Nor Ghiank iul-aug 2016

?YUMANIY HAOY} MIYUTOAN ERGLEZVOAN AMSACIR

DARI 67 TIV 7 -8 (2(34 - 2(35 ƒ Հուլիս - Օգոստոս 2016

ՎարդաՎառ

ԽՄԲաԳրաԿաՆ

PYVANXAGYUTOYUN Հայկական ամառային դպրոց ռումինիայի Բակըու քաղաքում .................................................... =` 4 Մշակութային ձեռնարկներ Գոնսթանցայի հայ համայնքին մեջ ............................................... =` 7 Գոնսթանցա․ արամ Նիցը՝ տաղանդ մը, որ մեզ պատիվ կբերե ...................... =` 7 Ռումինական Սուչավայում երեք օր թևածել է հայկական հոգևոր տրամադրությունը ..................................... =` 8 Վարդավառ ...................................................................................... =` 11 ՓրոԷթնիքա 2016. ազգային փոքրամասնություններու փառատոն Սիկիշոարա քաղաքին մեջ ........................................................... =` 12 Զոպույան ֆրանսական քաղցրավենիներ ................................. =` 14 Գրախոսական ................................................................................. =` 16

Supliment limba rom`n[

2016

Comorile Constanţei Farul Genovez, Palatul Manissalian şi Biserica Armenească ........ p. 18 Կամակոր թագաւորը ...................................................................... =`23 Հարցազրույց Պուքրեշեն՝ Պուենոս այրես. Կարապետ Գարլոս Քերեսթեճյանի կյանքի պատմությունը .................................................................. =` 24 Ծննդյան հարյուրամյակ. ԺԵՆԻ աՔԹԵրՅաՆ .......................... =` 30 Հայ համայնքի անվանի անդամներեն մեկը՝ Պերճ Ոսկանյան, հեռացավ կյանքեն 24 հուլիս 2016թ․.............. =`31 Սարգիս Ժամկոչյանի հիշատակին ............................................... =`31

առաջին կողքի լուսանկարը Ճեորճե Նըզըրեանուի

11 էջի լուսանկարները անտրեա Թնասեի և Ճեորճե Նըզըրեանուի

ŠNYR GOANQ‹IN AN"NAGAZM: MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN Œ ,mpacr^ ;nxh^ qardyukar MADLEN DER-KYUGASOAN Œ ,mpacir VARXAN MARTAOAN Œ ,mpacir MIHAOIL GEYRGIYU Œ lyusangari¿[ MARIAM BYSTAN)OAN Œ meqenacryuhi

COLECTIVUL «NOR GHIANK»

MIHAI STEPAN-CAZAZIAN – secretar-general de redacție MADLEN TER-GHUKASIAN; VARTAN MARTAIAN – redactori MIHAI GHEORGHIU – fotoreporter MARIAM BOSTANGIAN – dactilografă-operatoare

REDAC|IA: Bucure=ti, Bd. Carol I, nr. 43, sector 2, tel./ fax. 314.67.83 redactia@araratonline.com

TEHNOREDACTARE COMPUTERIZATĂ: LAURENțIU ALExANDRU POPESCU

TIPARUL: S.C. ARARAT srl.I.S.S.N. 1221-9169

Ըմբշամարտիկ արԹՈՒր աԼԵՔՍաՆՅաՆը դարձավ հունահըռոմեական ոճի ըմբշամարտի 98 քկ քաշային կարգի օլիմպիական չեմպիոն՝ նվաճելով անկախ Հայաստանի պատմության երկրորդ օլիմպիական ոսկե մեդալը: ան եզրափակիչ գոտեմարտի արդյունքին հաղթեց քուպացի Տանիել Լուկո Քապրերային: Կիսաեզրափակիչ հանդիպմանը հաղթեց թուրք ըմբիշ Չենք Իլտեմին: արթուր ալեքսանյան ծնած է 21 Հոկտեմբեր 1991-ին՝ Գյումրի: 2012-ին Լոնդոնի մեջ ան նվաճած էր օլիմպիական բրոնզե մեդալը, իսկ 2015 և 2016 թթ. դարձած էր աշխարհի կրկնակի չեմպիոն: Եվրոպայի եռակի ոսկե մեդալակիր է՝ 2012, 2013, 2014 թթ.: Հայաստանի օլիմպիական ոսկե առաջին մեդալը նվաճած էր արմեն Նազարյանը՝ ատլանտայի օլիմպիական խաղերուն:

ռԻՈՅԻ ՕԼԻՄՊԻաԿաՆ ԽաՂԵր ՀաՅաՍՏաՆԸ ՆՎաՃաԾ Է ՉՈրՍ ՄԵդաԼ

Ծանրորդ ՍԻՄՈՆ ՄարՏԻրՈՍՅաՆը (105 քկ քաշային կարգ) դարձած է արծաթե մեդալակիր՝ բարձրացնելով 417քկ: ան ծնած է 17 Փետրվար 1997-ին՝ Հայկաշեն:

Մեկ այլ արծաթե մեդալ նվաճած է ծանրորդ ԳՈռ ՄԻՆաՍՅաՆը (գերծանր քաշային կարգ), որը բարձրացուցած է 451 քկ: ան ծնած է 24 Հոկտեմբեր 1994-ին՝ Գյումրի:

Ըմբշամարտիկ ՄԻՀրաՆ ՀարՈՒԹՅՈՒՆՅաՆը դարձած է հունահռոմեական ոճի ըմբշամարտի 66 քկ քաշային կարգի արծաթե մեդալակիր, ան եզրափակիչ գոտեմարտի ընթացքին պարտվեցավ սերպ ըմբիշ Տավոր Ստեթանեքին: Հայ մարզիկի պարտությունը հատկապես ոչ անկողմնակալ մրցավարության արդյունքն էր:

7-8/2016

3

Հայկական ամառային դպրոց ռումինիայի Բակըու քաղաքում

Հուլիսի 25-27-ը ռումինիայի Բակըու քաղաքում երկրորդ տարին անընդմեջ անցկացվեց Հայաստանին և հայկական մշակույթին նվիրված ամառային դպրոց, որը կազմակերպել էին ռումինիայի Հայերի Միության (ռՀՄ) Բակըուի մասնաճյուղը (նախագահ՝ Վասիլե Հակոբ) և տեղի «Գեորգե Վրընչանու» դպրոցը: Շուրջ 30 ռումինացի աշակերտ (ինչպես նաև Բակըուի փոքրաթիվ հայ համայնքը) մասնակցեց եռօրյա ամառային դպրոցին, որի ընթացքում մասնակիցները ծանոթացան Հայաստանին և հայկական մշակույթին առնչվող բազմաթիվ հարցերի, որոնք բաժանված էին չորս մասի. առաջին հերթին, Բուխարեստի համալսարանի քաղաքական գիտությունների դոկտոր

4

7-8/2016

արսեն արզումանյանը մասնակիցներին ներկայացրեց հայկական քաղաքակրթությունը և պատմության կարևոր հատվածները մինչև մեր օրերը, հայոց այբուբենի պատմությունն ու հայերենի և ռումիներենի բազմաթիվ ընդհանրություններն ու տարբերությունները, ինչպես նաև ռումինիայի հայ համայնքի հարուստ պատմությունը, իսկ վերջում բոլոր մասնակիցներին ռՀՄ անունից նվիրեց ռումիներեն թարգմանված երկուականգիրք՝րաֆֆու«Խենթը»ևՎարդգես Պետրոսյանի «Կրակե շապիկը»: Տեսական և գործնական դասերի շնորհիվ վերջին օրը հայտարարված մրցույթում մասնակիցներն ի ցույց դրեցին Հայաստանի, ռումինահայ համայնքի և հայերենի մասին ձեռք բերված գիտելիք-

ները: Հայկական սովորույթները և ճաշատեսակները ներկայացվեցին Ժիլբեր Քեշմանյանի կողմից, որի ընթացքում մասնակիցները ծանոթացաննաևհայկականտարբեր տոներին, ինչպես նաև հայկական ճաշատեսակներ պատրաստելու ձևերին՝ անձամբ ներգրավվելով դրանց պատրաստմանը: ամառային դպրոցի կարևոր մասերից էր կազմում պարուսույց Բելա Մարտիկյանի կողմից ներկայացված հայկական ավանդական պարերը և դրանց պատմությունը: Բնականաբար, հայկական պարերի ներկայացումը միայն տեսական մասով չէր սահմանափակվելու, և մասնակիցները 2 օրվա ընթացքում միանգամից մի քանի հայկական պար սովորեցին, որոնք ներկայացրին վերջին օրը: Հայկա-

կան երաժշտությունը և հայկական նականպարապմունքիարդյունքում երգերը ներկայացվեցին Ջորջետա մասնակիցները սովորեցին հայեՔեշմանյանի կողմից, իսկ գործ- րեն երգեր: Միջոցառումն ամ-

փոփվեց տարբեր մրցույթներով, ինչպես նաև հայկական ամենասիրված տոներից մեկով՝ Վարդա-

7-8/2016

5

վառով, որը ամառային դպրոցի ամենահիշվող իրադարձություններից մեկն է: Հայկականթեմատիկայովամառային դպրոցներ և նմանատիպ այլ իրադարձություններ կազմակերպելը պետք է լինի հայկական բոլոր համայնքների գործունեության հիմնաքարերից մեկը: դրանց միջոցով հնարավոր է աշխարհի

6

7-8/2016

տարբեր երկրների նոր սերնդի շրջանակներում նորովի ներկայացնել և ճանաչելի դարձնել Հայաստանն ու հայկական մշակույթը: Հատկապես կարևոր է այդ գործը սկսել տարբեր քաղաքների դպրոցներից, քանի որ այսօրվա աշակերտներն են լինելու իրենց երկըրների վաղվա քաղաքական ու մշակութային գործիչները: այս քայ-

լերը մեծ օգուտ են նաև տեղի հայ համայնքներին, որոնց հնարավորություն է ընձեռվում պահպանել հայկական ինքնությունը և չկորցնել կամ վերադարձնել հայոց լեզուն, որը չձուլման ամենակարևոր նախապայմանն է:

Նոր Կյանք

Մշակութային ձեռնարկներ Գոնսթանցայի հայ համայնքին մեջ

րաստվեցան այս հոյակապ իրադարձությանը։ դժբախտաբար, անձրևը խանգարեց հնչեղ հաջողության, բայց չկրցավ Գոնսթանցայեն և քոնսթանցաբնակՄայիս 28-ին „Elpis” հունաԻրադարձությունը գնահատ- ներեն խլել ուրախությունը՝ ըլլալու քով-քովի, ի հեճուկս անկան համայնքը կազմակերպեց վեցավ „Guiness Book՛of Reբարենպաստ եղանակին։ հանրային ներկայացում մը` cords”-ի ներկայացուցիչներու „Sirtaki” ժողովրդական համույթի կողմե, իսկ նախաձեռնողն էր մասնակիցներու ցուցադրած Գոնսթանցայի Elpis հունական մրցանիշը գերազանցելու հա- հայ համայնքի նախագահ անթոնիատիս, ան ուզեց, որ առաջին մար, ըլլալով ավանդական եանգամ ըլլալով ռումանիո մեջ, լևէջներով 1964թ-ին մասնավոր ամենենհին անունը կապե աստեղծված պար մը հույն պա- ռաջին համաշխարհային ռեկորրուսույց Ճորճիոս Փրովիասի դին հետ՝ գրանցված պաշտոնակողմե, երաժըշտությունը՝ Մի- պես այստեղ։ կիս Թեոդորակիս, հույն Zorba Հազարավոր քոնսթանցաբընակներ օրեր շարունակ պատշարժանկարին համար։

Գոնսթանցա․

արամ Նիցը՝ տաղանդ մը, որ մեզ պատիվ կբերե

ռումանիո հայ համայնքը իր ողջ պատմոթյան ընթացքին տված է իրապես նշանակալի անձնավորություններ, որոնք մնացած են ամբողջ մեկ սերունդի գիտակցության, գիտության, արվեստի կամ քաղաքականության մեջ։ անոնք անուններ են, որոնցով մենք կհպարտանանք և կամ կհիշենք մեծ հարգանքով և ակնածանքով։ Եվ առավել նշանակալի է,որ դեռևս 14 տարեկան արամ Մարիուս Նիցը՝ մեզ հայերուս համար, տաղանդի և հաջողություններու օրինակ մըն է։ Ըլլալով Գոնսթանցայի „Regina Maria” դպրոցի աշակերտ, արամ

Նիցը իր հաղթանակներու ցանկին մեջ՝ արտիստական իր կատարումներուն համար, սկսյալ 7 տարեկանեն կշարունակե մեզ գերել իր առաքինությամբ և զգացմունքայնությամբ,՝ ան նոր շունչ կհաղորդե, կկենդանացնե դաշնակին ստեղնաշարը, պարզ ունկնդիրներուս մեջ, բացառիկ տաղանդի միջոցով կարթնցնե եզակի հուզմունք մը, կնվիրե մեզ բարեբախտությունը զգալու իր դաշնակին վեհությունը։ Կուզեի հիշեցնել իր քանի մը հաջողությունները, որ գծագրըված են արտիստական կենսագրականին մեջ և հանած եմ միայն այս տարվան մեջ իր ստացած մրցանակները․Գոնսթանցա՝ գործիքային կատարման համար 1-ին մրցանակ,Թուլչա՝ „Ճորճե Էնեսքու” ազգային Մրցանակաբաշխության կատարման համար 2-րդ մրցանակ, Պուզըու՝ 1- 8-րդ ազգային Օլիմ-

պիադային, երաժշտական կատարման համար 2-րդ մրցանակ, Պուքրեշ՝ ,,Տան Քումփըթա” ազգային Մրցանակաբաշխության կատարման համար 3-րդ մրցանակ,դաշնակի կատարման համար՝ պատվոգիր։ ան, միևնույնատեն կհետևի հայ լեզվի դասընթացներուն և մեզ կներկայացնե Գոնսթանցայի հայ համայնքի մշակութային և գեղարվեստական բոլոր ձեռնարկները և ամեն անգամ ալ խանդավառությամբ, միշտ ժպտերես և գերազանց կատարումներով կփոխանցե միայն ուրախություն։ Իրմով կապրինք մեր ապագան իբրև հայ, իրմով կբարձրանանք դեպի գեղեցիկի և մաքուրի աշխարհը, իրմով կճանչնանք եկող ժամանակներու ուրախությունը։

Լուիզա Թերզյան

7-8/2016

7

Ռումինական Սուչավայում երեք օր թևածել է հայկական հոգևոր տրամադրությունը

ռումինիայի հայոց թեմում օգոստոսի 13-15ը հոգևոր ապրումների և ուխտի նորոգության օրեր էին: ռումինիայի հայ համայնքը մեծ շուքով նշել է սուրբ Մարիամ աստվածածնի Վերափոխման տոնը: դեռևս ուրբաթ օրվանից սկսվել էր հարյուրավոր ուխտավորների երթը դեպի Սուչավա քաղաք, ուր տեղի հայկական վանքերում ու եկեղեցիներում տեղի պիտի ունենային տոնական միջոցառումներն ու սրբազան արարողությունները: Տոնին ընդառաջ, օգոստոսի 13ի երեկոյան, ժամը 17:30ին, Սուչավայի Սուրբ Խաչ եկեղեցում ուխտավորները մասնակցել են երեկոյան ժամերգությա8

7-8/2016

նը, կատարվել է նախատոնակ՝ հանդիսապետությամբ ռումինիայի հայոց թեմի առաջնորդ գերաշնորհ Տեր Տաթև եպիսկոպոս Հակոբյանի: ավարտին եկեղեցու բակում Տաթև սրբազանն օրհնել է մատաղի աղը և պատրաստվող ականջապուրը, որն ավանդույթի ուժով ամեն տարի պատրաստվում է հենց ուխտավորների ձեռքով: Մատաղօրհնությունից հետո Ս. Խաչ եկեղեցուն կից գտնվող ծխապատկան կառույցում ներկաները մասնակցել են «Հայկական հետքերը Բուկովինայում» թեմայով ցուցահանդեսին և գրքի շնորհանդեսին: Օգոստոսի 14-ին, կիրակի օրը, սուրբ Մարիամ աստվածածնի

վերափոխման տոնին, հայ և ռումինացի ուխտավորների մոտ հազար հոգանոց խումբն իր ճամփան բռնել է դեպի հռչակավոր Հաճկատարի վանքը, որը սուրբ Մարիամ աստվածածնի անունն է կրում: Վանքը հիմնադրվել է 1512 թվականին Տոնավագ եղբայրների բարերարությամբ և հռչակված է իր հրաշագործ զորությամբ: Բազում հրաշքների և բժշկությունների վկայություններ կան` կապված վանքի անվան հետ: Հաճկատար, այսինքն՝ հաճոյակատար, կամակատար: այսօր էլ այն ուխտավորի պակաս չի զգում: Տոնական սուրբ պատարագը մատուցել է Տաթև եպիսկո-

քապետը, թեմի ողջ հոգևոր դասը, ուխտավորներ` ժամանած ռումինիայի հայաշատ քաղաքներից՝ Բուխարեստ, Կոնստանցա, Գալաց, Բոտոշան, Բիտեշտ և այլն: Պատարագի ավարտին կատարվել է խաղողօրհնության կարգ: Օրհնված խաղողը բաժանվել է ուխտավոր ժողովրդին: Օրը հագեցած է եղել նաև մեկ այլ կարևոր իրադարձությամբ: Սուրբ Պատարագի ավարտից հետո, գլխավորությամբ առաջնորդ Սրբազան Հոր, տեղի է ունեցել Ս. Հաճկատար վանքին կից հիմնովին նորոգպոս Հակոբյանը: Պատարագին ներկայացնող Վարուժան Փամ- ված երիցատան կամ ուխտաներկա են եղել ռումինիայի Հա- բուկչյանը, ՀՀ Սահմանադրա- վորաց տան բացման արարոյերի միության նախագահ Վա- կան դատարանի նախագահ Գա- ղությունը, կատարվել է տնօրհրուժան Ոսկանյանը, ռումինիա- գիկ Հարությունյանը, ռումի- նեք և հավաքված ուխտավորյի խորհրդարանի մեջ ազգա- նիայում ՀՀ հյուպատոս աշոտ ները մասնակցել են սիրո ճային փոքրամասնությունները Գրիգորյանը, Սուչավայի քաղա- շին:

7-8/2016

9

Երիցատունն ամբողջությամբ կառուցվել է ռումին պետության ֆինանսական միջոցներով և ռումինիայի հայոց թեմի աջակցությամբ: Ինչպես և մյուս Տաղավար տոներին, Վերափոխման տոնի հաջորդ օրը Մեռելոց էր: Օգոստոսի 15ին, ժամը 09:30ին, Սուչավայի մյուս նշանավոր՝ Զամկայի հայոց վանքում, Տաթև Սրբազանի հանդիսապետությամբ կատարվել է հոգեհանգըստյան պաշտոն և աղոթք բարձրացվել առ աստված ննջեցյալ հոգիների հանգստության և փրկության համար: Վերջում Սրբազան հայրն իր հայրական օրհնություններն է բերել ուխտավոր ժողովրդին և մաղթել, որ աստված ընդունելի անի ամենքի ուխտը և կատարի բոլորի բարի խնդրանքները:

արՄԵՆՊրԵՍ

10

7-8/2016

Վարդավառ

Վարդավառի տոնի առիթով «արարատ» հրատարակչությունը լույս ընծայեց Վարդան դևրիկյանի «Պայծառակերպությունը և Վարդավառի տոնը» գիրքը, թարգմանությունը լրագրող Մատլեն Գարագաշյանի։ Տե՛ս ամսագրին վերջին կողքը։

7-8/2016

11

ՓրոԷթնիքա 2016.

ազգային փոքրամասնություններու փառատոն Սիկիշոարա քաղաքին մեջ

Նոր տուն վերադարձանք և արդեն սիրով կմտածեմ Սիկիշոարայի պատմական բերդաքաղաքը անցուցած գեղեցիկ օ-

12

7-8/2016

րերու մասին: Մենք փառատոնի սկիզբեն մասնակցեցանք և կըրնանք ըսել, թե ամեն բան անթերի էր, ինչի համար շատ շնոր-

հակալ ենք կազմակերպիչներուն: ամեն տարի Գլուժի հայերը փառատոն կներկայանան «արարատ» հրատարակչության լույս ընծայած գիրքերով, ռումանալեզու «Ararat» ամսաթերթի թողարկած հավելված-գրքույկներով և արհեստավորական բաժնով մը: Ուրբաթ Օգոստոս 19-ին, փառատոնի բեմին վրա պարեցին մեր համայնքի երեխաները: այս անգամ մեր ծրագիրը նախորդներեն ավելի համապարփակ էր: Վերջերս, Հայաստանի մեջ հայոց լեզվի դասընթացներու մասնակցած Թանիա Վարտուքան հայերեն և ռումաներեն լե-

զուներով ներկայացուց ՆՈՒռ խումբը, իսկ Քամիլա Քասապյանը շատ հուզիչ կերպով բալլադ մը կատարեց: Երեխաներու ներ-

կայացումը արժանացավ բուռն ծափահարություններու: Շատ հպարտ էինք անոնցով: Ներկայացումեն ետք կազմակերպիչները մեզ շնորհավորեցին՝ երեխաներու հիանալի ելույթին համար: Երեխաներուն նայելով նկատեցի, որ այս տարի խումբին մեջ մնացին միայն համայնքի հայ ընտանիքներու զավակները: Շատ հուսադրող է: Շաբաթ և կիրակի օրերը ելույթ ունեցան Կեռլայի ՀաՅաՔաՂաՔ համույթի պարողները: Պետք է շնորհավորենք Էրիքա Էսթեկարը:՝ պարախումբի անդամ երիտասարդներու հիանալի ու անթերի ելույթին համար: Ծրագրի վերջը անոնք բեմեն իջան և պարեցին հանդիսատեսներուն հետ միասին:

Կարծես թե այս տարի շատ ավելի մարդիկ այցելեցին գիրքերու ցուցադրավայրը: այցելուներեն ոմանք հրատարակություններով կհետաքրքրվեին, ուրիշները՝ ուղղակի հայերով: Կիրակի օրը գեղեցիկ անակընկալ մը եղավ, երբ հանդիպեցանք Գերմանիայեն, Ֆոքշանեն և Տումպրըվենեն արձակուրդի Սիկիշոարա եկած երեք հայ ընտանիքներու հետ, որոնք չէին գիտեր, թե մեզ հետ այնտեղ պիտի հանդիպին: Նման հուսադրող անակնկալները մեզ կխթանեն շարունակել մեր ուղին:

7-8/2016

անա Վարվարա ՔԻՔՈՄՊաՆ 13

Զոպույան ֆրանսական քաղցրավենիներ

Սիրելիներս,վերջերս հաճույքը ունեցա անձամբ ճանչնալու Չիփրիան Զոպույանը՝ հրուշակագործի արհեստին տիրապետելու համար Ֆրանսա սորված անձնավորություն մը, որ վերջին շրջանին Հրիսթո Պոթև փողոցին վրա իր անունով բացավ սրճարան մը, ուր կրցա հիանալ արվեստի գործի հասնող իր խմորեղեններով։ Շեֆ Չիփրիանը սիրալիությունը ունեցավ խոհարարական ոլորտին մեջ իր ճամբորդության մասին քանի մը պատմություններ ընելու։

Ինչպե՞ս ծնվեցավ Զոպույան սրճարան բանալու գաղափարը։ այդ նախագիծ մըն է, որ միասնաբար հին և բարի բարեկամիս հետ կյանքի կոչեցինք, ուզեցի Պուքրեշի հանրության տրամադրության տակ դնել տարբեր աղանդերու/deserturi/ տեսականի մը՝ պատրաստված բնական բաղադրիչներե, քիչ մը այլ կերպ արտահայտված։ 14

7-8/2016

Ո՞րն է խոհարար-հրուշակագործ Զոպույանին պատմությունը։ առաջին շփումս խոհանոցին հետ կկարծեմ եղած է բանակին մեջ, երբ ինձ ղրկեցին աշխատելու ճաշարանը, հոն ալ առաջին քայլերս ըրի խոհանոցին մեջ։ ավելի ուշ աշխատեցա իբրև խոհարար՝ ընդամենը 16 տարի, որուն մեծ մասը ճամբորդական նավի մը վրա։ Նավին վրա աշխատելս շատ հետաքըրքիր փորձառութուն մը եղավ ինծի համար, շատ բաներ սորվեցա, որ հետագային շատ օգտակար եղան։ Շատ խիստ կանոններ կան, օրինակի համար շատ կարևոր է հումքին ծանրությունը (առաջնային մթերքին) այն պետք է ամբողջությամբ արձանագրված ըլլա նավին համար թույլատրելի ընդհանուր ծանրության մեջ։ այնտեղ ալ վարժվեցա աշխատիլ խիստ պայմաններու տակ՝ ուշադիր, պրոֆեսիոնալ կերպով... կան խորագույն չափանիշներ, մինչև անգամ շատ կարևոր է, թե ինչ ձևի կտրված է խմորեղենը, կտրվածքը պետք է ըլլա մաքուր, կա-

տարյալ, հավասար,ընդունելի չէ ոչ մեկ սխալ,նույնիսկ եթե կտրելու ձևն ալ սխալեցար խմորեղենը այլևս չի հրամցվիր և պետք է ուրիշ մը ընել։ ավելի ուշ աշխատեցա բազմազգ ընկերության մը մեջ, ուր կզբաղվեին բարձր որակի շոքոլայի ներմուծումով։ այս առումով մուտք ունեի շատ մը տեղեկություններ քաղելու շոքոլայի աղանդերի վերաբերյալ և պատեհությունը ունենալու՝ օգտվիլ փորձառություններ ձեռք ձգելու ֆրանսայի հրուշակագործության ոլորտին մեջ, այնտեղ ալ սորվեցա չափազանց շատ՝... թեքնիքա, բաղադրատոմսեր, ամբողջ մեկ գրադարան մը ունիմ բաղադրատոմսերով, հույս ունիմ ժամանակ ունենամ այս ամենը կիրառության մեջ դնելու... նույնիսկ այսօր ալ ինչի մեջ կաշխատիմ, ծայր կառնե ֆրանսական հրուշակագործության հիմքերեն և շարունակությանը ես ալ կդնեմ իմ անհատական դրոշմս։ Քիչ մը այլ մոտեցում... ավելի ճիշդ, դուն ի՞նչ նորություն կբերես այս ոլորտին մեջ։ ռումանական հրուշակագործական շուկան պետք է զարգանա։ Մեկ կողմեն սպառողներն ալ հիմա տեղեկություններ ստանալու կարելիություն ունին, կճամբորդեն ավելի շատ, կտեսնեն և կհամտեսեն այլ երկիրներու տարբեր աղանդեր, կհետաքրքրըվին այստեղ ալ գտնել նույնը։ Մյուս կողմեն կուզեի քաջալերել ռումեն սպառողին գտնել և այլ աղանդեր մը, որ „անուշ” չըլլա, կարելի է արտակարգ բուրավետ ըլլա, համերու այլ համակցություն մը ունենա։ Իհարկե շաքարավազ կգործածեմ հրուշակագործության այս ոլորտին մեջ ալ, կախված

է որքան շատ կգործածես։ Ինծի համար խմորեղեն մը չի նշանակեր պարտադիր „անուշ” ըլլա։ արտակարգ աղանդեր մը շինելու համար, ինչպես օրինակ պտուղի պյուրե, կրնաս գործածել պտուղին անուշությունը կամ գործածել շոքոլան՝ շոքոլայի մասնավոր աղանդերի մը համար։ Կփորձեմ շոքոլայի mouss-ը քարամելիզացված կաթին հետ, ծիրանը և հազրեվարդը/rozmarin/-ը և կամ կիտրոնի կարկանդակ ռեհանին հետ։ Միտք հղացած եմ խմիչքախառնուրդը/cocktail/-ը վերածեմ աղանդերի, որպեսզի խմորեղենը ունենա քոկտեյլի համ։ Հիմա ես կպատրաստեմ խմորեղեն մը mango-ի և maraquia-ի հիմքին վրա կամ ինչպես ճանչցըված է՝ սիրո պտուղին հիմքին վրա։ Մարտահրավեր մըն է , որովհետև բնական maraquia-ն իր բնական վիճակով ունի շատ թթու համ,բայց մանգոյին հետ խառնելով արտակարգ համեղ կդառնա։ Հաճախորդներուն ըսածները կքաջալերեն ինձ ավելի քան ես կսպասեի և այս պատճառով ալ որոշած եմ առաջ երթալ։ Ունի՞ք նախընտրած աղանդեր մը, որ ձեզ կբնութագրե։ Նախընտրած աղանդեր... ամեն ինչ որ շոքոլայով է, փաստորեն կմնա ներմուծենք Զոպույան սրճարանը շոքոլայի մասը, անհամբեր կսպասեմ

ստեղծել այդ հարթակը... praline, կոնֆետներ... Հայ ընտանիքեն սերված եք, ինչպե՞ս կտեսնեք հայկական խոհանոցը։ Հպարտ եմ իմ հայ ծագումովս։ Ընտանիքս Կոնիա/Konya/ անաթոլիայի ծնունդ է, մեկ մասը հայերու ցեղասպանության շրջանին քաշվեցան ռումանիա, մյուս մասը աՄՆ։ Մեծ հորմես մնացած է Չեմենը1, որ մասնավորապես կաղանդին կշինեմ կուտվի տարբեր կերակրատեսակներու հետ, շատ կսիրեմ համը և հոտը։ Երկար ատեն չէի գիտեր ինչեն կշինվի, մինչև օր մը երեխա ըլլալով հայրիկիս հետ հասանք Պուլկարիա՝ հայու մը խանութ և հայրս երբ հարցուց Չեմենի մասին, մեզ ցուցուց

Չեմենին գլխավոր բաղադրիչը, այն ատեն ինձ համար պարզ դարձավ Չեմենին գաղտնիքը։ Պետք է խոստովանիմ, որ հայկական խոհանոցի աղանդերի մասին շատ բան չեմ գիտեր, բայց մեր խոսակցության ընթացքին մտածեցի հետաքըրքիր պիտի ըլլա, եթե փորձեմ ատոնք նոր ձևով մը մեկնաբանել կարելի է նույնիսկ բան մը ստեղծեմ, որպես ապագայի նախագիծը։ Կկարծեմ, թե այս է Զոպույան սրճարանին կարճ պատմությունը և անոր ֆրանսական խմորեղեններու պատմությունը։ Ձեզ խորհուրդ կու տամ՝ ճաշակեցե՛ք ատոնք հաճույքով, ես այն փորձեցի և շատ համեղ էին։ Կհուսամ, որ ան պիտի հաջողի այսուհետև ալ և մենք պիտի հպարտանանք իրմով լսելով յան վերջավորությունը։

Փաուլ ակոբյան

Չեմեն-համեմունքներու խառնուրդ մըն է, որ կգործածվի ավելի համեղ և հոտավետ դարձնելու միսը, գլխավորաբար կովու ապուխտ պատրաստելու ատեն (պաստուրմա)։ 1

7-8/2016

15

Գրախոսական

Պելառուս գրող ՍՎԵԹԼաՆա աԼԵՔՍԻԵՎԻՉը միջազգային գրական ասպարեզի առաջին հարթության վրա հայտնվեցավ 2015 թվին՝ գրականության Նոպելյան մրցանակի դափնեկիր դառնալեն ետք: ան՝ ով չէր ուզեր գրականություն ստեղծել: ան՝ որուն համար մտացածին աշխարհը կարծես թե ոչ մտացածին բան մըն է, ինչը նաև ապացուցած է: Ինքը՝ Սվեթլանա ալեքսիևիչը, ով գրական ճշմարտութենեն առաջ ուզած է գիտնալ պատմական և մարդկային ճշմարտությունները: անոր հեղինակած բոլոր գիրքերու գլխավոր կերպարը խորհըրդային մարդն է այնպես, ինչպես որ կար, իր ամեն ինչով, իր լավ ու վատով, վեհ իտեալներու և ողբերգական պատմություններու միջև սեղմված: Հեղինակի խոշորացույցին տակ են երկրորդ համաշխարհային պատերազմը տեսած կիներն ու երեխաները («Պատերազմը կնոջ դեմք չունի» և «Վերջին վկաները», զույգ հատորները լույս տեսած են 1985-ին, իսկ ռումաներեն թարգմանությունները՝ 2015-ին և 2016-ին), մահվան 16

7-8/2016

սևեռուն միտքը և ինքնասպանությունը որպես փրկության միջոց («Մահվամբ հրապուրվածները», 1993թ.), պատերազմը («Ցինկե տղաները», 1991թ., վերջերս նաև ռումաներեն թարգմանությամբ), Չեռնոպիլի աղետը («Չեռնոպիլյան աղոթք», 1997թ., ռումաներեն թարգմանությունը՝ 2015-ին): Սվեթլանա ալեքսիևիչի գիրքերեն ռումաներեն վերջին թարգմանությունն է «ՍԵՔՈՆՏ-ՀԵՆՏ ԺաՄաՆաԿՆԵր» հատորը («Հումանիթաս» հրատարակչություն, 2016թ., թարգմանությունը և ծանոթագրությունները՝ Լուանա Սքիտու), որը հայերուս համար առանձին ուշագրավ նյութ մը կպարունակե՝ անմիջական վկայություն մը Սումկայիթի և Պաքվի մեջ ազերիներու գործած բարբարոսություններու մասին: Պելառուս լրագրուհիի հարցերուն կպատասխանե 41 տարեկան հայազգի պաքվեցի փախստական Մարկարիթա Կ.: Հայուհիի վկայությունը՝ կյանքի իրական պատմություն մը, կկոչվի «ռոմեոյի և Ժուլիեթի մասին... բայց անոնց անուններն են Մարկարիթա և ապուլֆազ»: ալ ի՞նչ կրնանք ըսել: Սվեթլանա ալեքսիևիչը, լրագրական հարուստ փորձ ունեցող ոչ մտացածին գրականության հեղինակ մըն է, ան ոչինչ կհորինե, այլ ի մի կբերե բանավոր պատմություններու՝ վկայություններու երկար շարք մը: «Սեքոնտ-հենտ ժամանակներ»-ուն մեջ նախ և առաջ կգտնենք Խորհրդային միության և խորհրդային մարդու համապարփակ պատկեր մը: «Կբաժնվինք խորհրդային ժամանակներեն, մեր այն կյանքեն: Կփորձեմ ազնվորեն լսել սոցիալիստական ողբերգության բոլոր մասնակիցները: Կոմունիզ-

մը ունեցած է խելագար ծրագիր մը. փոխել հին մարդը՝ ծերունի ատամը: Եվ հաջողեցավ: (...) ավելի քան յոթանասուն տարի մարքսիզմ-լենինիզմի լապորաթորիաներուն մեջ ստեղծված է մարդու առանձին տիպ մը՝ homo sovieticus-ը: (...) Ես լավ կճանչնամ այդ մարդը, անոր քովը ապրած եմ երկար տարիներ՝ ուս ուսի: ան՝ ես եմ: ան՝ իմ ծանոթներս, իմ բարեկամներս, իմ ծնողներս են: Քանի մը տարի ճամբորդեցի Խորհըրդային Միությունով մեկ, քանի որ ոչ միայն ռուս է, այլև պելառուս, թուրքմեն, ուկրաինացի, ղազախ... Հիմա տարբեր պետություններու մեջ կապրինք, տարբեր լեզուներ կխոսինք, բայց անշփոթելի ենք: անմիջապես կճանչցվինք: Մենք բոլորս՝ սոցիալիզմի մարդիկս, նման ենք իրարու և նման չենք մյուս մարդոց. ունինք մեր ուրույն բառապաշարը, լավ ու վատի, հերոսներու և մարտիրոսներու մասին մեր ուրույն պատկերացումը», կըսե Սվեթլանա ալեքսիևիչը իր գիրքի սկիզբը: Մնացածը՝ գրականություն է: Պետրոս ԽՈրաՍաՆՃՅաՆ

2016

IUL-AUG

PUBLICA ÞIE BILINGVÃ A UNIUNII ARMENILOR DIN ROMÂNIA

Dansatorii armeni din Gherla în turneu

Membrii cunoscutului ansamblu de dansuri „Hayakaghak” a comunităţii armeneşti din mnunicipiul Gherla au şi în această perioadă estivală un bogat program. Spectacolele se ţin lanţ unele chiar la o distanţă mare, cum este oraşul Tulcea. Acolo vor evolua în ultimele două zile ale lunii iulie şi onorează în premieră un festival de film şi folclor interetnic.

Tinerii formaţiei se pregătesc încă de pe acuma în vederea participării la această manifestare culturală de mare amploare de la poarta Deltei Dunării. Până atunci, dansatorii armeni pregătiţi şi îndrumaţi de Esztegár Erika vor fi prezenţi şi la o manifestare culturală organizată joi, 28 iulie 2016 de Centrul Judeţean pentru Conservarea şi Promovarea Culturii Tradiţionale Cluj Napoca în sala Reduta a Muzeului de Etnografie a Transilvaniei de pe strada Memorandului din Cluj-Napoca, fiind invitaţi personal de doamna manager, apreciata interpretă de muzică populară, Marinela Zegrean Istici, promotorul culturii tradiţionale de pe meleagurile noastre.

Pe data de 11 august s-a născut celebrul artist Harry Tavitian

Pe planeta noastră, sunt oameni care merită să fie sărbătoriţi în fiecare zi. În această categorie intră şi cunoscutul pianist de jazz Harry Tavitian, care a împlinit pe data de 11 august frumoasa şi respectabila vârstă de 64 de ani. Talentat şi adulat, acesta a reuşit să devină o complexă personalitate culturală a Constanţei. „Cel mai important jazzman român contemporan”, cum a fost numit, în octombrie 1990, de International Herald Tribune, reprezintă o mândrie a Constanţei, tocmai pentru că s-a născut aici, într-o familie de armeni.

A studiat pianul clasic încă de la vârsta de şase ani. La 17 ani, a descoperit blues-ul, într-un concert la Braşov.

Absolvent al Academiei de Muzică din Bucureşti, Harry Tavitian a participat, în 1974, la prima ediţie a Festivalului de Jazz de la Sibiu, cântând în deschiderea evenimentului, la patru mâini, cu Richard Oschanitzky. Din 1976, s-a dedicat exclusiv jazz-ului. Începând din februarie 1990, Harry Tavitian este vicepreşedintele Uniunii Armenilor din România, Filiala Constanţa. În 1992, el pune bazele Fundaţiei Culturale Harry Tavitian.

Artistul a susţinut numeroase concerte şi a participat la festivaluri importante, în ţări precum Bulgaria, Franţa, Italia, Germania, Portugalia, Armenia, Polonia, Republica Moldova sau Grecia.

Din anul 2011, este cetăţean de onoare al Constanţei. http://www.ziuaconstanta.ro

7-8/2016

17

Comorile Constanţei

Farul Genovez, Palatul Manissalian şi Biserica Armenească

Ce ar avea în comun Farul Genovez, Casa Manissalian şi Biserica Armenească? Faptul că au fost realizate de armeni. În Constanța, un oraș multietnic, cosmopolit, comunitățile trăiau în armonie în prag de secol XX. „Mahalaua grecească, mahalaua armenească, evreiască, turcească” etc. – cum erau denumite cartierele pe atunci – formau, împreună cu casele românilor, un mic orășel numit Kustenge (denumire care a fost menținută încă doi ani după 1878), redenumit apoi Constanța.

Un prim armean menționat în istoria Constanței este Artin Aslan, un inginer francez de origine armeană. Acesta făcea parte dintr-un echipaj de pe o navă franceză care transporta alimente și armament în timpul Războiului Crimeei (18531856). Poposind în Constanța de atunci, se îndrăgostește de Miriam, o frumoasă localnică și se hotărăște să rămână aici, angajându-se la compania engleză D.B.S.R. Tot pentru această companie proiectează și construiește în 1860 (an în care s-a

18

7-8/2016

însurat cu Miriam) Farul Genovez, pe locul unui mai vechi far distrus în războaiele ruso-turce. Farul Genovez este o construcție înaltă de 8 metri, având ziduri din calcar cenușiu, paralelipipedică până la 3,5 metri și octogonală în rest. În vârf are cabina farului, metalică, iar spațiul intern este cilindric, în el desfășurându-se o scară metalică cu trepte de piatră. Farul a fost sărbătorit de curând de comunitatea armeană din Constanța (3 octombrie 2015), prilej cu care s-a montat o plăcuță de atestare a acestui monument istoric (înscris cu codul L.M.I. – CT-II-mA-02800). În comemorarea lui Artin Aslan a vorbit Hacic Garabet, președintelui UAR Constanța și Liviu Merdinian, inițiatorului proiectului de montare a plăcuței pe Farul genovez pe care este scris în patru limbi – română, franceză, engleză și armeană – „Cel mai vechi far al orașului Constanța, pe locul presupus al unui far genovez, a fost construit de maiorul armean Artin Aslan pentru compania engleză Da-

nube&Black Sea Railway, ce a construit calea ferată Cernavoda-Constanța și a modernizat Portul Constanța. A fost vizitat de principele Carol I în oct. 1879 și a funcționat până în 1913 când a fost înlocuit de farul «Carol I», de pe digul de larg al portului comercial”.

BISERICA ARMENEASCĂ, situată pe malul mării, pe strada Callatis, poartă hramul „Sfânta Maria”. Ea funcționează acum într-o clădire ridicată în anul 1880 în care a funcționat școala pentru copii a comunității armene. Alături de școală se afla biserica de lemn a comunității, ctitorită tot în anul 1880 de Nazaret Torosian, care a fost distrusă în anul 1940 de un incendiu. Între 1940 și 1941, la etajul școlii armenești, sala de spectacole a fost transformată în lăcaș de cult, de atunci acolo funcționând Biserica Armenească. În perioada comunistă (după 1948), școala a fost desființată, iar Biserica a preluat întreaga clădire. Etajul este amenajat ca sală de rugăciuni, iar parterul adăpostește birourile și sala parohială. Totuși, în câteva încăperi de la parter, de curând, după cum ne informează Mihai Stepan Cazazian (redactorșef la „Ararat online”), au reînceput, din luna septembrie a.c. cursurile de limba armeană, mai ales că de curând a fost tipărit, sub egida Ministerului Educației Naționale la Editura Didactică și Pedagogică, Manualul de Limba Armeană (occidentală) pentru elevi începători de gimnaziu și liceu, realizat de doamna Ulnia Blănaru Maganian. Programul școlii armenești din Constanța este destul de variat, partici-

panţii, în special copiii, având posibilitatea de a învăţa cântece, dansuri, poezii. Activitățile sunt susținute de d-na preoteasă Armine Khachatryan și d-na Azaduhi Benlian. Biserica Armenească a fost renovată între anii 1990-991 și 1998-2002, șef de proiect fiind regretatul arhitect Dan Rusovan.

Atunci i s-a adăugat și clopotnița, tipic armenească, la intrarea în clădire. De curând, pe 11 ocombrie 2015, în curtea renovată şi înfrumuseţată a bisericii, a fost oficiat ritualul de sfinţire şi de împărţire a Mataghului tradiţional şi Sfinţirea Troiței din curtea bisericii, donată de către Preşedintele U.A.R. Filiala Constanţa dl. Hacic Garabet şi soţia sa Clemenţa.

Armeni însemnați ca Torosian, Benlian, Franchian, Emirzian au construit clădiri importante în Constanța, dar acum vreau să vă descriu o adevărată bijuterie a orașului,

Palatul Manissalian. Clădirea fraţilor Manissalian a străjuit faleza până în 1941 când a fost bombardată de către ruşi. Ea era localizată pe b-dul Elisabeta colţ cu str. D.A. Sturza (fostă str. Romană, azi str. Revoluţiei din 1989), în apropiere de Catedrala Sf. Petru şi Pavel. Construit

în 1904 după planurile arhitectului Ion Berindei, Palatul Manissalian (cum era denumită clădirea de către constănţeni pentru somptuozitatea sa) era o capodoperă arhitecturală.

Cu o arhitectură eclectică, imobilul cu două etaje are forma unui monovolum teşit la colţ, cu o dispu-

7-8/2016

19

20

7-8/2016

nere riguroasă a golurilor pe verticală, dar marcat grafic pe orizontală de bosaje (straturi orizontale de zidărie despărţite cu nuturi/rosturi), dar şi de un brâu ieşit între parter şi etajul l, de plăcile în consolă ce susţin balcoanele franţuzeşti, de rezalitul de deasupra etajului 2 şi de aticul de deasupra acestuia. Avea o faţadă luxoasă, cu ferestre generoase, foarte înalte, cu parapetul jos (între 20 şi 40 cm.) la parter şi etajul l, iar la etajul 2 – balcoane franţuzeşti (cu o lăţime de maxim 40 cm., acestea se întindeau doar pe lungimea uşii şi aveau balustrada din fier forjat). Aticul traforat cu baluştri, era destul de înalt pentru a ascunde panta mică a acoperişului, dând astfel senzaţia de terasă. Bovindoul (ieşirea în consolă a casei) ce termina casa pe latura de nord a b-dului Regina Elisabeta echilibra compoziţia faţadelor. Ferestrele şi uşile aveau ancadramente late şi cu ornamentaţii la partea superioară. Un gard destul de scund (40 cm.) din piatră şi fier forjat, lăsa să se vadă clădirea în toată splendoarea ei. Şi în interior era foarte luxoasă, încăperile corespondau între ele cu uşi late, glazvanduri sau chiar goluri arcuite; camerele erau pavoazate cu lambriuri de lemn de 1,50 m. sau chiar l,80 m. înălţime, cu brâuri şi stucaturi orizontale, iar în unele camere, chiar tavanul era lambrizat în relief, bogat ornamentat. Pardoselile de marmură, mozaic veneţian, parchet cu figuri geometrice, covoarele deosebite, mobilierul de epocă şi tablouri valoroase completau acesta atmosferă de adevărat palat.

Din ziarele vremii aflăm că familia armeană Manissalian a emigrat de la Constantinopol la Constanţa la începutul secolului XX după evenimentele din Turcia împotriva armenilor. Era o familie foarte bogată, formată din soţ, soţie, patru băieţi şi două fete. Dintre băieţi, cel de-al doilea – Armenac Manissalian

(1875 – 1934) – va deveni mare cerealist (negustor de cereale) şi liderul U.A.R. (Uniunea Armenilor din România). În 1903 pune piatra de temelie a Palatului Manissalian de pe faleză, iar în 1906, când casa este terminată, se căsătoreşte cu Marietta Aburel, o armeancă provenită dintr-o familie aristocrată din Moldova. Împreună cu fratele său mai mare – Kevork – formează o societate numindu-se „Fraţii Manissalian” care se ocupa cu exportul de cereale în Austria şi Franţa. În

paralel, cei doi fraţi mai mici, Garbis şi Grigore se mută în Franţa, unde vor înfiinţa mai târziu „Manissalian Frèrres” (din păcate cei doi mor pe 23 iulie 1923 într-un accident de automobil). Armenac este recunoscut de armenii din România ca un mare binefăcător, ştiindu-se că a sărit întodeauna în ajutorul consângenilor săi. În 1914, când a izbucnit Primul Război Mondial (România fiind neutră în primii doi ani) Armenac Manissalian începe să se preocupe intens cu ajutorarea armenilor din Turcia, când apar primele vase cu refugiaţi în portul Constanţa.

Când primul ministru, Ionel I.C. Brătianu refuză să le acorde azil acestora, Armenac îi cere o audienţă şi-l convinge, după ce-şi ia responsabilitatea că o să le finanţeze şederea în ţară, salvând astfel de la o tragedie cumplită peste 2.000 de armeni. Armenac începe să-şi consacre aproape tot timpul actelor umanitare. După spusele fiicei lui, pianista Lisette Georgescu – Manissalian (în cartea sa autobiografică „Momente de viaţă”), el se ocupă de cazarea refugiaţilor armeni,

înfiinţează pe str. Armenească din Bucureşti un spital cu 250 de paturi (la inaugurare au participat regina Maria şi prinţul Nicolae), înfiinţează pentru 200 de copii un orfelinat la Strunga şi, începând din 1924, sprijină apariţia ziarului „Ararat”. În iarna 1927/1928, când apare o criză acută în economia ţării, un transport de cereale al fraţilor Manissalian către Viena – care n-a putut fi onorat din cauza îngheţului pe Dunăre – face ca asupra firmei să se abată o adevărată catastrofă financiară. Se pierde astfel o imensă sumă de bani (25 de milioane lei), fapt ce va duce până la urmă la falimentul societăţii. Chiar s-a întâmplat ceva şi mai rău: deoarece acest transport n-a putut fi realizat, fiscul a pierdut 7 milioane de lei, reprezentând taxele de export ce i se cuveneau, drept urmare Kevork şi fiul acestuia Onik sunt arestaţi. Dar apare un ajutor surprinzător de la un evreu din Geneva, Kalmanovici, cu care fraţii Manissalian făceau afaceri. Acesta îi dă lui Armenac 25 de milioane în schimbul tuturor bunurilor societăţii: Casa Manissa-

7-8/2016

21

lian din Constanţa, fabrica, rafinăria, două şlepuri etc. Cu această sumă Armenac a putut plăti datoriile, salvând-i şi de închisoare pe Kevork şi pe fiul acestuia Ovanes, zis şi Onik. Prin Kalmanovici, Casa Manissalian este vândută Camerei de Comerţ şi Industrie Constanţa. Singura bucurie care i-a rămas lui Armenac după această întâmplare nefastă a fost fiica lui Lisette, care sa măritat cu Radu Georgescu, fiul lui Cristea Georgescu (fost primar al Constanţei) şi a avut o carieră muzicală plină de succes (ca pianistă, dar şi ca interpretă vocală).

Clădirea Camerei de Comerţ şi Industrie Constanţa (fostul Palat Manissalian) a fost bombardată de ruși în 1941 și distrusă parțial. Incendiile rezultate din bombardament au ars mobilierul, tâmplăria și planșeele din lemn. Ruina care a persistat până după 1947, a fost demolată și în locul ei a fost construit Blocul S.N.C., o clădire anostă care completează negativ înșiruirea caselor istorice a bulevardului Elisabeta.

Arh. Radu CORNESCU

Fotografiile fac parte din colecţia arhitectului Radu CORNESCU

22

7-8/2016

Sursă: http://voceaconstantei.ro

manga-badanegan

Կամակոր թագաւորը

Կ’ ըլլայ-չըլլար կամակոր թագաւոր մը կըլլայ։ Օր մը ան կը կանչէ իր երկրի բոլոր դերձակները ու կը հրամայե.՝ „ինծի համար անանկ վերմակ մը կարեցէք, որ հասակիս համեմատ ըլլայ, ոչ երկայն ոչ ալ կարճ”։ Ոչ մէկ դերձակ չի կրնար թագաւորին հրամանը կատարել, բոլորի գլուխներն ալ կտրել կու տայ։ Օրերեն մէկը թագաւորին մօտ դերձակ մը կու գայ։ — Թագաւորն ապրած կենայ, - կըսէ ան,,- ես քու ուզածդ վերմակը կը կարեմ։ Ոչ երկայն ոչ կարճ։ — Լաւ, կըսէ թագաւորը, բայց տես, եթէ քիչ մը երկայն ըլլայ կամ կարճ, գիտցիր որ գլուխդ կը կտրեմ։ — Համաձայն եմ, թագաւորըն ապրած կենայ, թէ չկրնամ գլուխս կտրէ։ դերձակը կ’երթայ վերմակ մը կը կարէ, մասնավոր քիչ մըն ալ կարճ կընէ։ Կը տանի կը դնէ թագաւորին առաջ։Փեշին տակ ալ ճիպոտ մը պահած կըլլայ։ — Թագաւորն ապրած կենայ, - կըսէ դերձակը գլուխ խոնարհելով, քու ուզածդ վերմակը կարած եմ։ Տե՛ս կը հաւնի՞ս։

տը և կը զարնէ թագաւորին ոտքերուն։ Թագաւորն ապրած կենայ,կ’ ըսէ դերձակը, - ամեն մարդ իր վերմակին համեմատ պէտք է ոտքը մեկնէ։ Թագաւորն անմիջապես ոտքերը իրեն կը քաշէ, կը կոծկէ ոտքերը վերմակին տակ։ Կամակոր թագաւորը այլևս — Տեսնենք, հասակիս հարմար է թէ աւել կամ կարճ, - կըսէ ոչ մէկ բան չի կրնար ըսել։ Նոյթագաւորը, կը պառկի մահճա- նիսկ մեծ-մեծ նուերներ կու կալին ու վերմակը վրան կը տայ ու ճամբայ կը դնէ հնարաքաշէ։ Վերմակը հազիւ ծուն- գէտ դերձակը։ կերը կը հասնի, ոտքերը բաց Հայ կը մնան։դերձակը շուտ մը Ժողովրդական հեքիաթներ փեշին տակէն կը հանէ ճիպո-

7-8/2016

23

Հարցազրույց

Պուքրեշեն՝ Պուենոս այրես. Կարապետ Գարլոս Քերեսթեճյանի կյանքի պատմությունը Վերջերս մեր խմբագրատունը ընդունեցինք ոչ սովորական, բայց շատ հաճելի ու համակրելի այցելուի մը: Խոսքը պարոն Կարապետ Գարլոս Քերեսթեճյանի մասին է: Կըսեինք, թե ոչ սովորական այցելություն մըն էր, քանի որ պարոն Քերեսթեճյան ռումանիա լքած է ավելի քան կես դար առաջ, առավել բարվոք կյանք մը փնտրելով օվկիանոսի մյուս ափը՝ արժանթինի մեջ: Թեև արժանթինի մեջ շատ հազվադեպ կխոսի ռումաներեն, պարոն Քերեսթեճյան այն երբեք մոռցած է: Իր պատմածներեն հասկցանք, թե իր կյանքը իսկական ոդիսական մը կհանդիսանա: ահա հայու՝ ռումանահայու մը ճակատագրի պատմությունը: ված երեխա Էր, քանի որ իր կրտսեր քրոջ հետ միասին ծնողազուրկ մնացած էր: Մորս անուն ազգանուն արփինե աղապալյան էր: ավելի ուշ իմացա, որ երկու քույրերը (որոնց ռումանիա հասնելուն մասին տեղյակ չեմ) վերջապես ղրկվեցան Սթրունկայի հայկական որբանոցը: Մորս որդեգրեց Կարապետ Ճամճյանը: Ճամճյան ընտանիքը Պազարճիքեն էր, որ այն ատեն ռումանիո տարածքին կգտնվեր: Ճիշդը չեմ գիտեր, թե ծնողներս ինչպես ծանոթացան իրարու և ամուսնացան: Որպես քիչ հավանական փաստ մը, ըսեմ, իմացա, որ Շահնար անունով հորաքույրս որդեգրած է եղեր մորաքրոջս, հավանաբար մայրս ու հայրս այսպես ճանչցած են իրարու և Ո՞վ եք դուք, պարոն Քերերես- ամուսնացած: Հորս ընտանիթեճյան: քը ձեռագործ գորգերու փոքր արհեստանոց մը ուներ՝ հայրս Ծնած եմ 1945 թվին: Հորս ըն- արհեստը ժառանգած էր իր հորտանիքը Կեսարիայեն էր, իսկ մե: Երբ առաջին անգամ եկան մորս ընտանիքը՝ Էրզրումեն: ռումանիա հաստավեցան Յաշ Որքան որ ես գիտեմ, մայրս ցե- քաղաքը և բացին փոքրիկ արղասպանութենեն ետք որդեգրը- հեստանոց մը, ուր կպատրաս24

7-8/2016

տեին շքեղագեղ պարսկական գորգեր: Ճանչցված էին իրենց արտադրության որակով: Հայրս գորգի ներկերու և գույներու մասնագետ էր: անոր կրտսեր եղբայր Վահրամը կզբաղվեր գորգերու մոտելներով և նկարներով՝ նախագծող էր: Գործերը շատ հաջող էին Յաշին մեջ, սակայն երկրորդ համաշխարհային պատերազմի բռնկումեն ետք և ռուսներու Մոլտավիո մեջ առաջխաղացումի պատճառով ստիպված եղան փախիլ: Հասան Պուքրեշ: այստեղ վերսկսան իրենց գործը: Պատերազմի ավարտեն ետք հայրս ռումանիայեն դուրս գալու փորձեր կըներ: Հայց ներկայացուց՝ արտագաղթելու համար, բայց կոմունիստները բազմիցս մերժեցին այն: Երիտասարդ հասակին իր երազանքը շարժանըկարի դերասան դառնալն էր, եղած է Ֆրանսա՝ Մարսելի մեջ: Հոն ծանոթացած ու ընկերացած է մեծ կատակերգակ Ֆերնանտելին հետ: Ուստի կերազեր արտագաղթել Ֆրանսա, նաև գիտեր ֆրանսերեն: Սա-

կայն մերիններեն մեկը՝ հայ մարդ մը, ըսավ իրեն «ոչ, չէ Ֆրանսա, հոն արդեն շատ հայ կա, ավելի լավ արժանթին»: Ինչու՞: Որովհետև պատերազմի ատեն և անկե ետքը Եվրոպայի մեջ ծայր աստիճան աղքատություն կտիրեր, իսկ որպես օգնություն արժանթինեն կուղարկեին հացահատիկ, պահածոյացված տավարի միս, պիսքուի: այսպես առաջացավ այն միտքը, թե արժանթինը հարուստ երկիր մըն է, քանի որ իրեն թույլ կուտա այնպիսի խորտիկներ ղրկել Եվրոպա: այն ատեն հայրս միտքը փոխեց և անգամ մը ևս հայց ներկայացուց՝ այս անգամ արժանթին արտագաղթելու նպատակով: 1958 թվին հայրս ծանր հիվանդացավ, 55 տարեկան էր: Մինչ այդ քեռիիս ընտանիքը ստացավ արտագաղթելու իրավունք: Հորս ոչինչ չեն ըսած՝ ավելի չնեղացնելու համար, ուստի իրենք մեզմե առաջ գացին: Հայրս վախճանվեցավ և իր ամբողջ ընտանիքը արտագաղթեց: Մենք դեռևս չէինք ստացած արտագաղթելու թույլտվությունը և մնացին այստեղ մինակ՝ մայրս իր չորս զավակներուն հետ: Մենք երեք եղբայր էինք և մեկ քույր: Մայրս կճանչնար հորս ընկերներեն մեկուն, ան իր համար աշխատանք գտավ՝ Հյուսիսային կայարանի տեսակ մը պահեստանոցի մը մեջ այլ կիներու հետ միասին պտուղ կզատեր, ավրված խնձորը պիտանիեն կբաժներ: Հիմա ալ կհիշեմ, թե ինչ մեծ բան էր մեզ համար, երբոր մայրս տուն կբերեր խնձոր, քանի որ անոթութենեն կտառապեինք: Ձմեռ էր, ցուրտ, իսկ մենք վառելափայտ չունեինք: ավագ քույրս նշանած մը ուներ, ան ալ մեզ վառելափայտով օգնեց: Միևնույն ատեն ծախեցինք հորմես մնացած ամեն

բանը՝ արհեստանոցի գործիքները և այլն: Մորս հետ միասին աշխատանքի մտավ նաև ավագ եղբայրս: Ես ալ երկու օր աշխատեցա, բայց աշխատավայրեն մեկը նկատեց իմ անչափահաս ըլլալս և զիս վռնդեցին: Մնացի տունը՝ կրտսեր եղբորս հետ: Երբոր քիչ մը մանր դրամ ունենայի կերթայի հացի խանութը և հերթ կկենայի՝ սպասելով հացի բեռնատար մեքենան: Կօգնեի հացը բեռնաթափելուն, և այսպես բաղձալի հացը հերթեն առաջ կստանայի: Սակայն դժբախտաբար միայն քառորդ հաց գնելու համար դրամ ունեի: դեպի տուն տանող ճանապարհին կուտեի այդ քառորդ հացի գրեթե կեսը: Սաստիկ սով էր: Հաճույքով կհիշեմ, որ հաճախած եմ այստեղի՝ Պուքրեշի հայկական դպրոցի

դասընթացները: Իմ դասընկերներու շարքին էր նաև Էդուարդ Ժամկոչյանը, ով այժմ ամերիկա կբնակի: դասընթացներեն ետք կերթայինք դպրոցի կացարանը, որը շատ մաքուր էր, ստիպված էինք ներս մտնելուն պես կոշիկներնիս հանել: Նկուղահարկը կգտնվեր ճաշարանը, որտեղ մեզ համար կերակուր կպատրաստեին: Մաքրությունը պարտադիր էր: Ունեինք համատեղ ննջասենյակ մը, ուր կհանգստանայինք, ամեն բան շատ լավ կազմակերպված էր: Կզղջամ, որ այլևս դասատուներու անունները չեմ հիշեր: Քանի մը դասընկերներու մասին հիշեցուց պարոն Էդուարդ Ժամկոչյանը, որը զիս գտավ արժանթինի մեջ: այն ատենները Էդուարդ Ժամկոչյանը զիս կօգներ պատրաստելու տնային 7-8/2016

25

աշխատանքս: Ես ավելի շուտ խաղալու մասին կմտածեի, ինչ-որ չափով ժամանակ կվատնեի: Ուրիշ դասընկերուհի մը կհիշեմ, որ անահիտն էր՝ ամուսնական ազգանունն էր առաքելյան: այն ատենվա քանի մը լուսանկարներ դեռևս կպահեմ: Վերջապես, 1959-ին ստացանք երկիրը լքելու թույլտվություն: Մայրս ուներ հորմես մնացած մեծաչափ արեվելյան գորգ մը, որը մնացած մեր միակ ունեցվածքն էր: Կումունիստները մեզ պայման դրած էին, որ տունը անթերի վիճակի մեջ թողունք, քանի որ արդեն ռումեն ժողովուրդին՝ պետությանը կպատկաներ: Մայրս գորգը վաճառեց և ստացված գումարով ներկարար մը վարձեց և տունը նորոգեց: Մեկ այլ պայման էր այն, որ մենք՝ ռումանիա ծնած երեխաներս, հրաժարվինք ռումանական քաղա-

26

7-8/2016

ոսկեդրամները նետել կոյուղիի մը մեջ: Հաջողեցանք առաջ անցնիլ: Գոնսթանցա ժամանելուն պես մեզ գիշերելու համար ընդունեցին մեր ընկերները: Հիմա ալ կհիշեմ՝ դեկտեմբեր 30-ն էր: Հաջորդ օրը նավ նստեցանք և շարունակեցինք մեր ճանապարհը: այդ գիշերը ամանորը կնշեին: Զիս մատուցեցին ընթրիք մը անհավատալի շքեղ, դեռ կհիշե՞ք, թե ինչ զգաց- առնվազն ես այսպես կդիտեի մունքներ ունեիք:Ինչպե՞ս բաժնը- այն: Հաջորդ առտու, երբ արթվեցաք ռումանիայեն: նացա՝ տեսա մինարեները: Ժամանած էինք Ստամպուլ: Հոն Իհարկե: Վերջապես հասանք մեզի կսպասեր մորս խորթ քույՀյուսիսային կայարանը, բայց րը՝ իր ընտանյոք: անոնք մեզ հոն ևս մաքսակետ մը կար, որ- օգնեցին և առժամանակ բնակետեղ ուղեբեռներու՝ նաև մարմ- ցուցին Ստամպուլի հայկական նական զննում կկատարեին: հիվանդանոցը: Մեզ տրամադԵրբոր այդ տեսավ, մայրս ինծի րեցին երկու սենյակ՝ հիվանդաըսավ, թե կվախնա, քանի որ նոցի տեսակ մը կացարանի մը իր մոտ ուներ երկու ոսկեդրամ: մեջ: Բժիշկներուն հետ միասին Որպեսզի կոմունիստները չբռնա- կուտեինք: ամեն բան անթերի գրավեն, մայրս նախընտրած է և շատ գեղեցիկ անցավ: Հոն քացիութենեն: Վճարեցինք նաև հրաժարվելու համար տուրք մը: Գորգի դիմաց ստացած գումարեն մնացած վերջին դրամով մայրս գնեց գնացքի և շոգենավի տոմսեր: Գոնսթանցայի մեջ ունեինք բարեկամ հայ ընտանիք մը, ուր գիշեր մը անցուցինք՝ մինչև մեր շոգենավի մեկնումը Ստամպուլ:

մեծ բախտ ունեցած ենք, քանի որ հայկական բարեգործական ընկերակցություն մը ձեռք բերած է մեր արտագաղթելու բոլոր փաստաթուղթերը և միաժամանակ հոգացած է նաև դեպի արժանթին մեր շոգենավի տոմսերու ծախսը:

Հիանալի է, հավանաբար արժանթին: Իտալիայով անՀԲԸՄ-են էին: ցանք: Շուրջ քսան օր շոգենավով ճամբորդեցինք: Կհիշեմ Կարելի է, չեմ հիշեր: Իրապես՝ պրազիլական ռիո տե ժանեբարեգործական կազմակեր- իրո քաղաքը կատարած կանպություն մըն էր: Յոթ ամիս գառը՝ փողոցները կդիտեի, ինձ մնացինք Ստամպուլ: 1960 թվի համար ամեն բան նորություն Հուլիսին նավ նստեցանք դեպի էր: դեռ չէի տեսած այդքան շատ

7-8/2016

27

բարձրահարկ շենքեր, բայց նաև այդքան աղտոտ փողոցներ: Հաջորդ կանգառը եղավ Սանթոս: ամեն մարդ կհորդորեր գնենք հնարավորին չափ շատ սուրճ, քանի որ աժան էր ու որակյալ և կարելի էր այն վաճառել լավ գինով: Մենք ալ գնեցինք: Վերջապես հասանք Պուենոս այրես: Հոն մեզի կսպասեին ընտանիքի մյուս անդամները, ովքեր մեզմե առաջ մեկնած էին: անոնք արդեն հոն հաստատված էին և նորեն սկսած էին գորգերու արտադրությունը: Գործընկերոջ մը հետ ստեղծած էին համատեղ արհեստանոց մը՝ Գաթամարգա նահանգին մեջ, Պուենոս այրեսեն ավելի քան հազար քիլոմեթր հեռավորության վրա: Պուենոս այրեսի մեջ մնացած էր իմ զարմիկ Նազարեթը, որը մայրաքաղաքին մեջ կվաճառեր գորգերը: Որոշ ժա-

28

7-8/2016

մանակ ես ալ աշխատած եմ գորգի արհեստանոցը, որովհետև Պուքրեշին մեջ արդեն որոշ չափով արհեստ սորված էի:

Հետո ինչպե՞ս ընթացավ Ձեր՝ 15 տարեկան օտարազգի պատանիի մը կյանքը արժանթինին մեջ:

Բնավ դյուրին չանցավ: Ներընտանեկան խորհրդակցություններեն ետք, մայրս և մենք վերադարձանք Պուենոս այրես, ուր սկսանք աշխատանք փնտրել: Փերուզ մորաքույրս, որը քաղաքին մեջ արդեն ուներ ծանոթներ, զիս աշխատանքի տեղավորեց հայ մարդու մը խանութը, որպես ամեն տեսակի գործ ընող խանութի տղա: Հոն աշխատեցա 2-3 ամիս, սակայն այն հայ մարդը շատ խորամանկ կերպով կվարվեր

հետս՝ դեռ բան չիմացող հայ երեխայի մը հետ: Ինձ կխաբեր ըսելով, թե իբր զիս պիտի ղրկե թեքնիկական դպրոց սորվելու: Լքեցի խանութը: Հետո, նույնպես որպես խանութի տղա աշխատանք գտա ուրիշ հայ մարդու մը փոքրիկ խանութը, ուր կոսմետիկական ապրանք կվաճառեին: Հետո աշխատած եմ Իտալիայեն արժանթին եկած հայու մը մոտ: անոնք շատ հարուստ էին, և ինքը շատ լավ վարվեցավ հետս և զիս շատ օգնեց: անոնց ազգականները՝ Տիարպեքիրյաններու ընտանիքը մեր բնակության համար մեզ տրամադրած էին երեք սենյակնոց շատ գեղեցիկ բնակարան մը: անոնց դուստրը միշտ մեզի կօգներ, նույնիսկ դրամով: Մենք բնակարանի դիմաց վարձ չէինք վճարեր: Ինձ համար ան որպես սրբուհի մը մնաց հիշո-

ղությանս մեջ: Ժամանակն անցավ և շուրջ երկու տարի անց դարձյալ անոնց օգնությամբ աշխատանքի տեղավորվեցա Շիրինյաններուն պատկանող ավելի մեծ ֆիրմայի մը մեջ: Միևնույն ատեն քեռիս փոխ տված է երկու ջուլհակահաստոց և անհրաժեշտ պիտույքները, հումքը, որպեսզի կարենամ բանալ սեփական արհեստանոց մը: Սկսա արտադրել գորգեր, զոր նույն քեռիս կգներ: Մայրս ալ կաշխատեր որպես աղախին մեծահարուստներուն մոտ: Հետո կամաց-կամաց մորս հետ միասին սկսանք տուն բերել այդ մարդոց ծանր պարսկական գորգերը և լվալ: ալ ի՞նչ պատմեմ... կամաց-կամաց ընդլայնեցինք մեր գործունեության դաշտը: Կերթայի հայաբնակ թաղամասերը կամ հայապատկան խանութներու կողմերը և կգովազդեի

ըսելով, թե «մենք գորգեր կըլվանք՝ լավ ու աժան»: Բավական պատվերներ կստանայինք և հետզհետե գործը ավելի հաջող կդառնար: Իմ ձեռքով շինած եմ ցեմենթե խոշոր ավազան մը, որու մեջ գորգերը կլվայինք: այսպես սկսավ մեր ֆիրմայի գործունեությունը: Տարիներն անցան, ես թոշակի անցա, ունիմ 39 տարեկան աղջիկ մը և երեք թոռ, ունիմ նաև տղա մը, որը մեր ֆիրման առաջ կտանի: Մինչև 60 տարեկան հասակս գորգ լվացի: ամբողջ կյանքս աշխատած եմ, բայց միայն ազնիվ աշխատանքով մարդ կրնա նյութական ու հոգեկան բավարարության հասնիլ:

Հարցազրույցը վարեց ԷՏՈՒարՏ աՆՏՈՆՅաՆԸ

7-8/2016

29

Ծննդյան հարյուրամյակ. ԺԵՆԻ աՔԹԵրՅաՆ Հարյուր տարի առաջ, Գոնսթանցա քաղաքի հայ ընտանիքի մը մեջ կծներ Հայկ և արշավիր աքթերյաններու քույր՝ Էուճենիա Մարիան (Ժենի): Ըլլալով շատ խելացի և պայծառամիտ, զորեղ և անհնազանդ բնավորության տեր, միաժամանակ ան տեսակ մը ինքնախափանիչ պահանջկոտության տեր էր, ինչի արդյունքին իր կենդանության օրոք ոչ մեկ գիրք հրապարակած է, սակայն ակամա մնացած է գրականության մեջ շնորհիվ անձնական օրագիրի մը, զոր նախատեսած էր այրել, և զոր հրաշքով փրկած է արշավիրը՝ իր վերջին քաղաքական բանտարկումեն առաջ: դժբախտաբար նույն արշավիրը (ով որ նաև վերնագիր մը դրած է օրագրին), պիտի քաղաքական և զգացմունքային գրաքննության ենթարկե այն՝ առաջին հրապարակման համար (1991թ.): Ենթադրաբար ամբողջական հրատարակություն մը (1933-1954թթ.) հազիվ անցյալ տարի լույս տեսած է: Սեպասթիանի օրագրին հետ մեկտեղ, ատիկա հավանաբար կհանդիսանա միջպատերազմյան ժամանակաշրջանի ռումանիո մեջ գրված ամենեն արժեքավոր օրագրային բնագիրը, տեղական գրականության մեջ ամենեն ազդու գոյութենական գրությունը՝ անձնական մտավոր կյանքի հուզիչ պատմություն մը: Ունենալով բարեկամական հարաբերություններ երիտասարդ սերունդի գրական, փիլիսոփայական, երաժշտական և թատերական էլիթային հետ և ըլլալով անհատապաշտ և ակնոսթիք, որպես փիլիսոփայության 30

7-8/2016

ուսանող Ժենի եղած է փիլիսոփա Նաե Յոնեսքուի երկրպագու մը, սակայն ընդդիմադիրն էր անոր ֆաշիստական հակումին, զոր մերժած է ինչպես նաև իր սեփական եղբայրներու պարագային: Ժենին հետաքրքրըված էր լեզվական փիլիսոփայությամբ ու մաթեմատիկական տրամաբանությամբ, սակայն պատերազմի և զրկանքներու պատճառով բաց թողած է փարիզյան մտավորական քարիերա մը, իսկ 1944-են ետք ապաստանած է թատերական աշխարհը (շնորհիվ իր եղբոր կնոջ` Մարիեթա Մատովայի):Ստալինյան ժամանակաշրջանին եղած է բեմադրիչ և թարգմանիչ (Ժենի արնոթը ծածկանունով), մնալով ինքնակամ անանունության մեջ: 30 տարեկան հասակին փիլիսոփա ալեքսանտրու Տրակոմիրին հետ անհաջող սիրային կապ մը ունենալեն ետք, թեթևա-

բարո երիտասարդ դերասան ատրիան Ճորճեսքուի հետ դժբախտ ամուսնության պատճառով կմխրճվի տեփրեսիայի և ծխախոտամոլության մեջ, ինչը հող նախապատրաստած է Հոճքինի հիվանդության համար: Իր մահկանացուն կնքած է 1958-ի ապրիլի 29-ին, 42 տարեկան հասակին՝ ավելի քան չորս տարի, հիվանդության դեմ ապարդյուն պայքարելեն ետք: Ժենի աքթերյանի գրառումներուն մեջ կենսախնդությունը կգոյակցե մահվան մասին ողբերգական գիտակցության մը հետ, որը համեմատելի է միայն Էուճեն Յոնեսքույինը: «դժվարահաճ էակը» հետմահու փրկըվեցավ անանունթենեն և մոռացութենեն իր ամենեն գաղտնի սրտակցին կողմե: Փաուլ ՉԵրՆաԹ

Հայ համայնքի անվանի անդամներեն մեկը՝ Պերճ Ոսկանյան, հեռացավ կյանքեն 24 հուլիս 2016թ․

Պերճ Ոսկանյան ծնած էր 9 հուլիս 1927թ Կալացին մեջ։ Քանի մը տարի ետք ընտանյոք կփոխադրըվի Ֆոքշան, ուր և կապրի մինչև իր կյանքին վերջը։ Իր ծնողքը ծնած ըլլալով Օսմանյան կայսրության

մեջ, եղած են Հայոց ցեղասպանության վերապրողներեն։ Իր հայրը՝ Կարապետ Ոսկանյան, ծնած է աֆիոգարահիսար, ըլլալով Հայ Եկեղեցվո նվիրված ծառայողներեն մեկը՝ իբրև դպիր և երգչախումբի խմբավար։ ան եղած է նաև Վարդապետ Կոմիտասի և Մակար Եկմալյանի երաժշտական ստեղծագործություններու տառադարձության հեղինակը։ Իր մայրը՝ արշալույս Թերզյան ծնած Կոնստանդնուպոլիս, իր զավկին տված է փայլուն դաստիարակություն, Պերճ Ոսկանյանը կատարյալ տիրապետած է հայ լեզվին և գծանկարչությանը։ Պերճ Ոսկանյանը ավարտած է Պուքրեշի համալսարանի գյուղատնտեսության ֆաքյուլթեն և չորս տասնամյակ զբաղված է խաղողագործությամբ, ըլլալով ռումանիո գինիներու համտեսի ընտրության

մեջ ամենենգնահատված մասնագետներեն մեկը։ այս ամբողջ շրջանին ան ղեկավարած է Հայ Ծուխի Հանձնախումբը և 1990-են հետո նաև Ֆոքշանի մասնաճյուղի Հայոց Միությունը։ Իր ջանքերու շնորհիվ տեղվույն Սբ․աստվածածին եկեղեցին նորոգված է երկու անգամ, ինչպես նաև Սբ․Կեորկե եկեղեցին և հայ գերեզմանատան Մատուռը։ Պերճ Ոսկանյանը վեց տասնամյակե ավելի ծառայած է իբրև դպիր՝ ունենալով թենորի ուշագրավ ձայն մը։ Իր կյանքը և գործունեությունը հայ համայնքին նվիրաբերած Պերճ Ոսկանյանը օրինակ մըն է սփյուռքի ամեն մեկ հայու համար։ Մենք կենդանի կպահենք իր հիշատակը և երախտապարտ ենք անոր։ աստված հոգին լուսավորե։

2016թ․ հունիս 26-ին իր մահկանացուն կնքեց ռումանահայ հայրենադարձ վետերան Սարգիս Ժամկոչյան։ ան ծնած էր 1933թ․-ին Գոնսթանցա, այնուհետև ավարտած է Երեվանի Պետական Համալսարանի ֆրանսերեն լեզվի բարձրագույն դասընթացքը։ ապա շարունակած է կատարելագործման ուսումնառությունը Կրթության Նախարարության մեջ։

1970-1975թթ․-ը համագործակցած է Հ․Հ․Գիտություններու ակադեմիո հետ՝ կազմակերպելու և տպագրելու համար հայ սփյուռքի և մամուլի տեղեկագիրը։ 1975-1978թթ․-ը Վազգեն ա․ Կաթողիկոսի հանձնարարությամբ հայ լեզվով թարգմանած է ճանչցված դիվանագետ Շթեֆան Իոնեսքուի „Մանուկ պեյ” աշխատությունը։ 1979-1999թթ․-ը Սարգիսը շարունակած է լրագրողի և թարգմանիչի իր քարիերան` համագործակցելով և Հայաստանի Հանրագիտարանին հետ։ 1994-2004թթ․-ը Երևանի ռումանիո դեսպանության մեջ աշխատած է իբրև թարգմանիչ։ ան կազմակերպած է „Թրանսիլվանիո հայերու հեքիաթներ” հատորին խմբագրումը և տպագրությունը։ Իբրև Հայաստան- ռումանիա բարեկամական Ընկերակցության հանձնախումբի անդամ, ան շատ բազմակողմանի և արդյունավետ աշխատանք տարած է։

Ընկերակցության այլ գործիչներու հետ համագործակցաբար ան „Գարուն” ամսագրի համար ռումաներենե հայերենի թարգմանած է Միհայիլ Էմինեսքուի և Գարաճեալեի գործերեն։ Թաղման արարողության ներկա գտնված են ռումանիո Հայաստանի դեսպան Սորին Վասիլե, դեսպանության այլ աշխատակիցներ, գործընկերներ և բարեկամներ։ Սարգիսը այլևս մեզ հետ չէ, բայց անոր հիշատակը, որպես կիրթ և բանիմաց անձնավորություն, լավագույն գործընկեր, բարեկամ և ժրաջան գործիչ մշտապես վառ և կենդանի կմնա։ Մեր խորին ցավակցությունը կհայտնենք իր ընտանիքին, զարմիկ Էդի Ժամկոչյանին, բոլոր ազգականներուն և ծանոթներուն։

Սարգիս Ժամկոչյանի հիշատակին

Հակոբ առաքելյան․ Հայաստան-ռումանիա բարեկամական Ընկերակցության նախագահ

7-8/2016

31