nor ghiank septembrie 2010

?YUmaniY HaoY} miYUtoan erGLezvoan amSacir

dari

61

tiv 9 (1969Ć’ Sebdemper 2(1(

Sebdemper

21

HaoaSdani HanrabedYUtoan azcaoin _r:

<mpacraGan

rxen ba.dynabes hasdadve]av^ Byuqre.i me` deki yune]a\ Temagan <yrhyurxin masnag]elyu hamar ergri [yrs angoyunnneren ega\ badviragner; Amenaon Haoy] Gatykigys Carecin P-in a/a`arge]in# yr Dat& varxabed Hagypoan; n.anagvi ?yumaniy haoy] temi A/a`nyrx$ Maor Aty/ Syurp +`mia\ini badas,an; ekav xragan# yusdi aon bahyun# erp mer ;nter]ykner; garxan aos dyker;# havanapar varxabed Dat&; arxen Byuqre. cdnvi$ <yrhrxan;.agan = aon# yr nyr A/a`nyrxi ;ndryutoyun; gaoa]av Anga,yutoan _rva myd# yrbes n.an m;# te mer 'cdyumner; & havadq; serdyren gabva\ en Maor Haoreniqi cyoad&man; & abacaoin$ Nyr A/a`nyrxi ;ndryutoyun; gaoa]av ereq tegna\yuneryu ?yumaniy gadara\ ao]elyutoyunneryu arxoyunqin$ {enq grnar ;sel# te moyus ergyu tegna\yuner; iren] par'ryutoan vra [cdnve]an# sagaon ;ndroali gensacryutoan me` gaoin aon darrer;# yrynq ggar\enq# te grnan xragan deka.arj perel mer hamaonqen ners$ I he0yugs adyr# te /yumanahaoyutoyun; dare]dari aveli sagavamarx gxa/na# mer azcaoin yu m.agyutaoin ja/ancyutoan arjeqner; xe/ me\ neryuj gbaryunagen$ Mer hamaonq; grna xe/ ergar cyoad&el m.agyutaoin & hyc&yr mi`y]a/yumneryu# in[bes na& ir n.anavyr nergaoa]yu]i[neryu lseli 'aoni .nyrhiv$ Isg A/a`nyrx; cakyuti amenen lseli 'aoneren megn =$ Srdan] ha`ykyutoyun gmaktenq ?yumaniy Hao A/aqelagan Egeke]vy 42-rx A/a`nyrx Dat& varxabed Hagypoanin ir hyvvagan nyr a/aqelyutoan a/ityv$

A

PYVANXAGYUTOYUN سÛñ ²Ãáé ê. ¾çÙdzÍÇÝ =` 3 вÔà𸲶ðàôÂÚàôÜ Haoasdani anga,yutoan 19-rx darexar™;

=` 5 Նախագահ Սերժ Սարգսյանի շնորհավորական խոսքը Անկախության տոնի առթիվ =` 7

Supliment limba rom`n[ Discursul preşedintelui Serj Sarksian cu ocazia Zilei Naţionale p. 9 21 septembrie ZIUA NAŢIONALĂ A REPUBLICII ARMENIA p. 10 p. 11 Dialog Intercultural la Sinaia Amintirile lui Iacob Vartan p. 12 Conferinţa “Diaspora în cercetarea ştiinţifică şi învăţămîntul superior din România” Bucureşti, 21p. 14 24 septembrie 2010 manga-badanegan =` 15 evrY<YrHrXaranaGan Serj tangoan^ ŠarveSd: {bedQ = =` 16 SaHmanner YUnena‹ Š<a[adyur Apyvoan‹ dyun-tancaran; =` 18 verapa]ve]av anGa<YUtoYUn: ev HaoY} inQnYUtoYUn:

=` 19

HarYUt SaSYUnoan Ո՞վ հաղթեց Աղթամարի քարոզչական պատերազմում` հայերը թե՞ =` 22 թուրքերը

ŠNYR GOANQ‹IN AN"NAGAZM: MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN Œ ,mpacr^ ;nxh^ qardyukar MADLEN DER-KYUGASOAN Œ ,mpacir VARXAN MARTAOAN Œ ,mpacir MIHAOIL GEYRGIYU Œ lyusangari¿[ MARIAM BYSTAN)OAN Œ meqenacryuhi

COLECTIVUL «NOR GHIANK» MIHAI STEPAN-CAZAZIAN – secretar-general de redacție MADLEN TER-GHUKASIAN; VARTAN MARTAIAN – redactori MIHAI GHEORGHIU – fotoreporter MARIAM BOSTANGIAN – dactilografă-operatoare

REDAC|IA: Bucure=ti, Bd. Carol I, nr. 43, sector 2, tel./ fax. 314.67.83 redactia@araratonline.com TEHNOREDACTARE COMPUTERIZATÅ: HźUlEsCU MIHAI

2

9/2010

TIPARUl: s.C. ARARAT srl.

I.S.S.N. 1221-9169

سÛñ ²Ãáé ê. ¾çÙdzÍÇÝ

вÔà𸲶ðàôÂÚàôÜ ê»åï»Ùµ»ñÇ 24-ÇÝ Ü.ê.ú.î.î. ¶³ñ»·ÇÝ ´ ̳Ûñ³·áõÛÝ ä³ïñdzñù ¢ ²Ù»Ý³ÛÝ Ð³Ûáó γÃáÕÇÏáëÁ гÛñ³å»ï³Ï³Ý ûñÑÝáõÃÛ³Ùµ ѳëï³ï»É ¿ ë»åï»Ùµ»ñÇ 21-ÇÝ èáõÙÇÝdzÛÇ Ð³Ûáó ûÙÇ Â»Ù³Ï³Ý å³ï·³Ù³íáñ³Ï³Ý ÅáÕáíÇ ÏáÕÙÇó èáõÙÇÝdzÛÇ Ã»ÙÇ ³é³çÝáñ¹ ÁÝïñí³Í سÛñ ²Ãáé êáõñµ ¾çÙdzÍÝÇ Ùdzµ³Ý, ÐáɳݹdzÛÇ Ñ³Ûáó Ñá·¢áñ ÑáíÇí î. î³Ã¢ í³ñ¹³å»ï гÏáµÛ³ÝÇ ÁÝïñáõÃÛáõÝÁ:

èáõÙÇÝdzÛÇ Ð³Ûáó ûÙÇ ³é³çÝáñ¹ ¿ ÁÝïñí»É î. î³Ã»õ í³ñ¹³å»ï гÏáµÛ³ÝÁ

î. î³Ã¢ í³ñ¹³å»ï гÏáµÛ³ÝÁ ÍÝí»É 1966 Ã. ÑáõÉÇë 7-ÇÝ Æñ³ùÇ ØáõëáõÉ ù³Õ³ùáõÙ (³í³½³ÝÇ ³ÝáõÝÁ՝ Ðñ³ã): 1972-1979 ÃÃ. ëáíáñ»É ¿ ´³Õ¹³¹Ç ÙÇçݳϳñ· ¹åñáóáõÙ: 1979-1986 ÃÃ. ëáíáñ»É ¿ سÛñ ²Ãáé êáõñµ ¾çÙdzÍÝÇ Ðá·¢áñ Ö»Ù³ñ³ÝáõÙ: 1986 Ã. ÷»ïñí³ñÇ 14-ÇÝ ê. ¾çÙdzÍÝáõÙ Ó»éݳ¹ñí»É ¿ ë³ñÏ³í³·՝ Ó»é³Ùµ î. ÐáõëÇÏ ³ñù»åÇëÏáåáë ê³ÝÃáõñÛ³ÝÇ: 1986-1987 ÃÃ. ·áñÍáõÕí»É ¿ Æñ³ùÇ Ñ³Ûáó ûÙ՝ áñå»ë ë³ñÏ³í³·: 1988 Ã. Ù³ñïÇ 10-ÇÝ ¾çÙdzÍÝÇ Ðá·¢áñ Ö»Ù³ñ³ÝáõÙ å³ßïå³Ý»É ¿ ³í³ñï³×³éÁ §ºí뻵Çáë λë³ñ³óÇÝ Ñ³Û Ù³ï»Ý³·ñáõÃÛ³Ý Ù»ç¦ Ã»Ù³Ûáí ¢ ³ñųݳó»É ·»ñ³½³Ýó ·Ý³Ñ³ï³Ï³ÝÇ: 1988-1990 ÃÃ. ºÐÊ Ñáí³Ý³íáñáõÃÛ³Ùµ ëáíáñ»É ¿ ÄÝ¢Ç Ñ³Ù³Éë³ñ³ÝáõÙ: ØÇ¢ÝáõÛÝÅ³Ù³Ý³Ï Í³é³Û»É ¿ ÄÝ¢Ç ê. гÏáµ »Ï»Õ»óáõÙ áñå»ë ù³ñïáõÕ³ñ ¢ ë³ñÏ³í³·, ¹³ë³í³Ý¹»É ¿ ÏÇñ³ÏÝûñÛ³ ¹åñáóáõÙ: ÐÇÙÝ»É ¿ Þí»ó³ñ³Ñ³Û ºñï³ë³ñ¹³ó ØÇáõÃÛáõÝÁ: 1990-1992 ÃÃ. ͳé³Û»É ¿ ÐáɳݹdzÛÇ ê. Ðá·Ç »Ï»Õ»óáõÙ áñå»ë ù³ñïáõÕ³ñ, ë³ñÏ³í³·, ËáñÑñ¹³ïáõ »Ï»Õ»ó³Ï³Ý í³ñãáõÃÛ³Ý, ÑÇÙÝ»É ¿ ÏÇñ³ÏÝûñÛ³ í³ñųñ³Ý: 1993 Ã. ÷»ïñí³ñÇ 18-ÇÝ Ó»é³Ùµ î. ²í³· ³ñù»åÇëÏáåáë ²ë³ïáõñÛ³ÝÇ Ó»éݳ¹ñí»É ¿ Ïáõë³ÏñáÝ ù³Ñ³Ý³ ´³Õ¹³¹Ç ê. ¶ñÇ·áñ Èáõë³íáñÇã ³é³çÝáñ¹³ÝÇëï »Ï»Õ»óáõÙ, ëå³ë³íáñ»É ¿ ǵñ¢ Ñá·¢áñ ÑáíÇí, ¹³ë³í³Ý¹»É ¿ ùñÇëïáÝ»³Ï³Ý ÏñáÝ ´³Õ¹³¹Ç §êñµáó ³ñ·Ù³Ýã³ó¦ Ð³Û ºÏ»Õ»-

9/2010

3

ó³ëÇñ³ó γ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝáõÙ ¢ ÏÇñ³ÏÝûñÛ³ í³ñųñ³ÝÝ»ñáõÙ: 1993-1996 ÃÃ. Ñá¹í³ÍÝ»ñáí ѳݹ»ë ¿ »Ï»É §Èñ³µ»ñ¦ ¢ §Ò³Ûݦ Çñ³ù³Ñ³Û ³Ùë³·ñ»ñáõÙ: 1996-Ç ÑáõÝÇë-ÑáÏï»Ùµ»ñ ³ÙÇëÝ»ñÇÝ Ý߳ݳÏí»É ¿ äáÉëÇ Ð³Ûáó ä³ïñdzñù³ñ³ÝÇ §Èñ³µ»ñ¦ ß³µ³Ã³Ã»ñÃÇ ËÙµ³·ñáõÃÛ³Ý ³Ý¹³Ù ¢ ѳݹ»ë ¿ »Ï»É ÙÇ ß³ñù Ñá¹í³ÍÝ»ñáí: 1996-1997 ÃÃ.-Ç Ññ³íÇñí»É ¿ سÛñ ²Ãáé êµ. ¾çÙdzÍÇÝ, ͳé³Û»É ¿ Ð³Û ºÏ»Õ»óáõ ø¸øÎáõÙ, ¹³ë³Ëáë»É ¿ ¾çÙdzÍÝÇ ÏÇñ³ÏÝûñÛ³ í³ñųñ³ÝÝ»ñáõÙ, ÎñáÝÇ áõëáõóÇãÝ»ñÇ í»ñ³å³ïñ³ëïÙ³Ý Éë³ñ³ÝÝ»ñáõÙ, ù³ñá½Ý»ñáí ѳݹ»ë ¿ »Ï»É г۳ëï³ÝÇ ä»ï³Ï³Ý Ñ»éáõëï³ï»ëáõû³Ùµ §êÇñ»ó¿ù ½ÙÇÙ»³Ýë¦ ¢ §Êáñ³Ý ÈáõëáÛ¦ ѳÕáñ¹³ß³ñ»ñáí, ÇÝãå»ë ݳ¢ Ó³Ûݳë÷Ûáõéáí: 1997 Ã.-Ç ë»åï»Ùµ»ñÇÝ Ü.ê.ú.î.î. ¶³ñ»·ÇÝ ². гÛñ³å»ïÇ Ñáí³Ý³íáñáõÃÛ³Ùµ Ý߳ݳÏí»É ¿ Èáõ³ñ Ý³Ñ³Ý·Ç ê»ÝÃ-¾ÃÇ»ÝÇ áõ ßñç³ÝÇ Ñ³Ûáó Ñá·¢áñ ÑáíÇí: 1997-1998 ÃÃ. áõë³Ý»É ¿

4

9/2010

ýñ³Ýë»ñ»Ý É»½áõ ¢ ·ñ³Ï³ÝáõÃÛáõÝ ê»ÝÃ-¾ÃÇ»ÝÇ Ä³Ý ØáÝ» ѳٳÉë³ñ³ÝáõÙ : 1997-2004 ÃÃ. ê»ÝÃ-¾ÃÇ»ÝÇ ê. ¶ñÇ·áñ Èáõë³íáñÇ㠻ϻջóáõÙ ÑÇÙÝ»É ¿ §Â³ñ·Ù³Ýã³ó¦ »ñ·ã³ËáõÙµ, ÏÇñ³ÏÝûñÛ³ í³ñųñ³Ý, îÇÏݳÝó »Ï»Õ»ó³ë»ñ ѳÝÓݳËáõÙµ, ѳÛáó É»½íÇ ¹³ë³ñ³ÝÝ»ñ »ñï³ë³ñ¹áõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ ¢ §Ð³Û Èáõ³ñ Ù³ù³½Çݦ »é³ÙëÛ³ ûñÃÁ: 2000-2004 ÃÃ. ѳݹ»ë ¿ »Ï»É ê»ÝÃ-¾ÃÇ»ÝÇ Î³ÃáÉÇÏ ºÏ»Õ»óáõ RCF é³¹Çáϳ۳ÝÇ Ð³Û ºÏ»Õ»óáõ Ù³ëÇÝ Ñ³Õáñ¹³ß³ñ»ñáí: 1999 Ã. å³ßïå³Ý»É ¿ Çñ í³ñ¹³å»ï³Ï³Ý û½Á §Ø³ï³ÕÁ Ñ³Û ³ëïáõ³Í³µ³ÝáõÃÛ³Ý Ù»ç¦ Ã»Ù³Ûáí ÈÇáÝÇ Ñ³Ù³Éë³ñ³ÝÇ Ñ³Û³·Çï³Ï³Ý µ³ÅÝáõÙ ¢ ë»åï. 12-ÇÝ ëï³ó»É ¿ í³ñ¹³å»ï³Ï³Ý ³ëïÇ׳Ý, Ó»é³Ùµ î. Üáñí³Ý »åÇëÏáåáë ¼³·³ñÛ³ÝÇ ÈÇáÝÇ ê. гÏáµ »Ï»Õ»óáõÙ: 2004 Ã. ³åñÇÉÇÝ Ü.ê.ú.î.î. ¶³ñ»·ÇÝ ´ ²Ù»Ý³ÛÝ Ð³Ûáó γÃáÕÇÏáëÇ µ³ñÓñ ïÝûñÇÝáõÃÛ³Ùµ Ý߳ݳÏí»É ¿ ÐáɳݹdzÛÇ Ð³Ûáó Ñá·¢áñ ÑáíÇí: 2004-2010 ÃÃ. ÑÇÙÝ»É ¿

ÐáɳݹdzÛáõÙ ÑÇÝ· »Ï»Õ»ó³Ï³Ý ÍáõË»ñ՝ ²ñÝÑ»Ù, îáïñ»Ë¹, ²ëëÁÝ, ²ÛÝÃÑáí»Ý »õ سëïñÇ˹ ù³Õ³ùÝ»ñáõÙ, ÇÝãå»ë ݳ¢ ²ÉÙ»ÉáÛÇ §¶»Õ³ñ¹¦ »ñ·ã³ËáõÙµÁ, ÏÇñ³ÏÝûñÛ³ í³ñųñ³ÝÁ, êáõñµ ¶ñáó Èë³ñ³ÝÁ ¢ Ð³Û ºÏ»Õ»ó³ëÇñ³ó γ½Ù³Ï»ñåáõÃÛáõÝÁ ( VAJA ): 2007 Ã. ÑáÏï»Ùµ»ñ 14-ÇÝ Ï³ï³ñ»É ¿ ²Ùëï»ñ¹³ÙÇ Ð³Û ºÏ»Õ»ó³ëÇñ³ó γ½Ù³Ï»ñåáõÃÛ³Ý ( AYO ) µ³óáõÙÁ: 2008 Ã. ²Ù»Ý³ÛÝ Ð³Ûáó гÛñ³å»ïÇ ïÝûñÇÝáõÃÛ³Ùµ í»ñ³Ýáñá·»É ¿ ѳÛáó ÑÇݳíáõñó êáõñµ Ðá·Ç »Ï»Õ»óÇÝ: 2010 Ã. ²Ùëï»ñ¹³ÙÇ í³ñãáõÃÛ³Ý Ý³Ë³Ó»éÝáõÃÛ³Ùµ ϳݷݻóñ»É ¿ ²Ùëï»ñ¹³ÙÇ îÇÙÁÝ ·»ñ»½Ù³ÝáóÇ Ù»ç ˳ãù³ñÑáõß³ñÓ³Ý` ÝíÇñí³Í гÛáó ܳѳï³ÏÝ»ñÇ ÑÇß³ï³ÏÇÝ: Ðñ³ï³ñ³Ï»É ¿ ÐáɳݹdzÛÇ Ð³Ûáó Ðá·¢áñ ÐáííáõÃÛ³Ý å³ïÏ»ñ³½³ñ¹ »Ï»Õ»ó³Ï³Ý ûñ³óáõÛóÁ ¢ ϳ½Ù³Ï»ñå»É ¿ ëáõñµ ä³ï³ñ³·Ç óñ·Ù³ÝáõÃÛáõÝÁ Ñáɳݹ»ñ»ÝÇ: Ðñ³ï³ñ³Ï»É ¿ µ³½Ù³ÃÇí ·Çï³Ï³Ý Ñá¹í³ÍÝ»ñ, ë÷Ûáõñù³Ñ³Û Ù³ÙáõÉáõÙ ÙÇ ß³ñù Ññ³å³ñ³ÏáõÙÝ»ñÇ Ñ»ÕÇÝ³Ï ¿:

Haoasdani anga,yutoan 19-rx darexar™;

Sebdemper 21-in# ?yumaniy myd Haoasdani xesbanyutoyun; Byuqre.i Azcaoin _weraoi me` Haoasdani anga,yutoan 19-rx darexar™i a/tiv ceke]ig ;nxyunelyutoyun m; gazmagerba\ =r$ Eregyoan jam; 183(-in sgsva\ hanxisavyr ;nxyunelyutoan nerga =in ?yumaniy hao hamaonqi nergaoa]yu]i[ner# ?yumaniy myd havadarmacrva\ @darergroa xivanacidagan marmni nergaoa]yu]i[ner# hao hamaonqi cyr\yun anxamner# hoyurer$ Azcaoin _weraoi na,asrahin myudq; hoyureryun ximavyre]in haogagan darazner hacva\ ak`igner & dkaner$ Na,asrah; hoyureryun `ermyren & srdapa] gerbyv ;nxyune]in Haoasdani xesban brn^ Hamled Casbaroan# Haoasdani hoyubadys dgn^ Nelli Mat&ysoan & xesbanyutoan aol a.,adagi]ner$ Na,asrahin me` gazmagerbva\ =r na& ]yu]ahanxes# yur ]yu]axrva\ =in /yumen fytylracryk Andrea T;nasei ?yumaniy haogagan hyu.ar™anner badgeryk lyusangarner# in[bes na& Haoasdani

Hanrabedyutoan gykme dramaxrva\ haoasdanoan lyusangarner$ Aonyuhed& hoyurer; hravirve]an _weraoi 0emasrah;# yur ir .nyrhavyranqi & .nyrhagalagan yuker™; nerganeryun franseren & /yumaneren lezyuneryv hke] Haoasdani Hanrabedyutoan xesban brn^ Hamled Casbaroan$ >aryunagyutoan# deki yune]av hamerc Haoasdanen dynagan @rva a/tiv jamana\ =tny e/oag erc[a,yumpi eridasarx anxamner* me]]y sywrany Anna Maoiloani cl,avyryutoamp na& ™aonag]yutoamp Hasmig Zaqaroani & Alina Avacoani$ Anynq hoyureryun hram]yu]in haogagan mi`naxaroan erceryu waolyun gadaryumner* arjananalyv nerganeryu ergarad&# [maryk \awaharyutoyunneryun$ Hamercen edq deki yune]av hoyurasiryutoyun$ Anxraxa/nalyv vygal e/oagin n.enq# yr anynq hamercneryv elyuot yune]an Qynstan]a & Byuqre.i gymbyzidyrneryu dan me`$ 9/2010

5

Avel]nenq nyuonbes# te ,yumpi kegavar Anna Maoiloan avarda\ = ?ymanys Meliqoani eraj.dagan yusyumnaran;# aba yusyum; .aryunaga\ = Er&ani Gymidasi anvan eraj.dany]i vygali pajin;$ Aonyuhed& masnacida]a\ = evrybagan agaxemianeryu me`* in[bes Lehasdan ŠMy]ard‹# aba Vileqryz Fransaoi & Cermaniaoi# aonyuhed& ?yumaniy Hariglea Dargle agaxemiy me` ‚wryf^ Mariana Niqylesgyƒ$ Anna Maoiloan; hanrabedyutoan# na& pazyum mi`azcaoin mr]yuotneryu xawnegir =$ :llalyv Gymidasi bedagan eraj.dany]i xasagan vygal eraj.dyutoan faqyuldedi dy]ent# Anna Maoiloan =tny vygal avanxagan & hyc&yr eraj.dyutoan hamyuoti himnaxirn = & cekarvesdagan dn@ren;$ 2((3-in an ;nxyuna\ = Haoasdani M.agyuoti na,araryutoan gykme ysge medal# 2((8 hyunis 28-in an arjana]a\ = Haoasdani vasdagavyr ardisdi gy[man$ 1992-en Anna Maoiloan garc m; hamercneryv hanxes ega\ = in[bes ergri# aonbes al ardasahmani me`$ Anyr erca]ang; gazmva\ = eraj.dagan darper desagneryu gadaryumnere$ A[qi gzarnen erceryu & darper gerbarneryu ir inqnadib gadaryumner;$ An ha0eliyren & me\ siryv gpa]ahaode eraj.darvesdi darper desagneryu ampyk` garykyutoyun;# sagaon m.dabes gexryna]a\ = haogagan eraj.dyutoan vra# ;lla jykyvrxagan# hyc&yr eraj.dyutoyun# /ymansner# xasagan & jamanagagi] vygal eraj.dyutoyun$ Madlen Der-Kyugasoan 6

9/2010

Նախագահ Սերժ Սարգսյանի շնորհավորական խոսքը Անկախության տոնի առթիվ Վեհափա՛ռ Տեր, Հարգելի՛տիկնայքևպարոնայք, Սիրելի՛ հայրենակիցներ, Սրտանց շնորհավորում եմ ձեզ Հայաստանի Հանրապետության անկախության 19-րդ տարեդարձի կապակցությամբ: Մեր ժողովրդի պատմությունը հանուն ազատության մղվող պայքարի պատմություն է: Այդ պայքարը փոփոխական հաջողություններով շարունակվել է դարեր ու հազարամյակներ, հզորացել է կամ թուլացել, բայց չի դադարել երբեք: Մեր արքայական ու նախարարական տները, թիկունքում ունե-

նալով համազգային աջակցություն, իրար են փոխանցել հայ ինքնության, ոգու և պետականության դրոշը: Եվ դա արել են ոչ թե սպասելով իրենց աստեղային ժամին, այլ կերտել են այդ աստեղային ժամը. ազգ են համախմբել գաղափարի շուրջ, միջոցներ են կենտրոնացրել սուրբ նպատակին անվրեպ հասնելու համար, կռվել են ու բանակցել, կառուցել են ու արարել, արվեստ ու գիտություն են հովանավորել: Եվ այս ամենն արվել է միաժամանակ` միմյանց փոխլրացնելով: Արդյունքում մեզ թողել են ժառանգություն, որ հարուստ է և պարտավորեցնող: Հարուստ է

այնքան, որ երբեմն դժվարանում ենք յուրացնել, հարուստ է այնքան, որ Մատենադարանը նեղ է դառնում, և պարտավորեցնող է այնքան, որ երբեմն թվում է, թե այդ պատասխանատվության բեռը կրելը վեր է մեր ուժերից: Բայց 1991 թվականի սեպտեմբերի 21-ին Հայաստանի ժողովուրդն ի լուր աշխարհի բարձրաձայնեց այն, ինչը երբեմն ստիպված էր ասել մտքում կամ շշուկով: Բարձրաձայն ասաց` այո՛, ես տեր եմ իմ ժառանգությանը, իմ ինքնությանը, իմ դրոշին ու պետականությանը, ես տեր եմ պատմական պատասխանատվությանը: Ես պատ-

dignaoq eu barynaoq# Sireli paregamner ÆÝãå»ë ³ñ¹»Ý ³ë³óÇ, ³ñ¹»Ý ÑÇÝ· ³ÙÇë ¿ èáõÙÇÝdzÛáõÙ »Ù ·ïÝíáõÙ »õ ϳñ·Ç ѳٳӳÛÝ, ÇÝÓ ÁݹáõÝ»É »Ý èáõÙÇÝdzÛÇ µ³ñÓñ ջϳí³ñÝ»ñÁ, áñáÝó Ñ»ï Ù»Ýù Ùïù»ñ »Ýù ÷áË³Ý³Ï»É Ñ³Û-éáõÙÇÝ³Ï³Ý ûñ³Ï³ñ·Ç ϳñ»õáñ ѳñó»ñÇ ßáõñç: ²Ûë ϳñ× Å³Ù³Ý³ÏáõÙ »ë Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ »Ù áõÝ»ó»É ³Ûó»É»Éáõ ݳ»õ èáõÙÇÝdzÛÇ ÙÇ ß³ñù ßñç³ÝÝ»ñ »õ ù³Õ³ùÝ»ñ, ѳݹÇå»É »Ù ßñç³Ý³ÛÇÝ »õ ù³Õ³ù³ÛÇÝ Õ»Ï³í³ñÝ»ñÇ Ñ»ï, áñáÝóÇó ÙÇ ù³ÝÇëÇÝ ³Ûëï»Õ áÕçáõÝáõÙ »Ù: Þ÷í»É »õ ½ñáõó»É »Ù Ùï³íáñ³Ï³ÝÝ»ñÇ, ѳٳÉë³ñ³Ý³Ï³ÝÝ»ñÇ, å³ñ½ Ù³ñ¹Ï³Ýó Ñ»ï: ²Û¹ ³Ûó»ÉáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Å³Ù³Ý³Ï »ë ³Ï³Ý³ï»ë »Õ³ Ëáñ ѳٳÏñ³ÝùÇ »õ ѳñ·³ÝùÇ, áñ ¹³ñ»ñáí ·áÛáõÃÛáõÝ áõÝÇ éáõÙÇÝ ÅáÕáíñ¹Ç Ùáï ѳݹ»å ѳۻñÇ »õ г۳ëï³ÝÇ: Êáëïáí³ÝáõÙ »Ù, áñ ¹³ ѳ׻ÉÇ ½·³óáõÙ ¿ »õ ÇÝÓ á·»õáñáõÙ áõ å³ñï³íáñ»óÝáõÙ ¿ ³Ù»Ý³ÛÝ å³ï³ë˳ݳï-

9/2010

7

րաստ եմ համախմբվել գաղափարի շուրջ, ես պատրաստ եմ միջոցներ կենտրոնացնել հանուն սուրբ նպատակի, ես պատրաստ եմ կռվել ու բանակցել, կառուցել ու արարել, և վերջապես` ես պատրաստ եմ ընդլայնել Մատենադարանը: Հանրաքվեն մեծ հաշվով խոստում էր, որ մենք տվեցինք ինքներս մեզ և մանավանդ` մեր ժառանգներին: Անցած տարիները ցույց տվեցին, որ մենք իբրև ազգ կատարել ու կատարում ենք մեր խոստումը: Իհարկե այս ընթացքում եղել են և՛ թերացումներ, և՛ նույնիսկ կոպիտ սխալներ, բայց չի եղել ճակատագրական սխալ, որը մեզ կշեղեր մեր ուղեգծից կամ կվտանգեր մեր երկրի ազատությունն ու անվտանգությունը: Անկախության յուրաքանչյուր տարին, պատմական հեռանըկարի առումով, եղել է արդյունավետ, արձանագրել է ձեռքբերումներ ու նվաճումներ: Մենք արդեն կուտակել ենք թե՛ դրական, թե՛ բացասական բավարար փորձ: Մենք հասունացել ենք թե՛ որպես պետական կառույց, թե՛ որպես պետական գիտակցություն ունեցող քաղաքացիներ, որոնց գործողությունների հիմքում կան հույզեր, բայց և սառը հաշվարկ ու իրատե-

սական մոտեցումներ: Անկախ Հայաստանն անցել է երեք խոշոր տնտեսական ճգնաժամերի միջով: Թեև թերություններով ու սխալներով, բայց հաղթահարել ենք այդ փորձությունները: Հաղթահարել ենք` դասեր քաղելով: Այսօր էլ կրկին դուրս ենք եկել վերելքի ճանապարհ և այսօր էլ խնդիր ունենք կայուն հիմքերի վրա դնելու տնտեսական աճը` նախապես հասկանալով համաշխարհային տնտեսական մոդելում ճգնաժամի բերած սրբագրումները: Այո՛, մենք շարունակում ենք զարգանալ անօրինական շրջափակման պայմաններում: Մենք ոչ ոքի թշնամի չենք համարում, բայց ունենք հարևաններ, որոնց թե՛ խոսքը, թե՛ գործը ակնհայտ թշնամական բնույթ ունեն: Սա ցավալի է, բայց փաստ է: Մենք ստիպված ենք մեր քայլերը կատարել` ելնելով առկա իրողություններից: Զինադադարի հաճախակիացած խախտումները, բացահայտ սադրիչ և ահաբեկչական գործողությունները շփման գծում, իհարկե՛, համարժեք պատասխան են ստանում` բազմապատկելով մեր զգոնությունը: Մենք գնում ենք դժվար, բայց միակ ճիշտ ճանապարհով, որն Արցախի անկախության և

տևական խաղաղության ճանապարհն է: Այդ ճանապարհին մենք հիշեցնում ենք. մեզ մի՛ փորձեք վախեցնել, մենք վախեցող տեսակից չենք, մի՛ հոխորտացեք ու ինքներդ ձեզ հիմար դրության մեջ մի՛ դրեք, մեզ չի՛ կարելի պարտադրել, մենք հնազանդ տեսակից չենք, բայց պատրաստ ենք խոսել ու արդար որոշումների շուրջ ձեռք սեղմել:

íáõÃÛ³Ùµ Çñ³Ï³Ý³óÝ»É ÇÙ ³é³ù»ÉáõÃÛáõÝÁ:

Ý»ñÇÝ: º½ñ³Ï³óáõÃÛáõÝÁ, áñ »ë ³ÝáõÙ »Ù ëñ³ÝÇó, Ñ»ï»õÛ³ÉÝ ¿. Ý»ñϳ ë»ñáõݹݻñÇ, ѳïϳå»ë Ù»ñ` ¹Çí³Ý³·»ïÝ»ñÇë, »õ å»ï³Ï³Ý-ù³Õ³ù³Ï³Ý ·áñÍÇãÝ»ñÇ å³ñïùÝ ¿ ÷³Û÷³Û»É »õ Ñá· ï³Ý»É ³Û¹ ³Ý·ÇÝ ·³ÝÓÇ Ýϳïٳٵ, áñ Ù»Ï ûñáõÙ Ñݳñ³íáñ ã¿ ëï»ÕÍ»É, »õ ³ÛÝ ÷á˳Ýó»É ѳçáñ¹ ë»ñáõݹݻñÇÝ ³Ý˳óñ:

ϳóáõÃÛ³Ý: ²Ñ³ û ÇÝãáõ ³Ûëûñ Ýñ³Ýù Ï³Ý·Ý³Í »Ý ÇÙ ÏáÕùÇÝ: ºõ »ë ÇÙ ÏáÕùÇÝ ½·áõÙ »Ù Ù»ñ ÁݹѳÝáõñ ݳËÝÇÝ»ñÇ ßáõÝãÁ, Ýñ³Ýó ßáõÝãÁ, áñáÝù ³åñ»Éáí ѳ½³ñ³íáñ ÏÇÉáÙ»ïñ»ñáí г۳ëï³ÝÇó Ñ»éáõ, í³é »Ý å³Ñ»É Ñ³Û á·ÇÝ, »ñ³½»É »Ý г۳ëï³ÝÇ ³ÝϳËáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ, ³Ûëûñí³ Ð³Û³ëï³ÝÇ Ù³ëÇÝ:

γñÍáõÙ »Ù, ³Ûë å³ï·³ÙÁ É³í³·áõÛÝë ë»ñï»É »õ ³Ûë ³é³ù»ÉáõÃÛáõÝÁ É³í³·áõÛÝë Çñ³Ï³Ý³óÝáõÙ ¿ Ù»ñ ÷³é³íáñ ݳËÝÇÝ»ñÇ, Ù»ñ ѳÛñ»ñÇ ³ñųݳíáñ ųé³Ý·Ý»ñÁ` éáõÙÇÝ³Ñ³Û ÷áùñ³Ù³ëÝáõÃÛáõÝÁ, áñÁ ϻݹ³ÝÇ Ï³Ùáõñç ¿ èáõÙÇÝdzÛÇ »õ г۳ëï³ÝÇ ÙÇç»õ, ÇëÏ³Ï³Ý Ù³ñÙݳóáõÙÁ ѳÛ-éáõÙÇÝ³Ï³Ý µ³ñ»Ï³ÙáõÃÛ³Ý »õ ÷áËѳë-

àõëïÇ ³Ûëûñ, г۳ëï³ÝÇ ²½·³ÛÇÝ ïáÝÇÝ ÝíÇñí³Í ³Ûë »ñ»ÏáÝ, ËáñÑñ¹³Ý߳ϳÝáñ»Ý ÝíÇñíáõÙ ¿ ݳ»õ Ýñ³Ýó áõ Ýñ³Ýó ųé³Ý·Ý»ñÇÝ:

ºë »Õ³ λéɳÛáõÙ, îáõÙµñÁí»ÝáõÙ, üáÏß³ÝáõÙ, Ú³ßáõÙ, êáõã³í³ÛáõÙ, ³Ù»Ý ûñ ßñçáõÙ »Ù ´áõ˳ñ»ëïáõÙ, å³ïñ³ëïíáõÙ ³Ûó»É»É ß³ï áõ ß³ï ³ÛÉ ù³Õ³ùÝ»ñ. λéÉ³Ý áõ îáõÙµñÁí»ÝÁ ųٳݳÏÇÝ Ñ³Û»ñÝ »Ý ÑÇÙÝ»É, ÙÛáõëÝ»ñáõÙ ³í»ÉÇ í³Õ, ·ñ»Ã» 6-7 ѳñÛáõñ ï³ñÇ ³é³ç ѳëï³ïí»É áõ ÃáÕ»É »Ý Ùß³ÏáõóÛÇÝ Ñ³ñáõëï ųé³Ý·áõÃÛáõÝ: ¸³ñ»ñÇ ÁÝóóùáõ٠ѳۻñÁ ÙdzÓáõÉí»É »Ý éáõÙÇÝ ÅáÕáíñ¹Ç Ñ»ï, Ýñ³ Ñ»ï ÙdzëÇÝ å³Ûù³ñ»É ³Ûë ѳÛñ»ÝÇùÇ ³½³ïáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñ, ÙdzëÇÝ Ï»ñï»É ³Ûë ·»Õ»óÇÏ »ñÏÇñÁ: ²ÝÑݳñ ¿ ³é³Ýó Ñáõ½ÙáõÝùÇ Ý³Û»É µ³ñ»Ï³ÙáõÃÛ³Ý »õ »Õµ³ÛñáõÃÛ³Ý ³Ûë íϳÛáõÃÛáõÝ-

8

9/2010

Սիրելի՛ հայրենակիցներ, Կրկին շնորհավորում եմ բոլորիս այս փառապանծ տոնի առթիվ: Հայոց պետությունը իրականացրել և իրականացնում է իր առաքելությունը: Մեր հույսը մենք ենք: Ասվածը չի նշանակում, թե մենք չունենք բարեկամներ, դաշնակիցներ ու գործընկերներ: Ասվածը նշանակում է, որ մենք կանք և մեր հավաքական ջանքով, մեր ժողովրդի մտքի, բազկի ու հավատի ուժով մոտեցնելու ենք հայության նոր աստեղային ժամը: Դա անելու ենք այնպես, ինչպես ազատամարտի օրերին իրենց կյանքի գնով հաղթանակը մոտեցրին հերոս հայորդիները: Փա՛ռք անմահների հիշատակին: Կեցցե՛ Հայաստանի Հանրապետությունը:

Haoasdani Hanrabedyutoan xesban Hamled casbaroani elyuot; anga,yutoan _rva a/tiv 21 Sebdemper 2(1(t^

2010

septembrie

publica Þie bilingvà a uniunii armenilor din românia

Discursul preşedintelui Serj Sarksian cu ocazia Zilei Naţionale Dragi compatrioţi, Istoria poporului nostru este o istorie a luptei pentru libertate. Această luptă a continuat secole şi milenii, cu succese schimbătoare, s-a întărit sau a slăbit, dar nu a încetat niciodată. Casele noastre regale sau nobiliare, avînd în spate sprijinul întregii naţiuni, şi-au transmis una alteia drapelul identităţii, spiritului şi statalităţii armene. Și au făcut acest lucru nu aşteptîndu-şi clipa astrală, ci clăndiduşi acea clipă: au reunit naţiunea în jurul ideii, au adunat mijloace pentru atingerea ţelului sfînt, au luptat şi au negociat, au construit şi au creat, au patronat arta şi ştiinţa. Toate acestea s-au petrecut în acelaşi timp, completîndu-se. Ca urmare, ne-au transmis un patrimoniu bogat, ce ne îndatorează. Atît de bogat, încît uneori ne este greu să îl asimilăm, atît de bogat, încît Matenadaranul devine neîncăpător, ne îndatorează într-atîta, încît uneori pare că purtarea poverii acestei răspunderi este peste puterile noastre.

Dar, la 21 septembrie 1991, poporul Armeniei i-a vestit lumii ceea ce uneori era forţat să spună în şoaptă sau în gînd.

A spus cu tărie DA, eu sînt stăpînul moştenirii mele, al identităţii, drapelului şi statalităţii mele, eu port o răspundere istorică. Sîmt gata să mă reunesc în jurul ideii, sînt gata să adun mijloace în numele ţelului sfînt, sînt gata să lupt şi să

negociez, să construiesc şi să creez, sînt gata să extind Matenadaranul.

Referendumul era, în mare măsură, o promisiune pe care ne-am făcut-o nouă înşine şi, mai ales, urmaşilor noştri. Anii ce au trecut au arătat că noi, ca naţiune, ne-am împlinit şi ne împlinim promisiunea. Desigur, în acest răstimp au fost şi eşecuri, chiar erori frapante, dar nu a fost o greşeală fatală care să ne fi abătut de la parcursul nostru sau să fi primejduit libertatea şi securitatea ţării noastre.

Din perspectiva istoriei, fiecare an de independenţă a fost fructuos şi ne-a adus reuşite. Am acumulat destulă experienţă, atît pozitivă, cît şi negativă. Ne-am maturizat atît ca structură a statului, cît şi ca cetăţeni avînd conştiinţă statală, în ale căror acţiuni se regăsesc atît sentimentele, cît şi calculul rece şi abordarea realistă.

Armenia independentă a trecut prin trei crize economice majore. Chiar dacă am făcut greşeli, am depăşit aceste încercări. Le-am depăşit învăţînd. Astăzi, din nou, sîntem pe un drum ascendent şi avem iarăşi problema punerii creşterii economice pe baze solide, înţelegînd în prealabil corecţiile aduse de criză în modelul economic mondial.

Da, continuăm să ne dezvoltăm în condiţiile unei blocade ilegale. Noi nu considerăm pe nimeni ca fiindu-ne duşman, dar avem vecini ale căror vorbă şi

faptă au un vădit caracter ostil. Este regretabil, dar este o realitate. Sîntem nevoiţi să acţionăm ţinînd cont de realităţi.

Violările tot mai frecvente ale încetării focului şi acţiunile vădit provocatoare pe linia frontului primesc, desigur, replica noastră şi ne ascut vigilenţa. Înaintăm pe un drum dificil, dar singurul corect, acela al independenţei Arţahului şi păcii durabile. Pe acest drum, reamintim: nu încercaţi să ne speriaţi, noi nu sîntem din soiul fricos, nu vă purtaţi trufaş şi nu vă puneţi într-o situaţie penibilă, nouă nu ne puteţi impune, noi nu sîntem din soiul supus, dar sîntem gata să stăm de vorbă şi să strîngem mîna în jurul hotărîrilor juste.

Dragi compatrioţi, Statul armean şi-a îndeplinit şi îşi îndeplineşte misiunea. Speranţa noastră sîntem noi înşine. Aceasta nu înseamnă că nu avem prieteni, aliaţi şi parteneri.

Aceasta înseamnă că existăm şi, prin efort colectiv, prin forţa minţii, braţului şi credinţei poporului nostru vom aduce mai aproape noua clipă astrală a armenilor. O vom face tot aşa cum, în zilele luptei pentru libertate, cu preţul vieţii lor, eroii au adus victoria mai aproape.

Glorie memoriei celor nemuritori!

Trăiască Republica Armenia!

9/2010

9

21 septembrie ZIUA NAŢIONALĂ A REPUBLICII ARMENIA

Marţi, 21 septembrie armenii din întreaga Diaspora, precum şi cei din Patria-mamă au sărbătorit 19 ani de la proclamarea independenţei celei de a treia Republici Armene. Cu această ocazie în întreaga lume, ca şi la Erevan au avut loc diverse festivităţi de mai mică sau mai mare amploare. Şi la Bucureşti în foaierul Operei Naţionale Ambasada Republicii Armenia în România a organizat si a fost gazda acestui important eveniment. E.S. Domnul Hamlet Gasparian, Ambasador Extraordinar si Plenipotenţiar al Republicii Armenia în România a primit numeroşi oaspeţi veniţi printre care, membri ai Corpului Diplomatic acreditaţi în România, personalităţi culturale, precum pianista Ilinca Dumitrecu, baritonul Dan Iordăchescu şi mezzo-soprana Mariana Nicolesco, politicieni şi membri ai comunităţii armene din întreaga ţară.

A fost prezentat şi un microrecital susţinut de trio-ul “Anna Mayilian” invitate special din Armenia, ce a cuprins prelucrări din creaţia marelui compozitor Komitas, precum şi cîntece medievale şi religioase armeneşti. De asemenea a fost prezentată o expoziţie de fotografii realizate de către Andreea Tănase ce a suprins în obiectiv lăcaşuri de cult armeneşti din România.

Numeroşii oaspeţi prezenţi, dar şi gazda, Ambasada Republicii Armenia în România s-au simţit excelent , atmosfera fiind relaxantă în această zi importantă de sărbătoare.

La Mulţi Ani, Armenia, La Mulţi Ani, Patrie Mamă!

10

9/2010

Dialog Intercultural la Sinaia

Î

n perioada 31 august- 7 septembrie a avut loc la Sinaia seminarul Dialog Interetnic în cadrul proiectului „Implicare, Învăţare, Inovare-Frontierele Cunoaşterii”. Seminarul a fost organizat de Autoritatea Naţională pentru Sport şi Tineret, parteneri fiind Departamentul pentru Relaţii Interetnice şi Consiliul Naţional pentru Combaterea Discriminării.

Au participat cca 40 de tineri aparţinînd etniilor din România din partea armenilor fiind prezenţi studenţii Dicran Maganian şi Mcrtici Baghdasarian. Gazdă a fost Hotelul Mara din Sinaia care a oferit toate condiţiile participanţilor.

Seminarul a cuprins prezentarea culturii fiecărei minorităţi, dezbateri pe teme interculturale, workshopuri precum şi activităţi de timp liber (programe de socializare, interculturale, interactive, seri multiculturale ) Tinerii noştri au prezentat date despre istoria şi cultura comunităţii armene din România, cîteva clipuri de prezentare a Armeniei şi i-au învăţat pe ceilalţi tineri un dans armenesc. A fost, fără laudă, una dintre cele mai apreciate momente din cadrul prezentărilor ce au avut loc iar atmosfera deosebită iar buna dispoziţie la ea acasă. În concluzie, dacă e să-l cităm pe Mcrtici „a fost cea mai tare săptămînă din viaţa mea…”

Sperăm în organizarea altor acţiuni de acest gen pentru că tinerii indiferent de etnie trebuie să se cunoască.

9/2010

11

12

9/2010

9/2010

13

Conferinţa “Diaspora în cercetarea ştiinţifică şi învăţămîntul superior din România” Bucureşti, 21-24 septembrie 2010 Sub înaltul patronaj al Preşedintelui României, Domnul Traian Bă-sescu, Ministerul Educaţiei, Cercetării, Tineretului şi Sportului în colaborare cu Autoritatea Naţională pentru Cercetare Ştiinţifică, Academia Română, Consiliul Naţional al Cercetării Ştiinţifice din Învăţămîntul Superior, Unitatea Executivă pentru Finanţarea Învăţămîntului Superior şi a Cercetării Ştiinţifice Universitare precum

şi alte agenţii de finanţare a cercetării a organizat la Bucureşti, în perioada 21-24 septembrie cea de-a doua ediţie a conferinţei “Diaspora în Cercetarea Ştiinţifică şi Învăţămîntul Superior din România” Evenimentul a fost proiectat să se desfăşoare pe o durată de trei zile, din care primele două au fost dedicate Workshop-urilor Exploratorii. Acestea au fost organizate pe domenii de competenţă şi în zone de deschidere în care există potenţial şi expertiză românească, precum chimia, fizica, matematica, ingineria, ştiinţele socio-umane şi economice, biologia, ştiinţa mediului, medicina, biotehnologii, arta şi arhitectura. În cadrul conferinţei au fost prezenţi şi dr. Zadig Muradian (v. foto stînga), de la Observatorul astronomic din ParisMeudon, care a participat la workshop-ul cu tema “Astronomia românească în contextul mondial actual” şi prof. dr. Grigore Burdea (v. foto dreapta) de la Universitatea Rutgers din SUA care a fost prezent la workshop-ul cu tema “Roboterapie, Tehnologii Virtuale şi Informatice: Implicaţii şi Aplicaţii în Ştiinţele Cognitive Clinice”. În plus prof.dr. Grigore Burdea a fost prezent, în data de 22 septembrie la Li-

Campionul Mihai Drăghici nu se dezminte La cea de-a XX-a ediţie, jubiliară, a Campionatelor Balcanice ale veteranilor ce au avut loc în localitatea Larissa din Grecia (în zilele de 18 şi 19 septembrie) reprezentantul armenilor din România, Mihai Drăghici a obţinut, la categoria peste 80 de ani două medalii de aur. La proba de 5000m marş şi la proba de 400m . La prima probă au concurat 11 veterani iar la a doua 6 veterani. Performanţa este remarcabilă dacă avem în vedere că probele s-au desfăşurat la o căldură de 38 grade.

Delegaţia României a numărat 67 de concurenţi dar, trebuie subliniat că, la categoria peste 80 de ani, conaţionalul nostru a fost singurul din lotul românesc.La balcaniadă au participat 860 de concurenţi din 12 state şi este cea mai importantă competiţie din acest an la care Mihai Drăghici a participat şi nu ne-a dezamăgit. Două curse două medalii de aur!

14

9/2010

brăria Cărtureşti, la o întîlnire împreună cu alte personalităţi din lumea ştiinţifică românească şi internaţională inclusiv Ministrul Educaţiei, Cercetării, Tineretului şi Sportului, dl. Daniel Funeriu. Dezbaterea a fost transmisă în direct de Radio România Cultural, realizatorul acestei excelente dezbateri fiind Corina Negrea.

manga-badanegan Marx yu gin m; g†;llan# ergyuqn al .ad \yuol$ An asyr g†;s= gyv; `yur; dar# as* anyr$ Oama™aonyutean [en car$ Ver`;# baoman g; xnen# yv a/a`in; ,@si* an gyv; dani `yur;$ Gin; g†ertao xra]iin dyun;# marx; g; mnao dyun; minag$ Ancam m; an\an@t marx m; g; mdn= dyun# pareu gyu dao$ As ™aon [i haner$ G†;s=^ Œ Hiuanx e%s$ {i ,@sir$ Œ A[qerx [e%n denser$ Œ {i ,ysir$ In[ g†;n=# [;n=r ™aon [i haner$ Aos# yr g; desn=# ad an\an@t marx; g; jykv= dyunin eka\-[eka\;# g; le]n= barg;# g; .alag= xyurs g†ellao$ Qi[ m; edq gin; dyun g; mdn=# g; desn=#

dyun; pan m; [gao# amen in[ srpyua\# daryua\ =$ Zarma]a\ g†;s=^ Œ Ao dkao# as mer dyunin eka\-[eka\; y%v darau$

Akqad marx m; g; desn= pylyr ciuka]iner; nyu=rneryv g†ertan danyuderin qyv$ As akqad marx; gny@`; g†;s=^ - A‰o marx# xyun al pan m; badrasd=# ver]nem ertam akaoin desyutean$ Gin; g†;s=^ Œ Bzdig gykyv m; yuninq# per anyv sergeuil jykvem# dar$ Œ Y[# ao gin#- g†;s= marx;#- sergeuil yune]yk .ad gao# tyuz jykv=# danim$ Gin; g†ertao g†;ndr= tyuzer;# gykyv; g; le]n=# gyu dao marxyun .alag;# g; krg= danyuderin qyv$ As akqad marx; g†ertao danyuderin dyun# gykyvyv tyuz; g; xn= danyuderin a/`eu$ Danyuder; g†;s=^ Œ Ad i%n[ =$ Œ Tyuz =# danyuder; yk` ;llao#- g†;s=

Marx; aon gykm=n ver g; t/i yura,a]a\# g†;s=^ Œ Xyun a/a`in; ,@se]ar# gyv; dyun b=dq = danis `yur;$

akqad;#- nyu=r pera\ em$ Danyuder; gykyvin peran; g; panao# g; desn=* hasa\ tyuz$ G; zaoranao akqadin vrao# g; gan[= \a/aner;# g; hramao=# yr akqadin clyu,; sawren yu tyuz; m=gigm=gig cl,yun zarnen$ |a/aner; aoxb=s al g†;nen$ Erp gykyv; g; barbyui* akqad; g†ell=# clyu,; g; srp=# g†;s=^ ŒWa„/q qez# Asdyua\$ |a/aner=n m=g; g†;s=^ Œ In[y%u wa/q gyu das Asdyu\yo$ Akqad; g†;s=^ Œ Wa/q gyu dam# yryvhedeu wyr™anq= azada\ em# lau yr es gn@`s ,@sqin agan` [ga,e]i# an g†;s=r sergeuil dar# g; ,yrhim## et= tyuzi wy,aren# sergeuil pera\ ;llaoi* im hal;s i%n[ g†;llar^^^

Hao jykyvrxagan heqieatner 9/2010

15

Serj tangoan^ ŠarveSd: {bedQ = SaHmanner YUnena‹ 16

9/2010

System of a Down /yg eraj.dyutoan ,yumpi 12 darva cyr\yuneyutoan ;nta]qin ‚1994-2((6ƒ# Serj Tangoan; sdan'ne] ;mpysdi xer;# ;mpysd* yr; pa]eipa] g,ysi jamanagagi] hasaragyutoan teryutoyunneryu masin^ na, & a/a` baderazmneryu san'azer\yum; hanyun aosbes gy[va\ Šazadyutoan‹# hedy harsdyutoyun gyudagelyu s&e/yun cakawar;# anhadaganyutoan qaoqaoyum;# gryni akedaper mi`amdyutoyun; qakaqaganyutoan asbarez# sba/ykaba.dyutoyun; & aoln$ Serj Tangoani yrbes menerci[ hanxes cal; ‚Elect the Dead,2((7t^ƒ haoazci anxamneren gazmva\ /yg ,yumpi ‚Serj Tangoan# Daryn Malaqoan# >avy _da0oan# )yn Dylmaoanƒ yukkva\yutoan .aryunagyutoyunn =r# sagaon aveli nyurp erancavyryumneryv^ qnnaxadyutoyun; aveli nyurp gxa/na# wy,an]va\ yuker'; nyuonqan hsdag =# pao] aveli hecnagan & anyukkagi gerbyv

agnargyk# in[; System of a Down ,yumpi @ryq [=r xrs&yrver yrbes myde]yum$ Serj Tangoani garieraoi aos wyulin wyrá'a/agan \racir; ghasni gedi m;# yur /yg; ghanxibe xasagan eraj.dyutoan;# anyr hamacyr\ag]yutoyun; Auckland Philharmonic Orchestra-in hed iragan ha`ykyutoamp bsagvelyv$ Sibiyu qakaqi Artmania 5-rx wa/adynin ‚13-15 _cysdys 2(1(ƒ# Serj Tangoan; genxani erce]ykyutoamp hanxes egav ‚liveƒ Me\ Hrabarag; gancne]va\ pemin vra# yur gadare] in[bes arxen h/[agavyr ercer ir a/a`in alpymen ‚Feed Us, The Charade, Sky is Over, Empty Walls & aolnƒ# aonbes al Imperfect Harmonies vernacir; gryk ir ver`in alpymen nyr sdek\acyr\yutoyunner$ Serj Tangoani eraj.dyutoyun; arvesdi & hasaragagan har]eryu mia'yulman hra.ali @rinag m;n =^ siry ,ysqeryun gha`yrxen baderazmneryu gam ]ekasbanyutoyunneryu masin agnargner;# qani yr Lipanani me` \nva\ & Mia]oal Nahancner hasdadva\ azcyutoamp hao Serj Tangoanin hamar /yg eraj.dyutoyun; amen desagi azadyutoyun tyuol dvyk liagadar arvesdi gvera\vi$

‚™ƒ Qyu eraj.dyutoan me` a/ga = hasaragagan pavaganin hsdag yuker'* ,ysqeryu mi`y]yv$ Qyu gar\iqyvx# arxoy%q eraj.dyutoyun; grna xrxel hasaragagan anarxaryutoyunneryu yukkyum;$ Ggar\em# te marxig grnan yukkel hasaragagan

anarxaryutoyunner;$ Sagaon eraj.dyutoan ir zyryutoamp yuni marxy] ner.n[elyu yuj# grna marxy] xrxel ;nel aon in[ yr harg = anarxaryutoyunner; vera]nelyu hamar$ Ad deki gyunena# qani yr eraj.dyutoyun; gazxe mer sirderyun & zca]yumneryun vra$ Isg mer zca]yumner; gbaomanavyren mer mda\elagerb; & ad ghance]ne iragan wywy,yutoyunneryu$ ‚™ƒ Yrqa%n gar&yr = qyu haogagan \acyumx hasaragagan na,a'e/nyutoyunneryux hamar$ Arxoy%q adyv baomanavyrva\ en a/a`in a.,arhamardi aden deki yune]a\ haoeryu ]ekasbanyutroyun; ba.dynabes 0an[nal dalyu yukkva\ qyu `anqe%rx$

_rinag* xyuq /yumen lracrykner eq & ad gazxe 'er cyr\yuneyutoan vra# gareli = y[ yukkagi gerbyv$ Eraj.dyutoan me` haogagan azxe]yutoyun; gn.anage melamak'yutoyun# mekexiagan vaoriveryumner# sagaon y[ yukkagi# aol cyr\;nta]aoin gerbyv* pazmativ aol darreryun hed ,a/nva\$ Temaneryu & agdivizmi a/yumyv# haogagan hi.ykyutoyun; me\ azxe]yutoyun yune]av vras$ Mia]oal Nahancneryun me` ]ekasbanyutoan j,dman & [0ana[man gek\avyryutoyun; zis aveli zcaoyun xar'yu] a.,arhaqakaqagan gam dndesagan bad0a/neryv merjva\ aol 0.mardyutoyunneryu hanxeb$

SiLviYU dYUmitraQe Mez# oyuraqan[yuris vra gazxe mer =tnigagan m.agyuot; & hi.ykyutoyun;$

_bservatyryul Qyultyural (Observatorul Cultural)

9/2010

17

Š<a[adyur Apyvoan‹ dyun-tancaran; verapa]ve]av <a[adyur Apyvoani anvan dyun-tancaran; veranyrycyutene edq gnergaoana 12 pajinnere pakga]oal nyr ]yu]axryutoamp* Qanaqe/# +`mia\in# Nersisoan xbry]i & Dyrbadi hamalsarani yusyumna/yutoan dariner# 1826-1828* /yus-barsgagan baderazm# Apyvoan;* mangavarj# Apyvoan; & evrybagan craganyutoyun;^^^ min[* Šanhaod pa]agaoyutoyun;‹$ Masnavyr hedaqrqryutoyun gnergaoa]nen Apyvoani gykme crva\ xasacirqeryu & jykyvrxagan ;nter]anyutoan hamar na,adesva\ ™e/nargneryu pn@rinagner;# a.,adyutoyunner# yrynq yrbes yuke]yuo] \a/aoa\ en jykyvrxagan xbry]neryu yusyu]i[neryu badrasdyutoan hamar$ Me\ haoi goanqi yu cyr\yuneyutoan aos & aol xrvacner gnergaoa]nen cryki 2((-amoagin nvirva\ ]yu]ax-

ryutoan pazmativ vaveracrern yu lyusangarner;# mydavyrabes 15(( ]yu]an;myuo.$ }yu]axryutoan pa]man nerga =in M.agyuoti Na,arar Hasmig Bykysoan# wy,na,arar Ar& Samveloan# yr hanxes egav pa]man ,@sqyv# mdavyraganner# arvesdacedner yu xbry]aganner$ <a[adyur Apyvoani dyun-tancaran; hasdadva\ = 25 Abril 1938-in & <yrhrxaoin Haoasdani i.,anyutoyunneryu yry.yumyv# cryki Qanaqe/i hyrenagan dyun; veraga/yu]va\ yu vera\va\ = dyunrani nyr .enq; himnagan nyrytancarani$ 1939-i Nyoemperin tanca- cyutoan entargva\ = 2((5-in$ ran; ir x/ner; pa]a\ = ao]elyuneryu a/`&$ 1978-in ga/yu]va\ tanca-

Ghradaragvi Haoasdani A^ Hanrabedyutoan <yrhrxarani Adenacryutoyun; Sebdemperin# Haoasdani Azcaoin Jykyvi ŠYsgez@\‹ xahli0in me` bidi gaoana A^ Hanrabedyutoan <yrhrxarani ar™anacryutoyunner; amwywyk cirqi .nyrhanxes;$ :sd Haoasdani Azcaoin ar,ivi dn@ren Amadyuni Virapoani# ar,iv; hradaraga\ = <yrhrxarani ar™anacryutoyunner; 1 _cysdys 1918-i A^ nisden min[& ver`in* 25 Nyoemper 192(-i nisd;# isg hradaragyutoan a`ag]a\ = Azcaoin Jykyv;$ Haoasdani Azcaoin ar,iv; min[& darever` hinc cirqer &s bidi hradarage$ Gna,adesvi lyuos ;n\aoel ŠHaoasdan; & <yrhrxatrqagan haraperyutoyunner; xivanacidagan wasdatyukteryu me`‹ cirq;* Asdva\adyur <a[adroani hekinagyuteamp# yryun bidi g]vi na& A^ <adisoani @racir;$ 18

9/2010

Bidi hradaragvin na& ŠAr&elahao & trqagan xivanacidagan haraperyutoyunner;‹ ,yracroal cirq;# yr gnera/ne Haoasdani ga/avaryutoan nisderyu ar™anacryutoyunner;* 1918-192(-i mi`& & Haoasdani Hanrabedyutoan xivanacidagan badmyutoyun;* anga,yutoan h/[agyumen min[& <yrhrxaoin i.,anyutoan hasdadman @r;$ Aos cirqeryu hekinagn = Miqaoel Tyumanoan$ N.enq# yr an]oal dari ar,iv; hradaraga\ =r Aram Manyugoani \nnxoan 13(-amoagin nvirva\ hadyr m;# yur megdekva\ en haodni pylyr wasdatyukter;# cra/yumner;# namagnern yu pylyr lyusangarner;# yrynq gab yunin Aram Manyugoani hed$

ŠMarmara‹

anGa<YUtoYUn: ev HaoY} inQnYUtoYUn:

Xarer .aryunag haoer; bedyutoyun [yune]yk jykyvyurx =in$ Xe/&s giligoan bedyutoan angyumen .ad a/a` badmagan Haoasdani me` bedyutoyun; dabalva\ =r ardaqin harva\neryu hedevanqyv$ Aner&agaoeli hala\anqneryu entargva\* @dar dirabedyutoan dag abryk jykyvyurxi garcavi0ag; hance]av anyr# yr xareryu ;nta]qin haoer; abre]an an.r`eli jykyvrxacragan aked & qaoqaoyum# yryu cacatnaged; ekav 1915 tvagani ]ekasbanyutoyun;$ Jykyvrxacragan qaoaqaoyumin zyucahe/ haoy] mdaonyutoan me` g,ar;s,ver bardvykaganyutoan zca]yum;# sewagan 0agadacir; yry.elyu anhnarinyutoan masin hamyzva\yutoyun;$ Haogagan ycii pylyr a/a`aximagan midqer; grnaoin ardahaodvil & xrs&yrvil miaon ergiren xyurs* Hnxgasdanen min[& Nederlandner sw/va\ cakyutneryun me`$ Aox midqeryu .arqin =r na& Haoasdani anga,yutoan veragancnman erazanq;# min[ haoer; gsgsein

wyqramasnyutoyun xa/nal sewagan ergirin me`$ Anga,yutoan hyuos; nyuonbes gabva\ =r ardaqin mi`amdyutenen# qrisdynoa a.,arhen# ar&m;doan gam /yusagan arqyuniqneren$ Hao xivanaced Israoel _rin i zyur wyr'e] 'e/q perel Ar&myudqi a`ag]yutoyun;# sagaon qi[ gmnar ha`yki ?yusasdani mi`amdyutoyun; 'e/q perelyu$ I ver`y# ?yusasdan mi`amde]# sagaon haroyur dari aveli yu.# & y[ te Haoasdani anga,yutoyun; veragancnelyu hamar$ ?yusasdan Barsgasdanen ,le] haogagan dara\qner# yrdek haoer; wyqramasnyutoyun ggazmein & aosbes /yusagan \avalaba.dyutoan & haoy] azcaoin .aher; ham;ngnelyv# /yusagan dirabedyutoan dag cdnvyk dara\qneryun vra hao azcapnag[yutoyun; .ad]av Barsgasdanen & _smanoan gaosryutenen ega\ verapnagneryu .nyrhiv$ ?yusagan dirabedyutoan .nyrhiv verahaogagana]a\ badmagan Haoasdani aox bada/igin vra vera\nve]av 9/2010

19

haogagan bedaganyutoyun;* ereq hanrabedyutoyunneryu '&yv$ In[ yr '&yv /yusagan =gsbansiaoi & ]ekasbanyutoan hed&anqner; [ezyqa]yu]in irar$ 1918 tvaganin haoer; iren] yujer; aonqan tyuol gzcaoin# yr qi[er; ger&agaoein# te grnan abril haogagan anga, bedyutoan m; me`$ Sarxarabadi herysagan haktanagen â&#x20AC;&#x161;a/an] yryu Haoasdan; qardesen isba/ gveranarĆ&#x2019; & anxrgyvgasoan xa.nyutoan lyu\aryumen edq# Er&ani .yur` ,]gva\ wyqrig Haoasdan; minag mna] & sdibva\ ekav ir hertin anga, bedyutoyun h/[agvil$ Sagaon a/an] clyu,i ergir m;n =r# haogagan =lidaoi me\ mas; gcdnver Tiflis & [=r havadar nyr hanrabedyutoan gesnyunagyutoan & ergarage]yutoan me`$ Hamyzva\yutoan bagas; & bardvykaganyutoan zca]yum; xar'a\ =in haogagan ycii pnyutacir;# hin gam min`naxaroan Haoasdani wa/qi hed aol&s gab [yune]yk# ;ng0va\ & inqnyutoan angyum abra\ jykyvyurxi m; mdaonyutoan =yutoyun;$ Aonyuamenaoniv# anga, ha`yrxa\ akeden yu sarsawen# a/a`in hanrabedyutoan dara\qaoin gyryusdneren & byl.&igoan lyu\i hasdadyumen anga,# haoer; badmagan me\ nva0yum 'e/q perin# aon =* Sarxarabadi haktanag;# Haoasdani 0agadacri aon asdekaoin bah;# erp haoer; irenq iren] wrge]in ver`nagan gyr\anyumen a/an] ardaqin @cnyutoan$ Sarxarabadi herysagan haktanagi .nyrhiv =# yr hao20

9/2010

gagan bedaganyutoan verahasdadyum; hnaravyr ekav* wy,agerbyutoan ir ereq wyuleryv^ a/a`in anga, hanrabedyutoyun;# ,yrhrxaoin hanrabedyutoyun; & aos@rva Haoasdani* erryrx yu anga, hanrabedyutoyun;$ Sebdemper 21-; Haoasdani azcaoin dynn =# hed,yrhrxaoin Anga,yutoan _r;$ Sagaon aox anga,yutoyun; meg @rva ;nta]qin 'e/q [perve]av$ Aox anga,yutoan himnaqar; xrve]av sgsoal Sarxarabaden# aon bah;# yr gn.anavyre ,zva\qi m; sgizp; haoy] mdaonyutoan me`$ Haroyuravyr dariner hala\anqneryu & gydyra\neryu entargva\ jykyvyurx; i vi0agi =r cyr\elyu aonbisi s,ranqner# zyr ir yujeren ver ggar\er$ Bardvykaganyutoan zca]yum; gsgser gama]-gama] veranal# isg byl.&izm; & ,yrhrxaona]yum; â&#x20AC;&#x161;i he0yugs xasagarcaoin baoqari anyunen cyr\a\ y0irneryuĆ&#x2019; [,]ane]in aox mdavyr cyr\;nta];$ Ir pylyr teryutoyunneryv hanxer'# ,yrhrxaoin Haoasdan; qardesi vra dek m; zpake]nyk haoy] ergirn =r# aon vaorn =r# yur haoer; danderern =in & yur grnaoin abaqinel iren] verqer;# nera/oal jykyvrxacragan a/yumyv# & grnaoin aveli yujek yu lseli xar'nel iren] bahan`adiragan 'aon; a.,arhin a/`&$ Nyuonisg ete haoeryu abra\ akedner; aon dbavyryutoyun; sdek\e]in# te aos@r Haoasdan; tyuol gcdnvi anyry. abacaoi m; a/`&# Haoasdani erryrx hanrabedyutoyun; himnaganyren gdar-

peri na,yrx hanrabedyutoyunneren & gn.anavyre azcaoin mdaonyutoan liagadar wy,agerbyutoyun;^ 1991-i anga,yutoyun; aol&s 0agadacri qmaha0yuoqi arxoyunq; [=r# aol& havaqagan s,ranqneryu bdyukn =r# aon 'cdyum; & erazanqn =r# yryun iragana]man hamar haoer; ximagaoe]in Mysgvaoin* Le/naoin Karapaki xem san'azer\va\ ,yrhrxa-adrbe0anagan na,ahar'agman ,yrabadgeri vra$ Anga,a]yumin zyucahe/# Ar]a,i azadacragan baoqari ha`ykyutoyun; havaqagan mdaonyutenen ]re] bardvykaganyutoan zca]yum; & haoer; 0a.age]in haktanagi ham;$ Haoer; gmnaoin gydyra\ner desa\ jykyvyurx# sagaon aol&s bardva\ jykyvyurx [=in$ }ekasbanyutoyunn aol&s [=r xidver

yrbes azcaoin tyulyutoan# aol yrbes badmagan hanacamanqneryu hed&anq$ Haoer; gmnan @smanoan ga/avaryutoan ]ekasbanagan \racri zyher;# sagaon gxa/nan zyrek# anveher# [;ng0vyk jykyvyurx$ Isg mdaonyutoan & havaqagan cidag]yutoan aos wy,agerbyutoyun; yuni iragan himq & arxara]yum# aon =* ar]a,oan herysamardi haktanag;$ Haktanag m;# yr mer badmyutoan me` gar&yryutoamp [i zi`er Sarxarabadi haktanagin$ Haoy] cidag]yutoan wy,agerbyutoyun; gsgsi Sarxarabadi 0agadamarden & gavardvi karapakoan azadamardyv$ Isg anga,yutoyun; haogagan azcaoin nyr mdaonyutoan pakga]yu]i[ masn =# & miajamanag anyr ne]yug;$ VARXAN MARTAOAN

9/2010

21

HarYUt SaSYUnoan

Ո՞վ հաղթեց Աղթամարի քարոզչական պատերազմում` հայերը թե՞ թուրքերը Թուրքիայի կառավարության սպասելիքները չարդարացան. չհաջողվեց աշխարհի չորս կողմից ակնկալվող հազարավոր ուխտավորների բազմություն ապահովել սեպտեմբերի 19-ին Աղթամար կղզու Սուրբ Խաչ եկեղեցում գրեթե մեկ դար հետո մատուցված առաջին պատարագին: Միայն մի քանի հարյուր հայեր մասնակցեցին այդ արարողությանը` առավելապես Ստամբուլից: Թուրքիան չարաչար ձախողվեց` փորձելով մոլորության

22

9/2010

մեջ գցել միջազգային հանրությանը, թե իբր հանդուրժող և բարյացակամ է հայերի նկատմամբ: Ի վերջո, ակնհայտ դարձավ, որ թուրք ղեկավարներն ավելի շատ շահագրգռված էին քաղաքական շոուի կազմակերպմամբ, քան հազարամյա պատմություն ունեցող հայկական սրբավայրում կրոնական արարողության թույլտվությամբ: Երեք տարի առաջ գրված մի հոդվածում ես քննադատել էի Թուրքիայի կառավարությանը`

Սուրբ Խաչ եկեղեցին պետական թանգարանի վերածելու համար: Այդ ժամանակ ես կոչ էի արել թուրքական իշխանություններին, առաջին` խաչ տեղադրել եկեղեցու գմբեթին, երկրորդ` այն դարձնել եկեղեցի և ոչ թե թանգարան` թույլատրելով Սուրբ պատարագի կանոնավոր մատուցում, և երրորդ` եկեղեցին որպես սեփականություն վերադարձնել Պոլսո Հայոց պատրիարքությանը` Թուրքիայի մշակույթի և տուրիզմի նախարարության ենթակայու-

թյանը հանձնելու փոխարեն: Այս տարվա սկզբին Թուրքիայի կառավարությունը խոստացել էր խաչ տեղադրել եկեղեցու գմբեթին և թույլ տալ այնտեղ ծառայություններ կատարել սեպտեմբերի 19-ին: Ես կոչ արեցի հայերին չմասնակցել այդ միջոցառմանը, քանզի գիտակցում էի, որ թուրքական իշխանությունների իսկական մտադրությունը կրոնական արարողությունների քողի տակ քաղաքական շոու բեմադրելն էր: Հայկական շրջանակներում ներքին բուռն բանավեճ ծավալվեց եկեղեցական արարողությունը բոյկոտելու կամ դրան մասնակցելու վերաբերյալ: Թուրքիայի չարամիտ ծրագրերը բացահայտող հոդվածները չկարողացան կարգավորել բանավեճը: Դրությունն էլ ավելի վատթարացավ, երբ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը և Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքությունը հայտարարեցին, որ մտադիր են ներկայացուցիչներ ուղարկել Աղթամարի եկեղեցի, թեև Մեծի Տանն Կիլիկո Կաթողիկոսությունը հրաժարվել էր մասնակցել: Ի վերջո, բախտը ժպտաց, երբ մեզ օգնության հասավ թուրքական կառավարությունը: Նախատեսված արարողությունից մի քանի շաբաթ առաջ թուրքական իշխանությունները հայտարարեցին, որ անհնար է խոստացված խաչը տեղադրել եկեղեցու գմբեթին` «տեխնիկական դժվարությունների» անհեթեթ պատճառաբանությամբ: Թուրքիայի վարչապետ Էրդողանը երկընտրանքի առաջ էր կանգնած: Եթե նա թույլ տար խաչը տեղադրել եկեղեցու գմբեթին, ապա կարժանանար համաշխարհային հանրության գնահատանքին, սակայն վճռորոշ ձայներ կկորցներ սեպտեմբերի 12-ի սահմանադրական բարեփոխումների թեժ հանրաքվեում: Ի վերջո, խաչը փրկեց կացությունը: Մայր Աթոռ Սուրբ Էջ-

միածինը չեղյալ հայտարարեց Աղթամար ներկայացուցիչներ ուղարկելու իր որոշումը: Երուսաղեմի Հայոց պատրիարքությունը հետևեց Սուրբ Էջմիածնի օրինակին: Տուրիստական գործակալությունները ևս չեղյալ համարեցին Վանա լիճ մեծ թվով հայ ուխտավորներ հասցնելու ձեռնարկած ուղևորությունները: Արդյունքում, Թուրքիան տանուլ տվեց քարոզարշավը և զգալի եկամուտներ կորցրեց: Սեպտեմբերի 19-ից մի քանի օր առաջ վարչապետ Էրդողանի գրասենյակը ներկաների թիվն ավելացնելու նպատակով մի վերջին ճիգ գործադրեց` հրավերներ ուղարկելով hայկական լրատվամիջոցներին` առաջարկելով վճարել նրանց ուղևորության հետ կապված բոլոր ծախսերը, այդ թվում` ավիատոմսերի, հյուրանոցի և սննդի: Նման հրավերներ ստացան ևս հիսուն հայ մեկնաբաններ ու վերլուծաբաններ, սակայն բոլորն էլ հրաժարվեցին գնալ, քանի որ Թուրքիան մերժել էր խաչը տեղադրել եկեղեցու գմբեթին: Թուրքերը, անգիտակցաբար, հայերի մեծ մասին ստիպեցին ճիշտ քայլ կատարել և չեղյալ համարել Սուրբ Խաչ իրենց այցելությունը: Հետաքրքիր է, որ թուրքական կառավարությունը նույն կերպ վարվեց, երբ հրաժարվեց վավերացնել հայ-թուրքական արձանագրությունները, դրա շնորհիվ պաշտպանելով Հայաստանի շահերը: Մինչ հայկական հասարակական, քաղաքացիական խմբերը և որոշ կուսակցություններ դեմ էին արտահայտվում Աղթամարի թուրքական ծրագրերին, Հայաստանի կառավարությունը զարմանալիորեն լուռ էր: Թուրքիան, անհայտ պատճառներով հայ պաշտոնյաներին չհրավիրեց Սուրբ Խաչի արարողությանը: Հաշվի առնելով հայ-թուրքական արձանագրությունների առնչությամբ Անկարայի ամոթալի խա-

ղերն ու ֆուտբոլային դիվանագիտության հետագա տապալումը, թվում է, թե Հայաստանի ղեկավարները այնքան էլ ցանկություն չունեին միանալ թուրքերի մեկ այլ խորամանկ հնարքի: Ցավոք, Աղթամար գնալու շուրջ վիճաբանություններում հայերը շատ ժամանակ ու եռանդ վատնեցին: Այդ տարաձայնությունները խանգարեցին նրանց բողոքի ցույցեր կազմակերպել խոշոր մայրաքաղաքներում և աշխարհին իրազեկել թուրքական երկարամյա գազանությունների, հազարավոր եկեղեցիների ավերման ու պատմական Հայաստանի հողերի բռնազավթման մասին: Սակայն, խաչը չտեղադրելու պատճառով արարողության բոյկոտումը գրավեց միջազգային լրատվամիջոցների ուշադրությունը: Ճակատագրի հեգնանքով, թուրք պաշտոնյաներն էլ ավելի աջակցեցին իրենց գործի ձախողմանը` խաչը թողնելով գետնի վրա, Սուրբ Խաչ եկեղեցու կողքին` ի տես հանրության և լրատվամիջոցների տեսախցիկների: Այժմ Թուրքիայի կառավարությունը խոստանում է վեց շաբաթվա ընթացքում խաչը տեղադրել եկեղեցու գմբեթին: Անկախ այն բանից, թե Թուրքիան ինչ է պատրաստվում անել խաչի հետ, հայերը պետք է հետամուտ լինեն իրենց ինքնուրույն գործողությունների կատարմանը, այլ ոչ թե պարզապես հակազդեն թուրքական իշխանությունների ճղճիմ խաղերին: Այս պահին, այն միակ հայտարարությունը, որ հայերն ուզում են լսել Անկարայից` Սուրբ Խաչ եկեղեցին Պոլսո Հայոց պատրիարքությանը վերադարձնելն է:

«Կալիֆորնիա կուրիեր» (Թարգմ.՝ Ռ.Ավագյանի)

9/2010

23