Nor Ghiank Mai Iunie 2014

?YUMANIY HAOY} MIYUTOAN ERGLEZVOAN AMSACIR

DARI 65 TIV 5-6 (2(14-2(15ƒ ՄԱՅԻՍ-ՀՈՒՆԻՍ 2 014

ԼՈՍ ԱՆՃԵԼԸՍԱԲՆԱԿ ՌՈՒՄԱՆԱՀԱՅԵՐՈՒ «ՐԱՖՖԻ» ՄԻՈՒԹԻՒՆԸ ԴԱՐՁԱՒ 50 ՏԱՐԵԿԱՆ

ԽՄԲԱԳրԱԿԱն

Վերջերս ռումանահայերու հայրենակցական և մշակութային «րաֆֆի» միությունը դարձավ 50 տարեկան: Գեղեցիկ տարիք մըն է ազատ ապրելու ցանկությամբ բազում տարիներ առաջ Ռումանիայեն մեկնածհայերու այդ կազմակերպության համար: թեև այդ հայերեն շատերուն համար Կալիֆորնիա դարձավ իրենց երկրորդ տունը, բայց անոնք չէին կրնար մոռնալ իրենց լքած ափերը: եվ անոնց ամենեն ցայտուն խորհրդանիշը կհանդիսանար «րաֆֆի» հայրենակցական և մշակութային միությունը, որ Պուքրեշին մեջ կգործեր դեռևս 20-ական թվականներեն: Տարիներու ընթացքին, այդ կազմակերպությանշրջանակեն ներս հայապահպան գործունեություն ծավալեցին տասնյակ մտավորականներ, որոնք վառ պահեցին հայոց մշակույթի և ինքնության ոգին: Սակայն, դժբախտաբար այս հայրենակցական միությունը անցանկալի էր կոմունիստական վարչակարգին համար: Այն կրնար նույնիսկ վտանգավոր ըլլալ վարչակարգի մը համար, որուն գլխավոր նպատակն էր ուղեղներու լվացումը և նոր տեսակի՝ հնազանդ մարդու տիպար մը ստեղծելը: եվ ահա, ռումանահայերու «րաֆֆի» հայրենակցական և մշակութային միությունը վերածնվեցավ 60-ական թվականներուն՝ Լոս Անճելեսին մեջ: Սարգիս Սարունիի, Պողոս նարկիսյանի, հետո նաև Ժիրայր Գոլանճյանի, Վազգեն Աճեմյանի, Հակոբ Առաքելյանի, Կայծակ օհաննեսյանի կամ Գալուստ Հակոբյանի հայրենասիրության և անմնացորդ նվիրվածության շնորհիվ ռումանահայոց ոգին վերածընունդ ապրեցավ հեռավոր Հրեշտակներու Քաղաքը:Դժվար թե մենք կարենանք պատկերացնել և լիարժեք կերպով ըմբռնել անոնց անձնուրաց աշխատանքը: երևի, թե ատ մեր ժողովուրդի բնավորության բաղկացուցիչ տարրերենմեկն է՝ պանդխտության ափերուն վրա նոր կյանք սկսելուն պես փոքրիկ Հայաստան մը վերաստեղծել: Ատ հիանալի երևույթի արդյունքին, օվկիանոսեն այն կողմ գաղթած ռումանահայերը վերըստեղծեցին Պուքրեշին մեջ գոյություն ունեցած փոքրիկ Հայաստանը: Տարիները անցանև ուրիշները շարունակեցին առաջին սերունդիսկսած աշխատանքը՝ հիմնեցինդպրոց, ֆութպոլի խումբ, երգչախումբ,նախաձեռնեցին մարդասիրական գործունեություն և այսպես լրացավ կազմակերպության50 տարին: երկար կյանք կմաղթենք ձեզ՝ սիրելի ռումանահայեր, երկար կյանք կմաղթենք «րաֆֆի» հայրենակցական միությանը: եվ շնորհակալ ենք, որ ձեր սիրտը կշարունակե մնալ մեզ հետ՝ Պուքրեշին մեջ:

2

5-6/2014

PYVANXAGYUTOYUN Բուխարեստում կայացել է Շառլ Ազնավուրի 90-ամյակին նվիրված երեկո ..................................................................... =` 5 ՀԱՅ ՄՇԱԿուՅթի ԿենՏրոն Armenopolis Suflet Armenesc «Հայաքաղաք –Հայկական Հոգի» փաստագրական ժապավենի նախադիտումը՝ անդրանիկ ցուցադրումեն առաջ ............................................................ =` 6 ՌՀՄ-ի Ընդհանուր Ժողով .................................................. =` 8 ԼոՍ ԱնՃեԼԸՍԱԲնԱԿ ՌուՄԱնԱՀԱՅերու «րԱՖՖի» ՄիութիւնԸ ԴԱրՁԱւ 50 ՏԱրեԿԱն ......... =` 10 ՇնորՀԱՎորԱԿԱն ուՂերՁ .......................................... =` 13 Ռումինիայի հետ մեր հարաբերությունները գործընկերային են. դեսպան Համլետ Գասպարյան .... =` 14 «Հայ կինոգործիչները Համաշխարհային շարժանկարներու աշխարհին մեջ» ................................................................... =` 20

Supliment limba rom`n[

Seara comunităţilor etnice la Suceava ....................................... p. 22 Dobrogea – armonie interetnică .................................................. p. 22 Întîlnirea tinerilor armeni la Marea Neagră ............................ p. 23 Constanța – De 1 Iunie ................................................................. p. 23 Poșta armeană și agenții secreți ............................................... p. 24 Grătariada – Ediția a II-a .......................................................... p. 26

«Հայաքաղաք» պարի համույթը «Szejke» Ազգային Փոքրամասնություններու Փառատոնին ........................ =` 27 Manga-badanegan ...................................................... =` 28 Գիր օրՀնութեԱն .......................................................... =` 31 Տեր Տիրայր Արքեպիսկոպոս Մարտիկյանի հիշատակի ոգեկոչումը Հայ Մշակույթի կեդրոնին մեջ ......................................... =` 32 Կյանքեն հեռացավ նկարիչ երվանդ նիկողոսյանը .... =` 34 ՏեՂԱԴրՎեՑ ԱնԿրԿնեԼի «ՍԱրոՅի»` ԱՎԱԳ ՊեՏրոՍՅԱնի ՀուՇԱՔԱրԸ .......................................... =` 35

ŠNYR GOANQ‹IN AN"NAGAZM: MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN Œ ,mpacr^ ;nxh^ qardyukar MADLEN DER-KYUGASOAN Œ ,mpacir VARXAN MARTAOAN Œ ,mpacir MIHAOIL GEYRGIYU Œ lyusangari¿[ MARIAM BYSTAN)OAN Œ meqenacryuhi

COLECTIVUL «NOR GHIANK»

MIHAI STEPAN-CAZAZIAN – secretar-general de redacție MADLEN TER-GHUKASIAN; VARTAN MARTAIAN – redactori MIHAI GHEORGHIU – fotoreporter MARIAM BOSTANGIAN – dactilografă-operatoare

REDAC|IA: Bucure=ti, Bd. Carol I, nr. 43, sector 2, tel./ fax. 314.67.83 redactia@araratonline.com

TEHNOREDACTARE COMPUTERIZATĂ: HĂțULESCU MIHAI

TIPARUL: S.C. ARARAT srl.I.S.S.N. 1221-9169

Բուխարեստում նշել են Հայաստանի Առաջին Հանրապետության օրը

Բուխարեստում, Ռումինիայի Հայոց թեմի նախաձեռնությամբ, առաջնորդարանին կից Տուտյան մշակույթի տանը հունիսի 2-ին տեղի ունեցավ միջոցառում` նվիրված Հայաստանի Առաջին Հանրապետության անկախացմանը: Միջոցառմանը ներկա էին Ռումինիայի Հայոց թեմի առաջնորդ Տ. Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանը, թեմի փոխանորդ և Բուխարեստ քաղաքի Ս. Հրեշտակապետաց եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տ. եզրաս քահանա Բոգդանը, Կոնստանցայի հոգևոր հովիվ Տ. օշական քահանա Խաչատրյանը, Ռումինիայի Հայոց թեմի թեմական

քարտուղար և Պիտեշտ քաղաքի հոգևոր հովիվ Տ. Հեթում քահանա թարվերդյանը, Ռումինիայում Հայաստանի հյուպատոս Արսեն Միքայելյանը, Ռումինիայում փոքրամասնությունների նախագահ Վարուժան Փամբուկչյանը: Միջոցառման ժամանակ ելույթով հանդես եկան Տ. օշական քահանա Խաչատրյանը և Վարուժան Փամբուկչյանը: Միջոցառմանը առաջին անգամ հանդես եկավ Ռումինիայի Հայոց թեմի «Արարատ» երգչախումբը: Միջոցառման վերջում փակման խոսքով հանդես եկավ թե-

մի առաջնորդ Տ. Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանը: «Արմենպրես»-ի հաղորդմամբ` վերջինս իր խոսքում նշեց.

«20-րդ դարը հայ ժողովրդի համար նշանավորվեց երեք հանրապետություններով, որոնց սկիզբը դարձավ 1918թ. մայիսի 28 –ի հաղթանակն ու անկախ հանրապետության ամրագրումը: 1918 թվականի մայիսի 21-ից 28-ը տեղի ունեցած ճակատամարտում հայկական կամավորական ուժերին հաջողվեց միասնական ջանքերով ջախջախիչ հարված հասցնել թուրքական կանոնավոր բանակին: Հայ ժողովուրդն իր 5-6/2014

3

մեջ ուժ գտավ իր միասնությամբ եւ երկրապահ, մարտընչող զավակների արյան գնով կերտելու Սարդարապատի, Բաշ-Ապարանի ու Ղարաքիլիսայի հերոսամարտերը, որոնք որոշիչ դարձան երկրի ու պետության համար եւ ազդարարեցին Հայոց պետականության վերականգնման մասին: Ստեղծվեց Հայաստանի Առաջին հանրապետությունը, որին հաջորդեց Հայաստանի Խորհըրդային հանրապետությունը, եւ պետականության այդ հենքի վրա կայացավ մեր երրորդ հանրապետությունը` այսօրվա Հայաստանը, անկախ Արցախը, որոնք արդեն թեւակոխում են իրենց գոյության երրորդ տասնամյակը: 1918թ. մայիսյան դասերը գալիս են Ավարայրից, անցնում Հայոց պատմության քառուղիներով եւ հասնում Արցախյան գոյամարտին: 1918թ. անկախության խորհուրդը 1991թ.

4

5-6/2014

սեպտեմբերի 21-ի մեջ է, այո, սեպտեմբերի 21-ի մեջ է, մեր նորօրյա հաղթանակների ու նվաճումների մեջ: եղեռնից հետո Սարդարապատ երկնած ժողովուրդն անպայման պիտի իր պատմական ներդրումն ունենար Հայրենական Մեծ պատերազմում խորհրդային ժողովրդի տարած հաղթանակի մեջ, ձգտեր անկախության եւ

իր պատմական տարածքների ազատագրումն ունենար, ունենար ազատ, անկախ Արցախ, երկրապահի օր, այսինքն` իր ինքնության համար մարտընչողի տոն եւ հաղթանակի ու խաղաղության տոն»: 2 Հունիս, 2014 ԱրՄենՊրեՍ:

Բուխարեստում կայացել է Շառլ Ազնավուրի 90-ամյակին նվիրված երեկո Բուխարեստի Դուդյան հայ մշակույթի տան լեփ-լեցուն սրահում ուրբաթ երեկոյան` հունիսի 6-ին, տեղի է ունեցել Շառլ Ազնավուրի 90-ամյակին նվիրված երեկո: Ռումինահայ վաստակավոր լրագրող եւ թարգմանիչ Մադլեն Կարակաշյանը/ Madeleine Karacasian եւ ռումին հայտնի կինոքննադատ իրինա Մարգարետա նիստորը/Irina Margareta Nistor երկխոսության միջոցով ներկայացրին Ազնավուրի արտիստիկ փառավոր կենսագրությունը, բացահայտեցին առանձին դրվագներ ոչ միայն նրա համերգային, այլեւ կինոգործունեությունից: երեկոյին ցուցադրվեց Ազնավուրին նվիրված ֆիլմը, որի հիմքում Ֆրանսիայում Հայաստանի տարվա կապակցությամբ 2006թ. սեպտեմբերի 30-ին երեւանում կայացած «Ազնավուրը եւ նրա ընկերները»/Aznavour et ses Amis մեծ համերգն էր: ուշագրավ էին հատկապես Մադլեն Կարակաշյանի ներկայացրած մանրամասները եւ ֆոտոշարքը Ազնավուրի` Բուխարեստ կատարած այցելությունների վերաբերյալ: Լրագրողն աշխարհահռչակ շանսոնյեին առաջին անգամ հանդիպել է Բուխարեստում` 1963թ. գարնանը, երբ Ազնավուրը ելույթներով հանդես էր գալիս Sala Palatului հսկա համերգասըրահում: Այստեղ էր, որ Մադլեն Կարակաշյանի ուղեկցությամբ ռումինահայ անվանի նկարիչ Չիք Դամադյանը/Cik Damadian

թղթին հանձնեց Ազնավուրի հայտնի գծանկարը: երկրորդ հանդիպումը 2004թ. փետրվարին Բուխարեստում «Հայր Գորիո»/Père Goriot ֆիլմի նկարահանումների ժամանակ էր, որտեղ Շառլ Ազնավուրը կատարում էր բալզակյան հերոսի դերը: Այդ օրերին շանսոնյեն բացառիկ հարցազրույց է տվել Մադլեն Կարակաշյանին «Ararat» հանդեսի համար` վերնագրված՝ «Ընտանիքի զգացողությունը հայ ժողովրդի ժառանգական հատկությունն է» (16-29 փետրվար 2004), որն ավելի ուշ պետք է ամփոփվեր հեղինակի «Հայերի հետ եւ հայերի մասին» ժողովածուի մեջ (Madeleine Karacasian, Cu si despre armeni, vol. II din 2005, Editura Ararat): Մադլեն Կարակաշյանն Ազնավուրին է հանձնել

իր իսկ թարգմանությամբ Ռիչարդ Բալդուչիի «Ազնավուր. Բոհեմի որդու խոստովանանքը» /Richard Balducci, Charles Aznavour - Confidențele unui fiu de boem գրքի ռումիներեն տարբերակը: Մինչ այդ` 2002 թվականին, «Ararat» հրատարակչությունը լույս էր ընծայել նաեւ Աիդա Ազնավուր-Կարվարենցի «Աղբարիկս» հուշերի գիրքը (Aida Aznavour-Garvarentz, Petit frère): 2004թ. փետրվարյան այդ օրերին Ազնավուրն այցելել է նաեւ Բուխարեստի Հայոց կենտրոն` Հայոց մայր տաճար, թանգարան, եւ մասնակցել Դուդյան մշակույթի տան ցուցահանդեսի բացմանը:

9 Հունիս, 2014 ԱրՄենՊրեՍ:

5-6/2014

5

ՀԱՅ ՄՇԱԿուՅթի ԿենՏրոն Armenopolis Suflet Armenesc «Հայաքաղաք –Հայկական Հոգի» փաստագրական ժապավենի նախադիտումը՝ անդրանիկ ցուցադրումեն առաջ

ուրբաթ13 հունիսին, Պուքրեշի Հայ Մշակույթի Կեդրոնը տեղի ունեցավ «Հայաքաղաք – Հայկական Հոգի» փաստագրական ժապավենին նախադիտումը անդրանիկ ցուցադրումեն առաջ՝ բեմադրությունը իզապելա Պոսթան Գևորգյանի և ֆլորին Գևորգյանի: Հակառակ որ տեղատարափ անձրևը փորձեց ավրել կազմակերպիչներու ծրագրերը ժամը 18:30-ի կողմերը արդեն Մշակույթի Կեդրոնը լեփ լեցուն էր, հանդիսատեսներու հետաքրքրասիրությունը ըլլալով ավելի զորեղ՝ քան բնությունը:ներկաներու մեջ նկատեցի բեմադրիչ Էլիսապեթա Պոսթանին Ռումանիո Հայոց Միության կողքին 6

5-6/2014

ըլլալով ժապավենի իրագործման արտադրողի օգնական, դերասան Միրչա Ալպուլեսկուին, կինոքննադատ իրինա Մար-

գարետա նիստորին, որ միայն շաբաթ մը առաջ մեզ կպատմեր դերասան Շառլ Ազնավուրի մասին իր տարեդարձին նվիրված երեկոյին՝ Տուտյան գրադարանին մեջ: նկատեցի նույնպես և այս ժապավենի հնչյունային ինժեներ Անուշավան Սալամանյանին և Գաբրիել Տետեյանին, որ տեսակ մը պատկերներուն երաժշտականություն հաղորդած էր: Բոլորիս ուրախություն պատճառեց Ռումանիո մեջ Հայաստանի դեսպան Ձերդ Գերազանցություն Համլետ Գասպարյանի, Հայոց թեմի առաջնորդ, Գերաշընորհ Տ.Տաթև Հակոբյանի և ՌՀՄ նախագահ, սենատոր Վարուժան ոսկանյանին ներկայությունը:

Արտադրող: Էլիսապեթա Պոսթան և Ռումանիո Հայոց Միություն նկարահանման ռեժիսոր: իզապելա Պոսթան-Գևորգյան և Ֆլորին Գևորգյան

Սցենարի հեղինակ: Ֆլորին Գևորգյան

երաժշտություն: Գաբրիել Տետեյան

Ժամ մը խորասուզվեցանք բոլոր անոնց հիասքանչ պատմության մեջ, որ հիմնադրած են Սփյուռքի միակ հայկական քաղաքը: Հայաքաղաք և այսօր Կեռլա: Կխոստովանիմ, որ անձամբ ես ժապավենը տեսա այս առաջին նախադիտումեն ալ առաջ, Ֆլորին Գևորգյանի նախաձեռնությամբ և այդ առաջին դիտման ընթացքին ավելի շատ միտքով թափանցեցա ժապավենին մեջ, ավելի ուշադիր ըլլալով ըմբռնելու պատմական շարունակականությունը: Այս անգամ արդեն ժապավենը դիտեցի հոգիով և այն համոզումը ունեցա, թե շուրջ 2 տարի առաջ սկսած այս նախագիծը, վերջապես կինոմատոգրաֆիկ ակնարկ մըն է հայերու, անոնց պատմության, անոնց կյանքի, ուրախություններու, ցավերու, հիշողություններու... մասին: Զգացական տարբեր վիճակներ ապրեցա՝ ցավ, կարոտախտ, ուրախություն ինչպես և կպատահի յուրաքանչյուրիս հետ սովորական կյանքի ընթացքին, բայց Հայաքաղաքին ոդիսականը այլ բան մը չէ, քան տեղանքի մը պատմությունը, երբ Արարատի փեշերու ժողովուրդը ազնը-

Պատկերներ: Քոնսթանցա Քրիսթեա, թուտոր Փլաթոն, Քոնսթանթին Էնե, Ֆլորին վականի տիտղոս ստացավ: Գևորգյան իհարկե, կսպասեմ, որ քննադատ մասնագետները խոսին Հնչյունային ինժեներ: Անուայս ժապավենի մասին, որն ալ շավան Սալամանյան պետք է հրահրվի բոլոր միջոցներով, որպեսզի մասնակցի միՊատմական խորհրդական: ջազգային փառատոնի: Մինչ Վլատ Պետրոս, Վիրճիլ Փոփ այդ շնորհավորանքներ ամբողջ խումբին, որ իրականացուց այս ժապավենը և վերջավորության պարտք կհամարեմ թվարկել Մ.Ս. Գազազյան բոլորին անունները:

5-6/2014

7

ՌՀՄ-ի Ընդհանուր Ժողով

Շաբաթ, հունիս 14-ին Պուքրեշի մեջ տեղի ունեցավ ՌՀՄ-ի Ընդհանուր ամփոփիչ ժողովը: Կարգավիճակի համաձայն այս տեսակի ժողովները տեղի կունենան տարին անգամ մը՝ ներկայացնելու ամբողջ տարվա հաշվետվությունը, Միության գործունեությունը, իրագործումները, նաև խոսելու հաջորդ տարվա ընելիքներու մասին: Այս ժողովին մասնակցեցան ավելի քան 100 պատվիրակներ՝ Պուքրեշեն և բոլոր մասնաճյուղերեն: օրակարգը կընդգրկեր՝ 1. ՌՀՄ-ի գործունեությունը 2011-են (ՌՀՄ ժողովեն) մինչև 2014-ը.

2. Լոս Անճելըսի ռումանահայերու «րաֆֆի» կազմակերպության նախագահ Արա եղիկյանի ուղերձը.

3. Պատրաստություն 2015 հիշարժան տարվան.

4. Կազմակերպչական գործունեություն (տնօրինության Խորհուրդի համագործակցությունըՌՀՄ-ի մասնաճյուղերու հետ, 8

5-6/2014

հարցեր կարգավիճակի վերաբերյալ, մասնաճյուղային հարաբերությունները Հայ եկեղեցվո հետ).

5. Այլ նախագիծեր և առաջարկություններ 2014-2015 ժամանակվա ընթացքին: Ժողովի բացման տեղի ունեցավև երիտասարդներու խորհըրդակցությունը, որուն մասնակցեցան բոլոր մասնաճյուղերու ներկայացուցիչները, ինչպես նաև Ռումանիո ուսանող արտասահմանյան հայ երիտասարդներ, որ հանդիպեցան ՌՀՄ նախագահ Վարուժան ոսկանյանին հետ: Այս զրույցի ընթացքին խընդիր դրվեցավ՝ նկատի ունենալով նոր, երիտասարդ սերունդի մը ներկայությունը, պետք է տարբեր դիրքորոշում մը ունենանք, ինչ մինչ այսօր, հարկ համարելով հաշվի առնել համայնքի նոր ժողովրդագրական կառուցվածքը: եթե առաջին շրջանին միայն ծանոթություն մըն էր, ապա՝ հանդիպում ճամբարային շրջանակի մը մեջ, ներ-

կայիս հասած է պահը, որ երիտասարդները մտածեն այս համայնքի ապագայի մասին: Այս պատճառով ալ անհրաժեշտ են ձգտող երիտասարդներ, որ ավելի խորացնեն հայ մշակույթի և պատմության բնագավառին մեջ իրենց գիտելիքները և դառնան այս համայնքին առաջնորդներ: Դառնան համայնքին ունեցած ժառանգության այս ճյուղի մասնագետներ, հայ լեզվի մասնագետներ, իսկ ուրիշներ ալ, ինչո՞ւ չէ, դառնան խորհըրդարանականներ՝ խորանալով ավելի քաղաքականության մեջ տեղական խորհուրդներե ներս: երիտասարդները անհրաժեշտ է, որ ավելի շատ ներգրավվին համայնքի կյանքին մեջ: Առաջին քայլը պետք է ըլլա վիճակագրական տեսակետե հայ համայնքին վերարժեվորումը: Այսպիսով, անոնք ճանչցըված կդառնան և կրնան ավելի լավ հաղորդակցվիլ համայնքի անդամներուն հետ: երկրորդ քայլը պետք է ըլլա՝ ճանչնալ երիտասարդներու մաս-

նագիտականկարողությունները, անոնց ուղղորդելու համար համապատասխանուսումնական հաստատություններ, ըստ համայնքի հետաքրքրասիրության: Մասնագետներ պատմա-մշակութային կամ տնտեսության ոլորտին մեջ: Մասնագետներ, որ մեզ կրնան ներկայացնել միջազգային մասշտաբով, ըլլալով ներկայիս շրջանառության մեջ գտնըվող օտար, ինչպես նաև հայոց լեզվի լավագույն գիտակներ: երրորդ քայլը պետք է ըլլա որոշ երիտասարդներու քաջալերումը՝ մտնել քաղաքականության մեջ և ինչպես պարոն ոսկանյանը կըսե. «Ամենեն լավ լոբբին այն է, երբ ինքդ կընես քեզ համար լոբբի»:

Այս համայնքին ուժը, հատկապես իր ունեցած հեղինակությունն է արտասահմանին մեջ: Առաջարկվեցավ, որ երիտասարդները ընդունին «Արարատ» հրատարակչության լույս ընծայած ամենեն կարևոր գիրքերենկապոց մը, որպեսզի ճանչնան, նվազագույն տեղեկություն մը ունենան մեր պատմության և մշակույթի վերաբերյալ: Ընդհանուր ժողովի երկրորդ մասը խոսվեցավ օրակարգի գրի առնված կետերու մասին: Ըստ մարդահամարի մը և այլ ուսումնասիրության կատարված Էմանուել նազարեթյանի կողմե, որ կվերաբերի Ռոմանի հայերուն, որոշված է այս քաղաքին մեջ բանալ տե-

ղական մասնաճյուղ մը: Խոսք առին նաև մասնաճյուղի ներկայացուցիչներ՝ Զարեհ նազարյան (Յաշ), Կլաուտիու Սիմոն (թուլչա), Միհայ Գրիգոր և Խաչիկ Կարապետ (Քոնսթանցա), Ֆլորին Գևորգյան (Պուքրեշ) և համայնքի այլ անդամներ: Հանդիպման պատվավոր հյուր, Ռումանիո մեջ արտակարգ և լիազոր դեսպան Համլետ Գասպարյան խոսեցավ 2015թ-ի հայոց ցեղասպանության հիշատակի ոգեկոչման 100-ամյակի կապակցությամբ: Այս առիթով նոր կայք էջ մը բացվեցավ Ռումանիո Հայոց Միության անունե.

www.uniuneaarmenilor.ro

5-6/2014

9

ԼՈՍ ԱՆՃԵԼԸՍԱԲՆԱԿ ՌՈՒՄԱՆԱՀԱՅԵՐՈՒ «ՐԱՖՖԻ» ՄԻՈՒԹԻՒՆԸ ԴԱՐՁԱՒ 50 ՏԱՐԵԿԱՆ

ä³ïÙ³Ï³Ý ²ÏݳñÏ Ð³Û ÅáÕáíáõñ¹Ç ³½·³ÛÇÝ ½³ñÃûÝùÇ é³ÑíÇñ³Û »õ Ñ³Û íÇå³·ñáõû³Ý ïÇï³Ý ð³ýýÇÇ ³ÝáõÝáí ÙÏñïáõ³Í èáõٳݳѳۻñáõ ѳÛñ»Ý³Ïó³Ï³Ý »õ Ùß³ÏáõóÛÇÝ «ð³ýýÇ» ÙÇáõÃÇõÝÁ ÑÇÙݳ¹ñáõ³Í ¿ 1920-³Ï³Ý Ãáõ³Ï³ÝÝ»ñáõÝ, èáõÙ³ÝÇáÛ ÑÇõñÁÝÏ³É Ù³Ûñ³ù³Õ³ù äáõùñ¿ßÇ Ù¿ç: ØÇáõû³Ý ³é³çݳѻñà Ýå³ï³ÏÝ ¿ñ ͳé³Û»É éáõٳݳѳÛáó ÑÇݳõáõñó ·³Õóí³ÛñÇ Ñá·»ÙÁï³õáñ ³ñÅ¿ùÝ»ñáõ å³Ñå³ÝÙ³Ý, í»ñ³Ï»Ý¹³Ý³óÙ³Ý áõ բ³ñ·³õ³×Ù³Ý ·áñÍÇÝ, áñ ÙÇ³Å³Ù³Ý³Ï ³½ÝÇõ ³é³ù»ÉáõÃÇõÝ ¿ñ Ñ³Û ÅáÕáíáõñ¹Ç å³ïÙ³Ï³Ý ×³Ï³ï³·ñÇ å³Ñ³Ýçáí »õ ³å³·³ÛÇ Ñ»é³ÝÁϳñáí, ݳ»õ ½³ñÏ ï³Éáõ ѳÛÏ³Ï³Ý Ùß³ÏáÛÃÇÝ, áõëáõÙÝ³Ï³Ý Ï»³ÝùÇÝ, ÏñÃáõû³Ý »õ Ù³ñ½³Ï³Ý ·áñÍáõÝ¿áõû³Ý: èáõٳݳѳۻñáõ «ð³ýýÇ» ѳÛñ»Ý³Ïó³Ï³Ý »õ Ùß³ÏáõóÛÇÝ ÙÇáõû³Ý ÑÇÙݳ¹ÁñÙ³Ý ßñç³ÝÇÝ ï»ÕÇ áõÝ»ó³Í ï»Õ³Ï³Ý ÅáÕáíÝ»ñáõ áñáßáõÙÝ»ñáí ÙÇáõû³Ý ջϳí³ñ Ù³ñÙÇÝÁ ³Ýáõ³Ýáõ»ó³õ ÊáñÑáõñ¹, áñáõ ·áñÍáõÝ¿áõû³Ý 10

5-6/2014

ųٳݳϳѳïáõ³ÍÁ Ý߳ݳÏáõ»ó³õ ï³ëÁ ï³ñáõ³Ý ³Ý÷á÷áË Å³ÙÏ¿ïáí: Իϳí³ñ ÊáñÑáõñ¹Ç ϳ½ÙÇ Ù¿ç ÁÝïñáõ»ó³Ý Ú³Ïáբ øáõãÇÏ»³Ý` ³ï»Ý³å»ï, ì³Ñ¿ âáõÉ×»³Ý` ÷á˳ï»Ý³å»ï, ì³Ñ³Ý οÙÇ×»³Ý` ³ï»Ý³¹åÇñ: ԴÇõ³ÝÇ Ï³½ÙÇ ³Ý¹³ÙÝ»ñ »Õ³Í »Ý í³ëï³Ï³ß³ï ѳ۳·¿ï, ³½·³·ñ³·¿ï »õ Ð³Û Ú»Õ³÷áË³Ï³Ý Դ³ßݳÏóáõû³Ý äáÉëáÛ «²½³ï³Ù³ñï» å³ßïûݳûñÃÇ Ý³ËÏÇÝ ËÙբ³·ÇñÝ»ñ¿Ý öñáý. Ú³Ïáբ Ö. êÇñáõÝÇÝ (Ú³Ïáբ ÖáÉáÉ»³Ý), ݳ»õ ¶¿áñ· ø»ëï³Ý»³Ý, ÙÇáõû³Ý »ñÇï³ë³ñ¹áõû³Ý »é³Ý¹áõÝ Ï³½Ù³Ï»ñåÇã »õ ÏáÕÙÝáñáßáÕ, áõ Î äáïÇÏ»³Ý: î»Õ³Ï³Ý í³ñãáõû³Ý ϳ½ÙÇ Ù¿ç ³ß˳ï³Í »Ý ê»ñáբ êáõñ»³Ý` ³ï»Ý³å»ï, Øáõß»Õ Â³Ùñ³½»³Ý` ÷á˳ï»Ý³å»ï, ì³Ñ¿ ä³Ñ³ïñ»³Ý` ³ï»Ý³¹åÇñ: 1930 Ãáõ³Ï³ÝÇÝ äáõùñ¿ßÇ èáõٳݳѳۻñáõ «ð³ýýÇ» ѳÛñ»Ý³Ïó³Ï³Ý »õ Ùß³ÏáõóÛÇÝ ÙÇáõÃÇõÝÁ Ù³ëݳ×ÇõÕ ÑÇÙÝ»ó ѳ۳߳ï øáëóÝó³ ù³Õ³ùÇÝ Ù¿ç, ÇëÏ 1936-ÇÝ ÷áùñ³ÃÇõ Ñ³Û բݳÏãáõÃÇõÝ

áõÝ»óáÕ öÉá¿ßà ù³Õ³ùÇÝ Ù¿ç: ØÇáõÃÇõÝÁ 1932 Ãáõ³Ï³ÝÇÝ áõÝ¿ñ ³ÏáõÙբÇ Çñ ë»÷³Ï³Ý ß¿ÝùÁ` Çñ բáÉáñ Û³ñÙ³ñáõÃÇõÝÝ»ñáí: ²ÏáõÙբÁ Ý»ñ¹³ßݳÏûñ¿Ý ï»Õ³¹ñáõ³Í ¿ñ äáõùñ¿ßÇ Ï»¹ñáÝÁ` ѳٳÛÝù³ÛÇÝ ë»÷³Ï³ÝáõÃÇõÝ Ñ³Ý¹Çë³óáÕ ï³ñ³ÍùÇ ÙÁ íñ³Û, ³½·³ÛÇÝ Ñ³ëï³ïáõÃÇõÝÝ»ñáõ ѳٳÉÇñÇÝ Ù¿ç, áñ ÏÁ Ý»ñ³é¿ñ гÛáó Ðñ»ßï³Ï³å»ï³ó ²é³çÝáñ¹³ÝÇëï »Ï»Õ»óÇÝ, «îáõﻳݻ Ñ³Û Ùß³ÏáÛÃÇ ïáõÝÁ/ سï»Ý³¹³ñ³ÝÁ, «ØÇë³ù»³Ý» ³½·³ÛÇÝ í³ñųñ³ÝÁ, ¶»Õ³ñáõ»ëï³ëÇñ³ó ÙÇáõû³Ý ëñ³ÑÁ, ËÙբ³·ñ³ïáõÝÁ, ¼ûñ³í³ñ ²Ý¹ñ³ÝÇÏÇ Ûáõß³ñÓ³ÝÁ: «ð³ýýÇ» ÙÇáõû³Ý ÏÇó ·áñÍáÕ Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÇõÝÝ»ñ »Õ³Í »Ý «Â³ï»ñ³ëÇñ³ó», «²ñ³ñ³ï», «Ú³é³ç» »õ «úñÇáñ¹³ëÇñ³ó» ËÙբ³ÏÝ»ñÁ: ºõ Çñ³õ³Ùբ, ÙÇáõû³Ý ѳõ³ï³õáñ ųé³Ý·áñ¹Ý»ñáõ ³Ý߳ѳËݹÇñ áõ ³Ýë³Ï³ñÏ å³ñïùÇ áõ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñáõ, ³ÝËáÝç ³ß˳ï³ÝùÇ áõ å³ïß³× ·Çï³Ïó³Ï³Ý ÝáõÇñáõÙÇ ßÝáñÑÇõ ï³Ï³õÇÝ 1935 Ãáõ³Ï³ÝÇÝ ³Ûë ÙÇáõÃÇõÝÁ Çñ ѳÛñ»-

ݳÝáõ¿ñ Ó»éùբ»ñáõÙÝ»ñáõ »õ å³ïϳé»ÉÇ Ý»ñ¹ñáõÙÝ»ñáõ ßÝáñÑÇõ Çñ Çõñ³Û³ïáõÏ ·Ý³Ñ³ïáõÙÝ áõ ³ñÅ»õáñáõÙÁ í³Û»É»ó ѳÛÏ³Ï³Ý ·³Õóß˳ñÑÇ å³ïÙáõû³Ý ³Ý¹³ëï³ÝÇÝ Ù¿ç: ÜáÛÝ Ãáõ³Ï³ÝÇÝ ÙÇáõû³Ýë Ù³ëÇÝ äáëÃÁÝÇ «Ð³Ûñ»ÝÇù» í³ëï³Ï³ß³ï ³Ùë³·ñÇÝ Ù¿ç ÑÝã»óÇÝ ·áí³ë³ÝùÇ, »ñ³Ëï³·Çïáõû³Ý áõ ûñÇݳϻÉÇáõû³Ý ³Ù»Ý³ç»ñÙ Ëûëù»ñ: ØÇáõû³Ý ÑÇÙݳ¹ñáõÃ»Ý¿Ý Ç í»ñ «ð³ýýÇ»-ÇÝ ÏÇó ³ñ¹Çõݳõ¿ï ¹³ë³Ëûë³Ï³Ý ·áñÍáõÝ¿áõÃÇõÝ Í³õ³É³Í ¿ ¹³ë³ËûëáõÃÇõÝÝ»ñáõ ËÙբ³ÏÁ, áñáõÝ ³ß˳ï³Ïó³Í »Ý ·Çï³Ï³Ý բ³ñÓñ ٳϳñ¹³Ï áõÝ»óáÕ Ùï³õáñ³Ï³ÝÝ»ñ »õ éáõÙ³Ý³Ï³Ý բ³ñÓñ³·áÛÝ Ñ³ëï³ïáõÃÇõÝÝ»ñáõ Ù¿ç áõë³ÝáÕ Ñ³Û³½·Ç»ñÇï³ë³ñ¹Ý»ñ: Øï³õáñ³Ï³Ý ³Û¹ ÷³Õ³Ý·Ç Ý»ñϳ۳óáõóÇãÝ»ñ¿Ý »Ý ѳÝñ³Û³Ûï

ѳ۳·¿ï, öñáý. Ú³Ïáբ Ö. êÇñáõÝÇÝ, ¶¿áñ· ø»ëï³Ý»³ÝÁ, ê³ñ·Çë ê³ñáõÝÇÝ` ѳë³ñ³Ï³Ï³Ý ·áñÍÇã, Éñ³·ñáÕ, ¶¿áñ· Ô³½³ñ»³ÝÁ` äáõùñ¿ßÇ «ØÇë³ù»³Ý» ³½·³ÛÇÝ í³ñųñ³ÝÇ ïÝûñ¿ÝÝ»ñ¿Ý, г۳ëï³ÝÇ ². гÝñ³å»ïáõû³Ý ÏñÃáõû³Ý ݳËÏÇÝ Ý³Ë³ñ³ñ ê³ñ·Çë ²ñ³ñ³ï»³ÝÁ` ùÇÙdz·¿ï, г۳ëï³ÝÇ ². гÝñ³å»ïáõû³Ý »É»õÙáõïùÇ Ý³ËÏÇÝ Ý³Ë³ñ³ñ ì³ñ¹³Ý οÙÇ×»³ÝÁ` Çñ³õ³բ³Ý, Ð³Û Ñ³Ù³Éë³ñ³Ý³Ï³Ý ÙÇáõû³Ý ݳ˳·³Ñ, ÚáíѳÝÝ¿ëî»õ¿×»³ÝÁ` äáõùñ¿ßÇ «ØÇë³ù»³Ý» ³½·³ÛÇÝ í³ñųñ³ÝÇ Ý³ËÏÇÝ ïÝûñ¿ÝÝ»ñ¿Ý, Éñ³·ñáÕ »õ բ³Ý³ëï»ÕÍ, г۳ëï³ÝÇ ². гÝñ³å»ïáõû³Ý ϳé³í³ñáõû³Ý ·É˳õáñ í³ñãáõû³Ý ݳËÏÇÝ ·É˳õáñ ù³ñïáõÕ³ñ, ²É»ùë³Ý¹ñ Þ³ñ³ý»³ÝÁ` ïÝï»ë³·¿ï, г۳ëï³ÝÇ ². гÝñ³å»ïáõû³Ý ϳé³í³ñáõû³Ý ݳË-

ÏÇÝ ³Ý¹³Ù, øáÝëóÝó³ÛÇ Ñ³ÛÏ³Ï³Ý í³ñųñ³ÝÇ Ý³ËÏÇÝ ïÝûñ¿Ý, гÛñ ØÏñïÇã äáïáõñ»³ÝÁ` éáõÙ³Ý³Ñ³Û Ñ³Ýñ³·Çï³ñ³ÝÇ Ñ»ÕÇÝ³Ï »õ Ññ³ï³ñ³ÏÇã, »õ áõñÇßÝ»ñ: Բ³Ý³ËûëáõÃÇõÝÝ»ñáõÝ Ù³ëݳÏó³Í »Ý ݳ»õ ï»Õ³Ï³Ý Ùï³õáñ³Ï³Ý ѳÝñ³Û³Ûï ¹¿Ùù»ñ, ÇÝãå¿ë` ѳÛáõû³Ý Ù»Í բ³ñ»Ï³Ù, ѳ۳·¿ï öñáý. ÜÇÏáɳ¿ ºáñ·³Ý, ѳٳÉë³ñ³ÝÇ ÷ñáý»ë¿ûñ, ù³Õ³ù³Ï³Ý ·áñÍÇã, ݳ˳ñ³ñ, ѳ۳½·Ç ¶ñÇ·áñ¿ Âñ³Ýùáõ º³ßÁ (Âñ³ÝùÑáÉ»³Ý) »õ È»õáÝ Î³ñ³å»ï ä³É×»³ÝÁ, ï³ñÇÝ»ñ ³Ýó Èáõë³õáñÇãÇ ê. ²ÃáéÇ 130-ñ¹ ·³Ñ³Ï³É ²Ù»Ý³ÛÝ Ð³Ûáó γÃáÕÇÏáë ì³½·¿Ý ².: Բ. ²ß˳ñѳٳñïÇ ³õ³ñïÇÝ ºõñáå³ÛÇ Ù¿ç ï»ÕÇ áõÝ»ó³Í ÷á÷áËáõÃÇõÝÝ»ñáõ å³ï׳éáí áõ Û³ïϳå¿ë ѳٳÛݳí³ñ í³ñã³Ï³ñ·Ç ѳëï³ïÙ³Ý ³ñ¹ÇõÝùáí èáõÙ³ÝÇáÛ í³ëï³Ï³ß³ï «ð³ýýÇ»

5-6/2014

11

ÙÇáõÃÇõÝÁ բéÝÇ Ï»ñåáí ³ñ·ÇÉáõ»ó³õ, »õ å³ï³Ñ»ó³õ Ûáé»·áÛÝÁ` ËáõÙբ ÙÁ Ý߳ݳõáñ ñ³ýýdzϳÝÝ»ñ 1944-Ç Դ»Ïï»Ùբ»ñÇ 28-¿Ý ÙÇÝã»õ 1945-Ç ²åñÇÉ 11-Á բ³Ýï³ñÏáõ»ó³Ý »õ ³ÝݳËÁÝóó á×ñ³·áñÍáõû³Ý ½áÑ»ñ ¹³éݳÉáí ³ùëáñáõ»ó³Ý Ñ»é³õáñ êÇå»ñdz: гٳÛݳí³ñáõû³Ý ï³ñÇÝ»ñáõÝ óÝóáõ»ó³õ ݳ»õ èáõÙ³Ý³Ñ³Û Ñdzëù³Ýã ·³ÕáõÃÁ, áñáõÝ Çբñ»õ Ñ»ï»õ³Ýù Û³çáñ¹»ó ³ñï³·³ÕÃÁ: г½³ñ³õáñ ѳۻñ ³Ý·³Ù ÙÁ »õë բݳõ»ñ ÃéãáõÝÇ ÝÙ³Ý ×³Ëñ»óÇÝ Ñ»é³õáñ »ñÏÇñÝ»ñ »õ ϳÛù ѳëï³ï»óÇÝ ûï³ñ ³÷»ñáõ íñ³Û, áñáÝó ϳñ·ÇÝ Ý³»õ ².Ø.Ü.-Ç ø³ÉÇýáñÝÇáÛ Ý³Ñ³Ý·Ç Ø»ÍÝ Èáë ²Ý×»ÉÁë ù³Õ³ùÁ: êï»Õͳ·áñÍ áõ ßÇݳñ³ñ, ³ß˳ï³ë¿ñ, ÏÇñà áõ ϳ½Ù³Ï»ñåáõ³Í éáõٳݳѳۻñÁ, Û³Õóѳñ»Éáí Ýáñ »ñÏñÇ բáÉáñ Ù³ñï³Ññ³õ¿ñÝ»ñÁ, Ý³Ë ¹³ñÓ³Ý »ñÏñÇ Ñ³õ³ï³ñÇÙ ù³Õ³ù³óÇÝ»ñ, ³å³ ³ëïÇ׳ݳբ³ñ ëï»ÕÍ»óÇÝ բ³ñ»Ï»óÇÏ áõ ³å³Ñáí Ï»³Ýù »õ, áñå¿ë ï»ëÉ³Ï³Ý áõÝ»óáÕ Å³é³Ý·áñ¹Ý»ñ Çñ»Ýó ݳËÝÇÝ»ñáõÝ, áïùÇ Ï³Ý·Ý»óáõóÇÝ «ð³ýýÇ» ÙÇáõÃÇõÝÁ` Çբñ»õ éáõٳݳѳۻñáõ í»ñ³ÍÝáõÝ¹Ç »õ Û³ñ³ï»õáõû³Ý ËáñÑÁñ¹³ÝÇß: Èáë ²Ý×»ÉÁëÇ Ýáñ³ëï»ÕÍ èáõÙ³Ý³Ñ³Û ·³ÕáõÃÁ Ó»éݳñÏ»ó ѳ۳å³Ñå³ÝÙ³Ý »õ ³½·ÇÝ Í³é³Û»Éáõ ѳÛñ»Ý³Ýáõ¿ñ ·áñÍáõÝ¿áõû³Ý: 1963 Ãáõ³Ï³ÝÇ դ̧»Ïï»Ùբ»ñÇÝ, éáõٳݳѳۻñÁ ê³ñ·Çë ê³ñáõÝÇÇ Õ»Ï³í³ñáõû³Ùբ ÑÇÙÝ»óÇÝ «ð³ýýÇ» ѳÛñ»Ý³Ïó³Ï³Ý »õ Ùß³ÏáõóÛÇÝ ÙÇáõÃÇõÝÁ` Çբñ»õ ø³ÉÇýáñÝÇáÛ áã ß³Ñáõóբ»ñ ϳ½Ù³Ï»ñåáõÃÇõÝ: Üáñ³ëï»ÕÍ ÙÇáõ12

5-6/2014

ÃÇõÝÁ ѳõ³ï³ñÙûñ¿Ý Ñ»ï»õ»ó³õ äáõùñ¿ßÇ Ù¿ç 1920-³Ï³Ý Ãáõ³Ï³ÝÝ»ñáõÝ ÑÇÙݳ¹ñáõ³Í «ð³ýýÇ» ÙÇáõû³Ý ·³Õ³÷³ñ³Ï³Ý ëϽբáõÝùÝ»ñáõÝ: ØÇáõÃÇõÝÁ, ³Ýßáõßï, ³ëïÇ׳ݳբ³ñ Çñ å³ïáõ³õáñ ï»ÕÁ ·ïÝ»Éáí ѳÛÏ³Ï³Ý ê÷ÇõéùÇ ëÇñïÁ ¹³ñÓ³Í ³Ù»ñÇÏ³Ñ³Û ·³ÕáõÃÇÝ Ù¿ç, ·áñÍ»Éáõ ëÏë³õ ß³ï ϳñ»õáñ áõ ³ÝÑñ³Å»ßï ³é³ù»Éáõû³Ùբ, áñ ¿ áõ åÇïÇ ÁÉɳÛ` ³. ·Çï³ÏóÇÉ Ñ³Û Ï»³ÝùÇ Ù¿ç Çñ ϳñ»õáñ ¹»ñÇÝ áõ Ý߳ݳÏáõû³Ý. բ. Ñ»ï»õÇÉ ³½·Ç Éáõë³ÙÇï áõ Ñ»é³ï»ë ÝáõÇñ»³ÉÝ»ñáõ ³Ý˳÷³Ý ·³Õ³÷³ñÝ»ñáõÝ, áñå¿ë½Ç ë÷Çõéù»³Ý áõͳóÝáÕ å³ÛÙ³ÝÝ»ñáõ Ù¿ç ѳÛÁ Ñ³Û ÙݳÛ, ³åñÇ »õ ëï»ÕÍ¿ ѳÛûñ¿Ý, ÙÇßï å³ïñ³ëï Ï³Ý·Ý³Í Ñ³Û³Ï»ñïáõÙÇ »õ ѳ۳å³Ñå³ÝÙ³Ý å³ïÝ¿ßÇÝ: ·. Ýå³ëï³բ»ñ áõ ÷á˳¹³ñÓ É³õ³·áÛÝ Ñ³ëϳóáÕáõû³Ý Ù¿ç ÁÉÉ³É Ñ³ÛÏ³Ï³Ý ßñç³å³ïÇ Ñ»ï, ѳٳ·áñͳÏóÇÉ Ùdzëݳբ³ñ áõ Ù¿Ï Ýå³ï³Ïáí. ¹. ØÇáõû³Ý å³ï³ë˳ݳïáõ »õ ϳñ»õáñ³·áÛÝ ËݹÇñÝ»ñáõ Ù¿ç ÝϳïÇ ³éÝ»É áõ ѳٳå³ï³ëË³Ý ¹³ëïdzñ³Ïã³Ï³Ý áõ ù³ñá½ã³Ï³Ý ³ß˳ï³Ýù ï³ÝÇÉ` ³é³ù»Éáõû³Ý ¹ñû߳ϳÏÇñ å³ïñ³ëï»Éáõ ³½·³ÛÇÝ í»Ñ Ýå³ï³ÏÇÝ Ñ³Ù³ñ: Êûë»Éáí Ù»ñ ÙÇáõû³Ý ÑÇÙݳ¹ñáõû³Ý ³é³çÇÝ ï³ñÇÝ»ñáõ ÁÝóóùÇÝ Ç Ï³ï³ñ³Íáõ³Í ѳ۳Ýå³ëï »õ Ñå³ñïáõû³Ý áõ ³ñųݳå³ïíáõû³Ý ³éÇÃÝ»ñ ëï»ÕÍ³Í Çñ³·áñÍáõÙÝ»ñáõ Ù³ëÇÝ, ³é³çÇÝ Ñ»ñÃÇÝ åÇïÇ ³Ý¹ñ³¹³éݳÝù »ñ»ù Çñ³·áñÍáõÙÝ»ñáõ.

*1964-ÇÝ, »ñբ ¹»é Ýáñ ëï»ÕÍáõ³Í ¿ñ Ù»ñ ÙÇáõÃÇõÝÁ, ³Ù»ñÇÏ³Ñ³Û ¹åñáó³ßÇÝáõû³Ý ѳñóÁ ï³ñÇÝ»ñáõ å³Ûù³ñ¿Ý »ïù í»ñç³å¿ë ¹ñ³Ï³Ý ÉáõÍáõÙ ëï³ó³õ: Èáë ²Ý×»ÉÁëÇ Ù¿ç åÇïÇ ÑÇÙݳ¹ñáõ¿ñ ³Ù»ñÇÏ³Ñ³Û ³é³çÇÝ ³Ù¿Ýûñ»³Û í³ñųñ³ÝÁ, áñáõ ·áÛ³ï»õÙ³Ý Ù³ëÇÝ ß³ï»ñ ÏÁ ϳëϳͿÇÝ: ÎÁ ϳëϳͿÇÝ ÝáÛÝå¿ë ³ß³Ï»ñïáõû³Ý ѳõ³ù³·ñÙ³Ý Ù³ëÇÝ: ²Û¹ ûñ»ñáõ Ù»ñ ÙÇáõû³Ý ÷áùñÇÏ Ñ³õ³ù³ï»ÕÇÇÝ Ù¿ç ¿ñ, áñ ³Ûë Çñ³¹³ñÓáõû³Ý ³ÝÝÏáõÝ å³Ûù³ñáÕÝ»ñáõ ϳÙùÇÝ Áݹ³é³ç »ñóÉáí, éáõÙ³Ý³Ñ³Û ÑÇÝ· ÍÝáÕÝ»ñ »Õ³Ý ³é³çÇÝÝ»ñÁ, áñáÝù Çñ»Ýó ½³õ³ÏÝ»ñÁ ³ñӳݳ·ñ»óÇÝ ³å³·³Û Ñ³Û ¹åñáóÇ Ù³ï»³ÝÇÝ Ù¿ç: ²Ûë å³ïÙ³Ï³Ý ûñÇݳÏÇÝ Ñ»ï»õ»ó³Ý ݳ»õ áõñÇßÝ»ñ, »õ »ûÃÁ Ñ³Û Ù³ÝáõÏÝ»ñáõ Ñ»ï ³ÝáÝù 1964 ê»åï»Ùբ»ñ 14-ÇÝ, ³é³çÇÝ ³Ý·³Ù ÁÉɳÉáí Ùï³Ý «ü»ñ³Ñ»³Ý» ³Ù¿Ýûñ»³Û í³ñųñ³Ý¿Ý Ý»ñë: ÚÇëáõÝ »ñϳñ ï³ñÇÝ»ñáõ ëå³ëáõÙ¿Ý »ïù Çñ³Ï³Ý³ó³õ »ñ³½Á` ѳÛÏ³Ï³Ý ³Ù¿Ýûñ»³Û í³ñųñ³ÝÇ ÙÁ ÑÇÙÝáõÙÁ ²Ù»ñÇϳÛÇ Ù¿ç: êáÛÝ Çñ³Ï³Ýáõû³Ý ³éÝãáõáÕ ·ñ³Ýóáõ³Í ÷³ëï ¿, áñ Èáë ²Ý×»ÉÁëÇ èáõٳݳѳۻñáõ «ð³ýýÇ» ÙÇáõÃÇõÝÁ Ù»Í ¹»ñ ˳Õó³Í ¿ ³Ù»ñÇÏ³Ñ³Û ³Ù¿Ýûñ»³Û í³ñųñ³ÝÝ»ñáõ ó³ÝóÇ Ñ³ëï³ïÙ³Ý ¹Åáõ³ñÇÝ ·áñÍÇÝ Ù¿ç: ²å³, ï³ñÇÝ»ñ ß³ñáõÝ³Ï Ù»ñ ÙÇáõÃÇõÝÁ, ѳٳ·áñͳÏó»Éáí ¹åñáóÇ ïÝûñ¿Ýáõû³Ý »õ áõëáõóÇãÝ»ñáõ Ñ»ï, Çñ ·Ý³Ñ³ï»ÉÇ Ý»ñ¹ñáõÙÁ áõÝ»ó³õ` ë³ï³ñ»Éáí ¹åñáóÇ բ³½áõ٠ϳñÇùÝ»ñáõÝ:

‚.aryunagyutoyun =` 3(ƒ

ՇնորՀԱՎորԱԿԱն ուՂերՁ

Սիրելի հայրենակիցներ՝ «րաֆֆի» հայրենակցական և մշակութային միության անդամներ, խնդրեմ ընդունեք ամենեն ջերմ շնորհավորանքները Ռումանիո Հայոց Միության կողմեն՝ ամերիկյան հողին վրա Ձեր հեղինակավոր կազմակերպության վերահիմնման 50 ամյակի առթիվ: Ձեր յուրաքանչյուր հաջողություն, հայկական միասնության և ինքնության պահպանմանը ուղղված Ձեր յուրաքանչյուր նախաձեռնություն, մեզ՝ Ռումանիո մեջ մնացածներուն համար (որ Ձեզ կշարունակենք համարել մեր համայնքի մեկ մասը) կհանդիսանան հավասարապես մելամաղձության, բայց նաև ուրախության ու հույսի առիթներ: Այն, որ Դուք օրինակելի կերպով պահպանեցիք ռումանահայության ավանդույթները և ատոնք տարածեցիք Միացյալ նահանգներու հայկական Սփյուռքեն և ընդհանրապես ամերիկյան հասարակութենեն ներս, մեծ պատիվ մըն է բոլորիս համար: Ըլլալով ծագումով ռումանահայեր, Դուք հայկական Սփյուռքի ամենեն հին ու հեղինակավոր համայնքներեն մեկի ներկայացուցիչներն եք: իսկ «րաֆֆի» հայրենակցական մշակութային միությունը այդ վեհ ավանդույթի խոսուն վկայությունն է: Այդ միության շրջանակեն ներս 20-րդ դարու պատմության ամենեն ծանր պահերուն գործեցին անբասիր վարքագիծ և հայրենասիրություն դրսևորած մեր հոգևոր կյանքի ու մշակույթի կարկառուն դեմքեր, ինչպիսիք են Լևոն Պալճյան (երջանկահիշատակ Վազգեն Ա. կաթո-

ղիկոսը), Հակոբ Ճոլոլյան Սիրունի, Ժիրայր և Սուրեն Գոլանճյան, Գևորգ Քեսթանյան, Սարգիս Սարունի, Կրիկորե թրանգու Յաշ, Տեր Մկրտիչ Պոտուրյան, ինչպես նաև Հայաստանի Առաջին Հանրապետության կառավարություններու անդամներ՝ Սարգիս Արարատյան, Վարդան Կեմիճյան, Հովհաննես Տեվեճյան, Ալեքսանդր Շարաֆյան: Այն, որ Դուք վերահիմնած եք այդ հայրենակցական միությունը Քալիֆորնիո մեջ (մինչ անոր գործունեությունը կոմունիստական Ռումանիո մեջ արգիլված էր և նախկին ղեկավարները ենթարկվեր էին ահավոր հալածանքներու՝ մինչև Սիպիր աքսորվելը և բանտարկության երկար տարիներու դատապարտվելը), համայն Սփյուռքին մեջ լայն արձագանք գտած բացառիկ նախաձեռնություն մը հանդիսացավ: Ձեզ հետ միասին հարգանքի տուրք կմատուցենք այդ գործի նախաձեռնողներուն՝ Պողոս նարկիզյանին, Ժիրայր Գոլանճյանին, Վազգեն Աճեմյանին, Հակոբ Առաքելյանին, Կայծակ օհաննեսյանին, Գալուստ Հակոբյանին և մյուս բոլոր վերահիմնադիրներուն: Խորին ուրախությամբ հետեվեցինք վերջին հիսուն տարիներու ընթացքին «րաֆֆի» հայրենակցական մշակութային միության ձեռք բերած նվաճումները: Այն, որ Դուք փայլուն կերպով պահպանեցիք կազմակերպության միասնությունը և հեղինակությունը, որ հարգարժան տեղ մը զբաղեցուցիք ամերիկահայ համայնքեն ու ամերիկյան հասարակութենեն ներս, որ սատարեցիք ազգային ինքնության պահպանումը՝ աջակցե-

լով Հայ Առաքելական եկեղեցին, Հայկական Դպրոցը, հայ երիտասարդության գործունեությունը և հայկական մարզանքը, մշակութային միջոցառումները՝ ներառյալ «Կոմիտաս» երգչախումբի վերաստեղծումը, հիշարժան է և բոլորիս կողմե մեծարանքի արժանի: Սրտանց կշնորհավորենք «րաֆֆի» հայրենակցական և մշակութային միության վարչությունը այդ նվաճումներուն համար և կմաղթենք Ձեզ շարունակել այդ գործը, ամերիկյան ափերուն վրա ծնված նոր սերունդին հետ միասին, որը սակայն իր մեջ կպահե ռումեն հողի դյութիչ համը և ազնվությունը ռումանահայ համայնքին, որու ծոցին մեջ իրենց ծնողները մեծցան և դաստիարակվեցան որպես հայ: Ռումանահայերը Ձեզ չեն մոռցած, այլ կսիրեն Ձեզ, խորապես կկարոտին Ձեզ և Ձեզ կդիտեն որպես իր մեկ մասը: եղբայրական սիրով՝ Սենատոր ՎԱրուԺԱն ոՍԿԱնՅԱն Ռումանիո Հայոց Միության նախագահ 5-6/2014

13

Ռումինիայի հետ մեր հարաբերությունները գործընկերային են. դեսպան Համլետ Գասպարյան

Հունիսի 2-ին երևանում գումարվեց Հայաստանի ԱԳ նախարարության ղեկավար կազմի և արտասահմանում Հայաստանի դիվանագիտական ներկայացուցչությունների ղեկավարների տարեկան հերթական հավաքը: Այդ օրերին հանդիպեցինք Ռումինիայում Հայաստանի դեսպան Համլետ Գասպարյանին, որ բացի դիվանագիտական գործունեությունից նա եղել է Ազգ թերթի հիմնադիր կազմում, աշխատել հեռուստատեսությունում, փոխնիփոխ բանեցրել լրագրողի և դիվանագետի մասնագիտությունները:

– Դուք արդեն չորս տարի Հայաստանի դեսպանն եք Ռումինիայում, ինչ կասեիք հայռումինական հարաբերությունների մասին, ինչպիսին է այսօրվա օրակարգը:

14

5-6/2014

– Ռումինիան Հայաստանի անկախությունը ճանաչած առաջին երկրներից է, եթե չեմ սխալվում, խորհրդային տարածքից դուրս առաջինը. 1991թ. դեկտեմբերի 11-ին նա ճանաչեց Հայաստանի Հանրապետությունը, իսկ դեկտեմբերի 17-ին Բուխարեստում ստորագրվեց արձանագրություն դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատելու վերաբերյալ: իր հերթին Հայաստանը նախկին խորհրդային երկըրների շարքում առաջիններից մեկը բացեց իր դեսպանատունը Բուխարեստում, 1994թ. ապրիլի 24-ին: Դա ընդհանրապես եվրոպայում մեր առաջին դեսպանություններից էր: Սա ցույց է տալիս այն կարևորությունը, որ Հայաստանը հատկացնում էր Ռումինիային: Այդ շրջանում տեղի ունեցան բազմաթիվ փոխայցելություններ ամենաբարձր մակարդակով, ստորագրվեցին քառասունից ավելի միջպետական պայմանագրեր և համաձայնագրեր: Տնտեսական կապերը խթանելու համար 2000թ. ձևավորվեց միջկառավարական հանձնաժողով, մշակույթի, կրթության և գիտության բնագավառներում ծավալվեց ակտիվ համագործակցություն: Այսօրվա օրակարգը հագեցած է ոչ միայն երկկողմ ծրագրերով, այլև փոխշփումների մեջ ենք եվրոպական և եվրատլանտյան կառույցներում: Ընդհանուր առմամբ, մեր հարաբերությունները կարելի է բնորոշել գործըն-

կերային`հենվածմերժողովուրդների միջև ավանդական կապերի և բարեկամության վրա:

– Այդ հարաբերությունների մեջ արդյո՞ք դեր վերապահված է ռումինահայ համայնքին:

– Անշուշտ, երբ խոսում ենք ավանդական կապերի և բարեկամության մասին, հենց դա ի նկատի ունենք: Ռումինահայ համայնքը ամենահներից է եվրոպական տարածքում, որ գոյատևել է առանց ընդհատումների և թողել վիթխարի ժառանգություն: Հայերն այստեղ հաստատվել են խոր միջնադարից, բավական է ասել, որ հայկական առաջին քարե եկեղեցին, որ կանգուն է մինչև այսօր, կառուցվել է դեռևս 1350թ., Բոտոշանում: Այդ ժամանակներից հայերը ներգրավվել են տեղական կյանքի բոլոր ոլորտներում, տվել փայլուն անուններ: Այս մասին շատ է գրվել և գրվում: Սակայն կուզենայի մի հանգամանք նշել. ռումինները հանդուրժող և բաց ժողովուրդ են, և դրանով է բացատրվում հայկական ինքնության պահպանումը` հակառակ պատմական բարդ ժամանակների և վարչակարգերի, հակառակ ձուլման և ուծացման անխուսափելի երեույթների: Կոմունիստական կեսդարյա սահմանափակումներից հետո հայերը մյուսների կողքին վերջին քառորդ դարում ստացան փոքրամասնության կար-

գավիճակ` դրանից բխող իրավունքներով և այժմ իրենց ներկայացուցիչն ունեն ռումինական խորհրդարանում, երբեմն նաև կառավարության կազմում: Ավելին, այնպես է ստացվել, որ ավանդաբար հայ ներկայացուցիչն է գլխավորում խորհրդարանում փոքրամասնությունների 18 հոգանոց խումբը, որն էական դեր է խաղում ներքաղաքական կյանքում: Սրանք գործոններ են, որ չեն կարող հաշվի չառնվել և դրական չազդել երկկողմ հարաբերությունների վրա:

– Այնուամենայնիվ, ինչպես նկատել ենք քանիցս, դա ռումինական իշխանություններին հետ չի պահում ադրբեջանամետ տրամադրություններից, մասնավորապես Լեռնային Ղարաբաղի հարցում:

– Հասկանում եմ, ինչի մասին եք ակնարկում: ես դա չէի տարածի ողջ ռումինական իշխանությունների վրա, թեև իսկապես, մեզ մտահոգում են նման երևույթները, հատկապես երբ դրանք երբեմն տեղ են գտնում առանձինգործիչներիխոսքերում: Ճիշտ է, հետագայում դրանք հարթվում են պաշտոնական մակարդակով, քանի որ Բուխարեստը պաշտոնապես հավաստիացնում է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման հարցում իր հավասարակշռված և անկողմնակալ դիրքը, սակայն այնուամենայնիվ անցանկալի նստվածք են թողնում: Պետք է ասեմ, որ այս հարցը մշտապես ռումին գործընկերների հետ մեր խոսակցության կենտրոնում է, և երկուստեք ջանքեր ենք գործադրում խուսափելու համար նման վիճակներից: Աշխարհը

և մեր միջավայրն անընդհատ փոփոխվում է, և մենք պետք է զգոն լինենք ցանկացած զարգացումների պարագայում հավասարակշռություն պահպանելու հարցում, որը բխում է մեր երկու երկրների շահերից: Այս կապակցությամբ կարևորում եմ մշտական երկխոսությունը ոչ միայն դեսպանության մակարդակով, այլև երկու մայրաքաղաքների միջև:

– Դիվանագետների հետ հանդիպմանը Հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգըսյանը կարևորել է եվրոպական միությանհետՀայաստանիփոխգործակցությունն ու եվրոպական պետությունների հետ երկկողմ հարաբերությունների շարունակական խորացման և ամրապնդման ուղղությամբ աշխատանքները: նախագահը դիվանագիտական ծառայության ղեկավար անձնակազմի ուշադրությունը հրավիրել է նաև դիվանագիտությանտնտեսական բաղադրիչի ակտիվացման անհրաժեշտության վրա: ի՞նչ են արվում Ռումինիայի հետ այս ուղղություններով: – եվրոպական օրակարգում, հատկապես եՄ Արևելյան գործընկերության շրջանակներում Ռումինիան ամենաակտիվ ջատագովներից է, մասնավորապես հաշվի առնելով պատմամըշակութային ընդհանրություններ ունեցող Մոլդովայի Հանրապետության առկայությունն այդ ձևաչափի մեջ: Սեպտեմբերի 3-ից հետո, երբ մենք որոշում կայացրեցինք անդամակցելու Մաքսային միությանը առանց հրաժարվելու Արևելյան գործընկերությունից,Ռումինիայում ընդհանուր առմամբ հասկացողությամբ ընդունեցին մեր քայլը:

Այժմ աշխատանքներ են տարվում նոր պայմաններում շարունակելու ջանքերը ձեռքբերվածըպահպանելուևառաջգնալու համար: ինչ վերաբերում է տնտեսական բաղադրիչին, ապա երկու կողմից անելիքներ շատ կան: 2000թ. միջկառավարականառևտրատնտեսական և գիտատեխնիկական հանձնաժողով ստեղծելուց ի վեր Բուխարեստում և երևանում փոխնիփոխ տեղի են ունեցել չորս նիստեր, վերջին երկուսը` 2011 և 2013թթ.: Հատկապես հաջողված էր 2013թ. հուլիսին երևանյան նիստը, որին զուգահեռ գումարվեց նաև գործարար ֆորում ռումին մոտ երեք տասնյակ ընկերությունների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ: 5-րդը պատրաստում ենք առաջիկայում, դարձյալ գործարար աշխարհի և առավել ևս Սփյուռքի առևտրատնեսական կառույցների և եղբայրացած քաղաքների ցանցի ներգրավումով: Այս կտրվածքով կարծես արտաքուստ առաջընթաց կա, սակայն բուն ներդրումների և առևտրատնտեսական փոխանակումներիհամարխոսքըմնում է գործարարներին: Բոլոր դեպքերում Հայաստանի դեսպանությունը, հակառակ իր նվազ կազմին, հետամուտ է ցանկացած առիթ օգտագործել Ռումինիայում Հայաստանի հնարավորությունները պատշաճ ներկայացնելու համար: Այստեղ լրացուցիչ օղակ կարող է դառնալ եղբայրացած քաղաքների ցանցը, որը մենք նախաձեռնել և հիմնել ենք 2011թ. ի վեր: Այսօր արդեն համագործակցության պայմանագրեր են ստորագրվել երկու կողմից յոթական քաղաքների միջև, ևս հինգը պատրաստվում են եղբայրանալ: Անցյալ տարի Հուշա5-6/2014

15

2011թ. մարտի 10 Բուխարեստ, Ռումեն-Հայ Միջկառավարական Տնտեսական և Տեխնոգիտական Համագործակցության Համատեղ Հանձնաժողովի 3-րդ նիստը

գիր է ստորագրվել մայրաքաղաքներ երևանի և Բուխարեստի միջև: Սա մենք համարում ենք կարևոր օղակ փոքր տնտեսական ծրագրերի, տուրիզմի խթանման համար: Հատկապես տուրիզմի ոլորտում կան զգալի հնարավորություններ. Հայաստանը հետաքրքրական է իր պատմամշակութային հարուստ անցյալով և ներկայով, իր բարձրադիր տեղանքով և դրա առանձնահատկություններով, իսկ Ռումինիան` բացի իր բնական և պատմական բացառիկ հարստություններից, նաև իր «հայկական հետքով», որ ձգվում է պատմական Մոլդովայից մինչև Տրանսիլվանիա, ուր մինչև այսօր կանգուն են հայերի կառուցած քաղաքները, վանքերն ու եկեղեցիները: թե՛ եվրոպական ուղղությամբ, թե՛ քաղաքական երկխոսության ծավալման, և ինչու չէ, թե տնտեսական կապերի համար բարենպաստ միջավայր ստեղծելու կապակցությամբ կարևոր եմ համարում խորհրդարանական դիվանագիտության դերը: Այս գիտակցումով դես16

5-6/2014

պանությունն ակտիվ քայլեր է նության 100-րդ տարելիցի նաանում խորհրդարանական բա- խաշեմին համայն հայության րեկամական խմբերի միջև կա- ջանքերի համադրման և հապերի աշխուժացման, պատվի- մակարգված աշխատելու, այդ րակությունների փոխայցելու- խնդրին համապարփակ ու խորթյան կազմակերպման ուղղու- քային մոտեցում ցուցաբերելու թյամբ: Լավ նախադրյալներ և Մեծ եղեռնի հարյուրամյաստեղծվեցին անցյալ տարի ապ- կին նվիրված բազմաբնույթ րիլին,նախագահ Սերժ Սարգըս- միջոցառումները հավուր պատյանի երդմնակալության առի- շաճի կազմակերպելու անհրաթով, Ռումինիայի Խորհրդա- ժեշտության մասին: ի՞նչ վիճակ րանի Պատգամավորների պա- է տիրում Ռումինիայում այս լատի նախագահ Վալերիու ուղղությամբ: Զգոնեայի երևանյան այցի ըն– նախ կուզենայի նշել մի թացքում, երբ նա ընդունվեց ամենաբարձր մակարդակով: քանի առանձնահատկությունԽորհրդարանների ղեկավար- ներ, որով Ռումինիան այս հարների մակարդակով շփումնե- ցում տարբերվում է այլ երկըրրը շարունակվեցին այս տարի ներից: Անցյալ դարի 20-ական գարնանը Վիլնյուսյան հանդիպ- թվականներին Ռումինիան եվման ժամանակ: Հույս ունենք, րոպական տարածքի առաջին որ գնալով այդ շփումները ձեռք երկրներից էր, որ պաշտոնակբերեն հաստատուն բնույթ, պես ապաստան տրամադրեց ինչը փոխադարձաբար օգտա- հայ փախստականներին: Ռուկար է միմյանց առաջնահերթու- մինիան նաև այն երկրների շարթյունները հասկանալու և երկ- քում էր, որն իր ստորագրություկողմ օրակարգը որոշելու հար- նը դրեց Սևրի դաշնագրի տակ: ցում: 1920թ. Բուխարեստում բացվել և ընդհուպ մինչև 30-ական թվա– նախագահ Սարգսյանը կանները գործում էր Հայաստախոսել է նաև Հայոց ցեղասպա- նի պատվո հյուպատոսությու-

նը, որն սպասարկում էր գաղթական հայերին: Ռումինիայում էին ապաստանել Հայաստանի առաջին հանրապետության շատ ղեկավարներ, որոնց մեջ պաշտպանության նախկին նախարար Դրաստամատ Կանայանը` գեներալ Դրոն: Այս պայմաններում եղեռնից մազապուրծ հայերը կարճ ժամանակում ոտքի կանգնեցին և կազմակերպեցին համայնքային կյանքը: Սակայն երկրորդ համաշխարհայինպատերազմիցհետոկոմունիստականվարչակարգըսահմանափակումներ մտցրեց և ցրեց հայազգայինկազմակերպություններն ու միությունները: Ռումինահայերըսոցիալիստականճամբարի մի շարք երկրների նման կտրվեցին համահայկական միջավայրից և հնարավորություն չունեցան բարձրացնելու իրենց հուզող հարցերը, ինչպես Արևմուտքի մյուս երկրներում և միայն 1989թ. Ռումինական հեղափոխությունից հետո հայերը կամաց-կամաց կազմակերպում են

ազգային կյանքը և ձևակերպում իրենց պահանջները: Հանրային առումով Ռումինիայում այսօր խնդիր չկա Հայոց ցեղասպանության հարցում: Դրամասինգրվումևբացահայտ, խոսվում է ամենուր` մամուլով, հեռուստատեսությամբ, ռադիոյով, հանրային հարթակներում: Դա դիտվում է որպես խոսքի ազատության դրսևորում: օրինակ, 2011թ. Բուխարեստի Տնտեսագիտական ակադեմիայում կազմակերպեցինք Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ քննարկումպատմաբաններթաներԱքչամի և Հարություն Գևորգյանի մասնակցությամբ, որին ներկա էր և խոսք ասաց Ռումինիայի նախկին նախագահ իոն իլիեսկուն, հաջորդ տարին նույն թեմայով Բուխարեստի համալսարանում ելույթ ունեցավ Հայկ Դեմոյանը, ցեղասպանության, հայ-թուրքական հարաբերությունների և Լեռնային Ղարաբաղի հարցերով այս մարտին Բուխարեստի հեղինակավոր վերլուծական հաստատու-

թյուններում, հեռուստատեսությամբ և մամուլով հանդես եկավ նախկին վարչապետ Վազգեն Մանուկյանը: Այս ապրիլի 23-ին Ռումինիայի խորհրդարանի վերին և ստորին պալատներում Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտող հայտարարություններով հանդես եկան սենատոր Վարուժան ոսկանյանը և պատգամավոր Վարուժան Փամբուկչյանը: Հայոց Ցեղասպանության հիշատակի առիթով ուղերձ հղեց Ռումինիայի Սիբիու մարզի պրեֆեկտը: Բուխարեստի ՀեղափոխությանհրապարակումԱպրիլի 24-ի հիշատակի ցույցին միացել էին հույները, գնչուներն ու այլ փոքրամասնություններ: Ռումինիայի TVR1 հանրային հեռուստատեսությունն ապրիլի 24-ի երեկոյան ուղիղ եթերով մեկուկես ժամանոց հաղորդում էր նվիրել Հայոց Ցեղասպանությանը, որի հյուրերն էին պատմաբաններ ակադեմիկոս Անդրեյ Պիպիդին/Andrei Pippidi և դոկտ. Զոե Պետրեն/Zoe Petre,

Հայկ Դեմոյանը Բուխարեստում (2012թ. մայիս 14) Բուխարեստի Համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետի կոնֆերանսի ժամանակ

5-6/2014

17

սենատոր Վարուժան ոսկանյանը և գրող, հրապարակախոս Պետրոս Խորասանջյանը: նույն երեկոյան Հայոց Ցեղասպանությանը նվիրված հաղորդում էր հեռարձակել TVR1 հանրային հեռուստատեսության Կլուժ քաղաքիտեղական ալիքով: Ռումինական հայտնի Adevarul օրաթերթն իր adevarul.ro էլեկտրոնային տարբերակի վրա ապրիլի 24-ին զետեղել էր իմ ծավալուն հարցազրույցը, Observator Cultural վերլուծական հեղինակավոր հանդեսը զետեղել էր ռումինահայ գրող և հրապարակախոս Վարդան Առաքելյանի պատրաստած ՛՛Հայկական հարցը դիվանագիտական արխիվներում՛՛ծավալունթղթածրարը,իսկ Կոնստանցայի Gazeta De Constanta օրաթերթը հրապարակել էր պրոֆեսոր Միքայել Կիրկորի/Mihael Chircor հոդվածը Հայոց Ցեղասպանության մասին: Չմոռանանք, որ Հայոց ցեղասպանության մասին պատմող արդի ամենաարժեքավոր գրա18

5-6/2014

կան գործերից մեկը գրվել է հենց Ռումինիայում: Խոսքը Վարուժան ոսկանյանի «Շշուկների մատյան» վեպի մասին է, որ մրցանակների է արժանացել թե Ռումինիայում, թե թարգմանվել և տարածվում է աշխարհի տասնյակ երկրներում: Կարծում եմ, որ Հայոց ցեղասպանության մասին պետք է խոսվի բաց և շիտակ եվրոպական հարթակում` համամարդկային կտրվածքով. այն միայն մեր խնդիրը չէ, այլ մարտահըրավեր է եվրոպական քաղաքակրթությանը և արժեքներին, և մեզնից յուրաքանչյուրը` հայ թե ռումին, պետք է մեր ձայնը բարձրացնենք ընդդեմ մերժողականության, խտրականության և այլատյացության, հանուն արդարության և մարդկային արժանապատվության, հանուն ժողովուրդների խաղաղ գոյակցության և անվտանգ ապագայի:

մանվել է նաև հայերեն: Այդ օրինակով ի՞նչ այլ ծրագրեր կան մշակույթի բնագավառում:

– նախ կուզենայի նշել, որ այն պարզ թարգմանություն չէ, այլ վեպի հայերեն տարբերակը` փաստորեն երկրորդ բնագիրը, որ արվել է հեղինակի մասնակցությամբ: Ըստ իս, սրանով վեպը դառնում է հայ գրականության երևույթ: Հենց հայերեն տարբերակից են պատրաստվում արևելյան որոշ լեզուներով թարգմանություններ: Առհասարակ, երբ խոսում ենք ռումինահայ մշակութային վիթխարի ժառանգության մասին, պարզվում է երկու պատկեր. առաջինը` այդ ժառանգությունըվերաբացահայտելու, վերարժևորելուև ներկայացնելու անհրաժեշտությունը` լինի դա բուն ռումիններին թե հայերին, և երկրորդ` դրա համար անհրաժեշտ ծրագրերի կազմումը և մասնա– Դուք հիշատակեցիք Վա- գետների պատրաստումը: երկու րուժան ոսկանյանի «Շշուկ- ուղղությամբ էլ կարիք է զգացների մատյան» վեպը, որը թարգ- վում համակարգված և հե -

տևողական աշխատանքի, ինչպես նաև համատեղ ջանքերի, որի համար կան բավարար իրավական հիմքեր, մասնավորապես 2011թ. ապրիլին Բուխարեստում ստորագրված Հայաստանի կրթության և գիտության նախարարության և Ռումինիայի գիտահետազոտական ազգային կենտրոնի միջև համագործակցության համաձայնագիրը, նույն տարվա սեպտեմբերին` մշակույթի, կրթության և գիտության բնագավառներում համագործակցության միջպետական ծրագիրը: Այդ գիտակցումով, հենվելով այդ փաստաթղթերի դրույթների վրա, դեսպանության անմիջական ջանքերով 2011թ. Բուխարեստի համալսարանում վերաբացվեց հայերենի դասընթացը, իսկ հաջորդ տարի համագործակցության հուշագիր ստորագրվեց երևանի և Բուխարեստի համալսարանների միջև:

նման համաձայնագիր ստորագրվեց նաև Հայաստանի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի և Ռումինական ակադեմիայի միջև: Մի այլ համաձայնագիր պատրաստվում է Ազգային արխիվների միջև: Պետականկրթաթոշակներովամենտարի Հայաստանից 8-9 ուսանող իրենց կրթությունը շարունակում են ռումինական բուհերում: Կարծում եմ, այդ կրթաթոշակների մեջ տարեկան 1-2 տեղ նպատակային հատկացում պետք է արվի պատմաբանասիրական ճյուղերին, որովհետև Ռումինիայում հայագիտության լավ ավանդույթների վերականգնման ուղղությամբ նպաստավոր պայմաններ և անհրաժեշտություն կա: Գոհունակությամբ ուզում եմ նշել, որ ռումինական իշխանությունները պատրաստակամորեն ընդառաջում են մեր նախաձեռնություններին և ծրագ-

րերին, որի լավագույն օրինակներից է անցյալ տարվա հոկտեմբերի վերջին Բուխարեստում գումարված ռումինահայ մշակութային ժառանգության վերաբերյալ միջազգային գիտաժողովը, ինչպես նաև 2015թ. նախատեսված Ռումինիայի պատմության ազգային թանգարանում խոշոր ցուցահանդեսը: Մշակութային դիվանագիտությունը լայն հնարավորություններ է տալիս միմյանց լավագույնս ճանաչելու և գնահատելու, ինչպես նաև բարենպաստ հող է պատրաստում այլ ուղղություններով հարաբերությունները զարգացնելու համար:

www.tert.am 11.06.2014

5-6/2014

19

«Հայ կինոգործիչները Համաշխարհային շարժանկարներու աշխարհին մեջ»

«Գիշերային թանգարաններ»-ու առիթով Պաքըուի «Յուլիան Անթոնեսկու» թանգարանային համալիրի մեջ բացվեցավ «Հայ կինոգործիչները Համաշխարհային շարժանկարներու աշխարհին մեջ թեմայով նախագիծը, ըլլալով առաջին թողարկումը: նախագիծը կայացավ համագործակցությամբ ՌՀՄ Պաքըուի մասնաճյուղի: Մասնաճյուղի նախագահը Վասիլե Ակոբն է ըլլալով անխոնջ պայքարող մը ճանչցնելու համար հայերու պատմությունը, 1915-ի հայ ժողովուրդի ցեղասպանությունը, ըլլալով միաժամանակ ռահվիրան, շարժիչ ուժ մը համագործակցության և հասկացողության ազգային փոքրամասնություններու միջև, որ կբնակին Պաքըու: Այս առիթով հրավիրված էր գրող, թարգմանիչ և լրագրող Մատլեն Գարագաշյան և ան հանդիսատեսներուն ներկա-

20

5-6/2014

յացուց քանի մը հայ կինոգործիչներու կյանքը և գործունեությունը ամրագրված, հաստատվածիրենց ստեղծագործություններով համաշխարհային շարժանկարի աշխարհին մեջ, ինչպես ամերիկացի Ռուբեն Մամուլյանը, ֆրանսացի Անրի Վերնոյը(Աշոտ Մալաքյան) և կանատացի Աթոմ Էկոյանը: Չէր մոռցված նաև ճանչցված ռումեն բեմադրիչ ծագումով հայ Յոն Շահիկյանը՝ ծնված 1897թ. նոյեմբեր 16-ին Պուքրեշի մեջ, նախ ըլլլալով Ազգային թատրոնի բեմադրիչ և ապա Բանակի թատրոնի գեղարվեստական բեմադրիչ և ան 1953-ին արժանացավ Արվեստի վաստակավոր գործիչի կոչման: Ճանչցված լրագրողը ըլլալով Ռումանիո և Հայաստանի գրողներու Միություններու անդամ, միաժամանակ արժանացած ըլլալով բազում ազգային և միջազգային մրցանակներու

Մատլեն Գարագաշյանը խոսեցավ Անրի Վերնոյի (1991թ) «Մայրիկ» և Աթոմ Էկոյանի (2002թ) «Արարատ» շարժանկարներու մասին և որոնք ներկայացվեցան հանդիսատեսներուն: Ճիշդ այս առիթով ալ շնորհանդեսը կատարվեցավ բեմադրիչ Աթոմ Էկոյանի «Մենագրություն»-ին ՝թարգմանված Մատլեն Գարագաշյանին կողմե, նաև ցուցահանդեսի մը բացումը կատարվեցավ, ուր ներկայացված էին լուսանկարներ, գիրքեր, ամսագրեր և հայկական ազգային տարազներ: Այս նոր մշակույթի նախագիծի նախաձեռնողը և հյուրընկալը ավելցուց «Պատվավոր Բազկաթոռ»-ին ևս նոր գնահատելի նախագիծ մը՝ ան Յուլիան Անթոնեսկուի թանգարանային Համալիրի մենեջեր Մարիանա Փոփան է:

Պաքըու Deșteptarea օրաթերթ

2014

MAI - IUN

PUBLICA ÞIE BILINGVÃ A UNIUNII ARMENILOR DIN ROMÂNIA

Ziua Independenței Primei Republici ( 28 Mai) aniversată la București și Constanța Sărbătorirea zilei primei Republici Armene de la 28 mai 1918 a avut loc la București la Biblioteca Dudian. duminică 1 iunie.

Arhiepiscopia Armeană și a Uniunea Doamnelor Armene din România au organizat un program artistic susținut de tineri din comunitate iar solistele Victoria Petrosyan și Armine Khachatryan au interpretat cîteva cîntece armenești.

U.A.R. Filiala Constanța a organizat pregătirile prilejuite de Ziua Republicii Armenia. Circa 60 de conaționali s-au întîlnit în curtea bisericii și au sărbătorit aceasta zi minunată a Independenței Armeniei.

Vizita unui prieten: Varujan Vosganian în New York

Noi apariții la Editura Ararat

În ultimile zile ale lunii mai comunitatea armeană din New York a avut deosebita plăcere de a avea în mijlocul ei un vechi prieten din București, un prieten apreciat de membrii comunității, un prieten cu care romanahayi de pretutindeni se mândresc, pe Varujan Vosganian.

Vizita lui Varujan a fost scurtă, de patru zile (27-30 mai), dar suficientă pentru ca romanhayi newyorkezi să-l cunoască mai bine, să-i cunoască Cartea șoaptelor, să afle despre activitatea UAR-ului, despre rudele și prietenii lor din țară, să afle despre activitatea armenilor din Erevan, din lume.

La Editura Ararat a apărut volumul I din seria Monografiei Orașului Liber Regal Gherla semnată de Kristóf Szongott. Traducerea din limba maghiară este asigurată de Andrea Ghiță, ca și la celelalte volume apărute pînă acum tot la Editura Ararat. „Am iscodit urmele trecutului“ şi mi-am făcut însemnări, prelucrându-le doar pe cele mai frumoase, mai interesante şi mai pline de învăţăminte. Mi-am publicat munca în trei volume…

Kristóf Szongott Armenia siluita – Povestea Aurorei Mardiganian, fata creștină care a supraviețuit marilor masacre Traducerea de faţă, realizată de Sergiu Selian, a scrierii Aurorei Mardiganian a fost efectuată după ediţia facsimilată din 2010 a cărţii originale publicate în anul 1918 de Editura Kingfield Press, Inc. din New York. În finalul prezentei ediţii, este ataşat un grupaj privind filmul omonim realizat în anul 1919, film din care s-au păstrat doar 20 minute disponibile pe youtube la adresa WCCA Specials: Ravished Armenia (1919) – WCCA TV13.

5-6/2014

21

Seara comunităţilor etnice la Suceava

În data de 3 mai a.c., Suceava a devenit polul multiculturalităţii, atât de normale pentru spaţiul bucovinean.

A avut loc a unsprezecea ediţie a Cupei Interetnice Bucovine, încheiate cu Seara Multiculturală. Tineri din Republica Moldova, Administraţia Regiunii Cernăuţi, ţigani, armeni, ruşi-lipoveni, maghiari, tătari, germani, ucraineni, italieni, polonezi, evrei au demonstrat că limbajul sportului este unul universal, care reuneşte oamenii într-un mod sănătos.

Comunitatea armenilor a fost reprezentată de un grup de tineri studenţi armeni, care studiază la Universitatea din Iaşi şi care au încântat publicul la seara interculturală în premieră cu un dans armenesc fascinant. Fetele, îmbrăcate în haine tradiţionale, au dansat desculţe, acompaniate de vocea frumoasă şi caldă a tânărului coleg din grup. Un timbru vocal, mişcări care evocă istoria acestui popor, mai ales lupta lui continuă de a-şi păstra identitatea.

De fapt, într-o lume uniformizată, ce ne mai deosebeşte decât aceste obiceiuri, aceste amprente originale ale naţiilor noastre? Ce este mai frumos decât să învăţăm unii de la alţii? Dacă aţi şti cu câtă curiozitate s-au urmărit toate evoluţiile artistice, cât suflet s-a pus de către participanţi, cu câtă bucurie am dansat la final, într-o horă autentică, pe melodia atât de emoţionantă „Cântă cucu, bată-l vina/De răsună Bucovina”, cât de diverşi, dar unitari în suflet ne-am simţit! Au fost momente pe care le dorim trans-

puse, însă, în viaţa cotidiană, plictisitoare şi anostă! Căci diversitatea face cu adevărat diferenţa!

Aceasta a fost cea mai frumoasă, surprinzătoare şi emoţionantă seară interculturală la care am participat! Ne dorim mult ca anul viitor să ne adunăm toate comunităţile etnice din România, pentru a celebra împreună bucuria de a fi diferiţi, totuşi atât de uniţi!

Pe curând!

Corina Derla

Dobrogea – armonie interetnică

Joi, 12 iunie 2014 a avut loc în Sala de festivitati a Colegiului National de Arte “Regina Maria”, prima editie a Simpozionului judetean „Dobrogea – mozaic dialectal și etnic“.

Simpozionul s-a desfățurat pe două secțiuni: una dedicată cadrelor didactice, în care Uniunea Armenilor din România, Filiala Constanța a fost reprezentată de dna. prof. Arșaluis Gurau Sarchisian, care a încantat audiența recitînd o poezie creație proprie și o secțiune dedicatp elevilor, în care reprezentanta armenilor, Anaida-Iris Sarchizian (în imagine) a recitat poezia VARTĂ, în limba armeana.

Inițiat și organizat de către Inspectoratul Școlar Județean Constanța, simpozionul s-a bucurat de ecouri largi în presa constănțeană, mai ales că printre participanți s-au numărat ți cadre didactice de la Universitatea „Ovidius” din Constanța.

22

5-6/2014

Sergiu Sarchizian

Întîlnirea tinerilor armeni la Marea Neagră

A treia ediție a întîlnirii tineretului armean din România a fost organizată de Comitetul Regiunii Dobrogea a Uniunii Armenilor din România, care cuprinde filialele UAR din Tulcea și Constanța și s-a desfășurat pe parcursul a 3 zile la Gura Portiței, la Tulcea și Constanța. Tineri armeni din toată țara au avut încă o data ocazia să se întîlnească și să petreacă împreună momente de neuitat. La Gura Portiței au avut surpriza să fie vizitați de un grup artistic din Jurilovca,

un grup de lipoveni care au oferit spectatorilor un crîmpei din datinile și obiceiurile locului. În drum spre Tulcea, tinerii au vizitat Cetatea Heracleea, de la Enisala, unde au primit informații despre istoria detalii de la reprezentanți ai Muzeului de Arheologie din Tulcea. La Mînăstirea Celic Dere au fost așteptați de Episcopul de Tulcea, Prea Sfinția Sa Visarion, care a evocat istoria mînăstirii, legăturile pe care Biserica Ortodoxa Română le are cu Biserica Armeană. În cursul

Evenimentul organizat de U.A.R. Filiala Constanța pe data de 1 iunie 2014 a reunit laolaltă două dintre activitățile cele mai rîvnite de copii: „Joaca în natură vs. Joaca cu tehnologia modernă”, reușind să sătisfacă atît părinții, cît mai ales bunicii sceptici în fața erei digitale, dar și pe copiii dornici să experimenteze cele mai ingenioase funcții ale unui Xbox, Wii sau Kinect. Cu această ocazie, pe terenul din Strada Primîverii nr. 45, deținut de U.A.R. Constanța, s-a amenajat un spațiu special în care copiii s-au distrat țopăind pe o plasă de sărituri, jucîndu-se în leagăne și pe un teren de fotbal. Distracția a fost ca un preludiu, mai ales că

vremea însorită a reunit bunici și mătuși, care s-au bucurat de glasurile pline de veselie ale celor mici.

Momentul cel mai așteptat de copii a fost atunci cand s-au jucat pe Xbox 360, au spart o pinata, s-au uluit de fîntîna de ciocolată și au

Constanța – De 1 Iunie

serii, a avut loc un concert extraordinar al cunoscutului artist de jazz, Harry Tavitian, concert organizat de UAR Tulcea, în colaborare cu Consiliul Județean Tulcea. Spectacolul a avut loc la Teatrul „Jean Bart” și s-a bucurat de un succes remarcabil. Seara s-a încheiat cu un moment superb în care pe muzică armeneacă au dansat laolaltă armeni, romani, turci, tătari, macedoneni, toți cei prezenți, într-o horă a unității entice. La Constanța, tinerii au avut ocazia să cunoască un program special de voluntariat oferit de Organizația Birthright Armenia, program care se adresează tinerilor atît armeni, dar și de alte naționalități care doresc să participe la activități de voluntariat în Armenia.

Sperăm ca această întîlnire să se dovedească a fi utilă pentru toți participanții și să se transforme într-o tradiție!

Luiza Terzian

savurat un tort pe cinste. A fost o activitate cu adevărat deosebită. Sperăm să repetăm experiența și-n anii următori!

Anaida – Iris Sarchizian

5-6/2014

23

Poșta armeană și agenții secreți

Pe 20 mai HayPost, Poșta Armeană cu alte cuvinte, a pus în circulație o serie de efecte poștale dedicate agenților secreți de origine armeană. Astfel o marcă poștală scoasă în 40.000 de exemplare îl ilustrează pe legendarul agent Gevork Vartanyan. Nu voi insista asupra prezentării lui Gevork Vartanyan întrucît cred că este cunoscută activitatea sa ilustrată în special în filmul „Teheran 43”.

Totuși cîteva date se impun. S-a nascut la Nor Nakhichevan în ziua de 17 februarie 1924 din părinți armeni. A decedat pe 10 ianuarie 2012 la Moscova. A fost cucerit de activitatea de spionaj de la varsta de 16 ani. A purtat numele de cod „Amir”. Cea mai celebră faptă a lui a fost dejucarea planurilor germane de capturare și lichidare a liderilor alianței antifasciste: Stalin, Roosevelt și Churchill în noiembrie 1943. La înmormîntarea lui Gevork Vartanyan ca o recunoaștere a meritelor sale a participat Vladimir Putin.

O coliță formată din patru timbre este dedicată agenților secreți: Yakov Davtyan, Ivan Agayants, 5-6/2014 24

Hayk Hovakimyan și Ashot Akopyan. Acest efect poștal a fost editat în 20.000 de exemplare.

Yakov Davtyan s-a născut la 10 octombrie 1988 în Nakhichevan dintr-o familie de armeni și a murit la 28 iulie 1938 probabil la Moscova. Yakov Davtyan a fost fondatorul și primul șef al serviciului de informații externe al Rusiei bolșevice între anii 1921si 1922. A îndeplinit numeroase activități diplomatice în calitate de consilier sau șef al ambasadei în Lituania (02-09.1922), China (10.1922-

04.1924), Franța (05.1925-09.1927), Persia (10.1927-12.1929), Grecia (04.1932-02.1934) și Polania (04.1934 -10.1937). Prigoana lui Stalin l-a ajuns la sfîrșitul anului 1937, fiind considerat colaborator al grupului Trotski-Zinoviev a fost executat prin impușcare un an mai tîrziu.

Ivan Agayants s-a născut la Elizavetpol ( localitate ce astăzi aparține azerilor) la 28 august 1911 ca fiu al unei familii armene.

Tatăl său a fost preot al Bisericii Apostolice Armene. Ivan Agayants moare Ivan Agayantsla Moscova la 12 mai 1968. A intrat în serviciile secrete în 1930. Vorbea fluent franceza, persana, turca și spaniola, avea cunoștințe suficiente de limba engleză și italiană. A îndeplinit numeroase funcții în structurile NKVD-ului. A supravegheat de la Teheran acțiunile grupului lui Gevork Vartanyan. În august 1943, Agayants a fost trimis în Algeria pentru a stabili legături confidențiale cu generalul de Gaulle. A îndeplinit funcții caracteristice în ambasadele din Iran și Franța.

Hayk Hovakimyan s-a născut pe 11 august 1898 în satul Dzhagri din provincia Erivan (Rusia), într-o familie numeroasă. A murit la Moscova în 1967. De mic a fost atras de activitatea comuniștilor, dar Hayk Hovakimyansi de activitatea științifică. A fost doctor în științe. Vorbea fluent în limba engleză, germană și turcă. A fost atît de capabil încît în 1940 a absolvit Institutul de Chimie din New York, după ce în 1931 absolvise Institutul de Tehnologie Chimică Mendeleev din Moscova. În SUA pe 5 mai 1941, Hovakimian a fost

arestat sub acuzația de spionaj, condamnat la muncă silnică pe viață, dar a fost eliberat pe cauțiune. Stalin personal l-a sunat pe Roosevelt și a obținut eliberarea savantului. Spionajul în domeniul economic este extrem de valoros. Hayk Hovakimyan a adus 31000 de materiale clasificate din industria de aparare, 1055 desene de masini și dispozitive de o importanță deosebită, planurile generale a 163 de obiective top-secret din industria aeronautică. A obținut informații cu privire la tehnologia de producție a benzinei, pentru aviație, cu cifra octanică 74. Și nu în ultimul rînd a jucat un rol important în obținerea de informații din Statele Unite și Marea Britanie, pentru crearea bombei atomice în URSS. Ashot Akopyan s-a născut la Baku pe 31 decembrie 1915 și a decedat la Moscova pe 19 martie 198. Ashot Akopyan se știe că era un bun cunoscător al limbilor română, franceză, italiană, turcă, bulgară și arabă. A acționat în România din 1946, se pare sub numele de cod „Eufrat”. Din acte rezultă că este Hovhannes Sarajyan

născut pe 9 mai 1916 în Turcia. Pe 25 septembrie 1949 Hakobyan s-a căsătorit cu Kira Viktorovnoj („Tanya”), la o biserică românească.

A îndeplinit misiuni specifice în Elveția, Italia, Egipt și interesant la ambasada americană din Italia.

Nu se știe ce a făcut de prin 1954 pînă la moartea sa în 1981, probabil că activitățile sale sunt încă supuse unui regim secret de dezvăluire publicului larg.

Gabriel Antonie Lazarovici

5-6/2014

25

Grătariada – Ediția a II-a

Duminică 22 iunie a avut loc în Parcul Tineretului din București a doua ediție a Grătariadei interetnice. Organizată de Uniunea Armenilor și Partida Romilor această acțiune/concurs s-a bucurat de participarea minorităților. Armeni, croați, ruteni, tătari, turci, lipoveni, greci, polonezi și romi s-au întrecut în arta grătarelor. Preparatele din concurs au fost savurate de minoritari, dar și de trecători. Competiția a fost jurizată de trei bucătari renumiți de la restaurante cunoscute din Capitală.

26

5-6/2014

Armenii au cîștigat marele premiu Deputatul Pambuccian echipat corespunzător cu un șorț de bucătărie a ținut să spună despre conaționalii săi. „O să gustați mâncăruri foarte greu de făcut. O să fie și «horovadz» – un fel de frigăruie de porc sau vită – dar și kebap de pește, vită și pui. Cel de pește este foarte dificil…, că e greu să-l faci să stea pe șiș. Vor fi mâncăruri condimentate și iuți, cum ne plac nouă, armenilor”. Marele Premiu a fost câștigat de armeni, care s-au ales cu un proțap profesional uriaș.

Apoi au urmat turcii, rutenii, o echipă a presei și o mențiune specială pentru echipa croată de grătargii.

Rușii lipoveni au impresionat plăcut, cum altfel, cu o saramură de crap, iar grecii cu souflaki-ul lor și cu o pită tradițională pe grătar, stropită cu ulei de măsline și presărată cu oregano. Croații, reprezentați tot printr-un deputat, Giureci-Slobodan Ghera, au rupt, la propriu, gura târgului cu o senzațională țuică de prune. Polonezii – evident – cu niște cârnați de porc și curcan aduși tocmai din Silezia, iar rutenii din comuna maramureșeană Bistra au uimit juriul cu niște ciuperci la grătar umplute cu slăninuță afumată și brânză de burduf, stropite cu un sos de usturoi altoit cu „Lapte covăsit” de oaie și o pălincă de 53 de grade.

Tătarii dobrogeni s-au remarcat cu niște chifteluțe și niscaiva carne de oaie băițuită, iar turcii i-au băgat pe toți „în ședință” cu kebap-urile lor de vită și oaie. Să le fie de bine!

Câștigătorii de anul trecut, romii dirijați autoritar de parlamentarul Nicolae Păun, au venit în număr copleșitor de mare și au impresionat prin opulența platourilor pline cu cîrnați.

«Հայաքաղաք» պարի համույթը «Szejke» Ազգային Փոքրամասնություններու Փառատոնին

17 և 18 մայիսը, շաբաթ և կիրակի նվիրված էր Odorheiu Secuiesc քաղաքի ազգային փոքրամասնություններու պարերուն, որովհետև այդ օրը տեղի ունեցավ «Syejke» ազգային փոքրամասնություններու փառատոնի 48-րդ թողարկումը: Փառատոնը կազմակերպված էր Odorheiu Secuiesc քաղաքի քաղաքապետարանի և մշակույթի տան կողմե և այն սովորական փառատոն մը չէ, այն սովորույթ մը դարձած է, որուն ժողովուրդը ամեն տարի անհամբեր կսպասե: Այս առիթով, ինչպես և անցյալ տարի փառատոնին հրավիրված էր մասնակցելու և Կեռլա-Արմենոպոլիս հայ համայնքի պարի համույթը: «Հայաքաղաք» անունով մեր համույթը ճամբա ելավ շաբաթ առտու կանուխ, քանի որ կեսօրին արդեն քաղաքի հայ համայնքը մեզ կսպասեր «Pallo Imre» Արվեստի դպրոցին մեջ, ուր մենք հյուրընկալվեցանք երկու օր:

Փառատոնը սկսավ գունավոր տարազներու շքերթով, ներկայացված 17 հրավիրված խումբերով՝ ուկրաինացի, թուրք, հույն, խորվաթ, գերմանացի, ռուս լիփովեն, պուլկար և այլ ազգային փոքրամասնություններով: Այսպես անցանք ամբողջ քաղաքով՝ մենք ալ ցուցադրելով երեք տարբեր մեր ազգային տարազները: երկար երթուղին ավելի կդժվարանար օդի տաքութենեն, որն ալ լիովին փոխհատուցվեցավ մայթերով երթևեկող անցորդներու ջերմ ծափահարություններով, հետաքըրք-

րասերներու ըրած բազում լուսանկարներով, որ հիացած էին մեր հագուստներով: Ձեռնարկը շարունակվեցավ ավելի ուշ փոքրիկ հանգստավայր Bail Syejke-ի մեջ, որ 4կմ հեռավորության վրա կգտնվի Odorheiu Secuiesc-են, ուր բացօթյա բեմին վրա հաճույքը ունեցանք ներկայացնելու հայկական համայնքը՝մեր պարերով, որպես վարձատրություն ընդունելով բուռն, ջերմ ծափահարություններ, մասնակցության վկայական և ծաղիկներով լի գեղեցիկ զամբյուղ մը: Այս երկու օրերը մեզ համար իսկապես արկածներով լի օրեր էին: Այցելությունը քաղաք, տարբերներկայացումներու մեր մասնակցությունը, չմոռնանք և մեր պզտիկ երեկոյան քեֆը ներկայացումեն առաջ մեզ ավելի մոտեցուց իրարու, իբրև պարային խումբ մը և իբրև լավ բարեկամներ, մեկնեցանք՝ խոստանալով, որ ապագային կրկին կվերադառնանք:

Էսթեկար Էրիկա ՌՀՄ Կեռլայի մասնաճյուղ

5-6/2014

27

manga-badanegan

28

5-6/2014

ԳԱՐՈՒՆ

Արագիլ

Դուն յաւանաբար, շատ հէքիաթներ, երգեր, ոտանաւորներ լսած ես արագիլի մասին:Օրինակ Յովհ. Թումանեանին «Արագիլ» ոտանաւորը. Արագիլ բարով եկար, Հայ, արագիլ բարով եկար, Բոյնդ շինիր դուն մեր ծառին Մեզ մօտ մնայ ամբողջ տարին:

Ատ արագիլն է, որ հանգիստ առանց վախնալու անցուդարձ կ ընէ ճիշդ գիւղին մերձակայ մարգագետինը:Ան շիւերէն ու ճիւղերէն իր մեծ, լայն բոյնը կը հիյսէ գիւղական տան կտուրը:Մէկն ալ չգիտեր, թէ ե՞րբ ճերմակ արագիլը բարեկամացած է մարդոց հետ:Բայց մարդիկ շատ կը գնահատեն այդ բարեկամութիւնը: Անոնք կը սպասեն, թէ երբ արագիլները բոյն պիտի հիւսեն իրենց տունին տանիքը եւ կը պահպանեն անոնց: Ժողովուրդը կը կարծէ թէ արագիլները երջանկութիւն կը բերեն տանտերերուն: Եթէ արագիլները բոյն հիւսեն ձեր տունին ծածկին տակ, ապա ամեն գարուն կրկին ու կրկին կը վերադառնան այնտեղ: Դարձեալ բոյնին մէջ աշխարհ կու գան երկարոտ ձագուկները՝ երեքկամ հինգ:Անոնք հաւատով կը նային մարդոց,կը սպասեն որսի ելած իրենց ծնողները:Ապա տաք հովէն թեթեւակի կը խոնարհեն գլխիկները՝ շնորհակալութիւն յայտնելով թէ հովին եւ թէ բարի մարդոց:Իսկ ծնողքը անոնց կարգով կը բերեն գորտեր, մուկեր, մողէսներ զանազան միջատներ: Մինչեւ աշուն արագիլին ձագուկները կը մեծնան, կը դառնան զորեղ թռչուններ ու կը չուին հարաւ:Եւ գարունը մարդիկ կը սպասեն անոնց վերադարձին:

Իմ մայր լեզու, իմ ուժն ես դու

5-6/2014

29

«ՐԱՖՖԻ» ՄԻՈՒԹՅՈՒՆԸ ԴԱՐՁԱՎ 50 ՏԱՐԵԿԱՆ ‚.aryunagyutoyun 12 =`enƒ *Èáë ²Ý×»ÉÁë բݳÏáõÃÇõÝ Ñ³ëï³ï³Í éáõÙ³Ý³Ñ³Û ÷áñÓ³éáõ ñ³ýýdzϳÝÝ»ñ, Çբñ»õ ÑÇÙù ÁݹáõÝ»Éáí Çñ»Ýó ѳÛñ»Ý³ÏÇó ݳËÏÇÝ ëϳáõïÝ»ñáõ »õ ËÙբ³å»ïÝ»ñáõ Ý»ñϳÛáõÃÇõÝÁ Ñáë, 1966 Ãáõ³Ï³ÝÇÝ ÑÇÙÝ»óÇÝ «ð³ýýÇ» ýáõÃåáɳÛÇÝ ËáõÙբÁ, ݳ»õ 1968-ÇÝ ³ÝáÝù »Õ³Ý ݳ˳ӻéÝáÕÝ»ñÁ Ð.Ø.À.Ø.-Ç Èáë ²Ý×»ÉÁëÇ Ù³ëݳ×ÇõÕÇ ÑÇÙݳ¹ñáõû³Ý ²ñ»õÙï»³Ý ²Ù»ñÇϳÛÇ ³Ûë ³÷»ñáõÝ: ²Ûë ³É å³ïÙ³Ï³Ý Çñ³¹³ñÓáõÃÇõÝ ÙÁÝ ¿ñ, áñ áã ÙdzÛÝ Ï³ñ»õáñ ¿ñ, ³ÛÉ»õ Çñ ݳ˳¹¿åÁ ã¿ñ áõÝ»ó³Í: Æբñ»õ Ñ»ï»õ³Ýù, Áݹ³é³ç»Éáí ï»ÕÇ Ñ³Û Ñ³Ù³ÛÝùÇ ó³ÝÏáõû³Ý, 1968-ÇÝ Ð.Ø.À.Ø.-Ç ëï»ÕÍáõÙÁ í³õ»ñ³óáõ»ó³õ Ð.Ø.À.Ø.-Ç ÈÇբ³Ý³ÝÇ Þñç³Ý³ÛÇÝ í³ñãáõû³Ý ÏáÕÙ¿: ²ÛëåÇëáíëï»ÕÍáõ»ó³õ Ð.Ø.À.Ø.-Ç Èáë ²Ý×»ÉÁëÇ 4 Ù³Ûñ Ù³ëݳ×ÇõÕÁ, áñ ¹³ñÓ³õ »ñ³ßËÇùÁ ²ñ»õÙï»³Ý ²Ù»ñÇϳÛÇ Ù¿ç Ð.Ø.À.Ø.-³Ï³Ý ß³ñÅáõÙÇÝ: *1960-1966 Ãáõ³Ï³ÝÝ»ñáõÝ èáõÙ³ÝÇáÛ Ñ³Û ·³ÕáõÃÇ Ñ³Ýñ³Í³Ýûà «ÎáÙÇï³ë» »ñ·ã³ËáõÙբÇ ßáõñç »ûóݳëáõÝ Ý³ËÏÇÝ »ñ·Çã-»ñ·ãáõÑÇÝ»ñ Èáë ²Ý×»ÉÁë ѳëï³ïáõ»ó³Ý: ²Ûë ³É Ýϳïáõ»ó³õ ɳõ³·áÛÝ ³éÇà ÙÁ, »õ Ñáë ³É ÑÇÙÁ ¹ñáõ»ó³õ «ð³ýýÇ» Ýáñ »ñ·ã³ËáõÙբÇÝ: ºñ·ã³ËáõÙբÁ ÁݹɳÛÝáõ»ó³õ »õ å³Ñ³ÝçùÝ»ñÁ ß³ïó³Ý` ãå³ñ÷³Ïáõ»Éáí Ù»ñ ÙÇáõû³Ý ë»ÕÙ Ñݳñ³õáñáõÃÇõÝÝ»ñáõ ßñç³Ý³ÏÇÝ Ù¿ç: ºñ·ã³ËáõÙբÁ Ùdzó³õ Ð³Û ºñÇï³ë³ñ¹³ó ØÇáõû³Ý »ñ·ã³ËáõÙբÇÝ, ³å³ «¶áõë³Ý» 30

5-6/2014

Ýáñ ³ÝáõÝáí ³Ýó³õ «Ð³Ù³½·³ÛÇÝ»-Ç Ñáí³Ý³õáñáõû³Ý Ý»ñùáÛ »õ ³Ûë բáÉáñ å³ñ³·³Ý»ñáõÝ` ջϳí³ñáõû³Ùբ »ñ³Åßï³·¿ï-÷ñáý. ²ñ³ سݳßÇ: 1976 Ãáõ³Ï³ÝÇÝ ²Ù»Ý³ÛÝ Ð³Ûáó γÃáÕÇÏáë ì³½·¿Ý ². Ñáíáõ³å»ï³Ï³Ý ³Ûóáí ²Ù»ñÇϳ ÏÁ ·ïÝáõ¿ñ: Èáë ²Ý×»ÉÁëÇ Ù¿ç ѳݹÇåáõÙ ÙÁ ϳ½Ù³Ï»ñåáõ»ó³õ ϳÃáÕÇÏáëÇÝ »õ Çñ ëÇñ»ÉÇ áõ ѳñ³½³ï ѳÛñ»Ý³ÏÇóÝ»ñáõÝ Ñ»ï: гݹÇåáõÙÁ ï»ÕÇ áõÝ»ó³õ ÐáÉÇíáõïÇ êբ. ÚáíѳÝÝáõ γñ³å»ï »Ï»Õ»óõáÛ Ù¿ç: Ü»ñÏ³Û ¿ÇÝ Çñ ݳËÏÇÝ ³ß³Ï»ñïÝ»ñÁ, ÁÝÏ»ñÝ»ñÁ, Ù»Í ÃÇõáí ³½·³ÛÇÝÝ»ñ: ²ÝÙáé³Ý³ÉÇ ÛÇß³ï³ÏÝ»ñáí É»óáõÝ Ûáõ½áõÙݳÉÇó ³Û¹ ѳݹÇåáõÙÁ Çբñ»õ å³ïÙ³Ï³Ý ¹¿åù ÙÁ ³ñӳݳ·ñáõ»ó³õ «ð³ýýÇ» ÙÇáõû³Ý ï³ñ»·ñáõû³Ý Ù¿ç: «ð³ýýÇ» ÙÇáõÃÇõÝÁ Ýٳݳå¿ë Çñ ³Ý߳ѳËݹÇñ ³ç³ÏóáõÃÇõÝÁ բ»ñ³õ «èá½ »õ ²É¿ù öÇÉÇåáë» ³½·³ÛÇÝ í³ñųñ³ÝÇ »õ êբ. γñ³å»ï سÛñ »Ï»Õ»óõáÛ ÑÇÙݳ¹ñáõû³Ý ·áñÍÇÝ: Ø»ñ ÙÇáõû³Ý ³ñÑ»ëï³-

í³ñÅ ³Ý¹³ÙÝ»ñ Çñ»Ýó ³Ý·Ý³Ñ³ï»ÉÇ Ù³ëݳÏóáõÃÇõÝÁ բ»ñÇÝ í³ñųñ³ÝÇ ßÇݳñ³ñ³Ï³Ý ³ß˳ï³ÝùÝ»ñáõÝ: ²ÝáÝù ݳ»õ ³Ý¹³Ù³Ïó»ó³Ý êբ. γñ³å»ï »Ï»Õ»óõáÛ Ðá·³բ³ñÓ³Ï³Ý Ù³ñÙÇÝÝ»ñáõÝ, ëï³ÝÓÝ»Éáí å³ï³ë˳ݳïáõ å³ßïûÝÝ»ñ` Çբñ»õ ³ï»Ý³å»ïÝ»ñ »õ ³½·³ÛÇÝ »ñ»ë÷á˳ÝÝ»ñ: ²Ý¹ñ³¹³éݳÉáí բ³ñ»ëÇñ³Ï³Ý »õ Ù³ñ¹³ëÇñ³Ï³Ý ³½·³Ýå³ëï ·áñÍáõÝ¿áõû³Ý` Ù»ñ ÙÇáõÃÇõÝÁ Çñ Ñݳñ³õáñáõû³Ý ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõ Ù¿ç ÏÁ Ù³ëݳÏóÇ Èáë ²Ý×»ÉÁëÇ Ù¿ç ϳ½Ù³Ï»ñåáõáÕ Ñ³Ý·³Ý³ÏáõÃÇõÝÝ»ñáõÝ »õ ѳٳѳÛÏ³Ï³Ý Ã»É»ÃáÝÝ»ñáõÝ: ܳ»õ, ϳñÇùÇ å³ñ³·³ÛÇÝ, ÙÇáõÃÇõÝÁ Ù³ñ¹³ëÇñ³Ï³Ý û·ÝáõÃÇõÝ Ï’áõÕ³ñÏ¿ èáõÙ³ÝÇáÛ Ñ³Û Ñ³Ù³ÛÝùÇ ï³ñ»óÝ»ñáõÝ »õ ϳñÇù³õáñÝ»ñáõÝ, Ï’³ç³ÏóÇ ÐúØ-Ç Íñ³·ÇñÝ»ñáõÝ, г۳ëï³ÝÇ ³Õ¿ïÇ ·ûïÇÇÝ, ÇÝãå¿ë ݳ»õ բ³½Ù³ÃÇõ áõñÇß Ï³½Ù³Ï»ñåáõÃÇõÝÝ»ñáõ: [...]

Քաղուած www.rafficulturalassociation.org

Գիր օրՀնութեԱն Ջերմեռանդ սիրով կ’ողջունենք և մեր օրհնութիւնն ու գնահատանքը կը բերենք ամենքիդ Լոս Անջելըսի Ռումանահայոց «րաֆֆի» Հայրենակցական և Մշակութային Միութեան հիմնադրութեան 50 ամեակի առթիւ: եկած ենք այստեղ անգամ մը ևս ընդգծելու այն չափազանց կարևոր ու առանցքային դերակատարութիւնը, որ այս 50 տարիներու ընթացքին ունեցած և այսօր ալ կը շարունակէ ունենալ «րաֆֆի» Միութիւնը ռումանահայ մեր զավակներու կյանքէն ներս: Զանազան պատճառներով Ռումանիաէն Միացեալ նահանգներ գաղթած մեր հայորդիները կրցած են անխախտ պահել իրենց հավատն ու աւանդութիւնները, հայկական շունչն ու ոգին՝ շնորհիվ այն բազմաշերտ ու բազմաբովանդակ առաքելութեան, որ Բարձրեալի օրհնութեամբ կյանքի կոչեցիք անցնող այս տարիների ընթացքին: Չենք կրնար չառանձնացնել այն անգնահատելի ներդրումը, որ ունեցաք հատկապէս կրթութեան, մշակոյթի, դպրոցաշինութեան, երգարվեստի ոլորտներուն մէջ՝ ծաւալելով քարոզչական, դաստիարակչական, բարեգործական ու մարդասիրական բազմաբեղուն գործունէութիւն: Անուրանալի է միութեան վաստակը հայապահպանութեան սրբազան և աստվածահաճո գործին մէջ: Այսօր, հոբելյանական այս գեղեցիկ օրուայ առթիւ, վստահաբար կրնանք հաստատել, որ դեռևս 90 տարի առաջ Ռումանիոյ մայրաքաղաք Պուքրէշի մէջ ծնունդ առած «րաֆֆի»

Միութիւնը, փոխադրուելով Լոս Անջելըս, կրցաւ ոչ միայն շարունակել ազգանուէր իր առաքելութիւնը, այլև սէրն ու համակրանքը շահելու տեղւոյն հայաշատ հայ գաղութի և ժողովուրդի կողմէ: Սիրելիներ, 50-ամեայ հոբելյանական տարեդարձի առթիւ մենք վերստին կ’արժեւորենք «րաֆֆի» Միութեան անուրանալի վաստակը և գոհունակ սրտով շնորհաւորելով բոլոր անդամներուն՝ կը մաղթենք նորանորվերելքներ ու ձեռքբերումներ նուիրական ձեր առաքելութեան մէջ: Մենք կը հավատանք, որ ձեր հայանպաստ և հայապահպան գործունէութիւնը պիտի գնահատուի նաև գալիք սերունդներու կողմէ: Այս Սրբազան ոգիով ու տեսիլքով օծուն այս օրերուն, «րաֆֆի» Միութեան բոլոր ան-

դամներուն մեր սրբազան հայրերուն կոչն է՝ Յառաջ նահատակ հայոց մշակոյթի անմահներ Յառաջ Անսասան Հայ Կեանքի Կերտողներ Յառաջ Անվեհեր՝ Դէպի Ազգակերտում, Հայրենակերտում ու Հայակերտում Դէպի լուսափայլ Ապագայ: թող Ամենակալն Աստուած իր Զօրավոր Աջի հովանու ներքո անխախտ ու անսասան պահէ «րաֆֆի» Միութիւնը և Անոր նուիրյալ Զաւակներուն. Ամեն:

Տաթեւ եպիսկոպոս Յակոբեան Ռումանիոյ Հայոց թեմի Առաջնորդ 5-6/2014

31

Տեր Տիրայր Արքեպիսկոպոս Մարտիկյանի հիշատակի ոգեկոչումը Հայ Մշակույթի կեդրոնին մեջ

Մայիս 11-ին, կիրակի ՌՀՄ-ի Մշակույթի կեդրոնին մեջ նըշվեցավ երջանկահիշատակ Տ ՏիրայրԱրքեպիսկոպոս Մարտիկյանի մահվան 4-րդ տարելիցը: Չորս տարի առաջ Ռումանիո հայ համայնքի անդամները խոր վշտով բաժնվեցան իրենց սիրելի սրբազանեն: Արք. Տ. Տիրայր Մարտիկյան իր հովվապետական գործունեության 50 տարիներու ընթացքին եղավ և մնաց սիրված և հարգված առաջնորդ մը ոչ միայն Ռումանիո և Պուլկարիո հայ համայնքի անդամներու համար, այլև ճանչցված, սիրված ու սպասված անձնավորություն թե Հայաստանի և թե ողջ արտաշխարհի մեջ: Ըլլալով շատ խելացի հոգևորական մը, ան նախ և առաջ մեծ հայրենասեր մըն էր և գերազանց հռետոր, միևնույնժամանակ արժանավայել, հումորով լի անձնավորություն մը: Յուրաքանչյուր մարդ քանի մը խոսք փոխանակելեն հետո սրբազանին հետ կբաժնվեր, ան32

5-6/2014

կե թեթևցած հոգիով և կրկին տեսակցելու փափագով: Մշակույթի կեդրոնին մեջ հիշատակի բացման խոսք ըսավ հոգեշնորհ Տ. Զարեհ Ծայրագոյն Վարդապետ Պարոնյան: Ան քանի մը խոսքով պատմեց Սրբազանին հետ տասնյակ տարիներու իր համատեղ գործունեության մասին և ավելցուց, թե 1960-ին երիտասարդ հոգեշընորհ վարդապետ Մարտիկյանը ընտրվեցավ Ռումանիո և Պուլկարիո առաջնորդ, իսկ 1964թ. նոյեմբեր 29-ին Տ.Տիրայր Մարտիկյան օծվեցավ եպիսկոպոս Վազգեն Ա.Կաթողիկոսին կողմե և 1980 փետրվար 28-ին Ամենայն Հայոց Վազգեն Ա. Վեհափառեն Հայրապետական Կոնդակով ընդունեց եպիսկոպոսական բարձրագույն Արքեպիսկոպոսի կոչումը: Սրբազանի մասին խոսեցավ ութը տարի արքեպիսկոպոսության մեջ աշխատած գրող Պետրոս Խորասանճյան: Հարգանքի, գնահատանքի և հիշատակի խոսքերով ելույթներ ունեցան Ռումանիո մեջ Հայաստանի արտակարգ և լիազոր դեսպան Համլետ Գասպարյան, Ռումանիո հայ եկեղեցվո թեմական

խորհուրդի երկար տարիներու փոխնախագահ տոքթոր Գրիգոր Փամպուքչյանի թոռը՝ ՌՀՄ փոխնախագահՎարուժան Փամպուքչյանը, ապա ՌՀՄ նախագահ Վարուժան ոսկանյան բարձր գնահատանքի խոսքեր ըսավ Տիրայր Մարտիկյանի անմոռաց հիշատակին թե որպես անձնավորություն, թե հոգևորական և մանավանդ իբրև մեծ հռետոր: Վերջավորության խոսք առավ և գրող Վարդան Առաքելյան: Այնուհետև ցուցադրվեցավ Սրբազանի կյանքի և գործունեության վերաբերյալ ժապավեն մը, ինչպես նաև Էջմիածնի մեջ արտասանած քարոզը, ֆիլմ մը ևս իրագործված իր թեմական առաջնորդության 25-րդ տարեդարձի առթիվ: Սրահին մեջ ներկա էին և Մարտիկյան ընտանիքին անդամները, թոռներ, ծոռներ, թե հարազատները և թե բոլոր ներկաները մեծ հուզմունքով ու ուշադրությամբ դիտեցին ժապավենը և ունկընդրեցինելույթները և իրենց երախտագիտությունըհայտնեցին Ռումանիո Հայոց Միության ձեռնարկի համար: «ՆՈՐ ԿՅԱՆՔ»

Պուքրեշ. Գերաշնորհ Տեր Տիրայր Արքեպիսկոպոս Մարտիկյանի հոգվույն հավերժության չորս տարին

Կիրակի, 18 մայիսի Հայ եկեղեցվո մեջ հոգեհանգստյան պատարագ մատուցվեցավ Գերաշնորհ Տեր Տիրայր Արքեպիսկոպոս Մարտիկյանի մահվան 4-րդ տարելիցի կապակցությամբ, ան որ 50 տարի եղած է Ռումանիո և Պուլկարիո հայ եկեղեցիներու առաջնորդը: Պատարագը մատուցվեցավ ձեռամբ հայոց թեմի առաջնորդ գերաշնորհ Տ.Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանի, մասնակցությամբ հոգեշընորհ Տ. Զարեհ վարդապետ Պարոնյանի, առաջնորդական փոխանորդ եզրաս քահանա Պոկտանի, թեմական քարտուղար, Փիթեշթի ծխատեր քահանա Հեթում թարվերդյանի, ՖոքշանիԱվետիս ծխատեր քահանա Մանտալյանի,Սուչավայի և Կալացի թորգոմ ծխատեր քահանա Մանտալյանի, Յաշի և Պոտոշանի ծխատեր քահանաԳրիգոր Հոլքայի, Քոնսթանցայի և Տուլչայի ծխատեր քահանա օշական Խաչատրյանի, ինչպես նաև Ռումանիո և Պուլկարիո բազում հավատացյալներու: Պատարագի ընթացքին գերաշնորհ Տ.Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյան ոգեկոչեց Գերաշնորհ Տեր Տիրայր Արքեպիսկոպոս Մարտիկյանի հիշատակը, խոսեցավ անոր կյանքի դժվար պահերու մասին՝ վերհիշելով կոմունիզմի դաժան տարիները և վեր հանեց սրբազանին ունեցած արժանիքները, եռանդուն աշխատանքով անխախտ պահելու համար հայկական եկեղեցիները՝ ի օգուտ ազգային շահերու և իր ունեցած դերին մասին Ռումանիո հայ կյանքին մեջ: Այնուհետև, Տուտյան մշակույթի տունին մեջ հոգեհանգստյան սեղանը օրհնելեն ետք արխիվեն հանված լսողական ժապավենի օգնությամբ ներկաները ունկնդրեցին ողբացյալ Տ. Տիրայր Արքեպիսկոպոս Մարտիկյանին քարոզը, որ սրբազանին արտասանած այլ քարոզներուն հետ մեկտեղ կընդգրկվի մեկ հատորի մը մեջ, որ լույս պիտի տեսնե բարեօրհնությամբ Գերաշնորհ Տ.Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանի: (Ռումանիո հայ եկեղեցվո մամուլի գրասենյակ)

Պոտոշանի և Յաշի հայկական եկեղեցիներու մեջ հոգեհանգստյան պաշտոն կատարվեցավ ողբացյալ Տ. Տիրայր Արքեպիսկոպոս Մարտիկյանի մահվան 4-րդ տարելիցի կապակցությամբ: Հոգեհանգստյան պաշտոնը կատարվեցավ մասնակցությամբ սարկավագ Հայկ Ազարյանի և ծխական քահանա Գրիգոր Հոլքայի, երկու հոգևորականներն ալ ձեռնադրված ըլլալով Տ. Տիրայր Արքեպիսկոպոս Մարտիկյանի կողմե: Միևնույնժամանակ Պոտոշանի հավատացյալները կհիշեն,որ 2004-ին Գերաշնորհ Տ. Տիրայր Սրբազանը օծեց հայ եկեղեցվո խորանը, ուր մինչ օրս կմատուցվին պատարագներ, կկատարվին եկեղեցական արարողություններ, իսկ 2008-ին Տ. Տիրայր Սրբազանը Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին հետ միասին վերաօծեցին Սուրբ Մարիամ եկեղեցին:

Փիթեշթի Հեթում քահանան և Կարեն սարկավագը մեզ կշարունակեն հաճելիորեն զարմացնել: Մայիս 17-ին, շաբաթ արդեն ավանդույթ դարձած շաբթվան պատարագը մենք հուզված և արժանավայել հարգանքով ընդունեցինք, երբ հիշատակվեցավ Գերաշնորհ Տ.Տիրայր Արքեպիկոպոս Մարտիկյանի մահվան 4-րդ տարելիցը և այս կապակցությամբ ալ հոգեհանգստյան պատարագ մատուցվեցավ: Փիթեշթի հայերը 2002-ին տոնեցին Հայ եկեղեցվո օծման 150 տարին, երբ Տ. Տիրայր Սրբազանը թե ֆիզիկապես և թե հոգեպես մասնակցեցավ այդ հիշարժան օրվան: Սրբազանին բոլոր քարոզները իրենք հավասարը չունեին թե իրենց բովանդակությամբ և թե միայն իրեն յուրահատուկ պաթոսով, որ յուրաքանչյուր հավատացյալի ավելի զորեղ կդարձնեին թե հավատքով և թե հայկականությամբ: 5-6/2014

33

Կյանքեն հեռացավ նկարիչ երվանդ նիկողոսյանը

«Կպաշտեմ քնանալը, որովհետև երազիս մեջ կտեսնեմ» «երազներս մշտապես գունավոր են և երբեք երազիս մեջ չեմ տեսած Համակենտրոնացման ճամբարը» «Կսիրեմ մաքուր օդը, բնությունը և այս աշխարհի գեղեցկութունը»

Կյանքեն հեռացավ 86 տարեկանին Ռումանիո հայ համայնքի սիրված և հարգված անդամ, ճանչցված վաստակաշատ նկարիչ երվանդ նիկողոսյանը:

Ծնած 1928թ դեկտեմբեր 6-ին օտեսա, երվանդ նիկողոսյանը ընտանիքով կաքսորվի Սովետական Միության համակենտրոնացման ճամբարները (1941 1948թթ) անցնելով օրանկի, Ակթիուպինսկի, ԿարագանտաՍպասկ, Կոկուզեք, Ակիաթան: Մինչև 22 տարեկանը իր վկայություններու մեջ կխոստովանի, որ ապրած է Ղազախստանի համակենտրոնացման ճամբարներու մեջ իր եղբոր և ծնողներու հետ: «Առաջին ճամբարը, որ հասանք ամառվան կեսին օրանկան էր: Վանականներու անցյալի վանք մը, տեղավորված հսկայական 34

5-6/2014

մարգագետինի մը մեջ շրջապատված կեչու անտառներով՝ Գորկի քաղաքին մոտ, ներկայիս նիժնի- նովգորոտ: 42 օր ճամբորդութենե ետք հասանք բանտ մը, որ կգտնվեր այդ քաղաքեն ներս իր «վկայություններ»-ու մեջ հրատարակած էր «Ararat» ամսագիրը: Այս գեղանկարչին կենսագրությունը կպարունակե բռնագաղթի մը տանջալից տառապանքները, մանկական ուրախությունները, վախը, լույսը, խուճապը, անոթությունը, սիպիրյան տափաստանի սառնամանիքը,հիվանդությունը, մահը, բայց այս ամենեն անդին հույսը, որ գեղեցիկ օր մը դուրս պիտի ելնե դժոխային «Arhipelagului Gulak»-են: 1948-1954թթ ուսանած է Պուքրեշի նիքոլաե Կրիկորեսկու Կիրառական Արվեստի ինսթիտուտը փրոֆեսորներ Կամիլ Ռեսսուի ինչպես նաև Ժան ԱլեքսանտրուՍթերիատի և նիքոլաե Տըրուսկուի դասարանը, ուր իբրև դասընկեր շատերու հետ միասին և Փաուլ Կերասիմը , որ ընկեր և բարեկամ եղավ ամբողջ իր կյանքի ընթացքին: Դժբախտաբար վերջին տարիները նկարիչը կպայքարեր սարսափելի հիվանդության դեմ:

Կորսնցուց տեսողությունը, կորսընցուցև աշխատելու կարողությունը, բայց երբեք չհրաժարեցավ և բոլորովին այլ ընկերոջ մը օգնությամբ վերադարձավ նկարչություն: Ահավասիք, ինչ կգրեր adevarul.roգեղանկարիչի ծանր օրերու մասին: 2008թ-ի օգոստօսին նկարիչը անելանելի իրավիճակի մը մեջ էր: Կփափագեր նկարել, բայց քանի որ չուներ ով ուղեկցեր իրեն արվեստանոց, տունին բակին մեջ կտանջվեր: «Շատ անգամներ կերթայի կնոջս հարցնելու, թե ձեռքս ինչ գույներ ունիմ, կպատահեր որ ներկապընակը կշրջվեր ձեռքես: ինչ ըսեմ, ջղերս շատ լարված էին: Այդ օրերուն գործընկերներես մեկը եկավ ինծի երիտասարդ նկարիչի մը հետ և ի զարմանս շաբաթը 3 անգամ ավտոմեքենայով առաջարկեց ինձ տանիլ արվեստանոց: Այնտեղ կրնայի ամեն ինչ կազմակերպել անոր հետ միասին, ամենեն անհրաժեշտ մանրուքները կարգավորել, որ ինձ պիտի օգներ աշխատիլ: Այդ արտակարգ բարեկամիս անունը Մարիան Տոպրե է»:

Մ.Ս. Գազազյան

ՏեՂԱԴրՎեՑ ԱնԿրԿնեԼի «ՍԱրոՅի»` ԱՎԱԳ ՊեՏրոՍՅԱնի ՀուՇԱՔԱրԸ

Դեռեւս երկու տարի առաջ, մարտի 16-ին, լրացավ հայ մեծանուն երգիչ, ԽՍՀՄ պետական մրցանակի դափնեկիր, ժողովրդական արտիստ, տենոր Ավագ Պետրոսյանի ծննդյան 100-ամյակը, որ ազգային օպերային թատրոնի պատմության մեջ առանձնանում էր իր հզոր ձայնով, դերասանական վարպետությամբ: նա կերտել է Սարո (Արմեն Տիգրանյան «Անուշ»), Աշուղ եւ Շեյխ (Սպենդիարյան «Ալմաստ»), Տիրիթ (Տիգրան Չուխաջյան «Արշակ երկրորդ»), Ռադամես (Ջուզեպե Վերդի «Աիդա») եւ այլ կերպարներ: Սակայն տարիներ շարունակ նա հանրության մեջ է մնացել որպես Սարոյի անկրկնելի կատարող: ի դեպ, Ավագ Պետրոսյան-Սարոն երեւանյան բեմ է բարձրացել 600 անգամ: նրա համերգային երգացանկի ավելի քան 200 ստեղծագործությունների թվում են Կոմիտասի, Սայաթ-նովայի, Շերամի, Սաթյանի եւ այլոց ստեղծագործությունները: նախորդ օրը երեւանի Ավագ Պետրոսյանի անունը կրող փո-

ղոցին հարակից տարածքում բացվեց անկրկնելի երգչի հուշարձանը, որդուՙԱրա Պետրոսյանի եւ երեւանի քաղաքապետ Տարոն Մարգարյանի ձեռամբ: Հուշարձանի ճարտարապետը Լեւոն Ղալումյանն է, քանդակագործը` Տիգրան Արզումանյանը: Դիրիժոր Արա Պետրոսյանը ընդգծեց, որ հոր վաստակը հայ արվեստասեր հասարա կու թյան շրջանում մեծ է եւ նրա կատարումները մինչ օրս ժողովըրդի սրտում են ու փոխանցվում են սերնդեսերունդ: «Ավագ Պետրոսյանից այսօրվա երգիչները շատ բան ունեն սովորելու, ասաց նա: Այսօր կատարողների առաջնահերթ խնդիրը պետք է լինի պրոֆեսիոնալիզմը... »: Հ. Պարոնյանի անվան երաժըշտական կոմեդիայի թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար երվանդ Ղազանչյանը եւս Ավագ Պետրոսյանի կերտած դերերից առանձնացրեց Սարոյի կերպարը եւ ընդգծեց` «Փառք քեզ, հայ ժողովուրդ, որ Ավագ Պետրոսյանի նման արտիստ ես ունեցել»: «Պետք է բոլորս զարմացած հիշենք, թե ինչ հրաշք էր ու Աստված ինչ աչքով էր նայում

մեզ, որ մի հսկայական աստղաբույլ իջեցրել էր Հայաստան: Այդ տարիներին Հայաստան աշխարհում որեւէ ներկայացման վարագույրը բացեիր, բեմում անպայման մեկ կամ երկու արտիստ կար կանգնած, որոնցից յուրաքանչյուրը կարող էր ուղղակի փայլեցնել յուրաքանչյուր ազգի թատրոն: ով չի լսել Գոհար Գասպարյան «Անուշին» եւ Ավագ Պետրոսյան «Սարոյին», այսօր քիչ բան կունենա հիշելու եւ պատմելու իր երեխաներին»: ե. Ղազանչյանը հետահայաց հիշեց, որ երբ երեւանի թատրոնի եւ կինոյի պետական ինստիտուտի ուսանողներ են եղել եւ հայ արվեստի եւ գրականության տասնօրյակի առթիվ Վարդան Աճեմյանը իրենց տարել էր զանգվածային տեսարաններին մասնակցելու, Ջանգյուլումի տեսարանում իրենք կանգնում էին կուլիսներում, որտեղից պետք է մտնեին Սարոն` Ավագ Պետրոսյանը եւ Մոսին` Միհրան երկաթը: Ավագ Պետրոսյանի քանդակի հեղինակ Տիգրան Արզումանյանը նշեց, որ հուշարձանն իրենց կողմից նվիրատվություն է մեր մայրաքաղաքին: «թեպետ նրա դեմքը արտիստական չէ, սակայն պետք է այնպես արվեր, որ քանդակում արտիստը մեջը երեւա, քանի որ ինքը էությամբ արտիստիկ մարդ էր եւ հնարավորինս աշխատել եմ, որ արտիստիկ ստացվի»: Հուսանք, որ դեռ մայր հողը կծնի նման շատ ու շատ երգիչներ: ԱԶԳ օրԱթերթ - ՄՇԱԿուՅթ

Մանանա ՀոՎԱԿիՄՅԱն 5-6/2014

35