Nor Ghiank Februarie 2010

? Y U M A N I Y H A O Y } M I Y U TO A N E R G L E Z V O A N A M S A C I R

DARI 60 TIV 2 (1962ƒ W E D RVA R 2(1(

Va . i n g t y n # 4 M a r d 2 ( 1 ( t ^ N E R G A O A } Y U } I { N E RY U B A L A D I A R D A Q I N H A R A P E RY U T O Y U N N E RY U H A N " N A J Y K Y V: Q V E A R G E } ^ }E KA SB A N Y UTOY U N E KA | + ŠNyr Goanq‹-i syuon tiv; lyuos desav 5 Mard 2(1( t^

V

<MPACRAGAN

er`in .r`anin mer terti ,;mpacradan has]eyv Swoyu/qi na,araryutenen gsdananq hakyrxacryutoyunner# yryv mer hamaonq; dekoag gbahvi na,araryutoan \racirneryun* masnag]elyu hamar gazmagerbvyk mi`y]a/yumneryun$ Ad &s aba]yuo] m;n =# te menq* /yumanahaoers# andesva\ [enq Maor haoreniqin gykme & mas ggazmenq a.,arhyv meg sw/va\ haoyutoan ;ndaniqin$ Ad aba]yuo] = na& aon pani# te mer hamesd cyr\yuneyutoyun; gcdnvi Haoasdan-Swoyu/q gaber; amrabnxelyu nbadagyv sdek\va\ na,araryutoan ,y.yra]yuo]in dag$ Sagaon# xjpa,dapar /yumanahao hamaonq; ‘;sd arjanvyuon [i ar'acanqer Haoasdanen egyk azxan.anneryun# aosinqn mer masnag]yutoyun; agngaliqneren ]a\r =$ Havanapar ad masamp mer* tertis mekqn =# yryvhed& bad.a0 gerbyv dekegyutoyunner [enq wy,anager Haoasdani mer haorenagi]neryun hed$ Sagaon Swoyu/qi na,araryutoan a/a`arga\ \racrer; & mi`y]a/yumner; iragana]nelyu hamar anhraje.d = mer anhadagan masnag]yutoyun;$ _rinag* syuon darva hamar# na,adesva\ en .arq m; m.agyutaoin mi`y]a/yumner ‚Maoreni lezvi dariƒ# haoreniq; 0an[nalyu \racir m; ‚Ari Dyunƒ# in[bes na& swoyu/qahao eridasarxneryun hamar grtaty.agner$ Aos ameni nbadagn = Swoyu/qi & Haoasdani mi`& gaberyu amrabnxyum;$ An.yu.d# yr aox \racirner;’ ha`ykyutoamp bidi iragana]vin na&# a/an] mer /yumanahao Swoyu/qi amenen hin hamaonqneren megyu masnag]yutoan;$ Sagaon arxoyq y%rn = hamaonqaoin mer cyoyutoan imasd;# ete [enq masnag]ir hamahaogagan goanqin & [enq @cdvir Haoasdani gykme mezi barzva\ aos @cnyutoan 'e/qen* Haoreniq-Swoyu/q gamyur`en$

2

2/2010

PYVANXAGYUTOYUN Haolezvi @r ŠDyudoan‹ craxaranin me` =` 4 CIR HAORABEDAGAN _RHNYUTEAN EU CNAHADA} A? SIRE}EAL YRXIN… =` 5 Ebisgybysagan cavazani clyu,; - Ge/la

=` 7 =` 8

A^ D^ QSENYWYL

Supliment limba rom`n[

Excelenţa Sa, domnul Yeghishe Sargsyan şi-a p. 9 încheiat activitatea ca ambasador Ziua Limbii Armene la Biblioteca Dudian p. 10

O pagină de istorie rememorată în comunitatea armeană din Piteşti p. 12

manga-badanegan

=` 15

Haoasdan-Tyurqia GRGIN 24 ABRILI HYV GW{E =` 16 Va.ingtyn# 4 Mard 2(1(t^ NERGAOA}YU}I{NERYU BALADI ARDAQIN HARAPERYUTOYUNNERYU HAN"NAJYKYV: QVEARGE}^ }EKASBANYUTOYUN EKA| + =` 18 Չի կարելի թkյլ տալ Օբամային k Քլինթոնին թաղել Ցեղասպանkթյան բանաձևը. Հարkթ Սասkնյան =` 21 Սերժ Սարգսեան. Ղարաբաղը երբեք չի եղել անկախ Ադրբեջանի մաս =` 22

Gykqi a/a`in =`; fyty genocide.am

ŠNYR GOANQ‹IN AN"NAGAZM: MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN Œ ,mpacr^ ;nxh^ qardyukar MADLEN DER-KYUGASOAN Œ ,mpacir VARXAN MARTAOAN Œ ,mpacir MIHAOIL GEYRGIYU Œ lyusangari¿[ MARIAM BYSTAN)OAN Œ meqenacryuhi

COLECTIVUL «NOR GHIANK»

MIHAI STEPAN-CAZAZIAN – secretar-general de redacþie MADLEN TER-GHUKASIAN – redactor VARTAN MARTAIAN – redactor MIHAI GHEORGHIU – fotoreporter MARIAM BOSTANGIAN – dactilografã-operatoare

REDAC|IA: Bucure=ti, Bd. Carol I, nr. 43, sector 2, tel./ fax. 314.67.83 TEHNOREDACTARE COMPUTERIZATÅ: HźULESCU MIHAI TIPARUL: S.C. ARARAT srl.

I.S.S.N. 1221-9169

?yumaniy myd Haoasdani xesban Eki.e Sarcsoani xivanacidagan a/aqelyutoan avard; Byuqre. ?yumaniy myd Haoasdani ardagarc & liazyr xesban Eki.e Sarcsoan# Wedrvar 23-in Byuqre.i Xivanacidagan Agyumpi me` gazmagerbe] .qek ;nxyunelyutoyun m;* ir xivanacidagan a/aqelyutoan avardi gabag]yutoamp$ :nxyunelyutoan a/a`in masin me` masnag]e]an xesbanner# ?yumaniy me` havadarmacrva\ xivanacidagan marmini anxamner & aol ba.dynagan an™navyryutoyunner$ Aos a/ityv# Mi`azcaoin Iravyunqneryu & Mi`azcaoin Haraperyutoyunneryu :ngerag]yutoan gykme harcarjan xesbanin han™n;ve]av ŠNiqylae Tityulesqyu‹ badvavyr xiblym;* Haoasdani & ?yumaniy haraperyutoyunneryu zarca]man; pera\ ir n.anagali nbasdin hamar$ Ararykyutoan pa]man ,ysq a/av Mysiniyr Fran[isqy Javier Lyzany# ?yumaniy xivanacidagan marmini deqan Nyun]iyu Awystyliq# an masnavyrapar ;sav^ Š^^^ >ad era,dabard enq —er hraverqin hamar$ Pylyr cyr\;ngerneryu anyune# gyuzei mer me\ .nyrhagalyutoyunner; haodnel —ez* yu.axryutoan# paregamyutoan & —er nergaoyutoan hamar Byuqre.i ;ngeraoin & xivanacidagan goanqi me`$ Yut darineryu ;nta]qin mez .ad sireli xar™aq# gr]anq .ad lav 0an[nal —er arjaniqner;# yr garda]ylen & —er haorenagi]neryu na& Haoasdani arjaniqner;# yr paregamyutoan & hycegan azn;vyutoan ,yrhrxani. m;n =^^^$ —erx Cerazan]yutoyun# 2((2t^ Abril 9-in Xyuq nergaoa]aq ?yumaniy me` ardagarc & liazyr xesbani havadarmacrva\ namagyv# isg —er ge]yutoan yut darineryu ;nta]qin aos ceke]ig ergri me`# nbasde]iq `erm mtnylyrdi sdek\-

man;# aon in[ pnyutacragan = mer Xivanacidagan Agyumpi ,yumpin$ Harcarjan baryn xesban# cidem yr hamesd eq# sagaon gyuzei n.el —er ergri ngadmamp —er hycvyuon me` yune]a\ .ad ,yr & ber0a,ys ser;$ Xyuq 0.marid gerbyv ghbardanaq Haoasdanyv# anyr qakaqa]ineryu havadamqyv & paryoagan arjeqneryv & anynq al bad0a/ xar™a\ en# yrbeszi yuri.nern al a.,arhin me` yur al ;llan# siren Haoasdan; & anyr ycegan hzyryutoyunn al hance]yu] ir anga,yutoan ™e/q perman & xar™av azadyutoan ,yrhrxani.$ Aos jykyvyurx; arjani = .ad aveli lav abacaoi m;* anmi`agan yukkagi gabyv ir arjanabadvyutoan hed# an arjani = .ad aveli a/a`aximyutoan & zarca]man in[bes dndesagan# nyuonbes & ;ngeraoin & qakaqagan goanqi me`$ Aos cyr\; xjvar [=# badgera]nenq te aon giracyr\vi na& meg marxyu pera\ nbasdyv# in[bes Xyuq eq$

Baryn xesban# Xyuq dqna`an a.,ade]aq —er ergri badvi# anyr a‰l aveli parcava0 abacaoi & —er haorenagi]neryu par@ryutoan hamar^^^$ Ty‰k yr Byuqre.i me` —er abra\ ceke]ig hyu.er; m.dabes mnan —er hycvyuon me`$ Aos masnavyr# hadyug bahyun# aos = mer amenen srdacin maktanq;‹$ :nxyunelyutoan ergryrx mas; nvirva\ =r ?yumaniy hao hamaonqi nergaoa]yu]i[neryu# in[bes na& hasaragagan & m.agyutaoin an™navyryutoyunneryu hed hanxibman;$ Menq gmiananq aon pylyr marxy]# yrynq harcarjan xesban Eki.e Sarcsoanin ir manxadi avardin paremaktyutoyunner ghken^ amenaon pariq & ha`ykyutoyunner abacaoin$ +XVARX ANTYNOAN Gykqi ver`in =`; fyty-myntaj Xesbani cyr\yuneyutenen

2/2010

3

Hao lezvi @r ŠDyudoan‹ craxaranin me` Wedrvar 14-in# giragi Byuqre.i ŠDyudoan‹ craxaranin me` deki yune]av Hao Lezvi (rvan nvirva\ mi`y]a/yum# yr gdynvi amen dari$ Pa]man ,ysq a/av ?HM na,acah# \eragyudagan Varyujan Ysganoan$ An ir ,ysqin me` .e.de] hao lezvi ,aka]a\ xer; & anyr yune]a\ gar&yryutoyun; manavanx swoyu/qi me`$ Hi.adagve]av Byuqre.i hao xbry]i cyr\yuneyutoyun; digin Yulnia Bl;naryu Maganoani kegavaryutene hedy# erp nergaois hao lezvi yusyu][yuhiner Ar.alyuos Barynoani & Narine Bygdan-Q;yu.i gykme giragana]vin hao lezvi xas;nta]qner;# Narine Q;yu. ;llalyv lracryk ykpa]oal Ar.ag Bygdan Q;yu.in ty/;$ Ir garcin Ar.alyuos Barynoan masnavyr ,yse]av haoeren lezvyv & yry. dekegyutoyunner dvav haogagan aopyupeni himnaxir Mesryb Ma.dy]i masin# yr himna\ = a/a`in hao xbry]; & eka\ a/a`in hao yusyu]i[;$ Aonyuhed&# yrbeszi nerganer; desnan#te

Lracryk (vidiyu (hanesoan* sdveraoin i.,anyutoan masin ŠDyudoan‹ craxaranin me` hanxibman ergryrx mas; lracryk (vidiyu (hanesoan# yr in[bes arxen \anyt eq# a/&ancva\ =r 2((5-in Iraq# Mari Jan Iyni & Syrin Mi.qy[in hed# ,yse]av ir ergyu cirqeryu veraperoal* Hyu.er Pe/nadeken & Sdveraoin I.,anyutoyun# wasdyren anyn] masin# yr gkegavaren ?yumanian$ Zryuo];# yr gvarer hrabaraga,ys# lracryk Varxan A/aqeloan .ad `erma]a\ =r & (vidiyu (hanesoanin gar\iqner; gmegnapanvein yu glra]vein nerganeryu gykme$ >ad @cdagar hanxibyum m;n =r & garjer aveli .ad jamanag dramaxrel ,ysag]yutoan hamar$ Ghyusanq meg aol a/ityv m;$

4

2/2010

yrqan haoeren ciden hao xbry]i ar&elahaoeren ,yumpi ere,aner;# digin Barynoani ,nxranqyv ir ,ysq; /yumanereni tarcmane] xasarani yu.im a.agerdneren Hrand ~akinoan$ Aba# vgaoacirner han'nve]an [yrs xe/adineryu# yr oyuraqan[oyur dari gmasnag]in Venedigi Hamalsarani Hao Lezvi & M.agyuoti ama/naoin ,da]oal xas;nta]qneryun* cyr\ag]yutoamp By-Araqs M.agyutaoin :ngerag]yutoan# yr gkegavare Haor Bykys L&yn Zeqeoan$ An]oal ama/va [yrs sanyuhinern =in* Narine Bygdan Q;yu.# Armine Ysganoan# Hasmig Xanieloan & ?afaela Cazazoan$ An]oal darineryu xas;nta]qneryun masnag]a\ = nyuonbes Marilyyu +lyuqoan$ Vgaoacirner; drva\ =in Venedigi QaF@sqari hamalsarani gykme# ?yumaniaoen mer xe/adi ak`igneryu te masnag]yutoan & te xas;nta]qner; par'r arxoyunqyv avardelyu hamar$ Venedigi xas;nta]qneryun iren] cyr\yuneyutoan masin ,yse]an Narine Bygdan Q;yu. & Armine Ysganoan$

Syumgaoiti `arxeryu 22-rx dareli]; Wedrvar 28-in# giragi Byuqre.i Haoy] Maor da0arin me` hy\ pazmyutoan nergaoyutoan Syurp badarac madyu]ve]av & aba hycehancsdoan Syurp ba.dyn gadarve]av 1988 Wedrvar 2728-in Adrbe0ani Syumgaoit qakaqin me` adrbe0an]ineryu san'azer\a\ haoeryu `arxeryun zyhva\neryu hi.adagin$ Syumgaoiti haoeryu `arxi 22-rx dareli]i gabag]yutoamp# hao egeke]vy me` ,yse]av ?yumaniy myd Haoasdani xesban Eki.e Sarcsoan$ Syumgaoti zyhva\ haoeryu hi.adag; ycegy[e] na& ereswy,an Varyujan Wambyuq[oan$ Aonyuhed&# hao egeke]vy pag; 1915-i }ekasbanyutoan nahadagneryu hi.adagin gancne]va\ ,a[qarin a/`& \akgebsagner & \akgewyun`er zedekve]an ?yumaniy myd Haoasdani xesbanyutoan# Hao egeke]vy & ?yumaniy Haoy] Miyutoan gykme$

CIR HAORABEDAGAN _RHNYUTEAN EU CNAHADA} A? SIRE}EAL YRXIN MER EU VASDAGEAL SBASAUYRN A?AQELAGAN MER MAOR EGEKE}UYO CERA>NYRH D^ DIRAOR ARQEBISGYBYS MARDIGEAN YR I PYU<ARESD# ?YUMINIA

temeryum sdan™na\ darper oan™na/yutiunneryv# aba er`angaoi.adag Vazc=n A Amenaon Haoy] Haorabedi @rhnyuteamp A/a`nyrxagan a/aqelyutean gy[yue]iq ?yuminiaoi & Pyulkariaoi Haoy] Temeryum$ Aos@r Dira,nam Temeryum g=s xareao a/a`nyrxagan \a/aoyutean vasdagn = —er yuserin* le]yun egeke]a.=n yu azc@cyud cyr\eryv yu na,a™e/nyutiunneryv$ Na,yrxyk oisyun darineri ;nta]qin qakaqagan yu dndesagan pazyum vaoriveryumneri m=` Xyuq imasdyuteamp a/a`nyrxe]iq —ez vsdaheal h@d; & an,yn` sbasauyryuteamp mer jykyvrxi geanqi] ners oauele]iq hauad;# oyosn yu s=r;# mi.d mnalyv hauadarim zauag; Maor Aty/ Syurp +`mia\ni$ Menq siryv enq oi.yum Hyvyuabedagan Mer ao]elyutiunner; ?yuminiaoi & Pyulkariaoi Haoy] Temer# erp a/it enq yune]el aganades xa/nalyu —er \a/aoyutean arxiunqnerin# yr arjana]rel en —ez —er hyc&yr ,namqin han™nyua\ /yuminahao & pyulkarahao hamaonqneri siryun yu hamagranqin$ Sireli Srpazan# Mia\ni I`man Syurp Sekani a/`& i srd= ak@tyum enq a/ Par™realn Asdyua\* hao]elyv Dir@` @rhnyutiunn yu z@rag]yutiun; —ez$ Tyk Amenagaryk D=r; qa`a/yk`yutiun & ar&.adyutiun .nyrhi —ez & mi.d @cnagan yu a`agi] lini —er \nnxean 8(-rx & ?yuminiaoi & Pyulka- nyuireal egeke]aganix .aryunagelyu —er riaoi Haoy] Temeryum yrb=s A/a`nyrx ba.d@- arxiunauyr \a/aoyutiun; i .inyutiun & i baonavaryutean 5(-rx darexar™eri a/ityv Maor \a/yutiun ?yuminiaoi & Pyulkariaoi Haoy] Aty/ Syurp +`mia\ni] okyum enq —ez Haora- Temeri# A/aqelagan mer Syurp Egeke]yu & Maor bedagan Mer @rhnyutiunn yu srdapyu, .nyr- Aty/ Syurp +`mia\ni$ hauyranqner;$ >nyrhq Dea/n meryo Oisyusi Qrisdysi ;nx Sireli Srpazan# ™ez & amenesean^ am=n$ Hyc&yr grtyutiun sdanalyv Eryusak=mi Ja/ancauyra] varjaranyum# aba Maor Aty/is _rhnyuteamp* hyc&yr 0emaranyum# Par™real Diry`; \a/aoelyu CARECIN P srpazan yu,dyv Xyuq arjana]aq gyusagr@n GATYKIGYS AMENAON HAOY} qahanaoyutean syurp @\man & gy[yue]iq Asdyu\yo ,@sq; mer jykyvrxi zauagnerin madyu]elyu Dyuau Cirs _rhnyutean i 22-n Wedryuari nyuiragan a/aqelyutean$ oami Dea/n 2(1( & i tyuin haoy] ?N|T Hyvyuagan & var[agan cyr\yun=yutiun; i Maoravans Srpyo +`mia\ni sgse]iq Maor Aty/ Syurp +`mia\nyum & mer ;nx hamarau 1((7 2/2010

5

Hinc.apti# Wedrvar 11-i jam; 11-in Qynstan]aoi hao egeke]vy me` badarac madyu]ve]av Varxanan] dyni a/tiv$ Badarac; madyu]ve]av ™e/amp Avedis avac qahana Mandaloani$

Varxanan] dyn; Wite.ti me`

Badaracin ha`yrxe] dkamarxy] ,ra,0anq;# yr gaoa]av ?HM Qynstan]aoi masna0oyuki gexrynadekin$ Aos ™e/nargin masnag]e]an 3( an™er$

Wedrvar 14-in# Wite.ti hao hamaonq; Varxanan]i hi.adagin nvirva\ baher abre]av$ —e/nargin ver hanve]an 451t^-i Avaraori 0agadamardi cl,avyr marder;# erp Varxan Mamigynoan ga/a`nyrxer haogagan panag; gazmva\ .yur` 66^((( marxy]me# isg barsgagan panag; gpakganar 2((^((( an'ere$ Ver`avyryutoan# mtnylyrd; wy,ve]av cekarvesdagan gar0 \raciryv m;# erp Wattilia Styoqan bare] Vakar.abadi bar eraj.dyutoan nerqy$ Masnagi]ner; .ad yc&yrva\ =in aos ™e/nargi ha`ykyutoamp & hyuos haodne]in iracyr\elyu aveli .ad mi`y]a/yumner & i harge garelvyuon [aw na,abes ,namqyv m.agva\ ardisdagan baheryv$

Hasmig Xanieloan

6

2/2010

Ebisgybysagan cavazani clyu,; - Ge/la Na,gin sewaganader - Ge/laoi hao-gatylig \yu, P/nacravva\ = 1954-in & gcdnvi Ge/la qakaqi ŠBadmyutoan tancaran‹-in me`$ Amenaon havanaganyutoamp aon cyr\a\a\ en Transilvaniaoi a/a`in ebisgybysner* Minas & _qsentiyus Verzeresqyu$ {awer; Ergaryutoyun - 28#5 sm Laonyutoyun - 16#5 sm Himq; - 3#5 sm Clyu, - 4#5 sm Tac - 3 sm Lriv \anryutoyun - 75( cr^

Tvacryutoyun - XVII xaryu ergryrx gesi* Haoasdani ysger[agan arhesdany] Teqniqa - mr0aharyum# da.yum Bahbanman vi0ag haraperagan & veragancnman anhraje.dyutoyun Evrybaoi me` .ad qi[ en aosbisi hnyutoan & ™&i @rinagner$ MIR{A TIVADAR

2/2010

7

Xebqer yu xemqer^

A^ D^ QSENYWYL

?yumanagan zyuoc Agaxemianer; mia]oal hanxisavyr nisdi m; me` dyna,mpe]in /yumen badmacryutoan didanneren min# A^ D^ Qsenywyl;# anyr \nnxoan 125-amoagin a/tiv$ |na\ 1847-in & yusa\ Cermania# haziv 21 daryu =r erp 1868-in gsgser a.,adag]il Oa.i hampavavyr Qynvyrbir Literare hanxesin# yryun a.,adagi] bidi mnar ampyk` 33 dari$ Pao] an ir hampav; bidi sdek\er aon zyuoc hadyrneryv# zyrs lyuos ;n\aoe] 188(-in* ŠBaderazmner; /yuseryun & tyurqeryun mi`&‹ ,yracrin nerq&# ereq dari edq# aon = 1883-in an arxen badmyutoan wryfesyr =r Oa.i Hamalsaranin me`# .aryunagelyv hanxer' ir badmagan hedazydyutoyunner; & hradaragelyv al zanynq$ Asyn]me ergyuq;# lyuos desa\ 1884-in & 1885-in# Œ Š?e@sleri desyutoyun;‹ & Š?yumanner; Mi`in Xaryun‹ Œ deki bidi daoin me\ panave0eryu$ Pao] in[ yr hmaoq; bidi nviracyr\er ver`nabes# Š?yumenneryu badmyutoan‹ .arq; ekav# yr 1888 & 1893 darineryu mi`& lyuos desav 6 hadyrneryv* yryn] 2 yuri.ner &s bidi g]er hedy$ ?yumen Agaxemian ir x/ner; pa]av anyr 1893-in# in[bes yr fransagan ga0a/; &s zaon anxam bidi h/[ager qi[ hedy$ Qsenywyl megn ekav /yumen aon cidnaganneren# yrynq myden .wyum yune]an Fransaoi cidagan a.,arhin hed &s$ Aosbes Š?yumenneryu badmyutoyun;‹ 1896-in an bidi nergaoanar fransa]i ;nter]ykin ir zyuoc hadyrneryv# isg

8

2/2010

19((-in ir yuri. meg erg;# ŠBadmyutoan himnagan sgzpyunqner;‹# lyuos bidi desner /yumaneren & franseren$ Irn en nyuonbes /yumen# jykyvyurxin & ?yumaniy nvirva\ clyu,ner; Lavis Œ ?ambyoi Š:nxhanyur badmyutoan‹ h/[agavyr .arqin 3-rx & 4-rx hadyrneryun me`$ Avel]nenq yr Qylej d; Fransi me` Š?yumenner;‹ ,yracrin nerq& ir gadara\ xasa,ysyutoyunner; &s franseren lezvyv lyuos desan 19(8-in$ Abra\ & sdek\acyr\a\ .r`ani m;* erp badmacryutoyun; &s goanqi er&yuotner; nyr @reryu ;mp/nyumneren darper g;ngaler# s,al bidi ;llar zlanal Qswnywylin aon badvy dek;# zyr ir erger; gverabahen iren /yumen me\ badmacirneryu .arqin# ipr& nergaoa]yu]i[; hancrvani m;# yr Yureqean ed& gtykyur 0ampa panalyu hamar Oyrgaoin$ Ev aonyuamenaoniv ,k0amdyutoyun; yryv myde]av /yumen an]oalin# & yr na,aba.arva\ [bahe] zinq; xadelyu aden xebqer;# yrynq /yumanagan nyr @reryu has]yu]in# ir 0i.d ge]va\q; hamalsarani ambiynen nyr seryunxin ,yselyu a/tiv$ ?yumanahao cakyutin an]oal; &s he/yu [mna] Qsenywyli hedazydyutoan] xa.den$ Aox marzin me` an [,yra]av an.yu.d y[ Hajdeyui bes# yr a/a`inneren megn =r eker hao darrin yune]a\ xer; brbdykneren /yumen an]oalin me`# y[ al aox marz; cidagan mdahycyutoan m; vera\e] Niqylae Oyrgaoi nman$ Aosyuhanxer' Qsenywyl inq &s ir nbasdin yry. pajin; perav hao an]oal; lyusapanelyu a.,adanqneryun$ Aos .r`anneryu an]oalyv lr`yren

H^)^ Siryuni

zpakykneren crete pylyrn al /yumen ergirneryu me` hao darrin nergaoyutoyun; ghasdaden arxen JX xaryun# & anyn]me .ader Myldyvaoi oyt; qakaqner; ]yuo] gyudan ipr& a/a`in gaoq; hao darrin$ Anyn]me =r Qsenywyln al$ Sagaon# haoy] pnaga\ aos oyt; qakaqner; darper tvyum yunin darper hekinagneryu myd$ Anynq pylyrn al an,dir ghi.en Syu[avan# Oa.;# Byty.an;# Vaslyuo;# Hytin;# pao] gzanazanvin moyus ergyu qakaq; hi.elyu aden# yu gtven darper vaorer ‚{etateaAlb;# Siret# Dyryhyo# ?yman * Gala]ƒ$ Qsenywyl inq; Šoyt; qakaqneryun‹ me` gtve Syu[avan# {etateaAlb;# Gala];# Vaslyuo;# Byty.an;# Dyryhyo; & Hytin;$ Qsenywyl megn = /yumen aon badmacirneren# yrynq ghi.en Myldyvaoi Oyn [el Qyumwlit i.,anin haogagan \acyum; myr gykme# [my/nalyv ,ysil na& Wytqyva ekpaorneryun masin# yrynq ha`yrxapar havagne]an iren] ekpyr mahvamp tawyur mna]a\ cahyun & yrynq hao =in te hyr & te myr gykme$ Arxar& >erwega yr gyucar gin xa/nal >tefani]a i.,anin* ange Oyn [el Qyumwlit; yunenalyu hamar# Garabed gam Oyn# Aleqsandryu & Qynstantin# zyrs yune]a\ =r ir hao amyusinen$ Asyn]me a/a`in;# bah m; ;sd Qsenywyli# i.,anagan aty/; bidi nsder gar0 aden m; 1577in# Aleqsandryu & Qynstantin 1591-in# & dari m; hedy al Aleqsandryui yrxin Wetryu$

FEBRUARIE 2010

PUBLICA ÞIE BILINGVÃ A UNIUNII ARMENILOR DIN ROMÂNIA

Excelenţa Sa, domnul Yeghishe Sargsyan, şi-a încheiat, după opt ani de misiune diplomatică la Bucureşti, activitatea ca ambasador al Republicii Armenia în România.

Mihai Stepan Cazazian

S

osit în luna martie 2002 domnia sa a participat, încă din primele zile, la cîteva manifestări ale comunităţii armene – o lansare de carte şi aniversarea Şcolii Armene din Bucureşti – dar şi-a preluat şi atribuţiile în slujba Republicii Armenia. Din agenda principalelor momente ale misiunii domniei sale în România nu putem omite Forumul România-Armenia de la Bucureşti (noiembrie 2003) la care au participat preşedinţii Ion Iliescu şi, respectiv Robert Kocearian, înfiinţarea Camerei de Comerţ RomâniaArmenia (martie 2004), vizita în iunie 2006 a preşedintelui armean la Bucureşti, cu ocazia participării la Summit-ul Forumului Mării Negre pentru Dialog şi Parteneriat, precum şi vizita aceluiaşi preşedinte armean cu ocazia Summit-ului NATO de la Bucureşti (aprilie 2008). De asemenea preşedintele României Traian Băsescu a

vizitat Erevanul în octombrie 2006. În timpul mandatului Excelenţei Sale, domnul Yeghishe Sargsyan au avut loc la Bucureşti o serie de reuniuni, în cadrul Organizaţiei de Cooperare Economică la Marea Neagră, la care au participat delegaţii din Armenia. Între România şi Armenia au fost semnate mai multe Acorduri Guvernamentale. Astfel, deşi schimburile economice dintre cele două ţări nu sînt la un nivel ridicat trebuie să menţionăm, totuşi că la sfîrşitul anului 2009 acestea a fost de 2,01 mil. USD, din care exportul României, 1,93 mil.USD şi importul de 0,08 mil.USD. Nu putem să nu menţionăm aici şi participarea Excelenţei Sale la aproape toate manifestările pe care Uniunea Armenilor sau Arhiepiscopia Armeană din România le-au organizat în aceşti ani. De la acţiuni cu caracter cultural (lansări de

carte, spectacole, vernisaje ale unor expoziţii) sau Ziua comemorării Genocidului, pînă la sărbători ale Bisericii Armene.

Excelenţa Sa a contribuit la popularizarea unor mari personalităţi armene în România. În acest sens Ambasada Armeniei s-a implicat, împreună cu Uniunea Armenilor, la organizarea Zilelor Filmului armean la Bucureşti şi Cluj, Aniversarea marelui compozitor Aram Haceaturian, a academicianului Victor Hambarţumian sau a scriitorului William Saroyan. În fiecare an, pe 21 septembrie, s-au organizat recepţii cu ocazia Zilei Naţionale a Republicii Armenia la care au participat, pe lîngă oficialităţi şi membri ai comunităţii armene din România.

Această succintă prezentare a activităţii Excelenţei Sale domnul Yeghishe Sargsyan nu face decît să demonstreze că misiunea diplomatică a Republicii Armenia de la Bucureşti a fost şi trebuie să rămînă o punte de legătură dintre cele două ţări care au multe valori comune nu doar în plan cultural. Să-i mulţumim Excelenţei Sale Yeghishe Sargsyan pentru tot ce a făcut în relaţia dintre Armenia şi România dar şi pentru comunitatea armeană care nu trebuie să uite că la Bucureşti avem un petec de pămînt care se numeşte Ambasada Armeniei.

2/2010

9

Ziua Limbii Armene la Biblioteca Dudian

Duminică 14 februarie a avut loc la Biblioteca Dudian din Bucureşti o acţiune dedicată Zilei Limbii Armene sărbătoare ce are loc în fiecare an. În deschidere a vorbit senatorul Varujan Vosganian, preşedinte al UAR are a evocat importanţa limbii armene precum şi rolul pe care aceasta trebuie să-l joace pentru armeni, mai ales în diaspora. A fost menţionată activitatea şcolii armene din Bucureşti care, după ce a fost condusă de doamna Ulnia Blănaru Maganian are, în prezent, doi profesori de limba armeană în persoana doamnei Arşaluis Baronain şi Nariné Bogdan Căuş, nepoata regretatului gazetar Arşag Bogdan Căuş cel ce a condus revista Ararat. La rîndul ei Arşaluis Baronain a vorbit în limba armeană – traducerea în limba română fiind asigurată de un elev al şcolii – despre inventarea alfabetului armean de către Mesrob Maştoţ precum şi despre felul cum şcoala trebuie să asigure generaţiile viitoare de cunoscători ai limbii şi culturii armene.

Apoi au fost oferite diplomele celor patru tineri care participă în fiecare vară la cursurile de limba şi civilizaţia armeană de la Veneţia patronate de Congregaţia măhitariştilor de pe Insula San Lazzaro şi conduse de părintele Boghos Levon Zekyan. Cei patru cursanţi din vara trecută au fost Nariné Bogdan Căuş, Arminé Vosganian, Hasmig Danielian şi Rafaela Cazazian. În anii trecuţi la cursuri a participat şi Marylou Eluchian. Diplomele au

10

2/2010

fost acordate de Universitatea CaFoscari din Veneţia pentru participare dar şi pentru rezultatele deosebite pe care tinerii armeni din România le-au avut la aceste

cursuri de vară. Despre activitatea pe care au desfăţurat-o a vorbit Nariné Bogdan Căuş şi Arminé Vosganian.

Ziaristul Ovidiu Ohanesian despre Puterea din umbră

În a doua parte a întîlnirii de la Biblioteca Dudian ziaristul Ovidiu Ohanesian care a fost, după cum se ştie, răpit în anul 2005, în Irak, alături de Marie Jeanne Ion şi Sorin Mişcoci a vorbit despre cărţile sale Amintiri din Portbagaj şi Puterea din Umbră dar mai ales despre cei ce conduc, de fapt, România. Discuţia, moderată de Vartan Arachelian, a fost incitantă, părerile jurnalistului Ovidiu Ohanesian fiind completate sau comentate din public. O întîlnire utilă dar care merita un timp mai lung de discuţii. Poate cu altă ocazie.

Comemorarea Pogromului de la Sumgait

S

-au implinit 22 de ani de la dramaticele momente ce au avut loc în oraşul azer Sumgait cînd, în noaptea de 27 spre 28 februarie 1988, unităţi ale armatei azere îmbrăcate în civil s-au dedat la acte de violenţă împotriva armenilor din oraş. Casele au fost incendiate, magazinele jefuite, oamenii tîrîţi în stradă şi bătuţi.

Bilanţul oficial a fost 81 de armeni ucişi, 11 femei violate, 60 de persoane sînt date dispărute şi 74 sînt grav rănite, 1.376 de case sînt jefuite. În fiecare an armenii din toată lumea comemorează acele tragice evenimente

prin slujbe de parastas. La Catedrala Armeană din Bucureşti duminică 28 februarie a avut loc o slujbă de parastas săvîrşită de preot vicar Bogdan Ezras. Despre momentele de acum 22 de ani au vorbit Excelenţa Sa domnul Yeghishe Sargsyzan, ambasador al Republicii Armenia în România şi deputatul U.A.R. Varujan Pambuccian. Au fost depuse coroane - din partea Ambasadei Republicii Armenia, Uniunii Armenilor din România şi Arhiepiscopiei Armene - la Monumentul Genocidului din curtea Catedralei.

Săptămîna de Rugăciune pentru Unitatea creştină (18-25 ianuarie 2010)

Bisericile creştine din întreaga lume organizează în a treia săptămînă a lunii ianuarie a fiecărui an (18 - 25 ianuarie) seri de rugăciune pentru unitatea creştină. Anul acesta, 2010, tema Săptămînii de Rugăciune pentru Unitatea creştină este inspirată de cuvîntul Mîntuitorului Iisus Hristos, „Voi sînteţi martorii acestora“ (Luca 24, 48).

La slujba din 19 februarie din Catedrala Armeană din Bucureşti, în prezenţa I.P.S.S. Arhiepiscopul Dirayr Mardichian, au luat parte Înalt Prea Sfinţitul Ioan Robu, Arhiepiscop Mitropolit al Bisericii Romano-Catolice, Prea Sfinţitul Varsanufie Prahoveanul, Episcop vicar al Arhioepiscopiei Ortodoxe a Bucureştiului, precum şi preoţi şi credincioşi din Bisericile creştine. În cadrul săptămîniie ecumenice preoţii armeni Krikor Holca şi Bogdan Ezras au fost prezenţi la slujbele ecumenice desfăşurfate în celelalte biserici creştine din Bucureşti.

2/2010

11

O pagină de istorie rememorată în comunitatea armeană din Piteşti

Î

Hasmig Mariam DANIELIAN

n istoria armenilor există o seamă de evenimente care şi-au pus amprenta în derularea ulterioară a faptelor, evenimente pe care avem datoria de a le rememora continuu. Cine ştie care ar fi fost soarta noastră dacă Mesrob Mashtoţ nu ar fi inventat alfabetul armean sau, mai mult, dacă nu ar fi inventat alfabetul armean într-un moment în care identitatea armenilor, ca popor, era ameninţată? Cine poate spune ce s-ar fi întîmplat dacă armenii nu s-ar fi creştinat în 301? Poate că armenii ar fi rămas un popor din trecutul istoric, dispărut, asemeni babilonienilor sau mesopotamienilor sau, în cel mai bun caz, redenumit sau asimilat... În seria acestor evenimente, se înscrie, cu o importanţă mare, Vartananţ. Deşi în 451 – cînd a avut loc lupta între armata armeană condusă de Vartan Mamigonian ce număra în jur de 66.000 de oameni, între care numai o parte erau instruiţi în ale războiului şi armata persană de 200.000 de oameni, în care cel puţin 90.000 soldaţi instruiţi, deci aproape 4 persani contra 1 armean, plus elefanţii folosiţi în luptă de perşi – pe cîmpul de luptă armenii au fost zdrobiţi, totuşi, spiritul luptătorilor armeni a influenţat în aşa măsură, deopotrivă pe învinşi şi învingători, încît ar-

12

2/2010

menii şi-au cîştigat dreptul de a supravieţui istoriei.

Cîteva detalii care au precedat înfruntarea armată sînt relevante. Poporul armean al acelor vremuri, conştient de ceea ce ar fi însemnat supunerea, deşi intuind raportul de forţe pe cîmpul de luptă (pe lîngă faptul că luptătorii armeni nu au primit niciun ajutor extern, au fost nevoiţi să se confrunte chiar şi cu trădători) a decis să pună mîna pe arme şi măcar să ştie că a opus rezistenţă decît să accepte cu uşurinţă ceea ce vroia să le impună Imperiul Persan. Înainte, însă, de a pune mîna pe arme, se spune că întreaga armată a participat la Sfînta Liturghie şi a primit Taina Sfintei Împărtăşanii, ţinînd cont că princi-

pala cauza pentru care avea loc lupta a fost respingerea de catre armeni a cererii persane de a renunţa la religia creştină.

După cum consemnează istoricii, lupta s-a dat în cîmpia Avarayr, pe malul rîului Dhmut, şi rezultatul a fost unul ce nu poate fi numit victorie sau înfrîngere în sensul comun al cuvîntului. Armata armeană a fost exterminată în întregime, în frunte cu bravul ei conducător, Vartan Mamigonian, în timp ce şi armata persană a avut pierderi mari. Ne putem imagina ce dramatică ciocnire de forţe a fost în acele momente!

Determinarea cu care armenii şi-au apărat credinţa pe cîmpul de luptă a estompat rezultatul luptei şi a fost un argument hotărîtor pentru persani să renunţe la încercarea de a-i converti. Astfel că, deşi persanii au obţinut ceea ce poate fi numită o victorie în sensul fizic, armenii au repurtat ceea ce poate fi numită o victorie morală.

De aceea, noi nu trebuie să uităm, şi să ne amintim în fiecare an, de acest moment crucial din istoria noastră. Pe data de 14 februarie, comunitatea armeană din Piteşti a trăit „hişadagul“ (amintirea) acestui eveniment, evocîndu-se principalele momente ale anilor 451. La sfîrşit, atmosfera a fost destinsă de un scurt program artistic susţinut de Patricia Stoica care a dansat pe melodia Varshabadi Bar. Participanţii au fost încîntaţi de reuşita acestei manifestări şi au exprimat speranţa în cît mai multe de acest fel şi, desigur, dacă e posibil, cu evenimente artistice mai elaborate.

Violonistul Robert Bokor

O bucurie pentru melomani poate fi un simfonic care cuprinde compozitii de Aram Haciaturian. O suită simfonică din renumitele balete Spartacus şi Gayane, Dansul săbiilor, Concertul pentru vioară şi orchestră sau cel pentru pian şi orchestră, ca şi Simfonia a II-a cu clopote, sînt doar cîteva din lucrările unuia dintre cei mai mari compozitor de origine armeană afirmat în perioada Uniunii Sovietice.

Frumuseţea temelor de influenţă armenească abordate, a ritmurilor trepidante în alternanţă cu caracterul elegiac, visător, oriental al secţiunilor lente reprezintă doar cîteva din caracteristicile muzicii marelui compozitor. În Studioul de concerte „Mihail Jora“ al S.R.R. recent renovat, nou mochetat şi cu stalurile tapiţate în rips oliv, strălucitor cum n-a mai fost în ultimii zeci de ani, am simţit această bucurie muzicală în primul concert simfonic al acestui geros februarie 2010.

Dirijorul spaniol Enrique Batiz a propus pentru acest concert al Orchestrei Naţionale Radio un program romanticcontemporan. Piesa cu solist propusă a fost Concertul pentru vioară şi orchestră de Aram Haciaturian, solist fiind violonistul de origine macedoneană, şcolit la Belgrad şi stabilit în prezent în Elveţia, Robert Bokor. În România, prima audiţie a acestui concert de vioară a prezentat-o, în martie 1946, George Enescu împreună cu Orchestra Radio dirijată de Matei Socor. A fost şi o premieră din repertoriul muzical instrumental contemporan în execuţia marelui violonist român. Concertul cu teme caracteristic armeneşti transpuse de compozitor într-un autentic caracter clasic, este în formă tripartită mişcat-lent-mişcat.

Prima parte – allegro con fermeza – are tema iniţială cu ritmuri ferm marcate alternînd cu o secvenţă visătoare şi intercalată cu o cadenza amplă de virtuozitate. Partea doua – andante sustenuto – o elegie de culoare orientală la vioara solistă, acompaniată în surdină de suflători şi de murmurul corzilor se continuă brusc cu cea de a treia parte – allegro vivace – în care revine ritmul trepidant al unui dans armean,

ritm marcat de vioara solistă, cît şi de suflători şi ropotul timpanelor. O compoziţie amplă, care durează peste 40 de minute, în care atît solistul cît şi orchestra, mai ales suflătorii şi percuţia, sînt solicitate intens. Muzica lui Haciaturian în acest concert, o combinaţie de farmec şi mister, pe care solistul Robert Bokor, carismatic şi cu o apariţie spectaculoasă, a interpretat-o cu virtuozitate şi o ştiinţă a frazării care a desluşit clar chiar şi cele mai dificile pasaje ale partiturii solistice. Unele disonanţe la suflători şi mici decalaje de ritm între partidele orchestrei şi solist au fost repede eliminate de gestica amplă dar precisă a dirijorului Enrique Batiz.

La ropotele repetate de aplauze ale auditorului, violonistul Robert Bokor şi orchestra, sub bagheta lui Enrique Batiz, au interpretat două secvenţe „accelerate“ din Melodii lăutăreşti de Pablo Sarasate.

Concertul s-a deschis cu Uvertura „RuyBlas“ de Mendelssohn iar după pauză Simfonia Nr.3 „Renana“ de Schumann, două piese mult prea romantice, scrise în jurul anului 1850. Între 7 şi 10 decembrie 2009 a avut loc Festivalul „Meridian“ organizat de Secţia naţională română a Societăţii Internaţionale de Muzică Contemporană.

Manifestările au debutat cu lansarea unor cărţi de muzicologie. Prof. univ. dr.

Valentina Sandu-Dediu a prezentat volumul, pe care l-a şi prefaţat, al muzicologului Florinela Popa, „Mihail Jora un european“. Prof. Sanda Maistorovici a lansat cărţile lui Paul Constantinescu de a căror editare s-a şi îngrijit precum şi un CD cu piese pentru pian. Primele trei seri ale festivalului de muzică contemporană au fost susţinute de ansamblurile „Profil Sinfonietta“, „Traiect“ şi „devotioModerna“, „Grupul Inter-Act“ al ARFA. Au fost interpretate piese muzicale instrumentale, majoritatea în primă audiţie, de compozitori români, dar şi irlandezi, polonezi, elveţieni şi francezi din care unii au fost prezenţi în sala de concert. Aş menţiona valoarea artistică deosebită a compoziţiei Hyperkardia II de Dan Dediu, o scurtă „simfonie a disonanţelor“ interpretată de formaţia „Profil“, condusă cu măestrie de dirijorul Tiberiu Soare, ca şi cele două lucrări ale compozitoarei Mihaela Vosganian, „Monologue“ pentru flaut (solo Cătălin Opriţoiu) şi „Il gioco degli Innocenti II“, pentru flaut, chitară şi acordeon, la care autoarea a susţinut partea de percuţie şi vocalize. Ultima seară a cuprins un concert de muzică electroacustică.

EUGEN TODEA

2/2010

13

Eva Rivas va reprezenta Armenia la Eurovision 2010

Eva Rivas este c]=tig[toarea selec\iei na\ionale, care a avut loc la Erevan, pentru a reprezenta Armenia la concursul Eurovision ce va avea loc la Oslo. C]=tig[torul dintre cei nou[ candida\i a fost nominalizat pe baza voturilor prin sms =i decizia juriului. }n v]rst[ de 22 de ani Eva Rivas (pe numele ei adev[rat Valeriya Reshetnikova-Tsaturyan) =i c]ntecul s[u “Apricot stone” a ob\inut cel mai mare num[r de voturi.

Armenia şi Turcia reconstruiesc un pod istoric

Turcia =i Armenia coopereaz[ pentru a reconstrui un pod istoric ce dateaz[ din secolul X peste r]ul Akhurian. R]ul izvor[=te ]n Armeni, curge de-a lungul frontierei cu Turcia, form]nd astfel o parte a grani\ei dintre cele dou[ state ]nainte de a se v[rsa ]n fluviul Arax. Lucrarea se va realiza ]n ciuda impedimentelor proceselor politice de reconciliere dintre cele dou[ \[ri, noteaz[ cotidianul Hurriyet.

Funda\ia pentru politici economice =i cercetare din Turcia (TEPAV) a fost ini\iatoarea acestui efort de reconstruc\ie a podului, care face parte din binecunoscuta rut[ antic[ Drumul M[t[sii. De asemenea proiectul va fi sus\inut de ambele administra\ii preziden\iale de la Ankara =i Erevan, care de altfel au =i declarat c[ proiectul va fi privit favorabil mai ales ]n Diaspora.

Construit de unul din regii armeni din perioada Regatului Armean Medieval, podul ref[cut va avea conota\ii politice =i economice ]ntre cele dou[ \[ri =i va simboliza o nou[ er[ ]n rela\iile bilaterale. Va fi un pas simbolic vizibil c[tre reconciliere.

14

2/2010

Biserica armeană din Oshvank va fi restaurată în Turcia

Biserica armean[ Oshvank din Erzurum – Turcia va fi restaurat[ cu finan\area Ministerului Culturii =i Turismului din Turcia. Dar cele 60.000 de lire aprobate de Ministerul Culturii nu s]nt suficiente pentru repara\ii. Ministerul Culturii a promis c[ va mai aloca ]nc[ 200.000 de lire turce=ti. Ca fapt divers Georgia a ]ncercat s[ ]nclud[ biserica Oshvank pe lista monumentelor sale istorice =i se a=teapt[ ca oficialit[\ile turce s[ procedeze la fel.

Expoziţie Saryan deschisă la Galeria Tretyakov

O expozi\ie dedicat[ celei de-a 130-a anivers[ri de la na=terea renumitului pictor armean Martiros Saryan (1880-1972) a fost deschis[ la Galeria Tretyakov din Moscova. Picturi, acuarel[ =i schi\e create de c[tre artist ]n c[l[toriile sale din Turcia, Egipt =i Iran, natur[ static[ sau portretele lui Nikolay Mordvinov, Anna Akhmatova, Khakhatour Yesayan, precum =i alte lucr[ri au fost expuse. Expozi\ia cuprinde lucr[ri ale artistului pictate ]ntre anii 19301960 =i se va ]nchide pe 26 martie.

Prima biserică armeană va fi construită în Abu Dhabi

Prima biseric[ armean[ va fi construit[ ]n Abu Dhabi c]t de cur]nd, relateaz[ serviciul de pres[ al Catolicosatului Armean de Cilicia. Dup[ ce a vizitat India, }nalt Presfin\ia Sa Catolicosul Patriarh Aram I a petrecut dou[ zile ]n zona Golfului, unde a avut ]nt]lniri =i a vizitat dioceza armean[. }n Dubai =i Abu Dhabi }nalt Presfin\ia Sa Catolicosul Aram I i-a ]ndemnat pe credincio=ii armeni s[-=i continue via\a pe calea credin\ei ]n Dumnezeu =i ]n valorile Sfintei Evanghelii. Totodat[ serviciul de pres[ al Catolicosatului Armean de Cilicia a mai informat c[ la o cerere formulat[ anterior autorit[\ile din Abu Dhabi au oferit comunit[\ii armene o parcel[ de teren de 3000 metri p[tra\i pentru ]n[l\area unei biserici armene =i pentru construirea unui centru comunitar armenesc. +tiri preluate de pe www.news.am

manga-badanegan

>yun;# aqlyr; eu akyues; Am/an# marx m; qy[yvpe/yv sar g†ertao$ )anabarhin dandiry` >yunn yu Aqlyr; hycne]an# qy[=n ed egan$ Aqlyr; >yunin g†;s=^ Œ >yun ekpaor# i%n[ ;nenq$ >yun; g†;s=^ Œ Es \a/in dag g; ba/gim$ Œ Et= aoxb=s =# es al \a/in vrao g; ta/im#- g†;s= Aqlyr;$ Ci.eryuao g=sin Aqlyr; ergyu ancam g; gan[=$ Akyues; g; ls= Aqlyrin ™aon;# g; m@denao eu g†;s=^ Œ Aqlyr# ekpaor# i%n[

Am=n=n yujyv; Marx m; g†ertao Akpiur `yur ,melyu# g; desn= `yur; .ad bak =# g†;s=^ Œ Xyun# Akpiur# yrqa„n yujyv es^^^ Akpiur; g†;s=^ Œ T= yujyv em# in[y%u Erginq; in™m= `yur g; ver]n=$ Marx; g; naoi ver yu g†;s=^

g†;n=q xyuq hyn$ Aqlyr; g†;s= Œ Ega\ enq dyun .inelyu$ Akyues; g†;s= Œ Yr aoxb=s =# elir eu in\i ar.in m; dek dyur$ Œ Y[# y[ es [em grnar# cnao me\ ekpyrs ;s=# des \a/in dag; ba/ga\ =$ Akyues; g; m@denao# g†yuz= pareu=# >yun; m=g=n g;

Œ Xyun# Erginq# yrqa„n yujyv es$ Œ T= yujyv em# in[y%u an™reu; [em grnar bahel$ Œ Xyun# An™reu# yrqa„n yujyv es$ Œ T= yujyv em# in[y%u Hyk; in™ g; g;ll=$ Œ Xyun# Hyk# yrqa„n yujyv es$ Œ T= yujyv em# in[y%u <yd; in™ g; \a\g=$

oar™agi# g; 0ang= Akyuesin by[;$ Akyues; by[; g; tykyu eu g; wa,i# g; par™ranao sarin clyu,;$ Akyues; hyng= g; naoi eu g; desn= Aqlyr; \yukryukyu g; gan[=$ Œ Himar#- g†;s= Akyues;#- et= amenyun by[n al asang wr]n=q# irab=s dyun g; .in=q$ Œ Xyun# <yd# yrqa„n yujyv es$ Œ T= yujyv em# in[y%u Y[,ar; in™ g†yud=$ Œ Xyun# Y[,ar# yrqa„n yujyv es$ Œ T= yujyv em# in[y%u Msacyr\; in™ g; myrt=$ Œ Xyun# Msacyr\# yrqa„n yujyv es$ Œ T= yujyv em# in[y%u Myug; hacyusdners g; gr\=$ Œ Xyun Myug# yrqa„n yujyv es$ Œ T= yujyv em# in[y%u Gadyun in™ g; p/n=# g†yud=$ Œ Xyun Gadyu# yrqa„n yujyv es$ Œ Aoy# yujyv em# am=n=n yujyvn em# myugeryu ah; yu sarsawn em$ 2/2010

15

GRGIN 24 ABRILI HYV GW{E

Ev nyren# in[bes arxen syvyryutoyun xar'a\ = ver`in darineryun# ggrgnvi Haoy] ]ekasbanyutoan ycegy[man @ren a/a` xivanacidagan ,myryumneryu ]iglaoin er&yuot;$ In[bes cidenq# an]oal dari hao-tyurqagan haraperyutoyunner; parelavelyu veraperoal Š0anabarhaoin qardezi‹ masin haodararyutoyun; bad;rvag xar'av AMN na,acah Baraq _bamaoin hamar 24 Abrili ir yuker'in me`en xyurs 'celyu ]ekasbanyutoyun pa/; ‚i he0yugs haoyutoan a/`& na,acahi tegna\yu _bamaoi ;ra\ na,;ndragan hsdag ,ysdyumneryunƒ$ Sagaon aos dari cyr\er; g,;00in$ Aos@r* 24 Abrili .emin# aol&s cyr\ [yuninq xragan he/an;garneryu masin ,ysdyumi m; hed# aol gcdnvinq hao-tyurqagan Šmer'e]man‹ ,yr wagyukii m; me`$ Deki dalyv Adrbe0ani xjcyhyutoan & 0n.yumneryun a/`&# Angara veraxa'av Er&ani hanxeb ir haodni an0gyun h/edyryutoan; & na,abaomanneryu qakaqaganyutoan;$ Ver`in .r`anin tyurqagan xivanacidyutoan yrxecra\ ci\; aol&s [i hamabadas,aner }oyuri,i me` sdyracrva\ hanrahaod ‚& akmgaharyuo]ƒ Ar’'anacryutoyunneryu yciin* wasdatyukter# yrynq [en baryunager tyurqagan na,abaomanneren y[ meg;# aon =* }ekasbanyutoan mi`azcaoin 0ana[man `anqeren hrajaril; & Le/naoin Karapaki mnal; Adrbe0ani gazmin me`$ Haga/ag ergyu wasdatyukteryun dag ir ardcyr\na,arar Ahmex Davyutyklyui xra\ sdyracryutoan;# gar\es te aos@r Tyurqia hasdadagam = [teqvel Adrbe0ani telaxra\ hagahao xirqyry.yumen & bad;rvagner gwndre Haoasdani hed haraperyutoyunneryu garcavyr-

16

2/2010

man cyr\;nta]; takelyu hamar$ Haoasdani Sahmanaxragan Xadarani yry.yum; ‚yr hao-tyurqagan zyuoc Ar'anacryutoyunner; sahmanaxragan g0an[nar# sagaon yry. 0.dyumner gperer tyurqagan gykmi zek\agan megnapanyutoyunner; hagag./elyu nbadagyvƒ aon badrvag; xar'av yrme gga/[i aos@r tyurqagan xivanacidyutoyun;# i he0yugs Va.ingtynen & Mysgvaoen hn[a\ daragar\yutoan;$ Ergyu maoraqakaqneryu ;mp/nyum; 'e/q [pera\ Angaran ir yu.axryutoyun; xar'yu] Be/ni vra ‚ba.dynabes & '&aganyren Zvi]erian = hao-tyurqagan panag]aoin cyr\;nta]i mi`nyrx;ƒ* hamyzelyu hamar# te ipr Er&an; g,y[;nxyde Ar'anacryutoyunneryu vavera]yum;$ Aol ,ysqyv* panag]aoin cyr\;nta]in & Ar'anacryutoyunneryu da/in hagasyk na,abaomanneren [hrajaryk Tyurqian mekavyr [bidi ;lla

]oyuri,oan Ar'anacryutoyunneryu [vavera]man & hao-tyurqagan Šmer'e]man‹ 'a,ykman hamar# aol mekavyr; bidi ;lla Haoasdan;# yr ipr te \yu/ gmegnapane wasdatyukteryu teqst;* ,a,delyv adyn] da/n yu ycin$ Tyurqagan aos ge]va\q; dramac\yren ghagase y[ miaon Haoasdani# aol& hao-tyurqagan panag]yutoyunner; hyvanavyra\ me\ deryutoyunneryu xirqyry.man;$ Xivanacidagan desangoyunen aos@r Tyurqia sdan'na\ = s& y[,ari xer; hadgabes Va.ingtyni a[qeryun a/`&# qani yr Sbidag Dyun; Tyurqiy ver`in qaryz[a-xivanacidagan a0bararyutoyun; gxide# yrbes cl,avyr ,y[;nxyd hao-tyurqagan Š'nhali‹ a/`&# zyr _bamaoi var[agazm; gyuze @cdacyr\’el yrbes wy,anoyut* Haoeryu }ekasbanyutoyun; 0an[nalyu ,ysdyumin wy,aren$ Gar\es te aba]yu]elyu ha-

mar# te Haoasdani Sahmanaxragan Xadarani v0/i hanxeb Angaraoi par'ra]yu]a\ akmyug; y[ aol in[ =# ete y[ xivanacidagan badrvag m;# 14 Wed;rvarin na,acah Serj Sarcsoan ergyu Ar'anacryutoyunner; gwy,an]e Azcaoin Jykyv* ,yrhrxaranagan vavera]man entargelyu hamar$ Sagaon vavera]yum; deki bidi yunena miaon tyurqagan gykmi vavera]yumen edq# xirqyry.yum m; yryv Haoasdan hanxes egav i sgzpane$ Adyr zyucahe/# tyurqagan ge]va\qin hanxeb Er&ani a0yk xjcyhyutoyun;# @re]@r aveli syur xar'yk aon zca]yum;# te amen in[ grna ;llal Angaraoi gykme jamanag .ahelyu xivanacidagan zyud .ekyk hnarq m; hanxisanal# hance]yu] na,acah Sarcsoani aon pa] na,azcyu.a]man;# te Haoasdan iren iravyunq gverabahe xyurs cal Tyurqiy hed sgsa\ cyr\;nta]en aon baracaoin# erp ver`ins Ar'anacryutoyunner; [bidi vavera]ne min[& Š,elamid‹ jamged m;$ Ev# yrbeszi barab ,ysqi dbavyryutoyun ['ce# Er&ani na,azcyu.a]yum; sda]av na& @rinagan himq^ Haoasdani ,yrh;rxaran; na,acahi dramaxryutoan dag xrav sdyracrva\# pao] xe/&s yuji me` [mda\ mi`azcaoin baomanacreren ergir;

ed qa.elyu iravapanagan l\ag;$ <yrhrxarani aos yry.man hsdag tira,; hao-tyurqagan Ar'anacryutoyunnern en$ Aol ,ysqyv# Haoasdan gbadrasdvi Tyurqiy hed haraperyutoyunner; pnaganyna]nelyu ir na,a'e/nyutoan havanagan 'a,ykyum; vera\el qakaqagan arjanabadiv qaoli* haogagan xivanacidyutoan has]ein bardvykaganyutoan hnaravyr mekaxranqner; gan,arcelelyu nbadagyv$ Isg erp g,ysinq Š,elamid‹ jamgedi masin pylyrs gmda\enq syuon darva 24 Abrilin* Haoy] }ekasbanyutoan ycegy[man 95amoagi @r;# erp AMN na,acah; hanxes bidi ca syvyragan yuker'yv$ Yuker' m;# yryu pyvanxagyutoyun; Angaran hama/yren ga.,ade zer\ bahel Š]ekasbanyutoyun‹ pa/en* hanyun j,dykagan ir avanxagan qakaqaganyutoan;# in[; tyurqeryun a/aos@r ha`yke]av amen ancam# te& an]oal dari sdibva\ ekan v0arel yry.agi xivanacidagan cin m;$ In[bes arxen ;sa\ enq# aos@r ireryu xryutoyun; aveli parx =# qan meg dari a/a`$ Tyurqiy ga]yutoyun; parx =^ meg gykme* bedq = pavarare Adrbe0an; & hrajari gam a/nvazn xanxake]ne Haoasdani hed haraperyutoyun-

ner; pnaganyna]nelyu qakaqaganyutoyun;# moyus gykme* hedamyud = Va.ingtyni me` Haoeryu }ekasbanyutoan 0ana[man cyr\;nta]; gase]nelyun# sagaon paryoagan a/yumyv aol&s a/a`argelyu pan [yuni$ Ete Šnyrmala]yum;‹ ,an'aryuri me` me/ni# aba Tyurqia in[be%s bidi hamyze ameriga]i cyngresaganner; [qveargel Mard 4in Nergaoa]yu]i[neryu baladi Ardaqin har]eryu han'najykyvin gykme ;nxyunva\ ]ekasbanyutoan H.Res.252 pana'&i @cdin$ Tyurqia anxaxar gna,azcyu.a]ne# te Cyngresen ners ]ekasbanyutoan pana'&i hnaravyr ;nxyunyum; bidi qaoqaoe Haoasdani hed Šmer'e]man‹ cyr\;nta];$ Sagaon aos@r i%n[ Šmer'e]man‹ masin grnanq ,ysil$ Abril 24-i mydenalyun bes# Va.ingtynen w[yk & asdi0anapar sasdga]yk Š]ekasbanyutoan hyv;‹ aveli yu aveli me\ ,yu0abyv g;ngalvi Angaraoi me`# qani yr Cyngresen ners ,yrhrxaranagan ‚& lybbineryuƒ baoqari arxoyunq; pa] =* pa]a/va\ [= y&= hancyu]alyu\yum$ Varxan MARTAOAN

2/2010

17

Va.ingtyn# 4 Mard 2(1(t^ NERGAOA}YU}I{NERYU BALADI ARDAQIN HARAPERYUTOYUNNERYU HAN"NAJYKYV: QVEARGE}^ }EKASBANYUTOYUN EKA| +

I he0yugs na,acahi tegna\yu Baraq _bamaoi na,;ndragan aon ,ysdyumneryun# te Sbidag Dan me` hasdadvelyun bes amerigoan qakaqaganyutoan cyr\elay0; bidi wy,e &# i mi`i aoly]# hsdagyren bidi 0an[na Haoy] }ekasbanyutoyun;# AMN na,acahi 24 Abril 2((9-in hrabaraga\ yuker'; me\ hiastawyutoyun bad0a/e] haoyutoan; & stawvelyu a/it xar'a\ =^ _bamaoi var[agazm; .ad aveli paryoagan [=r qan ir na,yrxner; & y[ al pavagan hamar'ag* Tyurqiy haoeryu pna`n`yum; Š]ekasbanyutoyun‹ yragelyu hamar$ Aonbes# yr haoer; sdibva\ ekan .aryunagelyu Va.ingtyni me` iren] baoqar; hanyun arxaryutoan in[bes mi.d# aosinqn Sbidag Dan gamqin xem$ Haoy] ]ekasbanyutoan 0ana[man na,yrx pana'&; ‚H. Res.106ƒ Nergaoa]yu]i[neryu Balad md]ve]av Hyunvar 2((7-in &

18

2/2010

;nxyunve]av Ardaqin Haraperyutoyunneryu Han'najykyven gykme ‚zyr aon aden gna,acaher haoamed# pao] aos@r hancyu]oal Tym Lantys;ƒ 27 gykm & 21 xem 'aoneryv$ Sagaon# ver`in bahyun me`dek ega\ tyurqagan lybbii Šwasdargneryun‹ hangar\ zcaoyun xar'a\ na,abes haoamed qani m; cyngresaganneryu xirqyry.man wywy,yutoan bad0a/yv# pana'&i na,a'e/nyk [yrs cyngresaganneryu ,;nxranqyv @rinaci\; hanve]av @ragarcen# in[; hanxisa]av mardavaragan qaol m; /isqi [ximelyu* qveargyutoan aden hnaravyr 'a,ykman hed&anqyv Hao Xadi vra hycepanagan \anr azxe]yutenen ,yusawelyu nbadagyv$ Nyr pana'&; ‚H.Res.252ƒ Nergaoa]yu]i[neryu Baladi @ragarc md]ve]av 2((9-in Adam >iffi ‚xemygrad# Galifyrniaƒ# )yr0 ?adanyvi[i ‚hanrabedagan# Galifyrniaƒ# Franq Wa-

lyn ‚xemygrad# Noyu )ersiƒ & Marq Qirqi ‚hanrabedagan# Ilinyoƒ na,a'e/nyutoamp & nergaois gvaoele 137 cyngresaganneryu a`ag]yutoyun;$ Mard 4-in# H.Res.252 pana'&; qnnargve]av & yrxecrve]av Nergaoa]yu]i[neryu Baladi Ardaqin Haraperyutoyunneryu Han'najykyvin gykme# ve] jam d&a\ nisdi m; arxoyunqin* 23 gykm & 22 xem sekm ha.ivyv$ Sagaon tvaoin arxoyunq; gtaq]ne ykpercagan .e.daxryumneryv tej baoqar m;$ Aos badmagan qveargyutenen a/a` deki yune]av Va.ingtyni me` Hao Xadi badmyutoan me` lybbineryu anna,axeb baderazm m;# erp a/0agadman me` mdan ergyu anhavasar h/edyryutoyunner^ meg gykme* 0.mardyutoyun;# badmagan arxaryutoyun; & paryoaganyutoyun; veragancnelyu gy[ ;nyk haogagan h/edyryutoyun; & moyus gykme* qakaqagan# dndesagan yu /azmagan .aheryun# in[bes na& tyurqagan bedyutoan qaryz[a-finansagan hsgaoagan /esyursneryun abavinyk Angaraoi j,dykagan h/edyryutoyun;$ Qnnargyumneren hedy ‚erp pana'&i ;nxyunman xem elyuotner; megyv cerazan]e]in pana'&i ;nxyunyum; ba.dbana\neryunƒ Han'najykyvi qveargyutoyun; [awazan] larva\ an]av$ Qveargyutoan nisdi hamar na,abes yry.va\ ges jamva jamanagami`y]; ergara'cve]av min[& yr Han'najykyvi crete pylyr anxamner; ‚megi pa]a/yutoampƒ gr]an qveargel$ Bad0a/n aon =r# yr Han'najykyvi

pazmativ anxamner gmasnag]ein ,yrhrxaranagan na& aol qnnargyumneryun# isg yuri.ner;# yryn] .arqin =in na& pana'&i ;nxyunman haodni gykmnagi]ner# gcdnvein™ Sbidag Dyun;* na,acah Baraq _bamaoin hed hanxibman masnag]îelyu hamar$ Aox bad0a/yv# qveargyutoan hamar na,abes na,adesva\ ges jamva jamanagami`y]i ;nta]qin Y{-er; me\amasnyutoyun gazme]in* yry. bahyun AOY-neryun cerazan]elyv nyuonisg 5-yv$ He/yusdadesyutoamp yukik eter he/ar'agva\ qveargyutoan ;nta]qin larva\yutoyun; .ad me\ =r# qani yr y[ yq cider# te arxoy%q bidi ha`ykin pana'&i ;nxyunman gykmnagi]ner; jamanagin hasnil iren] 'aoner; dalyu hamar# isg ges jam; lranalyu bahyun ‚erp pana'&; bardyutoyun ggrerƒ y[ yq cider# te arxoy%q gergara'cvi qveargyutoan nisd;$ I ver`y# qveargyutoan nisd; ergara';cve]av Han'najykyvi na,acah Hayu;rd Bermani yry.mamp# yv aosbes ardahaoda\ = ir myde]yum; ]ekasbanyutoan pana'&i har]in^ ŠTyurqia gar&yracyuon darr m; & Mia]oal Nahancneryu havadarim xa.nagi] m;n = angaoyun dara\qa.r`ani m; me`$ ‚™ƒ Y[in[ garxara]ne aon# yr Tyurqian a[q wage Haoeryu }ekasbanyutoan

wasdi a/`&$ Cermanian ;nxyune] Hylyqysti ir badas,anadvyutoyun;$ Haravaoin Afrigan sdek\e] awarthaodi hamar ).mardyutoan Han'najykyv m;$ ‚™ƒ Aojm jamanagn = Tyurqiy hamar ;nxyunelyu Haoeryu }ekasbanyutoan wasd;‹$ Han'najykyven ners deki yune]a\ qnnargyum; & qveargyutoyun; ‚yryun nerga =in yu hed&e]in yut tyurq & ereq hao badcamavyr# in[bes na& }ekasbanyutoan 98 & 1(5 daregan verabryknerƒ garda]yle amerigoan hanraoin gar\iqi myde]yum; Haoy] }ekasbanyutoan har]in & gn.anavyre Hao Xadi paryoagan haktanag m;# aon =* pana'&i ;nxyunman; ;nxxima]yk & y[ meg cyngresagan

[j,de] }ekasbanyutoan badmagan wasd;# aol pa]adre] ir myde]yum; & bad0a/apane] ir pa]asagan qven Mer'avyr Ar&elqi dara\qa.r`anin me` Mia]oal Nahancneryu bracmadig .aheryu hedabnxmamp$ ŠEs i%n[ badas,an bedq = dam im ;ndrykneryun* aon zinvyrneryu \nykneryun# yrynq Afkansdan & Iraq en yukarga\ iren] zavagner;# yr qvearge]i pana'&in gykm & adyr hed&anqyv vdance]i iren] zavagner;# mer zinvyrner;‹# i mi`i aoly] ;sav cyngresagan )ef Fyrnteberin bad0a/apanelyv ir Y{-;# avela]nelyv^ Š{em gasga\er }ekasbanyutoan wasd;$ Sagaon [em gar\er# te AMN-i hamar 0i.d jamanagn =# yrbeszi menq qveargenq pana'&i ;nxyunman @cdin‹$ Anyr anmi`abes badas,ane] Han'najykyvi na,acah Hayuard Berman; hed&oal anmy/anali ,ysqeryv^ Šes 27 dari = in[ Cyngresin me` em & [em desa\ aos pana'&i hamar qveargman harmar bah# hima i%n[ ;nenq# a/hasarag [anxraxa/nanq aos ,nxrin* bad0a/apanelyv jamanag;‹$ In[bes sbaseli =r# pana'&i ;nxyunman xem wasdargyumneryu himqin gancna\ =r na& aon bad0a/apanyutoyun;# te ipr

2/2010

19

;nxyunyum; pa]asapar bidi azxe hao-tyurqagan Šnyrmala]man‹ ;nta]ig cyr\;nta]in vra$ Hao-tyurqagan Ar'anacryutoyunneryu hao haga/agyrxneryun hamar ad gaba]yu]e ergyu wasdatyukteryu & hao-tyurqagan panag]aoin cyr\;nta]i pa]asagan azxe]yutoyun; Va.ingtyni me` Hao Xadi bahan`adiragan baoqarin vra$ I%n[ ezraga]yutoyunneryu gyucanq Mard 4-i qveen hedy^ 1ƒ amerigoan @rensxir marmni anxamner; aol&s [en j,der Haoeryu }ekasbanyutoan badmagan irykyutoyun;# wasdyren }ekasbanyutoyun; par'ra'aon g0an[na cyngresaganneryu me\amasnyutoyun;* nera/oal pana'&i ;nxyunman; hagaxrvykner;# 2ƒ }ekasbanyutoan pana'&i ;nxyunman xem bad0a/apanyutoan himnavyryum; gbaryunager pa]ar'agabes bracmadig* hadgabes /azmagan pnyuoti wasdargyumner# yrbes ar'acanq Angaraoi hn[e]yu]a\ sba/naliqneryun# 3ƒ xe/&s [vavera]va\ hao-tyurqagan Ar'anacryutoyunner; yrbes bad0a/apanyutoyun \a/aoe]in* pana'&i ;nxyunman hamar# in[; gamrabnxe ergyu wasdatyukteryu

20

2/2010

hao haga/agyrxneryu xirq;# 4ƒ Va.ingtyni me` deki yune]yk Haoy] }ekasbanyutoan hnaravyr ba.dynagan 0ana[man .yur` qnnargyumner; aol&s badmagan pnyuot [en grer* Š}ekasbanyutoyun eka\ =# te% [= eka\‹ temaoyv# aol ggren zyud cyr\nagan & bracmadig pnyuot* elnelyv amerigoan qakaqaganyutoan gyngred .aher; hedabnxelyu ngada/yumneren# 5ƒ pana'&; ;nxyunve]av i he0yugs lybbisdagan ergyu 0amparneryu dramaxryutoan dag cdnvyk finansagan /esyursneryu mi`& a/ga vit,ari anhavasarag./yutoan; ‚i mi`i aoly]# The Washigton Post tert; gpa]ahaode# te Tyurqia amsagan 7( hazar dylar gmyu\e lybbingi ,y.yracyuon Gerhardt Group ;ngeryutoan ha.vinƒ# 6ƒ te& hama/yren wyr'e] ir gykm; cravel miag myusyulman ‚& s&amyrtƒ cyngresagan Qeit +lisyn;# tyurqagan lybbin anyrme [gr]av gyrzel tyurqamed 'aon m;* +lisyni AOY-n v0/yry. ;llalyv pana'&i ;nxyunman hamar# 7ƒ ete nyuonisg haga/ag Sbidag Dan hama/ ;nxximyutoan; pana'&; qveargyutoan bidi xrvi Nergaoa]yu]i[neryu Baladi liacyumar nisdin# aba Mard 4-in

'e/q perva\ sekm arxoyunq; ‚23 'aon gykm# 22-;* xemƒ lav n.an [=H. Res. 252 pana'&i ver`nagan 0agadacrin hamar ‚[bedq = my/nanq# te H. Res. 106 na,yrx pana'&; nyuon Ardaqin Haraperyutoyunneryu Han'najykyven gykme ;nxyunve]av 27 gykm & 21 xem 'aon hyusali arxoyunqyv# sagaon i ver`y gyrs;n]yu] Nergaoa]yu]i[neryu Baladen ners me\amasnyutoyun;* tyurqagan lybbii & Sbidag Dan hamadek 0n.yumneryu hed&anqyvƒ$ Ev yrbes ;nxhanyur & ezrawagi[ ezraga]yutoyun m;* iravapanagan xa.din vra mkvyk baoqari zyud de,nigagan manramasnyutoyunneren anxin naoelyv# grnanq ;sel# te Amerigan arxen 0an[]av }ekasbanyutoyun;* nyuonisg ete pana'&; @renqi yuj bidi [sdana$ In[yu%$ Yryvhed& amerigoan hanraoin gar\iq;# yr garda]ylvi na& Cyngresi anxamneryu myde]yumneryun me`# mian.anagyren g;nxyuni Haoy] }ekasbanyutoan irykyutoyun;$ Y[ yq aol&s gvi0arge }ekasbanyutoan badmagan wasd;$ Nyuonisg na,acah; gam al bedqardyukar; iren] tyuol [en dar har]agani dag xnel aos wasd;# min[ Š]ekasbanyutoyun‹ pa/en ,yusawelyu aos@rva anyn] xirqyry.yum; an'nagan hamyzmyunqi m; arxoyunq; [=# aol hed&anqn = paryoaganyutoan hed gab [yune]yk qakaqagan .aha,nxryutoan;$ Aon aden# erp Cyngresi anxamner =in ‚aosinqn aon aden# erp azcaoin anv;dancyutoan ngada/yumneren [ga.ganxva\* azad an'navyryutoyunner =inƒ# &‰ Baraq _baman &‰ Hilari Qlintyn; a.,yujyren ba.dbane]in }ekasbanyutoan ;nxyunman pana'&er;$ Yusdi paryoagan haktanag; arxen mern =$ VARXAN MARTAOAN

«Աﬔրիկահայերը չպետք է թkյլ տան, որ Օբաման k Քլինթոնը թաղեն Ցեղասպանkթյան բանաձևը» Հարkթ Սասkնյան

Այն կոնգրեսականներն k ընկերkթյkնները, ովքեր հանդես են եկել ընդդեմ մարտի 4-ի բանաձևի, պետք է շատ թանկ վճարեն իրենց անբարոյական արարքի համար։ Նրանց բացասական քվեների և նամակների անտեսkմը կխրախkսի նրանց կրկին հանդես գալ ընդդեմ բանաձևի, երբ այն ներկայացվի Կոնգրեսի լիագkմար նիստին։ Այս մասին գրkմ է «Կալիֆոռնիա կkրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր Հարkթ Սասkնյանը «Աﬔրիկահայերը չպետք է թkյլ տան, որ Օբաման k Քլինթոնը թաղեն Ցեղասպանkթյան բանաձևը» վերնագրով հոդվածkմ: Ըստ Սասkնյանի, եթե աﬔրիկահայերին հաջողվի այդ անձանցից որևէ ﬔկին նոյեմբերին պարտkթյան մատնել, ապա մյkսներին դաս կլինի, որ Ցեղասպանkթյան բանաձևին դեմ քվեարկելով նրանք կարող են խաչ քաշել իրենց քաղաքական գործkնեkթյան վրա։ «Չնայած աﬔրիկահայ ընտրողները չեն կարող «իրենց հաշիﬖերը մաքրել» նախագահ Օբամայի հետ, քանզի այս տարվա նոյեմբերին նրա թեկնածkթյkնը քվեարկkթյան չի դրվkմ, սակայն բանաձևին դեմ հանդես եկած քսաներկk կոնգրեսականներից տասնkթի թեկնածkթյkնը դրվելk է քվեարկkթյան։ Աﬔրիկահայերը պետք է հնարավոր աﬔն ինչ անեն` կանխելk բոլոր նրանց վերընտրkթյkնը, ովքեր մարտի 4-ին դեմ են քվեարկել Ցեղասպանkթյան բանաձևին»,- գրkմ է Սասkնյանը` հավելելով, որ պետք է արշավ սկսել նաև աﬔրիկյան գլխա-

վոր պաշտպանական հինգ ընկերkթյkնների՝ Lockheed Martin Corp., Boeing Co., Raytheon Co., United Technologies Corp. և Northrop Grumman Corp նախագահների դեմ, ովքեր համատեղ նամակ էին հղել Արտաքին հարաբերkթյkնների հանձնաժողովի նախագահին` կոչ անելով ﬔրժել Հայոց ցեղասպանkթյան բանաձևը, որպեսզի վտանգի չենթարկեն իրենց ապրանքաշրջանառkթյkնը Թkրքիայի հետ։ Սասkնյանը նշkմ է, որ բողոքի նման արշավ պետք է իրականացնել նաև ընդդեմ Aerospace Industries Association-ի, որն իր հերթին առանձին նամակ էր հղել Կոնգրեսին` ընդդեմ Հայոց ցեղասպանkթյան բանաձևի ընդkնման։ Ըստ Սասkնյանի` աﬔրիկահայերը չպետք է թkյլ տան, որ նախագահ Օբաման և պետքարտkղար Քլինթոնն իրենց կամքը պարտադրեն Միացյալ Նահանգների Կոնգրեսին: «Աﬔրիկահայերը պետք է կապ հաստատեն իրենց ներկայացkցիչների հետ յkրաքանչյkր ընտրատարածքkմ, ամբողջ երկրով ﬔկ, անգամ աﬔնահեռավոր շրջաններkմ և հայտնեն նրանց, որ Ցեղասպանkթյան բանաձևին չաջակցելk դեպքkմ, նրանք նոյեմբերին կզրկվեն հայ ընտրողների քվեներից։ Քաղաքական գործիչներն ավելի շkտ կլսեն իրենց

ընտրողներին, քան նախագահ Օբամային, քանզի նա է իրենց պաշտոնների վտանգման հիﬓական պատճառը։ Ուստի, վերջին հաշվով բանաձևի ճակատագիրը գտնվkմ է աﬔրիկահայերի ձեռքkմ: Եթե նրանք տոկkնkթյkն հանդես բերեն և բավարար քանակkթյամբ աջակիցներ ձեռք բերեն կոնգրեսականների շրջանkմ, ապա ԱՄՆ-ի Ներկայացkցիչների պալատի խոսնակ Նենսի Փելոսիին այլ բան չի ﬓա անելk, քան բանաձևը ներկայացնել լիագkմար նիստին` անկախ այն բանից, թե վարչակազﬓ ինչ կթելադրի նրան։ Հակառակ դեպքkմ, շատ այլ հարցերով բորբոքված ընտրողները կարող են դkրս գցել պաշտոնատար անձանց` վտանգելով նաև խոսնակի նրա պաշտոնը»,- գրkմ է «Կալիֆոռնիա կkրիերի» խմբագիրը։ Սասkնյանը նշkմ է, որ աﬔրիկահայերը չպետք է մոռանան իրենց խորին երախտագիտkթյkնը հայտնել կոնգրեսական հանձնաժողովի նախագահ Հովարդ Բերմանին և բանաձևին «կողմ» քվեարկած քսաներկk մյkս կոնգրեսականներին և պետք է խանդավառkթյամբ աջակցեն նրանց վերընտրkթյանը։

Tert.am

2/2010

21

Սերժ Սարգսեան. Ղարաբաղը երբեք չի եղել անկախ Ադրբեջանի մաս

(…) Մենք ականատես ենք եղել ամենադաժան էթնիկ զտումների եւ տեղահանման քաղաքականութեան: Լեռնային Ղարաբաղի ժողովուրդն ազատ ապրելու իրաւունքը ստիպուած է եղել պաշտպանել արեան գնով՝ իրեն պարտադրուած պատերազմի ընթացքում: (…) Իրականութիւնն այն է, որ Ղարաբաղը երբեք չի եղել անկախ Ադրբեջանի մաս: Այն Ադրբեջանի կազմ է մտցուել Սովետական Միութեան կուսակցական մարմնի որոշմամբ, որի Կովկասեան բիւրոյի նիստը, քամահրելով Ազգերի լիգայի որոշումը եւ մերժելով ժողովրդական հանրաքուէն՝ որպէս Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ սահմանների որոշման ժողովրդավարական մեխանիզմ, 1921 թուականին, Ստալինի անմիջական ճնշման ներքոյ, ընթացակարգային խախտումներով որոշում է ընդունել Լեռնային Ղարաբաղի բռնակցման մասին՝ այդ հայկական տարածքների վրայ Ադրբեջանական ԽՍՀ կազմում ազգային ինքնավարութիւն կազմաւորելու պայմանով: Այդպիսի լուծման հետ Ղարաբաղի բնակչութիւնն այդպէս էլ չհաշտուեց խորհրդային ողջ ժա-

22

2/2010

մանակահատուածում: Չեմ ուզում կրկին անգամ յիշեցնել խորհրդային տարիներին Ադրբեջանի կողմից պետական մակարդակով տարուող հայաթափման քաղաքականութեան մանրամասների եւ ղարաբաղցիների պարբերական ընդվզումների մասին. դրանք քաջ յայտնի են բոլորին: Ուզում եմ միայն յիշեցնել, որ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը, ճիշտ այնպէս, ինչպէս 15 միութենական հանրապետութիւնները, Խորհրդային միութեան կազմից դուրս է եկել հէնց խորհրդային օրէնքների տառին, ինչպէս նաեւ միջազգային բոլոր օրէնքներին ու սկզբունքներին համապատասխան: Ցանկանում եմ ամփոփել ելոյթիս այս հատուածը եւ կրկնել. Լեռնային Ղարաբաղը երբեք չի եղել անկախ Ադրբեջանի մաս, այն Ադրբեջանին բռնակցուել է Սովետական Միութեան կուսակցական մարմնի որոշմամբ, ինչի հետ ղարաբաղցիները երբեք էլ չեն հաշտուել եւ առաջին իսկ հնարաւորութեան դէպքում օրինական ճանապարհով դուրս են եկել ԽՍՀՄի կազմից: (…) Ադրբեջանը սպառել է իր կազմում ինքնավար կարգավիճակով փոքրամասնութիւնների գոյատեւ-

ման հանդէպ վստահութեան պաշարը: Նա ի վիճակի չի եղել եւ այսօր էլ ի վիճակի չէ նման ինքնավարութեանը նոյնիսկ ներքին անվըտանգութեան երաշխիքներ տալու: Մէկ այլ հայկական ինքնավարութիւն էլ կար Ադրբեջանի կազմում՝ Նախիջեւանը, ի՞նչ եղաւ. մէկ հայ էլ չմնաց: Արդեօ՞ք այդպիսի երաշխիքները կարելի է հիմք ընդունել: Կ՛ասէք այն ժամանակուայ Ադբեջանն ուրիշ էր, հիմիկուանը ուրի՞շ: Այս «ուրիշ» Ադրբեջանի պայմաններում 18 տարուայ ընթացքում նոյն Նախիջեւանում աւելի շատ հայկականքրիստոնէական կոթողներ են ոչնչացուել, քան նախորդ 70 տարիների ընթացքում: Իսկ մշակութային ժառանգութիւնը պաշտպանող միջազգային կազմակերպութիւններն ուղղակի ոչինչ անել չկարողացան. նրանց, Ադրբեջանը նոյնիսկ այցելել եւ աւերուած հայկական կոթողները, կատարուած վանդալիզմի հետեւանքները տեսնել արգելեց: Միեւնոյն ժամանակ Հարաւային Կովկասում շարունակւում է սպառազինութիւնների մրցավազքը, շարունակւում է լայն թափով: Այս մրցավազքը խիստ վտանգաւոր է. վտանգաւոր է Հարաւային Կովկասի բոլոր ժողովուրդների համար, Եւրոպայի ու տարածաշրջանում շահեր ունեցող տէրութիւնների համար, Կովկասում ներդրումներ կատարած կորպորացիաների համար, բոլորի համար: Սովորական սպառազինութիւնների համար գոյութիւն ունեցող բոլոր թոյլատրելի չափաքանակները գերազանցող Ադրբեջանն այսօր որեւէ լուրջ գնահատականի ըստ էութեան չի արժանանում: Իսկ այն զէնքը, որն այսօր կուտակում է Ադըրբեջանը, եթէ նոյնիսկ չկրակի Ղարաբաղի հետ պատերազմում, ապա միեւնոյն է՝ ինչ-որ տեղ կրակելու է: Հարցն այն է, թէ որտեղ եւ երբ: Երբ առաջատար պետութիւնները մեծ գումարներ են ծախսում նաւթ գնելու համար, չեմ կարծում, թէ այդ երկըրների համար պէտք է միեւնոյնը լինի, թէ ինչի վրայ են ծախսւում իրենց գումարները: Փաստն այն է,

որ հէնց այդ գումարները կարող են այնուհետեւ դառնալ շատ աւելի մեծ վտանգների աղբիւր, ինչի օրինակներ մենք տեսել ենք: (…) Այսօր Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը կայացած պետութիւն է իր կառոյցներով, բանակով եւ որ ամենակարեւորն է՝ սեփական ճակատագիրն ինքնուրոյն տնօրինող քաղաքացիներով: Այսօր ի դէմս Արցախի՝ մենք, ինչպէս նաեւ ողջ միջազգային հանրութիւնը, գործ ունենք ազատութեան, ինքնիշխանութեան եւ ժողովրդավարութեան իդէալները կեանքի կոչող արդիական հանրապետութեան հետ, որ ի հեճուկս բոլոր օբյեկտիւ (առարկայական-Խմբ.) եւ արհեստական դժուարութիւնների, ծանր փորձութիւնների, առաջընթաց է ապրում, կայացնում պետական-ժողովրդավարական ինստիտուտները, զարգացնում իր տնտեսութիւնն ու մշակոյթը, պաշտպանում խաղաղութիւնը: Եւ ամենեւին էլ պատահական չէ, որ հեղինակաւոր «Ֆրիդըմ Հաուս» կազմակերպութիւնը իր «Ազատութիւնն աշխարհում» զեկոյցում Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը դասում է աշխարհի մասամբ ազատ ժողովրդավարութեան երկըրների շարքը, մինչդեռ Ադրբեջանը նոյն դասակարգման համաձայն համարւում է անազատ: Ինչպէս ասում են՝ մեկնաբանութիւններն աւելորդ են: Եզրակացութիւնը միանշանակ է. անցել են սեփական հողի վրայ ապրող ժողովրդի գաղութացման ժամանակները: Մեր համոզ-

մունքն է, որ ղարաբաղեան հակամարտութեան կարգաւորումը պէտք է յենուի մարդու իրաւունքների եւ Ղարաբաղի ժողովրդի՝ որպէս հաւաքական ինքնութեան արտացոլողի կամքի վրայ: Միայն այդ դէպքում լուծումը կարող է լինել տեւական, իրականանալի եւ խաղաղ: Այդպիսի լուծման այլընտրանքը Ղարաբաղի ժողովրդի համար բռնի վերադարձն է Ադրբեջանի կազմ, ինչն անխուսափելիօրէն կը բերի Լեռնային Ղարաբաղի հայաթափութեանը: Ինչպէս ասում են՝ երրորդը տրուած չէ: Մանաւանդ, որ վերջին 20 տարուայ ընթացքում ԼՂ բնակչութեան ճնշող մեծամասնութիւնը Ադրբեջանի կողմից որակւում է որպէս «յանցագործ»: Հետեւաբար, հաշուի առնելով նման այլընտրանքի հետեւանքները, մենք յստակօրէն բացառում ենք որեւէ ճնշման տակ Ղարաբաղի հարցում այնպիսի զիջումների գնալը, որոնք կը վտանգեն Արցախի ժողովրդի ֆիզիկական գոյութիւնն ու անվտանգութիւնը, արժանավայել ապրելու իրաւունքը: (…) Մենք վստահ ենք, որ Հայաստան-Թուրքիա յարաբերութիւնների կարգաւորումը կարող է դառնալ վերջին տասնամեակների խոշորագոյն ներդրումը Հարաւային Կովկասում խաղաղութեան եւ կայունութեան հաստատման գործում: Այդ տեսլականով առաջնորդուելով՝ մենք համաձայնել ենք ընթանալ առաջ առանց նախապայմանների՝ չպայմանաւորելով մեր յարաբերութիւնները Թուրքիայի կողմից Հայոց

Ցեղասպանութեան ճանաչման հանգամանքով: Բայց եթէ հաստատուեն մեր կասկածները, որ Թուրքիայի նպատակը ժամանակ ձգձգելն է եւ ոչ թէ յարաբերութիւնները կարգաւորելը, ապա ստիպուած ենք լինելու դադարեցնել այս գործընթացը: (…) Հայերս, որպէս Ցեղասպանութիւն վերապրած ժողովուրդ, բարոյական պարտք ունենք մարդկութեան եւ պատմութեան առջեւ ցեղասպանութիւնների կանխարգելման հարցում: Մենք արել եւ անելու ենք ամէն ինչ՝ աջակցելու համար Ցեղասպանութեան կոնվենցիայի (ուխտի- համաձայնագրի-Խմբ.) շարունակական ոգեկոչմանն ու հետեւողական իրագործմանը: Ցեղասպանութիւնը չի կարող յուզել միայն մէկ ժողովրդի, քանի որ այն յանցագործութիւն է ողջ մարդկութեան դէմ: Երէկ ինձ հարցնում էին, թէ ինչպէս պէտք է ներկայացնել Հայոց Ցեղասպանութեան վերաբերեալ փաստերը Մեծ Բրիտանիային, եւ արդեօք ճանաչելով ցեղասպանութիւնը՝ Մեծ Բրիտանիան չի՞ վնասի Կովկասի անվտանգութեանը: Ես պատասխանեցի, որ կան բազմաթիւ երկրներ, որոնք այդ հարցում փաստերի ներկայացման կարիք չունեն, քանի որ այդ երկրները Հայոց Ցեղասպանութեան վերաբերեալ ունեն սեփական հսկայական արխիւներ: Այստեղ այլ աշխատանքի կարիք կայ: (…) Ինչ վերաբերում է ցեղասպանութիւնը ճանաչելով անվտանգութեանը վնասելու մտավախութեանը, իմ զրուցակցին ես հակադարձեցի, որ դա նոյնն է, ինչ ընտրութիւն առաջարկել անվտանգութեան եւ արժէքային համակարգի միջեւ: Կարծում եմ, որ մեր տարածաշրջանում տեւական անվտանգութիւնը հնարաւոր է միայն, եթէ կառուցուած է խորապէս գիտակցուած արժէքային համակարգի վրայ: (…)

Me\ Pridaniy Mi`azcaoin Haraperyutoyunneryu Tacavyragan Himnargyutoan* {at;m Hayuzi ‚Chatham Houseƒ me` na,acah Serj Sarcsoani yune]a\ ŠAnvdancyutoyunn yu arjeqner; Haravaoin Gyvgasi me`‹ vernacryv elyuot; ‚gr0adyumneryvƒ ‚Asbar’’=z # 1( Wedrvar 2(1(ƒ

2/2010

23