Nor Ghiank iulie-august 2013

?YUMANIY HAOY} MIYUTOAN ERGLEZVOAN AMSACIR

DARI 64 TIV 7 -8 (2((2 - 2((3ƒ հուլիս- օգոստոս 2013

< M P A C R A G A N

Պուքրեշի հայ երիտասարդներու դրվատելի նախաձեռնություն մը, հանգեցուց միջէթնիկական հարուստ և խորհրդանշական միջոցառման մը կազմակերպմանը: Լավ մտածված «Հայկական փողոց» նախագիծը իր երեքօրյա տևողության ընթացքին, հավաքեց բազմամարդ հասարակություն մը Պուքրեշի հայ համայնքի կեդրոնին մեջ: Ատ առիթ մը եղավ, մայրաքաղաքի առօրյա կյանքին անմիջական մասնակցություն ունեցող համայնքի մը ավելի լավ ծանոթանալու, ինչպես նաև ուրիշ փոքրամասնություններուն հետ մշակութային կապերը սերտացնելու: Ինչպես հավաստիացուց Ռումանիո Հայոց Միության պատգամավոր Վարուժան Փամպուքչյանը, այս հաջող նախաձեռնությունը եկող տարի պիտի ունենա նաև իր շարունակությունը: Անշուշտ, որ ռումանահայության համար կա ր ևորագույն իրադարձությունը Սուչավայի Հաճկատար վանքի ամեն տարվա ուխտագնացությունն է: Այդ առիթով երկրի բոլոր անկյուններեն՝ Պուքրեշեն Փիթեշթեն, Քոնսթանցայեն, Պոթոշանեն, Թըրկու Օգնայեն, Կալացեն, Պրըիլայեն և Յաշեն հայերը մեկ մարդու պես կհավաքվին մեր ազգային միասնությունը խորհրդանշող և մեզ բոլորիս ոգեշնչող սրբավայրը: Հետզհետե թափ ստացող համաշխարհայնացման խորապատկերին վրա տեղի ունեցող Հաճկատարի ուխտագնացությունը՝ եզակի մեր ազգային ինքնությունը և միասնականությունը ամրապնդող շատ հետաքրքիր երևույթ մըն է: Մարդիկ կվերագտնեն իրենց ազգային, կրոնական, երբեմն ալ գաղափարախոսական իքնությունը: Համակարգչային միջոցները և ինթերնեթը ոչ թե սպաննեցին մեր մեջ եղած անհատականությունը, այլ մեզ դրդեցին փորձել մյուսներուն ավելի լավ ճանչնալ: Աշխարհասփյուռ հայերուս համար մեկտեղ հավաքվելու և միասին ըլլալու այս ցանկությունը ողջունելի է և փրկարար: Ըլլանք լավատես. լավ նշանները նշմարելի են հայերուս համար, սակայն մենք ալ պետք է օգտվինք բոլոր առիթներեն մեր ազգային յուրահատկությունները և ինքնությունը պահպանելու և դրսևորելու, ինչպես նաև ազգային միասնությունը ամրապնդելու համար: Եվ այս առումով «Հայկական փողոց» փառատոնը և Հաճկատարի ուխտագնացությունը հուսադրիչ օրինակներ են:

2

7-8/2013

PYVANXAGYUTOYUN Տիգրան Սարգսյանն ու Վարուժան Ոսկանյանը քննարկել են հայ-ռումինական տնտեսական կապերի սերտացման հեռանկարները =` 10 Ռումինիայում հայ լինելը պատիվ է. Ռումինիայի էկոնոմիկայի նախարար Վարուժան Ոսկանյան =` 13 Հայկական տոն Թըրկու Օգնայի մեջ =` 14 ԳՐՔԻ ՇՆՈՐՀԱՆԴԵՍ =` 15 Հարյուրավոր հավատացյալներ Հաճկատարին վանքը =` 16 ՀԱՅ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ԱՄԱՌԱՅԻՆ ՃԱՄԲԱՐԸ =` 18 Հայկական միջոցառումներ Ռումինիայի Դումբրըվեն քաղաքում =` 20

Supliment limba rom`n[

Tabăra de vară a tineretului armean și alegerea noului comitet ACYO p. 24 Album Aniversar „Turnu Roşu 500 – Hagigadar 501. XVI-un veac fast pentru spiritualitatea armenească bucovineană” p. 25 „Am vrut ca lumea să-l cunoască pe marele scriitor prin cuvintele sale prețioase.“ Spune regizorul Lusin Dink despre documentarul ei “Saroyanland” p. 26

«ՄԱՆՈՒԿ ՊԵՅ ՄԻՐԶԱՅԱՆՑԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ» ՃԱԿԱՏԱԳՐԵՐ ՀՅՈՒՍՈՂԸ =` 28 «Սփյուռք» ամառային դպրոց Ծաղկաձոր - 2013 =` 31 Արտագաղթը արյան մե՞ջ… =` 34

ŠNYR GOANQ‹IN AN"NAGAZM: MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN Œ ,mpacr^ ;nxh^ qardyukar MADLEN DER-KYUGASOAN Œ ,mpacir VARXAN MARTAOAN Œ ,mpacir MIHAOIL GEYRGIYU Œ lyusangari¿[ MARIAM BYSTAN)OAN Œ meqenacryuhi

COLECTIVUL «NOR GHIANK»

MIHAI STEPAN-CAZAZIAN – secretar-general de redacție MADLEN TER-GHUKASIAN; VARTAN MARTAIAN – redactori MIHAI GHEORGHIU – fotoreporter MARIAM BOSTANGIAN – dactilografă-operatoare

REDAC|IA: Bucure=ti, Bd. Carol I, nr. 43, sector 2, tel./ fax. 314.67.83 redactia@araratonline.com

TEHNOREDACTARE COMPUTERIZATÅ: HźULESCU MIHAI TIPARUL: S.C. ARARAT srl.

I.S.S.N. 1221-9169

ՊՈՒՔՐԵՇԻ ՄԵՋ ԵՐԵՔ ՕՐ ՇԱՐՈՒՆԱԿ ՏԵՂԻ ՈՒՆԵՑԱՎ «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՓՈՂՈՑ» ՓԱՌԱՏՈՆԸ

Օգոստոս 2-են 4-ը, հայերը, հրեաները, հույները և գնչուները հանդիպեցան Հայկական փողոցը՝ մասնակցելու համար «Հայկական փողոց» առաջին փառատոնին, որու շրջանակեն ներս կազմակերպվեցան ավանդական երգ ու պարի ներկայացումներ, զանազան work-shopներ, ավանդական խոհանոցի ցուցադրություններ:

«Հուսով եմ, թե հաջող փորձ մը պիտի հանդիսանա, զոր ամեն տարի պիտի կազմակերպենք», հայտարարեց Ռումանիո Հայոց Միության պատգամավոր՝ Խորհըրդարանեն ներս ազգային փոքրամասնություններու խմբակցության ղեկավար Վարուժան Փամպուքչյանը, մինչ ՏՏ Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանը դրվատեց ռումանական հյուրընկալությունը: «Ռումանահայերը կխոստովանեն, թե հարյուր տոկոսով ռումանացի են և հարյուր տոկոսով ալ հայ են», ըսավ բարձրաստիճան հոգևորականը՝ օրհնելով իրադարձության ներկաներուն: Իր հերթին, Ռումանիո մեջ Հայաստանի դեսպան պարոն Համլետ Գասպարյանը հույս հայտ-

նեց, թե նմանատիպ միջոցառումներ պիտի ամրապնդեն իր երկրի և Ռումանիո միջև համագործակցությունը: Ռումանիո Հրեական Համայնքներու Դաշնության պատգամավոր Աուրել Վայները խոսեցավ Հայկական փողոցին կից գտնվող Մընթուլեասա փողոցը անցուցած իր երիտասարդության մասին և պատմեց մայրաքաղաքի հայկական սրճարաններու և հայկական համայնքի պասքեթպոլի զորեղ խումբի մասին: «Պատմության ընթացքին մենք բազմաթիվ տառապանքներ ապրեցանք, սակայն չընկրկեցինք», ըսավ Աուրել Վայները: Ողջույնի խոսքերով հանդես եկան նաև հույն համայնքի

7-8/2013

3

ներկայացուցիչ՝ պատգամավոր Տրակոշ Կապրիել Զիրոփոլը և գնչուական համայնքի ներկայացուցիչ՝ Գնչուներու Խըմբակցություն կազմակերպության ընդհանուր քարտուղար Քըթըլին Մանեան: Միջոցառման հրապույրներեն էին լուսանկարչության քանի մը ցուցահանդեսներ, որոնց միջոցով կազմակերպիչները ուզեցին հանրությանը ներկայացնել ժամանակի ընթացքին հայ համայնքի զարգացման պատկերը: Մայրաքաղաքի Հայկական փողոցը տեղադրվեցան գիրքի, ձեռագործ իրերու, սրբապատկերներու, սուրճի, հայկական կոնյակի կամ գոհարեղեն զարդերու վաճառքի սեղանիկներ: Տոնավաճառեն չպակսեցան հայկական ազգային պարի, հայոց լեզվի և գեղագրության դասերը: Փառատոնի երեք օրվա ընթացքին լայն հասարակության համար բացվեցան Հայկական Թանգարանը, Գրադարանը և Մայր Տաճարը: Հայկական փողոցը առաջին անգամ կհիշվի 17-րդ դարուն և այն կհանդիսանա քաղաքի կարևոր նշանակետ մը, ինչպես հայկական համայնքի, այնպես ալ Պուքրեշի բնակչության համար: Փառատոնի կայացման առիթով Արարատ թերթի խմբագրությունը լույս ընծայեց «Հայկական փողոց» խորագրով հատուկ համար մը, զոր դրվեցավ մասնակցող հանրության տրամադրության տակ:

4

7-8/2013

7-8/2013

5

ԱՐՁԱԳԱՆՔՆԵՐ

6

7-8/2013

Կցանկայի մասնակցիլ հայկական ավանդական պարի կամ հայկական վայելչագրության դասերուն և կզղջամ, որ ժամանակի սղության պատճառով չկրցա մասնակցիլ: Բայց շատ հավնեցա գիրքերու, սուրճի, հայկական կոնյակի, ձեռագործ իրերու ցուցադրության և վաճառքի սեղանիկները: Ամփոփելով կրնամ ըսել, թե տպավորված եմ համայնքի կազմակերպչական կարողութենեն և դեռևս սկզբնական շրջանին գտնվող այդքան բարդ միջոցառում մը: Ընդհանուր մաքրութենեն և դետալներու հանդեպ դարձուցած ուշադրութենեն զատ, զիս տպավորեց այն, որ կազմակերպիչները ամեն բան կընեին հասարակական կարգը և խաղաղությունը պահպանելու ու մասնակիցներուն համար հարմարավետ մըթնոլորտ ապահովելու համար: Այնպիսի իրադարձություն մը չէր, երբ հանդիսատեսներն են մթնոլորտ ստեղծողները, այլ ավելի շուտ այնպիսի իրադարձություն մըն էր, որուն մեջ կընդունվեիր որպես համայնքի հյուրը: Ես շա՜տ հավնեցա այս բոլորը: www.valentinaroman.ro

7-8/2013

7

ՎԵՐՋԻՆ

ՏՊԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ Փառատոնի երեք օրերը ավարտվեցան կիրակի Օգոստոս 4-ի երեկոյան՝ հրավառությամբ, օդափուչիկներով և տասնյակ մասնակիցներու հայկական պարով: Աննախադեպ, դեռ չտեսնված իրադարձություն մը՝ Պուքրեշի Հայկական փողոցին և թաղամասին համար:

Խոսքերը ավելորդ են և մենք դեռ տարված ենք երիտասարդներու կողմե մեզի մատուցված հաճելի անակնկալով՝ ռումանահայ առաջին փողոցային փառատոնի կազմակերպման դրական տպավորություններով: Վահե, Նարինե, Սիլվիա, Հրանտ, Մկրտիչ և մյուսները իրենց բարձր պահեցին: Իրենք իրենց ուսերուն վրա վերցուցին փառատոնի

8

7-8/2013

կազմակերպման ամբողջ բեռը: Երեք օր շարունակ՝

երաժշտություն, պար, հայկական ուտեստեղեններ

և ընտիր ըմպելիքներ: Երեք օրվա ընթացքին մեզ

միացան մեր հրեա, հույն և գնչու բարեկամները:

Իսկ պուքրեշցիները մեզ շրջապատեցին, մեզի հետ հանդիպելու և հայությանը ծանոթանալու իրենց ջերմ ցանկությամբ: Մենք՝ հայերս, ամեն հնարավորը ըրինք ներկա հասարակությանը ոգևորելու

համար, իսկ հանդիսատեսները մեզի հատուցեցին իրենց երկար ու անկեղծ ծափահարություններով:

Ամփոփելով, կրնանք ըսել, թե այս անդրանիկ

փառատոնը հաջող անցավ և մեզ խրախուսեց: Ուստի, մինչ նոր հանդիպում՝ եկող տարվա, 2014-ի

Օգոստոսին կայանալիք «Հայկական փողոց» թիվով

երկրորդ փառատոնին:

7-8/2013

9

Տիգրան Սարգսյանն ու Վարուժան Ոսկանյանը քննարկել են հայռումինական տնտեսական կապերի սերտացման հեռանկարները

ԵՐԵՎԱՆ, 9 ՀՈՒԼԻՍԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ Վարչապետ Տիգրան Սարգըսյանն ընդունել է Ռումինիայի էկոնոմիկայի հայազգի նախարար Վարուժան Ոսկանյանի գըլխավորած պատվիրակությանը, ով Հայաստան է ժամանել` հուլիսի 9-ին Երևանում անցկացվող հայ-ռումինական միջկառավարական հանձնաժողովի չորրորդ նիստին մասնակցելու նպատակով: Ինչպես «Արմենպրես»-ին տեղեկացրին ՀՀ կառավարության տեղեկատվության եւ հասարակայնության հետ կապերի վարչությունից, ՀՀ կառավարության անունից ողջունելով հյուրին` Տիգրան Սարգսյանը նշել է. «Մենք մեծ կարևորություն ենք տալիս Ռումինիայի հետ կապերի ամրապնդմանը: Գոյություն

10

7-8/2013

ունի հարաբերություններն ընդլայնելու մեծ ներուժ, և միջկառավարական հանձնաժողովը պետք է այնպիսի օրակարգ ձևավորի և այնպիսի միջոցառումներ պլանավորի, որոնք թույլ կտան խորաց-

նել մեր հարաբերությունները: Վստահ եմ, որ Ձեր այցելությունը նոր թափ կհաղորդի մեր կապերի ամրապնդմանը»: Վարուժան Ոսկանյանն ընդգծել է, որ երկու երկրների միջև

ավանդաբար ձևավորված քաղաքական հարաբերությունների բարձր մակարդակը հիմքեր է ստեղծում տնտեսական գործակցության զարգացման համար: Այդ առումով կարևորվել է հայ-ռումինական գործարար համաժողովի անցկացումը, որին մասնակցելու համար Հայաստան է ժամանել ռումինացի գործարարների պատվիրակություն: Ռումինիայի էկոնոմիկայի նախարարի տեղեկացմամբ` արդեն ստորագրվել է փոխըմբռնման հուշագիր Հայ-ռումինական առևտրաարդյունաբերական ասոցիացիայի և Ռումինիա-Հայաստան առևտրաարդյունաբերական պալատի միջև: Երկուստեք ընդգծվել է, որ դա հնարավորություն կտա ռումինացի գործարարներին ծանոթանալ Հայաստանի ներդրումային միջավայրին, ինչպես նաև կնըպաստի զբոսաշրջության զարգացմանը: Զրուցակիցները մտքեր են փոխանակել նաև օդային ուղիղ չվերթների կազմակերպման, զբոսաշրջության զարգացման և տընտեսական կապերի աշխուժացման նոր ուղղությունների վերաբերյալ: Հայաստանի վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը վերահաստատել է Ռումինիայի վարչապետ Վիկտոր Պոնտայի՝ Հայաստան այցելելու հրավերը:

ՀՀ նախագահն ընդունել է Ռումինիայի էկոնոմիկայի նախարար Վարուժան Ոսկանյանին

ԵՐԵՎԱՆ, 9 ՀՈՒԼԻՍԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ

ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսյանը հուլիսի 9-ին ընդունել է Ռումինիայի էկոնոմիկայի նախարար, հայ-ռումինական միջկառավարական հանձնաժողովի ռումինական կողմի նախագահ Վարուժան Ոսկանյանին:Ինչպես «Արմենպրես»-ին տեղեկացրին ՀՀ նախագահի աշխատակազմի հասարակայնության եւ տեղեկատվության միջոցների հետ կապերի վարչությունից, Նախագահը ողջունել է Վարուժան Ոսկանյանին և նրա գլխավորած պատվիրակությանը, որը Երևանում այսօր մասնակցել է հայ-ռումինական միջկառավարական հանձնաժողովի 4-րդ նիստին: Սերժ Սարգըսյանը հույս է հայտնել, որ նախարար Վարուժան Ոսկանյանի այցը, հանձնաժողովի նիստի և հայ-ռումինական գործարար համաժողովի անցկացումը նոր խթան կհանդիսանան երկկողմ տնտեսական հարաբերությունների զարգացման համար: Հանրապետության Նախագահն ընդգծել է, որ Հայաստանում մեծապես արժևորում են Վարուժան Ոսկանյանի ջանքերն ու ավանդը ինչպես հայ-ռումինական հարաբերությունների զարգացման, այնպես էլ Ռումինիայում հայապահպանության գործում: Ռումինիայի էկոնոմիկայի նախարարը գոհունակությամբ է խոսել Երևանում անցկացված միջկառավարական հանձնաժողովի նիստի և երկու երկրների գործարար համայնքի ներկայացուցիչների շփումների մասին՝ ընդգծելով, որ Հայաստանի և Ռումինիայի միջև տնտեսական հարաբերությունների զարգացման, տարբեր ոլորտներում համագործակցության խորացման մեծ ներուժ կա, որն անհրաժեշտ է լիարժեք օգտագործել՝ ի նպաստ երկու երկրների և ժողովուրդների:

7-8/2013

11

Ռումինահայ նախարարը ցանկանում է, որ Ցեղասպանության ճանաչմանը զուգահեռ գրվի հայ ժողովրդի զարթոնքի ծրագիրը ԵՐԵՎԱՆ, 10 ՀՈՒԼԻՍԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ Ռումինիայի էկոնոմիկայի նախարար, ազգությամբ հայ Վարուժան Ոսկանյանը, բացի քաղաքական գործունեությունից հայտնի է նաև իր գրական գործունեությամբ։ Նրա «Շշուկների մատյան» գիրքը 2009 թվականին համարվել է Ռումինիայի տարվա լավագույն գրական ստեղծագործություն՝արժանանալովՌումինական ակադեմիայի գրական գլխավոր մրցանակին։ Սակայն գրքի հաջողություններն այդքանով չեն սահամանափակվում։«Արմենպրես»-ը զրուցել է գրող, քաղաքական գործիչ, Ռւմինիայի հայոց միության հիմնադիր և նախագահ Վարուժան Ոսկանյանի հետ՝ պարզելու հաջողության չբացահայտված կողմերը։ - Ձեր «Շշուկների մատյան» գիրքը լայն արձագանք է առաջացրել ինչպես Ռումինիայում և Հայաստանում, այնպես էլ աշխարհի շատ երկրներում։ Ունե՞ք արդյոք ցանկություն այն թարգմանված տեսնելու նաև այլ լեզուներով: -«Շշուկների մատյանը արդեն թարգմանվել է ֆրանսերեն, իսպաներեն, իտալերեն, երբրայերեն։ Շուտով գիրքը կթարգմանվի նաև շվեդերեն, գերմաներեն, լեհերեն, չեխերեն, հունգարերեն և բուլղարերեն, իսկ հաջորդ տարի այն կթարգմանվի նաև ռուսերեն և արաբերեն։ Կարելի է ասել, որ այն հասու կլինի ցանկացած ազգի ներկայացուցչի։ - Ի՞նչ հետաքրքրիր դիպվածներ կհիշեք գրքի հետ կապված: - Գրքի գերմաներեն թարգմանության հրատարակությունը

12

7-8/2013

ստանձնեց այն հրատարակչությունը, որը80 տարիառաջտպագրել էր Ֆրանց Վերֆելի «Մուսա լեռան 40 օրը» վեպը։ Հետաքրքիր է, որ գիրքը տպագրելիս, հրատարակչությունը նշեց, որ այս վեպը առավել զորավոր է, քան Վերֆելինը, և կարող է ավելի մեծ ազդեցություն ունենալ միջազգային քաղաքական կարծիքի վրա։ Պետք է նշեմ նաև, որ Հրեա գրողների միության նախագահ Հերցել Ակաթը հայտարարեց, որ այս գիրքը պետք է արժանանա Նոբելյան մրցանակի։ Ինձ համար մեծ հպարտություն էր, որ Հայաստանի ճակատագիրը ներկայացնող գիրքը այդպիսի գնահատանքի է արժանացել։ Վեպի նկատմամբ բացասական վերաբերմունք նկատվել է միայն թուրքական կողմից։ Անցյալ տարի աշնանը Ռումինիայում տեղի էր ունենում հայ մշակույթի օրերը, երբ ներկայացվեց նաև «Շշուկների մատյանը»։ Թուրք դեսպանը բողոքել էր Ռումինիայի արտաքին գործերի նախարարին, որ գիրքը վիրավորում է թուրք ժողովրդի զգացումները՝ խնդրելով, որ Ռումինիայի իշխանությունը չօժանդակի դրա թարգմանությունը արտասահմանում։ Թուրք պաշտոնյայի առաջարկը մերժվեց։ Դրանից հետո թուրքական իշխանությունները փորձեցին այլ երկըրներում արգելել գրքի թարգմանությունը, սակայն կրկին ապարդյուն։

-«Շշուկների մատյանը» գրքում նկարագրել եք 20-րդ դարի իրադարձությունները և Հայոց ցեղասպանությունը։ Այդ դեպքերից անցել է գրեթե մեկ դար, և շուտով կլրանա Ցեղասպանության 100 տարին։ Ի՞նչ սպասելիքներ ունեք 2015 թվականին ընդառաջ։ - Ցեղասպանության 100ամյակին ընդառաջ երկու տեսակի ակնկալիք ունեմ։ Նախ ցանկանում եմ, որ ցեղասպանությունը ընդունվի մինչ տարելիցը։ Այսօր հայ ժողովուրդը կիսված է, մեր ազգի կեսը ապրում է ուրիշ աշխարհներում։ Հարկավոր է, որ մենք միանանք, ամբողջանանք։ Անհրաժեշտ է հիշել, որ Ցեղասպանության ճանաչումը նաև բարոյական հարց է։ Մարդկությունը ևս պետք է փաստի, որ անցյալի ցավալի և արյունոտ դասերից ինչ-որ բան է սովորել։ Երկրորդ ակնկալիքս այնէ, որՑեղասպանությանճանաչման ծրագրի կողքին ստեղծվի նոր ծրագիր՝ հայ ժողովրդի ապագայի զարթոնքի ծրագիրը։ Դա պետք է ուղեցույց հանդիսանա, թե ինչպես արտասահամանում ապրող հայերը կարողանան դիմադրել սպիտակ ցեղասպանությանը, որն ավելի վտանգավոր է։ Սպիտակ ցեղասպանության ժամանակ չկա արտաքին թշնամի. թշնամին մեր մեջ է։

Ռումինիայում հայ լինելը պատիվ է. Ռումինիայի էկոնոմիկայի նախարար Վարուժան Ոսկանյան ԵՐԵՎԱՆ, 9 ՀՈՒԼԻՍԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ: Իրեն միաժամանակ հայ և ռումինացի համարող Ռումինիայի էկոնոմիկայի նախարար Վարուժան Ոսկանյանը նշում է, որ Ռումինիայում հայ լինելը պատիվ է, և ռումինացիները հայերին համարում են արդյունավետ քաղաքացիներ: Հայազգի նախարարն իր հայերենի լավ իմացությունը պայմանավորում է նրանով, որ ընտանիքում իրենք հայերեն են խոսել ու չնայած հայկական դպրոց չի հաճախել, բայց դարձել է հայերենի ուսուցիչ իր իսկ հիմնած Բուխարեստի կիրակնօրյա դպրոցում: «Ռումինիայում, դժբախտաբար, այդ ժամանակ հայկական դպրոց չկար, աշխարհիկ կազմակերպություններն արգելված էին, բայց ես աշակերտ չլինելով, հետո ուսուցիչ դարձա: Բուխարեստում 1978 թվականին կիրակնօրյա դպրոց բացեցի և 13 տարի հայերեն դասավանդեցի»,- նշեց Վարուժան Ոսկանյանը: Նա պատմեց, որ իր պապիկն իր համար հայերեն երգեր է երգել ու ինքն այժմ հպարտ է, որ գտնվում է անկախ Հայաստանում ու հայերեն է խոսում: Առաջին անգամ Հայաստանում եղել է 1991 թվականին հանրաքվեի ժամանակ: Այդ ժամանակ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն առաջարկել է նրան դառնալ Հայաստանի ոչ պաշտոնական հյուպատոսը Ռումինիայում: Բայց նա մերժել է` պատճառաբանելով, որ ինքը Ռումինիայում հայ համայնք է ներկայացնում, բայց Ռումինիայից դուրս` Ռումինիան: «Ես միաժամանակ ինձ ռումինացի և հայ եմ համարում` չնայած, որ իմ մեջ 100 տոկոսով հայկական արյուն է հոսում»,-հպարտությամբ նշեց Վարուժան Ոսկանյանը: Գրող, քաղաքական գործիչ, Ռումինիայի Հայոց Միության հիմնադիր և նախագահ Վարուժան Ոսկանյանը հեղինակել է «Շշուկների մատյան» վեպը: Այն բնութագրվել է որպես գրական հայտնություն: «Շշուկների մատյանը» հրատարակվել է 2009 թ.-ին և համարվել Ռումինիայի տարվա լավագույն գրական ստեղծագործությունը` արժանանալով Ռումինական ակադեմիայի գրական

գլխավոր մրցանակին: Թարգմանվել է իտալերեն, իսպաներեն, ֆրանսերեն, առաջիկայում նախատեսված է թարգմանել եբրայերեն, շվեդերեն, գերմաներեն և բուլղարերեն: Գրքի մասին կարծիքները տարբեր են, բայց բոլորն էլ` հիացական` հազվադեպ գլուխգործոց, վերջին տարիների համաշխարհային գրականության ցայտուն ու արժեքավոր ստեղծագործություններից մեկը: Հեղինակը նշել է, որ գիրքը հայկական սովորույթները, մշակույթը, երգերը, խոհանոցը, հայերի տանջանքը և հույսերը համաշխարհային ընթերցողին ներկայացնելու փորձ է: Հայոց ցեղասպանության արհավիրքների եւ օտար ափերում վերապրել փորձող հայ տարագիրների մասին գրեթե փաստագրական ճշգրտությամբ պատմող այս ցնցող գործն արժանացել է միջազգային մամուլի եւ գրական շրջանակների բարձր գնահատականներին: ««Շշուկների մատյանը» թովչական գեղեցկության վեպ է, հենց ինքնին Պատմությունը»,- գրել է իսպանական ԷլՊաիս (El Pais) թերթը: «Ամենից առաջ Վարուժան Ոսկանյանը հայոց խիղճն է՝ մահից ու վերապրումից հունցված հիշողություն ժառանգած գրող»,ավելացրել է վենեսուելական Էլ Նասիոնալը (El Nacional):

7-8/2013

13

Հայկական տոն Թըրկու Օգնայի մեջ Հուլիսի վերջերը, Թըրկու Օգնա քաղաքը հյուրընկալեց երկու կարևոր իրադարձություն հայ համայնքին համար՝ մեկը Թըրկու Օգնայի Սուրբ Մարիամ եկեղեցվո անվանակոչության օրը՝ ըլլալով միակ հայկական ոճով եկեղեցին մարզին մեջ և մյուսը՝ պատմագետ Ատրիան Փոփովիչի «Հայաստան. նվիրական աշխարհագրություն մը» գիրքին շնորհանդեսը: Տոնական պատարագը մատուցվեցավ ձեռամբ Ռումանիո Հայոց եկեղեցվո առաջնորդ Տ. Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանի և մասնակցությամբ առաջնորդական փոխանորդ Տ. Եզրաս քահանա Պոկտանի ծագումով ըլլալով Թըրկու Օգնայեն ու ներկայությամբ բազում հավատացյալներու եկած Պուքրեշեն, Պաքըուեն, Ֆոքշանեն, Յաշեն, Սուչավայեն և Կեռլայեն: «Հայաստան. նվիրական աշխարհագրություն մը» գիրքին շնորհանդեսը տեղի ունեցավ քաղաքապետարանի մեծ սրահին մեջ, ուր ներկա գտնվեցան Թըրկու Օգնայի քաղաքապետ Ստեֆան Սիլոքի և գործի հրատարակիչ Մարիուս Մարիան Սոլեա՝ ըլլալով Դավանանքներու գծով պետական քարտուղարության խորհրդական:

14

7-8/2013

ԳՐՔԻ ՇՆՈՐՀԱՆԴԵՍ Շաբաթ Հուլիս 6-ին, Թըրկու Օգնա քաղաքի քաղաքապետարանի շենքին մեջ տեղի ունեցավ պատմաբան Ատրիան Փոփովիչի հեղինակած «Հայաստան. նվիրական աշխարհագրություն մը» (Զամքա հրատարակչություն, Պուքրեշ, 2013թ.) հատորի շնորհանդեսը: Գիրքը ընթերցող հասարակությանը ներկայացվեցավ, Թըրկու Օգնայի հայկական եկեղեցվո տոնի առթիվ Ռումանիո Հայ Առաքելական Եկեղեցվո և Ռումանիո Հայոց Միության կողմե՝ տեղական իշխանություններու աջակցությամբ կազմակերպված, մշակութային միջոցառումներու շրջանակեն ներս:

Ռումեն պատմաբանի հայագիտության այս անդրանիկ հատորը հեշտությամբ կարդացվող աշխատություն մըն է, գիրքի էջերուն մեջ ընթերցողը գտնելով գործող անձերու միջև երևակայական երկխոսություններ, ինչպես նաև հայ և ռումեն ժողովուրդներու պատմություներու միջև զուգահեռներ ու համանմանություններ: Թըրկու Օգնայի քաղաքապետարանի մեծ սրահին մեջ՝ Պուքրեշեն, Պաքըուեն, Թըրկու Օգնայեն, Ֆոքշանեն, Յաշեն, Սուչավայեն կամ Կեռլայեն եկած բազմաթիվ հայերու ներկայությամբ, գիրքի մասին ելույթներով

հանդես եկան փոխքաղաքապետ Մարչել Տավիտը, ծնունդով թըրկուօգնացի Եզրաս ավագ քահանա Պոկտանը, Դավանանքներու գծով պետական քարտուղարության խորհրդական Մարիուս Մարիան Սոլեան, ինչպես նաև հեղինակը՝ պատմաբան Ատրիան Փոփովիչը:

7-8/2013

15

Հարյուրավոր հավատացյալներ Հաճկատարին վանքը

«Բոլոր իղձերու իրականացում» այսպես կոչված հայկական վանքին օծման 501-րդ տարեդարձին և «Սուրբ Աստվածածնի վերափոխման» տոնի առիթով պատարագ մատուցվեցավ ձեռամբ Ռումանիո Հայ Եկեղեցվո Տ. Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանի, Սուչավայի ծխատեր հայ քահանան ըլլալով Ազատ Մանտալյան: Ինչպես ամեն տարի, այս տարի ևս պատրաստված էր ավանդական ականջապուրը, որ մատուցվեցավ հավատացյալներուն պատարագեն ետք: Տասնյակ հավատացյալներ ծնկաչոք կբարձրանային սարն ի վեր և այսպիսով իրենց մեղքերու քավությունը կհայցեին և իրենց ցանկություններու իրականացումը: Հաճկատար վանքի տոնակատարության այս տարի ներկա էին ավելի քան 500 հավատացյալներ: Տոնին նախորդ օրը Սուչավայի հայկական ծուխին բակը պատրաստված ականջապուրը համտեսեցին բոլոր ուխտագնացները պատարագեն ետք: Ինչպես «Սուրբ Աստվածածնի վերափոխման» տոնը, կամ գլխավոր սրբավայր Փութնան ուղղա-

16

7-8/2013

փառներու համար և կամ Կաչիկը կաթոլիկներու համար պաշտամունքի սրբավայր մըն է, այնպես ալ Հաճկատարի վանքը ճանչցված է «բոլոր ցանկություններու իրականացման» սրբավայր մը, ուր ուխտագնացները ոչ միայն Ռումանիայեն, այլև աշխարհի տարբեր ծայրերեն անոնց մեջ բազում հայ հավատացյալներ, այստեղ կու գան աղոթելու իրենց երազանքներու, իղձերու իրագործման համար: Հաճկատարի օծման 501-րդ տարեդարձի առթիվ Սուչավայի մեջ հոգևոր ներկայացուցիչներե զատ ներկա էին նաև հայ համայնքի աշխարհիկ ղեկավար այրեր ՌՀՄ նախագահ, տնտեսության նախարար Վարուժան Ոսկանյան և երեսփոխան, փոխրամասնություններու նախագահ Վարուժան Փամպուքչյան: Վարուժան Ոսկանյան իր խոսքին մեջ նշեց, թե Ռումանիո հայ համայնքը ամենեն հին համայնքներեն մեկն է Եվրոպային մեջ: Հայերը ավելի քան 1000 տարիէ ի վեր կգտնվին Ռումանիո մեջ դեռևս X դարեն: Ամենեն հին եպիսկոպոսությունը

այստեղ գոյություն ունի տակավին 1401-են ըլլալով ամենեն հինը Եվրոպայի մեջ: «Սուչավան հայկական պատմական իր աշխարհով, ինչպես և Երուսաղեմը հայերու համար հոգևոր և կրոնական առումով ամենեն հագեցված քաղաքն է»-, հայտարարեց Վարուժան Ոսկանյան ավելցնելով, թե հայ համայնքը այստեղ կառուցած է 2 վանք յուրահատուկ իրենց տեսակին մեջ և 4 եկեղեցիներ որոնցմե 3-ը այսօր ալ գոյություն ունին:

Պուքովինայի հայ համայնքին արժանիքները

Հայտնի է, թե Պուքովինայի հայերը շատ կարևոր դեր ունեցած են գավառային կյանքի մեջ: Ավստրիական տունի մը մեջ ըլլալով անոնք շատ զգացված էին տնտեսական, հանրային և մշակութային կյանքին մեջ ձեռք բերած արժանիքներու համար՝ վարձատրվելով ազնվական տիտղոսներով՝ Վոն Քափրի և Վոն Փրունքուլյան:

Հայ համայնքը մասնավորաբար կզբաղվեր վաճառականությամբ և հռչակված էին պաստրամայի արտադրությամբ, նաև ներքաշված էին հանրային նախագիծերու մեջ (հիվանդանոց, դպրոց, որբանոց): Բոլոր համայնքները իրենց գոյության համար պարտական են Կուրա Հումորուլույ, Չերնըուց եկեղեցիներու և Սերպըուց հայ կաթոլիկ վանքի կառուցմանը, Սուչավայի հայ հռչակված եկեղեցիներու կողքին: Վոն Փրունքուլ եղբայրները օրինակի համար 18-րդ դարուն վերջերը Ավստրիայեն ապրանքներ կներմուծեին և կբաշխեին Պուքովինայի շուկային մեջ: Սուչավայի մեջ կգտնվին հռչակված թրունքուլներու Տունը (ատենվա Naţional ռեստորանը, Քափրիներու Տունը (ներկայիս Սիմիոն Ֆլորեա Մարիանի հիշատակին տունը), Հայկական փողոցին վրա խճողված հայկական ապակեպատ պատշգամբներ ունեցող տուներով, նաև գերմանական և հրեական տուներ, Լանջեր իջևանատունը՝ գնահատված ժամանակվա անձնավորություններու կողմե, ինչպես Ճորճե Էնեսկուն և Միհայ Էմինեսկուն: Ինչ կվերաբերի Հաճկատար վանքին, այն եղած է ինչպես և գրված է եկեղեցվո պատին ագուցված ցուցանակին վրա՝ կառուցված 1512 Տրըկան Տոնովակի կողմե, ըլլալով այն ատենվա հայ հարուստ վաճառականներեն մեկը: (Նիքուլայ Ռոշքա)

7-8/2013

17

Սուչավա

ՀԱՅ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ԱՄԱՌԱՅԻՆ ՃԱՄԲԱՐԸ

2013թ. Օգոստոս 15-են 19-ը, Ռումանիո Հայ Առաքելական Եկեղեցվո Առաջնորդարանի հովանիի ներքո տեղի ունեցավ Ռումանիո Հայ Երիտասարդության Ամառային երրորդ Ճամբարը՝ ACYO Romania (Հայ Երիտասարդության Կազմակերպություն) կազմակերպմամբ և Ռումանիո Հայոց Միության նյութական աջակցությամբ: Սույն տարվա ճամբարին մասնակցեցան Պուքրեշեն, Քոնսթանցայեն, Կեռլայեն, Փիթեշթեն, Պաքըուեն, Յաշեն, Գլուժեն, Թուլչայեն և Թըրկու Մուրեշեն եկած 55 ռումանահայ երիտասարդներ: Ճամբարի շրջանակեն ներս երիտասարդներուն առջև դասախոսություններով հանդես եկան

18

7-8/2013

ՏՏ Տաթև արքեպիսկոպոս Հակոբյանը՝ «Աստված, Մարդ ու Երկիր» թեմայով, ՌՀՄ պատգամավոր պարոն Վարուժան Փամպուքչյանը՝ «Վիրթուլ աշխարհը, տեխնոլոգիաները և ապագայի մասնագիտությունները» թեմայով, Եզրաս ավագ քահանա Պոկտանը՝ «Հայ Եկեղեցվո Սուրբ Պադարագը», Քոնսթանցայի ծխատեր Օշական քահանա Խաչատրյանը՝ «Սուրբ Խաչը և անոր խորհուրդը» թեմայով, Եվրոպայի Հայ Դատի գրասենյակի ղեկավար պարոն Գասպար Կարապետյանը՝ Հայոց Ցեղասպանության ճանաչման հարցը և Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրը, Հայաստան Հիմնադրամի Ռումանիո մասնաճյուղի տնօրեն

պարոն Կարապետ Խաչատուրյան՝ Հիմնադրամի գործունեության մասին: Ճամբարի ողջ ընթացքին տեղի ունեցավ նաև ընդհանուր գիտելիքներու մրցույթ՝ Հայ Առաքելական Եկեղեցվո, հայ ժողովուրդի պատմության, հայ մշակույթի և Հայոց Ցեղասպանության հիմնահարցի մասին: 7-ական անդամներով 6 խումբերու բաժնված երիտասարդները պատասխանեցին կազմակերպիչներու տված հարցերուն, իսկ հաղթող խումբի բոլոր անդամներուն, որպես մրցանակ շնորհվեցավ մեկական թապլեթ: Շաբաթ Օգոստոս 17-ին, երիտասարդները մասնակցեցան Սուչավայի Սուրբ Սիմիոն եկեղեցվո մեջ՝ տաճարի օծման 500 ամյակի առթիվ մատուցված սուրբ պատարագին: Հաջորդ օրը՝ կիրակի Օգոստոս 18-ին, երիտասարդները մասնակցեցան ռումանահայ համայնքի ամենեն մեծ տոներեն մեկուն՝ Սուչավայի Հաճկատար վանքի Սուրբ Մարիամի տոնին և գլխավորեցին դեպի վանքը բլուրն ի վեր քայլող ուխտավորներու թափորը: Ամառային ճամբարի շրջանակեն ներս տեղի ունեցավ նաև ACYO Romania կազմակերպության երկու տարին մեկ հրավիրվող ժողովը՝ նոր վարչություն մը ընտրելու համար: Ժողովի աշխատանքները տեղի ունեցան Ռումանիո Հայ Առաքելական Եկեղեցվո Առաջնորդ ՏՏ Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանի և երկրի խորհրդարանեն ներս Ռումանիո Հայոց Միության ներկայացուցիչ, պատգամավոր Վարուժան Փամպուքչյանի ներկայությամբ: Ժողովին մասնակցեցան 49 հայ երիտասարդներ՝ Պուքրեշեն (21), Քոնսթանցայեն (8), Յաշեն (5), Կեռլայեն (5), Թըրկու Մուրեշեն (3), Պաքըուեն (2), Փիթեշթեն (2), Թըրկու Օգնայեն (1), Գլուժեն (1) և Թուլչայեն (1): ՎԱՀԵ ՀՈՎԱԿԻՄՅԱՆ

7-8/2013

19

Հայկական միջոցառումներ Ռումինիայի Դումբրըվեն քաղաքում ՌՈՒՄԻՆԻԱ, 16 ՕԳՈՍՏՈՍԻ, ԱՐՄԵՆՊՐԵՍ Տրանսիլվանիայի Դումբրըվեն քաղաքը օգոստոսի 15-ին նշում էր Քաղաքի օրը` զուգակցված հայ համայնքի կողմից կազմակերպված միջոցառումների հետ: Մոտ երեք դար առաջ հայերի կողմից հիմնված քաղաքի Սուրբ Եղիսաբեթ հայ կաթողիկե եկեղեցում նշվեց Մարիամ Աստվածածնի տոնը, որին հաջորդեց հայկական դասական երաժշտության երեկո և ավանդական հյուրասիրություն: Միջոցառումները կազմակերպել էին Ռումինիայի հայոց միության Դումբրըվենի մասնաճյուղը` նախագահ Իոն Կըլինեսկուի գլխավորությամբ, Տրանսիլվանիայի հայ կաթողիկե եկեղեցին և Դումբրըվենի քաղաքապետարանը: Դումբրըվենի 250-ամյա հայկական եկեղեցում մատուցված պատարագի ավարտին երգչախմբի կատարմամբ հնչեց Հայաստանի օրհներգը, որին հաջորդեց հայկական դասական ստեղծագործությունների կատարումներ ռումին ճանաչված դուդուկահար Կոսմին Բալեանի ներկայացմամբ (ռումինական Սոնուս եռյակ): Հարյուրավոր հանդիսատեսներ առիթ ունեցան ծանոթանալու հայկական երաժշտությանը, դուդուկին, թավին,

20

7-8/2013

շվիին: Երեկոյին հաջորդեց եկեղեցու բակում կազմակերպված ժողովրդական տոնախմբությունը: Միջոցառումներին ներկա էին Սիբիուի նահանգային խորհրդի նախագահ Իոան Չինդրեան, սենատոր Վիորել Արկաշը, Դումբրըվենի քաղաքապետ Ջորջետա Իրիմիեն, Ռումինիայի հայոց միության փոխնախագահ Սիրուն Թերզյանը, Ռումինիայում ՀՀ դեսպանության ներկայացուցիչ Արսեն Միքայելյանը: Դումբրըվենի հայկական համայնքը ամենաակտիվներից է հայապահպանության, հայկական մշակույթի տարածման գործում: Հիշեցնենք, որ նախորդ տարի Դումբրըվենը եղբայրացավ հայկական Նոյեմբերյանի հետ: Կազմակերպվեցին քաղաքապետերի փոխայցելություններ, ինչը լրացուցիչ խթան է քաղաքի հայկական ավանդույթների պահպանման համար:

- AUG

2013

IUL

PUBLICA ÞIE BILINGVÃ A UNIUNII ARMENILOR DIN ROMÂNIA Comunitatea Armeană din București a organizat, în zilele de 2-4 august, Festivalul Strada Armenească, în cadrul Complexului Armenesc. Scopul acestui eveniment a fost de a readuce în atenţia bucureștenilor contribuţia comunității armene, în decursul istoriei, la dezvoltarea Capitalei, din punct de vedere religios, cultural, stiințific și politic. Totodată, evenimentul a fost și o ocazie prielnică pentru a prezenta publicului român tradițiile și obiceiurilor poporului armean.

Spaţiile în care s-a desfăşurat manifestarea au cuprins: Biserica Armenească și curtea interioară, sediul Uniunii Armenilor din România, Muzeul Dudian, sediul Arhiepiscopiei Bisericii Armene, Centrul Cultural Armean și Strada Armenească. Evenimentul a cuprins: un târg, o serie de spectacole de dans tradițional, concerte cu muzică armenească, ateliere, degustări de preparate cu specific armenesc, precum și vizionări de filme

La aniversarea a 501 ani de la sfinţirea Mănăstirii armeneşti supranumită a “împlinirii tuturor dorinţelor”, cu hramul “Adormirea Maicii Domnului”, slujba a fost oficiată de arhiepiscopul Bisericii Armeneşti din România, Datev Agopian, gazdă fiind parohul bisericii armene din Suceava, Azad Mandalian. Ca în fiecare an a fost pregătită tradiţionala ciorbă de urechiuşe ce a fost oferită credincioşilor după slujbă. Dealul de la Hagigadar a fost urcat în genunchi de zeci de pelerini care au cerut prin această penitenţă iertarea păcatelor şi implinirea dorinţelor. La sărbătoare au fost prezenţi, ca în fiecare an, liderii laici ai comunităţii armene – Varujan Vosganian, ministrul economiei şi deputatul Varujan Pambuccian

La inițiativa primarului din Erevan, Taron Margaryan și cu sprijinul financiar al Primăriei București, 46 de elevi care au rezultate excelente în domeniile educației, culturii și sportului au participat la tabăra studențească Erevan-București, organizată în stațiunea Costinești. Înainte de a pleca spre București tinerii au fost primiți de oficialități, la primăria Erevan, unde li s-a urat excursie plăcută. În timpul taberei de șapte zile, elevii armeni vor participa la activități culturale și sportive alături de tineri români.

7-8/2013

21

De 300 de ani Gherla (Armenopolis) aşteaptă statuia întemeietorului său

Traducând al treilea volum din Monografia Oraşului Liber Regal Gherla, îmi continui incursiunea într-un trecut dezvăluitor de verigi ce par a aştepta să lege trecutul cu prezentul şi viitorul, oferind şansa reînvierii metropolei armeneşti de odinioară care, cred eu, are resurse să susţină existenţa, prosperitatea şi notorietatea oraşului de astăzi. În volumul „Monografia Oraşului Liber Regal Gherla, Părţi generale” – publicat în anul 1900, la editura lo-

22

7-8/2013

cală a lui Endre Todorán – profesorul şi publicistul Kristóf Szongott, autorul monumentalei lucrări în cinci volume, dedicată oraşului său – rezervă un spaţiu generos episcopului Oxendius Vărzărescu, menţionând în preambul că: Verzereskul (după ortografierea folosită de însuşi episcopul, în veacul al XVIII-lea) este cel mai mare armean autohton şi în acelaşi timp unul dintre bărbaţii cei mai remarcabili ai ţării, lucrarea mea străduindu-se să ofere biografia amănunţită – pe baza date-

lor de arhivă autentice care mi-au căzut în mână – a celui mai important fiu al comunităţii noastre, a cărui statuie de bronz va împodobi, în curând, centrul oraşului nostru.

Personalitatea şi faptele ieşite din comun ale episcopului sunt prezentate în capitolul întitulat „Meritele lui Verzereskul”, din care spicuiesc doar câteva - Prinzând veste de apropierea turcilor, pune jos Scriptura ale cărei învăţături le-a propovăduit cu mare succes de-a lungul anilor, îşi părăseşte casa din Bistriţa şi, alături de oamenii săi înarmaţi, taie calea vrăjmaşului pustiitor. Turcii nu pot pătrunde în ţară, însă-l capturează pe conducătorul cetei înarmate şi-l duc în robie. Verzereskul petrece trei ani chinuitori în captivitate, însă zilele îi sunt alinate de conştiinţa că suferă pentru ţara lui.

- Văzând că enoriaşii săi, pricepuţi atât la meserie, cât şi la negoţ, trăiesc risipiţi în Ardeal şi atunci când au norocul de nu fi hărţuiţi, abia dacă sunt toleraţi în satele şi oraşele unde locuiesc, cere permisiune de la stăpânire să construiască un oraş liber regesc pe o bucăţică de teren din domeniul fiscal de la Gherla (de un kilometru lungime şi cel mult cinci sute de metri lăţime, pentru care armenimea a plătit un preţ exorbitant: 25.000 de florini)…

- În acele vremuri primejdioase, în care episcopul romano-catolic al Ardealului mânca pâinea amară a exilului, Verzereskul cârmuieşte două eparhii, într-un mod plăcut în faţa Domnului… iubit cu ardoare de armeni şi respectat de enoriaşii romano-catolici care i se adresau încrezători cu necazurile lor.

- Face drumuri lungi şi obositoare. Se duce de mai multe ori la

Curtea de la Viena, pentru a cere diplome şi privilegii pentru noile oraşe înfiinţate de conaţionalii săi. Alţii băteau drumul Vienei pentru a obţine titlul de arhiepiscop sau cardinal, el însă nu a făcut nici un pas în interesul său, mulţumindu-se cu titlul de episcop…

Episcopul Vărzărescu s-a stins din viaţă la 10 martie 1715, la Viena, unde se dusese încă din 1712 pentru a obţine de la împărat diploma de privilegii promisă Gherlei. A fost înmormântat în biserica Ordinului Misericordian din Leopolstadt, o suburbie a Vienei.

Diligenţele comunităţii armene – făcute peste mai bine de un veac – de a-i readuce osemintele şi a le îngropa în cripta Bisericii Solomon au fost zădărnicite de renovarea bisericii misericordienilor şi strămutarea osemintelor într-un loc necunoscut… Încă din 1719 Consiliul Oraşului Gherla îşi propusese să ridice un monument în memoria episcopului întemeietor, lucru consemnat

şi în procesul verbal al şedinţei din 30 iunie a aceluiaşi an, în care se făcea un inventar al obiectelor preţioase rămase de la defunctul înalt prelat: Vă aducem la cunoştinţă că dintre obiectele rămase de la doctor (în armeană vartabed, cu referire la episcopul Vărzărescu) …: o cruce cu şase pietre roşii şi una albastră, o cruce cu unsprezece pietre verzi şi un mărgean, un inel cu piatră albă, un inel de argint cu piatră galbenă; o piatră albă de dimensiuni mari, doi bulgări de aur …, Acestea vor rămâne în lada Magistraturii pentru ca din preţul obţinut pe ele să se ridice ceva în amintirea sufletului doctorului.”

Obiectele preţioase au zăcut neatinse în ladă, până în epoca împăratului Francisc I (1792 – 1835) când au fost scoase, vândute, banii obţinuţi fiind donaţi de oraşul Gherla, pentru ţara strâmtorată aflată în război”.

Avea să mai treacă aproape un secol până când, la iniţiativa unor cetăţeni de vază ai Gherlei (primarul Dávid Placsintár, preotul paroh armeano-catolic Lukács Bárány, Kristóf Szongott profesor şi redactor şi dr. László Esztegár) au lansat un apel pentru ridicarea statuii episcopului întemeietor Vărzărescu. Momentul se anunţa foarte prielnic, după cum reiese şi din relatarea lui Kristóf Szongott, autorul Monografiei: Administraţia oraşului a alocat 5000 de forinţi în vederea îndeplinirii acestui scop nobil.

Bani la care se adaugă frumoasa sumă strânsă în urma generoasei colecte publice, astfel încât curând se poate întruni comisia pentru statuie şi pentru a încheia un contract cu unul dintre cei mai renumiţi sculptorii maghiari, pentru ridicarea statuii lui episcopului Verzereskul.

Se pare că s-au dus Proiectul lui Ödön Harmath tratative cu mai mulţi

sculptori importanţi ai timpului, printre care şi János Fadrusz, autorul renumitei statui a lui Matei Corvin din Cluj, iar în arhiva Parohiei ArmeanoCatolice din Gherla există fotografiile a două machete propuse pentru monumentul episcopului Vărzărescu, de cunoscutul sculptor maghiar Alajos Stróbl şi de Ödön Harmath, un sculptor ardelean. Potrivit unor informaţii, concursul pentru statuie a avut loc, juriul optând pentru lucrarea lui Harmath… Au venit războaiele, dictaturile şi tranziţia, vremuri neprielnice pentru ridicarea de statui, mai ales a unui monument dedicat unui episcop… chiar dacă acesta a fost întemeietorul Gherlei.

Peste doi ani, în 2015, se împlinesc 300 de ani de la moartea episcopului Oxendius Vărzărescu.

Treptat, municipiul Gherla îşi recuperează rădăcinile armeneşti. De ce n-ar fi acest jubileu momentul potrivit pentru ridicarea statuii întemeietorului său ?

Andrea Ghiță

Materialul foto a fost pus la dispoziţie de Mircea Tivadar, directorul cultural al Asociaţiei Muzeului Armean

7-8/2013

23

Tabăra de vară a tineretului armean și alegerea noului comitet ACYO

În perioada 15-19 august 2013 a avut loc a 3-a editie a Taberei de Vara a Tineretului Armean din România, organizată de ACYO România (Organizația Tineretului Armean) sub patronajul Arhiepiscopiei Bisericii Armene din România și sprijinul logistic și financiar al Uniunii Armenilor din România. Anul acesta ne-am bucurat de participarea a peste 55 de tineri armeni din București, Constanța, Gherla, Pitești, Bacău, Iași, Cluj-Napoca, Tulcea si Tg. Mureș. În cadrul taberei din anul acesta s-au adresat tinerilor urmatorii: – P.S. Episcopul Datev Agopian, Arhiepiscopul Bisericii Armene din România, pe tema “Dumnezeu, Om și Pământ”; – Dl. Varujan Pambuccian, liderul grupului minorităților naționale din Parlamentul României, pe tema “Lumea virtuală, tehnologiile si meseriile de viitor”; – P.C. Preot Ezras Bogdan, Vicarul Eparhial al Bisericii Armene, pe tema “Sfânta Liturghie a Bisercii Armene”; – P.C. Preot Oshakan Khachatryan, Preotul Paroh al Bisericii Armene din Constanța, pe tema “Sfânta Cruce și semnificația ei”; – Dl. Kaspar Karampetian, Președintele HAITAD Europa, despre Genocidul Armean, recunoașterea lui și problematica Nagorno Kharabagh; – Dl. Garabet Haciaturian, directorul Biroului din România al Fondului Armenia, despre activitatea biroului și Fondul Armenia.

De asemnea, pe tot parcursul taberei de vara s-a desfășurat un concurs de cultura generală despre Biserica Apostolică Armeana, istoria armeană, cultura armeană și Genocidul Armean. Tinerii, impărțiți în 6 echipe a câte 7

24

7-8/2013

persoane, au raspuns la diferite întrebări puse de organizatori din domeniile menționate, iar echipa caștigatoare a fost premiată cu tablete pentru fiecare membru.

Sâmbătă, 17 august 2013, tinerii au participat la Sfânta Litughie episcopală în Biserica Sf. Simion din Suceava oficiată cu ocazia a 500 de ani de la târnosirea sa. În continuare, duminică, 18 august 2013, tinerii au participat la una din cele mai mari sărbători ale comunității armene din România, respectiv sărbătoarea Adormirii Maicii Domnului la Mănăstirea Hagigadar din Suceava, și au condus procesiunea urcării dealului mănăstirii înaintea începerii Sfintei Liturghii.

Mai mult, în timpul taberei de vară a avut loc Adunarea ACYO România, ce are loc o dată la 2 ani pentru alegerea unui nou Consiliu de conducere. Lucrările Adunării au avut loc în prezența P.S. Episcop Datev Agopian, Arhiepiscopul Bisericii Armene din România, ce a prezidat lucrările și dl. Varujan Pambuccian, deputatul minorității armene și liderul grupului minorităților naționale din Parlamentul României. La Adunare au participat 49 de tineri armeni din București (21), Constanța (8), Iași (5), Gherla (5), Tg. Mureș (3), Bacău (2), Pitești (2), Tg. Ocna (1), Cluj-Napoca (1) și Tulcea (1). În cadrul Adunării, Vahe Hovakimyan, directorul general al organizației, a prezentat raportul primului Consiliu și a depus mandatul pentru a trece la etapa de alegeri. Menționăm că mandatul Consiliului ACYO România este de 2 ani. Înainte de alegeri s-a propus și votat ca noul Consiliu să aibă urmatoarea alcătuire: - București, 9 reprezentanți; - Constanța/Tulcea, 3 reprezentanți; - Gherla/Dumbrăveni/Cluj-Napoca/Tg. Mureș, 2 reprezentanți; - Pitești, 1 reprezentant; - Bacău/Tg. Ocna/Roman/Piatra Neamț, 1 reprezentant; - Iași/Botoșani/Suceava, 1 reprezentant; În urma votului, au fost aleși în noua formulă a Consiliului ACYO România urmatoarele persoane: BUCUREȘTI:

Hrant Jaghinyan Silvia Terzian Vahe Hovakimyan Hasmic Sargsian Narine Bogdan-Căus Luiza Tănăsie

Maririta Kaplanian Heghine Djavadian Artur Nazarian

CONSTANȚA/TULCEA: Anaida Sarchizian Clara Olariu Karina Boiagian

GHERLA/DUMBRĂVENI/ CLUJ-NAPOCA/TG. MUREȘ: Erika Esztegar Milena Mkrtchyan PITEȘTI:

Patricia Stoica

BACĂU/TG. OCNA/ ROMAN/PIATRA NEAMȚ: Armand Agop

IAȘI/BOTOȘANI/SUCEAVA: Avi Stepaniant

Menționăm că pentru a fi ales în Consiliul ACYO România, candidații trebuie să aibă vârsta între 16-35 ani și să fie tineri dornici să muncească pentru dezvoltarea comunității armene din România, prin toate componentele sale, respectiv Biserica Armeană și Uniunea Armenilor din România.

Vahe Hovakimyan

Album Aniversar „Turnu Roşu 500 – Hagigadar 501.

XVI-un veac fast pentru spiritualitatea armenească bucovineană”

Uniunea Armenilor din România – Filiala Suceava în colaborare cu Serviciul Judeţean Suceava al Arhivelor Naţionale a scos de sub tipar, în aceste zile de sărbătoare pentru comunitatea armenească, albumul intitulat „Turnu Roşu 500 – Hagigadar 501. XVI – un veac fast pentru spiritualitatea armenească bucovineană”.

Dacă anul trecut, când la aniversarea a 500 de ani de la târnosirea Bisericii Sf. Maria a Mănăstirii Hagigadar (moment care a fost celebrat la Suceava printr-o suită de manifestări de amploare), prin grija dr. Ioan Foit, preşedintele Uniunii Armenilor din România – Filiala Suceava, a fost editat albumul „Hagigadar – Împlinitoarea dorinţelor”, anul acesta un alt album marchează jumătate de mileniu de la prima ctitorire a Bisericii Sf. Simion.

Albumul aniversar bilingv (română – engleză) cuprinde informaţii despre comunitatea armenilor din Suceava, prezintă pe larg istoria bisericii Sf. Simion, dar oferă date şi despre alte biserici armeneşti din Bucovina (unele dintre ele dispărute), cum ar fi bisericile Sfânta Treime sau cea cu hram necunoscut din Suceava.

Alte construcţii menţionate sunt capelele armeneşti din Şerbăuţi şi Iacobeşti, precum şi cea construită de familia Prunkul, la Suceava.

Albumul reproduce textul „Armenii”, de Dimitrie Dan (text publicat în monumentala lucrare „Monarhia Austro-Ungară în cuvinte şi imagini” – Viena, 1899) şi conturează o galerie de profesori şi absolvenţi de origine armeană ai Gimnaziului Superior Greco-Oriental din Suceava (actualul Colegiu Naţional „Ştefan cel Mare”).

Un album bogat ilustrat cu o serie de „Fotografii din trecutul şi prezentul bisericilor armeneşti bucovinene” şi cu câteva portrete de armeni suceveni.

7-8/2013

Tiberiu Cosovan

25

„Am vrut ca lumea să-l cunoască pe marele scriitor prin cuvintele sale prețioase.“ Spune regizorul Lusin Dink despre documentarul ei “Saroyanland”

Să ne reamintim, că în acest an a fost prezentat la festivalul de filme “Caise de aur” secțiunea “Panorama armeană”, filmul documentar “Saroyanland” al regizorului armean, Lusin Dink (nepoata lui Hrant Dink).

Filmul a fost recompensat cu premiul “Caisa de argint” la această secțiune.

– Dragă Lusin, “Saroyanland” este primul tău film. Așa-i?

– Exact. Filmul ne vorbește despre Bitlis, locul de naștere al familiei lui W. Saroyan și pe care l-a vizitat în 1964.

– De ce tocmai despre Saroyan.

Este foarte interesant.

– Toți armenii au auzit de W. Saroyan, dar din păcate se știu prea puține despre el. Scriitorul și-a pus amprenta asupra sufletului meu. Când am citit lucrările lui, am început să fiu preocupată să-l cunosc mai în amănunt, pe Saroyan. Fostul meu șef al departamentului de Armenologie de la Universitatea de Stat mi-a spus să nu mă îngrijorez. Chiar dacă oamenii nu-l știu pe W. Saroyan, lucrările marilor scriitori rămân în memoria oamenilor pentru mult timp. În acest sens, Saroyan este un mare scriitor care a prezentat lumea prin cuvinte.

– Înclinațiile, dispoziția lui Saroyan față de lume, evenimentele legate de el s-au transferat și ție.

26

7-8/2013

– Da (zâmbește).

El a fost un om mândru, cu capul sus, îndurând toate dificultățile vieții.

– De ce în film se aude numai vocea lui Saroyan ?

– Pentru că nu toți îl știu în afară. Am vrut ca lumea să-l cunoască pe marele scriitor prin cuvintele sale prețioase.

– Filmul deja s-a prezentat în Turcia. Care au fost reacțiile?

– A primit reacții pozitive acolo. Iar după prezentare un turc, mai în vîrstă, mi-a mulțumit pentru film.

– Toți spun că părerile tinerilor s-au schimbat în Turcia. Însă în realitate nu observăm nici o schimbare.

– Știți, s-au schimbat multe, și nu numai în Turcia. Comunicarea între tinerii turci și armeni este foarte importantă. În acest sens, în Istanbul lucrurile sunt mult mai ușoare. Tinerii de astăzi fac mari pași înainte pentru a începe un dialog. Iar când comunică între ei, se apropie. Acesta este deja un progres.

– Oare nu-i deranjează faptele istorice?

– Desigur. Faptele se păstrează în memoria noastră. Noi nu avem voie să uităm de trecutul nostru, dar tineretul de ziua de azi este mai liberal.

– Cum au decurs filmările? Ai întâmpinat dificulțăți sau obstacole?

– N-o să vă vină să credeți, dar nu am avut nici o dificultate. În Bitlis toți știau despre Saroyan, de aceea mi-a fost ușor. Dar dacă aș fi avut obstacole, le-aș fi depășit, cu siguranță, căci dificultățile fac parte din viața noastră.

Elena Ciobanyan

Noi apariții la Editura Ararat

Existenţa armenilor din România nu poate fi desprinsă de viaţa întregii populaţii a ţării iar abilităţile sunt consecinţa inteligenţei, a spiritului întreprinzător, a manierei rafinate de a descoperi, accepta şi însuşi ideile noi, de a le aplica, ceea ce le-a permis să se adapteze oriunde s-au stabilit. Însemnări despre comunitatea armeană din Roman, un excelent volum apărut la Editura Ararat semnat de Natalia Rusu

<a[ .r`abadyk barisbi vra

manga-badanegan

Մայրիկին ծաղիկը

Մայրիկին ծննդյան օրն էր: Արփենիկը մտածեց. «Երթամ դաշտ եւ գեղեցիկ ծաղիկ մը բերեմ մայրիկիս»: Արփենիկը գնաց դաշտ, տեսաւ գոյնզգոյն ծաղիկներ՝ դեղին, կապոյտ, կարմիր, ճերմակ, մանուշակագոյն... «Երանի այս դեղին ծաղիկը տանիմ մայրիկիս,- մտածեց Արփենիկը,- այն շատ գեղեցիկ է եւ բուրաւետ»: Մօտեցաւ, որ ծաղիկը փրցնէ: Հեռուէն դեղին թիթեռ մը եկաւ, իջաւ ծաղիկին վրայ եւ ըսաւ.

– Վա՜յ, վա՜յ այդ ի՞նչ կ’ընե՞ս, դեղին ծաղիկը իմ տունս է: Եթէ փրցընես ես ո՞ւր ճաշեմ, ջուր խմեմ, երգեմ, ծափ տամ ու պարեմ: – Լաւ, դեղին թիթեռ,- ըսաւ Արփենիկը,- ես չեմ փրցըներ քու դեղին ծաղիկդ: Աւելի լաւ է, ես մայրիկիս կապոյտ ծաղիկ տանիմ: Ան մօտեցաւ կապոյտ ծաղկին, բայց անոր վրայ կապոյտ թիթեռ մը կար: – Չփրցընես կապոյտ ծաղիկը,- ըսաւ կապոյտ թիթեռը: – Աս իմ տնակս է: Կը տեսնե՞ս ես ալ կապոյտ եմ: Ես ամբողջ օրը հոս կ’ապրիմ, ծափ կու տամ եւ կը պարեմ: Արփենիկը ուզեց մայրիկին համար ճերմակ ծաղիկ տանիլ: Յետոյ ալ ուզեց կարմիր ծաղիկ տանիլ: Բոլոր ծաղիկներուն վրայ ալ թիթեռներ կային նստած: – Լաւ թիթեռնիկներ,- ըսաւ Արփենիկը,- թող մնան ձեր գունաւոր տնակները, ամբողջ օրը երգեցէք, ծափ տուէք ու պարեցէք երջանիկ, ես չեմ խանգարեր ձեր ուրախութիւնը: Եկաւ տուն եւ այդ ամենի մասին պատմեց մայրիկին, բացատրեց, թե ինչու համար ծաղիկ չէ բերած: Մայրիկը խնդաց, գրկեց զինքը եւ համբուրեց:

Կռիւը չը յաջողեցաւ Երկու ծերունիներ կ’ապրէին միասին բակի մը մէջ: Անոնց միջեւ ըչ մէկ անգամ վէճ ու կռիւ չէր ծագած: Եւ ահաւասիկ օր մըն ալ ծերունիներէն մէկը ըսաւ միւսին: – Այդ ինչպէ՞ս կը պատահի, որ մարդիկ իրարու հետ կը կռուին: Եկուր փորձի համար օր մըն ալ մենք կռուինք: Միւսը պատասխանեց.

– Ես չեմ գիտեր ինչէն կը ծագի կռիւը: Առաջին ծերունին ըսավ.

– Ահաւասիկ այս կաւէ ամանը մէջտեղ կը դնեմ. Ես կ’ըսեմ իմս է, դուն ալ կ’ըսես քուկդ չէ իմս է: Անկէ ալ վէճ կը ծագի, վէճէն ալ կռիւ: Այդպէս ալ ըրին: Անոնցմէ մէկը ըսաւ.

– Ատ իմս է: Միւսը պատասխանեց.

– Իսկ ես գիտեմ, որ ատ իմս է: Առաջինը կրկին ըսաւ.

– Ոչ քուկդ չէ, իմս է: Այդ ժամանակ երկրորդ ծերունին պատասխանեց.

– Իսկ եթէ քուկդ է, վերցո՛ւր, քեզի ըլլայ: Այդպիսով, անոնց իրարու հետ կռուիլը այդպէս ալ չը յաջողեցաւ: «Իմ մայր լեզու իմ ուժն ես դու»

7-8/2013

27

«ՄԱՆՈՒԿ ՊԵՅ ՄԻՐԶԱՅԱՆՑԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆԸ» ՃԱԿԱՏԱԳՐԵՐ ՀՅՈՒՍՈՂԸ

Ձեր ուշադրությանը կներկայացնենք Արարատ հրատարակչության օրերս լույս ընծայած նոր հատոր մը, որ վերջապես պիտի լուծե որոշ առեղծվածներ: «Մանուկ Պեյ Միրզայանցի կյանքի պատմությունը» խորագրով գիրքը գրած է Մսեր Մսերյանը և հայերենեն թարգմանեց բազմագիտակ հայագետ Հ. Ճ. Սիրունին: Մսերյանի գրած բնագիրն ալ ունի իր ալեկոծված և մասամբ գաղտնի պատմությունը՝ ինչպես Մանուկ պեյի կյանքը: Հայտնի է, որ բնագիրը կպահպանվի երևանյան Մատենադարանին մեջ և առայսօր երբեք չէ հրապարակ28

7-8/2013

ված (բացառությամբ մոսկովյան Փարոս Հայաստանի թերթին մեջ 1879-1881 թթ. տպագըրված առաջին գլուխներու): Իր հերթին, Մանուկ պեյի կենսագրության հեղինակ Մսեր Մսերյանն ալ նույնչափ տարօրինակ և միաժամանակ ցնցող իր պատմությունն ունի: ունի: Մանուկի մահեն ետք, Մսերյանին Զմյուռնիայեն կկանչեն Հընչեշթ՝ Միրզայաններու զավակներու դաստիարակչությամբ զբաղվելու համար: Հայտնի չէ, թե Մսերյան ինչպես հայտնըվեցավ Զմյուռնիա, սակայն անկասկած ան կարկառուն, մշակույթի մարդ էր, քանի որ ընտրվեցավ այդ կարևոր առաքելության համար: Երկար տարիներ Հընչեշթ մնալեն ետք, 1841-ին Մսերյանի մտքով անցավ Մանուկ պեյի կենսագրությունը գրելու գաղափարը՝ կամ ալ այն գրելու պատվեր ստացավ: Թեև անձամբ չէր ճանչցեր Մանուկին (աշխատությունը գրվեցավ անոր մահեն 25 տարի անց), Մսերյան իր տրամա-

դրության տակ ուներ Միրզայան ընտանիքի ամբողջ արխիվը: Այսօր արխիվը անորոշ հանգամանքներուն մեջ կորսված կհամարվի (միայն քանի մը փաստաթուղթեր դեռ կարելի է գտնել Մոլտովայի Հանրապետություն, Սանքթ Փեթերպուրկ կամ Երևան): Ուստի Մսերյանի գլխավոր և կարևորագույն աղբյուրը կուգար ուղղակի Մանուկ պեյի ընտանիքեն: Անշուշտ, որ Մսերյանի աշխատությունը սպառիչ չէ և անկասկած տեղ-տեղ ալ առարկայական չէ: Օրինակ՝ Մսերյան չի հիշեր Մանուկ պեյի աներորդի Ասատուր Ավետյանի կարևոր դերի մասին, թեև անգամ մը Ավետյանը փրկած է Մանուկին կյանքը և եղած է վերջինիս յուրայիններեն մեկը: Ատ հասկանալի է, քանի որ 1841-ին, երբ գրվեցավ կենսագրությունը, Ասատուր Ավետյան Միրզայան ընտանիքի հարըս-

տության համար դատավեճերու մեջ էր բռնված մյուս ժառանգորդներուն դեմ, իսկ Մըսերյան որպես ընտանիքի «հաստիքային աշխատող» չէր կրնար գրել այնպես, ինչպես որ հարկ էր: Ըստ Մսերյանի մասին մեր ունեցած տեղեկություններու, ան դասավանդեց Լազարյան վարժարանը և արժանացավ Սուրբ Աթոռ Էջմիածնի շնորհած «Մագիստրոս» տիտղոսին: Կթվա, թե պահպանողական տեսակետներու տեր էր և իր ամբողջ կյանքը ընդդիմացավ հայ հասարակության առաջադիմական շարժումներուն: Սակայն իր գործը այսօր ալ այժմեականությունը չի կորսնցըներ: Մանուկ պեյի կենսագրությունը գրված է գրաբարով, սակայն ոչ այնքան դրվատական կերպով, ինչպես կարելի էր ակնկալել: Պատմաբաններուն համար այս բնագիրը չափազանց հետաքրքրական է,

քանի որ առօրյա կյանքի մասին տեղեկություններեն զատ (որոնք մեզ թույլ կուտան դարաշրջանի մտածելակերպը ալ ավելի լավ հասկնալ) նկարագրված են նաև պատմական իրադարձություններու որոշ հանգամանքներ, որոնք կբացահայտեն Մանուկ Պեյի ունեցած ներգրավվածությունը և դերը: Բացահայտված են ծածկագիր նամակագրության բազմաթիվ հատվածներ: Ապշեցուցիչ է Մանուկ պեյի օգտագործած ծածկագիրը, զոր ան մշակած էր Իգնատիոս միտրոպոլիտին հետ միասին և զոր կօգտագործեին իրենց նամակագրության մեջ՝ Պուքրեշեն Մանուկ պեյի հարկադիր հեռանալեն ետք: Օրինակ, նամակներուն մեջ Փոլիզաքի դրամատնատերը իրականին Բոհեմիան էր, Գևորգ դրամատնատերը՝ Գերմանիան, Վարդապետը՝ Գափոտիսթրիայի կոմսն էր, իսկ Պարոն Ֆլիփես-

քուն՝ ... Նաբոլեոն Պոնաբարթը, շքեղ կառքերը ոչ այլ ինչ էին, եթե ոչ ռազմանավեր, իսկ Եպիսկոպոսները իրականին ռուս զորավարներն էին: Պատմական համաթեքսթը ավելի հանգամանալի կերպով հասկնալու և Մանուկ պեյի կարկառուն անձնավորության լավագույն ըմբռնման համար, Հ. Ճ. Սիրունի հարկ

7-8/2013

29

համարեց ևս բան մը ավելցնելու: Այսպես, շարունակելով թերթել գիրքը կրնանք կարդալ Կոստանդնուպոլսի 1807-1809 թթ. տեղի ունեցած իրադարձություններու ականատես Գևորգ Օղուլլուկյանի «Ճուլուսի պատմություն» խորագրով աշխատութենե մը հատվածներ՝ առաջին անգամ թարգմանված ռումաներեն լեզվով: Կան նաև քաղվածքներ Գալուստ Արաբյանի գրաբարով գրված «Պայրագթար Մուսթաֆա մեծ վեզիրի պատմություն» աշխատութենեն՝ նույնպես առաջին անգամ ռումաներեն թարգմանված բազմագիտուն և անխոնջ Հ. Ճ. Սիրունիի ջանքերով: Վերջին հատորը կբովանդակե Մանուկ պեյի, ինչպես նաև Կոստանդինոս Իփսիլանթիի վոյեվոտայի վստահելի անձ եղած Պողոս Փաուլ Սեպասթիանի անձնական հուշատետրեն

30

7-8/2013

հատվածներ: Պողոսը, որպես Մանուկի աջ ձեռք և «երկարաձգում», իր գործուն դերը ունեցած է 1812 թվի Պուքրեշի Հաշտության կնքման առիթով (սպասարկելով նախ և առաջ Մանուկ պեյի և Ռուսաստանի շահերը, իհարկե): Ուստի առաջին հերթին Մանուկ Պեյ Միրզայանի կյանքի պատմությունը վավերագրերու ժողովածու մըն է, հետո ինքնին վիպացյալ պատմություն մըն է և վերջապես վկայություն մը՝ անցած այն ժամանակներու, երբ Եվրոպայի ծայրամասերեն մեկուն մեջ, իսկական տղամարդիկ ինչպես Մանուկ Պեյը, Մուսթաֆա Պարայգթարըկամ Ասատուր Ավետյանը պատմություն կկառուցեին և ճակատագրեր կհյուսեին:

ԷԴՈՒԱՐԴ ԱՆՏՈՆՅԱՆ

«Սփյուռք» ամառային դպրոց Ծաղկաձոր - 2013

«Սփյուռք» ամառային դըպրոց 2013 շրջանակեն ներս, հուլիս 22-օգոստոս 2 Ծաղկաձորի գեղատեսիլ, չքնաղ գիրկին մեջ, Հայաստանի Սփյուռքի նախարարության և Երևանի Պետական համալսարանի ուժերով բացվեցավ սփյուռքահայ ամառային դպրոցի «երիտասարդ լրագրողներ»-ու» և «երիտասարդ առաջնորդներ»-ու ամառային դպրոցի դասընթացքները: Դասընթացքներուն մասնակցեցան սփյուռքեն ժամանած 12 լրագրողներ Անկախ Պետություններու Համագործակցության (ԱՊՀ), Սիրիայի, Լիբանանի, Իրանի և Ռումանիո հայ համայնքներեն: Դասընթացքները առաջին օրեն իսկ շատ կազմակերպված էին և անցան շատ հետաքրքիր:

Դասախոսությունները մեծ հաջողությամբ վարեցին Հայաստանեն և արտերկրեն հրավիրված շատ հմուտ, փորձառու մանկավարժ մասնագետներ, պատմագետներ, քաղաքագետներ, հեռատեսիլի և մամուլի ճանչցված անձնավորություններ: Բոլոր դասախոսությունները անխտիր կընթանային շատ մտերմիկ և ջերմ մթնոլորտի մեջ, առաջին վայրկյանեն մինչև վերջին պահը լսարանը անմիջական, կենդանի, աշխույժ կապի մեջ ըլլալով տվյալ դասախոսին հետ՝ հարց ու պատասխանի միջոցով: Լրագրողներու դասախոսություններուն հաճախ ներկա կըլլային և «երիտասարդ առաջնորդներ»-ը և հարց ու պատասխանները կդառնային շատ ավելի

հետաքրքիր և գործնական: Երիտասարդներու տված հարցերեն կզգացվեր, թե յուրաքանչյուր շոշափվող նյութ որքանո՞վ հարազատ է և որքանով կհուզե: Անոնցմե ամեն մեկը ապրելով հայրենիքեն հեռու մեկ-մեկ հայրենասերներ էին և Հայաստանի առջև ծառացած խնդիրները և մարտահրավերները կհուզեին անոնց հավասարապես, ինչպես հայրենիքին մեջ ապրող իրենց հասակակից քույրերուն և եղբայրներուն: Բոլոր մասնակիցներն ալ կփորձեին միասնաբար գտնել բոլոր հարցերու և խնդիրներու պատասխանները: Դասախոսություններով չծանրաբեռնվելու համար նախատեսված էին և ազգային երգի ու պարի դասընթացքներ, որոնք

7-8/2013

31

շատ ուրախացնող և ոգևորվող էին շնորհիվ երգարվեստի մշտաժպիտ դասատուներ Գայանեի և Լիլիթի, որ բոլոր մասնակիցներուն սիրով կսորվեցնեին մեր քաջարի և հայրենասիրական երգերը՝ կարոտով և հպարտությամբ լեցնելով երիտասարդներու հոգիները: Վերադառնալով դասախոսություններուն, կուզեի հիշատակել ԵՊՀ-ի փիլիսոփայության ամպիոնի վարիչ տոքթոր փրոֆեսոր պարոն Ալեքսանտր Մանասյանին չափազանց հետաքրքիր դասախոսությունները Ղարաբաղյան հիմնախնդիրներու վերաբերյալ, որ երբեմն կընդմիջվեին երիտասարդներու տված շատ խելացի և տեղին հարցերով, ավարտվելով պարոն Մանասյանի դիպուկ պատասխաններով: Հետաքրքրությամբ և մեծ ուշադրությամբ ունկընդրվեցան նաև Արևելագիտության ինսթիտուտի տնօրեն Ռուբեն Սաֆրաստյանի, Հայագիտության ինսթիտուտի փոխտնօրեն Մհեր Հովհաննիսյանի, ԵՊՀ-ի պատմության ֆաքուլթետի համաշխարհային պատմության ամպիոնի վարիչ Ալբերտ Ստեփանյանի, Սփյուռքի նախարարության ԱՊՀ երկրների վարչության պետ Անդրանիկ Արշակյանի, ԵՊՀ Ժուռնալիստիկայի ֆաքուլթետի

32

7-8/2013

փոխդեկան Անահիտ Մենեմշյանի, ՀՀ առաջին լրատվական մեկնաբան, լրագրող Աբրահամ Գասպարյանի, «Արմենպրես» լրատվական գործակալության տնօրեն Արամ Անանյանի, ԱՄՆ-են ժամանած ինթերնետային լրատվական գործարար, գովազդային տեղեկատվությամբ զբաղվող Արմեն Հարեյանի, տեղեկատվական անվտանգության փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանի դասախոսությունները: Դասախոսական վերոհիշյալ կազմին հետ տեղի ունեցան նույնպես կլոր սեղան քննարկումներ, որ ընթացան բացառիկ հետաքրքրությամբ՝ ուղեկցությամբ և շատ ուսանելի տեսաժապավեններու: Ինթերնետային ուղիղ միացման միջոցով հարց ու պա-

տասխան տեղի ունեցավ երիտասարդ լրագրողներու և Լիբանանի «Ազդակ» օրաթերթի խմբագիր Շահան Գանդահարյանի հետ, մեզ հետ ըլլալով նաև Սփյուռքի նախարարության մամուլի և հասարակական վարչության գործուն աշխատակցուհի, բարեհամբույր տկն. Էվելինա Բաղդասարյանը: Շատ խանդավառ, բարեկամական մթնոլորտի մեջ անցավ ամառային դպրոցի բոլոր մասնակիցներու հանդիպումը՝ Հայաստանի Սփյուռքի նախարար տկն. Հրանուշ Հակոբյանին հետ: Հանդիպումեն ետք տկն. Հակոբյանը մասնավոր զրույց ունեցավ երիտասարդական կազմակերպություններու առաջնորդներու և լրագրողներուն հետ՝ մաղթելով անոնց, որ հնարավորության պարագային ավելի հաճախ այցելեն Հայաստան և երբեք չմոռնան, որ իրենք այս երկրի հարազատ զավակներն են և յուրաքանչյուր վերադարձին իրենց ա՛լ ավելի հայ զգան: Հետաքրքիր և բովանդակալից հանդիպումներ տեղի ունեցան և ՀՀ ԳԱԱ պատմական գիտություններու տոքթոր փրոֆեսոր ԵՊՀ-ի ռեկտոր Արամ Սիմոնյանի, Հայաստանի փոխարտգործնախարար Շավարշ Քոչարյանի, Modus Vivendi կետրոնի նախագահ Արա Պապյանի հետ: Երևանի Պետական համալսարանին մեջ լրագրողներուն դիմավորեց և ջերմ զրույց ունեցավ անոնց հետ Ժուռնալիստիկայի ֆա-

քուլթետի դեկան պրն. Նաղաշ Մարտիրոսյանը: Սփյուռքի լրագրողները և առաջնորդները գտնվեցան նույնպես Հայաստանի Հանրապետության նախագահի նստավայրը, ուր և անոնց հետ հանդիպում ունեցավ նախագահի աշխատակազմի ղեկավար պրն. Վիգեն Սարգսյան: իր ողջույնի խոսքեն ետք պրն. Սարգսյան սիրով պատասխանեց ներկաներու բոլոր հարցումներուն: Ամառային դպրոցի մասնակիցներս այցելեցինք Մայր Աթոռ Սբ. Էջմիածին, Օշական ապա նաև Եռաբլուր, ուր և շատ հուզիչ պահեր ապրեցանք բոլորս ալ: Ամառային դպրոցի գրեթե բոլոր դասընթացքներուն մեզ հետ էր և ժրաջան կաշխատեր Սփյուռքի նախարարության «Հայերն այսօր» պարբերականի թղթակից, ժպտադեմ և միշտ սիրալիր Լուսինե Աբրահամյան: Ամառային դպրոցի աշխատանքներու վերջին օրը նշվեցավ հայկական ազգային երգ և երաժըշտության խրոխտ հնչյուններու, որոտընդոստ պարերու ու հայերեն լեզվով գեղեցիկ արտասանություններու փայլուն կատարումներով, չմարող «պռավո» բացականչություններով ու անվերջանալի ծափերով: Ամառային դպրոցի շատ կարևոր ձեռք բերումներեն և առավելություններեն մեկը այն էր, որ բոլոր մասնակիցներու միջև ստեղծվեցավ շատ ամուր, սերտ բարեկամական կապ մը, որ պիտի շարունակվի այսուհետև ալ և պիտի ա՛լ ավելի ամրացնե Հայաստան-Սփյուռք կամուրջը, որպեսզի յուրաքանչյուր սփյուռքի մեջ ապրող հայ չմոռնա իր ինքնությունը, իր արմատները, չմոռնա հազարամյակներով չափվող հայ մշակույթը, հայ ավանդույթներն ու բարքերը և ուր ալ ըլլա աշխարհին մեջ հպարտությամբ ու արժանապատվությամբ կրե հայու պատվավոր անունը: Մ. ՏԵՐ-ՂՈՒԿԱՍՅԱՆ

Հարցազրույց՝ Վրաստանեն միջազգայնագետ, լրագրող Էլմիրա Աբգարյանին հետ

– Քանի մը խոսք ձեր մասին, ինչպե՞ս ընտրեցիք այս մասնագիտությունը: Ես ծնած եմ Վրաստանի Նինոծմինդայի շրջանի Գանձա գյուղին մեջ: Դպրոցն ավարտելեն ետք ընդունվեցա Երևանի Պետական համալսարանի միջազգային հարաբերություններու ֆաքուլթետի դիվանագիտության բաժինը: 2011-ին ավարտեցի մագիստրատուրան գերազանց գնահատականներով: Կարճ ժամանակ մը աշխատելով լրագրության ոլորտին մեջ, ցանկություն առաջացավ խորացնել գիտելիքներս այս ասպարեզեն ներս: Վրաստանի MEDIA ընկերություններեն մեկու կողմե առաջարկ ստանալով սկըսեցա ուսումնասիրել հրապարակախոսություն, փրոֆեսիոնալ լուսանկարչություն և փաստագրական ֆիլմի նկարահանում: Միևնույն ատեն չուզելով հեռանալ իմ առաջին մասնագիտութենեն՝ դիվանագիտութենեն, սկըսեցա գրել վերլուծական հոդվածներ Թուրքիո արտաքին և ներքին քաղաքականության վերաբերյալ: Վրացական Go Group Media ընկերության մեջ սովորելու ընթացքին ինձ կդասախոսեին վրացի, աբխազ լրագրողներ, ինչպես նաև լրագրողներ BBC-են: – Ձեր ընտրած մասնագիտություններեն ո՞րն է ավելի հո-

գեհարազատ՝ դիվանագիտությունը թե՞ լրագրությունը: – Դիվանագիտությունը ինձ շատ օգնած է լրագրությունը ավելի խորը ուսումնասիրելու մեջ: Իմ կարծիքովս այս երկու մասնագիտությունները փոխկապակցըված են և երկուքն ալ կպահանջեն բարձր իրազեկվածություն և բազմակողմանիություն: Դիվանագիտության մեջ ձեռք ձգած գիտելիքներս ինձ կթուլատրեն լրագրողական հոդվածներ գրելու ատեն ավելի ճիշդ մասնագիտական վերլուծություններ ընել: – ԵՊՀ-ին մեջ սորվելեն հետո ցանկություն չէ՞ առաջացած մնալ Հայաստան և շարունակել ձեր աշխատանքային գործունեությունը: – Սկսյալ ուսանողական տարիներես արդեն ութը տարի է կապրիմ Երևանի մեջ՝ կարճատև բացակայություններով: Այս տարիներու ընթացքին հասցուցած եմ ճանչնալ և սիրել Հայաստանը անկախ բոլոր առկա դժվարություններեն: Այժմ կաշխատիմ Հայաստանի մեջ և նոր ծրագիրներու կմասնակցիմ այստեղ, կփափագեի սկսածս ավարտին հասցնել և մյուս կողմեն ալ ունենալով լավ բարեկամներ և գործընկերներ չեմ ուզեր հեռանալ Հայաստանեն: Ճիշդ է, որ բազում չլուծված խնդիրներ կան Հայաստանին մեջ, բայց կկարծեմ, որ յուրաքանչյուր հայ իր աշխատանքային գործունեությամբ ցանկության պարագային կրնա նպաստել ատոնց լուծմանը և ոչ թե ձգել և հեռանալ Հայաստանեն: – Այս կարճ ատենվա ընթացքին, ես որչափ կրցա ձեզ ճանչնալ, դուք իսկապես շատ լուրջ և խելացի երիտասարդ աղջիկ մըն եք և միևնույն ատեն շատ հայրենասեր: Ձեզ կմաղթեմ քաջ առողջություն և երազանքներու իրականացում: Մ. Ղ.

7-8/2013

33

Արտագաղթը արյան մե՞ջ…

Արտագաղթի պատճառները տարբեր են. քաղաքական, տնտեսական, անձնական կամ... գուցե արյան մեջ ներարկված համախտանի՞շ: Մոտավորապես այդպես է բացատրում հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանը հայերի արտագաղթի երևույթը:

«Հայերի արտագաղթի բացատրությունը կարելի է գտնել հայ ժողովրդի դարերի պատմության մեջ, հատկապես վերջին 20 տարիներին, նույնիսկ պետության անկախացումից հետո: Արտագաղթի պատմությունը նոր հիվանդություն չէ: Այսպես, օրինակ՝ 1020 թվականին հարյուր հազարավոր հայ ընտանիք (մոտ մեկ միլ. մարդ) Վասպուրականից, Վասիլ II –ի կազմակերպմամբ, լքել են Սեբաստիան և Ցեզարեան, որոնք հետագայում դարձան բյուզանդական մարզեր: Մոտ հարյուր ընտանիք Կաթողիկոսի ղեկավարմամբ գաղթեց տարբեր ուղություններով. Պարսկաստան, Վրաստան, կենտրոնական Եվրոպա, Հալեպ և այլն», հավելեց պատմաբանը՝ շարունակելով, որ ռուսթուրքական պատերազմների ժամանակ մոտ 140,000 մարդ Հին Հայաստանից Կարապետ Բագրատունու ղեկավարմամբ արմատախիլ եղավ սեփական տարածքից դեպի ռուսական սահմաններ: 1820-29թթ.-ին թուրք-ռուսական պատերազմների ժամանակ ռուսները գրավեցին Ախլցխան՝ վերցնելով այն թուրքերի ձեռքերից, իսկ մուսուլմանական ժողովուրդը հեռացավ այնտեղից, քանի որ չէին ցանկանում ապրել քրիստոնեաների շողքի տակ: Ուստի, շատ գյուղեր ու քաղաքներ դատարկվեցին, իսկ ռուսական իշխանությանը

34

7-8/2013

տիրող իրավիճակը ձեռնտու էր՝ հայերին քաջալերելով գալ և տեղավորվել այնտեղ: «Մեր բախտը բերեց այնքանով, որ ռուսները գրավել էին Ախլցխան, որը մոտ էր մեր երկրին: Կ. Բագրատունին, որը հայերի գաղթի կազմակերպիչն էր, սեփական ժողովրդին այսպես էր ոգևորում. «Բավական է ուտել ցորեն ու գարի, գնանք Ախլցխա ուտենք սեխ ու բրինձ»: Հոգևոր հովիվը սեփական ժողովրդին ոգևորում էր ստամոքսի գաղափարով՝ հոգևոր այլ գաղափարի փոխարեն: Ի վերջո, արտագաղթը տեղի ունեցավ», – պատմեց Ս. Կարապետյանը: Հաջորդ դավաճանը Ներսես Աշտարակեցին էր, որը ռուս-պարսկական պատերազմի ընթացքում կազմակերպեց մեկ այլ արտագաղթ ու կրկին դեպի ռուսական սահմանները, այս անգամ պարսկական մարզերից, որոնք իրականում հայկական էին (Խոյ, Հարավային Հայաստանը, Մակու, Պասպատունիկ, Սալմաստ և այլն): «Սակայն այդ հոգևոր հովիվների մահից հետո, նրանց շիրիմներին գրում են. Հայրենիքի պաշտպան..», – մտահոգված նշեց հուշարձանագետը՝ ավելացնելով, որ այդ իրարահաջորդ արտագաղթերի հետևանքով թուլացրեցինք սեփական երկիրը: Այնքան թուլացրեցինք, որ մի օր հնարավոր դարձրեցինք Ցեղասպանությունը, երբ բնակչությունը 1/3 էր: Այսօր, նույնիսկ անկախ պետության պայմաններում դեռ արտագաղթները շարունակվում են: Սակայն այս անգամ դրանք կազմակերպում են ոչ թե հոգևոր հովիվները, այլ հենց ժողովուրդը, քանի որ դարերի գաղթերի մեջ հմտացել է և այլևս լիդերի՝ ղեկավարի կարիք չունի: Յուրաքանչյուր հայ այսօր կարող է շատ հեշտությամբ լքել երկիրը, նույնիսկ անկախության պայմաններում, որը երազանք է շատ երկրների համար: ՀՀ հեռուստամեկնաբան Ալիկ Հակոբյանի հետ զրույցի ժամանակ նա ասաց, որ Հայաստանը մարդասպաններն ու գողերը չեն լքի երկիրը, քանի որ երկրից դուրս չեն կարող անել, այն ինչ անում են դրա ներսում: Ուստի, որոշել է, որ այլևս չի քննադատելու այն մարդկանց, որոնք լքում են սեփական երկիրը՝ ընդամենը իրենց և իրենց երեխաների ապագան ապահովելու ցանկությամբ… «Շատ եմ ցավում, որ այսպիսի բաներ եմ ասում, բայց այլևս չեմ կարողանում իրականության հետ հաշտվել“, – պատճառաբանեց մեկնաբանը: Իսկ երբ ՀՀ Կենտրոնական Բանկի նախկին նախագահ Բագրատ Ասատրյանը տեսնում է

իշխանության վերաբերմունքը այդ հիմնախնդրին՝ պարզապես զարմանում է: Սակայն զարմանում է նաև այն ժամանակ, երբ լսում է, որ հայ ազգի արտագաղթերի պատճառը թաքնված է պատմության խորքում՝ մեջբերելով անհիմն մեկնաբանություններ: «Այո, ունեցել ենք մեծ արտագաղթեր, բայց ներկա Հայաստանի համար այն առանձնահատուկ երևույթ է: 90-աններին արտագաղթը կապված էր Հայաստանի բարդ վիճակի հետ, երբ Խորհրդային միությունը փլուզվեց: Սակայն ինչպե՞ս կարելի է բացատրել ներկայիս արտագաղթը, երբ, ըստ պաշտոնական տվյալների, տնտեսական աճ է գրացվել», - ընդգծեց Բ. Ասատրյանը՝ կարծիք հայտնելով, որ այսօրվա արտագաղթի պատճառները սոցյալ-տնտեսական, ցածր աշխատավարձերի, աշխատատեղերի պակասը և ապագայի նկատմամբ հույսի իսպառ բացակայությունը: Հայ ժողովուրդն այլևս չի հավատում ապագային, իսկ միակ պատասխանատվությունն ընկնում է իշխանության ուսերին: «Այդուհանդերձ, ՀՀ իշխանությունը, այդ թվում նաև նախագահը, չեն կարող ընդհանրապես չանհանգստանալ տիրող վիճակից, քանի որ նրանք ևս այստեղ են ապրում.. Բայց այդ անհանգստությունը պետք է արտահայտվի նրանց գործողություններում: Այսօր երկիրը լքում են նրանք, որոնք կարողանում են և ունեն մտավոր ու ֆինանսական հնարավորություններ, բայցև գյուղերից, որոնք զբաղվում են գյուղատնտեսությամբ: Մի խոսքով, հեռանում են նրանք, որոնք ապագայի հեռանըկարներ ունեն և ցանկանում են օգտակար լինել իրենց հասարակությանը», – ասաց մասնագետը: Նրա համոզմամբ, եթե Հանրապետական խմբակցությունը մնա իշխող դերում հետագա 5-7 տարիներին, երկրում բնական աճ չի լինի, որովհետև մահվան թիվը կգերազանցի ծնելիության թվին: Իսկ այդ հիմնահարցի միակ լուծումը առկա խնդիրներին ուշադրություն դարձնելն է: «Գիտելիք ունեցող մարդկանց կարիք է զգացվում: Եթե կարևոր պաշտոններում անգրագետ մարդիկ են, պարզ է, որ երկիրն ապագա չի ունենա: Խորհրդարանի մեծամասնությունն ի վիճակի չի լինի նույնիսկ չորրորդ դասարանի թելադրություն գրել: Ես մեղադրում եմ ներկա քաղաքական վիճակը.. Չենք կարողանա՞ օրինակ վերցնել Վրաստանից, որը նույն Հայաստանի վիճակում էր», – բացատրեց Բ. Ասատրյանը: Պաշտոնյաների և յուրաքանչյուր քաղաքացու պատասխանատվությունը սեփական երկրի ապագայի հանդեպ հույսի վերականգնումն է: Հույսի և վստահության վերականգնում, որն անհետացավ մի ժամանակ: Այն հույսը, որ նրանք և իրենց երեխաները կարող են ապրել լիարժեք և բարվոք կյանքով, մի երկրում, որտեղ խոսքերը կվերածվեն փաստերի: ԵլԵնա Չոբանյան. Երևան

Մեզ լքեց փրոֆ. տոքթ. Սիլվիա Պուրտեան

Սույն թվականի Հուլիս 5-ին, Նյու Յորքի կյանքեն հեռացավ փրոֆ. տոքթ. Սիլվիա Պուրտեա (ծնված՝ Մաթոսյան): Պուրտեաներու համալսարանականներու ընտանիքը Ռումանիան լքեց և հաստատվեցավ Նյու Յորք, ուր Սիլվիա աշխույժ գործունեություն ծավալեց և՛ ռումեն և՛ հայ համայնքեն ներս:

Սիլվիա Պուրտեա ֆրանսերենե ռումաներեն թարգմանած է հատկապես Goncourt ակադեմիայի նախագահ Էրվե Պազինի (որուն անձամբ ճանչցած էր 1972 թվին, երբ մասնակցեցավ Կրենոպլի մեջ տեղի ունեցած Ֆրանսերեն լեզվի դասատուներու ֆետերացիայի համաշխարհային համագումարին) հեղինակած վեպերը: Անոնց հանդիպմանը հաջորդեց ֆրանսացի գրողի վեպերու մասին ոգևորիչ նամակակցություն մը, իսկ 1981-ին Ֆրանսա կատարած ուրիշ այցի մը առիթով հռչակավոր վիպասանը Սիլվիա Պուրտեային կշնորհե իր ներկա ու ապագա բոլոր երկերը ռումաներեն թարգմանելու հատուկ արտոնություն: Սիլվիա Պուրտեա սերտորեն համագործակցած է նաև Արարատ հրատարակչության հետ, որը լույս ընծայեց անոր թարգմանած Էնրի Վերնոյի «Մայրիկը», Աիտա Ազնավուր-Կարվարենցի «Եղբայրիկը», Շառլ Ազնավուրի «Երբեմնի ժամանակները»: Ան եղած է հանուն հայ դատի համար պայքարած եռանդուն ու անխոնջ ազգային գործիչ մը և միշտ սատարած է Ռումանիո հայ համայնքի մշակութային կյանքը: 2010 թվին հրապարակված հարցազրույցի մը մեջ Սիլվիա Պուրտեա կըսեր. «Կասկած չկա՝ իմ ամենեն մեծ ձեռքբերումս իմ որդիս է: Ան կյանքիս լույսն է: Հետո իմ համալսարանական կարիերաս է, որմե մեծ բավարարություն ստացա և՛ մասնագիտական առումով և՛ հոգեպես: Հիմնային հենարանս Աստուծո հավատքն է, որ մարդուն ուժ և հոգեկան խաղաղություն կհաղորդե, որ մարդուն կօգնե ըլլալ բարի ու վեհանձն մյուսներուն հանդեպ: Հավատքը զիս օգնեց և կօգնե՝ կյանքի միջով անցնիլ իմ բռնած ազնիվ ճանապարհով»: Տխուր այս պահին, Ռումանիո Հայոց Միությունը Պուրտեա ընտանիքին, որդի Կրիկորեին և թոռ Փաթրիքին անկեղծ ցավակցություններ կփոխանցե: Սիլվիա Պուրտեայի անունը ընդմիշտ պիտի մնա գրված մեր համայնքեն սերած և մեր ազգին պատիվ բերող անձնավորություններու մատյանին մեջ:

7-8/2013

35