Norghiank Iulie August

?YUMANIY HAOY} MIYUtOAN ERGLEZvOAN AMSACIR

DARI

61

tIv 7-8 (1967-1968ƒ HYULIS-(CYSDYS 2(1(

Paî]ve]îav Transilvaniy haoeryu tancaranaoin havaqaâ\yn

<MPACRAGAN

/a`in ancam; ao]ele]i Transilvaniy na,gin Elisapetybylis* aos@rva Dyumbr;ven qakaq;# 1989-en a/a`$ Yusabarg m; .alaga\ yuk&yrve]a hyn zarmigi m; hed miasin$ Aon adenner; /yumanahaoyutenen crete y[ meg; ydq gxner aon gykmer;# yrdek jamanagin haoer gabrein$ Ete xidenq Dyumbr;veni gexryn; cdnvyk & qakaqi ,yrhrxani. hanxisa]yk hao-gatylig hyoagab maor da0ar;# badgera]yum m; ggazmenq aon masin# te in[qan parcava0 =r haoapnag aos qakaq;$ Im ao]ela\ aden; haoy] hyc&yr hyvivn =r Fran[isq qahana Diaroan;# yv badarac; gmadyu]er haoeren lezvyv$ 199(-en gar0 jamanag hedy# an cazanapar sbanve]av avazagneryu gykme$ Ergar & zarhyureli badmyutoyun m;n =$ Aveli yu.

Dyumbr;ven ekanq /yumen hanraoin he/yusda;ngeryutoan ngarahanman ,yumpi m; yukeg]yutoamp$ Aon adenva qakaqabed; gerazer veragenxana]nelyu aox vaoreryu na,gin mtnylyrd;$ }avyq srdi# dariner .aryunag l0a]yum ekav$ Miaon meg dari a/a`# baryn Iyn Q;linesqyui cl,avyra\ aosdek abryk pyu/ m; haoer;# ha`yke]an evrybagan finansavyryum sdanal* haogagan tancaran m; gazmagerbelyu hamar$ Ev aosbes# erryrx ancam al a/it yune]a ao]elelyu Dyumbr;’ven* masnag]elyu hamar haogagan tancarani hanxisavyr pa]man;$ Aos tancaran; .r`ani pylyr wyqramasnyutoyunneryun masin \racri m; lyg meg darrn =$ Hanxisavyr pa]man mi`y]a/yum; pazmamarx =r^ nerga =in Dyumbr;veni qakaqabedyuhin# dekagan i.,anyutoyunneryu nergaoa]yu]i[ner# Byuqre.en gam _radeaoen ega\ pazmativ hoyurer$ Aox tancarani pa]yum; sgizp m’;n =$ Baryn Q;linesqyun gar&yr xer m; ,aka] & ggar\em# te hedacaoin al an bedq = ;lla cyr\yuneyutoan hamaxryk;$ Aos a.nan hamar arxen na,adesva\ = m.agyutaoin mi`y]a/yumneryu \racir m;# isg masnacedner; bedq = aveli me\ yu.axryutoamp hamacyr\ag]en Dyumbr;veni me` abryk haoeryun hed# qani yr anynq iren] me` ggren vera\nyunxi masin erazyk aos qakaqi ycin$ Arje ao]elel Dyumbr;ven$

A

MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN

2

7-8/2010

PYVANXAGYUTOYUN }yu]axryutoyunner^ aol ekanag m; =` 5 nergaoa]nelyu haoeryu badmyutoyun; crykneryu Hamahaogagan 5-rx Hamajykyv;

=` 6 ¶ðàÔܺðÆ Ð²Ø²Ð²ÚÎ²Î²Ü 5-ð¸ вزÄàÔàìÆ Ð²Úî²ð²ðàôÂÚàôÜÀ

=` 12

Supliment limba rom`n[ EXPOZIŢIE DE FOTOGRAFII Autor:BAKHŞI KHACHATRYAN p. 14 Vizita Preacuviosului Părinte Arhimandrit Datev p. 16 Agopian în România Interviu cu Ara Nefian, armeanul care lucrează p. 18 pentru NASA

=` 19 manga-badanegan Hao asdkig m; amerigoan tadrynin me` =` 2( Fransiagan ga?avaryuToan Par—r barcEv: Hao crykin =` 21 ՎԱՐՈՒԺԱՆ ՈՍԿԱՆՅԱՆԻ ՌՈՒՄԻՆԱԼԵԶՈՒ «ՇՇՈՒԿՆԵՐԻ ՄԱՏՅԱՆԸ»` ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ =` 22 ԻՐԱԿԱՆ ՄԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ AMN BEDQARDYUKAR HILARI QLINtYNI =` 25 AO}: HAOASDAN Եվրոպական դատարանում հայցն ընդդեմ Ադրբեջանի կարող է լուրջ հետևանքներ =` 26 ունենալ

ŠNYR GOANQ‹IN AN"NAGAZM: MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN Œ ,mpacr^ ;nxh^ qardyukar MADLEN DER-KYUGASOAN Œ ,mpacir VARXAN MARTAOAN Œ ,mpacir MIHAOIL GEYRGIYU Œ lyusangari¿[ MARIAM BYSTAN)OAN Œ meqenacryuhi

COLECTIVUL «NOR GHIANK» MIHAI STEPAN-CAZAZIAN – secretar-general de redacție MADLEN TER-GHUKASIAN; VARTAN MARTAIAN – redactori MIHAI GHEORGHIU – fotoreporter MARIAM BOSTANGIAN – dactilografă-operatoare

REDAC|IA: Bucure=ti, Bd. Carol I, nr. 43, sector 2, tel./ fax. 314.67.83 redactia@araratonline.com TEHNOREDACTARE COMPUTERIZATÅ: HźUlEsCU MIHAI TIPARUl: s.C. ARARAT srl.

I.S.S.N. 1221-9169

Paî]ve]îav Transilvaniy haoeryu tancaranaoin havaqaâ\yn

2(1( Hyulis 15-in# Dyumbr;veni ‚Sibiyui marzƒ Awafi xkoagin me` pa]yum; gadarve]av Transilvaniy haoeryu tancaranaoin havaqa\yoi$ Na,aci\; gaoa]av ARCH ‚hao hamaonqi veragancnman cyr\ykyutoyunƒ ,yracri nerqy# yr hanraoin masnavyr cyr\;ngeryutoyun m;n = iracyr\va\ ?yumaniy Azcaoin tancaranaoin ]an]i# Dyumbr;ven qakaqi Dekagan <yrhyurxi# Dyumbr;veni Hao Himnargyutoan# Transilvaniy Dresd Himnargyutoan & Nyrvegiaoi Folkeuniversitetet Fjellregionen gykme# finansagan @janxagyutoamp Nyrvegiaoi# Islandaoi & Liechtenstein pnagavaori* Evrybagan Dndesagan dara\qi xramagan me,anizmi mi`y]yv$

7-8/2010

3

Pnagavaor; & xkoag; ardagarc n.anagyutoyun yunin Transilvaniy haoeryu badmyutoan me`$ Xkoag; ga/yu]a\ = 1552-in Awafi aznvagan ;ndaniq;# yr 1661-in bidi xa/nar i.,anagan nsdavaor# Mihály Awafi Transilvaniy i.,ani cahagalyutoan iravyunqyv# an yr 1671-in tyuladre] Myldyvaoi wa,sdagan haoeryu hasdadyum; i.,anavaorin me`$ Dyumbr;ven; ‚na,gin Elizapetybylisƒ & Ge/lan ‚Armenybylisƒ ekan ergyu ,yrhrxan;.aoin qakaqner Transilvaniy haoeryu hamar$ Ergyuqn al parcava0 xar™an .nyrhiv haoeryu na,a™e/nyk ycii & nergaois al ghoyur;ngale hao-gatylig hyoagab egeke]in$ XVII xaryun Transilvaniy i.,anyutoyun; Hamb;sbyur0iq gaosryutoan me` nera/nvele hedy# Awafi xkoag; xar™av gaoseragan hargadyu & cnve]av haoeryu gykme$ Dyumbr;veni hao hamaonqi haoeryu angyum; sgsav A/a`in Hama.,arhaoin baderazmen edq & aveli .e.dve]av Ergryrxen hedy# erp jykyvyurx; ardacakte] gam he/a]an wyqr qakaqen# yrbeszi hasdadvin ergri aveli gar&yr qakaqneryu me`$ Aos@r Dyumbr;ven; me\ [awyv dyuja\ = te‰ dndesabes & te‰ ;ngeraoin desangoyune# xe/&s an]man .r`ani darineren# gwndre ir hao armadner;# hyuosyv yr bidi verar™age$

4

7-8/2010

Dyumbr;veni qakaqabedyuhi )eyr0eda Irimie & ?yumaniy me` Haoasdani xesban brn^ Hamled Casbaroan

}yu]axryutoyunner^ aol ekanag m; nergaoa]nelyu haoeryu badmyutoyun; Na,ac\i a/a`in wyul;# yr gagngale @cdacyr\el m.agyutaoin ja/ancyutoyun; Šin[bes d&agan zarca]man & ;ngeraoin miasnyutoan cyr\yn‹ hance]av Awafi xkoagi masnagi veragancnman ‚veranyrycel [yrs senoagner & na,asrah;# yr ggazme mydavyrabes 7(( qa/agyusi metr# baderyu ver`nagan avard; & ™&avyryum;# waodaoin & medakagan masi a.,adanqner# myudqi x/neryu & asdi0anneryu veranyrycyumƒ$ In[bes ghasdade Dyumbr;veni hao himnargyutoan na,acah Oyn Baq Q;linesgyu# ergryrx wyul; aveli yry.agi xar™av Transilvaniy haoeryu tancarani ha-

vaqa\yoyv srahner; xasavyrele# gahavyrele hedy .ad liarjeq & nbasdagasla] er&agaoyutoan m; me`# grna mas gazmel M.agyutaoin Pazmazanyutoyun Evrybagan Gexryni$ Temadig srahner; gnergaoa]nen Dyumbr;veni haoeryu badmyutoyun;# grynq; & amen@roa goanq;# arvesdi & gahyuoqi qani m; a/arganeryu mi`y]yv# na& hao hin ;ndaniqneryu hednyrxneryu nvira\ lyusangarneryv & wasdatyukteryv$ Na,aci\; iracyr\a\ masnagi]ner; ghyusan# te tancarani ja/ancyutoyun; bidi avelna & Haoasdani @cnyutoamp# pa]man; nerga ;llalyv Haoasdani xesban Hamled

Casbaroan$ Ver`ers# ?yumaniy Haoy] Miyutoan Na,acah Varyujan Ysganoan ao]ele] Haoasdan & dekvyuon kegavarneryun hakyrxe] aos zca]yumneryv le]yun mdahycyutoan masin &s$ >aryunagelyv Awafi xkoagin veranyrycyum; & ;nxar™agelyv M.agyutaoin Pazmazanyutoan Gexryn;# yr bidi hoyur;ngale hadga]va\ dara\qneryu vra Dyumbr;veni & aol wyqramasnyutoyunneryu in[bes hyuncarner# /ymer me\ masamp ga,va\ .aryunageli ardaqin finansagan nermyu\yume$ Nyrvegiaoi xesbani ,yrh;rxagan digin Liv Maria# yr nerga =r mi`y]a/man# ;sav# te nyrvegagan bedyutoyun; dramaxre] 75^((( evry aos tancaran; garcavyrelyu hamar & finansagan @cnyutoyun; g.aryunagvi# ete aox cyr\ykyutoyun; ngadvi Evrybagan Dndesyutoan Dara\qi finansagan me,anizmi a/a`nahertyutoyunneren meg;$ andrea gi]; www.acum.tv

7-8/2010

5

crykneryu Hamahaogagan 5-rx Hamajykyv;

28 Hyunis- Hao crykner; +`mia\ni veharanin a/`&# iren] mi`& yunenalyv N^S^(^D^D^Carecin P^-in

Hyunis 28-en Hyulis 2-;# |akga™yri Crykneryu Sdek\acyr\agan Dan me`# deki yune]av Crykneryu Hamahaogagan 5-rx Hamajykyv;# yrbes garca,ys yunenalyv ŠHao craganyutoyun; haoy] mi`naperx‹# yr g,yrh;rxan.e Haoasdani & Swoyu/qi hao sdek\acyr\ midqi zyryutoyun;# haoyu hyc&yr harsdyutoan ansasanyutoyun;# anyr inqnyutoan amrabnxyum; & cyoad&yum;# midq m;# yr pa]man @rv;ne min[& ver`in @r; ghn[er oyuraqan[oyur elyuot yune]yki .yurteren & gdirer xahli0i ;nxhanyur mtnylyrdin me`$ Hamajykyvin masnag]e]an 9( crykner 2( ergirnere$ ?yumaniaoen hamajykyvin masnag]e]an ?HM na,acah# \eragyudagan Varyujan Ysganoan# lracryk# tarcmani[ Madlen Caraca.oan$ Hyunis 29-in# hamajykyvi pa]yum; gadare] & ir yk`yuoni

6

7-8/2010

,ysq; nerganeryun hke] Haoasdani Crykneryu Miyutoan na,acah L&yn Ananoan$ An ;sav# te* hamajykyvner; lavacyuon a/it m;n en Haoasdani & Swoyu/qi crykneryu hamar aveli myden irar 0an[nalyu & miasin hamacyr\ag]elyu# ergyusdeq \a/aoelyu meg ;nxhanyur nbadagi* hao craganyutoyun; has]nelyu aveli par™r magarxagi & mi`azcaona]nelyu$ Aonyuhed& ;nter]ve]an H^ H^ Na,acah Serj Sarcsoani# N^S^_^D^D^ Carecin P-i & Me\i Dann Giligiy Gatykigys Aram A-i yk`yuoni yuker™ner; yukkva\ hamajykyvi masnagi]neryun$ N^S^_^D^D^ Carecin P-i yuker™in me` masnavyrapar g;sver^ Š^^^ Hao craganyutoyun;# hao goanqi badgern =$ Aon nergaoa]nyum = hao marxyu midq;# ™er/qperyumnern yu gyryusdner;# yura,yutoyunnern yu v.der;# aon

ardahaodyum = mer jykyvrxi arjeqner;# ™cdyumnern yu nbadagner;* grtelyv yu yukkyrxelyv midq yu hyci^^^‹$ Aba ir yk`yuoni ,ysq; ;sav na& H^H^ Swoyu/qi na,arar Hranyu. Hagypoan$ An nyuonbes anxraxar™av# te nergaois amenen zyrek mi`y]; haoeryus hamar Haoasdani & Swoyu/qi cyr\ag]yutoyun; gngadvi* pylyr ylyrdneryu me`# masnavyrapar .e.d; xnelyv hao craganyutoan vra# me\ nva0yum ngadelyv HCM serd gab; Swoyu/qi na,araryutoan hed$ Zegyu]man avardin Swoyu/qi na,arar Hranyu. Hagypoan Haoasdan-Swoyu/q cyr\ag]yutoan zarca]man# cragan-m.agyutaoin gaberyu hasdadman & amrabnxman cyr\in me` yune]a\ iren] me\ nerxrman hamar H^H^ Swoyu/qi na,araryutoan ŠViloam Saryoan‹ medalner & badvyc-

rer han™ne] garc m; swoyu/qahao & Haoasdani crykneryu$ ŠViloam Saryoan‹ medali arjana]an* Tyrcym Wysdan`oan ‚AMNƒ Tyrys Tyranoan ‚Siriaƒ L&yn Ananoan ‚Haoasdanƒ Aram Arsenoan ‚Haoasdanƒ H^H^ Swoyu/qi na,araryutoan badvycrer .nyrhve]an* Varxan Hagypoan ‚Ar]a,ƒ Madlen Caraca.oan ‚?yumaniaƒ C&yrc Sn,[oan ‚Vrasdanƒ ?yber Hadde0oan ‚Tyurqiaƒ Dicran Capyoan ‚Siriaƒ Sarcis Giragysoan ‚Lipananƒ Varanx Qoyurq[oan ‚Iranƒ Aonyuhed& temadig nisderyu xahli0in me` .aryunagve]an ŠNyr iraganyutoyun & nyr craganyutoyun‹ ‚zarca]man midyumnerƒ noyutin .yur` zegyu]yumner;# yur pana,ysner Syuren Aprahamoan & Sarcis Giragysoan anxraxar™an Haoasdani me` nergaois iragana]vyk erggykmani cragan gaberyu ,yra]man$ A/an™in elyuotner ekan# yr me\ awsysanqyv ,yse]an aos@rva ar&mdahaoereni nahan`i masin & .e.de]in te Haoasdanen & te Swoyu/qen hekinagavyr an™eryu masnag]yutoan gar&yryutoyun; aos har]in .yur`$ ?yumaniaoen ?HM na,acah# mi&nyuon aden na& ?yumaniy Crykneryu Miyutoan wy,na,acah Varyujan Ysganoan ,yse]av haoeren lezvi gar&yryutoan# mer cragan haryusd ja/ancyutoan & hazaramoa badmyutoyun yune]yk m.agyuoti veraperoal$ An ir ,ysqin me` anxraxar™av na& ver`ers /yumaneren lezvyv lyuos desa\ ir Š>.yugneryu cirq;‹ hadyrin# yr mangyutoan darineryun lsa\ iragan badm yutoyunnern en ir me\ hyrme & aol marxy]me# \eryuninere /yumanahao anvani xemqeryu masin & ma-

Hyulis 1-|akga'yr# Hama.,arhaoin Haogagan Gyncresi & ?yusasdani Haoeryu Miyutoan na,acah Ara Aprahamoan ŠXXI xaryu hao ar'agi‹ Mr]yuotin* Haoasdani & AMN-i ve] crykneryu mr]anagneryu pa.,man a/ityv

navanx 1915-i haoy] ]ekasbanyutoan hed gabva\ manramasner# in[bes Der-Zyri anabadner; aqsyrva\ haoeryu masin sarsawazxyu desaranner;$ Varyujan Ysganoan ir ,ysqi ver`avyryutoan ;sav# te .ad gar&yr =# erp marx m; gharce ir havadq; & \acyum;$ Aba ges@ren edq ŠHao craganyutoyun; arxi a.,arhi hamadeqsdyum‹ temaoi .yur` elyuot yune]an pana,ysner Azad Ekiazaroan & Dicran Capyoan$ Anynq ergyuqn al iren] ,ysqin me` .e.daxre]in hao craganyutoan sba/na]yk hama.,arhaona]man vdanc; & gar&yre]in# te mer craganyutoyun; hasa\ = min[& mer @rer;* an]nelyv badmagan & m.agyutaoin darper wytyrig-

neryu me`en & nergaois yry.agi magarxagi m; vra gcdnvi & aos@r al oyuraqan[oyur cryk bardavyr = ;nel a/avelacyuon;# m.dabes mnalyu hamar mi`azcaoin cragan [awani.neryu .r`anagin me`$ Aonyuhed& cryk Xavit Myuraxoan ,ysq a/nelyv ;sav# te nergaois .ad gar&yr# .ad aojmeagan ,nxir m;n = internetaoin craxarani sdek\yum;$ Ha`yrx @r;* hyunis 3(-in Crykneryu hamahaogagan 5-rx hamajykyv; ir a.,adanqner; .aryunage] Goyumrii me`$ Hamajykyvi masnag]neryun ximavyre] & anyn] hed zryuo] yune]av Goyumrii wy,-marzbed Seoran Bedrysoan$ Aba ,ysq a/av HCM na-

7-8/2010

7

,acah L&yn Ananoan$ An ,yse]av Haoasdan-Swoyu/q crykneryu hamadekman gar&yryutoan & arxi craganyutoan a/`& \a/a]a\ ,nxirneryu & a/a`igaoin ;neliqneryu veraperoal$ Aos hedaqrqir hanxibyume hedy# hamajykyvi masnagi]ner; ao]ele]in Av^ Isahagoani & Hyvh^ >irazi dyun tancaranner;$ Aonyuhed& Goyumrii Cekarvesdi Agaxemiaoi me\ srahin me` deki yune]av Hyvh^ >irazi \nnxoan 95-amoagin nvirva\ hypeloanagan eregy$ Aox eregy crykneryun yk`yune]in & hamajykyvin ha`ykyutoyunner makte]in H^H^ M.agyuoti na,arar Hasmig Bykysoan# Goyumrii qakaqabed Varxan Kyugasoan$ Aonyuhed& pem; dramaxrve]av asmyunqykneryu & erci[-erc[yuhineryu# yr me\ hyuzaganyutoamp gadare]in Hyvh^ >irazi sdek\acyr\yutoyunner;# varagelyv ampyk` xahli0; iren] gadarman `ermyutoamp & anmi`aganyutoamp$ Ha`yrx @r;# hyulis 1-in |akga™yri Crykneryu Sdek\acyr\agan Dan me` deki yune]av cirqi .nyrhanxes* hekinagn ;llalyv panasdek\yuhi Natella Lalapegoan$ ŠPazmaged‹ panasdek\yutoyunneryu jykyva\yun eridasarx panasdek\yuhyu hycvyuon haoelin =$ Natella Lalapegoan \nvelyv Er&an# ereq dareganin wy,axrva\ = Mysgva# isg nergaois gabri Lys-An0el;s$ Panasdek\yuhyu ,ysdyvanyutoamp ir a.,arhahaoa]qi meg masn al ™&avyrva\ = Er&an & aos qakaq; ir midqin me`# gzyucyrxvi yura,yutoan & ar&i hed# yurge & ner.n[va\ = an$ >nyrhanxesi ;nta]qin# te‰ Natella Lalapegoan & te‰ cirqi tarcman[yuhi Garine A.yukoan garxa]in qani m; panasdek\yutoyunner jykyva\yuen$ Nyuon @r; hamajykyvi a.,adanqne-

8

7-8/2010

2 Hyulis-Er&an# Haoasdani Crykneryu Miyutoan hanxisyutoan srahin me`^Bah m; cragan-eraj.dagan eregyoen Lyusangarner; gadarva\ en Madlen Caraca.oani gykme

ryun masnag]e]an na& Hama.,arhaoin Haogagan Gyncresi & ?yusasdani Haoeryu Miyutoan na,acah Ara Aprahamoan & ?HM a/a`in wy,na,acah Vlaximir Akaoan$ Baryn Aprahamoan hamajykyvin ,ysq a/nelyv yk`yune] Crykneryu Hamahaogagan 5-rx hamajykyvi masnag]neryun & makte] a.,adanqaoin par™r# arxoyunaved mtnylyrd$ An ir ,ysqin me` par™r cnahade] Haoasdani Crykneryu Miyutoan gadara\ agdiv a.,adanq;# Haoreniq-Swoyu/q wy,axar™ m.agyutaoin# hamazcaoin gaberyu a.,yuja]man yukkyutoamp# manavanx ir yu.axryutoan gexryn; bahelyv Haoasdani & Swoyu/qi nyracyuon craganyutoyunneryu wy,axar™ gab;$ Baryn Aprahamoan .ad me\ dek dvav & cidyutoyun & arvesdi craganyutoan ylyrdneryu me` haodararva\ mr]yuot-

neryun# yrynq .ad arxoyunaved en & ggren hamahaogagan pnyuot# yr nyr myde]yum m;n =$ Aos gedin hed gabva\ baryn Aprahamoan masnavyrapar ;sav^ Š^^^ Nyr myde]yum;# gar\yum em menq bedq = ]yu]aperenq a/a`in hertin eridasarxyutoan hed a/n[vyk har]eryum$ Y[ megi hamar cakdniq [=# yr aos@r eridasarxyutoyun; xjvar = gykmnyry.vyum sdek\va\ irykyutoyunneri baomanneryum$ Haoasdani hzyra]man# HaoasdanSwoyu/q haraperyutoyunneri nyr imasdavyrman cyr\yum eridasarxyutoan xeri & deki ,nxir; xar™nel a/a`iga mr]anagapa.,yutoan teman‹$ In[bes arxen haodarara\ =r Haoasdani Crykneryu Miyutoyun; & Hama.,arhaoin Haogagan Gyncres; mr]anagapa.,yutoan; nergaoa]va\ =r & Swoyu/q;$ Aosbisyv# Ara Aprahamoan

xiblymner han™ne] ŠHao; 21-rx xarasgzpin‹ 2((9 cragan mr]anagapa.,yutoan haktykneryun ar™agi me` & avel]yu]# te crykner; mez hamar lav @rinagner en# yryn]yv gareli = hbardanal$ Hyvhannes Eranoan ‚vebƒ Anahid Tyw[oan ‚vebƒ Syusanna Haryutoyunoan ‚vibagƒ Samvel Gysoan ‚panasdek\ƒ A/a`in hadyug mr]anag Nyraor Axaloan Natella Lalapegoan ‚hadyug mr]anagƒ Ver`avyryutoan# Ara Aprahamoan ;llalyv OYUNESG_-i pari gamqi xesban ;sav# te inq cdnvelyv Fransa# a/a`arga\ = gazmagerbyutoan kegavarneryun Hao m.agyuoti @r; an]ga]nel Fransaoi me`$ Nisdi a/a`in pajni avardin HCM na,acah L&yn Ananoan H^H^ M.agyuoti na,arar Hasmig Bykysoani hramanacri hama™aon na,araryutoan Šysge medalner‹ han™ne] Sexa Vermi.&aoin ‚?yusasdanƒ# Varyujan Ysganoanin ‚?yumaniaƒ & Nyreg Casbaroanin ‚Ar]a,ƒ$ Nisdi ergryrx mas; nvirva\ =r ŠArxi hao craganyutoan mi`azcaona]yum‹-in# yr gvarein ?yber Hadde0oan & Henrig +xyoan$ Nisdi ;nta]qin elyuot yune]ykner; ,yse]an# te aos@r yrqan hradab = xyurs cal mi`azcaoin a.,arh# qani yr nergaois amen in[ me\ aracyutoamp gwy,vi & gar&yr = yunenal \racir & xyurs cal mi`azcaoin asbarez & iharge aos a/yumyv .ad me\ dek bedq = drvi lavyrag tarcman[agan a.,adanqin$ Hyulisi 1-i eregyoan# Gymidasi anvan gameraoin eraj;.dyutoan dan me` deki yune]av 2((9t^ gymbyzidyragan lavacyuon sdek\acyr\yutoyunneryu &

eraj.dacidagan a.,adyutoyunneryu mr]anagapa.,yutoan xawnegirneryu hamerc;$ A/a`in; elyuot yune]av Haoasdani menagadarneryu bedagan hamyuot;$ Lyusine Margysoani ‚sywranyƒ gadarmamp hn[e] Ervanx Erganoani ergyu pallax; Hamy Sahoani ,ysqeryv ŠDar in™ jamanag‹# ŠEte a.,arh; nyuonn =r mnalyu‹$ Aba Vahram Papaoani tiv 3 synad; crva\ tav`yutagi hamar gadare] Samsyn Tatysoan$ Ha`yrxe] Meliq Mavisagaloani ŠGyn]erd-/absyxia‹-n# yr gadare] Haoasdani bedagan gameraoin nvaca,yump;$ Aonyuhed& elyuot yune]an eraj.daced Araqs Saroan & Haoasdani Gymbyzidyrneryu Miyutoan na,acah ?yperd Amir,anoan$ Hamerci avardin Haoasdani Bedagan Gameraoin erc[a,yump; gadare] ?yperd Amir,anoani hyc&yr ,mperceryu .arq;* Š+`mia\inn i hyre‹$ Hamajykyvi ver`in @rva hyulis 2-i a/avydoan nisd; nvirva\ =r ŠArxi qnarercyutoyun# Swoyu/q‹ antylyciaoi .nyrhanxesin$ Aonyuhed& gaoa]a\ glyr sekan; nvirva\ =r ŠCragan mamyul; Haoasdanyum & Swoyu/qyum‹ temaoin$ HCM na,acah L&yn Ananoan panalyv nisd;# a/a`in; ,ysq dvav pana,ys Manyuel Axamoanin$ Aonyuhed& sgsav a.,yuoj cragan mamly asyulis m;# yur ,ysq a/in te‰ Haoasdani# Ar]a,i & te‰ Swoyu/qi ,mpacirner & crykner$ Glyr sekani .yur` ,ysq a/av brn^ Hyvsew Nalpanxoan AMN-en$ An ,yse]av Swoyu/qi hao cragan mamyuli aos@rva \anr vi0agi masin & ;nxc\e]# te gar&yr bad0a/neren meg; gngadvi anyr finansavyrman ,nxir;$ An ir ,ysqin me` anx-

raxar™av ?yumaniy ga/avaryutoan @rinageli cyr\yuneyutoan & in[bes n.a\ = /yumanahao lracryk & tarcmani[ Madlen Caraca.oan* ?yumaniy ga/avaryutoyun; gfinansavyre nergaois Byuqre.i me` lyuos desnyk ŠNyr Goanq‹ & “Ararat” barperaganner;# in[bes na& ?HM-i ŠArarad‹ hradarag[yutoan me` lyuos desnyk craganyutoyun;# yr .ad me\ @janxagyutoyun m;n = aos@rva a.,arhin me` diryk finansagan 0cnajami \anr baomanneryu baracaoin$ Mamly asyulisi ;nta]qin ar\ar\ve]an & aol ,nxirner# in[bes hao lracreryu# amsacreryu & aol barperaganneryu# na& ;nter]ykneryu# terteryu pajanyrxneryu yu hao xbry]neryu bagsil;$ Ev aos er&yuot; serd gab yuni haoeren lezvi anm,itar vi0agin hed# yr xjpa,dapar ertalyv aveli qi[ gcyr\a\vi te‰ ;ndaniqnere & te‰ xbry]nere ners$ Aba ,yse]av te‰ Haoasdani & te‰ Swoyu/qi me` aos@r me\ anyun vaoelyk mamyuli masin# in[bes @rinag Haoasdani me` gngadvi ŠAzc‹ @ratert; & Swoyu/qi me` ŠMarmara‹ @ratert;# yryun me` in[bes n.ve]av craganyutoyun; mi.d a/a`in =`in vra gcdnvi# yk` Swoyu/qen ners ;llalyv miag;$ Nyuon @r; eregyoan# Crykneryu Miyutoan Me\ xahli0in me` deki yune]av cragan-eraj.dagan eregy# yryu ;nta]qin hao anvani asmyunqykner Silva Oyuzpa.oan & Vlaximir Apa`oan nerganeryun hram]yu]in hao xasagan byeziaoi qani m; waolyun gadaryumner# isg hao jykyvrxagan erceryu hianali gadaryumneryv elyuot yune]an garc m; dakanxavyr eridasarx erci[-erc[yuhiner eraj.dagan cyr\iqavyrman varbedneryu hmyud masnag]yutoamp$ M^ DEr-kyugasoan Me`peryumner; ŠCragan tert‹-en

7-8/2010

9

Tyrys Tyranoan^ Menq bedq = ,ysinq# yrbeszi @darner; mez lsen$ a.,arhi pylyr me\ & wyqr jykyvyurxner; mez lsen# yrbeszi cidnan# yr menq miaon `arxvyk jykyvyurx [enq# aol m.agyuoti der jykyvyurx enq & m.agyuoti pylyr 0agadneryu vra# nyuonisg cidyutoan 0agadi vra me\arjeq a.,adykner yuninq$ Œ G,nxrei ,yseiq ™er dbavyryutoyunneryu# mdahycyutoyunneryu masin gabva\ nerga hamajykyvin hed$ Œ Aos hamacyumar; ega aon mdaxryutoamp# yr nman hamacyumarner; & havaqyuotner; gmegdeken ampyk` a.,arhi pyvanxag Swoyu/qi crykner;# yr gareliyutoyun yunin calyu# haraperyutoan me` mdnelyu haoreni crykneryu hed$ Aox anhraje.dyutoyun m;n =# yr mez gmke p/yun]qvelyu# havaqvelyu >irazi ;sa\in bes^ Šheriq haoer madneryus bes mnaq pajan# p/yun]qveln = haverjyutoyunn Haoasdani‹$ Menq p/yun]qvelyu me` dgar enq# menq bedq = zyrananq# zyranalyu hamar iraryu qyv bedq = canq$ Swoyu/q; haoreniq; [i 0an[nar# haoreniq; swoyu/q; [0an[nar# haga/ag yune]a\ Ardaqin cyr\y] & Swoyu/qi na,araryutoan$ Bedq = ver` drvi aos ga]yutoan# iraryu lav 0an[nalyu hamar bedq = arjeqner; hama,mpvin & nyr yukkyutoyun m; sgsi mer jykyvyurxin me`$ Aos hamacyumar; anhraje.dyutoyun = aon baomanyv# yr bdyuk da$ An.yu.d bdyuk; 1-2 @ren me`dek [eller# bdyuk; jamanagi ggarydi# jamanagi ;nta]qin haoreni crykner; & swoyu/qi crykner; hamacyr\ag]elyv# zirar 0an[nalyv# iraryu mdahycyutoyunner; pajnelyv bidi nyr sdek\acyr\yutoyunneryv hanxes can# yrbeszi mer jykyvyurxi anyun; 10

7-8/2010

hn[e]nen y[ miaon Haoasdani & Swoyu/qi me`* haoeryu mi`&# aol na& pylyr aon cakyutneryu me` yur hao m; gabri# dvoal ergirneryu jykyvyurxner; bedq = mer arjeqner; cidnan# dekoag bahvin$ _rinag ?yumaniy me` me\# arjeqavyr haoer yune]a\ enq* &‰ erci[ &‰ mdavyragan# yusoal marxig & anynq a/a`nyutoan sadara\ en & anyun yunin aox ergrin me`$ Oyuraqan[oyur cakyuti me` nman anyunner bedq = nergaoa]vin# Haoasdani me` &s bedq = nergaoa]vin mer arjeqner;$ M.agyutaoin me\ arjeqner yuninq# yr menq miaon mezi gbahenq$ Aox gnmani megi# yr inq g,ysi inq glse$ Menq bedq = ,ysinq# yrbeszi @darner; mez lsen$ A.,arhi pylyr me\ & wyqr jykyvyurxner; mez lsen# yrbeszi cidnan# yr menq miaon `arxvyk jykyvyurx [enq# aol m.agyuoti der jykyvyurx enq & m.agyuoti pylyr 0agadneryu vra# nyuonisg cidyutoan 0agadi vra me\arjeq a.,adykner yuninq$ AMN-i me` haroyuravyr cidnaganner yuninq# yryn] masin# menq al cakawar [yuninq# dvoal ergri me` miaon cakawar yunin$ Aos hamacyumarner; bedq = ;llan ]adgada,dag m;# yrbeszi mer anyun; par™ra]vi a.,arhyv meg$ Nman a/itner; mez gmken# yrbeszi ,yrhrxag]elyv iraryu hed* haoreni crykner# ardasahmanoan crykner aos

cakawarner; nermyu\enq & dara\enq a.,arhyv meg$ Œ Isg i%n[ grnaq ;sel ?yumaniy hao arjeqneryu masin$ Œ ?yumaniy hanxeb me\ harcanq yuninq# yryvhed& hin xarere i ver haoer; mas gazma\ en aox jykyvyurxin & iren] lyuman xra\ en m.agyuoti me`$ Ev mer amenen me\ cragan qnnaxad; gmna xar™oal Garabed Ibr;ileanyun$ Isg in[ gveraperi Siryuniin# es iren ;sa\ em* in[y%u maorx ergyu had Siryuni [perav$ In™ hamar .ad sireli anyun m;# panasdek\# pao] aveli badmapan# aveli brbdyk & mer m.agyuoti pylyr 0agadneryu vra$ Ev ver`abes in[yu [;sel# yr /yumanahaoern =in# yr Amenaon Haoy] Gatykigys dvin# an 3( dari gr]av kegavarel Syurp +`mia\in; & Swoyu/q;$ Es ergyu ancam cdnva\ em ?yumania & cidem haogagan wyky];# Haoy] egeke]in & zyravyr Anxranigin ar™an;$ Es gyuzei im ]avag]yutoyunners haodnel Der Diraor Srpazani mahvan gabag]yutoamp# yr mydavyrabes ges xar kegavare] ?yumaniy & Byulgariy mer hao cakyutner;$ Œ Aoy# ykpa]oal Srpazan haor D^ Diraor Mardigoan me\ haorenaser m;n =r & ,ysqi me\ varbed$ >ad .nyrhagalyutoyun# ™er syuk jamanag; mez dramaxrelyu hamar$ M^ Der-kyugasoan

Har]azryuo] cryk Hyvhannes Eranoani hed

Œ Baryn Eranoan# min[& ™er crqi masin ,ysel;# gyuzeinq mi qani ,ysq lsel nerga hamajykyvi masin$ Œ Es masnag]el em na& 3 dari a/a` Peoryutyum gaoa]a\ hamajykyvin* Haoasdani] 5( crykner & 5( crykner Swoyu/qi]$ Cideq# a/a`in gar&yr pan; marxgaoin .wyumn em hamaryum# yr irar 0ana[yum enq$ In[ veraperyum = zegyu]yumnerin garyk en linel lav & y[ aonqan lav# meg; garyk es havanel# moyus; y[ aonqan# aveli gar&yr em hamaryum marxgaoin .wyumner;$ Es \anyta]a aox hamajykyvin marxgan] hed# crykneri hed# es [cidem ete [liner hamajykyv; es gary%k =i a/it; cdnel 0ana[el aon cryknerin# yr es gyuzei 0ana[el$ In[bes @rinag es 0ana[e]i tarcmani[ Madlen Caraca.oanin# ™ez hed$ )ana[el qy tarcman[in .ad me\ pan = in™ hamar$ Aosdek egan hin \anytner# nyr \anytner# 2(-3( dari Haoasdani] he/a]a\ marxig# yr aosdek hanxibe]i$ Gaber; mimoan] hed# haoreniqi hed .ad gar&yr em hamaryum craganyutoan hamar$ Œ Baryn Eranoan# aos@r xyuq arjana]el eq a/a`in mr]anagi ŠAmenaceke]ig hadva\;‹ vebi hamar# g,nxrei badmel# te

in[bes \nve] veb; crelyu cakawar;# i%n[; ner.n[e] ™ez$ Œ Veb; sgsel em crel 6 dari a/a` & aox aranqyum ergyu aol cirq em crel# yr hradaragvel en & ver`abes garyka]a avardel & veb;# yryvhed& in™ hamar \anr =r aos crqi vra a.,adel# .ad \anr qani yr badmyum = im mi xjpa,dyutoan masin$ Es meg dari [em qaolel^ ydqers gydrva\ ba/gel em hivanxany]yum & es ba/ga\ desnyum =i# te im na,gin marmin; .ad nman = mer ergrin# yr; ydqer [yuni a/a` [i cnyum# yr tara,agalyum = an;nxhad# yr irar vra gragyum en# heka.r`yum en wyr™yum anel & 0i.d aox pan;* virahadyutoyun & tara, maqrel in™ hed en anyum & es agama zca]i# yr im marmin;# na& im ergirn = yu es hasga]a# yr es gqaolem & a/a`van; glinem# ete es im diry`; ,ysdyvanem mekqers$ Ev aon amen;* tara,yd verqer;# yr havaqva\ = im me` es hadyu]yum =i hamaryum & hasganyum =i# ete es angek\yren ,ysdyvanem diry`; im mekqer;# nyri] ydqi ggancnem# har] =r im ydqer; gdrely%u en# te [=# es qaolely%u em aol&s# te [= & es aox @rvani] sgse]i crel$ Es cravyr ,ysdyvanyutoyunner =i anyum$ Aos cyr\;# yr mr]anag = sda]el* cravyr ,ysdyvanyutoyunner en & es va,enyum em nyuonisg aos mr]anagi hamar$ {i pa]a/vyum# yr mi aol goanqyum hre.dag; in™ ca yu asi# yr xyu qy var™; arxen sda]el es# xyu mr]anag es sda]el# pao] es .ad =i yuzyum# yr im ergir; aoxbes

,ysdyvani ir mekqer;$ Es im marmin; xrel =i ergris vi0agyum & ,ysdyvanyum =i# yrbeszi marmins .dgvi & .ad =i yuzyum# yr im ergri yukekner; &s ,ysdyvanen iren] mekqer;# yrbeszi irenq =l .dgven# mer ergri marminn =l .dgvi & irenq =l gancnen yu a/a` cnan$ Aos masin =r veb;$ Œ Isg hyuos yuneiq# te ™er a.,adanq; mr]anag = .ahelyu & aon =l a/a`in mr]anag$ Œ Es hyuos [yunei# yr cyr\s mr]anag = .ahelyu# a/a`in hertin# yr .ad [em havadyum arxar mr]yumnerin# mez myd xjpa,dapar .ad gar&yr en ;ngeragan# paregamagan gaber;$ Han™najykyvi anxamneri] sagaon aonbisi gar\iqner ekan^ bryfesyr craganaced;# ete in™ asyum = te* sa im garxa]a\ a/a`in cirqn =# yr =`er; w[anyum =in im ar]yunqneri]# es in™ .yova\ em zcyum# yryvhed& es [em crel mr]anag sdanalyu hamar# crel em cet meg ;nter]yki hamagelyu im zca]yumneryv & xebi Asdva\ danel$ Yuri. nbadag [em yune]el$ Œ Dekega]anq# yr crqer; xe/&s [en dbacrva\$ Œ Aos cirq; xe/&s dbacr;va\ [=$ Aos mr]yuot; xe/&s [dbacrva\ crqeri mr]yuot =$ Ara Aprahamoan; bardaxir baoman = xrel# yr [hradaragva\ crqeri mr]anapa.,yutoyun lini$ Œ Xar™oal .nyrhavyryum em ™ez mr]anagi a/tiv & maktyum garelvyuon [aw .ad ;nter]ykner yunenaq & hasneq ™er nbadagin$ M^ k^ 7-8/2010

11

¶ðàÔܺðÆ Ð²Ø²Ð²ÚÎ²Î²Ü 5-ð¸ вزÄàÔàìÆ Ð²Úî²ð²ðàôÂÚàôÜÀ г Ù³ Åá Õá íÇ Ù³ë ݳ ÏÇó г Û³ë ï³ ÝÇ »õ ê÷ Ûáõé ùÇ ·ñáÕ Ý» ñÁ í»ñë ïÇÝ Ù»Ï ï»Õ í»É »Ý سÛñ Ð³Û ñ» ÝÇ ùáõÙª ÙÇ ³ íáñ í³Í ³ÛÝ ·Ç ï³Ï óáõ ÃÛ³Ùµ, áñ Ñ³Û ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ Ù»ñ ÅáÕáíñ¹Ç Ñá·»õáñ ÙÇç ݳ µ»ñ¹Ý ¿ »õ Ýñ³ ³½ ·³ ÛÇÝ á·áõ, Ñ³Û ñ» ݳ Ï»ñï »ñ³ ½³Ýù Ý» ñÇ, µ³ ñá Û³ ϳÝ, Ñá ·»Ù ï³ íáñ ³ñ Å»ù Ý» ñÇ áõ Ó· ïáõÙ Ý» ñÇ ç³ Ñ³ ÏÇ ñÁ£ ²Ûë ¹³ ñ³ íáñ ³é³ ù» Éáõ ÃÛ³Ý Ï³ñ»õáñáõ ÃÛáõ ÝÁ Ýáñ µá í³Ý ¹³ Ïáõ ÃÛáõÝ ¿ ëï³ Ýáõ٠ѳï ϳ å»ë ³Û ëûñ, »ñµ г Û³ë ï³ ÝÁ, ݳ Ëáñ¹ ¹³ ñ³ í»ñ çÇ Í³Ýñ ÷áñ Óáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ Ñ³Õ Ã³ ѳ ñ» Éáí, ù³ÛÉ ³é ù³ÛÉ Ï»ñ ïáõÙ »õ ³ë ïÇ ×³ ݳ µ³ñ ³Ù ñ³åÝ ¹áõÙ ¿ Çñ å» ï³ Ï³ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ£ ø³ Õ³ ù³ Ï³Ý ³Ûë Ñ³Ý ·³ Ù³Ý ùÁ ·ñ³ í³ Ï³ÝÝ ¿ ѳ Ûáõ ÃÛ³Ý ëï»Õ ͳ ·áñ ͳ Ï³Ý áõ Å» ñÇ Ñ³ Ù³ËÙ µÙ³Ýª Ç ß³Ñ Ù»ñ ³½ ·³ ÛÇÝ Ýå³ ï³Ï Ý» ñÇ Çñ³ ·áñÍ Ù³Ý »õ ³ñ ų ݳ å³ ïÇí Ý»ñ ϳ Ûáõ Ã۳ݪ ³ñ³ ·á ñ»Ý í» ñ³ ÷áË íáÕ Å³ Ù³ Ý³Ï Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ ï»ùë ïáõÙ£ ºÉ Ý» Éáí ³Ûë ·» ñ³ ϳ Ûáõ ÃÛáõ ÝÇó, ѳ Ù³ Åá Õá íÁ µ³ñÓñ ¿ ·Ý³ ѳ ïáõÙ Ñ³Û ñ» ÝÇ Çß Ë³ Ýáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ »õ ѳ ë³ ñ³ ϳ Ï³Ý áõ Å» ñÇ, Ç Ù³ë ݳ íá ñǪ ÐÐ ê÷Ûáõé ùÇ Ý³ ˳ ñ³ ñáõ ÃÛ³Ý »õ г Û³ë ï³ ÝÇ ·ñáÕ Ý» ñÇ ÙÇ áõ ÃÛ³Ý ·áñ Íáõ Ý» áõ ÃÛáõ ÝÁ, áñÁ Ýå³ ï³ Ï³ÙÕ í³Í ¿ Ð³Û ñ» ÝÇùê÷ Ûáõéù ѳ ñ³ µ» ñáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ Ëá ñ³ó Ù³ ÝÁ, Ùï³ íáñ »õ ϳ½ Ù³ Ï»ñå ã³ Ï³Ý Ý» ñáõ ÅÇ Ñ³ Ù³ËÁÙµ Ù³ ÝÁ, ³½ ·³Ý å³ëï Íñ³· ñ» ñÇ Ùß³Ï Ù³ÝÝ áõ Çñ³ ·áñÍ Ù³ ÝÁ£ ²Û ëû ñÇ Ý³Ï Íñ³· ñ» ñÇ ³ñ¹ Ûáõ ݳ í»ï ÁÝ Ã³ó ùÇ »õ Ñ» é³Ý ϳ ñÇ ³é³ç ݳ Ñ»ñà ·Ç ï³Ï óáõ Ùáí, ѳ Ù³ Åá ÕáíÝ Áݹ· ÍáõÙ ¿ Ù»ñ Áݹ ѳ Ýáõñ Ùß³ Ïáõ ó ÛÇÝ Ï»Ý ë³ ï³ ñ³Í ùÇ å³Ñ å³Ý Ù³ ÝÁ, ѳñë ï³ó Ù³ ÝÁ »õ ½³ñ ·³ó Ù³ ÝÁ ÙÇï í³Í ·áñ Íá Õáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ ³ç³Ï óáõ ÃÛ³Ý Ññ³Ù³Û³Ï³ÝÁª Ñ³Û ñ» ÝÇ å» ïáõ ÃÛ³Ý »õ ê÷ Ûáõé ùÇ ³½ ·³ ÛÇÝ- ѳ ë³ ñ³ ϳ Ï³Ý Ï³ éáõÛó Ý» ñÇ ÏáÕ ÙÇó£ ²Û¹ åÇ ëÇ ·áñ Íá Õáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁª ÏÁñ ó Ï³Ý Ã» Ññ³ ï³ ñ³Ï 㳠ϳÝ, ï³ Õ³Ý ¹³ íáñ ³Ý ѳï Ý» ñÇ Ã» Ùß³ Ïáõ ó ÛÇÝ ûç³Ë Ý» ñÇ Ëñ³ Ëáõë Ù³Ý ù³ Õ³ ù³ ϳ Ýáõ ÃÛáõ ÝÁ,

12

7-8/2010

Ù» ͳ å»ë ϳ ñáÕ »Ý Ýå³ë ï»É ³½ ·³ ÛÇÝ ³é³ ç³ ¹Ç Ùáõ ÃÛ³ÝÝ áõ ѳ Û³ å³Ñ å³ Ýáõ ÃÛ³ ÝÁ ÇÝã å»ë г Û³ë ï³ ÝÇ Ð³Ý ñ³ å» ïáõ ÃÛáõ ÝáõÙ »õ ²ñ ó³ ËáõÙ, ³ÛÝ å»ë ¿É ³ß ˳ñ ÑÇ ï³ñ µ»ñ ÙÇ çû ñ» ³ Ï³Ý Ý» ñáõ٠ѳ Ù³ éá ñ»Ý ·á Û³ï»õáÕ ·³Õ Ãû ç³Ë Ý» ñáõÙ£ Ø»Ýù ³é³ÝÓ Ý³ ѳ ïáõÏ Ï³ñ»õáñáõ ÃÛáõÝ »Ýù ï³ ÉÇë Ñ³Û ÇÝù Ýáõ ÃÛ³Ý ³Ù» ݳ ½á ñ»Õ ·ñ³ í³ Ï³ ÝǪ ѳ Ûáó É»½ íÇ Ñ³Ý ¹»å ·áõñ ·áõ ñ³Ý ùÇ »õ å³ ï³ë ˳ ݳï íáõ ÃÛ³Ý ëϽ µáõÝ ù³ ÛÇÝ ¹Çñ ùá ñáß Ù³ ÝÁ£ Æ Ñ³ Ï³Ï ßÇé ûï³ ñ³ É» ½áõ ÏÁñ Ãáõ ÃÛ³ ÝÁ, Ûáõ ñ³ ù³Ýã Ûáõñ É»½ í³ Ï³Ý ½Ç çáõ٠ϳ٠ݳ ѳÝç ÑÕÇ ¿ ³å³ ·³ ÛÇ Í³Ý ñ³ ·áõÛÝ Ñ»ï»õ³Ýù Ý» ñáí, áñÇ Ëáñ »õ ³Ù µáÕ ç³ Ï³Ý ·Ç ï³Ï óáõ ÃÛ³Ùµª г Û³ë ï³ ÝÇ »õ ê÷ Ûáõé ùÇ Ñ³Ý ñáõ ÃÛáõ ÝÁ áõß ³¹ ñáõ ÃÛ³Ùµ Ñ»ï»õáõÙ ¿ Ù»ñ ³½ ·³ ÛÇÝÏñ ó Ï³Ý µÝ³ ·³ í³ éÁ ³ñ ¹Ç ³ ϳ ݳó Ý» Éáõ ù³Û É» ñÇݪ í» ñ³ ѳë ï³ ï» Éáí Çñ ³ÛÝ ÙÇ ³ë ݳ Ï³Ý »É³ Ï» ïÁ, áñÇ Ñ³ Ù³ Ó³Ûݪ ѳ Ûáó É» ½áõÝ Ñ³Û Åá Õáíñ ¹Ç ·á Û³ å³Û ù³ ñÇ, ÙÇ ³ë ݳ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý »õ Ùß³ Ïáõ ó ÛÇÝ ÇÝù ݳ ·Ç ï³Ï óáõ ÃÛ³Ý ³Ý ÷á ˳ ñÇ Ý» ÉÇ ½ÇݳÝáóÝ ¿, áõë ïÇ»õª ·» ñ³ ·áõÛÝ å» ï³ Ï³Ý ³ñ Å»ù£ (г Ù³ Åá Õá íÇ å³ï íÇ ñ³Ï Ý» ñÁ ÉÇ á íÇÝ ÏÇ ëáõÙ »Ý ³Ûë ³éÇ Ãáí Ð¶Ø Ý³Ë³ ·³ Ñáõ ÃÛ³Ý Ù³Û ñ» ÝÇ É»½ íÇ Ù³ ëÇÝ Ñ³Û ï³ ñ³ ñáõ ÃÛ³Ý Ùï³ Ñá ·áõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ): ²ñ ¹Ç ³ß ˳ñ ÑáõÙ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý Ùß³ Ïáõ ó ÛÇÝ Ñ³ë ó»Ý ¿°É ³í» ÉÇ ß»ß ï³¹ ñ» Éáõ, ų Ù³ ݳ ϳ ÏÇó ÁÝ Ã»ñ óá ÕÇÝ »õ ѳï ϳ å»ë Ýáñ ë»ñÝ ¹ÇÝ Ñ³Û ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý É³ í³ ·áõÛÝ ÝÙáõß Ý» ñÇÝ Ùá ï»ó Ý» Éáõ Ýå³ ï³ Ïáí, Ù»Ýù Ññ³ ï³å »Ýù ѳ Ù³ ñáõÙ Ñ³Û ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý ÇÝ ï»ñ Ý» ï³ ÛÇÝ ·ñ³ ¹³ ñ³Ý ÑÇ٠ݳ¹ ñ» Éáõ ·³ Õ³ ÷³ ñÁ, áñÁ Ù»Ï ÙÇ ³ë ݳ Ï³Ý ¹³ß ïáõÙ ÏÝ»ñ ϳ Û³ó ÝÇ Ù»ñ ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý Ó»éù µ» ñáõÙ Ý» ñÁ »õ Ù» ͳ å»ë ÏÁÝ ¹³ñ Ó³ ÏÇ Ýñ³ ѳ ë³ ñ³ ϳ Ï³Ý Ý»ñ ·áñ Íáõ ÃÛ³Ý ß³ é³ íÇ ÕÁ£ ò³Ý ϳ ÉÇ ¿, áñ ê÷ Ûáõé ùÇ Ý³ ˳ ñ³ ñáõ ÃÛáõ ÝÁ »õ жØ-Ý Ñ³ Ù³ ï»Õ Ùß³ Ï»Ý ³Û¹ åÇ ëÇ Ý³ ˳ ·Çͪ ѳ Û» ñ»Ý, ³Ý· É» ñ»Ý, éáõ ë» ñ»Ý »õ ³ÛÉ É» ½áõ Ý» ñáí, ÇÝ ãÁ

³é³ í»É ϳñ»õáñ íáõÙ ¿ ѳ Ûáó ·ñ³ ïåáõ ÃÛ³Ý 500-³Ù Û³ ÏÇ ÙÇ çá ó³ éáõÙ Ý» ñÇÝ ÁÝ ¹³ é³ç »õ ϳ ñáÕ ¿ ³í» ɳó Ý»É Ñ» ï³ùñù ñáõ ÃÛáõ ÝÁ Ù»ñ »ñÏ ñÇ áõ Ýñ³ Ùß³ ÏáõÛ ÃÇ Ñ³Ý ¹»å£ ¶ñá ÕÇ »õ ·ñ³ ϳ Ýáõ ÃÛ³Ý ù³ Õ³ ù³ óÇ ³ Ï³Ý å³ ï³ë ˳ ݳï íáõ ÃÛ³Ý ·Ç ï³Ï óáõ Ùáíª Ù»Ýù Ù»ñ ½á ñ³Ï óáõ ÃÛáõÝÝ »Ýù ѳÛï ÝáõÙ ²ñ ó³Ë Û³Ý ÑÇ٠ݳ ѳñ óÁ å³ï Ù³ Ç ñ³ í³ Ï³Ý ³ñ ¹³ ñáõ ÃÛ³Ý ¹Çñ ù» ñÇó »õ µ³ ó³ é³ å»ë ˳ Õ³Õ ÙÇ çáó Ý» ñáí Éáõ Í» Éáõ ÐÐ ç³Ý ù» ñÇÝ, ÙÇ ³ ų Ù³ Ý³Ï ¹³ ï³ å³ñ ï» Éáí é³½ Ù³ ï»Ýã »õ ³· ñ» ëÇí áïÝÓ ·áõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ È»é ݳ ÛÇÝ Ô³ ñ³ µ³ ÕÇ Ð³Ý ñ³ å» ïáõ ÃÛ³Ý Ñ³Ý ¹»å, ÇÝã å»ë ݳ»õ Ùï³ Ñá ·áõ ÃÛáõÝ ³ñ ï³ Ñ³Û ï» Éáí ÙÇ ç³½ ·³ ÛÇÝ áñáß Ï³ éáõÛó Ý» ñÇ ÏáÕ ÙÇó ³Û¹ ·áñ Íá Õáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÇ áã ѳ Ù³ñ Å»ù ·Ý³ ѳ ï³ Ï³Ý Ý» ñÇ Ï³ å³Ï óáõ ÃÛ³Ùµ, ÇÝ ãÁ ϳ ñáÕ ¿ ³ÝáõÕ Õ³ ÏÇ á ñ»Ý Ëñ³ Ëáõ ë»É å³ ï» ñ³½ ÙÇ Ññ ÓÇ· Ý» ñÇÝ£ г Ûáó ó» Õ³ë å³ Ýáõ ÃÛ³Ý 95³Ù Û³ ÏÇ ï³ñáõÙ, ǵñ»õ å³ Ñ³Ý ç³ ï»ñ ų é³Ý ·áñ¹ Ý» ñÁ Ù»ñ Ù» Ïáõ Ï»ë ÙÇ ÉÇ áÝ Ý³ ѳ ï³Ï Ý» ñÇ, ÙÇ ç³½ ·³ ÛÇÝ ÁÝ ï³ ÝÇ ùÇ µá Éáñ ³Ý ¹³Ù Ý» ñÇÝ »õë Ù»Ï ³Ý ·³Ù ÑÇß»óÝáõÙ »Ýù ³Ûë ß³ ñáõ Ý³Ï íáÕ á×Ç ñÇ ×³Ý³ã Ù³Ý »õ ѳ ïáõó Ù³Ý ³Ý ų Ù³Ý ó» ÉÇ Ï³ñ»õáñáõ ÃÛáõ ÝÁ: ²ñ ¹Ç ³ß ˳ñ ÑÇ Ù³ñ ï³Ñ ñ³ í»ñ Ý» ñÇÝ Ç Ñ³Ý ¹Ç ٳݪ ¶ñáÕ Ý» ñÇ Ñ³ Ù³ Ñ³Û Ï³ Ï³Ý 5-ñ¹ ѳ Ù³ Åá Õá íÇ Ù³ë ݳ ÏÇó Ý» ñÁ Ïñ ÏÇÝ ÷³ë ïáõÙ »Ý, áñ Ñ³Û Åá Õá íáõñ ¹Á áõ Å»Õ ¿ Çñ ³½ ·³ ÛÇÝ ÑÇ٠ݳ ñ³ñ »õ Ñ³Û ñ» ݳ Ï»ñï ³ñ Å»ù Ý» ñÇ Ñ³Ý ¹»å áõ Ý» ó³Í ѳ í³ ï³ñ Ùáõ ÃÛ³Ùµ »õ ų Ù³ ݳ ϳ ÏÇó ÏÛ³Ý ùÇ å³ Ñ³Ýç Ý» ñÇ Ñ»ï Ýá ñ³ ݳ Éáõ ï³ Õ³Ý ¹áí, áñÁ ÝáõÛÝ å»ë ¹ñë»õáñ í»É ¿ å³ï Ùáõ ÃÛ³Ý ÁÝ Ã³ó ùáõÙ£ ²Ûë ѳ Ùá ½áõ Ùáí ¿É Ù»Ýù ³í³ñ ïáõÙ »Ýù ѳ Ù³ Åá Õá íÇ ³ß ˳ ï³Ýù Ý» ñÁª Ù»ñ ·ñ³ ϳÝ, Ùß³ Ïáõ ó ÛÇÝ »õ ³½ ·³ ÛÇÝ- ѳ ë³ ñ³ ϳ Ï³Ý å³ñ ï³ Ï³ Ýáõ ÃÛáõÝ Ý» ñÁ ß³ ñáõ ݳ Ï» Éáõ Ù»ñ Ïá ãÙ³ÝÝ áõ ³é³ ù» Éáõ ÃÛ³ ÝÁ ·Ç ï³ ÏÇó Ñ³Û ·ñá ÕÇÝ í³ Û»É ³ÝÙÁ ݳ óáñ¹ ѳ í³ ï³ñ Ùáõ ÃÛ³Ùµ£ Ì³Õ Ï³ Óáñ, 2010Ã., 2 Ñáõ ÉÇ ëÇ

IULIE aUgUst 2010

pUbLIca ÞIE bILIngvà a UnIUnII armEnILor dIn românIa

Anul acesta slujba din Duminica de Sfînta Maria a fost oficiată, la Hagigadar de Episcop Natan Hovanesian, afl at în vizită pastorală în calitate de candidat la funcţia de şef spiritual al Bisericii Armene din România post rămas vacant după decesul, în luna mai, a IPS Arhiepiscop Dirayr Mardichian.

Episcopul Natan a fost însoţit la Suceava de preot vicar Bogdan Ezras şi preot Radu Krikor Holca. La slujbă a fost prezent şi preot Azat Mandalian şi protoiereu Avedis Mandalian de la Constanţa.

7-8/2010

13

EXPOZIŢIE DE FOTOGRAFII Autor:

BAKHŞI KHACHATRYAN Tert”(Gazeta Literară), organ al Uniunii Scriitorilor din Armenia.

Cele 56 de fotografii din actuala expoziţie reprezintă o mică parte din

(foto 1), Zahrad, Hrachia Hovhannisyan, Martiros Saryan (foto 2), Sos Sargsyan, Mher Mkrtchyan (foto 3), Ohan Duryan etc. Ne-au impresionat, de asemenea, imaginile din Stepanachert, Şuşi şi, în general, ale unor militanţi din Arţakh, adevărate mărturii ale celor ce au luptat pentru independenţă. Această galerie de fotografii ale talentatului şi dăruitului artist a rămas gravată în amintirea multora dintre noi.

Madeleine KARACAŞIAN

Încă înainte de deschiderea lucrărilor celei de-a Cincea Conferinţe panarmene a scriitorilor de la Dzaghcaţor, prima manifestare organizată de Uniunea Scriitorilor din Armenia a fost vernisajul expoziţiei de fotografii ale fotoreporterului BAKHŞI KHACHATRYAN, amenajată în holul Casei de creaţie a scriitorilor, acolo unde aveam să locuim 5-6 zile cei mai mulţi dintre noi.

Cuvîntul de deschidere a fost rostit de d-l Levon Ananyan, preşedinte al Uniunii, neobosita şi eficienta noastră gazdă de pe întreg parcursul Conferinţei, cel ce s-a interesat personal de primirea, cazarea şi condusul la aeroport, de confortul şi buna dispoziţie a participanţilor.

D-l L.Ananyan a vorbit despre parcursul creator al artistului-fotograf Bakhşi Khachatryan, care şi-a legat întreaga viaţă de fotografia de presă şi, mai ales, de viaţa literară şi artistică din Armenia.

Aveam să aflu că maturul artistfotograf de astăzi l-a avut ca maestru pe talentatul şi prolificul Poghos Poghosyan, pe care am avut plăcerea să-l cunosc în anii 1970-80, cînd era fotoreporterul gazetei „Hayreniki Ţayn” (Glasul Patriei) din Erevan, la care colaboram cu veşti din viaţa comunităţii armene din România.

Amintesc că, de trei decenii, Bakhşi Khachatryan publică cu regularitate fotografii în săptămînalul “Grakan

14

7-8/2010

rodul creaţiei celor aproape cinci decenii de viaţă a apreciatului reporter al lumii literare şi artistice armene. Aceste fotografii sînt selectate cu rigoare şi cei care am trecut prin faţa lor de cîteva ori pe zi ne-am bucurat să admirăm chipurile unor personalităţi marcante ale literelor, artelor şi scenelor armene din ultimele decenii, cum ar fi Hrant Matevosyan

ARA DINKjIAN va concerta la PLAI Festival de la Timişoara ARA DINKjIAN este cunoscut cel mai mult ca fondator şi lider al influentului grup instrumental NIGHT ARK, o formaţie de jazz care a spart multe bariere în anii 80-90, prin fuziunea cu rădăcinile muzicii anatoliene. Compoziţiile sale au fost înregistrate de muzicieni de top, printre care Eleftheria Arvanitaki, Sezen Aksu şi Demis Roussos, în 13 limbi diferite, dovedind că, până la urmă, muzica este limbajul universal. Cu unul dintre hiturile sale, „Homecoming” (mai cunoscut în lume sub numele „Dinata Dinata”), a fost ales să închidă ceremonia de închidere a jocurilor Olimpice de la Atena din 2004.

Decernări de medalii şi diplome de onoare

J

oi, 1 iulie a.c., d-l Serj Sargsyan, preşedintele Republicii Armenia, sa întîlnit cu un grup de scriitori armeni din străinătate care, în zilele de 28 iunie- 3 iulie, au participat, în staţiunea Dzaghcaţor, la cea dea 5-a Conferinţă Pan-armeana a scriitorilor. In imaginea de sus: Rîndul 1 (de la stînga la dreapta): d-l Levon Ananyan, preşedinte al Uniunii Scriitorilor din Armenia, d-na Hasmic Pogosyan, ministru al culturii, dl Serj Sargsyan, preşedinte al Republicii Armenia, d-l Robert Haddegian (Turcia), d-na Hranoush Hakobyan, ministru al Diasporei, d-l Sarkis Ghiragosian (Liban), d-na Anoush Nakkashian (Israel). Rîndul 2 (de la stînga la dreapta): d-l Osheen Keshishian (SUA), d-l Norayr Adalyan (Armenia), d-l Vardan Hakobyan (Karabagh), d-l Manuel Atamian (Anglia), d-l Varand Kiurkgian (Iran), d-l Varujan Vosganian (România) și d-l Berdj Terzian (Egipt).

Donaţie a armenilor din România şi Argentina pentru o şcoală din Erevan

Anul trecut, în luna iunie publicam în Ararat raportul financiar privind stîngerea unei sume de bani din România pentru Fondul Armenia, program coordonat de Garabet Haciaturian. În final s-au strîns 3000 de dolari care s-au adăugat altor 3000 de dolari, donaţi de armeni originari din România şi stabiliţi în Argentina (coordonator dl.Jorge Vartparonian – reprezentant al Fon-

dului în Argentina) Suma de 6000 de dolari a fost destinată să echipeze cu calculatoare şi echipamente periferice o

şcoală din Erevan Sîntem în măsură să prezentăm, în imagini, îndeplinirea acestei nobile misiuni, Şcoala Argentiniană din Erevan beneficiind de dotările respective.

Reprezentanţii Fondului au mulţumit, printr-o scrisoare domnilor Garabet Haciaturian din România şi Jorge Vartparonian – originar din România , stabilit în Argentina – pentru contribuţia lor la îndeplinirea proiectului propus.

A.

Printr-un ordin al d-nei Hranuş Hacobyan, Ministru al Diasporei din Republica Armenia, au fost decernate următoarele medalii de aur „William Saroyan” şi diplome de onoare unor participanţi la cea de-a Cincea Conferinţă Pan-armeană a Scriitorilor Au obţinut medalia de aur „William Saroyan”: – Torkom Postanjian (SUA), – Toros Toranian (Siria), – Levon Ananyan şi Aram Arsenyan (Armenia) Au primit diplome de onoare ale Ministerului Diasporei din Republica Armenia următoarele persoane: – Vardan Hacobyan (Arţakh), – Madeleine Karacaşian (România), – Gevorg Snkhcian (Georgia), – Robert Haddegian (Turcia), – Dikran Gaboian (Siria), – Sarkis Ghiragosian (Liban) – Varand (Iran).

Diplomele au fost decernate persoanelor amintite pentru marea lor contribuţie la dezvoltarea colaborării dintre Armenia – Diaspora, la activitatea de stabilire şi consolidare a legăturilor literar-culturale.

Decernarea medaliilor şi a diplomelor a fost făcută de către d-na Hranuş Hacobyan, ministru al Diasporei, la Dzaghcaţor, în ziua de marţi 29 iunie, după festivitatea de inaugurare a celei de-a Cincea Conferinţe Pan-armene a Scriitorilor.

Joi, 1 iulie, după una dintre reuniunile celei de-a Cincea Conferinţe Panarmene a scriitorilor de la Dzaghcaţor – „Literatura armeană – citadelă a armenilor”, d-l Levon Ananian, preşedinte al Uniunii Scriitorilor din Armenia, în numele d-nei Hasmik Pogosyan, Ministru al Culturii din Republica Armenia, a decernat medalii de aur următoarelor personalităţi: - Seda Vermişeva (Rusia), - Varujan Vosganian (România), - Norek Gasparyan (Arţakh).

Amintim că lucrările Conferinţei au avut loc în zilele de 28 iunie-2 iulie.

M.K. Nota red.: Vom reveni cu amănunte despre conferință în numărul viitor.

7-8/2010

15

Vizita Preacuviosului Părinte Arhimandrit Datev Agopian în România „Poporul armean nu va muri niciodată.

Văd că tinerii din generaţiile de acum sînt mai armeni decît sîntem noi”. Acestă afirmaţie este parte din discursul pe care Preacuviosul Părinte Arhimandrit Datev Agopian, care acum slujeste în Olanda, l-a avut în Biserica armeană din Piteşti.

O afirmaţie asemănătoare a făcut şi la Bucureşti „Nu înţeleg de ce toată lumea spune că peste tot se închid uşile cînd e vorba de naţia armeană. Eu văd cum tocmai am deschis uşile a două noi biserici în Olanda”.

Este minunat să întîlneşti oameni ce vin cu aceste convingeri. Auzindu-l vorbind am avut bucuria unei prospeţimi de care cred ca este mare nevoie în comunitatea din România. Discursul l-a ţinut într-o „arevmîtahayeren” (armeană vestică) atît de limpede, încît şi cei ce nu au mai vorbit de mult timp limba armeană au spus că au înţeles ideile mesajului ce il transmitea.

Părintele Arhimandrit Datev Agopian s-a născut la Bagdad, în Irak. A urmat cursurile de teologie de la Ecimiadzin, fiind unul din discipolii Sanctităţii Sale Catolicosului Vasken I, cel ce s-a născut pe pămînt românesc. Deoarece era un student eminent, a fost ulterior trimis să îşi continue studiile teologice la Universitatea din Geneva, Elveţia. Cînd şi-a încheiat studiile, primul loc în care a fost trimis ca „soldat al Lui Dumnezeu” a fost Franţa. După aproximativ şapte ani – dacă am înţeles bine – a fost relocat în Olanda. Unul dintre motivele trimiterii sale în Olanda a fost acela că era nevoie de cineva care să cunoască limbile arabă, kurdă şi turcă, limbile vorbite de unii din armenii stabiliţi acolo. La acestea se adăugă şi cunoaşterea limbilor franceză şi engleză, dar şi flamandă, fiind de aproximativ 5 ani în Olanda. Pentru meritele sale, preacuvioşia sa este pe lista celor ce vor fi ordinaţi la rangul de Episcop în luna octombrie a acestui an.

Pentru cei ce nu sînt în cunoştiinţă de cauză, menţionez că venirea preacuvioşiei sale pe plaiurile româneşti a avut loc datorită faptului că face parte din cei trei candidaţi propuşi de Sanctitatea Sa Catolicosul Karekin al II-lea la postul de şef al Bisericii Armene din România. O

16

7-8/2010

altă precizare: de acum înainte episcopia României se va despărţi de cea a Bulgariei şi deci va exista cîte un Srpazan (Episcop) al fiecărei ţări, spre deosebire de cum a fost pînă acum.

Atît la Bucureşti, cît şi la Piteşti, pe timpul discuţiei directe cu comunitatea, au existat voci care l-au întrebat pe preacuviosul părintele Agopian, în cazul în care va fi numit în funcţie, cum se va raporta la şcoala armeană. Acesta a răspuns că are convingerea că nu există nici biserică dacă nu există şcoală armeană şi că acordă o mare importanţă şcolii. Deoarece referirea oamenilor s-a făcut şi în legătură cu faptul că slujba este în limba armeană şi puţini o înţeleg în întregime, preacuviosul părinte a precizat că este necesar să fie măcar auzită limba armeană şi slujba să fie, deci, în limba armeană.

Cît despre înţelegerea „Badarak”-ului (Sfintei Liturghii) a spus că preacuvioşia sa este profesor de teologie şi că se va ocupa de răspîndirea şi explicarea religiei armene între credincioşii săi, aşa cum a făcut timp de un an în Armenia cînd, seară de seară, timp de cîte o oră a vorbit pe această temă la televiziune. A fost întrebat şi cum s-ar acomoda aici în cazul în care ar fi ales ca şef al Bisericii Armene din Romania şi, cu foarte mult calm şi bunăvoinţă a spus că el este un „soldat al Lui Dumnezeu” şi că acolo unde este trimis de Sanctitatea Sa Catolicosul, el merge cu inima deschisă, nefiind, deci, legat de lucrurile pămînteşti.

Aşa cum a spus domnul Varujan Vosganian, prezenţa preacuviosului părinte Agopian în România este şi un bun „schimb de experienţă” pentru comunitatea din ţara noastră şi cea din Olanda.

Astfel, aflînd despre noi, părintele, la rîndul său, ne-a împărtăşit despre armenii pe care îi are în păstorie în Olanda şi ne-a asigurat că le va vorbi şi lor, chiar duminica ce vine, despre vizita sa în România.

Despre comunitatea din Olanda, am aflat că în oraşul Almelo, la Liturghie, duminica, sînt prezenţi în jur de 500 de credincioşi, lucru care este minunat, aş spune eu. Şi acolo există şcoală armenească de sîmbătă-duminică ce numără 120 de elevi. În plus, cum am menţionat mai sus, părintele Arhimandrit a spus că urmează

să se mai deschidă încă două biserici armeneşti. Există 20.000 de armeni în Olanda, iar o parte din tinerii armeni s-au constituit într-o Asociaţie a tinerilor Bisericii armene.

Fiind întrebat despre impresiile cu care pleacă din România, a spus că a fost foarte plăcut impresionat de biserica pe care noi o avem în Bucureşti, dar şi de căldura comunităţii şi că îi pare rău cînd se gîndeşte că nu se prea cunoaşte în lume despre comunitatea de aici. Ne-a asigurat că de acum, cunoscînd preacuvioşia sa însuşi locurile, va vorbi despre ele celor ce-i va întîlni. A mai spus că anterior venirii, auzise legat de România de

la Sanctitatea Sa Vasken I despre faimosul cuvînt „mămăligă”, iar în legătură cu locaţiile, despre Bucureşti şi Suceava.

Predica părintelui Arhimandrit Datev Agopian a fost foarte frumoasă şi aş vrea să redau în continuare cîteva din frazele pe care le-a spus. Ne-a împărtăşit că de multe ori şi-a pus întrebarea de ce armenii sînt răspîndiţi în toată lumea, întrucît nu există colţ unde să nu găseşti armeni. Răspunsul l-a primit în urma rugăciunilor şi acesta este următorul: „Armenii sînt poporul Lui Dumnezeu, de aceea ei nu ţin de pămînt şi deci pot exista oriunde”. În plus, „armenii sînt ca sarea în bucate. Aşa cum sarea dă gust mîncării, tot aşa armenii dau gust locului în care se aşează”. Despre natura omului, domnia sa a făcut următoarea afirmaţie: „Omul are două părţi ale sufletului: unul cu care vorbeşte direct cu Dumnezeu şi celălalt prin care se exprimă prin limba armeană. De aceea este necesar ca fiecare armean să cunoască şi limba armeană.”.

Pentru a ne întări credinţa preacuviosul părinte a spus: „Omul care se roagă şi merge la biserică rămîne mereu tînăr.

Este posibil să i se albească părul, dar sufletul îi rămîne mereu tînăr.”. În Turcia, frumoasa mănăstire Ahtamar ce se află pe o insulă a lacului Van a fost restaurată din fondurile statului turc, iar pe 19 septembrie urmează să aibă loc un pelerinaj. Preacuviosul părinte Agopian a fost întrebat ce părere are de acest lucru şi dacă este periculos pentru armeni să vină la acest pelerinaj. Răspunsul preacuvioşiei sale a fost foarte senin şi optimist: „Eu voi merge!”. Deci, cei care vor vrea să îl revadă pînă la noi hotărîri, pot participa la acest pelerinaj.

Impresia generală pe care părintele Arhimandrit Datev Agopian a lăsat-o a fost una bună, toată lumea apreciind că este un om blînd şi deschis, deşi la Bucureşti a fost un fel de „barieră de comunicare”, întrucît nu a fost tradus discursul său, iar toate discuţiile ulterioare s-au purtat în limba armeană. În continuare, aşteptăm să-i cunoaştem şi pe următorii doi „candidaţi” ce urmează să vină. Abia în urma celor trei vizite comunitatea armeană din Romania va decide asupra alegerii sale. Pînă atunci, însă, ne bucurăm pentru vizita făcută de Preacuviosul părinte Arhimandrit Datev Agopian în România.

Hasmig DANIELIAN

Comunicat: Alegerea noului Eparhiot După 40 de zile de la trecerea la cele veşnice a IPS Arhiepiscop Dirayr Mardichian, Consiliul Eparhial al Arhiepiscopiei Bisericii Armene din România a început demersurile pentru alegerea următorului Întâistătător al Arhiepiscopiei. În acest sens, la propunerea Consiliului Eparhial, PC Arhimandrit Zareh Baronian a acceptat să îşi depună candidatura pentru această funcţie.

Ca urmare a acestui fapt, Arhiepiscopia Bisericii Armene prin PC Preot Vicar Eparhial Ezras Bogdan, locţiitor al Arhiepiscopului, şi membrii Consiliului Eparhial, împreună cu UAR prin preşedintele său Varujan Vosganian, au trimis o scrisoare Sanctităţii Sale Karekin al II-lea, Catolicosul şi Patriarhul Suprem al tuturor Armenilor, prin care aceste două instituţii îşi arătau susţinerea candidaturii Preacuviosului părinte Arhimandrit Zareh Baronian.

Dorind să iasă în întâmpinarea propunerii celor două instituţii şi, de asemenea, dorind să se asigure de legalitatea următoarelor alegeri, Sanctitatea Sa Karekin al IIlea a invitat la Sfântul Scaun de la Etchimiadzin pe părintele Ezras Bogdan împreună cu doi membri ai Consiliului Eparhial. Astfel, pe data de 30 iunie, şi mai apoi pe data de 1 iulie, părintele Ezras Bogdan şi domnul avocat Marcar Yazedjian, din partea Consiliului Eparhial, şi domnul Varujan Vosganian, delegat de Consiliul Eparhial, însoţiţi de domnul Zare Nazarian, au avut două întâlniri cu Sanctitatea Sa. Din păcate, în perioada imediat premergătoare acestei vizite, Preacuviosul părinte Arhimandrit Zareh Baronian a fost nevoit din motive de sănătate să îşi retragă candidatura. În faţa acestei noi situaţii, Sanctitatea Sa împreună cu delegaţia Consiliului Eparhial, au hotărât să urmeze firul statutar al demersurilor urmând ca Sanctitatea Sa să numească trei candidaţi pentru această funcţie urmând ca Arhiepiscopia Armeană din România, prin Congresul Eparhial, să aleagă pe cel ce va ocupa funcţia de Arhiepiscop al Bisericii Armene din România.

Drept urmare, Arhiepiscopia Bisericii Armene din România, prin Congresul Eparhial întrunit ulterior acestei vizite, a aprobat vizita în Eparhia noastră a celor trei candidaţi, urmând ca aceştia să oficieze Sfinte Liturghii şi să fie prezentaţi alegătorilor.

Numele celor trei candidaţi şi programul vizitei lor: – Arhimandrit Datev Agopian, actualmente aflat în misiune pastorală Olanda, va vizita Eparhia în perioada 15-22 iulie şi va oficia Sfânta Liturghie în catedrala armeană din Bucureşti pe data de 18 iulie; – Arhimandrit Nareg Berberian, actualmente aflat în misiune pastorală în SUA, va vizita Eparhia noastră la sfârşitul lunii iulie, începutul lunii august şi va oficia Sfânta Liturghie în catedrala armeană din Bucureşti pe data de 1 august; – PS Episcop Nathan Hovhannisian, actualmente aflat în Armenia, va vizita Eparhia noastră începând cu data de 10 august şi va oficia Sfânta Liturghie la mănăstirea Hagigadar, Suceava, cu ocazia sărbătorii Adormirii Maicii Domnului, pe data de 15 august.

După aceste vizite, probabil la începutul lunii septembrie, Congresul Eparhial în şedinţă extraordinară va vota opţiunea sa în ceea ce priveşte alegerea noului Arhiepiscop. În perioada de vacanţă a scaunului Arhiepiscopal, până la validarea alegerilor noului Arhiepiscop de către Sanctitatea Sa, conducerea Arhiepiscopiei revine conform statutului Bisericii Apostolice Ortodoxe Armene şi Statutului de funcţionare al Arhiepiscopiei Armene din România, locţiitorului Arhiepiscopului şi Consiliului Eparhial.

7-8/2010

17

Interviu cu Ara Nefian, armeanul care lucrează pentru NASA

Dragă Ara. Nu mai am informaţii despre tine de cînd ai fost, acum cîţiva ani, în România. Atunci ne-am adus aminte, amîndoi, de zilele petrecute pe un şantier de reconstrucție a unei biserici, la Gogaran, în Armenia, prin 1993. Apoi ştiu că ai plecat din România, unde ai absolvit Universitatea Politehnică din Bucureşti.

Cum a evoluat viaţa ta, profesional? Îmi amintesc cu mare plăcere perioada pe care am petrecut-o în Armenia.

A fost o experienţă unică în care am reuşit să învăţăm multe despre Armenia şi ce înseamnă să fii armean. Este o acţiune pe care aş sugera-o cît mai multor tineri armeni. La cîţiva ani după vara de la Gogaran am plecat în Franţa la studii şi apoi în Statele Unite să îmi termin studiile de doctorat în informatică la Georgia Tech în Atlanta. După terminarea facultăţii am lucrat la laboratoarele de cercetare ale Intel în California şi am fost implicat în proiecte de recunoaştere şi clasificare de imagini, text şi voce. Mai tîrziu în 2005 am făcut parte din echipa Universităţii Stanford care a cîştigat cursa robotică de navigaţie autonomă sponsorizată de departamentul de cercetare al armatei americane (DARPA). Vehiculul fără şofer, un Volkswagen Touareg a condus 200 de kilometri în deşertul Mojave pe drum nepavat şi a terminat pe primul loc cursa în mai puţin de 6 ore.

Vehiculul se află în prezent la Smithsonian Museum şi DARPA a oferit cîştigătorilor un premiu de 1 milion de dolari.

Rolul meu a fost în detectarea coridoarelor de traversare a deşertului din imaginile provenite de la camera de luat vederi a vehiculului.

Unde locuieşti în prezent şi cu ce te ocupi?

Locuiesc în San Francisco şi lucrez la NASA Ames şi la filiala din Silicon Valey a Universităţii Carnegie Mellon. În

18

7-8/2010

cadrul NASA conduc echipa de cartografie digitală. Mă ocup cu metode statistice de cartografiere şi recunoaştere a suprafeţei planetelor şi asteroizilor apropiaţi din sistemul solar folosind imagini obţinute de misiunile Apollo pînă la cele de azi inclusiv cele transmise de roboţii marţieni Spirit şi Opportunity.

Rezultatul acestui efort sprijină NASA în alegerea locurilor de aterizare al viitoarelor misiuni robotice (inclusiv viitoarea Mars Science Lab ce va fi lansată în octombrie 2011) sau umane, la înţelegerea mai precisă a formării planetelor şi nu în ultimul rînd la întreţinerea entuziasmului noilor generaţii de a explora spaţiul.

Un exemplu al activităţii nostre în acest sens sînt hărţile digitale tri-dimensionale disponibile în Google Moon şi cele din Google Mars create în laboratorul nostru.

Crezi că în activitatea pe care o depui, deşi este una foarte specializată, există direcţii ce pot fi dezvoltate, în parteneriat, cu cercetători din România sau, de ce nu, din Armenia?

Cu siguranţă sînt foarte interesat în asfel de colaborări atît în România cît şi în Armenia. Cu siguranţă în România am mai multe contacte. Din păcate nestăpînirea limbii face mai dificilă colaborarea cu cercetătorii armeni. Înformatica şi în special inteligenţa artificială rămîn domenii foarte dinamice şi cu un număr foarte

mare de aplicaţii la toate nivelurile de la cercetarea spaţială, la mijloace automate de supraveghere digitală, monitorizare şi fluidizare a traficului auto pînă la aplicaţii în domeniul roboticii şi interfeţelor maşină- utilizator.

Ai întîlnit armeni sau, poate ai colaborat cu ei, în zonele unde ai lucrat?

Am întîlnit cîţiva armeni în cadrul NASA veniţi de la Erevan. Ne-am întîlnit complet întîmplător în chiar primele zile de lucru. Am auzit fără să vreau conversaţia la telefon în armeană a colegului meu. A fost uşor să stabilim o relaţie de prietenie şi am aflat prin intermediul lui multe despre viaţa de azi din Armenia. Împreună cu Vahraam sîntem în curs de a forma o echipă care să lucreze în domeniul roboticii cu aplicaţii militare. În decursul anilor am fost în contact şi cu familia Salgian, Garbis şi Andreea care sînt stabiliţi pe coasta de est.

Cînd mai treci prin România ? În toamnă. Vreau să fiu alături de părinţii mei cînd împlinesc o vîrstă foarte frumoasă. Ne vom revedea cu siguranţă cu această ocazie. Îţi mulţumesc pentru interviu şi aştept să ne vedem în toamnă. Pînă atunci success în activitatea pe care o desfăşori.

Interviu prin internet realizat de Mihai Stepan-Cazazian

manga-badanegan

Akyuesn yu ao\; g;ngeranan# miasin g; varen yu miasin g; ]anen$ Erp ard; g; hasni* g; sgsin hn'el$ >ad daq g;llao# .yud-.yud g; qrdnin$ -Akyues ekpaor#-g†;s= ao\;#[e%s grnar qi[ m; bak `yur perel$ -In[yu% [=# aos vaorgoanis#g†;s= akyues; yu war[; g†a/n= yu g†ertao `yuri$ Ao\; g; nsdi xezin dag# g; sbas= `yurin# pao] akyues; .ad g†yu.anao$ )arahadeal ao\; g†ellao# hyun'; g; .aryunag=$ Pao] y[ miaon aox @r;# aoleu ergyu .apat .aryunag akyues; [i er&ar$ <ek0 ao\; minag g; hn'= Jamanagyv marx m; g†;llao$ An .ad akqad =r$ Yune]a\; miaon gyv m;n =r$ An amen @r gyv; g; gt= g; xn= badyuhan; yu g†ertao ir cyr\in$ Ancam m;n al gyu cao g; desnao byudyugin m=` gat [gao yu anyr dek ysgi m; xryua\ =$ Ysgin g; ver]n= g;s=#-M=g byudyug gati wy,aren ysgi m;# as lav pan =$ Grgin gyv; g; gt= yu byudyugyv gat; g; xn= badyuhan;$ Gat; gyu dar ysgin ga/ner# gat; gyu dar ysgin ga/ner yu aosb=s .aryunag$ Pauagan jamanag gan]ni# @r; m=g ysgi a/nelyv aos marx; g; harsdanao# inq; iren g†;s=^ Es i%n[ bidi ;nem aosqan xram;# ertam bd;dim a.,arhq desnem$ G; gan[= dkaoin &u g†;s=^Yrxis# es asang harsda]ao# xyun al in\i b=s ,elyq ekir# yr harsdanas$ Yu inqn al g†ellao 0ampyrxelyu he/yu ergirner$

ard; eu g; sgsi galsel$ _r m;n al oangar\ he/yu=n g†er&ao akyues; `yuri sawyr; 'e/q;$ Akyues; erp g; m@denao ao\in* sawyr; 'e/q=n g; ned= g; gydr=$ -Wyuh# g; by/ao an#- Asdyua\ gdr= .yud pan;$ Ao\n al g; parganao akyuesin vrao# in[yu% aoxqan yu.a]au# an al ir garcin g†a/arge# te [ar[aryua\# `yuri ca]a\ =$ Ver`ab=s g; yry.en eregyoan ]yren; pajnel$ Es .ad a.,ade]ao# ]yren; es b=dq = ver]nem#- g†;s= akyues;#isg xarman; xyun ver]yur$

- <ik0 yuni%s xyun#-g†;s= ao\;#- # arxe@%q xyun in\m= .ad a.,ade]ar$ Aoy# g; badas,an= akyues;#g†yuze%s erxyuim$ Lau#- g†;s= ao\;#- vak; ertanq# @`a,in vrao erxyu=$ Akyues; midqin m=` g; ,;nxao ao\in vrao &u g; ,ysdanao ertal$Nyon ci.=r ao\; g†ertao .yunin qyv# g; badm= ekelyutiun; eu g; ,nxr=# yr @`a,in m=` bahyudi# vran al my,ir g; le]n=$ A/au@dean akyuesn yu ao\; gertan @`a,in qyv$ Akyues; g; par'ra]n= tater; eu ampyk` yujyv g; zarn= @`a,in$ My,irin m=` takyua\ .yun;# sasdig haryua\=n gadka\ ver g; ]adg= eu g; p/n= akyuesi gygyrx=n# akyues; haziu g; grnao clyu,; azadel yu wa,il$ Ao\; ]yren=n pajin g; han= .yunin eu ha.d yu ,akak g†abrin iraryu m@d$

Dkan al h@r ;sa\in b=s g;n= &u amen @r ysgi m; g; sdanao$ M=g -ergyu @r gan]ni &u# dkan byudyugyv gat; g; xn= ir dek; yu inq; iren g ;s=^ Desnem as ysgin xnyk; y%v =$ G; desn=# bad=n me\ @' m; xyurs elau# gat; gerau# ysgin 'ce] yu grgin badin \ag; mdau$ -H;m#- g;s=#- yuremn * ysginer; as badin m=`n en$ ('in g; sbannem yu in[ gao [i gao g; ver]nem# al in[ amen @r nekyutiun qa.em$ Mius @r; syur qar m; ga/n= 'e/q;# g†ertao ir dek; g; bahm;di$ ('; gyu cao# yr gat; yud=# qaryv g; zarn= @'in# qar; g; xibnao by[in# by[; g; gdr=$ ('; g; t/i# g; wattyui dkaoin viz;$

Dkan g; by/ao# min[eu marxig g; hasnin* @'; g; wa,i# g; mdnao badin m=`$ Dkan gionao yu dekn yu dek; g; me/ni$ Pyt; g; hasni h@r; agan`;# g; 'c= he/yu ergirner;# gyu cao haoreniq$ >ad a, yu va, g;n=# .ad g; gsg\ao# pao] barab dek;$ Gertao g; mdn= cym;# g; genao ir dek; &u g; gan[= @'’;^Heo @'’ ekpaor# xyurs egyur# an]a\; an]a\ =# menq grgin ekpaor enq$ Qi[ m; g; sbas=# m=g al g; desn=* @'’; qari dag=n clyu,; xyurs g; han=# g;s=^-{=# marx arara\# cnao qyu cyr\ix# qani qyu dkaoix mahyuan ]au; sirdix m=`n =# menq aoleus iraryu ekpaor [enq ;llar$ Hao jykyvrxagan heqiatner

7-8/2010

19

sarcis seloan

Hao asdkig m; amerigoan tadrynin me` Haogagan swoyu/q; ir arjeqnern yuni$ Ymanq# ;sd hancamanqneryun# hamaonqe hamaonq# swoyu/qi dara\yutoan vra g.r`en$ A‰l aveli qi[er gxrs&yrvin aol asbarezneryu me` qan* dndesyutoyun# cidyutoyun# pj.gyutoyun$ M.agyuotin & arvesdin nvirva\ aosbisi an™ m; ganvanvi Stella Griffin$ Aos anvan dag gbahvi \acyumyv hao* taderagan an™navyryutoyun Asdkig Aslanoan# Exvarxin & Anjelin xyusdr;# \na\* 1953 abril 25-in# Byuqre.i me`$ Sgzpin# aosinqn 196(-in# ir ;ndaniq;# nera/oal Mannig me\maor;# Arjantin cakte]# Byuenys Aores$ Aondek# ve] yu ges darva ;nta]qin# Asdkig; ha0a,e] Instityuty Arslanoan haogagan \,agan xbry];# yur haoeren yu isbaneren syrve]av$ 1966 hyulisin# an versdin ardacakte]# xar™oal ;ndanoyq# aos ancam* AMN# Lys An0eles# aondek waolyunyren avardelyv xbry];$ >aryunagapar# Malibyui Wew;rdaon Hamalsaran; ha0a,elyv# Asdkig; 1974 sda]av avardagan vgaoacir arvesdi me`# had20

7-8/2010

gabes ancliagan craganyutoamp$ Das; dari edq# an bidi avarder Qalifyrniaoi “:rvini Hamalsaran;# Master of Arts didkysyv# masnacidyutoamp* ancliagan mi`naxaroan craganyutoyun$ Ir yusanykagan darineryun# Asdkig; masnag]e]av Lys An0elesi hao cakyuti goanqin# Cyusan erc[a,yumpin me` ercelyv# in[ yr ™&yv m; ;ndanegan avanxyutoyun; g.aryunager# qani yr ir maor;* Anjel Aslanoan te‰ Byuqre.i Gymidas erc[a,yumpi anxam yu menerc[yuhi & te‰ Qalifyrniy Raffi gazmagerbyutoan erc[a,yumpi anxam eka\ =$ Nyuon jamanaga.r`anin# Asdkig; xrs&yre] ir taderagan dakanx;# ,akalyv dekagan sirykagan tadera,yumpi m;* haoerenyv nergaoa]va\ elyuotneryu me`$ 1974-in )yn Aram Memliin hed amyusnanalyv# Asdkig!

Stellan sgsav mangavarjagan ir asbarez;* Qalifyrniy Hantingt;n Bi[i me`# yur ir amyusinin hed wy,axrva\ =r$ Ergyu dari edq# an \nyunx dvav ak`ga m;* Adrina +ster# pao] nyuonaden aori mna]# moyus gyk-

me .aryunagelyv a.,adil$ 198(-in# Qith L^ Griffinin hed veramyusnanalyv# ar™anacr;ve]av :rvini qalifyrnoan nyuon Hamalsarani hedhamalsaranagan xas;nta]neryun$ Ergyu xsdrer &s* Na@mi Armine & +liz Anyu. \nnxaperelyv# Stellan lra]yu] ir masterat; & ampiyn veraxar™av# .aryunagapar qsan dari xasavanxelyv h/edyryutoyun yu cr[arvesd* qyle0in me` & ancleren* xbry]in me`$ Craganyutoan hanxeb ir hedaqrqryutoan zyucahe/# Stellan kegavare] tadercyutoan xasaranner# yur xasavanxe] xerasanyutoan arvesd;# inq isg ,akalyv nergaoa]yumneryu me` yu nyuonaden tadera,aker pemaxrelyv$ 1999-en# an taderagan hrahanci[ yu pemaxri[ = Brethren Christian High School-i me`# aox hancamanqyv ver`in das; darineryun daregan ereq tadera,aker pemaxrelyv$ Ir ;ndra\ tadera]ang; >eqswiren yu Mylieren min[& amerigoan moyuziq;lner in[bes* „West Side Story“ & „Godspell“ ghasni$ Xbry]in taderagan pajnin cyr\yuneyutoyun;# .nyrhiv Stella Griffinin ‚hima* Asdkig Aslan-

Fransiagan ga?avaryuToan Par—r barcEv: Hao crykin Warizi] mez haodnyum en# yr craqnnaxad# ar™agacir# tarcmani[ & hrabaraga,ys Aleqsanxr Tyw[oann arjana]el = fransiagan ga/avaryutoan par™r barc&in* ŠArvesdneri & craganyutoan sbaoi‹ (Officier dans l’Ordre des Arts et des Lettres) .qan.anin$ In[bes Anxre Malryn gaser* ŠGerbarvesdacedneri# crykneri & sdek\acyr\ykneri gykmi] harcva\ yu den[va\‹ aos .qan.an; himnvel = 1957 t^ & .nyrhvyum = n.anagali vasdag yune]yk cryknerin yu arvesdi cyr\i[nerin$ Ardasahmanoan cyr\i[nerin .nyrhelyu xebqyum ha.vi = a/nvyum# an.yu.d# na& nran] madyu]a\ \a/aoyutoyunner; fransiagan m.agyuotin$

Aos .qan.an; ereq asdi0an yuni* asbed# sba & gymanxyr# & .nyrhvyum = ;sd hertaganyutoan# wyqri] xebi me\;$ Al^ Tyw[oani xebqyum pa]a/yutoyun = arvel & nran miancami] .nyrhvel = Sbaoi asdi0an;$ Xjvar [= g/ahel# yr nman yry.yum ;nxyu-

oanƒ# amen dari mr]anagneryv yu .qan.anneryv var™ad;rve]av$ Stellaoi iracyr\a\ nyracyuon elyuot;# 2(1( abril-maoisin nergaoa]va\# ekav hrea cryk >alym Alehemi cyr\eren ner.;n[va\ „Fiddler on the Roof“ ‚~yutagahar m; daniqin vraƒ eraj.dagan tadera,ak;$ Qani yr bedq =# yr avanxyuotn

;ndaniqi me` .aryunagvi# pemaxragan a`ag]yutoyun; sdyracrva\ =r +liz Griffinin gykme$ In[ gveraperi pemaxryuhiin# an aos ancam &s [= my/]a\ ir armadner;$ Nergaoa]man haodacrin hamar na,apanin me`# Stellan cra\ =# i mi`i aoly]^ ŠIpr& haoyuhi# ;ndela]a\ em azcaoin ]ekasbanyutoan hed&anqneryv$ Me\hyrs

nelyun me\abes nbasdel = hao cryki a/avel qan \anrag.i/ vasdag;* fransiagan m.agyuoti dara\man cyr\yum$ Pavagan = hi.el miaon nra tarcmanyutoamp haoeren lyuos desa\ fransia]i hekinagneri vatsyunhinc crqer;$ Šcragan tert‹ Hi.enq te ver`ers# Brn^ Al^ Tyw[oan; ŠNyr Goanq‹-in hamar hadyug tktag]yutoyun m; yukarga\ =r ?yupen S&agi masin# yr hradarage]inq Abril tvin me`$ Al^ Tyw[oan hekinagn = nyuonbes ŠBang _tyman‹ vebi# yr; lyuos bidi desne mer ŠArarad‹ hradarag[yutoan myd# /yumaneren tarcmanyutoamp$

seryunxen meg yu ges miliyn marxig sbanve]an# [ar[arve]an & aqsyrve]an* Wyqr Asiaoen 1915-in$ Anyn] miag han]anqn eka\ = an# yr haoer =in$ Aos@r# pylyr haoer; ]ekasbanyutoan ;nta]qin zyhva\neryun mi`& azcaganner yunin$ Ykpercaganyren# `arxer# 0amparner# arac ertyv maha]yu qaolar.avner# hamadek cerezmanner# anytyutoyun yu yk`agizyumner n.e] qsaneryrx xar;* a.,arhi darper deker$ In[be%s grnanq aosbisi [aryutoyun m; ximaxrel$ Ggar\em# yr an]oal; verhi.elyv# badmyutoyun; hasg;nalyv & azadyutoyun; ba.dbanelyv$ Yuri. mi`y] m; ghanxisana paryutoyun; mer dakanxyv yu gy[yumyv dynel$ Gercenq# gbadmenq# gbarenq yu ghi.enq$‹ |acyumyv ?yumaniaoen# ir azcin nvirva\ mdavyraganyuhii m; havadamq;$ 7-8/2010

21

ՎԱՐՈՒԺԱՆ ՈՍԿԱՆՅԱՆԻ ՌՈՒՄԻՆԱԼԵԶՈՒ «ՇՇՈՒԿՆԵՐԻ ՄԱՏՅԱՆԸ»` ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԻՐԱԿԱՆ ՄԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆ Ռումինիայի հայ համայնքը վաղուց կազմավորված հին համայնքներից մեկն է աշխարհում: Առաջին անգամ հայերն այստ­եղ են եկել 9-10-րդ դարերում: Ռումինիայի պատմությունը լեցուն է բարձր ու կարեւոր հետք թողած հայ անհատ­նե­րով, կարեւոր պաշտոններ ու դերակատարու­թյուն ունեցած հայերով: Գրող Վարուժան Ոսկանյանը Ռումի­նահայոց միության նախագահն է, Ռումի­նիայի Սենատի անդամ, ֆինանսների նախ­կին նախարար: Նա հեղինակել է մի բա­ցառիկ աշխատություն, գիրք, որտեղ փոր­ձել է հավաքել ու աշխարհին ներկա­յաց­նել Հայոց ցեղասպանությունը տարբեր մարդ­կանց պատմություններով: Վարուժան Ոս­կանյանն «Ազգի» հետ զրույցում պատ­մում է գրքի, դրա պատրաստման աշ­խա­տանք­նե­րի մասին: Պրն Ոսկանյան, ինչի՞ մասին է ռումինական մամուլում բավականին արձագանք ստացած ձեր «Շշուկների գիրքը»:

Գրքի անունը «Շշուկների մատյանը» պիտի լինի, ոչ գիրք, այլ մատյան, ինչպես Նարեկացու Մատյան ողբերգությանը, քանի որ այդպիսի գիրքը ոչ միայն կարդալու, այլեւ փրկելու համար է: Գիրքը սկսվում ու ավարտվում է իմ ընտանիքի պատմու­թյամբ, իմ ընտանիքով, բայց գիրքը միայն ընտանիքի պատմություն չէ, այլ վերա­բե­րում է հայ ժողովրդի ճակատագրին: Գիրքը միայն հայերի մասին չէ: Այստեղ ներ­կա­յացված են նաեւ հրեաներ, ռումի­նացի­ներ,

22

7-8/2010

այլ ազգերի ներկայացուցիչներ: Պատմ­վում է, թե ինչպես իմ ընտանիքը Ռումինիա հա­սավ, ինչ կյանքով ապրեց իմ մեծ հայրը, ինչպես տանջվեցին, ինչպես 20-րդ դա­րասկ­զբի այդ նույն ժամանակահատ­վա­ծում բազմաթիվ մարդիկ չապրեցին այդ տարիները, այլ միայն տանջվեցին: Բայց գիրքը բարկությամբ չի գրված, մարդկանց թշնամացնելու մոտեցում չունի, այլ փորձ է բացատրելու, որ քո աչքերի արցունք­ները խոչընդոտ չպետք է լինեն տեսնելու այլոց աչքերի արտասուքը: Կարող եմ ասել, որ գլխավոր պերսոնաժը 20-րդ դարն է` իր բոլոր վատ նորություններով, տիեզե­րական պատերազմներով, ցեղասպանու­թյամբ: Այս գրքում մեր ամենակարեւոր դեպքերն են նկարագրված, տանջանքները, Դեր Զորում հայ ժողովրդի զոհողու­թյու­նը, այսպես կոչված յոթ աստիճանները դեպի մահ` բոլոր այն տեղերի ու դեպքերի նկարագրությամբ, որտեղ զոհվել են հա­յերը: Ապա պատմվում է Արմեն Կարոյի «Բանկ Օտոմանի» պատմությունը, «Նե­մեսիսի» պատմությունը, քանի որ «Նե­մեսիսի» հերոսներից երկուսը` Միսաք Թոռլաքյանն ու Արամ Երկանյանը ժամա­նակին եկել են Ռումինիա: Թոռլաքյանը նաեւ այս գրքի հերոսներից մեկն է: Պատմը­վում է նաեւ Դանիել Վարուժանի զոհ­վե­լու մասին, նշելով, որ շատ անգութ պայ­մաններում սպանվեց, բայց մարմինը չգտնը­վեց, այնպես որ մենք կհուսանք նրա հա­րու­թյունը: Ապա պատմվում է Կոմիտասի, Զոհրապի մասին...

Լրջագույն մի աշխատանք է կատարվել, ինչպես երեւում է, տարբեր նյութեր ու տեղեկություններ են ներկայացվում գրքում միասին:

Այդ գրքում կարելի է գտնել 20-րդ դարում հայ ժողովրդի էությունը, ինքնու­թյունը: Ներգաղթի մասին էլ եմ պատ­մում, երբ Ռումինիայից որոշ հայեր եկան Հայաստան 1946-ին: Եթե վերցնենք որեւէ հայ ընտանիք աշխարհի որեւէ տեղում ու նկարագրենք նրա պատմությունը, կտես­նենք, որ նրա պատմությունը ողջ հայ ժո­ղովրդի պատմությունն է: Այս գիրքը զա­նազան ձեւեր ունի. կարող ես միայն իր երաժշտությունը լսել մեր շարականներից Սայաթ-Նովայով մինչեւ «Զիմ Կիլիկիա», կամ «Դլե յաման», կամ «Կռունկ»... կամ կարող ես բուրմունքներին հետեւել... բա­ս­տուրմայի, քաղցրեղենի, կամ գույները... Պատմում եմ զանազան անձնավորու­թյուն­ների մասին, իրենց կյանքը. սովորական մարդիկ` հերոսական կենսագրությունով: Կա Գրիգոր Զոհրապի որդին` Լեւոն Զոհ­րապը, որ եկավ Ռումինիա, Միքայել Նորա­դուզ­յանը եւ այլք: Շատերը կան, բոլորին չեմ թվի, ուղղակի բոլորին ներկայացրել եմ այս գրքում: Գրքում այդքան պատմությունների ներկայացումն արխիվային ու տարիների աշխատանք է պահանջում: Ի՞նչ արխիվներ են օգտագործվել այս պատմությունները ներկայացնելու համար:

Շատ տարիների ընթացքում են հա­վաքվել այս փաստերը: Ես վստահաբար

կարող եմ ասել, որ այս գրքում ամեն ինչ իրական է: Այսինքնՙ ամեն ինչ, հայերի նման, ունի իր համապատասխան փաս­տա­թուղթը, համապատասխան վկայականը կամ մեկը, որ կենդանի է ու կարող է փաստել: Նյութերը տարբեր երկրներից են հա­վաք­վել, Փարիզի Հայ սփյուռքի հետազ­ոտու­թյան կենտրոնից, տարբեր ժամանակների ու երկրների մամուլի հրապարա­կում­նե­րից, Գերմանիայում պահվող փաստա­թղթեր ու վկայականներ, վկայություններ ցեղաս­պանության տարիների, հայերի աքսոր­նե­րի մասին, տարբեր գրքեր, աշխատու­թյուն­ներ, մեր տարեցների հետ անձնական հանդի­պումներ ու գրառված նրանց պատմու­թյունները: Ե՞րբ ծագեց այդ գիրքը գրելու միտքը, եւ որքա՞ն տեւեց նյութերի հավաքումը:

Կարող եմ ասել, որ հենց ծնվեցի, սկսեցի գրել այդ գիրքը, քանի որ այդ գրքում հավաքել եմ բոլոր հիշողու­թյուն­ները: Սկսեցի շարադրել 2003-ից մինչեւ 2008-ը: 2006-ին մաս կազմեցի Ռումի­նիայի կառավարությանը որպես նախարար եւ մտածեցի, որ քանի դեռ նախարար եմ, չպետք է տպագրեմ այս գիրքը, քանի որ որպես նախարար ուրիշ պատասխա­նատ­վություններ կանՙ դիվանագիտական ու քա­ղաքական բարձր մակարդակներով: Միեւ­նույն ժամանակ ես գերմանական, նաեւ թուրքական միջպետական տնտեսական հանձնաժողովի նախագահն էի, Եվրո­պա­կան միության ամենաբարձր մարմինների մասն էի կազմում: Մտածեցիՙ չխառնեմ գործերը, որովհետեւ այս գիրքը ճշգրտո­-

րեն եւ հստակորեն պատմում է, թե ինչ եւ ինչպես եղավ, չի փորձում հանցավոր գտնել, որեւէ մեկին որպես մեղավորի մատ­նա­ցույց անել: Բայց ամեն ինչ պատմվում է, թե ինչ տեսակ մարդիկ էին Թալեաթը, Էնվերը, Ջեմալը, ինչ տեսակ մարդիկ էին նրանք, որ պատժվեցին` Արմեն Կարոյից մինչեւ Սողոմոն Թեհլերյանը, ինչ տեսակ մարդիկ էին նրանք, որ երազեցին պատե­րազմից հետո հայկական լեգեոն կազմել ու փրկել Հայաստանը, ինչ հույսերով հա­յերը ներգաղթեցին Հայաստան, ինչպես մեծ հայրս պատերազմից հետո հուսաց, որ արդեն այդ վրեժ լուծելու հարցերը վեր­ջա­ցան, ու մարդկությունը այլ ձեւեր պիտի գտնի, որ ցեղասպանությունը ճանաչվի եւ անկախ մի Հայաստան կազմվի: Պատմու­-

թյունը սկսվում է 1890-ին, երբ Միսաք Թոռլաքյանը ծնվեց Տրապիզոնում, եւ մեծ հայրս ծնվեց 1883-ին, եւ վերջանում է 1968-ի նոյեմբերին, երբ մահացան ե՛ւ Թոռլաքյանը, ե՛ւ մեծ հայրս: Գիրքը լույս է տեսել անցյալ տարի: Ռու­մինիայում տարիների ընթացքում որեւէ գիրք այդպիսի հաջողություն չէր ունեցել, ինչպես այս մատյանը: Մի քանի մրցա­նակներ է ստացել, Ռումինիայի գրական բոլոր մրցանակները, բացի Գրողների միու­թյան մրցանակից, որը ես մերժեցի, քանի որ Գրողների միության առաջին փոխնախա­գահն եմ: Գրական մրցանակներից զատ, ինչպիսի՞ն էր արձագանքը Ռումինիայում գրքի բովանդակության առնչությամբ:

Իմ գոհունակությունն այն է, որ այս­քան տարվա ընթացքում Հայոց ցեղասպա­նության մասին Ռումինիայում 1000 էջից ավելի գրվեց գրեթե բոլոր թերթերում` ի դեմս այս գրքի: Մինչեւ այդ Ռումի­նիա­յում չէինք հաջողում քաղաքական կամ այլ ճանապարհներով այն, ինչ հաջողվեց անել մշակույթի միջոցով: Գիրքն ունի մոտ 500 էջ, բայց կրկնապատիկը գրվեց գրքի մասին: Գիրքը դեռ արտերկրում լույս չի տեսել, քանի որ թարգմանությունը դյու­րին չէ. գրքում բավականին հայերեն բա­ռեր կան, որոնք գրված են իտալիկով` անուշապուր, մանչ, մայր... եւ թարգմա­նիչը պետք է դրանց առնչությամբ աշխատի: Հիմա թարգ­ման­վում է իսպաներեն եւ լույս կտես­նի հաջորդ տա­րեսկզբին: Անգլերենը դեռ չի համա­ձայ­նեցվել, թե ում հետ եւ որտեղ

7-8/2010

23

հրա­տա­րա­կենք: Զարմանալի է, որ Հրեաս­տանում կա հետաքրքրություն գրքի նկատ­մամբ: «Հաա­րեց» թերթը մի ամբողջ էջ էր նվիրել գրքին, նշելով, թե հազվագյուտ գլուխ­գոր­ծոց է, թե այսուհետեւ Հայոց ցե­ղաս­պա­նությունը ունիվերսալ գրակա­նու­թյան մեջ ունի մի նկարագրություն: Ինձ համար մեծ գոհունակություն է, որ հրեա­ները ընդու­նե­ցին, որ թարգմանեն այս գիրքը: Իտա­լե­րենով պիտի թարգմանվի, նաեւ արա­բերեն, սերբերեն: Հիմա բանակցու­թյուն­ների մեջ ենք գերմաներեն եւ ֆրանսերեն թարգմա­նու­թյունների համար: Հայերենի առումով դժվարություն կա, չենք կարողանում թարգմանիչ գտնել ռու­միներենից հայերեն: Ռումինիայում մենք ունենք հայախոս գրողներ, բայց նրանք կարող են հայերենից ռումիներեն թարգ­մանել: Ռումիներենից հայերեն թարգ­մա­նե­լու համար ես ուզում եմ, որ լինի տեղացի - (հայաստանցի - Ա.Հ.): Իսկ ինչո՞ւ դուք ինքներդ չեք թարգմանում:

Հաճույքն այն է, որ ուրիշ մեկը թարգ­մանի, ու այդպես դու ինքդ ավելի լավ հաս­կանաս գրածդ: Թարգմանությունը հաղոր­դագրություն է, որ եթե դու թարգմանես, այնպիսի տպավորություն կլինի, թե դու քեզ կգովես: Բայց ես ուզում եմ տեղացի լինի, որ նրբություններն իմանա: Որեւէ մեկը չի կարող ավելի լավ հայերեն իմանալ, ինչպես մեկը, որ այստեղ է ապրել, հայե­րեն իմացել, համալսարան ավարտել հայե­րե­նով: Հիմա Հայաստանի գրողների միու­թյան հետ մտածեցինք, որ թարգմանվի, ապա որեւէ մի գրող ավելի կատարյալ դարձնի գեղարվեստական առումով, ապա ես կար­դամ: Գոնե այդպես թարգմանենք հայերեն: Իմ կարծիքով, իսկական օրինակը պետք է հայերենը լինի: Բայց ես ռումիներեն գրե­ցի, ու դա, ըստ էության, արդեն իսկ թարգմա­նություն էր: Ինչո՞ւ հայերենով չփորձեցիք գրել, քանի որ այսպես շարունակվելու դեպքում շատերն ուղղակի օտարագիր կդառնան:

Որեւէ լեզվով գրելու համար պետք է ընդարձակ փորձառություն ունենաս, կյան­քը լավ ճանաչես, բոլոր մանրամաս­նու­թյուններով: Ես սփյուռքի մեջ եմ ապրել եւ գոնե մեկ հայ գյուղացու չէի ճանաչում մինչեւ 40 տարեկանս, երբ որպես ԵԱՀԿ դիտորդ եկա Հայաստան 1994-ին: Ռու­մի­նիայում հայերը քաղաքներում են բնակ­վում: Իսկ այդ պարագայում ես չէի կարող գտնել ամենահարմար բառերը, թե ինչպես

24

7-8/2010

կարող էր հայերենով խոսել հայ գյու­ղա­ցին: Մյուս կողմից, գիրքը կենդանի է, երբ ընթերցող ունի: Իսկ եթե ոչ մեկը այդ գիրքը չի բացում, կարծես հուսահատվում ես: Դրա համար էլ գրեցի ռումիներեն: Եվ երրոր­դըՙ պիտի խոստովանեմ, որ Ռումինիայում եմ ավարտել համալսարանը, տարբեր փոր­ձա­ռություններ ունեմ ու ռումիներեն ավելի լավ եմ խոսում, քան հայերեն: Հայերենն ավելի մոտ է ինձ. հայերեն է միտքս ու խոսքս, երբ աղոթում եմ, փաղաքշական մի խոսք ասելիս չեմ կարողանում դա ասել ռումիներեն: Այդպիսի քաղցր բառերը անուշ են ականջին հայերենով: Բայց երբ բա­ռե­րի բոլոր նրբությունները պիտի կշռեմ, ռումիներենն ավելի հարմար է: Եթե հա­յե­րեն գրեի, միջին գրող կլինեի: Մենք պար­-

ծենում ենք մեր մեծերով, որ հայալեզու են ներկայացրել իրենց աշխարհը, բայց պարծենում ենք նաեւ, ասենք, Վիլյամ Սա­րոյանով, Անրի Վեռնոյով, մյուսներով: Ես իմ պարտականությունը կատարեցի ռու­միներեն: Մի օր ելույթ էի ունենում հա­յերենով, հայրս մի կողմ քաշվել, հուզվել էր. հարցրեցի, թե ինչու է հուզվել, ասաց, որ ես իրենից լավ հայերեն եմ խոսում: Ես էլ այդ առումով պարտականությունս կա­տա­րել եմ. աղջիկս ինձանից լավ է հայերեն խոսում: Եվս մի պարտականություն ունեմ, որ աշխարհը ճանաչի մեզ ու հիանա, մենք փոքր, մեկուսացած մշակույթ չենք, եւ իմ նպատակն է, որ հարստացնեմ մեր մշա­կույթը ընթերցողներով: ԱՂԱՎՆԻ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ AZC

ՀՀ սփյւոռքի նախարարն ընդունեց ռումինահայ Վարուժան Ոսկանյանին ունիսի 30-ին ՀՀ սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանն ընդունեց Ռումինահայոց միության նախագահ, Ռումինիայի Սենատի անդամ, նախկին ֆինանսների նախարար, գրող Վարուժան Ոսկանյանին: Վերջինիս ուղեկցում էր Ռումինահայոց միության անդամ, վիրաբույժ Զարեհ Նազարյանը: Ողջունելով հյուրերին` նախարարը ներկայացրեց ՀՀ սփյուռքի նախարարության գործունեությունն ու առաջիկա ծրագրերը` մասնավորապես նա անդրադառնալով նախարարության կազմակերպած համահայկական համաժողովներին (իրավաբանների, ճարտարապետների, սրտաբանների), որոնց արդյունքում ստեղծվել են ակտիվ և արդյունավետ գործող համահայկական մասնագիտական ընկերակցություններ: Նա տեղեկացրեց նաև նախարարության կազմակերպած հոկտեմբերին 11-16-ը կայանալիք «Լրատվամիջոցների և լրագրողների համահայկական 5-րդ համաժողովի» մասին: Քննարկվեցին Ռումինիայի հայ համայնքի կրթական, մշակութային և այլ հիմնախնդիրներին առնչվող մի շարք հարցեր: Կարևորվեց ուսուցիչների վերապատրաստման, ինչպես նաև ռումինահայ աշակերտների Հայաստան այցելություններ կազմակերպելու անհրաժեշտությունը: Նախարար Հ.Հակոբյանը ծանոթացրեց ՀՀ սփյուռքի նախարարության «Հայերն այսօր» էլեկտրոնային պարբերականին, ինչպես նաև նվիրեց նախարարության հրատարակած գրքերից:

Հ

AMN BEDQARDYUKAR HILARI QLINtYNI AO}: HAOASDAN

Miaîoal Nahancneryu anga,yutoan @r;* Hyulis 4-in erg@roa ao]yv Haoasdan jamane] bedagan qardyukar digin Hilari Qlintyn;$ Ao]i ;nta]qin# AMN bedqardyukar; Haoasdani kegavarneryun hed qnnarge] hadgabes Le/naoin Karapaki hagamardyutoan garcavyrman & hao-tyurqagan haraperyutoyunneryun a/n[vyk har]er$ Er&ani me` 0ebazryuo]in aden# digin Qlintyn ;nxc\e]# te karapakoan hagamardyutoan garcavyrman sgzpyunqner; anwywy, gmnan & himnva\ en helsingoan agdi vra# aon =* yuji [gira/yum# bedyutoyunneryu dara\qaoin ampyk`aganyutoyun & azceryu inqnyry.man iravyunq$ :sd bedagan qardyukari# Mia]oal Nahancner; badrasd en gykmeryun @cnel hancel ,akak hama'aonyutoan$ ŠAd xjvar =# pao] hasaneli$ EAHG-I Minsgi ,yump; a.,yujyren ga.,adi aox yukkyutoamp$ Pa]i hamana,acahneryu ver`in haodararyutenen# te haogagan & te adrbe0anagan gykmer; g;ngalen# te aol yuki [ga$ Sanqt Weterbyurgi me` .ad lyur` panag]yutoyunner an]an na,acahner Sarcsoani & Ali&i mi`&$ Menq a/a`;nta]i hyuos yuninq‹# ;sav AMN bedagan qardyu-

kar; & .aryunage]^ ŠMenq ergyu na,acahneryun ;sinq# te yuj; an;nxyuneli = & AMN# in[bes na& hamana,acahner; gxadabarden ver`in mi`axeb;# yryu ;nta]qin zinvyrner me/an$ Menq gykmeryun gy[ g;nenq harcel hraxaxar;$ Hraxaxari ,a,dyum; miaon gheda'ce ,akak cyr\;nta];# yr; aol;ndranq [yuni‹$ Anxraxa/nalyv hao-tyurqagan haraperyutoyunneryu har]in# Hilari Qlintyn .e.de]# te Mia]oal Nahancner; liyvin hama'aon en Er&ani ba.dynagan xirqyry.man hed^ Š)i.d =# ar'anacryutoyunner; xe/ vavera]va\ [en# sagaon# in[bes ghi.eq# na,acah Sarcsoan haodarare]# te Haoasdan badrasd = .aryunagel Tyurqiy hed panag]aoin cyr\;nta]; aon aden# erp an ;nxa/a` ca & menq gyk`yunenq aox haodararyutoyun;$ AMN-n hama'aon =

aox desagedin hed & menq xragan gcnahadenq Haoasdani na,acahi haodararyutoyun;‹$ Hyulis 5-in# Haoasdani me` AMN xesbani & }ekasbanyutoan tancarani dn@reni yukeg]yutoamp Hilari Qlintyn harcanqi dyurq madyu]e] }ekasbanyutoan zyheryu hi.adagin$ Bedqardyukari |i\e/nagaperxi hyu.ahamalir gadara\ ao]; ba.dynabes yragve]av yrbes Šmasnavyr‹^ Šbedqardyukar; na& masnavyr ao] gadare] |i\e/nagaperxi hyu.ahamalir* ir harcanqi dyurq; madyu]elyu 1^5 miliyn haoeryun# yrynq iren] goanq; gyrsn]yu]in 1915 tvaganin‹# g;svi Er&ani me` AMN xesbanadan hakyrxacryutoan me`# yrme gpa]agaoi Š]ekasbanyutoyun‹ pa/;$ Ad bedq = xidenq yrbes .aryunagvyk xivanacidagan lara,aka]yutoan hed&anq$

7-8/2010

25

Եվրոպական դատարանում հայցն ընդդեմ Ադրբեջանի կարող է լուրջ հետևանքներ ունենալ Վերջին տարիներին ամերիկահայերը մի շարք հայցեր են ներկայացրել Միացյալ Նահանգների դատարաններ ընդդեմ ապահովագրական ընկերությունների, բանկերի և Թուրքիայի Հանրապետության` փոխհատուցում պահանջելով 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության հետևանքով առաջացած կորուստների դիմաց: Ս.թ. սեպտեմբերի 15-ին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում (ՄԻԵԴ) առաջին անգամ լսումներ են անցկացվելու մի հայ ընտանիքի` Ադրբեջանի Հանրապետության դեմ ներկայացրած հայցի վերաբերյալ, արցախյան հակամարտության ժամանակ կրած վնասների համար: Ուշագրավ է, որ նույն օրը ՄԻԵԴ-ում համանման հայց է քննարկվելու, որը մի խումբ ադրբեջանցիներ ներկայացրել են ընդդեմ Հայաստանի Հանրապետության («Չիրագովը և ուրիշներ ընդդեմ Հայաստանի»): Հյուսիսային Արցախի Շահումյանի շրջանի Գյուլիստան գյուղի նախկին բնակիչ Մինաս Սարգըսյանը 2006 թվականի օգոստոսի 11-ին հայց է ներկայացրել իր տան ավերման և սեփական տանից արտաքսման վերաբերյալ: Սարգըսյանն իր հայցում նշել է, որ ներկայումս մի այլ անձ, հավանաբար ադրբեջանցի է ապրում իր տանը: Չնայած մեկ տարի առաջ Սարգսյանը մահացել է, սակայն նրա այրին և երկու զավակները շարունակում են հետամուտ լինել սույն դատական գործին: Սովորաբար, ՄԻԵԴ-ում կուտակումների պատճառով, մի քանի տարի է տևում մինչև գործի լսումները: Սարգսյանների ընտանիքի շահերը Դատարանում ներկայացնելու են «Իրավական ուղեցույց» հասարակական կազմակերպության անդամներ, փաստաբաններ Նարինե Գասպարյանը և Քնարիկ Օհանյանը` Երևանից և մարդու իրավունքների պաշտպանության գծով հայտնի իրավաբան, պրոֆ. Ֆիլիպ

26

7-8/2010

Լիչը` Լոնդոնի Մարդու իրավունքների շահերի պաշտպանության եվրոպական կենտրոնից: Շահումյանի շրջանը գտնվում է նախկին Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզի հյուսիսային սահմանին կից: Մինչև արցախյան հակամարտությունը, Շահումյանի շրջանի ավելի քան 80 տոկոսը բնակեցված էր հայերով: 1992 թվականին ադրբեջանական ուժերի կողմից Գյուլիստանի ռմբակոծության ժամանակ Սարգսյանների երկհարկանի տունն ավերվել է: Ռմբակոծության արդյունքում, գյուղի բոլոր հայ բնակիչները` վախենալով իրենց կյանքի համար` փախել են գյուղից, ըստ ՄԻԵԴ-ի «Փաստերի արձանագրման» ամփոփագրի: Սարգսյանի հայցը հիմնված է հետևյալ պահանջների վրա. Նրա տան ավերումն ու սեփականության իրավունքից զրկումը սահմանվում է որպես «սեփականության տիրապետման և օգտագործման իրավունքի ոտնահարում»: 2. Նրա անձական և ընտանեկան կյանքի, ինչպես նաև տան նկատմամբ իրավունքի խախտում`բռնի տեղահանության պատճառով և իր տուն մուտք գործելու հնարավորության շարունակ մերժում Ադրբեջանի կողմից: 3. Հաշվի առնելով Ադրբեջանում մի շարք հայկական գերեզմանատների ոչնչացումն ու վանդալիզմը, Սարգսյանը նշել է, որ անտեղյակ է իր մերձավոր ազգականների գերեզմանոցների վիճակի մասին, քանի որ զրկված է նրանց շիրիմներին այցելելու հնարավորությունից, ինչպես դա պարբերաբար անում էր նախկինում: Միայն այն փաստի գիտակցումը, որ հարազատների շիրիմները ոչնչացման վտանգի տակ են, խոր վիշտ ու տառապանք է պատճառել Սարգսյանին: Գերեզմանատուն այցելելու անկարողությունը զրկել է նրան հանգուցյալ հարազատների հետ հոգևոր կապից, քանի որ

նրանց շիրիմներին այցելելն ու դրանք պահպանելը նրա կրոնական պարտականությունն էր, որը նա կատարել էր նախքան տեղահանությունը: 4. Ադրբեջանում իրենց տները հարկադրաբար լքած հայ ազգաբընակչությունը զրկված է իրավական պաշտպանության արդյունավետ միջոցներից: Այն հայերը, որոնք փորձել են բողոքներ ներկայացնել համապատասխան ադրբեջանական իշխանություններին, չեն կարողացել վերականգնել իրենց ոտնահարված իրավունքները: Արցախյան հակամարտության լուծված չլինելու պատճառով, գործնական դժվարություններ ու խոչընդոտներ կային Ադրբեջանում հարցի լուծման միջոցներից օգտվելու համար: 5. Սարգսյանը բողոքել է, որ Ադրբեջանում ենթարկվել է խտրականության՝ ազգային եւ կրոնական պատկանելության հիման վրա: Նա ներկայացրել է, որ միայն Ադրբեջանում ապրող ազգությամբ հայերն էին բռնությունների, ջարդերի ու հարձակումների թիրախ դարձել: Ադրբեջանի կառավարությունը հայերի դեմ գործած բռնությունների հետաքննություն չի անցկացրել և նրանց սեփականության անօրինական բռնազավթման ու հայկական գերեզմանոցների ոչնչացման համար փոխհատուցում չի ապահովել: Սա առաջին հայկական հայցն է, որը ՄԻԵԴ է ներկայացվել սեփականության և այլ իրավունքների ոտնահարման հարցով` իրականացված Ադրբեջանի Հանրապետության կողմից: Հաջողության դեպքում այն կարևոր նախադեպ կստեղծի հարյուր հազարավոր հայերի կողմից հայցեր ներկայացնելու համար, որոնք հարկադրաբար լքել են իրենց տները Բաքվում և Ադրբեջանի այլ վայրերում: Նմանապես, Չիրագովի հայցն ընդդեմ Հայաստանի կարող է դռներ բացել հարյուր հազարավոր ադրբեջան-

Hadyug tktag]yutoyun

vazcen >yu.anoani Š:ndrani‹ cirqi er&anoan .nyrhanxes; Hyvhannes Ekyoani mez krga\ ŠHadyug tktag]yutoyun‹-en gdekegananq# te ver`ers# Er&ani me` ŠSwoyu/q‹ Cidayusyumnagan gexryni na,a™e/nyutoamp lyuos desa\ = swoyu/qahao ar™agacir Vazcen >yu.anoani Š:ndrani‹ sdvar jykyva\yun ‚dn@ren & cirqi cl,avyr ,mpacir Syuren Xanieloan# ,mpacir Qnarig Aprahamoanƒ# nbadag yunenalyv haoreni ;nter]ykneryun aveli ampyk`agan nergaoa]nelyu Vazcen >yu.anoani sdek\acyr\yutoyun;$ Cirqi .nyrhanxes; deki yune]a\ = hyulis 8-in Haoasdani Crykneryu Miyutoan Me\ xahli0in me` haoreni & swoyu/qahao crykneryu nergaoyutoamp$ Pa]man ,ysqyv elyuot yune]a\ = H^C^M^ na,acah L&yn Ananoan$ An ;sa\ =# te Vazcen >yu.anoanin cirqi .nyrhanxes; m.agyutaoin iraxar™yutoyun m;n =# nyryvi cnahadelyu cragan asbarezi me\ arvesdaced;$ Aba ,ysq a/a\ = ,mpacir Syuren Xanieloan$ An n.a\ =# te* Šameni] qnaragan ar™a-

gacir Vazcen >yu.anoani cekarvesdagan a.,arhn a/an™nanyum = inqnapa]ahaodman ,yr .erderyv^^^ Vsdahyren gareli = asel# yr hao ar™agi amenapanasdek\agan xemq; Vazcen >yu.anoann =‹$ Cirqi nyramyud; par™r cnahada\ en haoreni craganacedner# E^B^H^ wryf^ Gim Akapegoan;# Serj Srabiynoan;# yrynq cnahada\ en manavanx Haoasdani eridasarxyutoan# yusanykyutoan ,anxava/ myde]yumner;* .yu.anoanagan a.,arh; aveli lav 0an[nalyu# jykyva\yuin me` dek cda\ vibagneren$ In[bes Swoyu/qi 0an[]va\ mdavyraganner dyqt^ _.in Qe.i.oan ‚Lys An0eles# AMNƒ aonbes al Haogazoan Haoacidagan hamalsarani xasa,ys Armen Oyurne.loan ‚Beoryut# Lipananƒ ngada\ en >yu.anoani sdek\acyr\yutoyunneryu me`# yr Šceri.,yk; a.,arhi neran™nagan ;ngalyumn =‹$ _.in Qe.i.oan ;sa\ =# te* Š^^^ cryki yk` sdek\acyr\yutoyun; aonqan neran™nagan =# yr gareli = qrynigynnerin

ցիների պահանջների համար, որոնք արցախյան հակամարտության ժամանակ հեռացել են իրենց տներից: Սակայն, ի տարբերություն հայկական կողմի, ադրբեջանցիները, հիմնականում հեռացել են սեփական կամքով և մինչև մեկնելը վաճառել են իրենց տները: Լոկ պատահականություն չի կարելի համարել ՄԻԵԴ-ի Մեծ պալատի կողմից միևնույն օրը հայկական և ադրբեջանական հայցերի քննարկումը: Եթե երկու դեպքում էլ դատարանը հայտնաբերի սեփականության իրավունքի խախտում և կարգադրի դրամական փոխհատուցում վճարել հայցվորներին, ապա շատ հավանական է, որ դա հետագայում համանման բազմաթիվ գործերի ներկայացման խթան կհանդիսանա և լուրջ հետևանքներ կունենա Հայաստանի ու Ադրբեջանի տնտեսությունների վրա (միլիարդավոր դոլարների չափով): Որպես այլընտրանք, Դատարանը կարող է պարտադրել երկու երկրներին

dva\ ir pnyutacryumyv Šnerqin xa.dangar‹ anvanel‹$ Jykyva\yun lyuos desa\ = hyvanavyryutoamp & .nyrhiv ŠOyvsew & Carylin Nalbandean‹ cragan himnaxrami$ _.in Qe.i.oan par™r cnahada\ = haoreniqi me` Vazcen >yu.anoani Š:ndrani‹ hradaragyutoyun; & hancamanali] nergaoa]yu]a\ = hyvanavyr Hyvsew Nalbandoan$ An haodarara\ =# te gna,adesen himnaxrami nyr hradaragyutoyunner Er&ani me`# in[bes @rinag ha`yrx hadyr; bidi ;lla ŠHyvhannes >irazi goanq;‹ cyr\;$ ŠHaoasdan-Swoyu/q hamacyr\ag]yutoan ha`yka\ yu lavacyuon @rinagneren megn = as# swoyu/qahao hekinag# haoreni ,mpacirner & swoyu/qahao hasaragagan cyr\i[# hekinag & hyvanavyr$ Aha ham,mpman @rinag# yr; cram.agyutaoin iraxar™yutoyun = hamahaogagan magarxagneryum arjani ,ra,yusi[ cnahadagani‹$ Er&an# Hyulis 2(^2(1(

իրենց համապատասխան քաղաքացիներին թույլ տալ վերադառնալ իրենց բնակության նախկին վայրերը, որը նոր ցնցումներ ու անվտանգության ռիսկեր կառաջացնի տարածաշրջանում: Որպես Եվրոպայի Խորհրդի անդամներ, Հայաստանն ու Ադրբեջանը պարտավոր են կատարել Դատարանի որոշումը: Սեպտեմբերի 15-ին կարելի է ուղիղ հետևել երկու լսումներին` այցելելով Մարդու իրավունքերի եվրոպական դատարանի կայքէջ www.echr.coe.int/echr : Ադրբեջանական հայցը կհեռարձակվի ժամը 9:15, իսկ հայկականը` 14:30-ին (Ֆրանսիայի ժամանակով): Հարութ ՍԱՍՈՒՆՅԱՆ «Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր Թարգմ.՝ Ռ.Ավագյանի

7-8/2010

27