....... =` 16

Supliment limba rom`n[

Jurnal de călătorie Armeni în Bucovina istorică .......................................................... p. 18 Ընկույզն ու որդը ....................................................................... =` 23 ՈՒՂԵՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ ԴԵՊԻ ՌՈՒՄԱՆԱՀԱՅՈՒԹՅԱՆ ԱՆՑՅԱԼԸ՝ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ՄԵՔԵՆԱՅԻ ՕԳՆՈՒԹՅԱՄԲ ................................................. =` 24

ŠNYR GOANQ‹IN AN"NAGAZM: MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN Œ ,mpacr^ ;nxh^ qardyukar MADLEN DER-KYUGASOAN Œ ,mpacir VARXAN MARTAOAN Œ ,mpacir MIHAOIL GEYRGIYU Œ lyusangari¿[ MARIAM BYSTAN)OAN Œ meqenacryuhi

COLECTIVUL «NOR GHIANK»

MIHAI STEPAN-CAZAZIAN – secretar-general de redacție MADLEN TER-GHUKASIAN; VARTAN MARTAIAN – redactori MIHAI GHEORGHIU – fotoreporter MARIAM BOSTANGIAN – dactilografă-operatoare

REDAC|IA: Bucure=ti, Bd. Carol I, nr. 43, sector 2, tel./ fax. 314.67.83 redactia@araratonline.com

TEHNOREDACTARE COMPUTERIZATĂ: HĂțULESCU MIHAI

TIPARUL: S.C. ARARAT srl.I.S.S.N. 1221-9169

Հաշվեկշիռ 2015

Թեև ամանորը բավական հեռավոր կթվա այսօր, սակայն կկարծեմ, որ ուշ չէ անցյալ տարվա մասին խոսելու համար, քանի որ 2015-ին մեր համայնքեն ներս տեղի ունեցած իրադարձություններու տեսությունը մեզ կրնա ցույց տալ այն, ինչ անհրաժեշտ է բարելավել սույն տարվա ընթացքին: 2015 թվականը համայն հայության համար եղած է Հայոց Ցեղասպանության, իսկ ռումանահայության համար նաև Պուքրեշի հայոց մայր տաճարի 100 ամյակի տարին: Այս զույգ իրադարձություններու շուրջ կեդրոնացավ մեր իրագործած միջոցառումներու մեծ մասը: Մինչ Ցեղասպանության հարյուրամյակի առիթով միոջոցառումներ կազմակերպվեցան հայաբնակ բոլոր քաղաքները, ապա մայր եկեղեցվո տարեդարձը նշվեցավ միայն Պուքրեշի մեջ, Նոյեմբեր ամսին: Ցեղասպանության ոգեկոչման համար զորակոչի ենթարկվեցան մեր համայնքի ուժերը. հայ ժողովուրդի ողբերգության վրա ռումեն հանրության ուշադրությունը գրավելու համար կազմակերպվեցան ցուցահանդեսներ, համերգներ, հանդիպումներ, ցույցեր և այլ միջոցառումներ: Ցավոք սրտի, մեր ջանքերը մեծ արձագանքի չարժանացան պետության պաշտոնյաներու կողմե: Միայն Ռումանիո նախագահի զգուշորեն շարադրված ուղերձ մը հիշեց այդ ողբերգության մասին: Քիչ բան չէ, եթե նկատի ունենանք այն, որ 1989-են ետք երկրի ոչ մեկ նախագահ հայտարարությամբ հանդես եկավ Ապրիլ 24-ի առիթով: Ճիշտ է, որ իրենց հայաստանյան այցերու ընթացքին նախագահներ Իոն Իլիեսքուն և Էմիլ Գոնսթանթինեսքուն այցելեցին նաև Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր, այդքան բան: Ռու-

մանիո մեջ բոլոր միջոցառումները իրագործվեցան Ռումանիո Հայոց Միության, Հայ Եկեղեցվո Առաջնորդարանի, ինչպես նաև Հայաստանի Դեսպանության օրինակելի համատեղ ջանքերով: Հիշեցնենք նաև, որ Վարուժան Ոսկանյանի հեղինակած «Շշուկներու մատյան» վեպը՝ իր լույս ընծայումեն հինգ տարի անց կշարունակե տարածել հայոց ողբերգության խորհուրդը: Ապրիլ 24-ին, 20 լեզուներով թարգմանված վեպեն հատվածներ ընթերցվեցան ավելի քան 30 երկիրներու տասնյակ քաղաքներու մեջ՝ Ցեղասպանության զոհերու հիշատակի ոգեկոչման միջազգային օրվա առթիվ: Սակայն 2015 թվականին շարունակեցան նաև ավանդույթ դարձած շարք մը միջոցառումներ: Հայկական Փողոց փառատոնի երրորդ թողարկումը ևս մեկ անգամ վերակենդանացուց Պուքրեշի հայկական թաղի հրապույրը: Մեր երիտասարդները իրենց բարձրության վրա գտնըվեցան և կազմակերպչական գործը օրինակելիորեն կատարեցին, այնպես որ այցելուներու

թիվը գերազանցեց նախորդ թողարկումներու ատեն արձանագրըված այցելուներու հոսքը: Անհամբեր կսպասենք փառատոնի չորրորդ թողարկմանը: Գլուժի մեջ, Հայ Մշակույթի Օրերու հինգերորդ թողարկումը կազմակերպվեցավ բարձր մակարդակով և ինչպես միշտ Թրանսիլվանիո Ազգագրական Թանգարանին հետ համագործակցությունը եղած է որոշիչ: Կարևոր պահ մը եղած է նաև Ռումանիո Հայոց Միության վերահիմնադրման 25 ամյակի նշումը, երբ մեր պատվո հյուրն էր Հայաստանի Հանրապետության Սփյուռքի նախարար՝ տիկին Հրանուշ Հակոբյանը: Հայաստանի Դեսպանության նախաձեռնությամբ և Ռումանիո Հայոց Միության ու Առաջնորդարանի աջակցությամբ, Պուքրեշի մեջ կայացավ անվանի արևելագետ Հ. Ճ. Սիրունիին նվիրված միջազգային գիտաժողովը՝ հայազգի գիտնականի ծննդյան 125 ամյակի առիթով: Պուքրեշի մայր եկեղեցվո 100 ամյակի առիթով լույս տեսած է ծագումով ռումանահայ՝ ամերիկաբնակ Էդվարդ Ժամկոչյանի հեղինակած «Հայոց

Մայր Եկեղեցին» հոյակապ հատորի երկրորդ հրատարակությունը, իսկ «Կաուտեամուս» գիրքի տոնավաճառին տեղի ունեցավ Լորե Մարշանդի (Laure Marchand) և Կիյոմ Փերիերի (Guillaume Perrier) հեղինակած «Թուրքիա և հայկական ուրվականը. Ցեղասպանության հետքերով» հատորի շնորհանդեսը, ինչը մեզ բոլորիս համար իսկական անակնկալ մըն էր: Անշուշտ, որ այս ցամաք թվարկումը չի ընդգրկեր 2015 թվականի ընթացքին կայացած բոլոր միջոցառումները, իսկ Գոնսթանցայի, Պագըուի, Կեռլայի, Տումպրըվենի,Փիթեշթի, Սուչավայի, Յաշի, Պոթոշանի, Ռոմանի, Կալացի, Թուլչայի հայ գաղութներու բոլոր այն անդամները, որոնք ներգրավվեցան կազմակերպչական աշխատանքներուն արժանի են ամենեն ջերմ շնորհավորանքի: Չեմ գիտեր, թե միջոցառումներով ինչքան ճոխ պիտի ըլլա 2016 թվականը, բայց համոզված ենք, որ ծրագիրները արդեն մշակված են: Հաջողությու՜ն:

ՄԻՔԱՅԵԼ ՍՏԵՓԱՆ-ԳԱԶԱԶՅԱՆ

1-2/2016

3

Գրախոսական

ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՔԱՐՏԵՍՆԵՐՈՒՆ ՎՐԱ

եղած է ֆրանսացի անվանի պատմաբան մը՝ Colege de France-ի փրոֆեսոր (1970-1991) և Ֆրանսական Ակադեմիո անդամ (սկըսած 1987-են): Ան համակարգած է շարք մը համատեղ աշխատություններ. «Մասնավոր կյանքի պատմություն» (Histoire de la vie privée, 5 հատորով, 1985-1987 թթ.), և քանի մը անգամ թարգմանված է ռումաներեն լեզվով՝ «Մայր տաճարներու ժամանակը. արվեստ և հասարակություն (980-1420թթ.), հետո «Ասպետը, կինը և քահանան, «Ամուսնությունը ֆեոտալական Ֆրանսիո մեջ», «Երեք կարգերը կամ ֆեոտալիզմի երեվակայականը»: Ժորժ Տյուպիի համակարգած պատմական ատլասը լույս ընծայեց Larousse հեղինակավոր հրատարակչությունը իրարահաջորդ հրատարակություններով՝ ամեն անգամ վերանայված և ավելցված նոր հրատարակությամբ: Սույն թարգմանությանը հիմքին 2007 թվի հրատարակությունն է: Հարուստ և մանրամասն բովանդակությունը մեզ Գաղափար չունիմ, թե ինչու՞ ըսել պատմությունը և անոր աշ- կտանի Նախապատմութենեն անցյալ տարի տեղի ունեցած խարհագրական քարտեսները: և Հին դարերեն մինչև 21-րդ դաՀայաստանի թեմայով պատ- Անցյալ տարի նույնպես CO- րու սկիզբը, անցնելով Միջնամական քարտեսներու ցուցա- RINT հրատարակչությունը լույս դարով, Արդի ժամանակաշըրհանդեսը այնքան սակավա- ընծայեց DUBY հեղինակավոր ջանով, 19-րդ դարով, յուրամարդ լսարան գտավ: Սրդյոք պատմական ատլաս մը (350 է- քանչյուր բաժին ունենալով իր անբավարար գովազդումն էր ջանոց ծավալով շքեղ հրատա- ենթաբաժինները: Յուրաքանչպատճառը, թե՞ հանրության հե- րակված հատոր մը, թարգմա- յուր բաժնի սկիզբը կա մանրատաքրքրության բացակայումը: նությունը ֆրանսերենե՝ Լիա մասն ժամանակագրությւոն մը՝ ըստ դարաշրջաններու և երԱյնուամենայնիվ մեր ընթեր- Տեչեյի): Կտեղեկանանք, թե Ժորժ Տյու- կիրներու, իսկ բացառիկ որացողներու որոշ հատված մը կհետաքրքրվի, թե ինչ կրնա մեզ պի (Georges Duby) (1919-1996) կով տպված քարտեսները կու4

1-2/2016

ղեկցվին հստակ և ճշգրիտ բացատրություններով: Թերթելով այս տպավորիչ պատմական ատլասը կհետևենք մեր նախնիներու, ինչպես նաև մեր դրացիներու առաջացմանը և անցած ուղիին: Աղյուսակավոր ժամանակագրությունը կընթանա չորս սյունակներով՝ Միջին Արևելք, Եվրոպա, Ասիա և Ամերիկա: Այն թույլ կուտա հետևիլ աշխարհի տարբեր շրջանները զուգահեռաբար տեղի ունեցած իրադարձությունները: Կրնանք տեսնել, թե ինչպես մինչ ոմանք ոչխարներ կարածեցնեն, ուրիշները ճարտարապետական գլուխգործոցներ կկանգնեցնեն, կստեղծեն ձեռագիր մատյաններ, կկազմեն դատաստանագիրքեր, կգրեն բանաստեղծություններ, տարեգրություններ և այլն: Այստեղ կգտնենք Ուրարտուի պետության հիմնումը (մ.թ.ա. 850-800 թթ.) և հետո անոր կործանումը (600 թ.): «Հնադարյան Անատոլիա (մ.թ.ա. 6.500-500 թթ.)» քարտեսը մեզ ցույց կուտա ուրարտական Էրեբունի, Թեյշեպանինի, Արկիղթիհինիլի, Թուշփա (Վան) քաղաքներու տեղակայումը: Հալեպը կհայտնվի մ.թ.ա. 16-15-րդ դարերը պատկերող քարտեսի մը վրա, իսկ Ուրարտու ներկա է նաև մ.թ.ա.

9-7 դդ. պատկերող քարտեսին վրա: Հայաստան կհայտնվի Աքեմենյան պետության կազմեն ներս (մ.թ.ա. 556-330 թթ.), որտեղ նշված է նաև Վան բնակավայրը: Ալեքսանդր Մաքետոնացիի արշավանքի քարտեսն ալ (մ.թ.ա. 334-323 թթ.) Հայաստանը կնշե: Հելլենիստական աշխարհն ալ (մ.թ.ա. 2-րդ դ.) կներկայացնե Հայաստանը իր սահմաններով: Մենք գիտենք, թե խոսքը Արտաշեսի թագավորության մասին է: Հետո՝ Կապպա-

տոքիա, Պոնտոս, Պերգամոն, Գալատիա, Բյութանիա: Անդրադառնալով քելտական աշխարհին, կտեսնենք տաքերը և Սարմիսեկեթուսան (մ.թ.ա.

8-2 դդ.). Մ.թ.ա. 2-րդ դարու հռոմեական ճանապարհներուն կհայտնվին բնակավայրեր ինչպիսիք են փոքրասիական Կեսարիա, Մելիթենե (Մալաթիա), Էրզուրում, իսկ Տաքիո մեջ՝ Փորոլիսում և Ուլփիա Թրայանա: «Քրիստոնեության տարածումը Հռոմեական կայսրութենեն ներս 395 թվին» քարտեսին վրա Հայաստան գունավորված է, որպես «տարածք որտեղ քրիստոնեությունը հաստատված է», իսկ մեկ այլ քարտեսի վրա Հայաստանը կգըտնենք որպես քրիստոնեություն ընդունած տարածք 395 թվին: Արդյո՞ք մեծ պատմաբանը չէր իմացած 301 թվին Հայաստանի մեջ քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակելուն և առաքյալներ Սուրբ Թադեոսի և Սուրբ Բարդուղիմեոսի քարոզչությամբ նախապես տեղի ունեցած երկրի քրիստոնեացման մասին: Ումմայատ խալիֆայության շրջանին (661-750 թթ.) իսլամի տարածումը պատկերող քարտեսին վրա, ինչպես նաև Աբբասյան խալիֆայությունը պատկերողին վրա նշված է նաև Հայաստանը: 8-9 դարերը Հայաստան մաս կկազմե քրիստոնեացված տարածքներուն: Բարսեղ Բ-ի օրոք (10-11 դդ.) Բյուզանդական կայսրության քարտեսին վրա կհայտնըվին Անիի և Վասպուրականի թագավորությունները: Կոմնենոսներու հարստության օրոք (12-13 դդ.) Բյուզանդական տերության քարտեսը առիթ կուտա նշելու նաև Կիլիկյան հայկական թագավորությունը, Տար-

սոն մայրաքաղաքով, որի կազմին մեջ կմտներ նաև Կիպրոսը: 1202-1204 թթ. Կիլիկյան Հայաստանը կփոքրանա և իր ենթակայութենեն դուրս կմնա Կիպրոսը, որը կանկախանա: Կիլիկյան Հայաստանի թագավորությունը (1198-1375 թթ.) նշված է 13-15 դդ. Միջերկրական ծովի ավազանի պետությունները պատկերող, ինչպես նաև «Արևմտյան աշխարհը 1270-1454 թթ.» քարտեսին վրա: 13 դարու մոնղոլական պետության քարտեսը մեզ ցույց կու տա, թե Փոքր Հայաստանը կդիմագրավեր ասպատակող վիթխարի տերությանը՝ պահպանելով իր անկախությունը: Լենք Թիմուրի տերությունը ներկայացված է անոր ասպատակություններու ուղիներով, որոնք ակընհայտորեն կանցնին Հայաստանի տարածքով (14-15 դդ.):16-18 դդ. Հայաստանը նշված է Օսմանյան կայսրության ծայրամասին: Ապա Հայաստանը կհայտնըվի հազիվ «Եվրոպան 19191923 թթ.» քարտեսին վրա, ուր կընդգրկե Վանը և իսկ հետո այն կգտնենք «Կովկասյան հակամարտությունները 1992 թ.» քարտեսին վրա, որտեղ նշված է այսօրվա սահմաններով: Անշուշտ նշված է նաև Արցախը (Լեռնային Ղարաբաղ): Ատլասը կեզրափակվի անուններու և տեղանուններու հարուստ ցանկով մը: Ոչ բոլորը կհետաքրքրվին պատմությամբ, բայց հետաքըրքրըվողները անպայման պետք է ունենան այս ատլասը իրենց գրադարանին մեջ: ԱՐՓԻԱՐ ՍԱՀԱԿՅԱՆ

1-2/2016

5

Ֆոքշան

Սբ. Մարիամ եկեղեցին սեփականատիրոջ իր իրավունքով օգտագործման կվերադարձվի բացառապես Ֆոքշանի Հայ Եկեղեցվո Ծուխին

Ֆոքշանի Սբ. Մարիամ Եկեղեցին տուժած ըլլալով 1977թ.-ի երկրաշարժեն, հինգ տարիով օգտագործման տրված էր Ռումեն Ուղղափառ Եկեղեցվույն: Կնքված համաձայնությունը 1984թ.-ին կերկարաձգվի Ռումանիո Հայ Արքեպիսկոպոսության և Վրանչայի ու Պուզըուի Եպիսկոպոսության միջև պայմանագրի համաձայն` աղոթատեղին 30 տարի ժամանակով անվճար օգտագործման կհանձնվի Ռումեն Եկեղեցվո: Այդ ժամանակաընթացքին ռումանական կողմը պարտավորություն կստանձնե կատարելու՝ «Ամրացման և վերականգնողական աշխատանքներ կապված հայ եկեղեցվո հետ» (ըստ պայմանագրի 4 կետի): 30 տարվա ժամկետը լրացավ 2014թ.-ի փետրվարին: Ֆոքշա-

6

1-2/2016

նի Հայ Եկեղեցվո Ծուխի և Ծխական Խորհուրդի ներկայացուցած խնդրագիրներե հետո, 1984թ.-ի համաձայնագիրը այլևս չերկարաձգվեցավ: 1984թ.-ի համաձայնագրի դադրեցման փաստաթուղթը ստորագրվեցավ 2015թ. օգոստոս 17-ին, Պուզըուի և Վրանչայի գերաշնորհ Արք. Չիփրիանի և Ռումանիո Հայոց Թեմի առաջնորդ գերաշնորհ Տ. Տաթև եպսկ. Հակոբյանի կողմե, որին պիտի հետևե եկեղեցվո հանձնման արարողակարգը 2016թ. հունվար 1-ին: Հանձնման և ընդունման փաստաթուղթը ստորագրվեցավ Ֆոքշանի Ուղղափառ Եկեղեցվո պաշտոնական ներկայացուցիչներու, տեղվույն լիազորված Հայ Ծուխի և Ծխական Խորհուրդի կողմե՝ ներկայությամբ հայ եկեղեցվո առաջնորդական փոխանորդ Ավետիս ավագ քհն. Մանտալյանի: 1984թ.-ին եկեղեցվո մեջ գըտնըվող օգտագործման տրված ամբողջ գույքը, որ Ֆոքշանի Հայ Եկեղեցվո Ծուխի սեփականությունն էր՝ հանձնվեցավ սեփականատիրոջ, երկկողմանի ստորագրված հանձնման և ընդունման փաստաթուղթի մը միջոցով: Հայ եկեղեցին օժտված մնաց վերջերս տեղադրված ջեռուցման սարքավորումով (ջեռուցիչներ և փայտով ջերմակայան) օդազովացուցիչ սարքեր, մետաղապլաստիկ պատուհան-

ներ՝ ձեռք բերված և տեղադրըված նախկին իրավասու օգտագործողի կողմե: Ֆոքշանի Հայ Ծուխը և Ծխական Խորհուրդը ամենենկարճ ժամկետին մեջ Թեմական Խորհուրդի և Գերաշնորհ Տ. Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանի ուշադրության կարժանացնե մանրամասնություններով մեկ նյութ մը, որ կվերաբերի կառույցի ներկա վիճակին՝ մատնանշելով ամրացման և վերականգնողական բոլոր աշխատանքները, որ կատարված են և կամ պետք է կատարվեին 30 տարվա ընթացքին՝ անվճար օգտագործման տրված եկեղեցվո մեջ, բայց նաև աշխատանքներ, որ հարկադրված են ավարտելու ապագային: Նյութը քննարկելե հետո, Տ. Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյան աշխատանքային այց մը կկատարե Ֆոքշանի Ծուխ, որոշելու համար չափերը, որ կթելադրեն ունենալ հաստատված առաջնահերթություններու գործունեության ծրագիր մը: Այսուհետև շաբաթական պատարագները պետք է մատուցվին Ֆոքշանի Սբ. Մարիամ եկեղեցվո մեջ: Ռումանիո Հայոց Արքեպիսկոպոսության Մամլո Գրասենյակ

Մշակութային ձեռնարկներ Ռոմանի և Փիաթրա Նեամցի մեջ

«Ռոման-Վոտը» Ազգային Կոլեջի «Կարապետ Իպրըիլեանու» սրահին մեջ, հունվար 13-ին տեղի ունեցավ ՌՀՄ Ռոմանի մասնաճյուղի կողմե կազմակերպված մշակութային ձեռնարկ մը: Ռոմանի մեջ տեղի ունեցավ արձակագիր և մշակույթի անձնավորություն Վարուժան Ոսկանյանին «Չգրածս պոեմներու գիրք» հատորին շնորհանդեսը, որ լույս տեսած է «Ռումանական գիրք» հրատարակչության կողմե: Շնորհանդեսին հրավիրված էին Ռոմանի քաղաքապետ Լաուրենցիու Տան Լեորեանու, փրոֆեսոր Կեորկե Ա. Մ. Չոպանու, գրաքննադատ Քրիսթիան Լիվեսքու, բանաստեղծներ Վիքթոր Մունթեանու, Էմիլիան Մարքու և գրող Կեորկե Անտրեյ Նեակու: Հանդիպ-

ման վարողն էր ՌՀՄ Ռոմանի մասնաճյուղի նախագահ տոքթոր Էմանուել Նազարեթյանը: Ձեռնարկը սատարած են Ռոմանի քաղաքապետարանը„Clepsidra” Մշակութային Ընկերակցությունը, „Petru Tocanel” ակադեմիան, „Serafica” հրատարակչությունը և „Cong” Թատերախումբը: Ռումանացիներեն անոնք, որ կաշխատին Ռոմանի մշակութային հաստատություններու մեջ, պարգևատրվեցան Փիաթրա Նեամցի Մշակութային Հանդեսի 2015թ.-ի մրցանակներով, որ տեղի ունեցավ հուվար 13-ին Փիաթրա Նեամցի Երիտասարդական Թատրոնին մեջ: Ձեռնարկը կազմակերպվեցավ Փիաթրա Նեամցի „Ժ.Տ. Կիրիլեանու” Մարզային Գրադարանի կողմե, գործակցությամբ Հյու-

սիս-Արևելյան Զարգացման Գործակալության, Փիաթրա Նեամցի Մարզային Խորհուրդի „Կեորկե Տիմա” Երաժշտական Ակադեմիո և Փիաթրա Նեամցի Երիտասարդական Թատերախումբին հետ: Այս միջոցառման ներկա էր և Ռումանիո Գրողներու Միության փոխնախագահ Վ. Ոսկանյան: Կերպարվեստի բաժնին մեջ պարգևատրվեցավ նկարիչ Միրչա Ռըզվան Չաքրըու՝ „Cupola” սրահի ցուցահանդեսին համար, իսկ Փիաթրա Նեամցի ցուցահանդեսին մասնակցության համար հատուկ մրցանակներով պարգևատրվեցան շատեր, անոնց կարգին և Վարուժան Ոսկանյան:

1-2/2016

7

Նոր գնահատանք մը Անա Մուրկուլեցին համար

Հարգարժան տոքթ. տիկին Անա Մուրկուլեց անցյալ տարվա վերջավորության ընդունեց՝ Ընկնավորության դեմ պայքարի Ռումանիո Ընկերակցության Պատվավոր անդամի վկայագիրը: Ռումանական և Միջազգային բժշկական ընտրանիի ներկայու-

8

1-2/2016

թյամբ ան ընդունեց այս վկայագիրը, որպես երախտիք մանկական նյարդահոգեբուժության ոլորտեն ներս իր ունեցած 60-ամյա գործունեության համար: Տոքթ. Մուրկուլեցը ծնած Գալուստյան, մաս կկազմե Cetatea Alba-ի հնագույն հայ ընտանիքի մը՝ արմատներով Խրիմեն: Ավարտած է Պուքրեշի Բուժ-Դեղագործական ինսթիտուտի մանկաբուժական ֆաքուլթետը և առանձնաշնորհը ունեցած է ըլլալու փրոֆ. տոքթոր Ֆլորիքա Պաղտասարի ուսանողուհին, ապա մասնագիտացած է Նյարդաբուժության Կեդրոնը և հետագային Պուքրեշի Էլիաս հիվանդանոցին և թիվ 10 Պոլիկլինիկային մեջ: Տկն. Մուրկուլեց գրած է ավելի քան 200 հոդվածներ մասնագիտական հանդեսներու մեջ: Իր գիտական գործունեությունը նյութականացավ ազգային և միջազգային վեհաժողովներուն ներկայացված 20-են ավելի գիտական գործերու մեջ: Բժշկության մեջ ունեցած իր

արժանիքներու համար ան պարգևատրված է Բժիշկներու Կոլեգիայի գերազանցության Վկայագրով և Ռումանիո մանուկներու և դեռահասներու Նյարդահոգեբուժական Ընկերակցության կողմե Պատվոգրով: Ներկայիս, 88-ամյա տոքթ. տկն. Մուրկուլեցը կշարունակե մնալ հաճելի և սրտաբաց բնավորությամբ անձնավորություն մը և կուրախանա իր երեխաներու ու թոռնիկներու հաջողություններով (տղան և թոռնուհին կհետևեն բժշկության ճյուղը): «Բժշկական գործունեությանս ընթացքին, հաջողած եմ փրկել շատ երեխաներու, որովհետև կսիրեի անոնց և մեծ խնամքով ու հոգատարությամբ կվերաբերվեի յուրաքանչյուր երեխայի հետ, խոր նվիրվածությունը գործիս հանդեպ ներշնչված ըլլալով դեռևս ուսուցիչներես»կըսե տոքթ.Անա Մուկուլեց:

Մ. Գազազյան

Սերբիայի նախագահն ընդունել է Ռումինիայի հայոց թեմի առաջնորդին

Սերբիայի մայրաքաղաք Բելգրադում փետրվարի 26-ին Սերբիայի նախագահ Տոմիսլավ Նիկոլիչը նախագահական պալատում ընդունեց Ռումինիայի հայոց թեմի առաջնորդ Տեր Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանին, Եվրոպայի Հայ դատի գրասենյակի նախագահ Գասպար Կարապետյանին, Սերբիայի հայ համայնքի նախագահ Սամվել Այվազյանին, կիպրացի քաղաքական լրագրող Յանոս Խարալամպիտիսին (վերջինս հեղինակ է Արցախի պատմության մասին մի գրքի՝ հունարեն լեզվով): Ինչպես «Արմենպրես»ին տեղեկացրին Ռումինիայի հայոց թեմի մամուլի ծառայությունից, հանդիպմանը ներկա էին նաև Սերբիայի արտաքին գործերի նախկին նախարար Իվան Մրքիչը, նախագահի խորհրդականը և այլ պաշտոնական անձինք: Հանդիպումն անցավ շատ ջերմ մթնոլորտում: Հայկական պատվիրակության անդամները մոտ մեկ ժամ խոսեցին Սերբիայի նախագահի հետ: Տաթև սրբազանի առաջնորդությամբ հյուրերը Սերբիայի նախագահին փոխանցեցին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի նվիրած «Քրիստոսի Ծննդյան» սրբապատկերը: Վերոնշյալ սրբա-

պատկերը զարդարելու է Սերբիայի նախագահ Տոմիսլավ Նիկոլիչի բարերությամբ կառուցվող եկեղեցին, որը կառուցվում է նախագահի ծննդավայրում: Հավելենք, որ եկեղեցին դեռ շինարարական աշխատանքի ընթացքի մեջ է և ավարտվելու է այս տարի: Սերբիայի նախագահն իր գնահատանքը և երախտագիտությունը հայտնեց Ամենայն Հայոց կաթողիկոսին գեղեցիկ սրբապատկերի համար, ինչպես նաև Տաթև սրբազանին, ով Ռումինիայից Վեհափառի կարգադրությամբ ժամանեց Սերբիա: Տաթև սրբազանը, մասնավորապես, շնորհակալություն հայտնեց Տոմիսլավ Նիկոլիչին ընդունելության համար, ինչպես նաև հույս հայտնեց, որ Սերբիայի ուղղափառ եկեղեցու պատրիարքը, ընդունելով Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի հրավերը, կժամանի Հայաստան: Հայոց պատվիրակության մյուս անդամ՝ Սերբիայի հայ համայնքի նախագահ Սամվել Այվազյանը, զրուցելով Սերբիայինախագահի հետ, վերջինիս խնդրեց Բելգրադում մի հողատարածք տրամադրել հայ համայնքին, որպեսզի կարողանան եկեղեցի և դպրոց կառուցել: Խնդրանքը դրական ընդունեց երկրի նա-

խագահը՝ հանձնարարական տալով պաշտոնյաներին, որպեսզի, գործակցելով հայ համայնքի հետ, խնդիրը լուծում ստանա: Սամվել Այվազյանը նշեց, որ եկեղեցու, դպրոցի կառուցումը և բացումը կապահովեն Սերբիայի հայ համայնքի հավատքի և լեզվի պահպանմանը: Եվրոպայի Հայ դատի գրասենյակի նախագահ Գասպար Կարապետյանը երախտագիտություն հայտնեց Սերբիայի նախագահին Հայաստան կատարած երկու այցելությունների համար, հատկապես, երբ նա մասնակցեց Ցեղասպանության 100րդ տարելիցի առթիվ տեղի ունեցած հիշատակման հանդիսություններին: Գասպար Կարապետյանը նաև իր գոհունակությունը հայտնեց Հայաստան Սերբիա երկկողմանի հարաբերությունների բարելավման համար` հայտնելով նաև Եվրոպայի Հայ դատի հանձնախմբի պատրաստակամությունը` երկու երկիրների միջև հարաբերությունների խորացմանն օժանդակելու հարցում: Վերջում, Սերբիայի նախագահն հյուրերի հետ կիսվեց անցյալ տարի Ծիծեռնակաբերդում իր ստացած տպավորություններով: Նա հավելեց, որ երկու երկրների միջև հարաբերությունները ավելի կսերտանան և կբարելավվեն, և առանցքային կըլինեն, եթե 2016 թվականին պաշտոնական այցով Սերբիա ժամանի Հայաստանի Հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգսյանը: 1-2/2016

ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ 9

Փետրվար 5-ը՝ պարիթոն Էդուարդ Թումաճյանի ծննդյան օրն է

Ռումեն Օփերայի նշանավոր պարիթոն Էդուարդ Թումաճյանը ծնած է 1942թ. փետըրվար 5-ին: 2012թ.-ին, իր 70 ամյակի առիթով „Ararat” ամսագրին տված հարցազրույցի ընթացքին վարպետը մասնավորաբար ըսած է, թե ինք ծնած է երաժշտասեր ընտանիքի մը մեջ, իր մորաքույրը ըլլալով Պուքրեշի Ռումեն Օփերայի մենակատարուհի, անվանի սոփրանո Արաքս Սվաճյան: Իր ծնողքը երգած են Պուքրեշի հայ եկեղեցվո երգչախումբին մեջ, ուր շատ տարիներ երգած է և ինքը, միաժամանակ ըլլալով Ռումեն Օփերայի մենակատար: Մայրը ունեցած է շատ գեղեցիկ սոփրանո ձայն, գրած է բանաստեղծություններ, սիրած է արվեստը և իր զավկին մեջ ևս սերմանած է սեր դեպի գրականությունը և մշակույթը: Փափագած է նկարիչ դառնալ և նույնիսկ դասեր առած է Չիկ Տամատյանին քով, ան ըլլալով 10

1-2/2016

նվագախումբի ղեկավար, դաշնակահար և ռեփորթեր: Բավական ուշ՝ 14 տարեկանին, սկսած է դաշնակի դասեր առնել, որն ալ իր մեջ արթընցուցած է սեր սիմֆոնիկ երաժըշտության հանդեպ, ավելի շատ հակված ըլլալով դեպի գերմանական երաժշտությունը: 17տարեկանին իր դասատու Չիչիլիա Մանթայի հորդորով սկսած է վոկալի դասեր առնել իր մորաքրոջ մոտ: Ուշադրության արժանանալով իր ունեցած ձայնային տեմբրով, սկսած է աշխատիլ այդ ուղղությամբ: Երաժշտանոցին մեջ ուսանելու տարիները, իրեն մասնագիտական ճիշտ ցուցումներ տված են անվանի փրոֆեսորներ Սեքըրեանու, Աուրել Ալեքսանտրեսքու և երգարվեստի մեծ վարպետ Վիորել Պան: Պայմանագրեր կնքած է այնպիսի մեծ թատրոններու հետ ինչպես՝ Միլանոյի Սկալան, Լոնտոնի „Covent Garden”, Փարիզ (Bastille, Garnier,Radio France և այլն), Պեռլին, Վիեննա, համերգներ մեծ բեմահարթակներու վրա ինչպես՝ ՆյուՅորքի Գարնեկի Հոլ, «Nabucco» Նյու-Յորքի ֆիլհարմոնիք նվագախումբի խմբավար Ռիքարտո Մութիի փայտիկի ներքո, նույն Գարնեկի Հոլ-ի մեջ «Cioconda» և Պելլինիի «Beatrice di Tenda» Սալսպուրկի, Օրանժի և Թել Ավիվի մեջ: Անդրադանալով այն մարդոց, որ իր կյանքին մեջ մեծ նշանակություն ունեցած են հիշատակած է Վազգեն Ա. Վեհափառը, Արշավիր Կլորիկյա-

նը, Սիրունին և իր մեծ բարեկամ Վարդապետ Պարոնյանը: Այնուհետև վարպետը մեծ գնահատանքով և շնորհակալությամբ խոսած է իր սիրելի տիկնոջ՝ Սթելլայի մասին, որ մշտապես ողջունած և աջակցած է իր ընտրած մասնագիտությունը, ըլլալով իր խստապահանջ քննադատը, որ կհավատար իր ունեցած ունակություններուն: Այդ ունակություններու շնորհիվ ան կրցած էր շահիլ քանի մը միջազգային մրցույթներ՝ արժանանալով բազում շքանշաններու, անոնց կարգին «Comandor»-ի աստիճան՝ «Ավագ Սպա», Ռումեն Երաժշտական Քննադատական Միության կողմե՝ Քնարերգության Արվեստի Փառքի մրցանակ, միևնույնատեն արժանանալով Montepillier քաղաքի՝ Պատվավոր Քաղաքացի կոչման:

Տարեդարձդ շնորհավոր վարպետ

Երաժիշտ Վարուժան Կոզիկյանը դարձավ 80 տարեկան: Ուրախությամբ կհիշենք, երբ 3 տարի առաջ Պուքրեշի Հայ Մշակութային Կեդրոնի մեջ հատուկ երեկույթ մը տեղի ունեցավ` նվիրված ջութակահար Վարուժան Կոզիկյանին, որ իր ամբողջ կյանքը նվիրած է երաժշտությանը:Երեկույթին ներկա էին իր ընկերները, ընտանիքը նաև գրող Պետրոս Խորասանճյան և ան ալ վարեց ամբողջ երեկոն: Հանդիպման ներկա էին «Ճորճե Էնեսքու» ֆիլհարմոնիք նվագախումբի գեղարվեստական ղեկավար Նիքոլաե Լիքըրեց, դաշնակահար Տան Գրիգորե, երաժշտական քննադատ Տումիթրու Ավագյան, ինչպես նաև երգահան Նիքոլաե Պըրնտուշ: Վ. Կոզիկյանը ծնած է Քոնսթանցա 1936թ. հունվար 7-ին: Ջութակի ուսումնառությունը սկսած է 9 տարեկանին, փրոֆեսոր Աուրել Ալեքսանտրեսկուի հետ: 1950-ին կընդունվի Պուքրեշի Երաժշտական Միջին դպրոցը՝ Ճորճե Մանոլիուի դասարանը, իսկ 1952թ.-են ուսումը կշարունակե «Չիփրիան Փորումպեսկու»- ի անվան Երաժշտանոցը՝ Կարապետ Ավագյանի դասարանը:

1954թ.-ին առաջին անգամ ըլլալով կներկայանա հանդիսատեսի առջև, որպես մենակատար և կկատարե Էդուարդ Լալոյի Իսպանական Սիմֆոնիան Կինոմատոգրաֆիայի Նվագախումբի հետ՝ խմբավար Միրչա Պասարապի փայտիկի ներքո: Քանի մը միջազգային մրցանակները կու գան հաստատելու երիտասարդ ջութակահար Վ. Կոզիկյանի տաղանդը: 1958թ.-ին ան ձեռք կբերե Մոսկվայի «Չայքովսկի» Մրցույթի պատվավոր վկայագիրը և նույն տարին Պուքրեշի «Ճորճե Էնեսքու» միջազգային մրցույթին կշահի 2-րդ մրցանակը և 3-րդ մրցանակը՝ Ճորճե Էնեսքուի հեղինակած 3,րդ սոնատի կատարման համար, դաշ-

նակահար Նիքոլաե Պըրնտուշի ուղեկցությամբ: Վ. Կոզիկյանը 1966թ.-ին Ժնևի ջութակի Մրցույթին ստացավ «Ruggiero Ricci» հատուկ Մրցանակը, իսկ 1960թ.-ին նշանակվեցավ Պուքրեշի «Ճորճե Էնեսքու» ֆիլհարմոնիքի Առաջին ջութակը մինչև 1982թ.-ը, երբ մեկնեցավ երկիրեն և այս անգամ դարձավ «Bilbao»-ի (Իսպանիա) Սիմֆոնիկ Նվագախումբի Առաջին Ջութակը:Իր գործունեության զուգահեռ, երբ Վ. Կոզիկյան Առաջին Ջութակ կոչումը ուներ, ան ռումանական և եվրոպական նվագախումբերու մենակատարն էր, նաև բազում սենեկային երաժըշտական առաջնային կատարումներու հեղինակ, իսկ գործընկերն էր իր կինը՝ դաշնակահարուհի Ֆլորինա Կոզիկյան: Անցյալ տարի Ռատիոյի Տունը թողարկեց իր ձայնասկավառակը, որ կներկայացներ Վարուժան Կոզիկյանի և Նիքոլաե Պրընտուշի գործակցության գեղեցիկ լուսաբանումը, ուր ժողվըված էին մեծ ժողովրդականություն վայելող 3 գործեր՝ Ճ. Էնեսքուի ռումանական ժողովըրդական բնույթի 3-րդ Սոնատը, Պելա Պարթոկի թիվ 2 Սոնատը և Ի.Ս.Պախի սոլ մինորի մեջ BWV 1001 թիվ 1 Սոնատը:

«Նոր Կյանք»

1-2/2016

11

Հայոց Ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցի շրջանակում՝ պարսկերէնի թարգմանւած գրքերի շնորհանդէս

Փետրւարի 29-ին, Հայոց Ցեղասպանութեան 100-ամեակի միջոցառումները կարգաւորող յանձնախմբի նախաձեռնութեամբ՝ Իրանի Հայ արհեստաւորների միութեան «Արամ Մանուկեան» սրահում տեղի ունեցաւ, լոյս տեսած հինգ գրքերի պարսկերէն թարգմանութեան համատեղ շնորհանդէսը: [...] Գրական այս երեկոն ընթացք առաւ Վարուժ Սուրէնեանի միջոցով հինգ գրքերի թարգմանիչներից երեքի՝ Ռոբերտ Սաֆարեանի, Գարուն Սարգսեանի, եւ Րաֆֆի Առաքելեանի ներկայացմամբ, որին յաջորդեց թարգմանիչների նետած գրական ակնարկներն ու մեկնաբանութիւնները կապւած՝ «Անիծեալ տարիներ» (Երւանդ Օտեանի), Քրիս Բոհջալեանի «Աւազէ ամրոցի աղջիկներ», ինչպէս նաեւ Վարուժան Ոսկանեանի «Շշուկների մատեան» գրքերի ստեղծագործական որակներին ու ինչպիսութեանը: Ներկայացւող գրքերի կողքին Վարուժ Սուրէնեանի միջո12

1-2/2016

ցով ակնարկ կատարւեց նաեւ նոյն լոյսի ներքոյ հրատարակւած երկու՝ «Թալէաթի զեկոյցը՝ ցեղասպանութեան մասին» (Արփիար Պետրոսեանի թարգմանութեամբ), եւ «Հայոց Ցեղասպանութիւնն ու իրանական մամուլի հայեացքը՝ 100 տարւայ ընթացքում» (հեղինակ Ռոզիկ Տէր-Յովհաննիսեան) գրքերի էութեանը: Յատուկ հրաւէրով Թեհրան էր ժամանել «Շշուկների մատեան» գրքի հեղինակ՝ Վարուժան Ոսկանեանը, ով Իրանում գտնւելու առիթի համար շնորհակալական խօսքերից բացի նաեւ նշեց, որ գրականութիւնը կարելի է համարել հալածւող կողմի ձայնը, իսկ յաղթող կողմինն ու հալածողինը՝ արդէն պատմութիւն կը համարես: «Գրականութիւնը թւաբանութիւն չէ, թւաբանօրէն կարելի է միայն հաշւել թէ քանի մարդ է սպանդանոց ուղեկցւել: Իսկ գրականութիւնը ունակ է խօսելու մարդու մահւան էութեան ու ցաւի մասին... Իսկ

ցաւերը գնալով դառնում են շշուկներ, եւ հէնց այդ շշուկներն են, որոնց կարելի է գտնել իւրաքանչիւր ժողովրդի շուրթերին: Այնպէս որ, իւրաքանչիւր ժողովուրդ կարող է ունենալ իր սեփական «Շշուկների մատեան»-ը,- ընդգծեց Ոսկանեանը, իր ելոյթի աւարտին: Յատկանշական է, որ միջոցառումը կազմակերպւել էր պարսկալեզու լսարանի համար, որին ներկայ էին նաեւ Սրբազան Հայրը, Իրանում ՀՀ դեսպանը եւ դեսպանութեան աշխատակազմը, ինչպէս նաեւ Իրանի Իսլ. խորհրդարանում Թեհրանի եւ հիւսիսային իրանահայութեան պատգամաւորը: Ծրագրի աւարտին դահլիճում պատանի երաժիշտ քնարահար՝ Մերեդիտ Մովսիսեանի անզուգական կատարմամբ հնչեցին հատւածներ՝ համաշխարհային դասական երաժըշտութիւնից: Այս եւ այլ մանրամասնութիւնների մասին տես՝ թերթիս առաջիկայ համարներում: Յաւելենք, որ երէկ առաւօտեան տէր եւ տիկին Ոսկանեանները ուղեկցութեամբ «Շշուկների մատեան» գրքի թարգմանիչ Գարուն Սարգսեանի եւ Դերենիկ Սարգսեանի, այցելեցին մեր օրաթերթ: Նրանց ընդունեց թերթիս գլխաւոր խըմբագիր Դերենիկ Մելիքեանը: Այս մասին առաւել մանրամասն մեր առաջիկայ համարներից մէկում:

«ԱԼԻՔ» օրաթերթ (1 Մարտ 2016)

Շնորհակալություն պարոն հյուպատոս Արսեն Միքայելյան

կարճ ժամանակի ընթացքին ինք ևս դարձավ համայնքի լիիրավ անդամ: Հանդիսությանը խոսք առավ Հ. Հ. արտակարգ և լիազոր դեսպան պրն. Համլետ Գասպարյան և ան ալ որպես երախտագիտության նշան՝ գերապատիվ Տ. Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանին, ծերակուտական Վարուժան Ոսկանյանին հանձնեց «Վազգեն Սարգսյան» մետալը: Պարոն Համլետ Գասպարյան Պաշտպանության նախարարության կողմե մետալ հանձնեց նաև հյուպատոս Պուքրեշի Հայաստանի դես- նով ան գերեց «Հակական ՓոԱրսեն Միքայելյանին: պանատան մեջ հանդիսություն ղոց» փառատոնի բոլոր ներՊուքրեշի Հայ Արքեպիսկոմը տեղի ունեցավ Հ.Հ. հյուպա- կաները և Պուքրեշի հայոց պոսության կեդրոնատեղին ևս տոս պրն. Արսեն Միքայելյա- մայր տաճարի 100-ամյակին հանդիսություն մը տեղի ունենի առաքելության ավարտման հետ կապված բոլոր ձեռնարկցավ,ուր պրն. Արսեն Միքայեառիթով: Հանդիսությանը մաս- ներուն ունեցավ իր փայլուն լյանին շնորհավորեցին իր անակցեցան ծերակուտական Վա- մասնակցությունը: Պարոն Արսեն Միքայելյա- ռաքելության համար: րուժան Ոսկանյան, երեսփոՇնորհակալություններ կհայտխան Վարուժան Փամպուքչյան, նը մշտապես եղած է լավանենք պրն. Արսեն ՄիքայելյաՏ.Տ. եպիսկոպոս Հակոբյան և գույն խորհրդատու բոլոր անոնց նին և հաջողություններ կմաղհայ համայնքի այլ ներկայա- համար, որ տարբեր խնդիրներով և հարցումներով դիմած թենք Հ. Հանրապետության կողցուցիչներ: Արսեն Միքայելյանը իր գոր- են դեսպանություն՝ աջակցու- մե իր հետագա առաքելուծունեությունը սկսավ Ռումա- թյան համար, միևնույնատեն թյուններու մեջ: նիո հայ դեսպանության շրջա- շատ մտերիմ ըլլալով հայ հա«Նոր Կյանք» նակին մեջ, դեռևս 2012-ին որ- մայնքին կարելի է ըսել, որ պես հյուպատոս, նաև իր գործուն մասնակցությունը բերավ հայ համայնքի տարբեր մշակութային իրադարձություններուն և ձեռնարկներուն:Իր տիկինը՝ Վիկտորյա Պետրոսյանը ունենալով երաժշտական լավագույն պատրաստվածություն, ամբողջովին նվիրվեցավ մշակութային ու հոգևոր բոլոր ձեռնարկներուն և իր ունեցած ձայնային արտակարգ տվյալներու համար արժանացավ հայ համայնքի բարձր գնահատանքին: Սոփրանո իր հիասքանչ ձայ1-2/2016

13

ՄԵՐ ԳՈՐԾԸՆԿԵՐ ԱՐՍԵՆ ԱՐԶՈՒՄԱՆՅԱՆԸ ՊԱՇՏՊԱՆԵՑ ԴՈԿՏՈՐԱԿԱՆ ԹԵԶ ՌՈՒՄԻՆԻԱՅԻ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՄԱՍԻՆ

ավելի քան 20 հարցազրույց, ու ազգային փոքրամասնությունինչպես նաև արխիվային նյու- ների հարցերով զբաղվող մասթեր: նագետների համար: Թեզի ամենահետաքրքրաԱհա մի քանի կարևոր կեկան մասերից մեկը առաջարկ- տեր, որոնք ներկայացնում են ներն են, որոնք կարող են ուսումնասիրված ոլորտները. քննարկման առարկա դառնալ Ռումինիայի տարբեր քաղաքհայ համայնքի շրջանակներում՝ ների հայ համայնքների պատնպաստելով նրա խնդիրների մությունը և նրանց դերը քաղալուծմանը: Ինչպես Արսենն է քական, տնտեսական ու մշապնդում, այսօր հայոց լեզվի կո- կութային կյանքում; Մի քանի րուստը և հայ բնակչության տասնյակ տեղանունների հետաձուլումը Ռումինիայի հայ հա- զոտություն, որոնք հայկական մայնքի լրջագույն մարտահրա- են կամ ենթադրվում է, որ վերներն են: Այս աշխատությու- հայկական են; Միջազգային և նը հետազոտում է հայ համայն- ռումինական օրենսդրության 2015թ. դեկտեմբերի 2-ին քի անցյալն ու ներկան, ինչպես կիրառումն ու ազդեցությունը մեր գործընկեր, Բուխարեստի նաև նրա ապագայի հնարավո- ազգային փոքրամասնությունհամալսարանի քաղաքագիտու- րությունները: Թեզը կարող է ների, մասնավորապես՝ ռումիթյան ֆակուլտետի դոկտորանտ մեծ հետաքրքրություն առաջաց- նահայ համայնքի վրա 1989թ. հետո; Արսեն Արզումանյանը պաշտ- նել գիտական տարբեր շրջա- հեղափոխությունից պանեց դոկտորական թեզ «Ռու- նակների, ինչպես նաև Ռումի- 1930-2011 թթ. մարդահամարմինիայի հայ համայնքը. պահ- նիայի և այլ երկրների հայերի ների (ըստ էթնիկ պատկանելուպանելով ազգային փոքրամասնության ժառանգությունը» վերնագրով (բնօրինակը անգլերեն՝ The Armenian Community in Romania: Preserving the Heritage of a National Minority, 256 էջ): Այս աշխատանքն ուսումնասիրում է հայ համայնքի դերն ու նշանակությունը ռումինական իշխանությունների, ապա միացյալ Ռումինիայի քաղաքական, Ձախից: 1) դոկտոր Ֆլորին Դիակոնու (ռեֆերենտ – Բուխարեստի տնտեսական և մշակութային համալսարան), 2) դոկտոր, պրոֆեսոր Արթուր Աթանեսյան (ռեֆերենտ – կյանքում 10-րդ դդ. մինչև մեր Երևանի Պետական Համալսարան), 3) Արսեն Արզումանյան, 4) դոկտոր, օրերը: Հեղինակն օգտագործել պրոֆեսոր Իոան Ստանոմիր (հանձնաժողովի նախագահ – Բուխարեստի է շուրջ 100 գիրք, տարեգիրք, համալսարան), 5) դոկտոր, պրոֆեսոր Ռադու Կարպ (գիտական համակարգող – Բուխարեստի համալսարան), 6) դոկտոր Լուչիան ամսագիր, թերթ և այլն, շուրջ Նաստասը-Կովաչ (ռեֆերենտ – Բաբեշ-Բոյայի համալսարան, Կլուժ80 ինտերնետային աղբյուր, Նապոկա)

14

1-2/2016

թյան և մայրենի լեզվի) արդյունքների վերլուծությունը՝ բացահայտելու Ռումինիայում հայ բնակչության և հայերեն խոսողների իրական քանակը, ինչպես նաև այդ արդյունքներում սխալների բացահայտումը; Վերջին մարդահամարի (2011թ.) և վերջին խորհրդարանական ընտրությունների (2012թ.) արդյունքների համեմատական վերլուծություն ազգային փոքրամասնությունների միջև; Ռումինահայոց միության դերը հայ համայնքի զարգացման հարցում, որպես նրա միակ աշխարհիկ կազմակերպություն; Ռումինիայի տարբեր քաղաքների հայ համայնքների ներկայիս դրությունը և հեռանկարները; Ռումինիայի քաղաքական կյանքում հայ ներկայացուցիչների գործունեությունը, ինչպես նաև համայնքի բազմաթիվ անդամների ներգրավումը Ռումինիայի տարբեր ոլորտներում; Ռումինիայի հայ համայնքի և Հայաստանի Հանրապետության հարաբերությունները նրա անկա-

խությունից հետո (1991թ.), ինչպես նաև ռումինահայ համայնքը՝ որպես կապող կամուրջ հայ-ռումինական հարաբերություններում: Արսեն Արզումանյանը ծնվել է 1989թ. ապրիլի 24-ին, Երեվանում: 2005-2011թթ. սովորել է Երևանի Պետական Համալսարանի միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի բակալավրիատում և մագիստրատուրայում: Բուխարեստի համալսարանում ռումիներենի մեկամյա դասընթացից հետո նա ընդունվեց նույն համալսարանի դոկտորատի բաժին 2012թ.: Մինչև Ռումինիա գալը, Արսենը սովորել է ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության դիվանագիտական դպրոցում: Մասնակցել է տարբեր սեմինարների և ամառային դպրոցների Հայաստանում, Սիրիայում, Լեհաստանում, Մոլդովայում: Բացի մայրենի լեզվի երկու ճյուղերից (արևմտահայերեն և արևելահայերեն), նա տիրապետում է ռումիներենին, անգ-

լերենին, ռուսերենին և արաբերենին: 2010-2011թթ. Արսենը եղել է ՀՀ կառավարության արտաքին կապերի բաժնի փորձագետ: 2013թ. Ռումինիայի էկոնոմիկայի նախարարի խորհրդականն էր, իսկ 2014 թվականից աշխատում է Ռումինահայոց Միությունում որպես թղթակից և ՌՀՄ – Հայաստան ու այլ հայկական համայնքների միջև կապերի համակարգող: Արսենը խոստովանում է, որ ներգրավումը համայնքի գործունեության մեջ մեծապես օգնեց իրեն դոկտորական թեզի ուսումնասիրության ընթացքում: Ավելին, 2015թ. Արսենը և ՌՀՄ նախագահ Վարուժան Ոսկանյանը հրավիրված էին TVR 1 հեռուստաալիքի (Ռումինիայի պետական հեռուստաալիքը) Եվրոպոլիս հաղորդմանը: Շնորհավորում ենք Արսենին քաղաքական գիտությունների դոկտորի կոչում ստանալու առթիվ և մաղթում նրան հետագա հաջողություններ:

ՀՀ սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանի և Ռումինիայի կրոնի հարցերով պետքարտուղար Վիկտոր Օպասկիի հանդիպմանը (սեպտեմբերի 29, 2015) 1-2/2016

15

Շառլ Ազնավուրին համերգը կկայանա ապրիլ 28-ին

Շատ սպասված անվանի երգիչ Շառլ Ազնավուրին համերգը տեղի կունենա Պուքրեշի մեջ 2016թ. ապրիլ 28-ին: Շառլ Ազնավուր երգիչը սահմանափակ շրջագայության մեջ կգտնվի, երգելով միայն քանի մը եվրոպական մայրաքաղաք16

1-2/2016

ներու մեջ և անոնց կարգին՝ ի ուրախություն ռումեն իր երկըրպագուներու, ներկայացումը տեղի կունենա 2016թ. ապրիլ 28-ին Romexpo-ի մեջ: Պատմական այս իրադարձությունը կկրե One Night Only անունը՝ եզակի առիթ մը ըլլա-

լով, լսելու Շառլ Ազնավուրը իր սիրած երգերու կատարմամբ և անվանի երգիչը ամբողջ ներկայացումը կնվիրե ռումեն իր հանդիսատեսին: Նշենք, որ փետրվար 20-ի համար նախապես վաճառված բոլոր տոմսակները ուժի մեջ են:

2016

IAN-FEB

PUBLICA ÞIE BILINGVÃ A UNIUNII ARMENILOR DIN ROMÂNIA

Crăciunul și Boboteaza la Catedrala armeană din București – 2016

Miercuri 6 ianuarie a avut loc în Catedrala Armeană din București slujba de Crăciun, Sf. Liturghie arhierească fiind oficiată de PS Episcop Datev Hagopian, Întâistătător al Arhiepiscopiei Bisericii Armene din România împreună cu preoții Ezras Bogdan și Hetum Tarverdyan.

28 ianuarie / Ziua Armatei Armeniei Cu ocazia Zilei Armatei, președintele Serj Sargsyan, împreună cu președintele NKR Bako Sahakian, S.S. Catolicosul Tuturor Armenilor Karekin II și reprezentanți ai guvernului au depus flori la Pantheonul militarilor „Yerablur” în memoria fiilor nației armene care și-au sacrificat viața pentru independența Armeniei.

Comemorarea victimelor masacrelor din Sumgait (28 februarie, Catedrala Armeană din București)

Duminică, 28 februarie, după săvârșirea Sf. Liturghii în Catedrală Arhiepiscopală din București s-a oficiat, în prezența PS Episcop Datev Hagopian, o slujbă de pomenire a victimelor masacrelor din Sumgait. Apoi la Monumentul genocidului s-au depus coroane de flori din partea Ambasadei Republicii Armenia, Arhiepiscopiei Armene și Uniunii Armenilor din România. Au fost prezenți Excelența Sa Hamlet Gasparian, Ambasador al Republicii Armenia la București și dl. Așot Grigorian consul al ambasadei.

1-2/2016

17

Jurnal de călătorie

Armeni în Bucovina istorică

Deoarece am dorit să las în urmă tumultuosul an 2015 – care a redat Sucevei un „turn nou” (fie vorba între noi, mi-ar fi plăcut ca vechiul Turn Roșu armean medieval să fi fost restaurat și redat urbei în toată splendoarea lui) –, am decis să mă îndrept către Cernăuți, incontestabila capitală a Bucovinei, pentru a-i lua pulsul.

Am călătorit cu trenul, până în localitatea Vadul Siretului, iar de acolo, după o așteptare de o oră și jumătate, am luat trenul personal Storojineț-Cernăuți. Deși se întunecase deja, încercam să deslușesc ce scrie pe vechile clădiri ale gărilor localităților prin care treceam (înscrisuri ucrainiești, cu litere chirilice): Hliboca, Dumbrava Roșie – aflu de la un localnic vorbitor de limba română că „aicea Ștefan cel Mare i-o bătut pe poleaci” –, Cuciurul Mare. Nume ale localităților locuite în majoritate de români… Și în trenul acesta se aude destulă vorbă românească, arhaică, care mă bucură mult! Deși vorbitorii își cer iertare că nu vorbesc corect românește, nu au motiv! Dacă i-ar auzi pe unii compatrioți cum „gră18

1-2/2016

iesc”, și-ar revizui fuguța încrederea în sine!

Ajung în gara principală a orașului – fac o paranteză și menționez că Cernăuții au trei gări, anume gara mică, gara mare și gara de la Sadagura (cred că ați auzit de piesa faimoasă a lui Alecsandri, „Iorgu de la Sadagura”, nu-i așa?) –, impunătoarea clădire construită la începutul secolului al douăzecelea după modelul gării din Freiburg.

Fotografiile făcute în gară vorbesc de la sine, vă las să le savurați.

M-am cazat la hotelul Kiev, care s-a numit demult Palace (construit de austrieci, la jumătatea secolului al nouăsprezecelea, hotelul a adăpostit oaspeți însemnați și și-a deschis salonul pentru numeroase reprezentații muzicale, cu care urbea era obișnuită). Nu m-a lăsat inima să nu mă plimb un pic prin oraș, chiar dacă era destul de târziu, și nu mi-a părut rău! Am ajuns în piața Soborna, fosta piață a Austriei, unde era amplasat Bradul de Crăciun, înconjurat de căsuțe parcă desprinse din povești, decorate cu beteală. Însă piesa de rezistență a constituit-o „Märchenhäuschen”

sau căsuța poveștilor! Copilașii intrau în căsuță, însoțiți de părinți, spuneau o poveste lui Moș Crăciun, care îi răsplătea cu un mic cadou. O mulțime de copii își așteptau rândul, unii mai răbdători, alții mai gălăgioși, dar toți fericiți la gândul întâlnirii cu Moșul care face bucurii. Oricum, atmosfera era încântătoare, completată în mod fericit de un mic taraf, compus din trei cântăreți, care a însuflețit privitorii. Am auzit muzică în limbile română, rusă, ucraineană și polonă! Adulții, mai reținuți, zâmbeau și fredonau, însă copilașii și adolescenții dansau de mama-focului!

Orașul e foarte animat de Crăciun: pline de lumini multicolore, de beteală, străzile din centrul vechi – Cernăuții au un centru vechi uluitor, bine conservat, inclus în patrimoniul UNESCO, iar autoritățile nu permit cu nici un chip să se construiască nimic nou sau să se refacă vreo clădire! Toate trebuie să își păstreze chipurile originale! Musai! – sunt animate de localnici și turiști, care ajung sceptici prima oară la Cernăuți, apoi se îndrăgostesc iremediabil de oraș! Așa, ca mine… Mereu descopăr ceva nou în Cernăuți, demn de atenție și de admirație.

Din prima seară nu am putut rezista să nu merg pe strada Armenească, să văd Biserica Armenească! Cea pe care arhitectul Josef Hlavka a ridicat-o timp de cinci ani, la rugămințile comunității armenești locale, care până atunci asista la serviciul religios ținut la biserica romano-catolică. Poarta este deschisă, așa că fac un mic „rond de noapte” și ajung lângă Khacikar-ul amplasat în anul 2013.

Mă îndrept către fațada bisericii, unde este amplasată o mică inscripție, dar este cam târziu să descifrez ce scrie acolo (mai târziu am citit următoarele, în limbile ucraineană și engleză: „biserica armeano-catolică, construită în 1875”). Plec de la biserică, las în urmă silueta bisericii, și ajung pe strada Domnească. Aceasta este artera principală a orașului vechi, care adăpostește splendide imobile cu rol public și privat: Casa căsătoriilor se află vizavi de Catedrala „roz”, biserica de rit vechi și în fața ei se află două inele desenate pe trotuar și o superbă trăsurică din fier forjat, o mare atracție turistică (turiștii îndeosebi se înghesuie să se fotografieze acolo).

Această trăsurică a fost confecționată de trei fierari, care au dăruit-o municipalității cernăuțene.

Tot pe strada Domnească se află Casele Germană și Polonă, școli, biblioteci, Muzeul de istorie și de etnografie, magazine cochete, Centrul cultural român „Eudoxiu Hurmuzachi” și numeroase restaurante.

Strada a fost închisă traficului rutier și deschisă exclusiv traficului pietonal, s-au amplasat bănci și copaci, la umbra cărora călătorii osteniți se pot odihni și reculege.

Să știți că Cernăuții sunt un oraș al prieteniilor… etnice. Căci am luat mic-dejunul la Casa Germană.

Fericită să-mi revăd prietenii, pe domnii Paul și Vasile, pe doamnele Olga și Ludmila, care asistau la ora de limba germană, ținută de Carolina, nimerisem în atmosfera poveștilor fraților Grimm de-a dreptul! Sala era decorată cu un brad impozant, cu o mulțime de coroane, lumânărele, beteală și se simțea miros de cafea, ceai și turtă-dulce.

Am luat mic-dejunul în tihnă, relaxată, povestind cu prietenii, apoi mi-am continuat periplul prin oraș.

Mereu am susținut faptul că nu poți cunoaște o așezare decât mer-

gând pe jos sau utilizând mijloacele de transport în comun! Lucru pe care l-am pus în practică și aici: am luat troleibuzul nr. 4 și am

ajuns în cartierul Caliceanca. Da, Caliceanca, așa se numea pe vremuri acest cartier, populat de așanumiți „calici” ai urbei! Păi nu

1-2/2016

19

degeaba circulau următoarele versuri: „Cernăuți, oraș frumos/Pleci cu trenul, vii pe jos”! Acești oameni necăjiți veneau să câștige o bucată de pâine, însă traiul era destul de scump și ajungeau să locuiască aici. Acum a rămas doar numele cartierului, căci noile case infirmă această denumire. Celelalte trei cartiere se numesc Roșa/ Rosch, Clocucica și Mănăsteriște, toate vechi și pitorești.

Mă întorc la Caliceanca și, aruncându-mi ochii pe geamul troleibuzului, ce văd? Un cimitir enorm!

Destul de bine întreținut, deservind atât populația creștină, cât și pe cea iudaică. Disting o capelă creștină și un templu evreiesc, care îmi trezesc curiozitatea, astfel e clar că mă voi întoarce pentru o excursie… la cimitir. Acum mă apropii de o pădure. Cobor și mă îndrept către vechea Mănăstire a Horecii pe rit vechi. Aud cu bucurie vorbă românească. Doamna vârstnică mi se adresează și mă roagă să-mi iau o eșarfă să-mi acopăr capul, altminteri Maica Domnului plânge. Mă conformez și intru.

Tocmai se terminase slujba religioasă – era ziua Sfântului Ștefan – și câteva femei făceau ordine. Aflu 20

1-2/2016

că biserica are triplu hram: Sfântul Gheorghe, Sfânta Varvara și Maica Domnului. Biserica e veche, de câteva sute de ani, însă va intra într-un amplu program de restaurare a picturii. Doamne ajută!

Parcurg prin pădurice drumul de la biserică la muzeul în aer liber sau muzeul de arhitectură populară, cum i se mai zice. Pe un vast spațiu, admir două mori din lemn, căsuțe țărănești, care denotă starea materială a proprietarilor, o cârciumă, primăria și biserica. Ce descopăr în biserică? Tablouri ale multor biserici și mănăstiri din toată Bucovina. Mă uit cu atenție, citesc fiecare nume, fie că e scris cu litere latine și chirilice, și dau peste Zamca! Aici, Zamca e pictată din alt unghi. Dar denotă cât de importantă era Zamca în viața Bucovinei!

Seara s-a încheiat în sânul familiei domnului Vasile Dugan, vechi și apropiați prieteni. Astfel, mi-am încărcat bateriile pentru o altă zi.

Ziua a doua este dedicată religiei: am revăzut splendida Reședință a Mitropoliei Bucovinei și Dalmației, clădită de același neobosit arhitect ceh Hlavka, timp de

optsprezece ani, care a costat aproape două milioane de florini aur. Doamna Angela, doamna care ne conduce prin mitropolie, ne povestește în românește, mereu zâmbitoare, că actualmente Reședința a devenit Universitatea Națională „Iurii Fedcovici”, iar construcția ei reprezintă un alt model de conlucrare interetnică: evreii au contribuit cu o importantă sumă de bani pentru finalizarea acoperișului și crucile au fost achiziționate de germani. Capela are o acustică deosebită, la realizarea picturii contribuind și pictorul bucovinean Epaminonda Bucevschi. Tot în capelă se află informații despre arhitect, despre viața sa personală, și două fotografii ale Reședinței, în timpul construcției și după finisarea ei. În curtea din față se află grădina franceză. Pe frontispiciu se află stemele Ducatului Bucovinei și ale Mitropoliei Bucovinei, în centru avându-l pe Sfântul Ioan cel Nou de la Suceava.

Intru în holul Reședinței – pentru mine, aici va fi mereu Reședința Mitropoliei Greco-Orientale a Bucovinei și Dalmației! –, totodată și în atmosfera de Crăciun: aici e însă sesiune, ultima zi de școală este 29 decembrie, apoi studenții primesc vacanță până la sfârșitul lunii ianuarie. Doamna Angela ne arată o fotografie de la începutul secolului trecut, care înfățișează un bărbat în fața unei statui: aceea e statuia Mamei Austria, amplasată în vechea Piață a Austriei. Statuia a fost îngropată pentru mulți ani – doamna Angela a precizat că administrația românească nu a distrus nimic din ceea ce lăsaseră austriecii după o sută patruzeci și patru de ani de administrație, ci a inventariat și arhivat toate piesele –, scoasă la lumină de curând, însă… nu mai are capul și brațul drept. Mama Austria este reprezentată și pe fațada muzeului

de artă, de lângă Primărie, iar semnificația ei este următoarea: este protectoare cu cetățenii ei din toate provinciile. Regăsirea statuii a dus la amplasarea ei în holul Reședinței, iar alți sculptori au avut ideea de a realiza propriile viziuni asupra Mamei Austria: o mamă cu… cap, o mamă „înțolită” în ziare, reviste și jurnale – adică informațiile ne copleșeșc în zilele noastre; personal, cred că autorul nu este departe de adevăr –, o mamă cu burka (imaginea mi-a cam dat fiori, recunosc!). În hol sunt amplasate două plăci de marmură, pe care sunt scrise numele tuturor rectorilor Universității Cernăuțene. Am urcat către Sala Albastră și Sala Roșie. În Sala Albastră se află bustul arhitectului Hlavka și o expoziție dedicată tuturor creațiilor sale. Totodată, această sală este utilizată pentru întâlniri la nivel înalt. Sala Roșie luase foc în timpul ocupației bolșevice, însă ușa din lemn masiv a mai domolit flăcările, astfel o mare parte a ei a putut fi salvată. Cele două oglinzi de cristal sunt originale, iar legenda spune că ele ne reflectă chipul așa cum este în realitate, fără diformități, dar mai ales sufletul! Tradiția e ca fiecare să-și lase amprenta pe oglindă, pentru a deveni parte a istoriei locului. Nu puteam să nu respect tradiția, nu-i așa?

Cea mai spectaculoasă este, fără îndoială, Sala de Marmură!

Actualmente, este sala în care au loc întâlnirile Rectoratului, inclusiv deschiderea anului universitar. La locul prezidiului se află portretul poetului Iurii Fedkovici, de origine poloneză și ucraineană. Doamna Angela ne-a povestit o istorioară nostimă despre acesta: odată, Mitropolitul a scris lui Iurii Fedkovici că dorește să-l vadă – nu mai rețin ocazia –, dar că era musai să poarte haina militară (în treacăt fie

spus, Fedkovici purta mereu costumul tradițional, chiar și în fotografia oficială apare îmbrăcat astfel)! Atunci, Fedkovici scoate din dulap haina militară, o perie și o trimite Mitropolitului, cu următoarele vorbe: „vă trimit haina mea, căci ați dorit să o vedeți pe ea, nu pe mine”. Dacă Mitropolitul s-a supărat sau nu, voi descoperi în timp, după ce voi citi corespondența lui.

Am ieșit pe balcon și, conform spuselor doamnei Angela, am respirat cel mai curat aer din Cernăuți. Ce paradox! Într-un loc atât de aglomerat se găsesc oaze de liniște, căci aproape de Reședință se află și cartierul Roșa, unde, din curțile căsuțelor vechi, se mai aude câte un lătrat sau un cântat de cocoș.

Dacă mai punem la socoteală superbul parc din spatel Reședinței, tabloul idilic este complet! În parc

se află o veche fîntână, bustul lui Hlavka, creat de un sculptor român, un mic lac și copaci de toate soiurile. Se distinge însă un fag enorm, despre care domnul Vasile Dugan ne povestește că este dătător de energie. Este! Am simțit asta pe propria-mi piele!

Am părăsit într-un târziu, cu oarecare părere de rău, dar cu promisiunea revenirii, Reședința mitropolitană, îndreptându-ne către zona centrală, pentru a ne întâlni cu domnul Kevork Margarian Maisovici. Armean stabilit în Cernăuți de douăzeci și cinci de ani, deține un restaurant cu specific armenesc în oraș și este un membru activ al asociației „Arevik”. Apreciem faptul că, deși foarte ocupat, și-a făcut timp pentru oaspeți și ne-a prezentat biserica. Ah, am uitat să precizez ceva foarte important: dumnealui deține cheia originală a

1-2/2016

21

bisericii! Ditamai cheia, păstrată cu sfințenie de comunitate! Așa ceva nu vedem frecvent!

Domnul Margarian are o nepoțică, Ines, de vârstă preșcolară, care ne-a însoțit în periplul nostru în superba biserică armeano-catolică din oraș. Într-un colțișor se află informații și fotografii despre arhitectul Josef Hlavka – după cum puteți constata, arhitectul este foarte iubit în Cernăuți! – , un suport pentru lumânări, în partea din față se află altarul mare, un altar mic și multe flori. Biserica este cochetă, bine întreținută și are o acustică remarcabilă. De aceea, orchestra filarmonicii din Cernăuți repetă aici și susține spectacole de muzică clasică, căci doar cu aceste spectacole a fost de acord comunitatea armenilor. Care, à propos, luptă pentru a-și recăpăta biserica și se află în negocieri cu Rada orășenească, adică cu consiliul, pentru ca biserica să-și exercite doar rolul religios. Însă trebuie să vă fac o confesiune: concertele de muzică clasică susținute în biserică sunt minunate, cred că ne apropiem mai mult de mesajul compozitorului, dacă ascultăm muzică în biserică. De altfel, Johann Sebastian Bach a scris bucăți muzicale, care sunt utilizate astăzi în timpul serviciului religios din bisericile evanghelice de confesiune augustană.

Un vitraliu din preajma altarului amintește de momentul creștinării nației armene de către Krikor Lusarovici. Cu atât mai mult cu cât hramul bisericii armenești din Cernăuți este dedicat celui care a adus în rândul armenilor mesajul iubirii și iertării creștine.

Ne despărțim de noul nostru prieten, însă la catedrala armeană din Cernăuți vom reveni de Paște. Înainte de a ne lua rămas-bun, domnii Margarian și Dugan ne povestesc un fapt recent din istoria urbei 22

1-2/2016

cernăuțene, cu trimitere directă la comunitatea armenească: de curând, urbea recunoscătoare a amplasat în apropierea străzii Armenești un bust al unui primar vestit, Iacob Petrovici. Primarul Iacob Petrovici s-a născut la Negostina, într-o familie armenească, a fost ginerele fratelui compozitorului de origine armenească Carol Miculi, Anton Miculi, s-a remarcat în activitatea orașului prin lucrări de sistematizare, a încercat să ajute pe locuitorii atinși de foamete și s-a implicat în acțiunile culturale din oraș.

Bustul primarului se află la capătul străzii care-i poartă numele, față în față cu biserica armenească.

Scurta vacanță s-a încheiat în fața primăriei, din turnul căreia iese în fiecare zi la ora 12 un per-

sonaj, îmbrăcat în costum național ucrainean, care cântă la trompetă în cele patru vânturi cântecul popular „Maricica”. Acest scurt moment muzical constituie una dintre atracțiile turistice în Cernăuți.

Mă întorc spre casă cu trenul.

Las în urmă frumoasa gară din Cernăuți, însă apropierea de casă mă bucură. În tren, mă gândeam ce ar fi să pot călători liber, fără pașaport. Măcar cu cartea de identitate… Mai ales că, acum o sută de ani, ne urcam în tren la Ițcani/ Suceava și ajungeam la Viena, fără pașaport sau viză.

La mulți ani din Bucovina! Vise împlinite!

Corina Derla

manga-badanegan

Ընկույզն ու որդը

Պարտեզին մէջ կային զանազան պտղատու ծառեր՝ ընկուզենի, տանձենի,խնձորենի, թզենի: Ընկուզենիի կանանչ ճիւղերէն կախուած էր փոքրիկ ընկոյզը ու կօրորուէր: Մօտեցաւ անոր ծերունի որդը և ըսաւ.

— Սիրուն ընկուզիկ, թոյլ տուր բոյնդ մտնեմ, քիչ մը հանգստանամ, ապրինք միասին: Դուն դեռ պզտիկ ես քեզ կօրորեմ, հէքիաթներ կըսեմ ու քեզ կուրախացնեմ: — Ատ թափառականին մի ձգէր քու տունդ: Ով գիտէ ատոր տունը ևւ բոյնը, վարքն ու բարքը,– ըսին պզտիկ ընկոյզին անոր եղբայրները: — Ատ ձեր գործը չէ, ինչ կը խօսիք պարապ տեղը, ես ինծի համար, դուք՝ ձեզ համար,– պատասխանեց ընկուզիկը ևւ հիւր ընդունեց ծերունի որդը: Ագահ ևւ չարամիտ որդը ծակեց ընկոյզին կեղևւը, ներս մտաւ, միջուկը կերաւ, պարպեց,նստեցաւ ու երգեց.

— Նոր ընկոյզ մը ես գտայ, Ծակեցի ու ներս մտայ, Կերայ, կերայ կշտացայ, Պարապ մնաց վշտացայ: Այսպէս կերգէր ևւ ծափ կու տար աւազակ որդը պարապ կեղևւին մեջ: Ծափ կու տար ու կ ըսեր. Ելլեմ ծառը չափչփեմ. Տեսնամ որու կը խաբխբեմ Ինձ որդ կըսեն, ծերուկ որդ, Լեզուս անոյշ, շողոքորթ: Պզտիկ, անփորձ ընկոյզը զոհ գացած էր չար, աւազակ որդին...Հովը միայն մէջը կը վըզվզար, իսկ դրացիները կը նայէին անոր ու կը զղջային:

Աթաբեկ Խնկոյեան էջ 208

1-2/2016

23

ՈՒՂԵՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ ԴԵՊԻ ՌՈՒՄԱՆԱՀԱՅՈՒԹՅԱՆ ԱՆՑՅԱԼԸ՝ ԺԱՄԱՆԱԿԻ ՄԵՔԵՆԱՅԻ ՕԳՆՈՒԹՅԱՄԲ Մեկնակետը՝ Պուքրեշ Տարեթիվ՝ 1932 Ուղեցույց՝ Հ. Ճ. Սիրունի 1932 թվականի սկիզբը նշանավորվեցավ կարևոր իրադարձությամբ մը՝ Թեմական ներկայացուցիչներու ժողով և Կոմիտեի ընտրություն:Ներկա կգտնըվեին պատվիրակներ բոլոր 22 համայնքներեն՝ Չեթաթեա-Ալբը (Աքքերման), Պըլց, Հընչեշթ, Պապատակ, Սուլինա, Թուլչա, Սիլիսթրե, Ֆոքշան, Պոթոշան, Ռոման, Յաշ, Տըրկու-Օգնա, Պագըու, Իսմայիլ, Պրըիլա, Գոնսթանցա, Պազարճիգ, Սուչավա, Կալաց, Քիշինըու և այլն: Ժողովի աշխատանքները սկսվեցան 1932 թվի Փետրվար 8-ին և չորս օր շարունակ նիստեր գումարվեցան: Քննարկվեցավ նոր պյուճեն և որդեգրվեցավ կանոնակարգը համապատասխան փոփոխություններով:

Փետրվար 29-ի իրիկունը տեղի ունեցավ Հայ Մշակույթի Երեկոն՝ կազմակերպմամբ Հայ Մշակույթի Բարեկամներու Ընկերակցության, վարչապետ փրոֆ. Նիքոլաե Յորկայի նախագահության ներքո, ով հայ ժողովուրդի և մշակույթի հանդեպ ջերմ խոսքերով հանդես եկավ: Խոսք առավ նաև որպես հատուկ հյուր Փարիզեն ժամանած Արշակ Չոպանյանը: «Կոմիտաս» երգչախումբը կատարեց հայ ժողովրդական 24

1-2/2016

երգեր՝ մեներգչուհի Արաքս Սվաճյանի մասնակցությամբ: Տիկին Մարիեթա Սատովեանու արտասանեց հայկական բանաստեղծություններեն՝ ռումաներեն թարգմանությամբ, իսկ պարոն Լևոն Պալճյան ասմունքեց Էմինեսքուի բանաստեղծություններ՝ հայերեն թարգմանությամբ: Միջոցառումը արձագանք գտավ ռումանական մամլո մեջ:

Վերոնշյալ Ընկերակցության նախաձեռնությամբ, Մարտ 4-ին, 7-ին և 9-ին, «Գարոլ» հիմնադրության մեջ պարոն Արշակ Չոպանյան ֆրանսերեն լեզվով հանդես եկավ երեք դասախոսությամբ, որոնց թեման էր հայկական արվեստը, միջնադարյան և ժամանակակից հայ քերթողությունը: Առաջին դասախոսությունը կայացավ փրոֆ. Նիքոլաե Յորկայի նախագահության ներքո: Արշակ Չոպանյան նաև հայերեն լեզվով դասախոսություններով հանդես եկավ՝ Պուքրեշի և Գոնսթանցայի մեջ:

Մարտ 10-ին, Թեմական խորհուրդը ամբողջ կազմով ներկայացավ վարչապետ Նիքոլաե Յորկայի մոտ՝ Քիշինըուի Հայ Եկեղեցվո պատկանող հողա-

տարածքները վերադարձնելու հայցով: Վարչապետը հավաստիացուց իր բարի կամքի մասին: Գարնանային պաշտոնական ցուցահանդեսին մասնակցեցան նաև չորս հայազգի նկարիչներ: Իրենց գործերը ցուցադրեցին օրիորդներ Նուցի Ակոնց, Գորնելիա Պապիգ Տանիել, Լուլու Թիմուրյան և պարոն Հրանդ Ավագյան: Մայիս 10-ի (այն ատենվա Ռումանիո ազգային օրը) շքերթին աչքի ինկան հայ սկաութները՝ գնդապետ Սըմպոթյանուի գլխավորությամբ:

Մայիս 15-ին լույս կտեսնե Արազ պարբերականի առաջին համարը: Թերթի նպատակն էր մայրենի լեզվի ու ազգասիրության պահպանումը:

Նշանավոր իրադարձություն մը եղած է Կոմիտաս երգչախումբի համերգը, որը տեղի ունեցավ Մայիս 17-ին Ռումեն Աթենեյի սրահին մեջ՝ վարպետ Մարչել Պոթեզի ղեկավարությամբ: Կատարվեցան Կոմիտասի մշակած երգեր՝ Սարերի վրով գնաց, Երի, երի ջան, Իմ չինարի յար, Շորորա, Անուշ, Լուսնակն անուշ, Ծիրանի ծառ, Հով լինի, Անձրևն եկավ, Սիփանա քաջեր և այլն: Մեներգչուհին էր Արաքսի Սվաճյանը: Գովեստի արձագանքներ եղան մամլո մեջ՝ հատկապես նկատելի էր Տիմինեա-

Թեմական խորհուրդը որդեգցա («Առավոտ») լրագրի մեջ լույս ընծայված պարոն Քոնս- րեց դպրոցական նոր կանոնատանթին Նոթթարայի ստորագ- կարգը և որոշեց այն ուղարկել Պուքրեշի և գավառական բորած հոդվածը: լոր դպրոցներուն՝ կիրառելու Մայիսին տեղի ունեցան ծխա- համար: կան ընտրություններ երկրի բոԲեմադրիչ Իոն Շահիկյան լոր համայնքներեն ներս: Ընտրությունները անցան խաղաղ, Ազգային Թատրոնեն ներս բեբացառությամբ Պուքրեշին մեջ, մադրած է Տրակոշ Փրոթոփոորտեղ 1.300 ներկաներեն 700-ը փեսքուի հեղինակած պիես մը՝ արժանանալով մամլո գնահաձեռնպահ մնացին և բողոքետանքին, որ գրած է իր մասին, ցին: Բողոքը արդարացված թե կներկայանա որպես «մեր գտնելով, Թեմական խորհուրառաջին բեմի ամենեն խոստումդը ընտրությունները չեղյալ նալից հույսերեն մեկը»: հայտարարած է և որոշած է նշանակել Ժամանակավոր կոՌազմական նախարարումիտե մը: Այդ վճիռին դեմ բո- թյան գլխին նշանակվեցավ հայղոքեցին Մայիս 29-ին հաղթող կական ծագում ունեցող զոդուրս եկած թեկնածուները: Հա- րավար Սամսոնովիչը՝ Սպայակույտի նախկին պետը: մայնքը մնաց պառակտված:

Մարտ 23-ին հիմնադրված է SAR (ռումեն անանուն ընկերություն) Մասիսը, որու նպատակն է հայ երեխաներուն համար հայերեն լեզվով տպագրել դպրոցական և գեղարվեստական գիրքեր, ինչպես նաև հանդեսներ:

Հունիս 16-ին, քեմախցիներու միությունը ընտրություններ կազմակերպեց՝ 37 անդամներու ներկայությամբ:Վերընտրըվեցավ նախկին կոմիտեն: Պարոն Վարդան Կապուտիկյան առաջարկեց կարիքավոր քեմախցիներուն համար կացարան մը ապահովել, ինչպես նաև հիմնադրամ մը ստեղծել, ինչի համար ան տեղնուտեղը ներդրած է 8.000 լեյ: Այդ օրինակով ոգևորված բոլոր ներկաներն ալ իրենց մասնակ-

1-2/2016

25

ցությունը բերած են, այսպի- տիացնեմ իմ կատարյալ բասով հավաքվելով 120.000 լեյի րեկամության ու ձեր կարիքներու հանդեպ իմ բարի կամչափ գումար մը: քի մասին: Կրնաք վստահ ըլՊարոն Յագոպ Կ. Սոլոմոն լալ իմ զգացումներու նկատնշանակվեցավ Վճռաբեկ ատյա- մամբ, քանի որ դեռևս մանուկ նի ընդհանուր դատախազ: հասակեն ճանչցա և սիրեցի հայերը: Պետք է գիտնաք, որ Հունիս 15-ին, թեմի ԱռաջՅաշի մեջ իմ հաճախած տարնորդի գլխավորած Թեմական րական դպրոցը հայկական դըպխորհուրդի պատվիրակություն րոց մըն էր՝ Խաչիկ Գարագամը ներկայացավ Կրթության շի դպրոցը, որն այն ատենվա նախարար փրոֆ. Տումիթրու Յաշին մեջ ամենեն լավ դըպԿուսթիի առաջ և արժանացավ րոցն էր: Այցելեցի հաճախ նաև ծայր աստիճան բարեհաճ ընՅաշի հայոց եկեղեցի: Եվ գիդունելության մը: Փրոֆ. Կուստեք, որ մանկության ատեն թի ըսավ. «Շատ հուզված եմ դրոշմված տպավորություննեձեր խոսքերեն: Ռումեն կառարը զորեղ կըլլան»: վարությունը միշտ համակրանքով նայած է և կնայի հայեՀունիսի սկիզբը վախճանրուն: Մենք ժամանակավոր կա- վեցավ Օվանես Ներկարարյառավարություն մըն ենք, որու նը, որը իր ամբողջ ունեցվածնպատակը ընտրություններու քը կտակած է ՀԲԸՄ-ին: կազմակերպումն է, սակայն Հունիս 9-են 15-ը Պուքրեշի մեջ այս կառավարության գոյուկազմակերպված թենիսի աթյան ընթացքին ձեզ կհավաս26

1-2/2016

ռաջնությանը մասնակցեցավ նաև հայուհի մը՝ օրիորդ Իտա Ատամովը, որը հաղթած է Ռումանիո ախոյան (չեմփիոն) օրիորդ Նինի Կոլէսքուին: Ամբողջ մամուլը դրվատանքի խոսքով գնահատեց օրիորդ Ատամովի խաղաձևը: Ան շահած է նաև Ֆրանսայի թենիսի առաջնությունը: Հուլիս 7-ին կայացած մայրաքաղաքի Ա (Դեղին) քաղաքամասի Քաղաքապետարանի նիստի ընթացքին, նախկին ծերակուտական՝ Ազգային գյուղացիական կուսակցության անդամ պարոն Կարապետ Ասլանը միաձայնությամբ քաղաքապետ ընտրվեցավ:

Թագավորական հրամանագրով, ավելի քան 40 տարի բանակեն ներս ծառայած շարք մը սպաներ պարգևատրվեցան «Պատվո ժապավենով»: Անոնց

շարքին է նաև գնդապետ Ակոբ Ալթընովիչը, որը Իլֆով մարզի Զինվորական Շրջանի նախագահն է:

րարվի և բակը պետք է տրվի սեփականատիրոջը: Հուլիս 18-ին, նախարար Տումիթրու Կուսթիի ստորագրած և Գարոլ Բ թագավորի հավանության արՀուլիս 10-են Օգոստոս 5-ը, ժանացած Կրթության, դավաՍիպիուին մեջ տեղի ունեցավ նանքի և արվեստի նախարաՌումեն սկաութներու ճամբա- րության թիվ 73877/8735/932 րը: Անոր մասնակցեցան նաև հրամանագրով Քիշինըուի բաՀՄԸՄ-ի սկաութները հետևյալ կը կանցնի Հայ Եկեղեցվո Թեկարգով. 17-ը՝ Պուքրեշեն, 12-ը՝ մական Խորհուրդի իրավասուԳոնսթանցայեն, 4-ը՝ Սիլիսթ- թյան ներքո: րեյեն, որոնք ճամբարի ընթացքին օրինակելի պահվածք մը Պուքրեշի ծխական խորհուրունեցան: Հատկապես դրվա- դի ընտրությունները չեղյալ տանքի կարժանանա Գոնսթան- հայտարարելեն ետք ստեղծցայի խումբի ղեկավար պա- ված իրավիճակին վերջ դնելու րոն Յագոպեանը: համար որոշվեցավ Օգոստոս 18-ին արտակարգ ժողով մը Ավելի քան 5 տարի է ինչ Քի- գումարել: Սակայն այլախոհշինըուի հայկական եկեղեցվո ները եպիսկոպոսին համոզեբակի հարցը չլուծված կմնա: ցին հետաձգել ժողովը: 1927-ի դատը կորսնցնելեն ետք վերադատության գանգատի քընԱռաջնորդ Հուսիկ եպիսնարկումը ամեն անգամ հե- կոպոսը հանկարծ Թեմական տաձգվեցավ: Քանի որ Հուլիս խորհուրդին դեմ դիրքորոշում 1-ին կլրանա վարձակալման մը ընդունեց՝ այլախոհներու 30 տարվա ժամկետը դատա- ինքնահռչակ «Ազգային պլոքի» վարությունը չեղյալ կհայտա- ազդեցության տակ, որու մի-

ջուկը սակայն կկազմե ՀՕԿ-ը (Հայաստանի Օգնության Կոմիտե): Ան անտեսեց Խորհուրդը որոշում ընդունելով, առանց անոր հետ խորհրդակցելու:

Օրհեյի քաղաքապետ նշանակվեցավ պարոն Պաժպեուք-Մելիքյանը: 1918-ին ան անդամ էր Ռումանիո հետ Պեսարապիո միացումը հռչակած Ազգային Խորհուրդին: Սեպտեմբերի սկիզբը, Կարոլոս զբոսայգիին մեջ գտնվող գյուտարարներու ցուցասրահին մեջ բացվեցավ նկարիչ Բարթող Վարդանյանի ցուցահանդեսը: Տրդատ և Սիրուհի Նշանյան թատերախումբը ժամանեց Պուքրեշ, ուր քանի մը ներկայացումներ տվավ: Ներկայացումները տեղի ունեցան Պուքրեշ, Գոնսթանցա, Կալաց և Պազարճիգ: Բեմադրվեցան Շառլ Մերեյի «Սրտերու պայքարը», «Ռոմեն Գոլյուս» և «Գլխապտույտ»,

1-2/2016

27

Շեքսփիրի «Օթելլո» և Շիրվանզադեի «Պատվի համար» փիեսները:

Սեպտեմբեր 10-են 18-ը, Պուքրեշի մեջ տեղի ունեցավ Բժշկության Պատմության 9-րդ Միջազգային Գիտաժողովը, որուն հրավիրված էր նաև հայկական բժշկության պատմության անխոնջ հետազոտող տոքթոր Վահրամ Թորգոմյանը: Չկարենալով մասնակցիլ իրմե անկախ պատճառներով, ան գիտաժողովին ուղարկեց Les ancienes professeurs armeniens de la Faculte de Constantinople վերնագիրը կրող իր աշխատությունը: Պուքրեշահայ համայնքեն ներս առկա ընտրական խմորումներու պայմաններուն մեջ

28

1-2/2016

կազմավորվեցավ Հայ Ժողովըրդական Միությունը, որու նպատակն է հակակշռել ռումանահայության միասնությունը քայքայող այլախոհական միտումները: Միության ստեղծումը համակրանքով ընդունվեցավ բոլորի կողմե:

Սեպտեմբեր 25-ին, «Միսաքյան-Քեսիմյան» դպրոցի քանի մը շրջանավարտներու նախաձեռնությամբ վերակազմակերպվեցավ Շրջանավարտներու Միությունը՝ 18 անդամով, որու նպատակն է (ըստ մշակված կանոնակարգի) բարոյական ու նյութական օգնություն ցուցաբերել դպրոցի նոր շրջանավարտներուն և անոնց, ովքեր ուսումը կշարունակեն համալսարաններեն ներս:

Հոկտեմբեր 9-ին, կայացավ «Րաֆֆի» Մշակութային Միության սույն տարվա 50-րդ նիստը: Գլխավոր դասախոսները եղած են Ա. Արարատյանը, Հ. Ճ. Սիրունին, Գ. Գեսթանյանը, Հ. Բանիկյանը, Հ. Պապիկյանը, Հ. Էտանյանը, Թ. Պետրոսյանը:

Հոկտեմբեր 9-ին, Կնոջ Տան սրահին մեջ տեղի ունեցավ Հայ Մշակույթի Օրը՝ բազմամարդ լսարանի մը ներկայությամբ: Հանդեսը կազմակերպեց Հայ Ուսանողներու Միությունը՝ ՀՄԸՄ, «Կոմոտաս», «Րաֆֆի» և «Երևան» կազմակերպություններու մասնակցությամբ: Օրվա գլխավոր դասախոսը եղած է հայ կաթոլիկներու Առաջնորդ Սահակ ք. Կոգյանը,

որ հայ մշակույթը մեծարող գեղեցիկ ճառով մը հանդես եկավ: Գեղարվեստական բաժնին մասնակցեցան պարոնայք Տրդատ Նշանյանը, Լևոն Պալճյանը, Վիրճիլ Կեորկիուն, օրիորդներ Թեա Ցինցուն, Արաքսի Սվաճյանը, Զեփյուռ Ղարիպյանը:

այլոց Գրիգոր Զամպակչյանը, Գևորգ Հաճի-Արթինյանը, Արտաշես Թ. Թոմասյանը, փրոֆ. Ստեփան Թագվորյանը: Արարողությունը նախագահեց Պուքրեշի կայազորի պետ՝ զորավար Ակոբ Ալթընովիչը:

կոպոսը ընդունած է շարք մը որոշումներ՝ առանց Խորհուրդին հետ խորհրդակցելու և իշխանություններու հանդեպ որոշ անպատասխանատու պահվածք ունեցավ: Թեմական խորհուրդը ստիպված եղավ դիմել կառավարությանը՝ ստեղծված Հոկտեմբեր 30-ին նշվեցավ իրավիճակը քննարկելու հաԱլեքսանտր Բարի իշխանի մահմար: 1932 թվի Նոյեմբեր 1-ին, Հոկտեմբեր 18-ին բացվեցավ վան 500 ամյակը: ԱրարողուՀՄԸՄ Պուքրեշի մասնաճյու- թյունը տեղի ունեցավ Պիսթ- Դավանանքի նախարարություղի նոր ակումբը, Էփոսքոփուլ րիցա վանքը, ուր թաղված է իշ- նը թիվ 161940/14276 նամակով Ռատու փողոց, թիվ 9. խանը: Ներկա գտնվեցան վար- կպահանջե, որ Հուսիկ եպիսչապետը և խորհրդարանի ան- կոպոս Զոհրապյանը հարգե Հոկտեմբեր 20-ին, «Միխայ դամներ: Ալեքսանտր Բարի իշ- ուժի մեջ գտնվող կանոնակարՎիթեազուլ» զորանոցի հրաձ- խանը համակրանքով մոտե- գը և հաշվի առնե նույն կանոգարանը, թագավոր Կարոլոս ցավ հայերուն և նպաստեց Լե- նակարգով նախատեսված ԾխաԲ-ի հանդեպ զինվորական եր- հաստանեն եկած հայերու Մոլ- կան խորհուրդի լիազորությունդում տվին պահեստային բարձ- տովայի մեջ հաստատմանը: ները: րաստիճան սպաները: Անոնց Աշնանային ցուցահանդեշարքին կգտնվեին նաև բազմաԹեմական խորհուրդին դեմ թիվ հայազգի սպաներ, ի միջի կանգնելեն ետք, Հուսիկ եպիս- սին նկարիչներ Նուցի Ակոնցը

1-2/2016

29

և Հրանդ Ավագյանը նոր գործերով հանդես եկան: «Ունիվերսուլ» թերթի մեջ փրոֆ. Օփրեսքուն լույս կընծայե դրվատական հոդված մը, որտեղ կնկատե, թե զույգ նկարիչները ակներև առաջադիմություն մը արձանագրած են:

Մշակութային Լիգայի ընդհանուր ժողովը կայացավ Ռումեն Աթենեյի մեջ, Նոյեմբեր 6-ին: Հաշվետվությունը կարդաց փրոֆ. Նիքոլաե Յորկան: Հատուկ հրավերով ներկա գտնվեցան նաև պարոնայք Գևորգ Հաճի-Արթինյանը, Արտաշես Թ. Թոմասյանը և Հ. Ճ. Սիրունին:

1921 թվին հիմնված և դպրոցի կառուցմանը ու գրադարանի կազմակերպմանը իր մասնակցությունը բերած Կալացի Կանանց միությունը, Նոյեմբերին վերակազմակերպվեցավ և ընտրություններ անցկացուց: Նոր վարչության կազմն է՝ տիկնայք Գ. Սրենցը, Ա. Միսաքյանը, Ա. Լերթոկեանը, Հ. Բլատուրյանը և օրիորդներ Ս. Սավուլյանը, Լ. Մուրատյանը, Ս. Գրիգորյանը:

30

1-2/2016

Սույն տարվա Իրավաբանական ֆաքուլթեի շրջանավարտներու շարքին են նաև երկու հայազգի իրավաբաններ՝ պարոնայք Արշավիր Աքթերյանը և Ծերոն Պագանյանը:

թյուն Ֆրենկյանի ներդրումներն են: Գործարանի տնօրինությունը ստանձնած է պարոն Պետրոս Փափազյանը:

Նոյեմբեր 10-ին, բացվեցավ Ռումանիո Հայ կարմիր խաչի Գոնսթանցայի «Արաքս» մշա- տեղական մասնաճյուղի հոկութային միությունը, որը երկ- վանավորության ներքո գորրին մեջ ամենեն գործունյանե- ծող դերձակի արհեստանոցը, րեն մեկն է, Նոյեմբերին ընտ- որու նպատակն է հայ աղջիկրած է իր նոր վարչությունը՝ ներուն սորվեցնել դերձակուՄաղագ Փափազյան, Ներսես թյան արվեստը, ինչպես նաև Պալյան, Տրդատ Թերզյան, Տիգ- պատվերներ ստանալը: րան Պողոսյան, Հ. ՄալխասՆոյեմբեր 25-ին, Մարիա թայան: գուհին, տիկնայք Լահովարիի Նոյեմբեր 6-ին, պատկառե- և Փրոգոփիուի ուղեկցությամբ, լի տարիքին վախճանվեցավ այցելեց պարոն Գրիգոր ԶամՌումեն Ազգային Թատրոնի պաքչյանի տունը: Ինչպես հայաստղերեն մեկը՝ հայազգի Իոն նի է, ճանչցված հայ առևտրաՓեթրեսքուն: Ան ավելի քան կանը միևնույն ատեն արվես50 տարի ելույթ ունեցավ ռու- տի մեծ հավաքորդ մըն է և իր մանական բեմին վրա: Մամլո հարուստ հավաքածոյին մեջ ումեջ տեղ գտան բազմաթիվ ար- նի ամենեն գնահատված ռումեն ձագանքներ: նկարիչներու գործեր: Թագուհի Մարիան ջերմորեն շնորհաՍկսավ արտադրել Ֆրայհո- վորեց մեր հայրենակցին՝ իր ֆի (Թրանսիլվանիա) շաքարի նուրբ ճաշակի ու նկարներու գործարանը, ինչպես նաև Արա- գեղեցիկ հավաքածոյի համար: տի գործարանը: Հոն կաշխատին 10-12 հայ: Երկու գործաՆոյեմբեր 27-ին, Լիտըրթարաններն ալ պարոն Հարու- ֆել սրահին մեջ նշվեցավ ՀՄԸՄ օրը և մասնաճյուղի հիմնման 10-րդ տարելիցը: Բազմամարդ հասարակության ներկայությամբ կայացած հանդեսը նախագահեց նախկին նախարար և ՀՄԸՄ պատվո նախագահ պարոն Թրանգու-Յաշ: Ներկա գտնվեցան նաև հայ կաթոլիկներու Առաջնորդ տոքթ. Հ. Ս. Կոքյանը և Խորեն ք. Գլեմեսյանը: Ներկա էին նաև տարբեր հայկական կազմակերպություններու ներկայացուցիչներ: Խոսք առավ պարոն Թրանգու-Յաշը, որ գովասանքների արժանացուց ՀՄԸՄ-ին՝ 10 տարվա արդյունավետ գործունեության համար:

Դեկտեմբեր 1-ին, Պուքրեշի Ճարտարապետական Աքադեմիո սրահին մեջ տեղի ունեցավ ճարտարապետներու առաջին համագումարը՝ կրթության նախարար փրոֆ. Կուսթիի նախագահությամբ: Համագումարին ներկա գտնվեցան նաև Հ. Կոմիքյանը, Ափրըհընեանուն և Գր. Նավասարդյանը, անոնք ստորագրության իրավունք ունեցող միակ հայազգի ճարտարապետներն են Ռումանիո մեջ:

«Մարիա Վենթուրա» թատրոնին մեջ ներկայացվեցավ «Հապագուգ և ընկերներ» փիեսը՝ երիտասարդ տաղանդավոր բեմադրիչ Հայկ Աքթերյանի բեմադրությամբ: Ամբողջ մամուլը խանդավառ կերպով արձագանքած է այդ ներկայացմանը: Անցյալ տարի Հայկ Աքթերյանը բեմադրած է նաև «Հրո թռչունը»: Դեկտեմբեր 4-ին, փրոֆ. Վահան Տոտոմյանցը փափագեցավ դասախոսությամբ մը հանդես գալ հայ ուսանողներուն առջև՝ Հայ Ուսանողներու Միության սրահին մեջ: Հայ եկեղեցվո ծուխը, որը արգելած է բոլոր հավաքները (ժողով, հանդես, հավաքույթ և այլն) եկեղեցվո ներսակողմը, չթուլատրեց, որ արհմիութենական հարցերով աշխարհահռչակ տեսաբանը ելույթ ունենա, մինչ աշխարհի բոլոր գիտական հաստատությունները անոր առջև դուռները լայնորեն կբանան:

Դեկտեմբեր 8-ին, Խորհըրդային Հայաստանեն Պուքրեշ ժամանեց ներգաղթի լիազոր ներկայացուցիչ պարոն Թանուշ Շախվերդյանը՝ ՀՕԿ-ի հրավերով: Ան դասախոսեց Պուքրեշ և Գոնսթանցա:

Դեկտեմբեր 12-ին ոգեկոչվեցավ հայազգի նախկին կրթության նախարար Սփիրու Հարեթը, անոր մահեն անցավ 20 տարի: Մամուլը ընդգծեց անոր արժանիքները, հատկապես գյուղական միջավայրին մեջ կրթությունը տարածելու գործին համար: Դեկտեմբեր 18-ին, Ուսանողներու Միությունը հրավիրեց իր տարեկան ժողովը: Միության անդամներու թիվը հասած է 46-ի:

Նույնպես, Դեկտեմբեր 18-ին տեղի ունեցավ «Րաֆֆի» Մշակութային Միության նոր ակումբի բացման տոնահանդեսը: Հազիվ մեկ ու կես տարի

առաջ հիմնադրված միությունը այժմ կհաշվե ավելի քան 100 անդամ:

Պազարճիգեն, Սիլիսթրեյեն և Գոնսթանցայեն հետո, Դեկտեմբեր 26-ին Պուքրեշի մեջ ալ տոնվեցավ Դաշնակցության օրը՝ «Րաֆֆի» ակումբին մեջ: Խոսք առավ պարոն Ս. Արարատյանը:

ԱՐՓԻԱՐ ՍԱՀԱԿՅԱՆ

1-2/2016

31