Nor Ghiank Noiembrie - Decembrie 2013

?YUMANIY HAOY} MIYUTOAN ERGLEZVOAN AMSACIR

DARI 64 TIV 11 -12(2((2 - 2((3ƒ Նոյեմբեր-Դեկտեմբեր 2 013

2014

Շնորհավոր նոր Տարի Եվ Սուրբ Ծնունդ

< M P A C R A G A N

տարեվերջի խոսք

Ահա նորեն եկավ տարեվերջի հաշվեկշռի ժամը: Լիովին հասկնալու համար ավարտվող տարվա ընթացքին մեր ունեցած ձեռքբերումները, նախ հարկավոր է անդրադառնանք 1990-ին վերածնված՝ գրեթե հարյուր տարեկան Ռումանիո Հայոց միության ընդհանուր գործունեությանը: Ռումանիո Հայոց միությունը վերահիմնվեցավ Ռումանիո հասարակության առջև՝ մեկ աշխարհիկ կազմակերպության միջոցով ներկայանալու, ռումանահայության միանշանակ ցանկության շնորհիվ: ՌՀմ նպատակն է պաշտպանել հայազգի քաղաքացիներու շահերը Ռումանիո հասարակական, մշակութային և քաղաքական կյանքեն ներս՝ Հայ Առաքելական եկեղեցվո հետ սերտ համագործակցությամբ: Այսօր, գրեթե քառորդ դար անց, կրնանք ըսել, թե ՌՀմ քաղաքացիական և քաղաքական գործունեությունը կրնա որպես օրինակ ծառայել: կրնանք ըսել, թե ռումանահայ համայնքը կվայելե օրենքով հաստատված ավելի մեծ իրավունքներ, քան Սփյուռքի ոևէ այլ գաղութ: յուրաքանչյուր տարի երկրի կառավարությունը Ռումանիո Հայոց միությանը կտրամադրե հատուկ պյուճե: Հայկական զույգ թերթերը՝ Նոր կյանք-ը և Արարատ-ը մեծ մասամբ կֆինանսավորվին պետության կողմե: Նույնպես պետության կողմե կֆինանսավորվին Արարատ հրատարակչության կողմե լույս ընծայվող հայերու մասին կամ հայ հեղինակներու հատորները՝ որոնց քանակը կմոտենա երկու հարյուր անուն գիրքի: մեր շաբաթական դպրոցները ներառված են պաշտոնական դպրոցական ցանցին մեջ, իսկ հայոց լեզվի դասատուները կվարձատրվին կրթության նախարարության կողմե: Նույն նախարարությունը ֆինանսավորեց նաև հայերենի դասագիրքերու հրատարակումը: Հայ հոգևորականները մասամբ կվարձատրվին ռումեն պետության կողմե, իսկ Հայ Առաքելական եկեղեցվո Ռումանիո թեմի Առաջնորդը ունի դիվանագիտական կարգավիճակ՝ պետական քարտուղարին հավասարազոր: Պետության պյուճեն հոգաց նաև հայկական որոշ եկեղեցիներու և վանքերու վերանորոգման, ինչպես նաև միջազգային արձագանք գտած կրոնական և մշակութային իրադարձություններու կազմակերպման ծախսերը: Ընտրական օրենքը կթուլատրե ՌՀմ ներկայացուցիչ ունենալ խորհրդարանեն ներս և ատոր համար կսահմանե որոշ ընտրական արտոնություններ՝ ինչը եզակի դեպք է աշխարհին մեջ: Սփյուռքի կազմակերպություններուն հետ ունեցած շփումներուն ատեն, մեր ներհամայնքային կազմակերպվածությունը՝ եկեղեցվո և աշխարհիկ միակ կազմակերպության միջև առկա սերտ համագործակցությունը ուշագրավ օրինակ մը կհանդիսանա: միաժամանակ, վերջին տարիներու ընթացքին Ռումանիո Հայոց միությունը որդեգրեց որոշակի ապակեդրոնացման ձև, ինչի շնորհիվ նախաձեռնվեցան որոշ տեղական ծրագրեր: Ահա՛ այն նպաստավոր նախադրյալները, որոնք 2013 թվին հանգեցուցին բազմաթիվ միջոցառումներու կազմակերպմանը:

2

ՎԱրոՒԺԱՆ ոՍկԱՆյԱՆ

(ՌՀմ նախագահ, սենատոր՝ Ռումանիո խորհրդարանեն ներս)

11-12/2013

PYVANXAGYUTOYUN Ռումինահայ մշակութային հարուստ ժառանգությունը գիտնականների ուշադրության կենտրոնում .............................................................. =` Ռումինիայում հհ դեսպանությունում կայացել է պարգեւատրման արարողություն .............................. =` վարուժան ոսկանյանի «Շշուկների մատյան» վեպի գերմաներեն հրատարակությունը մեծ արձագանք է գտել ....................................................... =` աԶԳանՊաՍՏ ԳորԾունԵուԹՅան վԵՑ ՏաՍնաՄՅաԿ ............................................... =`

Supliment limba rom`n[

12

16

17

18

La sfîrșit de an (bilanț al activităților U.A.R. în anul 2013) .................. p. 22 „Cartea şoaptelor“ a făcut un tur prin Bulgaria: lansarea cărţii în limba bulgară la Sofia, Plovdiv, Varna şi Ruse ............................................................. p. 24 Premiul Opera Omnia, al Uniunii Scriitorilor pentru anul 2012, s-a acordat domnului Agop Bezerian p. 26 Un site dedicat negustorilor și meseriașilor armeni din România ................................................................. p. 26 անվախ թիթեռը ...................................................... =` աՄանորի ՊաՏԳաՄ 2014 թ. ............................... =` Եվրոպայի հայկական համայնքների համագործակցության նոր հեռանկարներ. հբԸՄ-Եվրոպայի սեմինար վարշավայում ........ =` ²ì²¶ äºîðàêÚ²Ü-100 ´²ò²èÆÎ ºðºÎà ........................................ =` հանգուցյալ գրող Սիմիոն դավիթյանի հիշատակին ....................... =` Գաբրիէլ Տիրատուրեան Էջեր ռումանահայ կեանքէն .................................. =` سñ¹áõ §²ëïí³Í³óٳݦ áõÕÇÝ Áëï êµ. ¶ñÇ·áñ ܳñ»Ï³óáõ (2) ............. =`

27 28

30

32 34 35 36

ŠNYR GOANQ‹IN AN"NAGAZM: MIQAOEL SDEWAN-CAZAZOAN Œ ,mpacr^ ;nxh^ qardyukar MADLEN DER-KYUGASOAN Œ ,mpacir VARXAN MARTAOAN Œ ,mpacir MIHAOIL GEYRGIYU Œ lyusangari¿[ MARIAM BYSTAN)OAN Œ meqenacryuhi

COLECTIVUL «NOR GHIANK»

MIHAI STEPAN-CAZAZIAN – secretar-general de redacție MADLEN TER-GHUKASIAN; VARTAN MARTAIAN – redactori MIHAI GHEORGHIU – fotoreporter MARIAM BOSTANGIAN – dactilografă-operatoare

REDAC|IA: Bucure=ti, Bd. Carol I, nr. 43, sector 2, tel./ fax. 314.67.83 redactia@araratonline.com

TEHNOREDACTARE COMPUTERIZATĂ: HĂțULESCU MIHAI

TIPARUL: S.C. ARARAT srl.I.S.S.N. 1221-9169

Ռումինահայ մշակութային ժառանգությանը նվիրված միջազգային գիտաժողով. հայագիտական ուսումնասիրությունների նոր ճանապարհի սկիզբ հայ-ռումինական բազմադարյան կապերի գիտական քննությունն սկսվել է 19-րդ դարի կեսերից: 1920-30-ական թվականներին այն նոր աստիճանի բարձրացրեցրին ռումին նշանավոր պատմաբան նիկոլաե Յորգան ու ռումինահայ ճանաչված պատմաբան հակոբ Սիրունին: վերջին տասնամյակներին` պայմանավորված գիտության առաջադրած այսօրվա խնդիրներով, ինչպես նաև նոր սկզբնաղբյուրների ի հայտ գալով, անհրաժեշտություն էր առաջացել նոր սկիզբ դնելու հայ-ռումինական առնչությունների համակարգված ուսումնասիրմանը: Ռումինիայի և հայաստանի հանրապետության միջև 2011թ. սեպտեմբերին ստորագրված մշակույթի, կրթության և գիտության բնագավառում համագործակցության հնգամյա ծրագրի շրջանակում, Ռումինիայի և հայաստանի հանրապետության մշակույթի նախարարությունների, Ռումինիայում

հայաստանի հանրապետության դեսպանության և Ռումինական ակադեմիայի համատեղ կազմակերպմամբ,ինչպես նաև Ռումինիայի հայոց միության և Ռումինիայի հայոց թեմի աջակցությամբ ս.թ. հոկտեմբերի 30-31-ին բուխարեստում տեղի ունեցավ Ռումինահայ մշակութային ժառանգությանը նվիրված միջազգային գիտաժողով, որին ռումին գիտնականների հետ միասինմասնակցում էին հայաստանից, Ֆրանսիայից, Գերմանիայից, ուկ-

րաինայից և Մոլդովայից ժամանած տասնյակ հետազոտողներ եւ մասնագետներ: Գիտաժողովի հանդիսավոր բացմանը ողջույնի խոսքով հանդես եկան Ռումինիայի մշակույթի նախարար դանիել բարբուն, Ռումինիայում հայաստանի դեսպան համլետ Գասպարյանը, Ռումինիայի կրոնի գործերի պետքարտուղար վիկտոր Օպասկին, ազգային փոքրամասնությունների գծով փոխպետքարտուղար Քրիս-

11-12/2013

3

տինե Կոսմատուն, Ռումինիայի հայոց թեմի առաջնորդ Տ. Տաթև եպիսկոպոս հակոբյանը, Ռումինիայի հայոց Միության նախագահ վարուժան ոսկանյանը, գիտաժողովի ռումինական կողմի համակարգող վիորել ակիմը և հայկական կողմի համակարգող, արվեստագիտության դոկտոր Լևոն Չուգասզյանը: Երկօրյա գիտաժողովի ինը նիստերում կարդացվեցին երեսուն զեկուցումներ, որոնք ընդգրկում էին հայ-ռումինական հարաբերությունների և Ռումինիայում հայկական մշակութային ժառանգությանը վերաբերվող բոլոր բնագավառները` ռումինահայ գաղութի պատմությունը և այժմյան խնդիր գործունեությունը Ռումինիայում ու արևելյան Եվրոպայում, հայկական եկեղեցաշինությունը Ռումինիայում և վերջինիս ազդեցությունը ռումինական ու եվրոպական ճարտարապետության վրա: առանձին զեկուցումներ նվիրվեցին նաև եկեղեցական զգեստներին, եկեղեցական

4

11-12/2013

նկարչությանը և որմնանկարչությանը, հայ-ռումինական ազգագրական ընդհանրություններին: Գիտաժողովի հոգևոր-մշակութային շարունակությունը դարձավ նոյեմբերի 1-3-ը դեպի ռումինահայ կյանքի ավանդական կենտրոն` Սուչավա, ինչպես նաև հայկական հիշատակներով հարուստ Թըրգու Օկնա, բոտոշան և Ռոման քաղաքների հայկական եկեղեցիներ, հայկական պատմական թաղամասեր եւ հիշատակի վայրեր այցելությունները: Ռումինիայի մշակույթի փոխպետքարտուղար տիկին իրինա Կաժալ- Մարինի ուղեկցությամբ գիտաժողովի մասնակիցները եղան նաև միջնադարյան ռումինական դրագոմիրնա, Պուտնա, Սուչեվիցա, Մոլդովիցա եւ վորոնեց մենաստաններում, շնորհիվ որի կենդանի հաղորդություն ստեղծվեց ուղղափառության բազմադարյան ավանդներ ունեցող Ռումին եկեղեցու հետ: հայկական և ռումինական եկեղեցական համալիրներ իրա-

րահաջորդ այցելությունները հնարավորություն տվեցին առավել տեսանելի ձևով զգալ հայ-ռումինական մշակութային փոխառընչությունները, ինչպես նաև տեղում ծանոթանալ ռումինահայության ստեղծած մշակութային արժեքներին և աշխարհագրական այն միջավայրին ու միջնադարյան առևտրային ճանապարհներին, որոնցով անցել են հայ վաճառականների քարավանները: հիացումի և հպարտության անկրկնելի պահեր պարգևեց հատկապես Սուչավան, որը պատմական հայաստանից դուրս գտնվող աշխարհի եզակի բնակավայրերից է, ուր մինչեւ այսօր կանգուն են եւ գործում են հայկական երկու վանքեր և երեք եկեղեցիներ: Երբ Սուչավայի հոգևոր հովիվ Տ. Թորգոմ քահանա Մանդալյանը բացեց տեղի հայկական թանգարանի դռները, ասես հետ քաշվեց երբեմնի հայկական կյանքի վարագույրը եւ մեր առջև հայտնըվեցին հայ կյանքի անցյալի նշխարները` ծխական եւ դպրոցական

մատյաններով, կենցաղային տարբեր իրերով: Մենք զգացինք հաճկատար եկող ուխտավորների շունչը, դպրոցի բեմից երեխաների հնչող խոսքը և անիական ակունքներ ունեցող Սուչավայի խոսվածքը, որն ասես քարացել է տեղի արխիվային վավերագրերի դեղնող և խունացող էջերում: Գիտաժողովի նախերգանքը դարձավ հոկտեմբերի 29-ին այցելությունը Ռումինահայոց թեմի ազգային առաջնորդարանին կից հայ մշակույթի տուն: այն Երկրորդ աշխարհամարտի դժվարին շրջանում` 1942թ. կառուցվել է հովսեփ և վիկտորիա Տուտյանների նվիրատվությամբ և կրում է բարերարների անունը: այս թանգարանը հիրավի կարելի է համարել հայ եկեղեցական արվեստի մանրակերտը, ուր ներկայացված են հայ հոգևոր մշակույթի գրեթե բոլոր բնագավառների գործերը: այստեղ, գիտաժողովի նախօրյակին մենք ծանոթացանք ռումինահայ մշակույթի և եկեղեցական արվեստի բնորոշ նմուշներին, որոնց նվիրված առանձին զեկուցումներ լսեցինք հաջորդող երկու օրերին: Ձեռագրեր: Թանգարանային արժեքների այս շարքում առաջին հերթին հիշատակելի է մոտ հարյուր միավորի հասնող ձեռագրային հավաքածուն, որի մի

մասը թեև արխիվային նյութեր են, սակայն կան և արժեքավոր ձեռագրեր, որոնցից հնագույն երկուսը գրվել են 14-րդ դարում Ղրիմում, առաջինը 1351թ. Կաֆայում, իսկ երկրորդը` 1354թ. Սուրխաթում: Ժամանակային առումով երրորդը 1569թ. Երզնկայի Ս. Կիրակոս վանքում գրված մի Սաղմոսարան է, իսկ չորրորդը` արդեն 1649թ. գրված է Սուչավայում և կնքված է Սուչավայի 1791թ. մի կնիքով: Կնիքների և կնքված թղթերի հավաքածու: Եվրոպական միջավայրում ստեղծված այս կնիքները, ունենալով հայկական ոճավորում ու ընդհանուր եվրոպական հերալդիկա, յուրօրինակ միախառնումն են հայկականի ու եվրոպականի: ասվածը վերաբերվում է նաև

տոհմական զինանշաններին, քանի որ հայ մեծահարուստներից եւ վաճառականներից շատերը ժամանակին բարձր դիրքի էին հասել ավստրո-հունգարական կայսրությունում, որի մաս էին կազմում ռումինական տարածքները, և ունեին իրենց հատուկ տոհմական զինանշանները: որմնանկարչություն և սրբանըկարչություն: որքան համակողմանի է ուսումնասիրված ռումինահայ գաղութի պատմությունը, զարմանալիորեն քիչ անդրադարձ կա ռումինահայ արվեստի պատմությանը, այնինչ առանց այստեղ ստեղծված գործերի քննության, իրապես թերի կլինի 17-18-րդ դարերի հայ կերպարվեստի ու գեղանկարչության, և հատկապես` 15-16-րդ դարերի որմնանկարչության պատմությունը: հակոբ Սիրունու արխիվը: ոչ միայն ռումինահայ համայնքի պատմության ու մշակույթի, այլև Ղրիմից արևելյան Եվրոպա հայերի տարածվելու ու այնտեղի հայկական հիշատակների մասին հարուստ նյութ են պարունակում ռումինահայ նշանավոր պատմաբան հակոբ Սիրունու տպագիր ու առավել ևս անտիպ գործերը: վերջիններս այժմ պահվում են Ռումինիայի ազգային արխիվի Սիրունու ֆոնդում: այն բաղկացած է հայերեն, ռումիներեն եւ արեւելյան ու եվրոպական այլ լեզուներով գրված 1584 միավորներից, որոնց մեջ կան թե ամբող-

11-12/2013

5

ջական ուսումնասիրություններ, և թե հայերին վերաբերվող որևէ տեղեկության ընդօրինակություն օտարալեզու աղբյուրներից` կից ռումիներեն թարգմանությամբ: այսպիսով Սիրունու արխիվը յուրօրինակ ձևով ներկայացնում է նաև մի շարք արխիվների հայկական նյութերը: Սիրունու ռումիներեն ուսումնասիրություններում կան բազմաթիվ հայկական սկզբնաղբյուրներ, որոնք նա բերել է ռումիներեն զուգահեռ թարգմանությամբ և այդ գործում, ռումիներեն վերլուծությամբ, ներկայացված են հայերեն բազմահարյուր սկզբնաղբյուրներ` վիմական արձանագրությունների, ձեռագրերի նկարագրությունների, մետաղական առարկաների ու հանդերձների վրա եղած հայերեն գրությունների ընդօրինակություններով: Գոհունակությամբ պետք է նշել, որ վերջերս աՄն-ից հայաստան փոխադրվեց և Մաշտոցի անվան Մատենադարան հանձնվեց հայագիտության երախտավորներից Սուրեն Քոլանջյանի հարուստ արխիվը, շնորհիվ աՄն-ում բնակ-

6

11-12/2013

վող նրա որդու: Ռումինիայում ծնված և հայաստանի Պատմության ինստիտուտում և Մաշտոցյան Մատենադարանում իր հետազոտություններն իրականացրած Սուրեն Քոլանջյանի կարապի երգը դարձավ «Ռումինահայության անին` Սուչավայի հայ գաղութը» մեծարժեք ուսումնասիրությունը: Քոլանջյանի արխիվում մեծ թվով հայերեն և ռումիներեն նյութեր կան Ռումինիայի հայկական հիշատակների մասին: նա խնամքով ի մի է հավաքել ռումինական պարբերականներում հայաստանին և ռումինահայ համայնքին նվիրված բազմաթիվ հոդվածներ: նրա արխիվն այժմ մշակման փուլում է, և երբ առանձնացվեն հայ համաբարբառային գրականությունը, ինչպես նաև ռումինահայ գաղութին, այդ թվում և Տրանսիլվանիայի հայությանը նվիրված նրա տպագիր հոդվածների ձեռագիր և մեքենագիր օրինակները, հնարավոր կլինի ի մի բերել անտիպ և անավարտ ուսումնասիրությունները և իր ընդօրինակած հայերեն ու ռումիներեն վավերագրերը, որոնք ևս կարևոր

սկզբնաղբյուրներ են ռումինահայ գաղութի պատմության և հայ-ռումինական մշակութային փոխհարաբերությունների: Սիրունու և Քոլանջյանի այս աշխատանքներն ու ռումինացի հայագետների մի շարք գործեր այսօր ևս հետազոտական տարբեր թեմաներ են մատնանշում, սկսած Ռումինիայում հայկական ներկայության նյութական-առարկայական արտահայտություններից մինչև տեղանվանական քննությունները և դրանց հայկական ակունքները: բացի տարբեր քաղաքների «հայկական» և հայերի անուններ կրող փողոցներից, մի շարք ռումինական բնակավայրեր ունեն հայկական տեղանվանական անվանումներ, ինչպես օրինակ արենին եւ արճեշը: Ռումինական միջավայրում խորքային հետազոտությունները կարող են ի հայտ բերել հայ ազգային ինքնության մի շարք հետաքրքիր արտահայտություններ, որոնք թեև ռումինական կենցաղի ու սովորույթների շրջանակում, սակայն անխաթար պահպանվել են:

այս առումով բնորոշ է հատկապես հաճկատարի բացառիկ ուխտագնացությունը, որը պայմանավորված է ոչ միայն ռումինական միջավայրում այս սրբավայրի հանդեպ եղած մեծ պաշտամունքով, այլև որոշակի հիշողությունն է ռումին ուխտավորների մի մասի երբեմնի հայկական պատկանելիության: ի դեպ, այս վանքի շրջակա մի լայն շառավիղ ընդգրկող բնակավայրերում ընդունված է հայկական մատաղը: դեռևս խորհրդային շրջանում լույս են տեսել ռումիներեն մի քանի կարևոր աշխատանքներ, նվիրված ռումինահայ բանահյուսությանը և ազգագրությանը: Եթե այս աշխատանքները շարունակվեն երկու երկրների համապատասխան գիտական հաստատությունների համատեղ գործակցությամբ, բավականին հետաքրքիր արդյունքներ կգրանցվեն մշակույթների համակեցության և ազգային հիշողության կենսունակության ու սերնդե-սերունդ փոխանցվելու հիմնախնդիրների ուսումնասիրման բնագավառում: Ռումինահայ համայնքի պատմության հիմնախնդիրների ուսումնասիրմանհամակարգող կենտրոնն այսօր դարձել է Ռումինիայի հայոց թեմը: Տաթև սրբազանը նշում է, որ այդ աշխատանքներն ունեն ոչ միայն գիտական, այլև հոգևոր-

ազգային արժեք, քանի որ ռումինահայերը շարունակ հիշում են, որ իրենք կրողն են անցյալի փառավոր ժառանգության: այսօրվա ռումինահայությունը դեպքերի բերումով ավելի շատ ռումինական մշակույթի ու մտածողության կրողն է, քան հայկականի: ուստի այստեղ հայապահպանությունը հաճախ հանգում է հայաճանաչությանը, որով գրեթե նույնանում են հայ մշակույթը և պատմությունը ռումինացիներին ու ռումինահայերին ներկայացնելու ջանքերը և ծրագրերը: այս բնագավառում մեծ դեր է վերապահված Ռումինիայի հայոց Միությանը, որի նախագահն է Ռումինիայում այսօր ճանաչված գրող եւ քաղաքական գործիչ, սենատոր, նախկինում ֆինանսների, իսկ մինչև վերջերս էկոնոմիկայի նախարար վարուժան ոսկանյանը: ՕրհնուԹՅան ԽոՍՔ

èáõÙÇÝdzÛÇ ¢ г۳ëï³ÝÇ Ùß³ÏáõÛÃÇ Ý³Ë³ñ³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñ³ñ·³ñÅ³Ý Õ»Ï³í³ñÝ»ñ (ϳ٠èáõÙÇÝdzÛÇ Ùß³ÏáõÛÃÇ Ñ³ñ·³ñÅ³Ý Ý³Ë³ñ³ñ), ·Çï³ÅáÕáíÇ ëÇñ»ÉÇ Ù³ëݳÏÇóÝ»ñ ¢ Ý»ñϳݻñ: àñå»ë èáõÙÇÝdzÛÇ Ð³Ûáó ûÙÇ ³é³çÝáñ¹, ûñÑÝáõÃÛ³Ý ÇÙ ³Ûë ËáëùÇ å³ÑÇÝ ÇÝÓ ³ÛÝå»ë ¿ ÃíáõÙ, û ³Ûë å³ÑÇÝ ³Ûëï»Õ Ý»ñϳ »Ý ݳ¢ èáõÙÇÝ å»ï³Ï³Ý-·Çï³Ï³Ý Ý߳ݳíáñ ·áñÍÇã ÜÇÏáɳ» Úáñ·³Ý ¢ Ýñ³ ë»ñï

·áñͳÏÇó, èáõÙÇÝ³Ñ³Û ×³Ý³ãí³Í ·ÇïÝ³Ï³Ý Ð³Ïáµ êÇñáõÝÇÝ, áíù»ñ ÙÇ Ýáñ ³ëïÇ׳ÝÇ µ³ñÓñ³óñ»óÇÝ Ñ³Û-éáõÙÇÝ³Ï³Ý Ï³å»ñÇ áõëáõÙݳëÇñÙ³Ý ¢ ѳٳϳñ·Ù³Ý ·áñÍÁ: èáõÙÇݳѳÛáõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛ³Ý ¢ Ùß³ÏáõÛÃÇ áõëáõÙݳëÇñáõÃÛáõÝÁ ÙÇ ù³ÝÇ Ûáõñ³Ñ³ïÏáõÃÛáõÝÝ»ñ áõÝÇ: ܳË` Ùáï ѳ½³ñ³ÙÛ³ÏÇ Ñ³ëÝáÕ Å³Ù³Ý³Ï³ÛÇÝ Ñëϳ Áݹ·ñÏáõÙÁ: ºñÏñáñ¹` èáõÙÇÝ³Ñ³Û Ùß³ÏáõÛÃÁ Çñ ·»ñ³ÏßÇé Ù³ëáí Ñ³Û »Ï»Õ»ó³Ï³Ý Ùß³ÏáõÛÃÝ ¿` »Ï»Õ»ó³Ï³Ý ׳ñï³ñ³å»ïáõÃÛáõÝ, »Ï»Õ»ó³Ï³Ý ëå³ëù ¢ ѳݹ»ñÓ»Õ»Ý, Ëáñ³ÝÇ í³ñ³·áõÛñÝ»ñ ¢ ëñµ³ÝÁϳñÝ»ñ, ѳÛÏ³Ï³Ý Ó»é³·ñ»ñ: ²Ûë ³ñÅ»ùÝ»ñÇ ÙÇ ½·³ÉÇ Ù³ëÁ ³ÛÅÙ å³ÑíáõÙ ¿ èáõÙÇÝdzÛÇ Ð³Ûáó ûÙÇ ³é³çÝáñ¹³ñ³ÝÇ îáõïÛ³Ý Ã³Ý·³ñ³ÝáõÙ: ºññáñ¹` èáõÙÇÝ³Ñ³Û Ñá·¢áñ Ùß³ÏáõÛÃÁ ×Çßï ѳëϳݳÉáõ ѳٳñ å»ïù ¿ ɳí ÇÙ³Ý³É Ý³¢ èáõÙÇÝ àõÕÕ³÷³é Ùß³ÏáõÛÃÁ, áñÇ Ñ»ï Ý»ñ¹³ßÝ³Ï ÙÇ Ñ³ñ³µ»ñ³ÏóáõÃÛ³Ý Ù»ç ¿ èáõÙÇÝ³Ñ³Û Ñá·¢áñ ųé³Ý·áõÃÛáõÝÁ: ²ÝóÛ³É ï³ñÇ Ù»Ýù Ýß»óÇÝù êáõã³í³ÛÇ Ñ³Ûáó êáõñµ г×ϳï³ñ í³ÝùÇ ÑÇÙݳ¹ñÙ³Ý ÑÇݷѳñÛáõñ³ÙÛ³ÏÁ, »ï³¹³ñÓ ÙÇ Ñ³Û³óù Ý»ï»Éáí èáõÙÇݳѳÛáõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛ³ÝÁ ¢ Ùß³ÏáõÛÃÇÝ: г×ϳï³ñÇ í³ÝùÇ Ýáñá·áõÃÛ³ÝÁ Çñ ûųݹ³ÏáõÃÛáõÝÁ µ»ñ»ó èáõÙÇÝ å»ïáõÃÛáõÝÁ, ÇëÏ Ñ³Ý¹ÇëáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ` Çñ Ù³ëݳÏóáõÃÛáõÝÁ èáõÙÇÝ àõÕÕ³÷³é »Ï»Õ»óÇÝ: ²Ûë ÇñáÕáõÃÛáõÝÁ ËáñÑñ¹³Ýß³Ï³Ý Ó¢áí ³ñï³Ñ³ÛïáõÙ ¿ Ñ³Û Ñ³Ù³ÛÝùÇ Ñ³Ý¹»å éáõÙÇÝ³Ï³Ý Çß˳ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ñá·³ÍáõÃÛáõÝÁ ¢ éáõÙÇÝ »Ï»Õ»óáõ Ñ»ï ë»ñï ѳñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: ÊáñÑñ¹³Ýß³Ï³Ý ¿ ¢ ³ÛÝ ÇñáÕáõÃÛáõÝÁ, áñ гÛáó »Ï»Õ»óáõ å³ïÙáõÃÛ³Ý Ýáñ ßñç³ÝÇ Ù»Í³·áõÛÝ ¹»Ùù»ñÇó Ù»ÏÁ` 1955-1994ÃÃ. ²Ù»Ý³ÛÝ Ð³Ûáó ϳÃáÕÇÏáë »Õ³Í ì³½·»Ý ²é³çÇÝÁ ¢ë éáõÙÇÝ³Ñ³Û ¿ñ: ´áõ˳ñ»ëïÇ Ï»ÝïñáÝáõÙ í»ñ µ³ñÓñ³óáÕ êñµáó Ðñ»ßï³Ï³å»ï³ó гÛáó ³é³çÝáñ¹³ÝÇëï »Ï»Õ»óÇÝ Ý»ñëÇó ϳéáõóí³Í ¿ ²ÝÇÇ Ø³Ûñ ï³×³ñÇ, ÇëÏ ¹ñëÇó` êáõñµ ¾çÙdzÍÝÇ Ø³Ûñ ï³×³ñÇ Ñ»ï¢áÕáõÃÛ³Ùµ ` ËáñÑñ¹³Ýß»Éáí ѳÛ-

11-12/2013

7

ñ»ÝÇ »ñÏñÇ ¢ سÛñ »Ï»Õ»óáõ ϻݹ³ÝÇ Ý»ñϳÛáõÃÛáõÝÁ éáõÙÇݳѳÛáó ÏÛ³ÝùáõÙ: Ø»ñ ûñÑÝáõÃÛáõÝÁ µ»ñ»Éáí ¢ ѳçáÕáõÃÛáõÝ Ù³ÕûÉáí ·Çï³ÅáÕáíÇ ³ß˳ï³ÝùÝ»ñÇÝ, Ïó³ÝϳݳÛÇÝù, áñ û ³Ûëï»Õ ¢ û ѻﳷ³ÛáõÙ í»ñ ѳÝí»ñ èáõÙÇݳѳÛáõÃÛ³Ý Ï³åÁ سÛñ гÛñ»ÝÇùÇ áõ ѳÛáó »Ï»Õ»óáõ Ñ»ï, ÇÝãå»ë ݳ¢ ³½·³ÛÇÝ ³í³Ý¹Ý»ñÇ Ý»ñ¹³ßÝ³Ï ½³ñ·³óáõÙÁ éáõÙÇÝ ÙÇç³í³ÛñáõÙ, áñå»ë ÙÇ áëÏ» ûÕ³Ï Ñ³Û-éáõÙÇÝ³Ï³Ý Ï³å»ñÇ ¢ »Ï»Õ»ó³Ï³Ý ѳñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ: î. î³Ã¢ »åÇëÏáåáë гÏáµÛ³Ý ²é³çÝáñ¹ èáõÙÇÝdzÛÇ Ð³Ûáó ûÙÇ

հայ-ռումինական միջպետական հարաբերություններին վերաբերվող հարցերին զուգահեռ, հայագիտության և հայապահպանության բնագավառներում կարևոր գործունեություն է ծավալել Ռումինիայում հայաստանի հանրապետության դեսպան, հայ լրագրության ու դիվանագիտության շրջանակներում քաջածանոթ համլետ Գասպարյանը, ով հայ-ռումինական պատմամշակութային հարցերը ռումինական իշխանությունների մոտ արդեն ներկայացնում է միջպետական մակարդակով: Ռումինահայ մշակութային ժառանգության պահպանության, ուսումնասիրման եւ ներկայացման համալիր ծրագիրը, որն իր մեջ ներառնում է նաեւ այս գիտաժողովը, այդ աշխատանքի արդյունքն է:

8

11-12/2013

«Ռումինիան եվրոպական տարածքի վրա հայերի բազմադարյան ներկայության, հայկական մշակութային ժառանգության բացառիկ հարուստ վայրերից է: դարեր ի վեր հայերն անջնջելի հետք են թողել ռումինական տարածքների վրա, նպաստել այս երկրի ձեւավորմանը եւ զարգացմանը, տվել փայլուն դեմքեր ռումինական կյանքի բոլոր բնագավառներում: այս մասին շատ է գրվել եւ խոսվել: այսօր էլ այս նյութը հանրային հետաքրքրության առարկա է թե հասարակության լայն շերտերի,- բավական է միայն հետեւել մամուլին եւ հայկական

իրադարձությունների ցանկին, - թե գիտական-հետազոտական շրջանակների մոտ. դրա մասին են վկայում ժամանակակից ռումին եւ այլ հեղինակաների հարյուրավոր ուսումնասիրությունները եւ հրատարակությունները: անշուշտ, այս յուրահատուկ մշակութային ժառանգությունը Ռումինիայի պատմության հարուստ եւ հետաքրքիր էջերից է, որ ցույց է տալիս ռումինական ոգու եւ մտքի լայնությունը, ռումին ժողովրդի հանդուրժողականությունը եւ ունակությունը` ներծծելու եւ յուրացնելու այլ մշակույթներ, պահպանելով հանդերձ դրանց ազգային երանգները: Միաժամանակ այս ժառանգությունը մաս է կազմում նաեւ հայ ժողովրդի պատմության եւ մշակույթի, որովհետեւ իրադարձությունների բերումով հայոց պատմությունը հյուսվել է նաեւ իր ազգային տարածքներից դուրս, աշխարհի այլ մասերում, ուր նիկոլաե Յորգայի բնորոշմամբ, ստեղծվել են այլ “հայաստաններ”: ուստի, հայաստանի երրորդ հանրապետության հաստատումից ի վեր, վերջին երկու տասնամյակի ընթացքում, մեր երկու պետությունների միջեւ քայլեր են արվել այդ ժառանգության պահպանման, ուսումնասիրման եւ զարգացման ուղղությամբ: դա հատկապես կարեւոր է այսօրվա եվրոպական կոնտեքստում, մշակույթների երկխոսության, նոր

սերունդների ձեւավորման եւ դաստիարակության առումով, ինչը նպաստում է միմյանց ավելի լավ ճանաչելուն, փոխըմբռնմանը եւ համագործակցության խորացմանը: այդ տարիների ընթացքում ստեղծվել է իրավական լուրջ հիմք. ստորագրվել են ոլորտը կարգավորող միջպետական մի շարք համաձայնագրեր, բավական է հիշատակել միայն 2011թ. սեպտեմբերին բուխարեստում ստորագրված մշակույթի, կրթության եւ գիտության բնագավառում համագործակցության հընգամյա ծրագիրը, որ ամեն անգամ թարմացվում է: համագործակցության համաձայնագրեր են ստորագրվել նաեւ գիտական եւ կրթական հաստատությունների միջեւ, օրինակ, Ռումինիայի եւ հայաստանի գիտությունների ակադեմիաների, բուխարեստի եւ Երեւանի համալսարանների միջեւ, նման մի համաձայնագիր պատրաստվում է ազգային արխիվների միջեւ: Մենք հույս ունենք, որ գիտական եւ կրթական փոխադարձ հետաքրքրություն ներկայացնող այս ծրագրերի մեջ իր ծանրակըշիռ տեղը կունենա հայագիտական ուղղությունը, որը հարուստ ավանդույթներ ունի Ռումինիայում շնորհիվ նիկոլաե Յորգայի խրախուսանքի եւ հատկապես հակոբ Սիրունու տիտանական աշխատանքի: այս աշխատանքները թեեւ հետագայում շարունակվեցին եւ այսօր էլ կան, սակայն կարիք են զգում համակարգման եւ խորացման: հայաստանի կառավարությունը մեծապես կարեւորում է հայագիտության խթանման հարցը եւ պատրաստ է իր կողմից գործադրել անհրաժեշտ ջանքեր: այս մասին խոսվել է թե նախարարական մակարդակով` մշակույթի եւ կրթության նախարարների փոխայցերի ընթացքում, թե ակադեմիական եւ համալսարանական: Գիտական եւ կրթական հաստատություններին, ինչպես նաեւ գիտական

հասարակությանն է մնում որոշել հայագիտության հեռանկարները Ռումինիայում: Կարծում եմ, որ ներկա գիտաժողովը, որը մաս է կազմում ռումինահայ մշակութային ժառանգության ավելի ընդարձակ ծրագրի, կարեւոր հանգրվան է եւ իր լուրջ ներդրումը կունենա այս գործում: այս ծրագրի վրա մենք աշխատում ենք արդեն երեք տարի եւ այդ կապակցությամբ ուզում եմ իմ երախտագիտությունը հայտնել առաջին հերթին Ռումինիայի եւ հայաստանի մշակույթի նախարարություններին եւ անձամբ նախարարներ տիկին հասմիկ Պողոսյանին եւ պարոն դանիել բարբուին: ինքնին հասկանալի է, որ նման ծրագրի շարժիչ ուժն է այդ ժառանգության բուն տերը, կրողն ու շարունակողը` ռումինահայ համայնքը, որի հետ մենք առաջ ենք

գնում ձեռք-ձեռքի: Եվ ես ուզում եմ իմ խոր երախտագիտությունը հայտնել նրանց` ի դեմս Ռումինիայի հայոց թեմի առաջնորդ, Գերաշնորհ Սրբազան հայր Տաթեւ եպիսկոպոսի ու Ռումինիայի հայոց միության նախագահ պարոն վարուժան ոսկանյանի, համերաշխության եւ կատարյալ համագործակցության համար»:

համլետ ԳաՍՊարՅան հայաստանի դեսպան

այսօր բուխարեստում գործում են Ռումինահայոց միության «արարատ» և Ռումինիայի հայոց թեմի «Զամկա» հրատարակչությունները, որոնք երկուսն էլ ի թիվս հայ դասական և ժամանակակից հեղինակների ստեղծագործությունների հրատարակության, տպագրում են նաև հայ և

11-12/2013

9

ռումին գիտնականների թե հայոց պատմությանը և եկեղեցուն նվիրված ուսումնասիրությունները, և թե Ռումինիայի հայ համայնքին ու հայ-ռումինական հարաբերություններին նվիրված գործերը: վստահաբար կարելի է ասել, որ շնորհիվ հայաստանի կառավարության ուշադրության եւ հայ-ռումինական միջպետական համագործակցության, շնորհիվ Ռումինիայի հայոց թեմի, Ռումինիայի հայոց Միության և Ռումինիայում հայաստանի հանրապետության դեսպանատան համատեղ ջանքերի, Ռումինիայում հայագիտությունը կարող է բարձրանալ մի նոր աստիճանի, որին մեծապես նպաստող խթան դարձավ այս գիտաժողովը: Մեծ ընդհանրություն կա Ղրիմի, նոր նախիջևանի, ուկրաինայի, Լեհաստանի, հունգարիայի ու Մոլդովայի հայության և ռումինահայության միջև: նրանք բոլորն իրենց համարում են անեցիների ժառանգները: ահա այս պատճառով այս երկրների հայության կյանքի և սովորությունների մասին եղած տվյալները լրացուցիչ նյութ

10

11-12/2013

են մատակարարում ռումինահայերի կենցաղի ուսումնասիրմանը: այս հանգամանքը քանիցս շեշտվեց գիտաժողովի տարբեր զեկուցումներում: ուստի ելնելով այս ընդհանրությունից և հաշվի առնելով հայ-ռումինական միջավայրի գիտական ներուժը, հասունացել է բուխարեստում արևելյան Եվրոպայի հայկական համայնքների ուսումնասիրման կենտրոն ստեղծելու գաղափարը: վերջինիս գործունեության նպատակը կարող է լինել այս

երկրների հայության, որպես միջնադարյան հայկական անիական ակունքներից սերված մի ամբողջության պատմության, մշակույթի, ազգագրության և բանահյուսության, տեղային խոսվածքի և գրականության համակողմանի ուսումնասիրությունը: ի դեպ, դեսպան Գասպարյանի վկայմամբ, հայկական կողմը նախարարական մակարդակով քանիցս առաջարկել է ռումին գործընկերներին հայկական ուսումնասիրությունների կենտրոն

հիմնել բուխարեստի համալսարանում, ուր արդեն իսկ դասավանդվում է հայոց լեզու եւ քաղաքակրթություն:

բուխարեստ-Երևան

վարդան դԵվրիԿՅան բանասիրական գիտությունների դոկտոր

ԳաՅանԵ ՊոՂոՍՅան Կենսաբանական գիտությունների թեկնածու

11-12/2013

11

Ռումինահայ մշակութային հարուստ ժառանգությունը գիտնականների ուշադրության կենտրոնում

բուԽարԵՍՏ, 29 նոՅԵՄբԵրի, արՄԵնՊրԵՍ:

արվեստագիտության դոկտոր, Երևանի պետական համալսարանի հայ արվեստի պատմության և տեսության ՅունԵՍԿՕ-ի ամբիոնի վարիչ Լևոն Չուգասըզյանը նոյեմբերի 16-28-ին գիտական առաքելությամբ գտնվում էր Ռումինիայում: դրան նախորդել էր հոկտեմբերի 30-31- ին Ռումինահայ մշակութային ժառանգությանը նվիրված բուխարեստի միջազգային գիտաժողովը, որը հայկական կողմից համակարգում էր դոկտոր Չուգասզյանը: Մինչ այդ էլ ամբիոնի մի քանի դասախոսներ 2012թ. աշնանը և

12

11-12/2013

այս տարվա ամռանը գիտարշավներ էին կատարել Ռումինիա, որոնց ընթացքում սկսվել էր բուխարեստի դուդյան թանգարանի հայկական սրբապատկերների, արծաթե իրերի, եկեղեցական հին հանդերձների, ծածկոցների և այլ գործերի ուսումնասիրությունը: Չուգասզյանի այս գիտական այցելությունը նպատակ ուներ խորացնելու ռումինահայ մշակութային ժառանգությանը վերաբերող գիտական համագործակցությունը և ուսումնասիրելու Ռումինիայի այլ հայաբնակ շրջաններում եղած հայ արվեստի գործերը: Լևոն Չուգասզյանն այդ օրերին չորս դասախոսություններով հան-

դես եկավ բուխարեստի մի քանի գիտական և ուսումնական հաստատություններում և տեղի հայոց Մշակույթի տանը: հարավարևելյան Եվրոպական ուսումնասիրությունների ինստիտուտում (Institute for South East European Studies), բուխարեստի համալսարանում, բուխարեստի Գեղարվեստի ակադեմիայիում (National University of Arts) եւ հայոց Մշակույթի տանը Չուգասզյանը դասախոսություններ կարդաց` «Մոնղոլական տիրապետության արտացոլումը հայ արվեստում», «հայերը Ղրիմում և Ռումինիայում և նրանց գեղարվեստական ժառանգությունը»,«հայ-իտալական գեղարվեստական հարաբերությունները»,

«Կիլիկիայի հայոց թագավորության գեղարվեստական գանձերը» թեմաներով: այդ ընթացքում գիտական համագործակցության պայմանավորվածություններ ձեռք բերվեցին հարավարևելյան Եվրոպական ուսումնասիրությունների ինստիտուտի տնօրեն, պրոֆեսոր նիկոլաե-Շերբան Տանաշոկայի (Nicolae-Șerban Tanașoca), բուխարեստի համալսարանի Միջմշակութային և Միջեկեղեցական հա-

րաբերությունների ՅունԵՍԿՕ-ի ամբիոնի ու բաժնի տնօրեն, անվանի աստվածաբան, պրոֆեսոր Մարտին հաուսերի (Martin Hauser) եւ բուխարեստի Գեղարվեստի ակադեմիայի ռեկտոր Կըտըլին բալեսկուի (Cătălin Balescu) հետ: նոյեմբերի 23-ին Լևոն Չուգասզյանը, Երևանի Մաշտոցի Մատենադարանի նախկին աշխատակից, գրքագետ, ներկայումս բուխարեստաբնակ արշալույս Պարոնյանի ուղեկցությամբ մեկնեց

Տրանսիլվանիա` ծանոթանալու Կլուժ-նապոկա (Cluj-Napoca) և Գեռլա (Gherla) քաղաքներում պահվող հայ մշակույթի, մասնավորապես, արվեստի քիչ հայտնի գործերի հետ: հայերի կողմից 1700թ. հիմնված նախկին արմենոպոլիսում` Գեռլայում, ուր նրանց միացան գիտական գործուղմամբ Կլուժ-նապոկայում գտնվող ԵՊհ հայ արվեստի պատմության և տեսության ՅունԵՍԿՕ-ի ամբիոնի երիտասարդ դասախոս Լուսինե Սարգսյանը եւ գեռլացի երիտասարդ հայազգի գիտնական Լասլո բորբելին (László Borbély), որը ներկայումս ուսանում և միաժամանակ գիտական աշխատանք է կատարում Երևանի Մատենադարանում, հայ գիտնականների խումբը ծանոթացավ տեղի հայ կաթոլիկ Սուրբ Երրորդության եկեղեցու հայկական արձանագրությունների, սրբապատկերների, դիմանկարների, ձեռագիր և հնատիպ գրքերի, արծաթե իրերի, եկեղեցական հին հանդերձների, ծածկոցների, փայտե արձանների և այլ գործերի հետ, ուսումնասիրեց դրանց պահպանման վիճակը: Գեռլայի Սուրբ Երրորդության եկեղեցում պահվում է 17-20-րդ

11-12/2013

13

դարերի 424 գիրք, որոնցից 254-ը հնատիպ են: այդտեղ կան նաև որոշ ձեռագիր մատյաններ: վերջիններիս մեծ մասը տեղափոխվել է Կլուժ-նապոկա, որտեղ համալսարանի գրադարանում կա Գեռլայից տարված հայկական 57, իսկ տեղի քաղաքային արխիվում` 157 ձեռագիր մատյան: հայ գիտնականների խումբն այցելել է նաեւ Գեռլայի Սուրբ Սողոմոն եկեղեցի, որը, ըստ արձանագրության, 1723թ. սկսել են կառուցել Սողոմոն և ասվադուր Շիմայանները և ավարտել են 1732թ.-ին: վերջիններիս ներկայացնող որմնանկարը պահպանվել է խորանի կողքի պատին: հայ գիտնականների խումբը լուսանկարեց հայկական արձանագրությունները, ներսում պատերը զարդարող մյուս որմնանըկարները, սրբապատկերները, նաև եղավ հայկական ծխական կենտրոնում, հայոց Միության ակումբում և ծանոթացավ այնտեղ պահվող հայկական յուղաներկ պատկերների, գորգերի, գրքերի հավաքածուների հետ, շրջեց քաղաքի երբեմնի հայաբնակ փողոցներում` լուսանկարելով քանդակներով

14

11-12/2013

զարդարված, նախկինում հայերին պատկանող, գեղեցիկ կամարակապ դարպասներով տները, հայկական կրթական օջախները, բարեգործական և այլ հաստատություների շենքերը: նոյեմբերի 25-ին Լևոն Չուգասզյանը և ա. Պարոնյանը հանդիպեցին Կլուժ-նապոկայի համալսարանի պրոֆեսոր, Տրանսիլվանիայի տարածքում ապրող ժողովուրդների անցյալն ուսումնասիրող պատմաբան Լուչիան նաստասը-Կովաչին (Lucian Nastasă-Kovács), որը զեկուցումով հանդես էր եկել հայ-ռումինական միջազգային գիտաժողովին եւ հայտնել էր իրենց համալսարանում հայռումինական գիտաժողով կազմակերպելու ցանկության և հայագիտական ուսումնասիրություների կենտրոն հիմնելու մտադրության մասին: նրանց միացած Կլուժ-նապոկայի համալսարանի պատմության ու փիլիսոփայության ֆակուլտետի դեկան, դոկտոր Օվիդիու Գիտտան (Ovidiu Ghitta) հաստատեց, որ ճիշտ նույն օրը համալսարանի ղեկավարությունը ժողովի ժամանակ հավանություն է տվել հայագիտական կենտրոն

հիմնադրելու գաղափարին: նույն մտքին էր նաև Կլուժ-նապոկայի համալսարանի պրոֆեսոր, պատմաբան Ջուդիտ Պալին (Judit Pál), որը նույնպես հայ-ռումինական միջազգային գիտաժողովի զեկուցողներից էր եւ այդ ուղղությամբ առաջ քաշեց մի շարք գործնական առանցքային հարցեր: Գիտախումբը հանդիպեց նաեւ Կլուժ-նապոկայի մասնաճյուղի գրադարանի աշխատակից, երիտասարդ արվեստաբան դոկտոր անկա Էլիզաբետա Տատայի (Anca Elisabeta Tatay) հետ, որը հունգարահայ հեղինակ Զաքարիա Գաբրուսի (Zacharias Gabrus) հայկական զինանշանների մասին աշխատության վերաբերյալ զեկուցումովհանդես էր եկել Լեհաստանի Զամոստյե (Zamość) քաղաքում 2010թ. տեղի ունեցած հայկական գաղթօջախների արվեստին նվիրված գիտաժողովի ժամանակ: այնուհետեւ Լևոն Չուգասզյանը և ա.Պարոնյանը հանդիպեցին ճարտարապետ վիրջիլ Պոպին (Virgil Pop), որը վերջերս առանձին գիրք է հրատարակել Գեռլայի քաղաքաշինական հարցերի վերաբերյալ:

նոյեմբերի 26-ին Լևոն Չուգասզյանը և ա. Պարոնյանն այցելեցին Կլուժ-նապոկա ազգային արխիվի գրադարան, որտեղ պահվում են Ռումինահայ մշակութային հարուստ ժառանգությունը, հայկական ձեռագիր մատյաններ եւ վավերագրեր: հայ գիտնականն ուսումնասիրեց Կիպրոսում` Ֆամագուստայում (Famagusta) 1310-1312թթ. կիլիկյան թագավորների մորաքույր ալիծի պատվերով նշանավոր գրիչ Ստեփաննոս Գույներերիցանցի ընդօրինակած և մեծանուն մանրանկարիչ Սարգիս Պիծակի զարդարած Ժողովածուն, 14-րդ դարի սկզբին Սարգիս Պիծակի ծաղկած ավետարանը, որը Ռումինիա բերվելուց հետո Սուչավայում ավարտել է ավետիք սարկավագը,

Ղրիմի Սուրխաթ քաղաքում 1346թ. Կիրակոս սարկավագի ձևավորած ավետարանը: Ցանկի մեջ էր նաեւ 1306թ. Տարոնում հովսեփ քահանայի պատվերով հովհաննես գրչի ընդօրինակած ավետարանը, որը հնարավոր չեղավ տեսնել: իր հերթին, ա.Պարոնյանը հնարավորություն ունեցավ քննելու այդտեղ պահվող, Եվրոպայի զանազան հայկական և ոչ հայկական տպարաններում ստեղծված հայկական մի շարք հնատիպ գրքեր և առանձին ուղղումներ անելու դրանց վերաբերող ցուցակում: Լևոն Չուգասզյանը և ա. Պարոնյանն այցելեցին նաեւ Կլուժնապոկայի ազգագրության թանգարան, որտեղ պահվում են հայկական որոշ ցուցանմուշներ

և հանդիպում ունեցան նրա տնօրեն Թուդոր Սալաջեանի հետ (Tudor Sălăgean), շրջեցին թանգարանի սրահներում և ծանոթացան մշտական ու ժամանակավոր ցուցահանդեսներին: Տրանսիլվանիա կատարած այցի ընթացքում մշտապես հայ գիտնականների կողքին էին Տրանսիլվանիայի հայոց Միության նախագահ Յոան Էստեգարը (Ioan Esztegar), Կլուժ-նապոկայի մասնաճյուղի նախագահ, պրոֆեսոր վարդուկա ազատուհի Խորենյանը (Azaduhi Varduca-Horenian), փոխնախագահ Միրչա Թիվադարը (Mircea Tivadar) և այլք: Լևոն Չուգասզյանը հարցազրույց է տվել նաեւ տեղական հեռուստատեսությանը:

11-12/2013

15

Ռումինիայում հհ դեսպանությունում կայացել է պարգեւատրման արարողություն

բուԽարԵՍՏ, 21 նոՅԵՄբԵրի, արՄԵնՊրԵՍ:

Ռումինիայում հհ դեսպանությունում նոյեմբերի 21-ին տեղի ունեցավ հայոց լեզվի ուսուցման բնագավառում աչքի ընկնող գործիչների պարգևատրման արարողություն: Կրթության և գիտության ոլորտում ունեցած ավանդի և հայապահպան գործունեության համար հայաստանի կրթության և գիտության նախարարության պատվոգրերով պարգևատրվեցին հայերենը որպես օտար լեզու դասավանդման «Կռունկ հայաստանի» քառահատոր դասագրքի հեղինակ, բուխարեստի համալսարանում հայոց լեզվի դասախոս, մանկավարժական գիտությունների դոկտոր աիդա Մարկոսյանը եւ ռումինահայերի համար արևմտահայերենի դասագրքի հեղինակ, բուխարեստի հայկական կիրակ-

16

11-12/2013

նօրյա դպրոցի վաստակաշատ մանկավարժ, պրոֆեսոր ուլնիա բլընարու Մականյանը: Մատաղ սերնդի հայապահպան դաստիարակության, կրթության գործում ունեցած ավանդի համար հհ ԿԳն շնորհակալագրերով խրախուսվեցին բուխարեստի հայկական կիրակնօրյա դպրոցի արևելահայերենի և արևմըտահայերենի ուսուցիչներ արշալույս Պարոնյանը և նարինե բոգդան Քըուշը: իմ հայաստան համահայկական փառատոնին մասնակցելու համար Սփյուռքի նախարարության հավաստագիր հանձնվեց բելա Մարտիկյանի ղեկավարած բուխարեստի վարդավառ պարախմբին: Պարգևատրման պաշտոնական արարողությանը ներկա էին Ռումինիայի հայոց միության գլխավոր քարտուղար Պերճ Մարգարյանը, ՌհՄ փոխնախագահ

Սիրուն Թերզյանը, ԵՊհ հայ արվեստիպատմությանՅունԷՍԿՕ-ի ամբիոնի վարիչ դոկտոր Լեւոն Չուգասզյանը, համայնքի անդամներ: Ռումինիայում հհ դեսպան համլետ Գասպարյանը հհ կառավարության անունից երախտիքի խոսքեր հղեց սփյուռքում հայապահպանության գործում մեծ ավանդ ունեցող հայոց լեզվի ուսուցիչներին, որոնց ուսերին է դրված սփյուռքի երիտասարդությանը հայ դաստիարակելու պատասխանատու գործը: Գնահատանքի խոսքերով եւ հայոց լեզուն ամենայն կերպով պահպանելու ուղերձով հանդես եկան նաեւ ՌհՄ գլխավոր քարտուղար Պերճ Մարգարյանը եւ դոկտոր Լեւոն Չուգասզյանը:

վարուժան ոսկանյանի «Շշուկների մատյան» վեպի գերմաներեն հրատարակությունը մեծ արձագանք է գտել

բուԽարԵՍՏ, 8 նոՅԵՄբԵրի, արՄԵնՊրԵՍ: Ռումինահայ գրող վարուժան ոսկանյանի «Շշուկների մատյան» վեպի գերմաներեն հրատարակությունից ընդամենը երկու ամիս հետո ավստրիայի, Գերմանիայի եւ Շվեյցարիայի գրական մամուլում հայտնվել են բարձր գովասանքի խոսքերով լայնածավալ նյութեր: ինչպես հաղորդում է «արմենպրես»-ը, Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) պարբերականը հետևալ կերպ է արձագանքել վեպի գերմաներեն հրատարակությանը. «հրաշալի վեպ, որը համոզիչ է ոչ միայն գրական տեսանկյունից, այլ նաեւ որպես հիշողություններիփաստաթուղթ»,-գրում է պարբերականը: «Գրող, թարգմանիչ եւ հանրահայտ Literaturhaus Berlin-ի տնօրեն Էռնեստ վիքների կողմից «հրաշալի ու անթերի» թարգմանված «Շշուկների մատյան»-ն «իսկապես այս դարի գրքերից մեկն է», նշում է FAZ-ում տպագրված նյութի հեղինակը` Սաբին բերկինգը, ով համոզված է, որ ոսկանյանի վեպը «ներկայացնում է ոչ միայն սարսափելի տառապանքների վկայություն,այլ նաեւ այս ժողովրդի դիմակայելու ուժը, եւ կարող է Ֆրանց

վերֆելի «Մուսա լեռան 40 օրը» վեպի կողքին մտնել համաշխարհային գրականության պատմության մեջ»: վարուժան ոսկանյան հակասական քաղաքական գործչի որակը հայտնի է գերմանացի հոդվածագիրներին, որոնք, սակայն, հպանցիկ եւ չեզոք են անդրադառնում այդ փաստին, չնայած ավստրիական եւ գերմանական մամուլն, ընդհանուր առմամբ, ավելի զգայուն է գրողների կենսագրական մանրամասներին, քան մյուս երկրներինը: այս առումով, հատկապես ուշագըրավ է SüddeutscheZeitung-ում հայտնված գրախոսությունը` ստորագրված ավստրիացի ամենահեղինակավորգրողներից եւ խմբագիրներից մեկի` Կարլ Մարկուս Գաուսի կողմից: «ոսկանյանը ներկայացնում է քաղաքական գործչի մի հազվագյուտ դեպք, ում վրա պտտվում են հարցական նշաններ, սակայն ով անհերքելիորեն կարեւոր գրող է: նա այնպիսի պոպուլիստական քաղաքական գործիչ չէ, ով ուզում է հաջողության հասնել նաեւ որպես հեղինակ, այլ իրական գրող, բացառիկ պատմող, ով իր «Շշուկների մատյան»-ում պատմում է մի ժողովըրդի ասք, որ հալածվել է բազմաթիվ սերունդներ, մինչ մեր օրերը»:

իսկ Շվեյցարիայի ամենամեծ գերմանալեզու պարբերականը` NeueZurcherZeitung-ը ավելացնում է. «վարուժան ոսկանյանը մեծ պատմող է, ով ստեղծում է հիշարժան կերպարներ` 20-րդ դարի ողբերգական ընթացքի արտակարգ տեսարաններով»: «Շշուկների մատյանը» անցած սեպտեմբերին ներկայացվել էր նաեւԳյոթեբորգի գրքի տոնավաճառում,որին ներկա էր նաեւ հեղինակը: ոսկանյանն իր գյոթեբորգյան այցի շրջանակներում, սեպտեմբերի 28-ին, շվեդական Պենակումբի նախագահ եւ գրող Օլա Լարսմոյի հետ խոսել էր հայոց ճակատագրի, հայաստանի մոռացված կորուստների եւ վերապրածների մասին, եւ թե ինչպես վերջիններիս հաջողվեց իրենց նախնիների սովորույթներն իրենց հետ բերել օտար երկրներ: Սեպտեմբերի 29-ին վարուժան ոսկանյանի եւ շվեդ խմբագիր Եմար նիլսոնի մասնակցությամբ տեղի էր ունեցել «ի՞նչ ես արդյոք ինձ շշնջում» խորագրով երկխոսություն: «Գրական քննադատների բարձր գնահատանքին արժանացած այս վեպը հավաքել է հայերի պատմություններն աշխարհի բոլոր ծայրերից` սկսած հենց հեղինակի ընտանիքից, որը ճակատագրի բերումով հայտնվել էր Ռումինիայի արեւելքում` մեկ այլ տոտալիտար ռեժիմի ճիրաններում, վերջացրած հայերով, ովքեր գաղթեցին հարավային ամերիկա կամ, հավատալով խորհրդային քարոզչությանը, հասան հայաստանի Խորհըրդային հանրապետություն»,- գրում է մի պարբերական: Մոտ ժամանակներս նախատեսվում է վեպի շվեդերեն հրատարակությունը:

11-12/2013

17

աԶԳանՊաՍՏ ԳորԾունԵուԹՅան վԵՑ ՏաՍնաՄՅաԿ հինգշաբթի, դեկտեմբեր 19-ին, Պուքրեշի «Տուտյան» գրադարանի սրահին մեջ տեղի ունեցավ մեր արժանապատիվ հայրենակից՝ տիկին Մատլեն Գարագաշյանի լրագրական գործունեության 60 ամյակին նվիրված միջոցառում, որ համընկավ անոր ծննդյան օրվա հետ: նույն առիթով տեղի ունեցավ նաև տիկին Գարագաշյանի հեղինակած «հայերու հետ, հայերու մասին» աշխատության հինգերորդ հատորի շնորհանդեսը: ներկաները՝ մշակույթի մարդիկ, բժշկական բնագավառի անձնավորություններ (երկար տարիներ տիկին Գարագաշյան մշակութային հոդվածներ գրած է Viața medicală – «բժշկական կյանք» – շաբաթաթերթինհամար), հայաստանի մեջ Ռումանիո նախկին դեսպան տի-

18

11-12/2013

կին Քրինա Փրունարիուն, ռումանահայ համայնքի ներկայացուցիչներ մասնակցեցան հանդիսության` իրենց բարեմաղթանքները տիկին Գարագաշյանին փոխանցելու ցանկությամբ: Ստորև կներկայացնենք քաղվածքներ հնչած գլխավոր ելույթներեն:

Ռումանիո հայոց Միության նախագահ և Ռումանիո Գրողներու Միության փոխնախագահ վարուժան ոսկանյան. հայերը, որպես ազգ, մինչև այսօր դիմացան պատմության բոլոր հարվածներուն շնորհիվ գիրքի: ատոր համար մեր ժողովուրդը իր երախտագիտությունը կհայտնե պողպատի հիշողութենեն հզոր դրսևորվող թուղթի հիշողությանհանդեպ: Մենք միշտ մեծարեցինքգիրքի մեր առաջատար սպա-

սավորներուն: այսօր մենք կպատվենք հավասարապես ռումեն ու հայ մշակույթին պատկանող անձնավորություն մը՝ լրագրող Մատլեն Գարագաշյանը: վաթսուն տարվա իր գործունեության ընթացքին, Մատլեն Գարագաշյան եղած է լրագրական խստապահանջության և պարտաճանաչության օրինակ մը: անոր բոլոր հոդվածները կրնան ծառայիլ որպես արժանահավատ՝ անսխալ աղբյուր: այդ խստապահանջությանը ուղեկցեց նաև դատողության արտասովոր խորաթափանցությունը: Մատլեն Գարագաշյան միշտ բարձր պահած է լրագրական չափանիշները: ուրախ եմ, որ իր երկարատև գործունեության ընթացքին, տիկին Գարագաշյան կազմեց մեր համայնքեն ներս տեղի ունեցած մշակութային իրադարձություններու ժամանակագրություն մը՝ մամուլի է-

ջերուն մեջ լույս տեսած կամ ձայնասփյուռի ալիքներով հնչած հաղորդումներու միջոցով: Տիկին Գարագաշյան ոչ միայն լրագրող է, այլ նաև հայտնի թարգմանիչ ու գրող: ան թարգմանություններ կատարած է ֆրասերենեն ու հայերենեն ռումաներեն: Տիկին Գարագաշյան նաև Ռումանիո և հայաստանի Գրողներու Միություններու անդամ է: ուրախ եմ, որ Ռումանիո հայոց Միության արարատ հրատարակչությունը տիկինԳարագաշյանի համար դարձած է հարազատ հրատարակչություն մը: Մենք բոլորս երախտապարտ ենք տիկին Մատլեն Գարագաշյանին՝ հայանըպաստ իր մեծ աշխատանքին համար: Տ. Տաթև եպիսկոպոս հակոբյան. այսօր իրապես մեզի համար մշակութային հարուստ օր մըն է, որովհետև այսօր մենք կնշենք ռումանահայ գաղութի մշակույթի սյուներեն մեկուն օրը և տարեդարձը: հինգերորդ դարուն, երբ Մեսրոպ Մաշտոց ստեղծեց հայոց այբուբենը, իր աշակերտները անմիջապես սկսան թարգմանու-

թյուններ կատարել՝ թարգմանեցին հունական և լատինական հսկայական գրականություն: Երբ արևելքը՝ նույն լատին ժողովուրդները և հույները կորսնցուցին այդ գիրքերը ու ստիպվեցան դարեր հետո թարգմանել հայերենեն հունարեն կամ հայերենեն լատիներեն, որովհետև Մեսրոպ Մաշտոցի աշակերտները հասցուցած էին բոլոր աստվածաբանական և պատմական նյութերը թարգմանել հայերեն: Թարգմանական այս աշխատանքները կշարունակվին, որովհետև ավանդություն եղավ այն, որ հայ ժողովուրդը սորվեցավ մշտապես թարգմանել օտար լեզուները նախ ծանոթանալու համար, և հակառակը՝ ծանոթացնելու մեր մշակույթը ուրիշներուն՝ ուրիշ ազգերուն: Եվ այս ավանդույթը շարունակվեցավ Ռումանիո մեջ, որտեղ տիկին Մատլեն Գարագաշյան, հետևելով իր նախնիներուն, նույնպես թարգմանական աշխատանքի լծվեցավ: Տիկին Մատլեն Գարագաշյան եղավ մշակութային կամուրջը Ռումանիո և հայաստանի միջև: Մատլեն Գարագաշյանի թարգմանու-

թյուններու շնորհիվ է, որ ռումանական հասարակությունը ճանչցավ հայաստանյան գործիչներու կյանքն ու գործունեությունը: ան ռումանահայ գաղութի պատմությունը ներկայացուց ռումեն հասարակությանը, քանի որ շատ կարևոր է, որ ռումեն հասարակությունը տեղյակ ըլլա այս երկրին մեջ ապրող հայերու պատմությանը: Տիկին Մատլեն Գարագաշյան ինծի համար հերոս մըն է: ամեն մարդ հերոսություն կընե պատերազմին մեջ, բայց ինքը ապրող հերոս մըն է, որ կըրցավ իր ամբողջ կյանքը նվիրել հայ մշակույթին: Ընտանիք չըստեղծեց, որովհետև իրեն համար գիրքերը եղան իր ընտանիքի անդամներ: ամեն ազգ պետք ունի այսպիսի անձնավորություններու, որպեսզի մշակույթը ավելի բարձր մակարդակի վրա դրվի և մեր գաղութի մշակույթը բարձր մակարդակի վրա դրվեցավ շնորհիվՄատլեն Գարագաշյանի: Մատլեն Գարագաշյան բաց ճակատով կրնա այսօր Ռումանիո մեջ՝ հայ հասարակության և ռումեն հասարակության առջև ըսելու, որ

11-12/2013

19

«ես բան մը ձգած եմ այս երկրին մեջ»: ուրեմն, մեր թեմին կողմե կուզենք շնորհավորել տիկին Մատլեն Գարագաշյանը և իրեն հանձնել մեր թեմի մետալը: Կմաղթենք իրեն հաջողություն, առողջություն և երկար տարիներ: Ձեր սիրտը շատ երիտասարդ է և դեռ շատ երկար տարիներ պետք է մեր հետ ըլլաք և շատ մեծ գործեր դեռ պիտի շարունակեք: Մենք ուրախ ու հպարտ ենք ձեզնով:

հհ հյուպատոս արսեն Միքայելյան. նախ և առաջ թույլ տվեք երկու խոսք ասել այս միջոցառման մասին: այսօր մենք ներկա ենք եզակի երևույթի. աշխատանքային գործունեության վաթսուն ամյակ: Մահկանացուներից շատերը եթե երկու կյանք ապրեն, ապա չեն հասցնի վաթսուն տարի աշխատել: Սա տասնապատիկ արժանավոր է, երբ այդ աշխատանքը հայապահպանության ոլորտում է: Մատլեն Գարագաշյանի գործունեությունը հայապահպանության և թարգմանության ոլորտում անգնահատելի է: հայաստանում քաջատեղյակ են և միշտ ուշադրության կենտրոնում են պահել այս հանգամանքը: Տիկին Գարագաշյան մասնակցել է հայագիտության առաջին համաժողովին և Օտարագիր հայ գրողների համաժողովներին: հայաստանի հանրապետությունը պարգևատրել է տիկին Գարագաշյանին Մշակույթի նախարարության պատվոգրով և Սփյուռքի նախարարության ամենաբարձր պարգևով՝ «վիլիամ Սարոյան» մեդալով: այսօրվա կապակցությամբ ևս հայաստանի Սփյուռքի նախարարը շնորհավորական ուղերձ է հղել և թույլ տվեք ինձ ընթերցել այդ ուղերձը. «հարգելի տիկին Գարագաշյան, հհ Սփյուռքի նախարարության ողջ անձնակազմի և անձամբ իմ անունից շնորհավորում եմ ձեր լրագրողական գործունեության 60 ամյակի և «հայերի հետ, հայերի մասին» պատմագրական շարքի հինգերորդ հատորի շնորհանդեսի կազմակերպման առիթով: անչափ բարձր ենք գնահատում ձեր ներդրումը Ռումինիայի հայ համայնքում և այն հայրենանվեր գործը, որ կատարել և շարունակում եք կատարել: Ձեր հարուստ կենսագրությունը վաղուց ձուլվել է ռումինահայ համայնքի տարեգրության մեջ և ձեր ներդրումը ըստ արժանվույն գնահատվել է թե՛ ռումինահայ համայնքի, թե՛ ձեզ ճանաչող և շրջապատող բոլոր անձանց կողմից: Ձեր հայապահպան ու հայրենանվեր գործը աննկատ չի մնացել նաև Սփյուռքի մյուս համայնքներում: ապրելով և աշխատելով Ռումինիայում, երբեք չեք մոռացել հայ լինելու մասին և ձեր ողջ ներուժը, եռանդն ու կարողությունը ներդրել եք հայապահպանության գործին: հատկանշական են ձեր կողմից ռումիներեն թարգմանված աբու-լալա-մահարի, Քաոս ստեղծագործությունները, ինչպես նաև Երջանկա-

20

11-12/2013

հիշատակ վազգեն ա ամենայն հայոց Կաթողիկոսի, ազնավուրի և այլ մեծերի մասին մենագրությունները: դրանով Ռումինիայի հասարակությանն եք ներկայացրել հայազգի մեծերին և նրանց ստեղծագործությունները, դրանով իսկ աջակցելով հայ մշակույթի տարածման և զարգացման վեհ նպատակների իրագործմանը: Թույլ տվեք ևս մեկ անգամ շնորհավորել ձեզ և մաղթել քաջառողջություն, երջանկություն և նորանոր հաջողություններ ձեր բոլոր նախաձեռնություններում: հարգանքով և լավագույն մաղթանքներով՝ հրանուշ հակոբյան:» այնուհետև տիկին Գարագաշյանը շնորհակալություն հայտնեց բոլոր ներկաներուն և մասնավորաբար ըսավ. «Եղած են ոչ միայն իմ, այլ նաև հայ համայնքի ազգային ինքնության պահպանման գործին նվիրված վեց տասնամյակներ: այս միջոցառումը կնվիրեմ իմ ծնողներուս հիշատակին, ինչպես նաև քրոջս անսահման սիրույն»: Տիկին Գարագաշյան, իր խոսքին մեջ շեշտեց նաև, թե այսօր շատ կարևոր խնդիր մըն է`երիտասարդ սերունդի օգնությամբ հայ գիր գրականությանը, պատմությանը և մամուլին նվիրված անձնավորություններ պատրաստելը: վերջավորության, Ռումանիո հայոց Միության կողմե, պարոն վարուժան ոսկանյան հարգարժան տիկին Մատլեն Գարագաշյանին հանձնեց Գերազանցության վկայագիր:

նոր Կյանք

DEC -

2013

NOV

PUBLICA ÞIE BILINGVÃ A UNIUNII ARMENILOR DIN ROMÂNIA

Conferința științifică internațională dedicată Patrimoniului Cultural Româno-Armean. Începutul unui nou drum pentru cercetările din domeniul armenologiei În Aula Ministerului Culturii din România s-au deschis miercuri 30 octombrie, lucrările Conferinţei Internaţionale privind Patrimoniul Cultural Comun Româno-Armean.

Conferinţa este organizată de către Ministerul Culturii în parteneriat cu Ministerul Culturii din Republica Armenia, Ambasada Republicii Armenia din România, Academia Română, și Uniunea Armenilor din România și Arhiepiscopia Bisericii Armene din România.

„Arhitectura medievală a Armeniei și a țărilor balcanice“ – încă o contribuţie armenească la patrimoniul cultural Supunem cititorilor noştri un volum într-adevăr remarcabil care a văzut de curînd tiparul la editura Uniunii Armenilor din România, Ararat.

Ne referim aici la cartea renumitului arhitect dr. Arşavir Toramanian Arhitectura Medievală a Armeniei şi a Ţărilor Balcanice. Cititorilor noştri trecuţi de prima tinereţe numele dr. Toramanian nu le este necunoscut aşa cum nu este un necunoscut nici în mediile academice. Arhitect, doctor în arhitectură, istoric, autor a nenumărate articole şi lucrări ştiinţifice, Arşavir Toramanian este totuşi un romanahay get beget. Născut la Bucureşti în 1927 a avut o viaţă demnă de un român.

A trecut un sfert de secol de la cutremurul devastator din Armenia Acest cutremur cu magnitudinea de 6,9 pe scara Richter ce a avut loc la 7 decembrie 1988 producînd circa 25.000 de victime. Epicentrul, s-a situat la aproximativ 40 de kilometri nord-vest de oraşul armean Leninakan (astăzi Spitak). Din nefericire, s-a produs la ora 11.41 dimineaţa, cînd toate fabricile şi şcolile erau pline. Cutremurul a durat mai puţin de un minut, iar patru minute mai tîrziu a urmat altul, cu magnitudinea de 5,8. A fost cea mai cumplită catastrofă de acest gen după cutremurul din 1976 din Tangshan, China, care a avut o magnitudine de 7,8 pe scara Richter şi care a ucis 655 000 de oameni.

11-12/2013

21

La sfîrșit de an

(bilanț al activităților U.A.R. în anul 2013)

Suntem, iată, din nou la ora bilanțurilor. Pentru a înțelege, însă, pe deplin, șirul realizărilor din anul care se încheie, se cuvine să facem o scurtă referire la activitatea Uniunii Armenilor din România, organizație aproape centenară și care a renăscut în 1990, după patru decenii și jumătate de comunism.

Uniunea Armenilor din România s-a reînființat din dorința unanimă a membrilor comunității armene de a fi reprezentată de o singură organizație laică, avînd ca scop, în strînsă colaborare cu Biserica Apostolică Armeană, reprezentarea, în viața socială, culturală și politică a României, a intereselor cetățenilor români de etnie armeană.

Putem spune acum, după aproape un sfert de veac, că, în condițiile concrete ale României, Uniunea Armeană a reușit să ofere un model de acțiune civică și politică. Putem spune, astfel, că, socotind necesitățile comunitare recunoscute și susținute de stat, comunitatea armeană din România se bucură de drepturi mai mari, statuate prin lege, decît oricare altă comunitate a diasporei armene. Uniunea Armenilor din România este ordonator bugetar, an de an, prin intermediul Guvernului, Uniunii i se alocă fonduri pentru derularea activităților sale. Cele două ziare aermenești, Ararat și Nor Ghiank, sunt finanțate, în mare parte, de către stat.

Tot statul este cel care finanțează publicarea, prin intermediul Editurii Ararat, a unor cărți cu și despre armeni (numărul lor se apropie de două sute). Școlile noastre săptămînale sunt incluse în

22

11-12/2013

rețeaua școlară oficială, iar profesorii de limbă armeană sunt salarizați de către Ministerul Educației Naționale, minister care a asigurat, prin cheltuiala sa, și tipărirea manualelor pentru învățarea limbii armene. Preoții sunt parțial salarizați de către Secretariatul de Stat pentru Culte, iar Întîistătătorul Bisericii Armene are rang diplomatic, comparabil cu cel al unui secretar de stat. Bugetul statului a finanțat restaurarea unui important număr de biserici și mănăstiri armenești și, de asemenea, acțiuni religioase și culturale de rezonanță internațională. Legea electorală permite, cu anumite facilități, reprezentarea parlamentară a UAR, oportunitate pe care nu o mai regăsim nicăieri în lume. În cadrul numeroaselor contacte pe care Uniunea Armenilor din România le are cu organizațiile armenești din întreaga lume, acest mod de organizare comunitară, bazat pe colaborarea strînsă dintre Biserica armeană și o unică organizație laică devine un reper demn de luat în seamă. Iar, la rîndul ei, Uniunea Armenilor din România, a dezvoltat, cu deosebire în ultimii ani, o formă de descentralizare ce a permis inițierea unor proiecte locale. Iată, așadar, premisele favorabile care au permis, în anul 2013, derularea unui șir numeros de acțiuni.

Varujan Vosganian Președinte al Uniunii Armenilor din România Senator în Parlamentul Românie

Activități principale ale Uniunii Armenilor din România în anul 2013 Festivalul Strada Armenească Zilele culturii armene la Muzeul Satului din București – cu sprijinul Muzeului Național al Satului Dimitrie Gusti Meșteșugurile armenilor din Transilvania – Cluj –, cu sprijinul Muzeului Etnografic al Transilvaniei Activități în filiale (selecție)

Bacău Lansare carte Cu și despre Armeni, vol. V de Madeleine Karacașian Primul Teambuilding armenesc Valori culturale interetnice cu participarea deputatului Varujan Pambuccian Poezie și muzică armenească Întîlnire cu copiii din comunitate (curs de desen, prezentare basme armenești) Comemorarea genocidului Străduța Armenească inaugurată la Bacău (cțiune pentru educarea copiilor)

Constanța Expo dedicată armenilor din Constanța la Biblioteca județeană Cafea Avedis la Malul Mării întîlnire cu Gheorghe Florescu Zilele Culturii Armene la Constanța Armenii sportul minții – Concurs de Șah Seară culturală dedicată lui H.Dj. Siruni Comemorarea scriitorului și jurnalistului Simion Tavitian Lansare de carte Critice și lirice de Arșalui Gurău Aniversarea Primei Republici În așteptarea iepurașului (dedicat copiilor, momente artistice, vopsit ouă) Comemorarea genocidului A venit primăvara (de 1 martie)

Cluj/Gherla/Dumbrăveni Zilele culturii armene Comemorarea genocidului Sărbătoarea Sfîntului Grigore Luminătorul la Gherla Zilele Orașului Dumbrăveni (în colaborare cu Primăria) Zilele armene la Dumbrăveni

Iași Seara valorilor armenești Premiu special al UAR prof. univ. dr. ing.

Ion Balasanian Zilele Culturii Armene Prezentarea revistei armenești Siamanto (nr.2) realizată de un grup de tineri armen din Iași Comemorarea genocidului

Botoșani/Suceava Sărbătoarea Zilei Independenței Editarea Albumului dedicat Bisericii Sf. Simion din Suceava (500 de ani de la tîrnosire) Comemorarea genocidului

Pitești Concert de jazz cu frații Dedeian 160 de ani de la Tîrnosirea Bisericii Armene Surp Hovhannes din localitate Comemorarea Genocidului

Alte activități Sărbătorirea, în colaborare cu Arhiepiscopia Armeană din România, a ziaristei Madeleine Karacașian cu ocazia împlinirii a 60 de ani de activitate jurnalistică U.A.R. a finanțat Tabăra de vară de la Suceava Co-partener cu Ministerul Culturii din România și Armenia la simpozionul internațional dedicat patrimoniului cultural româno-armean Finanțarea deplasării în Armenia a unui grup de tineri în cadrul programului ARI TUN Participare la Tîrgurile de Carte Gaudeamus și Amplus Participare la manifestări culturale interetnice cu Ansamblu de Dansuri Vartavar Editarea, în acest an, de către Editura Ararat a cca. 20 de titluri de carte

Revistele Ararat și Nor Ghiank apar în ediții tipărite și pe net. Editarea, lunar, a unor suplimente culturale sub sigla revistei Ararat.

Uniunea Armenilor din România a sprijinit financiar participarea credincioșilor armeni la Hramurile organizate de Arhiepiscopia Armeană din România la București, Constanța, Tulcea, Galați, Iași, Suceava, Tîrgu Ocna, Pitești precum și la Sărbătorile armeano-catolice de la Gherla și Dumbrăveni.

Activitate externă Participarea președintelui UAR, Varujan Vosganian la Seminarul UGAB- EUROPA la Varșovia Participarea unei delegații de oameni de afaceri din România la cea de-a IV-a sesiune a Comisiei mixte interguvernamentale româno-armene de colaborare economică Participarea domnului Varujan Vosganian, în calitate de ministru al economiei la lucrările Congresului mondial al Camerelor de Comerţ şi Industrie Armene de la Marsilia Vizita în Liban a senatorului Varujan Vosganian, în calitate de ministru al economiei prilej cu care s-a întîlnit cu Catolicosul Aram I

Activitatea Centrului Cultural Armean din București Întîlniri cu prof. Levon Chookaszian Lansarea primului Manual de Limba Armeană de prof. Ulnia Blănaru Maganian Întîlnire cu prof. Univ. Dr. Claude Mutafian Dezbatere cu ocazia Zilei de 24 Aprilie Seară cu vînători, invitat Alexandru Alaci și dr. Eugen Negrici Muzică și Cuvînt cu Mihaela Vosganian și Grigore Leșe Cultura armenilor văzută de lector univ. Dr. Vlad Bedros O seară cu ȘAHUL, evocare Ion Șahighian O seară cu Varujan Cozighian Cine suntem întîlnire cu Cristina Popa din Karabagh Despre armenii din Turcia prezentare de Hasmig Danielian

(Serile au fost coordonate de scriitorul Bedros Horasangian, organizator Mihai Stepan Cazazian)

Distincții Cea de-a treia Adunare Generală a Rețelei Camerelor de Comerţ Armene organizată de Camera de Comerţ franco-armeană (CCIFA) la Marsilia în perioada 19 – 21 iunie 2013, a conferit Ministrului român al Economiei, Varujan Vosganian, cea mai înaltă distincţie acordată unei personalităţi distinse, de origine armeană, pentru excelenţă în modelarea peisajul economic global şi promovarea comerţului şi investiţiilor.

Pentru aportul adus la păstrarea identității armenești și educarea tinerei generații, Ministerul Educației și Științei din Armenia a transmis note de mulțumire și a acordat diploma profesoarelor de limbă armeană și occidentală de la școala armeană din București, Ulnia Blănaru Maganian, Arșaluis Paronian și Narine Bogdan Căuș.

Pentru participarea la festivalul panarmean Im Hayastan, din partea Ministerului Diasporei a fost acordată o diplomă ansamblului de dansuri Vartavar din București condus de Bella Mardichian.

11-12/2013

23

„Cartea şoaptelor“ a făcut un tur prin Bulgaria: lansarea cărţii în limba bulgară la Sofia, Plovdiv, Varna şi Ruse

În zilele de 6-8 decembrie preşedintele UAR, autor al „Cărţii şoaptelor“ Varujan Vosganian a fost în Bulgaria invitat de preşedintele UGAB-Plovdiv, Ruben Chavushian. În 4 oraşe ale ţării a avut loc lansarea cărţii în limba bulgară, după care s-au desfăşurat întîlniri cu comunităţii armene din oraşele respective. Pe parcursul evenimentelor dedicate lansării V. Vosganian a fost însoţit de Ambasadorul Extraordinar şi Plenipotenţiar al Republicii Armenia în România, dl. Hamlet Gasparyan, şi traducătoarea cărţii în limba bulgară, Vanina Bojikova. La întîlniri solemne au fost invitaţi şi preoţii bisericilor armene din oraşelor respective.

Prima lansare a avut loc în sala Academiei ştiinţifice din Sofia, care a fost organizată de UGAB-Sofia (preşedintele este Sonia Avakian-Bedrossian). În discursul său dl. H. Gasparyan şi-a amintit de momentele în care a redactat traducerea cărţii în limba armeană, în colaborare cu dl. V. Vosganian. Cu această ocazie autorul a afirmat că la traducerea cărţii în limba armeană au lucrat mulţi oameni ( pornind de la traducerea domnul Sergiu Selian),

24

11-12/2013

printre care şi el, de aceea consideră că această carte are două originale – cea română şi cea armeană. Întîlnirile cu membrii comunităţii armene s-au desfăşurat într-o atmosferă frumoasă atît în Sofia, cît şi în celelalte oraşe.

V. Vosganian a prezentat trecutul şi prezentul comunităţii armene din România, rolul şi semnificaţia ei în diferite domenii de activitate şi provocările la care este supusă comunitatea de azi. Membrii comunităţii armene din Sofia au prezentat istoria armenilor din Bulgaria, care se aseamănă cu istoria comunităţii din România, ca vechime dar și din punct de vedere al situaţia de azi. La sfîrşitul întîlnirii compozitorul Haykashot Aghasian a interpretat cîteva piese muzicale. Înainte de a pleca spre Plovdiv am avut ocazia să vizităm șantierul unde se va ridica biserica armenească din Sofia, în curs de realizare.

La Plovdiv lansarea cărţii a avut loc în sala Casei Culturii Armene. Acolo a fost prezent şi Ambasadorul Extraordinar şi Plenipotenţiar al Republicii Armenia în Bulgaria, dl. Arsen Shoyan, care s-a arătat încîntat de faptul că opera „Cartea şoaptelor“ a fost tradusă în limba bulgară. El consideră că acest lucru este un pas foarte important pentru comunitatea armeană de a răspîndi povestea şi cultura armeană în rîndul poporului bulgar. V. Vosganian a vorbit şi despre puterea literaturii susţinînd faptul că aceasta poate avea mai multă influenţă decît politica. El consideră importantă traducerea cărţilor de acest gen în diferite limbi susţinînd că această carte s-a tradus deja în mai multe decît 10 limbi şi urmează alte traduceri. La sfîrşitul lansării V. Vosganian a răspuns întrebărilor din sala care s-au referit atît la carte, cît şi la comunitatea armeană din România.

La Varna lansarea cărţii a avut loc în incinta bisericii armene. Cîţiva membri ai comunităţii au citit public fragmente din carte, iar autorul a prezentat povestea imaginii de pe coperta cărţii: în spate este oraşul Silistra, iar cei din barcă sunt membrii familiei autorului – bunicul, bunica etc. Un lucru interesant, pe care l-a explicat autorul, este faptul că în imagine bunica lui este însărcinată, iar peste cîteva luni avea să se nască tatăl autorului. În una dintre cele mai interesante părţi ale cărţii este prezentată povestea vieţii lui Yusuf, o poveste emoţionantă şi în acelaşi timp şocantă, iar deznodămîntul îl aflăm abia la sfîrşit.

Ultimul popas a fost Ruse, sala Muzeului de Istoriei, unde din nou, întîlnirea s-a desfăşurat într-o atmosferă minunată. Preşedintele UGAB-Ruse, Boghos Garjarian, a vorbit despre impresiile sale despre această carte, iar autorul a prezentat opinia lui despre alegerile pe care le

are orice naţiune referindu-se la evenimentele din trecutul lor istoric. Acele alegeri sunt următoarele: a uita, a ierta, a se răzbuna. A uita este cel mai uşor lucru, dar în acelaşi timp cel mai imoral pas al poporului respectiv. Poţi să ierţi doar dacă eşti sigur că n-o să se mai întîmple. Iar a se răzbuna înseamnă lupte noi, victime, lacrimi… La sfîrşit V. Vosganian a rezumat astfel: „Eu am prezentat povestea mea, dar asta este povestea noastră. Fiecare dintre noi poartă în el această poveste. Cartea şoaptelor nu se termină: concluzia finală e lăsată la alegerea cititorului.

Numai el poate să decidă sfîrşitul poveştii –situaţia întregului popor“. În aceste lansări cartea a fost pusă spre vînzare, şi putem recunoaşte cu mîndrie că ea a provocat atît interesul armenilor, cît şi curiozitatea bulgarilor. La sfîrşitul lansărilor V. Vosganian a oferit autografe celor care au cumpărat cartea.

ARSEN ARZUMANYAN

11-12/2013

25

Premiul Opera Omnia, al Uniunii Scriitorilor pentru anul 2012, s-a acordat domnului Agop Bezerian Gala Premiilor Filialelor din București ale Uniunii Scriitorilor din România

Reuniunea a fost prezidată de Nicolae Manolescu, președintele USR, Neculai Onțanu, Primarul Sectorului 2, Varujan Vosganian, vicepreședinte al USR. La categoria Traduceri literare, Premiul Opera Omnia a fost acordat domnului Agop Bezerian (Premiu susținut de Uniunea Armenilor din România) Agop Bezerian a tradus de-a lungul timpului numeroase volume, din limba engleză, din care spicuim : Jocul de smarald de Ioan Petru Culianu (Editura Polirom) Ramayana povestită în proză (Editura Saeculum I.O., Vestala ) Straniul caz al doctorului Jekill și al domnului Hyde de Robert Louis Stevenson ( Editura Saeculum )

Om bogat om sărac de Irwin Shaw ( Editura Adevărul Holding) Enciclopedia fenomenelor inexplicabile de Jerome Clark (Editura Saeculum) Cine călărește un tigru de Bhattacharya Bhabani (Editura Univers)

Un site dedicat negustorilor și meseriașilor armeni din România

Prin grija conaționalului nostru Paul Agopian, care a realizat și adunat informațiile, armenii din România și nu numai primesc la acest început de an un cadou special.

Deschiderea site-ului intitulat negustorie.ro care cuprinde, zeci de articole, fotografii, mărturii și alte informații despre aceia care, pînă la instaurarea comunismului în România erau motorul a ceea ce azi numim întreprinderi mici și mijlocii.

26

11-12/2013

Armenii au fost unii dintre cei mai respectați și apreciați comercianți și meseriași constituindu-se într-o breaslă cu un aport important la economia românească Din păcate totul a devenit amintire după 1947.

Acest site este deschis spre a fi completat cu noi informații de către toți cei ce posedă mărturii, fotografii sau alte documente.

Deci accesați negustorie.ro

<a[ .r`abadyk barisbi vra

manga-badanegan

անվախ թիթեռը

Գիշեր էր: բոլոր կենդանիները, ծղրիդներն ու լուսատիտիկները, մրջիւնները, ճանճերն ու կարիճները մէկ խօսքով, բոլոր միջատները կը քնանային, երբ յանկարծ ծղրիդները սկսան իրենց համերգը: Ծաղիկին վրայ քնացող թիթեռը այդ բարձր ձայնէն արթնցաւ և շուրջը նայելով թևերը թափահարեց թռաւ ու նստեցաւ ծառի մը ճիւղին: Ծառին նստած էր եւ դեղձանի թռչուն մը, որ լեզու առնելով ըսաւ.

— Սիրուն թիթեռ, այս ուշ ժամուն ի՞նչ ես կորսնցուցած, որ եկած հասած ես հոս:դուն չե՞ս վախնար անտառի գազաններէն: — ոչ, ես չեմ վախնար:Մինչեւ գազանը գայ, ես կը թռիմ եւ իմ ետեւէս ան չի հասնիր:իսկ դուն այ թռչուն,չե՞ս վախնար, որ քեզ բռնեն եւ ուտեն: — հարկաւ կը վախնամ: ատոր համար ալ ծառի վրայ կը քնանամ, որ գազանները ինձ չվնասեն: Թռչունը կը տեսնէ, որ թիթեռը անվախ է եւ դարձեալ կ’ ըսէ.

— Թիթեռ, եկուր նստիմ քու թեւերուդ ու ինծի տար անանկ տեղ մը, որ գազաններ չըլլան: իսկ թիթեռն ալ խնդալով, կ’ ըսէ.

— Խելոքս, չէ որ դուն ինձմէ ծանր ես: ինչպէս քեզ տանիմ: աւելի լաւ է ես նստիմ քու մեջքիդ եւ ինծի տար այնտեղ, ուր շատ ծաղիկներ կը ծաղկին: — Թռչունը կը համաձայնի եւ երկուքով ճամբայ կիննան:Երբ կը հասնին տեղ, թիթեռը կիջնէ գեղեցիկ եւ հոտաւետ ծաղիկի մը վրայ ու անոյշ-անոյշ կը ծծէ ծաղիկին նեկտարը...: Գիշէր կ’ըլլայ, իսկ թիթեռը ննջելու տեղ չի գտնար: ի՞նչ ըներ: Յանկարծ մթութեան մէջ շատ հեռուէն լոյս կը նկատէ:ինչ է , կը զարմանայ եւ աներկիւղ կը մօտենայ լոյսին: Սակայն մօտենալուն

պէս ան կը մարի: վայրկեան չանցած, լոյսը կրկին կը վառի: Լուսատիտիկը տեսնելով, որ թիթեռ մըն է միայն, ճռվըռալով կ’ըսէ. Թիթեռ ըլլաս դուն, ինծի այնպէս վախցուցիր, որ կարծեցի տոտոշ մըն ես, եկած ես ինձ ուտելու: Քանի որ հեռուէն եկած ես հոս, եկուր իրարու հետ ընկերանանք: Թիթեռը ուրախանալով կանանչ թուփին վրայ քուն կը մտնէ: բայց լոյսը դեռ չբացուած տոտոշ մը կռկըռալով կը հարձակի լուսատիտիկին վրայ:ան տոտոշը տեսնելով վախէն կը քարանայ:բայց լաւ որ թիթեռը կար, ալ ինչ ընկեր, եթէ չօգնէր անոր.

— այ տիտիկ,- կը սփոփէ ան լուսատիտիկը: ինչո՞ւ կը վախնաս: Եկ, տանիմ քեզի ծաղիկներուն քով, այնտեղ քեզի ապահով կը զգաս: Եւ լուսատիտիկը ու թիթեռը կրկին ճամբայ կ’իննան: վերջապէս կը հասնին կանաչապատ սքանչելի պարտէզի մը: անոնք այնքան զմայլուած էին պարտէզին գեղեցկութեամբ, որ պահ մը կը մօռնան տոտոշը,թէ սարսափազդու կենդանիները եւ կը որոշեն միասին համերաշխ ապրիլ:Գիշէրը լուսատիտիկը լոյս կու տայ, իսկ թիթեռն ալ հանգիստ կը քնանայ այդ լոյսին ներքոյ: Սակայն շուտով զորեղ ձայն մը կը լսուի եւ ուրկէ ուր պզտիկ մանչ ու աղջիկ մը կը յայտնուին: նկատելով գեղեցիկ ու մեծ թիթեռը կը բռնեն անոր: Թիթեռը այնքան գեղեցիկ էր, որ երեխաները չէին ուզեր ձեռքէն բաց ձգել. ան շագանակագոյն էր, թեւերն ալ մուգ շրջանակներով պատած: Երբ կուզեն թիթեռը նետել վանդակի մը մէջ, ան լեզու կառնէ ու կ’ըսէ. ինծի մի սպաննէք:Չէ որ ես պարզ թիթեռ մը չեմ:Եթէ ինծի ազատ ձգէք ես ձեզի համար մետաքսէ թելեր կը գործեմ, գիտէք որ իմ կեանքս շատ կարճ է: ինչ օգուտ եթէ ինծի սպաննէք. Կը

խնդրեմ, լսեցէք իմ պատմութիւնս, ես անհոգ մէկ թիթեռ էի եւ ինձ ալ կանուանէին շերամ:Կը սնուէի թթենիի տերեւներով, բայց չար մարդիկ ինձ բռնեցին ու տարին տուն: ինձ ամէն օր թթենիի տերեւներով կը կերակրէին:Երկու ամիս անց ես այլեւս չէի կրնար տերեւ ուտել, քանի որ սիրտս շատ կը խառնէր:անոնք տեսնելով,որ կը փսխեմ եւ բերնէս մետաքսէ թելեր կարձակեմ ինծի դրին սարէն բերած հոտաւետ ճիւղի մը վրայ եւ ստիպեցին բոժոժ1 հիւսել: Մտնելով ատոր մէջ հասունցայ եւ ծակեցի այդ մետաքսէ պատեանը ու մէջէն դուրս թռայ: իսկ իմ գործած բոժոժէն մարդիկ թելեր մանեցին ու մետաքսէ կտոր գործեցին: ապշած լսելով այս զարմանահըրաշ պատմութիւնը՝ պզտիկները որոշեցին այլեւս թիթեռները չվնասեն: Եւ հէքիաթն ալ այսպէս աւարտուեցաւ:

Ջուլֆայեան Գեղունի

բոժոժ - մետաքսէ թելերէն փաթոյթ, որ թրթուրները կը հիւսեն իրենց շուրջը եւ այնտեղ կամփոփուին ու կը փոխակերպուին հարսնեակի: 1

11-12/2013

27

աՄանորի ՊաՏԳաՄ 2014 թ. Սիրեացեալ հաւատաւոր զաւակներ,

նոր մարդուն կերտումը` նորոգութիւնը Քրիստոնէական վարդապետութեան կարեւորագոյն խնդիրն է: աստուածային Փրկագործական ընթացքն ունի մէկ եւ բացարձակ նպատակ` մեղսագործ մարդուն տալ նոր հնարաւորութիւն ինքզինք գտնելու, ինքզինք ճանչնալու եւ ինքզինք նորոգելու: ահա, թէ ինչու աստուած մարդացաւ, ծնաւ Փրկիչը աշխարհին: այս գիտակացութեամբ է, որ պիտի կարենանք հասկնալ եւ ընկալել <<նոր տարուայ>> խորհուրդը, որն աշխարհի իւրաքանչիւր մարդու համար յատուկ զգացողութիւններու առիթ կը հանդիսանայ: անկասկած, ամանորեայ սպասե-

28

11-12/2013

լիքները չեն կրնար սահմանափակուիլ լոկ ճոխ սեղաններով, թանկարժէք հագուստներով եւ նուէրներով: իւրաքանչիւր նոր տարուայ մուտքը մեր կեանքէն եւ ժամանակէն ներս <<առաւել կեանքին>> մօտեցման հրամայեականն ունի իր մէջ.<<Ես եկի զի զկեանս ունիցին եւ առաւել եւս ունիցին>>: ահաւասիկ մեր տիրոջ Յիսուսի Քրիստոսի այս կենարար խոսքերը կու գան հաւաստելու, որ մարդը կոչուած է նորոգուելու, առաւել արժէքաւորին հասնելու, ինչը կրնայ իրականութիւն դառնալ այն ժամանակ, երբ ամբողջապէս կը գիտակցինք, որ բոլորանուէր հաւատարմութիւնն ու վստահութիւնը մեր տիրոջ հանդէպ, միակ ճշմարիտ ճանապարհն է, զորն զմեզ կրնայ տանիլ նորոգուած եւ իմաստաւոր կեանքին:<<ի քեզ տէր,

յուսացայ>> կ՛ըսէ սաղմոսերգուն, լաւապէս գիտակցելով, որ տիրոջ յուսականնութիւնն է մարդուն յաջողութեանց միակ գրաւականը: հայ ժողովուրդը, դարերուն հոլովոյթով, իր հոգւոյն մէջ ունենալով Տիրոջ անայլայլ յոյսը, փորձել է իր կեանքը կառուցել, իր արիւնը հեղելով վասն Քրիստոսի Լոյս հաւատքի ամրացմանը: այս է եղած մեր պապերուն մեծագոյն հարստութիւնն ու ժառանգութիւնը, զորս ընծայեած մեզի... խունկ եւ աղօթք անոնց յաւերժ յիշատակին... աստուծոյ օրհնութեամբ Ռումանիոյ հայոց Թեմը այսօր կ՚ապրի վերածնունդի եւ հոգեւոր զարթօնքի ժամանակաշրջան մը, ուր աշխուժօրէն կ՚իրականացնենք քարոզչական, մշակութային, հոգեւոր-դաստիարակչական, երիտասարդական եւ բազում այլ ծրագիրներ, կը կազմակերպենք ուխտագնացութիւններ, յիշատակի երեկոներ, որոնց նպատակն է բարձրացնել հայու ազգային ոգին եւ ամրացնել քրիստոնէական մեր հաւատքը։ անցեալ տարուան ընթացքին յաջողեցանք կազմակերպել ռումանահայ երիտասարդական երրորդ ճամբարը, ուր երիտասարդները հաղորդակից եղան քրիստոնէական արժէքներուն եւ աւետարանի ուսուցումներուն, թեմի հոգեւոր դասի հետ հանդիպումներու եւ հարց ու պատասխանի միջոցաւ ընդլայնեցին իրենց հոգեւոր գիտելիքները։ Կազմակերպեցինք հայկական փառատօն սեպտեմբերեան անկախութեան օրերուն, որու ընթացքին երեք օր հաղորդակից եղանք հայ երաժշտութեան, պարին, արուեստին, աւանդական ուտեստեղէնին, հայկական մշակոյթին, ինչպէս Պուքրէշի մէջ, այնպէս ալ գաղութի զանազան հայաշատ քաղաքներու մէջ։ Ռումանիայի մշակոյթի նախարարութեան եւ հայաստանի մշակոյթի նախարարութեան հետ միասին կազմակերպեցինք «հայ-ռումանական մշակութային ժառանգու-

թիւնը» խորագրով միջազգային գիտաժողով, որուն մասնակցեցան հայաստանէն, Ֆրանսայէն, հունգարիայէն, Մոլտովայէն, ուքրաինայէն ժամանած գիտնականներ։ վերոնշեալ միջոցառումներուն մեզիհետ համագործակցեցան Ռումանիոյ հայոց Միութիւնը եւ Ռումանիոյ մէջ հայաստանի դեսպանութիւնը։ Տարուան աւարտին ստեղծեցինք «Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ» քրիստոնէական դաստիարակութեան եւ քարոզչութեան կեդրոնը, որու նպատակն է աշխուժացնել հոգեւոր կեանքը մեր թեմէն ներս։ ի մօտոյ պիտի հրապարակենք Ռումանիոյ հայոց թեմի պաշտօնական կայքէջը, որ հնարաւորութիւն պիտի տայ հայ եւ ռումանացի ընթերցողներուն ծանօթանալու հայ Եկեղեցւոյ պատմութեան եւ 2000-ամեայ հարուստ ժառանգութեան։ Մեր եկեղեցական ու հոգեւոր մշակութային ձեռքբերումներէն էր նաեւ, որ այս տարի մենք հեռատեսիլի եւ կրօնական մամուլի մէջ իրականացուցինք քարոզչական աշխատանք, որպէսզի հայ Եկեղեցին եւ հայ մշակոյթը ներկայացուին ռումանական հասարակութեան։ անցնող ամիսներուն մենք հաստատեցինք նաեւ մեր ծուխերու՝ Թըրկու Օկնայի, Ֆոկշանի, Եաշի, Թուլչայի, Պրէյլայի մատաղօրհնութեան օրերը, ինչպէս նաեւ վերակենդանացուցինք Թուլչայի հայկական ծուխը, ուր ամիսը անգամ մը Ս. Պատարագ կը մատուցանէ Տ. Օշական Քահանայ Խաչատրեանը։ այս տարի մեր նոր ձեռքբերումներէն էր նաեւ, որ վեհափառ հայրապետի կողմէ մեր Տիրախնամ թեմին մէջ նշանակուեցաւ Տ. հեթում Քահանայ Թարվերդեանը, որ իր ծառայութիւնը կը բերէ ամէն Կիրակի Փիթեշթի Ս. Յովհաննէս Մկրտիչ եկեղեցւոյ։ Մեծ ուրախութիւն է մեզի համար, որ այս տարի մեր թեմի Պոթոշանի ծուխէն Մայր աթոռ Ս. Էջմիածին ուղարկեցինք դա-

միան Ճորճ վլադը, որ վեց տարի ուսում առնելէ ետք պիտի միանայ Ռումանիոյ հայոց թեմի հոգեւոր դասին։ Պէտք է աւելցնել, որ Ռումանիոյ հայոց թեմը իր մասնակցութիւնը բերաւ միջեկեղեցական եւ միջկրօնական միջոցառումներու, ոչ միայն Ռումանիոյ մէջ, այլ նաեւ Եւրոպայի զանազան երկիրներու մէջ։ Մեր թեմը այս տարի ունեցաւ նաեւ իր շինարարական աշխատանքները։ Մենք սկսած ենք հաճկատարի վանքի շինարարութիւնը եւ մեծ սպասումով եւ հաստատուն կամքով աւարտին պիտի հասցնենք Պոթոշանի, Փիթեշտի, Սուչավայի եկեցեղիներու ներքին նկարչութիւնը եւ իքոնոստասը, եւ հիմնովին պիտի վերանորոգենք Թըրկու Օգնայի Ս. աստուածածին եկեղեցին։ Մեր նպատակն է նաեւ վերանորոգել «Տուտեան» կեդրոնի երկու յարկերու կահոյքը։ 2014 թուականին մենք աւարտին պիտի հասցնենք հաճկատարի վանական համալիրը եւ պիտի կենդանացնենք հոգեւոր կեանքը, հոգեւոր սպասաւորներ բերելով հայաստանէն։ հաւատաւոր քոյրեր եւ եղբայրներ, 2014 թուականը հռչակած ենք Մայրերու Տարի, մայրութեան տիպար ու կերպար ունենալով Ս. Մարիամ աստուածածնի անարատ պատկերը։ Տիրոջ զօրակցութեամբ եւ ձեզի հետ միասին բազում ծրագրեր ու մտայղացումներ կեանքի պիտի կոչենք նաեւ նոր բացուող 2014 թուականին։ Մեր բոլոր իղձերը եւ հոգեւոր մտադրութիւնները պէտք է ի կատար ածենք միասնաբար։ Պէտք է աւելի աշխուժացնենք երիտասարդներու, պատանիներու եւ մանուկներու մասնակցութիւնը մեր հաւաքական կեանքին մէջ։ Եկող տարուան ընթացքին պիտի թարգմանենք կարգ մը ծիսական գիրքեր, որպէսզի մեր հօտը աւելի մօտ ըլլայ եկեղեցական խորհուրդին եւ ամենակարեւորը՝ աստուծոյ։

Մեր գլխաւոր նպատակն է որ 2014-ին Քրիստոսի հօտը աւելի զօրացնենք մեր բանաւոր քարոզչութեամբ եւ ուխտագնացութեամբ։

Սիրեցեալ Ռումինահայ զաւակներ, ուստի 2014 թվականին խորհուրդն ու պատգամն է, որ այս տարի մեզի համար ըլլայ նորոգութեանց տարի: Տարի, ուր իւրաքանչիւրս լեցուած Տէրունական յուսով, կարենանք հասնիլ նոր մարդուն կերտումին մեր իսկ անձերէն ներս, կարենանք վերանայիլ մեր անցեալը, հարթելով ամէն տեսակ խորդուբորդութիւն, կարենանք հասնիլ նոր յաղթանակներու եւ նուաճումներու: Մենք որպէս Ռումանիոյ արժանի քաղաքացիներ միշտ մեր ներդրումը պէտք է բերենք այս երկրի տնտեսական կեանքի բարգաւաճման, բայց նաեւ հայ ազգի արժանի զաւակներ ըլլալով պէտք է ամէն ճիգ թափենք որպէսզի Ռումանիոյ պետութիւնը եւ հանրութիւնը ճանչնայ հայոց ցեղասպանութիւնը, ինչպէս նաեւ արդար որոշում կայացուի Լեռնային Ղարաբաղի կարգաւորման խնդրի շուրջ։ Մենք, որպէս հայորդիներ, սրտով ու հոգիով Մայր հայաստանի հետ ենք եւ մեր հայեացքը միշտ ուղղուած է դէպի արարատ եւ Մայր աթոռ Ս. Էջմիածին։ Շնորհաւոր նոր Տարի… նորոգութեանց Տարի… ամէն

Տաթեւ Եպիսկոպոս Յակոբեան առաջնորդ հայոց Ռումանիոյ Թեմի

11-12/2013

29

Եվրոպայի հայկական համայնքների համագործակցության նոր հեռանկարներ. հբԸՄ-Եվրոպայի սեմինար վարշավայում Սեպտեմբերի 6-7-ին Լեհաստանի մայրաքաղաք վարշավայում տեղի ունեցավ հայ բարեգործական ընդհանուր միության (հբԸՄ) Եվրոպայի մասնաճյուղի հերթական հանդիպումը, որի նպատակը Եվրոպայի հայկական համայնքների միասնական ցանցի ստեղծման վերաբերյալ քննարկումներն էին: Տարբեր երկրներից ժամանած մասնակիցները մեծ գոհունակությամբ ընդգծեցին նմանատիպ սեմինարի անցկացման կարևորությունը և պատրաստակամություն հայտնեցին շարունակական դարձնել հանդիպումները` ավելի ու ավելի ամրապընդելու և խորացնելու համայնքների միջև հարաբերությունները: Սեմինարը նախագահում էին Լեհաստանի սենատի անդամ Լուկաշ աբգարովիչը և հբԸՄ-

30

11-12/2013

Եվրոպայի ատենապետ ալեքսիս Գովչյանը (Ֆրանսիա): դասախոսություններով հանդես եկան քաղաքագիտության դոկտոր Լուկաշ Լոտոցկին (Լեհաստան) և պրոֆեսոր Չան Չոեննին (հոլանդիա): բանախոսները ներկայացրեցին հայերի ներգաղթը և ինտեգրացիան Լեհաստանում և հոլանդիայում, ինչպես նաև երկու երկրների հայկական համայնքների ներկայիս դրությունն ու նրանց առջև ծառացած մարտահրավերները: նշվեց նաև, որ այս երկու երկրների և եվրոպական երկրների մեծ մասի հայկական համայնքների հիմնական խնդիրները նույնն են` կապված հայապահպանության հետ, վերջին տարիներին այդ երկրներում հաստատված հայերի` համայնքներին ինտեգրման հետ և այլն: հբԸՄ-Եվրոպայի գործադիր տնօրեն նիկոլաս դավիդյանը ներ-

կայացրեց արդեն իսկ մեծ հաջողություն արձանագրած <<Կորիզ>> ծրագիրը, որի ընթացքում Եվրոպայի հայկական տարբեր համայնքների երիտասարդներ բազմաթիվ հանդիպումներ ունեցան, ինչպես նաև մասնագիտական դասընթացներ անցկացվեցին նրանց համար: Սեմինարի ընթացքում ծավալվեց բավականին արդյունավետ բանավեճ տարբեր հարցերի շուրջ, որոնք վերաբերում էին հայապահպանությանը, ազգային ինքնության գիտակցման խթանմանը, հայկական համայնքների քաղաքական ներգրավվածությանը տարբերերկրներում, Եվրոպայում տարբեր բնագավառներում հաջողության հասած անհատների դերակատարմանը փորձի փոխանակման և համայնքների միջև հարաբերությունների ամրապնդման ոլորտում: Ռումինիայի էկոնոմիկայի նախարար, Ռումինահայոց միու-

թյան նախագահ վարուժան ոսկանյանն ընդգծեց, որ Ռումինիայի հայ համայնքն ամենահամախըմբվածներից մեկն է ողջ Եվրոպայում և կարող է օրինակելի լինել այլ համայնքների համար: նա նաև նշեց, որ համայնքի ներսում չկան քաղաքական ուժեր, և բոլոր որոշումներն ընդունվում են համատեղ քննարկումների արդյունքում, ինչի շնորհիվ համայնքը գործում է բավականին արդյունավետ և ներկայանում է Ռումինիայի հանրությանը մեկ միասնական կառույցով` ի դեմս Ռումինահայոց միության: բացի վերը նշված մասնակիցներից, սեմինարին մասնակցեցին նաև հբԸՄ-Եվրոպայի անդամ Կարեն նավոյանը (Գերմանիա), Շվեդիայի խորհրդարանի անդամ իզաբել դինգիզյանը, բուլղարիայի մայրաքաղաք Սոֆիայի քաղաքային խորհրդի անդամ Խրիստո անգելիցինը, հբԸՄ Պլովդիվի նախագահ Ռուբեն Չավուշյանը

(բուլղարիա), Ռումինիայի էկոնոմիկայի նախարարի խորհրդական արսեն արզումանյանը, Լեհաստանի սենատի անդամ Լուկաշ աբգարովիչի խորհրդական Էդգար բրոյանը, Լեհաստանի հայերի մշակույթի և ժառանգության հիմնադրամի փոխնախագահ, <<ավետիս>> ամսագրի գլխավոր խմբագիր արմեն արտվիչը, վրոցլավի տեխնիկական համալսարանի պրոֆեսոր արա Սայեղը (Լեհաստան), <<Օրեր>> ամսագրի գլխավոր խմբագիր հակոբ ասատրյանը (Չեխիա), Կարլի համալսարանի նվագախմբի և երգչախմբի գլխավոր դիրիժոր հայկ ութիջյանը (Չեխիա), <<անիվ>> ամսագրի գլխավոր խմբագիր արմեն Խեչոյանը (բելառուս), ուկրաինայի խորհրդարանի անդամ արսեն ավակովը, <<AMC TV>> հեռուստաալիքի տնօրեն արտյոմ Քարաջյանը (ուկրաինա), քաղաքական խորհրդատու Տիգրան ավագյանը (ուկրաինա), ուկրաի-

նայի հայերի միության փոխնախագահ Մերի հակոբյանը, <<հայկական լրատու>> ամսագրի խմբագիրՄեդեա աթայանը (ուկրաինա): Սեմինարի ընթացքում մասնակիցները մեկ րոպե լռությամբ հարգեցին վերջին շրջանում Սիրիայի ողբերգական դեպքերի հետեվանքով զոհված հայերի հիշատակը: Ռումինահայոց միության նախագահ վարուժան ոսկանյանի առաջարկությամբ հբԸՄ-Եվրոպայի հաջորդ քննարկումները սպասվում են Ռումինիայում:

արսեն արզումանյան

11-12/2013

31

²ì²¶ äºîðàêÚ²Ü-100 ´²ò²èÆÎ ºðºÎà ÜáÛ»Ùµ»ñÇ 5-ÇÝ ²É.êå»Ý ¹Ç ³ñÛ³ÝÇ ³Ýí³Ý ûå»ñ³ÛÇ ¢ µ³É»ïÇ ³½·³ÛÇÝ ³Ï³¹»ÙÇ³Ï³Ý Ã³ïñáÝÁ É»÷É»óáõÝ ¿ñ£ гí³ùí»É ¿ñ Ùß³ÏáõÛóë»ñ Ùï³íáñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ÁÝïñ³ÝÇÝ£ Թ³ïñáÝ ÙïÝ»Éáõ ³é³çÇÝ ÇëÏ í³ÛñÏ»³ÝÝ»ñÇó ×»Ù³ëÁñ³ÑáõÙ å³ñáõñíáõÙ ¿Çù Ù»Í »ñ·ãÇ ëÇñ»ÉÇ ÙÃÝáÉáñïáíª ÑÝãáõÙ ¿ÇÝ ²í³· ä»ïñáëÛ³ÝÇ Ï³ï³ñáõÙÝ»ñÁ, Ýñ³ µ»Ù³Ï³Ý ÏÛ³ÝùÝ ³ñï³óáÉáÕ ÝϳñÝ»ñ, ³½¹³·ñ»ñ, µ»Ù³Ï³Ý ѳ·áõëïÝ»ñ, í³ñå»ïÇ Ñáµ»ÉÛ³ÝÇÝ ÝíÇñí³Í ßù»Õ ·Çñù-³ÉµáÙÝ Çñ ÁÝïñ³ÝÇ »ñ·»ñÇ Ëï³ë³ÉÇÏáí, ûå»ñ³ÛÇÝ, ϳٻñ³ÛÇÝ, ÅáÕáíñ¹³Ï³Ý »ñ·»ñÇ Ýñ³ ϳï³ñáõÙÝ»ñÇ »ñ»ù Ëï³ë³ÉÇÏÝ»ñÁ£ §²Ýáõߦ ûå»ñ³ÛÇ ¶áѳñ ¶³ëå³ñÛ³Ý ¢ ²í³· ä»ïñáëÛ³Ý áëÏÛ³ Ó³Ûݳ·ñáõÃÛ³Ý µ³ñÓñáñ³Ï ½áõÛ· Ëï³ë³ÉÇÏÝ»ñÁ ã³÷³½³Ýó ëå³ëí³Í ¿ÇÝ£ ´áÉáñÝ ¿É ³ñï³¹ñí³Í ¿ÇÝ ¶»ñÙ³ÝdzÛáõÙ£ Ðáµ»ÉÛ³Ý³Ï³Ý »ñ»ÏáÝ Ñ»ï³Ó·í»É ¿ñ óïñáÝÇ µ»ÙÇ, Ó³ÛݳÛÇÝ Ýáñ ѳٳϳñ·Ç ï»Õ³¹ñÙ³Ý ³ß˳ï³ÝùÝ»ñÇ å³ï-

32

11-12/2013

׳éáí, ³ÛÝå»ë áñ óïñáÝÝ Çñ ³ëå»ïÇÝ Ù»Í á·¢áñáõÃÛ³Ùµ ¹ÇÙ³íáñ»ó Ýáñ µ»Ùáí, áñÇÝ Ý³ ÝíÇñ³µ»ñ»É ¿ñ Çñ ÏÛ³ÝùÇ ³í»ÉÇ ù³Ý Ï»ë ¹³ñÁ, Ù³ñÙݳíáñ»É µ³½Ù³ÃÇí ¹»ñ»ñ·»ñ, ëï»ÕÍ»É å»ïñáëÛ³Ý³Ï³Ý ï³Õ³Ý¹áí, áñáÝó ÙÇ Ù³ëÁ ³ÛÝù³Ý ¿ñ ëÇñí»É áõ ·Ý³Ñ³ïí»É, áñ ÅáÕáíñ¹Ç ÑÇßáÕáõÃÛ³Ý Ù»ç ÝáõÛݳóí»É ¿ñ ëÇñí³Í »ñ·ãÇ ³Ýí³Ý áõ Ï»ñå³ñÇ Ñ»ï£ ÐÝãáõÙ ¿ ²ñÙ»Ý îÇ·ñ³ÝÛ³ÝÇ §²Ýáõߦ ûå»ñ³ÛÇ Ý³Ë»ñ·³ÝùÁ óïñáÝÇ ëÇÙýáÝÇÏ Ýí³·³ËÁÙµÇ ¢ ûÃÛ³ÏÝ»ñÇó ÑÝãáÕ »ñ·ã³ËÙµÇ Ï³ï³ñٳٵ£ ¸ÇñÇÅáñ³Ï³Ý í³Ñ³Ý³ÏÇ Ùáï ¿ñ óïñáÝÇ ·É˳íáñ ¹ÇñÇÅáñ γñ»Ý ¸áõñ·³ñÛ³ÝÁ£ ºí ³Ñ³ µ³óíáõÙ ¿ í³ñ³·áõÛñÁ... ´»ÙÇÝ ÏÇó ϳٳñÝ»ñÇó Ù»ÏáõÙ ²í³· ä»ïñáëÛ³Ý-ê³ñáÛÇ áñµ³ó³Í Û³÷ÝçÇÝ ¿ áõ ٳѳÏÁ, ÇëÏ ÙÛáõë ϳٳñáõÙª Ñáµ»ÉÛ³Ý³Ï³Ý ßù»Õ µ³½Ï³ÃáéÝ ¿ª ³Ûë ³Ý·³Ù ³é³Ýó Ù»Í »ñ·ãÇ£ ÆëÏ µ»ÙÁª »Ã»ñ³ÛÇÝ í³ñ³·áõÛñÝ»ñáí ßÕ³ñßí³Í, Ñáµ»ÉÛ³ñÇ ¹ÇÙ³Ýϳñáí áõ ³ïïÇÏÛ³Ý ßù»Õ ëÛáõݳ߳ñ»ñáí ¿ ¹ÇÙ³íáñáõÙ

Çñ »ñÏñå³·áõÝ»ñÇݪ Éé»ÉÛ³Ý Ñ³Ûï³ñ³ñ»Éáí, áñ ³Ûëûñ ËÝϳñÏ»Éáõ »Ý Ñ³Û µ»ÙÇ ³Ù»Ý³ëÇñ»ÉÇ áõ óÝϳ·ÇÝ ëÛáõÝ»ñÇó` ²í³· ä»ïñáëÛ³ÝÇ 100³ÙÛ³ÏÁ£ ºñ»ÏáÝ §ì³Õ³ñß³å³ïÇ å³ñ¦ áí µ³óáõÙ ¿ §ÎáÙÇï³ëǦ å»ï³Ï³Ý ɳñ³ÛÇÝ ù³éÛ³ÏÁ (·»Õ. ջϳí³ñª ¾¹í³ñ¹ γ¹¢áëÛ³Ý) £ ´»ÙÇ Ï»ÝïñáÝáõÙ Ñëϳ ¿Ïñ³ÝÁ áÕç »ñ»ÏáÛÇ ÁÝóóùáõÙ Ý»ñϳ۳óÝáõÙ ¿ñ ѳïí³ÍÝ»ñ ²í³· ä»ïñáëÛ³ÝÇ Ù³ëÇÝ ýÇÉÙ»ñÇó, ÁÝïñ³ÝÇ Ï³ï³ñáõÙÝ»ñ£ ¾Ïñ³ÝÇó Å³Ù³Ý³Ï ³é Å³Ù³Ý³Ï ²í³· ä»ïñáëÛ³ÝÇ Ù³ëÇÝ Çñ»Ýó ëñïÇ áõ ·Ý³Ñ³ï³ÝùÇ Ëáëù»ñÝ ¿ÇÝ ³ëáõÙ Ù»ñ Ùß³ÏáõÛÃÇ Ù»Í»ñÁª êáë ê³ñ·ëÛ³ÝÁ, Êáñ»Ý ²µñ³Ñ³ÙÛ³ÝÁ, îÇ·ñ³Ý È¢áÝÛ³ÝÁ, ¶áѳñ ¶³ëå³ñÛ³ÝÁ, ì³ñ³½¹³ï гñáõÃÛáõÝÛ³ÝÁ, ¾¹í³ñ¹ ØÇñ½áÛ³ÝÁ, ÇÝãå»ë ݳ¢ª ÐáíѳÝÝ»ë î»ùÇçÛ³ÝÁ, ºñí³Ý¹ Ô³½³ÝãÛ³ÝÁ, èáõµ»Ý سâáëÛ³ÝÁ£ Üñ³ÝóÇó Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñÇ ¿Ïñ³ÝÇÝ Ñ³ÛïÝí»ÉÇë ¹³ÑÉÇ×Á ÷áÃáñÏíáõÙ ¿ñ ͳ÷»ñÇó áõ ͳ÷»ñáí ¿É ×³Ý³å³ñÑáõÙ£ ¸ñ³Ýù ÑdzóáõÙÇ áõ ϳñáïÇ Í³÷»ñ ¿ÇÝ, áñ áÕáÕáõÙ ¿ÇÝ ¹³ÑÉÇ×Ý ³ÝÑáõÝ Ã³ËÇÍáí£ ¸³ÑÉÇ×Á ÷áÃáñÏíáõÙ ¿ñ ²í³· ä»ïñáëÛ³ÝÇ Ûáõñ³ù³ÝãÛáõñ ϳï³ñáõÙÇó Ñ»ïá ¢ ÙñÙáõÝçáí Ó³ÛݳÏóáõÙ, áÕç »ñ»ÏáÛÇ ÁÝóóùáõÙ ³ñóáõÝùÝ»ñ ù³Ù»Éáí ѳݹÇë³ï»ëÇ ³ãù»ñÇó£ î»ë³ÝÛáõÃÁ ¢ ѳٻñ·³ÛÇÝ Ñ³Ù³ñÝ»ñÁ ÁݹÙÇçáõÙ ¿ÇÝ ÙÇÙÛ³Ýóª ·»ñ½·³ÛáõÝ, ¹ÇݳÙÇÏ íÇ׳ÏÇ Ù»ç å³Ñ»Éáí ¹³ÑÉÇ×Á£ úå»ñ³ÛÇÝ Ã³ïñáÝÇ ëÇÙýáÝÇÏ Ýí³·³ËáõÙµÁª Ñ³Û ûå»ñ³ÛÇÝ ¹ÇñÇÅáñ³Ï³Ý ³ñí»ëïÇ ³ÛëûñÛ³ ݳѳå»ï, ²í³· ä»ïñáëÛ³ÝÇ Ñ»ï ëï»Õͳ·áñÍ³Í ÚáõñÇ ¸³íÃÛ³ÝÇ áõ γñ»Ý ¸áõñ·³ñÛ³ÝÇ Õ»Ï³í³ñáõÃÛ³Ùµ Ýí³·³Ïó»óÇÝ Ã³ïñáÝÇ Ù»ñ ³ÛëûñÛ³ ٻݻñ·ÇãÝ»ñÇݪ ï»ÝáñÝ»ñ ÈÇå³ñÇï ²í»ïÇëÛ³ÝÇÝ, ²ñ³ ²í³ÝÛ³ÝÇÝ (üñ³Ýëdz), ê³ñ·Çë ²Õ³Ù³ÉÛ³ÝÇÝ, áñáÝù Ñ³Û »ñ·³ñí»ëïÇ É»·»Ý¹Ç ÝϳñÇ Ñáí³Ýáõ ï³Ï ϳ-

ï³ñ»óÇÝ ²í³· ä»ïñáëÛ³ÝÇ »ñ·³ó³ÝÏÇó, ¹³ë³Ï³Ý ûå»ñ³ÛÇÝ ³Ù»Ý³ëÇñí³Í ٻݻñ·»ñÁª ì»ñ¹Ç, ´Ç½», È»áÝϳí³ÉÉá, äáõããÇÝÇ£ Üñ³Ýù ûå»ñ³ÛÇ ³ÛëûñÝ ¿ÇÝ Ý»ñϳ۳óÝáõÙ£ ¸³ÑÉÇ×Ç ³Ù»Ý³µáõéÝ Í³÷³Ñ³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇó µ³ÅÇÝ áõÝ»ó³í »ñÇï³ë³ñ¹ ÑÙ³ÛÇã ï»Ýáñ ÈÇå³ñÇï ²í»ïÇëÛ³ÝÁ£ ¸³ÑÉÇ×Á ÑdzóáõÙáí ÁݹáõÝ»ó ¶¢áñ· гÏáµÛ³ÝǪ ¸³íÇÃ-´»ÏÇ ¢ ÜáõÝ» ´³¹³ÉÛ³ÝǪ ²ÝáõßÇ Ù»Ý»ñ·»ñÁ, ê»Ý ê³ÝëÇ §Ø»éÝáÕ Ï³ñ³å¦ÇÝ, áñ Ññ³ß³ÉÇ Ï³ï³ñ»ó óïñáÝÇ Ù»Ý³å³ñáõÑÇ êáݳ ²éáõëï³ÙÛ³ÝÁ£ ²í³· ä»ïñáëÛ³Ý-ê³ñáÛÇ 18 ²ÝáõßÝ»ñÇó ²Ýݳ Üß³ÝÛ³ÝÇ áÕçáõÛÝÁ Èáë ²Ýç»É»ëÇó ÝáõÛÝù³Ý Ñáõ½Çã ¿ñ, áñÇÝ Ñ»ï¢»ó ¹³ÑÉÇ×Ç µáõéÝ Í³÷³Ñ³ñáõÃÛáõÝÝ»ñÁª áõÕÕí³Í »ñ»ÏáÛÇÝ Ý»ñϳ »ñÏáõ §²Ýáõߦ Ý»ñÇݪ ¾ÉíÇñ³ àõ½áõÝÛ³ÝÇÝ ¢ ºÉ»Ý³ ì³ñ¹³ÝÛ³ÝÇÝ£ гݹÇë³ï»ëÁ ÙÇ ù³ÝÇ ñáå» Ù³·ÝÇë³ó»É ¿ñ ÊêÐØ ÅáÕ. ³ñïÇëï ì³ñ¹áõÑÇ ì³ñ¹»ñ»ëÛ³ÝÇ Ëáëùáí` ä»ïñáë ¸áõñÛ³ÝÇ §È׳Ϧáí£ ¸³ÑÉÇ×Á å³Ûûó áÕç áõÅ·ÝáõÃÛ³Ùµ, »ñµ ëÇñ»ÉÇ ¹»ñ³ë³ÝáõÑÇÝ µáó³í³éáõÃÛ³Ùµ ÑÝã»óñ»ó §Ø»Ýù ùÇã »Ýù, µ³Ûó Ù»½ Ñ³Û »Ý ³ëáõÙ¦£ ²ÛëåÇëÇ µáõéÝ ½·³óáõÙÝ»ñª »½³ÏÇ »Ý ÉÇÝáõÙ£ ºñµ »ñ»ÏáÛÇ Ññ³ß³ÉÇ Ñ³Ý¹Çë³í³ñÝ»ñ ê³ñ·Çë ܳç³ñÛ³ÝÁ ¢ ²Ýݳ Øݳó³Ï³ÝÛ³ÝÁ ѳÛï³ñ³ñ»óÇÝ ´Ç½»Ç §Î³ñٻݦ ûå»ñ³ÛÇ Ý³Ë»ñ·³ÝùÁª ¹³ÑÉÇ×Á ÙÇ ³Ý·³Ù ¢ë ÷áÃáñÏí»ó£ êÇÙýáÝÇÏ Ýí³·³ËÙµÇ ¹ÇñÇÅáñ³Ï³Ý í³Ñ³Ý³ÏÇ ³éç¢ ¿ñ ³ÝÙ³Ñ »ñ·ãÇ áñ¹Çݪ ¹ÇñÇÅáñ¹³ßݳϳѳñ ²ñ³ ä»ïñáëÛ³ÝÁ£ ²Ûë ϳï³ñáõÙÁ »ñϳñ ͳ÷áÕçÛáõÝÝ»ñÇ ³ñųݳó³í, áñÁ ÑÇß»óÝ»É ïí»ó ºñ¢³ÝÇ »ñ³Åßï³ë»ñ ѳë³ñ³Ï³ÛÝáõÃÛ³Ý Ý³ËÁÝïñ»ÉÇ §²ðغÜƲ¦ ëÇÙýáÝÇÏ Ù»Í Ýí³·³ËÙµÇ Ñ³çáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, áñÇ ÑÇÙݳ¹ÇñÁ, ·»Õ³ñí»ëï³Ï³Ý ջϳí³ñÝ áõ ·É˳íáñ ¹ÇñÇÅáñÝ ¿ñ ²ñ³ ä»ïñáëÛ³ÝÁ£ ¸»é ͳ÷»ñÁ ã¿ÇÝ Ñ³Ý¹³ñïí»É, »ñµ ¿Ïñ³ÝÇó ²í³· ä»ï-

ñáëÛ³ÝÇ ÃáéÝáõÑÇÝ, ÙÇç³½·³ÛÇÝ ÙñóáõÛÃÝ»ñÇ áõ ÷³é³ïáÝ»ñÇ ¹³÷Ý»ÏÇñ ¹³ßݳϳѳñáõÑÇ ØÇÝÇáݳ ä»ïñáëÛ³ÝÝ Çñ Ù»Í Ñáñ Ñáµ»ÉÛ³ÝÁ áÕçáõÝ»ó ÄÝ¢Çó` ´ñ³ÙëÇ §ÆÝï»ñÙ»óóá¦-Ç Ï³ï³ñٳٵ£ êù³Ýã»ÉÇ, ѳëáõÝ »ñ³ÅßïÇ µ³ó³éÇÏ Ï³ï³ñáõÙ, áñÝ áõÕÕ³ÏÇ óÝó»ó ѳݹÇë³Ï³ÝÇÝ Çñ ËáñáõÃÛ³Ùµ, í»ÑáõÃÛ³Ùµ ¢ ϳï³ñáÕ³Ï³Ý ï³Õ³Ý¹áí£ ö³éù ³ëïÍá, ²í³· ä»ïñáëÛ³ÝÇ »ñ³Åßï³Ï³Ý ï³Õ³Ý¹³íáñ ·»ñ¹³ëï³ÝÁ ß³ñáõݳÏíáõÙ ¿... ²å³ г۳ëï³ÝÇ ä»ï³Ï³Ý ²½·³ÛÇÝ ²Á³¹»ÙÇ³Ï³Ý »ñ·ã³ËáõÙµÁ óïñáÝÇ ëÇÙýáÝÇÏ Ýí³·³ËÙµÇ Ñ»ï հիանալի ϳï³ñ»ó ì»ñ¹ÇÇ §Ü³µáõÏᦠûå»ñ³ÛÇó §¶»ñÇÝ»ñÇ ËÙµ»ñ·Á¦ª ÊêÐØ ÅáÕ. ³ñïÇëï մեծն մաեստրո ÐáíѳÝÝ»ë Չ»ùÇçÛ³ÝÇ Õ»Ï³í³ñáõÃÛ³Ùµ£

²Ûëûñ ²í³· ä»ïñáëÛ³ÝÁ ¹³ñÓ»É ¿ ÙÇ ³ëïÕ, áñ Ù»ñ ³ñí»ëïÇ »ñÏݳϳٳñáõÙ ·ñ³Ýóí»ó áñå»ë ³½·³ÛÇÝ Ù»Í ³ñÅ»ù£ ²ÛÝ ³ÝçÝç»ÉÇ ÏÙݳ áã ÙdzÛÝ ³ÝóÛ³ÉÇ ÑÇßáÕáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù»ç, ³ÛÉ áñå»ë ѳíÇï»Ý³Ï³ÝáõÃÛ³Ý ×³Ù÷áñ¹£

ï³ñÙ³Ý áõÕ»ÏóáõÃÛ³Ùµ Ù³ëݳÏÇóÝ»ñÁ µ»Ù »É³Ý, ËáݳñѳÝùÇ Í³÷áÕçÛáõÝÝ»ñ áõÕÕ»Éáí Ñáµ»ÉÛ³ñÇ ÝϳñÇÝ£ Ðáõ½í³Í ѳݹÇë³ï»ëÁ »ñϳñ Å³Ù³Ý³Ï ã¿ñ ÉùáõÙ ûå»ñ³ÛÇÝ Ã³ïñáÝÇ ¹³ÑÉÇ×Á£ ²ÛëåÇëÇ µ³ñÓñ³×³ß³Ï, ßù»Õ »ñ»Ïá Ýñ³Ýù ß³ï-ß³ï í³Õáõó ã¿ÇÝ í³Û»É»É£ Ðáµ»ÉÛ³ÝÇÝ Ý»ñϳ ¿ñ ÐÐ Øß³ÏáõÛÃÇ Ý³Ë³ñ³ñ гëÙÇÏ äáÕáëÛ³ÝÁ£ Ðáµ»ÉÛ³Ý³Ï³Ý »ñ»ÏáÛÇ µ»Ù³¹ñáÕ é»ÅÇëáñÝ ¿ñ Ðñ³ãÛ³ ²ßáõÕÛ³ÝÁ, ÇëÏ ï»ë³ÝÛáõûñÇ »ñ³Åßï³Ï³Ý ËÙµ³·ÇñÁª øݳñÇÏ öÇÉáëÛ³ÝÁ£ ÜϳñÇãÝ ¿ñ ²í»ïÇë ´³ñë»ÕÛ³ÝÁ£ êó»Ý³ñÇ Ñ»ÕÇݳÏÝ ¿ñ ²ñ³ ä»ïñáëÛ³ÝÁ£ гݹÇëáõÃÛ³Ý Ï³½Ù³Ï»ñåÇãÝ»ñÝ ¿ÇÝ Ð³Û³ëï³ÝÇ Øß³ÏáõÛÃÇ Ý³Ë³ñ³ñáõÃÛáõÝÁ, г۳ëï³ÝÇ Ã³ï»ñ³Ï³Ý ·áñÍÇãÝ»ñÇ ÙÇáõÃÛáõÝÁ ¢ ²½·³ÛÇÝ úå»ñ³ÛÇÝ Ã³ïñáÝÁ£

վարáõժան Մնացականյան §Ազգ¦

гݹÇë³í³ñÝ»ñÇ ³Ûë Ëáëù»ñÇó Ñ»ïá, §´³ñÓñ ë³ñ»ñǦ å»ïñáëÛ³Ý³Ï³Ý ³ÝÙ³Ñ Ï³-

11-12/2013

33

հանգուցյալ գրող Սիմիոն դավիթյանի հիշատակին 2013 նոյեմբեր 14-ը արտակարգ նշանակալի օր մըն էր Քոնսթանցայի հայերուն համար: ՌհՄ Քոնսթանցայի մասնաճյուղի հանձնախումբը մասնավոր երեկո մը պատրաստած էր նվիրված գրող, լրագրող, հրապարակախոս, մշակույթի անձնավորություն Սիմիոն դավիթյանի հիշատակին: այս օրը պատահական չէր ընտրված, քանի որ ծնված ըլլալով Չեթաթեա ալպը, ան ըլլալով ազգությամբ հայ, իրական տոպրոճացի մըն էր: Երեկոն չափազանց հուզիչ էր բոլոր ներկաներու, մանավանդ հատուկ հրավիրյալ՝ իր աղջկան համար: Երեկոն կազմակերպված էր իպիս հյուրանոցին մեջ, ուր ներկա էին մշակույթի և գրականության հրավիրյալ անձնավորություններ, անոնց մեջ պրն. դավիթյանին գործընկերները, բարեկամները և բոլոր անոնք, ովքեր կճանչնային և կհարգեին զինքը: հանդիպումը բացվեցավ Օշական քահանայի բարեօրհնությամբ: բոլորս ալ գիտենք, որ պրն. դավիթյանը եղած է «Cugrt Liber», «Dobrogea Nouă» և «Litoral» պարբերականներու փոխխմբագիրը և հիմնադիրներեն մեկը: ան ըլլալով լրագրող, միևնույնատեն և կրքոտ ֆիլատելիստ մըն էր պարգևատրված միջազգային բազում մրցանակներով, բայց ամենեն առաջ ան գրող մըն էր, հեղինակ 18 հատորներու: Երեկոյին, հարգելի պատճառներով բացակա Ռումեն ակադեմիո փրոֆեսոր Մարիան Թրայան Կոմոյու իր տպավորիչ ուղերձը ղրկած էր, ուր մասնավորաբար կըսվեր. «Պատահական կերպով ես շատ մը հանդիպման պահեր ունեցած եմ հանգուցյալին հետ: հիշողությանս մեջ

34

11-12/2013

ան մշտապես մնացած է իբրև բարեկամ անձնավորություն մը լի բարիկամեցողությամբ և հույսով, իրապես մեծատառով մարդու դեմք մը: Կյանքեն և գիրքերեն ժողվելով լույսի ճառագայթը Սիմիոն դավիթյանը կայծեր և ուրախություն կսփռեր մարդոց մեջ, մանավանդ Քոնսթանցայի մեջ, ուր և ճանչցա և գնահատեցի զինքը»: հրավիրյալները ներկայացնելե ետք իր սիրտի խոսքը ըսավ և ապա երեկոն ամբողջությամբ վարպետորեն վարեց ճանչցված և բոլորի կողմե սիրված Տկն. արշալույս Կուրըու: Մեկը մյուսի ետևեն խոսք առին և ներբողի և գովասանքի սրտառուչ խոսքեր ըսին գրող և մեծ անձնավորություն Սիմիոն դավիթյանի հասցեին՝ համալսարանական դասախոս, տոքթոր աուրելիա Լըփուշան, համալսարանական փրոֆեսոր, տոքթոր Կեորկե Տումիթրաշկու, համալսարանական փրոֆեսոր, տոքթոր Միքայել Գրիգոր, «Թոմիս» ֆիլատելիստներու Ընկերակցության նախագահ Գաբրիել Օքթավիան նիքոլաե: այնուհետև Քոնսթանցայի մարզի հանձնախումբի շրջանակեն ներս Քոնսթանցայի Մշակույթի Տնօրինության խորհրդական Տկն. Միհաելա Պուրլաքու շնորհակալության և հիացմունքի ուղերձ մը հղեց Մարզի հանձնախումբի նախագահ Պրն. նիքուշոր Քոնսթանթինեսկուի, փրոֆեսոր Թրայան Պըրըթեանուի, համալսարանական փրոֆեսոր, տոքթոր Կարապետ Կումպեթլյանի կողմե: անոնք ամենն ալ հաճույքով և ուրախությամբ կհիշեին իրենց համատեղ գործունեությունը հպարտությամբ և հարգանքով հիշատակելով Սիմիոն դավիթյան գրողին և անձնավորությանը:

Երեկոյի ընթացքին, Քոնսթանցայի Պետական Թատրոնի արտիստուհի Քրիսթինա Օփրեան-Չորեյ մեծ վարպետությամբ արտասանեց Սայաթ-նովայի և Լուչիան Պլակայի բանաստեղծություններեն, իսկ Օշական քահանայի տիկինը՝ արմինե Խաչատրյան, մեծ հուզմունքով կատարեց երաժըշտական տարբեր կտորներ՝ հիացնելով ներկաները: վերջավորության, անահիտ դավիթյանը իր շնորհակալությունները հայտնեց անոնց, ովքեր իրենց նպաստը բերած են այս ձեռնարկի իրականացման: նոյեմբեր ամիսը անահիտին համար հաճելի անակնկալներով լի ամիս մըն էր: իբրև Քոնսթանցայի Պետական Թատրոնի գրական քարտուղար, Քոնսթանցայի ձայնասփյուռի մրցանակներու 6-րդ թողարկման հանդեսին, անահիտը իր գրական քարտուղարի ունեցած գործունեութեան համար արժանացավ հատուկ մրցանակի:

Կուզեի ավարտել ըսելիքս ելույթ ունեցողներեն մեկուն հետևյալ դիպուկ արտահայտությունով՝ «Եվ այսպես ալ մարդ մը անմահ կդառնա»:

(հապավումներով) Քարմեն Տրոփոլ

Գաբրիէլ Տիրատուրեան Էջեր ռումանահայ կեանքէն Գրող ըլլալ ներկայ ժամանակաշրջանին, երբ թուղթը հետզհետէ կը փոխարինուի էկրանով, ճակատագիր մըն է, որ կը պահանջէ խիզախութեան կողքին անսանձ կոչում մը՝ մարդոց ընծայել սեփական տիեզերքդ, հակառակ որ ան ապրած կամ միայն պատկե րացո ւ ած է: ահաւասիկ, աւելի քան 30 տարի է, որ ովկիանոսին երկու ափերուն հրատարակչութիւնները կը հրատարակեն անոր գրուածքները, սակայն ատոնք (վէպեր, պատմութիւններ, պիէսներ) գրախանութներու ցուցափեղկերու մէջ չեն ցուցադրուիր, թէեւ ատոնք կը շրջանառուին, ինչպէս ընկերներու եւ ծանօթներու միջավայրին մէջ: Գաբրիէլ Տիրատուրեան վեց վէպերու, հինգ հատոր արձակի եւ երկու ծաւալուն յուշագրութիւններու ու նաեւ թատերգութիւններու հեղինակ է, գրող մըն է ան, որ այժմ ունի իր ընթերցողներու շրջանակը: Գրականութիւնը, որ կը նուիրեն ռումանահայ գրողները իրենց ընթերցողներուն այսօր խումբ մը անուններ են, ոմանք յայտնի են նաեւ արտասահման, թէեւ ոմանք անբաւարար չափով ժողովրդականացած: Թերեւս առաջին քայլ մը կ’ըլլար, արձակի հաւաքածու մը ընտրուած հեղինակէն թարգմանել ու այդ կերպով ընդլայնել ընթերցողներուն շրջանակը: Պարզ եւ անմիջական ոճով է, որ Գաբրիէլ Տիրատուրեան կը շարադրէ պատմութիւնները: Տիրատուրեանին արձակը ունի լաւ կառուցուած գիծ, որը կը գրաւէ ընթերցողին ուշադրութիւնը, յատկանշական գրողի մը, որ ունի իր մասնաւոր դրոշմը եւ արտայայտուելու սահունութիւնը: աշխոյժ երկխօսութիւնները կը յիշեցնեն անոր հակումը դէպի թատերգութիւն, ժանր մը, որ հեղինակին բնաւ օտար չէ: այս բոլորը մենք կը գտնանք «արա-

րատ» հրատարակչութեան կողմէ լոյս ընծայուած «Պատմուածքներ հայերու, ռումանացիներու ու ամերիկացիներու մասին» վերնագրուած գիրքին մէջ ստորագրուած Գաբրիէլ Տիրատուրեանի կողմէ: Միանգամայն ներկայ են պատմուածքներ, որոնք ըստ էութեան մանրավէպեր կը հանդիսանան, ուր հերոսները զոհ են նենգ ճակատագրի մը, որ կը գալարուի անհուն մարդկային ուղիով մը: ահաւասիկ Սուրենեան վաճառականը, որ պատերազմի ատեն կը շարժուի շատ ճարպիկօրէն շահաւետ իր գաղափարներով, անոր ընտանիքը շատ բարգաւաճ կ’ապրի: Պատերազմէն ետք կը լքէ առեւտուրը եւ քոփերաթիւ աշխատանքին կեդրոնանալով, կը վաստակէ մեծ գումարներ: այնուամենայնիւ կոմունիզմը պիզնեսի համար չէր կրնար բարեկամական միջավայր մը ըլլալ: Սուրենեան կ’երթայ Լիբանան ու այնտեղէն ալ Լոս-անճելես: հոս իրեն գործերը յաջող չեն քալէր: ան կրնայ շարունակել իր գործերու ընթացքը ռեստորանային պիզնեսի միջոցով առանձին նուիրւածութեամբ: հոն ան կը ժողվէ ընկերներու շրջանակ մը, ինչ որ փոխյատուցում մըն է անսպասելի անոր կնօջ կորուստին: վաճառականի կեանքը կը հոսի դանդաղօրէն առանց արտասովոր իրադարձութիւններու: Ընկերները, որոնք կը գնահատեն զինք այս է բոլորը, որ կեանքը պարգեւած է անոր եւ ուրիշ ոչինչ: Կեանք մը նման բազմաթիւ հայերու, շպրտուած մէկ ափէն միւսը, իբրեւ նաւաբեկումէն մնացած տաշեղ: Ընդունակ մարդ մը, ճակատագրէն պարտաւորուած մէջէն ելլալու, առանց իր բոլոր կարողութիւնները ցուցադրելու: «Մարա Գոպատեանի քառասուն տարիները» պատմուածքին մէջ կնօջ մը ողբերգական ճակատագրի շարադրումն է, որ հանդարտ ու երջանիկ կեանք կը տանի իր ամուսինի եւ որդուն քովը, ան ալ

յաջողութեամբ ուսում կ’առնէ դպրոցը եւ քոլեճը աւարտելով: ապա յանկարծ այս թելը կը փրթի ու անոր սպասումները կը խորտակուին: այդպէս, կոյր ճակատագրի թեման կը լուծուի քանի մը էջերով, փոխանակ ստուար վէպի մը վերածուելու: բայց ընթերցողին վրայ ազդեցութիւնը նոյնն է: հակառակ, որ պատմութիւնները հոսուն են եւ իրատեսական, մատուցման ոճով կը ներկայացնեն հերոսներու պարզ կեանքի դրուագներ, հեղինակը չի փախցնէր կարելիութիւնը ներկայացնելու անոնց մտորումները եւ լուրջ գնահատականները, երբեմն ներքուստ արտայայտուած, որոնք կ’առաջացնեն մեծ տոնայնութիւն ստեղծող խոր մտածմունքներ: այսպիսով, պատմուածքներու այս հատորը կը դառնայ քսաներորդ դարու աւարտի հայելին, դար մը, որու ընթացքին պատմուածքներու անցքերու մեծ մասը կը պատահի: Կան եւ մանր պատմութիւններ, որոնք ունին առաւելութիւնը ընթերցողի ճակտին կնճիռները հեռացնել, զոր չեն պակսիր այս հատորէն ալ: անոնցմէ շատերը ունին բարոյախօսական երանգ ալ: այս ամենը «արարատ» հրատարակչութիւնը մեզ կը մատուցէ բարձր մակարդակի գրաֆիկական ներկայացում ունեցող հատորով մը՝ առիթ հաճելի ու ուսանելի ընթերցման:

արփիար Սահակեան

11-12/2013

35

سñ¹áõ §²ëïí³Í³óٳݦ áõÕÇÝ Áëï êµ. ¶ñÇ·áñ ܳñ»Ï³óáõ (2)

³. §²ëïí³Í³óٳݦ ·³Õ³÷³ñÇ Ý³Ë³ÑÇÙùÁ êáõñµ ¶ñùáõÙ-àñù³Ý ¿É áñ ܳñ»ÏÛ³Ý ¹åñáóÇ Ï³ñϳéáõÝ Ý»ñϳ۳óáõóÇ㪠êµ. ¶ñÇ·áñ ܳñ»Ï³óÇÝ ß³ï ËáñÁ ïÇñ³å»ï»É ¿ Ñá·»õáñ »õ ³ß˳ñÑÇÏ ·ÇïáõÃÛáõÝÝ»ñÇÝ, ÙÇ»õÝáõÛÝ ¿ Çñ ³ß˳ïáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ ³éϳ ³ëïí³Í³µ³Ý³Ï³Ý ѳ۳óùÝ»ñÁ µË»óñ»É ¿ êáõñµ ¶ñùÇó: ²Û¹ ѳ۳óùÝ»ñÇ ÃíáõÙ ¿ ݳ»õ Ù³ñ¹áõ §³ëïí³Í³óٳݦ ·³Õ³÷³ñÁ: ՉÝ³Û³Í áñ ³ÛÝ ³ñ¹»Ý ÑÕÏí³Í íÇ׳Ïáí ѳݹÇåáõÙ »Ýù ÝáñåɳïáÝ³Ï³Ý Ùï³ÍáÕÝ»ñÇ Ùáï, ë³Ï³ÛÝ »Ã» ·³Õ³÷³ñ³ËáëáõÃÛ³Ý ÑÇÙùÁ ãÉÇÝ»ñ êáõñµ ¶ÇñùÁ, ³å³ í³ñ¹³å»ïáõÃÛáõÝÁ ï»Õ ã¿ñ ·ïÝÇ Ü³ñ»Ï³óáõ ÷ñϳµ³Ý³Ï³Ý ѳ-

36

11-12/2013

Û³óùÝ»ñáõÙ: êµ. ¶ñÇ·áñ ܳñ»Ï³óÇÝ ÙÇÙdzÛÝ §²Õáóٳï۳ݦ, ³ÛëÇÝùݪ å³ñ½³å»ë ³ÕáÃùÝ»ñÇ ÅáÕáí³Íáõ ãÇ ëï»ÕÍ»É, ³ÛÉ ³Û¹ ³ÕáÃùÝ»ñÇ ßÕóÛÇ Ù»ç µ³½Ù³½³Ý ϳñ»õáñ³·áõÛÝ Ñá·»õáñ ·Çï»ÉÇùÝ»ñ ¿ ѳٳÑÛáõë»É: úñÇݳϪ Ýñ³ ó³Ýϳó³Í ¹ñáõÛà áõÝÇ Çñ ³ëïí³Í³ßÝã³ÛÇÝ ÑÇÙݳíáñáõÙÁ, ó³Ýϳó³Í ѳëï³ïáõÙ ÙdzÛÝ Çñ ÙïùÇ »ñ»õ³Ï³ÛáõÃÛáõÝÁ ãÇ å³ñáõݳÏáõÙ, ³ÛÉ áõÕÕ³ÏÇáñ»Ý µË»óíáõÙ ¿ ÐÇÝ Ï³Ù ÜáñÏï³Ï³ñ³ÝÛ³Ý Ñ³Ù³å³ï³ëË³Ý Ñ³ïí³ÍÇó ϳ٠ËáëùÇó8: ²ëïí³Í³ßáõÝã Ù³ïÛ³ÝáõÙ Ù³ñ¹áõÝ ²ëïÍáõ ÝÙ³ÝáõÃÛ³Ùµ ѳݹÇåáõÙ »Ýù ÐÇÝ Îï³Ï³ñ³ÝÇ ÌÝݹáó ·ÉËÇ ². 27-áõÙ, áõñ ³ëíáõÙ ¿, áñ Ù³ñ¹ ³ñ³ñí»É ¿ ²ëïÍáõ ÏáÕÙÇó »õ ³Ù»Ý³Ï³ñ»õáñÁ ²ëïÍáõ ÝÙ³ÝáõÃÛ³Ùµ »õ å³ïÏ»ñáí: ²ëïÍáõ ÝÙ³ÝáõÃÛ³Ùµ »õ å³ïÏ»ñáí ëï»ÕÍí»Éáíª Ù³ñ¹ ³ñ¹»Ý å³ñáõݳÏáõÙ ¿ñ ³ëïí³Í³ÛÇÝ áñáß ï³ññ»ñ: ²¹³ÙÁ »õ ºí³Ý, ·áñÍ»Éáí ³é³çÇÝ Ù»ÕùÁ, Ïáñóñ»óÇÝ Çñ»Ýó ³ëïí³Í³ÝÙ³ÝáõÃÛáõÝÁ, ë³Ï³ÛÝ Ù»Ýù ï»ëÝáõÙ »Ýù, áñ ÝáõÛÝ ÌÝÁݹáó º. 24-áõÙ ºÝáíùÁ ¨ ¸ γ·. ´. 11-12-áõÙ ºÕÇ³Ý ëï³ÝáõÙ »Ý ²ëïÍáõ Ùáï µ³ñÓñ³Ý³Éáõ Ñݳñ³íáñáõÃÛáõÝ: Àëï Ññ»³Ï³Ý ³ëïí³Í³µ³ÝáõÃ۳ݪ Îáñ³ÛÇ ÇÙ³óáõÃÛáõÝÁ »õ ·áñͳéáõÃÛáõÝÁ Ù³ñ¹áõÝ ¹³ñÓÝáõÙ ¿ÇÝ Ññ»ßï³Ï³ÛÇÝ Ï³Ù ³ëïí³Í³ÛÇÝ: úñ»ÝùÁ ѳٳñíáõÙ ¿ñ ²ëïÍáõ ¿Ù³Ý³ódzÛÇ ¥×³é³·³ÛÃáõÙ¤ ³ñ¹ÛáõÝù: лﳷ³ÛáõÙª ¹»é ÑÇÝÏï³Ï³ñ³ÝÛ³Ý Å³Ù³Ý³Ï³-

ßñç³ÝáõÙ ³ñ¹»Ý ÇëÏ ½³ñ·³ÝáõÙ ¿ Ù³ñ¹áõ ϳï³ñ»É³·áñÍٳݪ §³ëïí³Í³óٳݦ ·³Õ³÷³ñÁ: øñÇëïáÝ»³Ï³Ý ºÏ»Õ»óáõ ѳÛñ»ñÇ »ñÏ»ñáõÙ, ë³Ï³ÛÝ, ³ëïí³Í³óÙ³Ý ·³Õ³÷³ñÇ ½³ñ·³óÙ³Ý Ñ³Ù³ñ ÑÇÙù »Ý ͳé³Ûáõ٠ѳïϳå»ë ë³ÕÙáë»ñ·áõÇ Ñ»ï»õÛ³É ïáÕ»ñÁ. §ºë ³ë³óÇ Ã¿ ³ëïáõ³Íù Çó¿ù, ϳ٠áñ¹Çù µ³ñÓñ»ÉáÛ ³Ù»Ý»ù»³Ý¦ (ê³ÕÙ.Ò².

6), áñáÝù ٻ絻ñíáõÙ »Ý ݳ»õ Ù»ñ îÇñáç ÐÇëáõë øñÇëïáëÇ ÏáÕÙÇó (ÑÙÙï. ÐáíÑ.Ä. 34): ²ëïí³Í³óÙ³Ý ñ³µµÇÝÇëï³Ï³Ýå³ïÏ»ñ³óáõÙÝ»ñÁ »õë ˳ñëËíáõÙ »Ý ë³ÕÙáëÇ ÑÇßÛ³É ïáÕ»ñÇ íñ³: úñÇݳÏ, Ø»ñù³µµ³ÛÇ ËáñÑÁñ¹³å³ßïáõÃÛáõÝÁ, áñÁ ÑÇÙÝíáõÙ ¿ñ ²ëïÍáõ ϳéù-·³ÑÇ º½»ÏÇ»ÉÛ³Ý ï»ëÇÉùÇ íñ³ (º½»Ï.². 1-28), ³é³ç³¹ñáõÙ ¿ñ ¹»åÇ ²ëïí³Í Ùï³Ñ³Ùµ³ñÓáõÙÝ ²ëïÍá å³ïíÇñ³ÝÝ»ñÇ Ï³ï³ñÙ³Ý ÙÇçáóáí: ê³ÕÙ. Ò². 6-áõÙ, ñ³µµÇÝÇëï³Ï³Ý Ù»ÏÝáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³Ó³ÛÝ, §³ëïí³ÍÝ»ñÁ¦ Ýñ³Ýù »Ý, áíù»ñ ³ÝÙ³ÑáõÃÛáõÝ »Ý Ó»éù µ»ñ»É` Îáñ³ÛÇ Ýϳïٳٵ ѳí³ï³ñÙáõÃÛ³ÝÝ Ç ·Ý³Ñ³ïáõÙÝ: ÐÇÝ Îï³Ï³ñ³ÝáõÙ ³éϳ ݳѳå»ïÝ»ñÁª ²µñ³Ñ³Ù, Æë³Ñ³Ï, гÏáµ, Áëï Ññ»³Ï³Ý Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý Ñ³Ù³ñí»É »Ý ëáõñµ, ëáíáñ³Ï³Ý Ù³ñ¹Ï³ÝóÇó Ñá·»õáñ ³éáõÙáí í»ñ Ï³Ý·Ý³Í ³ÝÓÇÝù, ù³Ý½Ç Ýñ³Ýù Ëáë»É »Ý ²ëïÍáõ Ñ»ï: ܳѳå»ïÝ»ñÇ ¹³ëÇÝ ¿ ÙdzÝáõ٠ݳ»õ Øáíë»ëÁ, áí êÇݳ É»é³Ý íñ³ ²ëïÍáõó ëï³ó³í î³ëݳµ³ÝÛ³Ý: سñ·³ñ»Ý»ñÇóª ºë³ÛÇÝ, ¸³ÝÇ»ÉÁ, º½»ÏÇ»ÉÁ, ÝáõÛÝ-

å»ë ³é³ÝÓݳѳïáõÏ ï»Õ »Ý ·ñ³í»É Ññ»³Ï³Ý Ùï³ÍáÕáõÃÛ³Ý Ù»ç, ù³Ý½Ç Ëáë»É »Ý ²ëïÍáõ Ñ»ï »õ ²ëïÍáõ å³ï·³ÙÁ ÷á˳Ýó»É Ññ»³ ÅáÕáíñ¹ÇÝ: Üáñ Îï³Ï³ñ³ÝáõÙ ÝáõÛÝå»ë ³éϳ »Ý Ù³ñ¹áõ ³ëïí³Í³ÛÇÝ ÝÙ³ÝáÕáõÃÛ³Ý »õ Ù³ñ¹áõ §³ëïí³Í³óٳݦ ·³Õ³÷³ñÝ»ñÁ: ²ëïí³Í³óÙ³Ý »é³ëïÇ×³Ý ×³Ý³å³ñÑÇ` Ù³ùñáõÃÛ³Ý, Éáõë³íáñáõÃÛ³Ý »õ ÙÇáõÃÛ³Ý ÑÁëï³Ï íϳÛáõÃÛáõÝÝ»ñÁ ·ïÝáõÙ »Ýù êµ.äáÕáë ²é³ùÛ³ÉÇ ÃÕûñáõÙ, ÇÝãå»ë ݳ»õ Ýñ³ ³ÝÓÝ³Ï³Ý ÷áñÓ³éáõÃÛ³Ý Ù»ç: äáÕáë ²é³ùÛ³ÉÁ Çñ ·³Õ³÷³ñÝ»ñÇÝ ï³ÉÇë ¿ Éáõñç ³ëïí³Í³µ³Ý³Ï³Ý Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝ »õ ÇÙ³ëï: ². ÎáñÝóóÇë ݳٳÏáõ٠ݳ ÑÇÙù ¿ ¹ÝáõÙ »ñÏñáñ¹ ²¹³ÙÇ ·³Õ³÷³ñÁ, ÇÝãÁ Ù³ñ¹áõ ³ëïí³Í³ÛÇÝ ÝÙ³ÝáõÃÛ³Ý ³å³óáõÛóÝ»ñÇó Ù»ÏÝ ¿9: äáÕáë ²é³ùÛ³ÉÁ ÐéáÙ»³óÇÝ»ñÇÝ áõÕÕí³Í ÃÕÃáõÙª ¥ÐéáÙ.À 22-23¤ Ëáë»Éáí ²ëïÍáõ ÏáÕÙÇó øñÇëïáëáí Ù»ñ áñ¹»·ñÙ³Ý Ù³ëÇݪ ½³ñ·³óÝáõÙ ¿ §³ëïí³Í³óٳݦ ï»ëáõÃÛáõÝÁª ÑÇÙù ¿ ¹ÝáõÙ áñ¹»·ñÙ³Ý ·³Õ³÷³ñÁ: äáÕáë ³é³ùÛ³ÉÁ Çñ ÃÕûñáõ٠ݳ»õ ß³ï ¿ û·ï³·áñÍáõÙª øñÇëïáëÇ Ù»ç, øñÇëïáë Ù»ñ Ù»ç, ²ëïÍáõ áñ¹ÇÝ»ñ ³ñï³Ñ³ÛïáõÃÛáõÝÝ»ñÁ: äáÕáë ²é³ùÛ³ÉÇ ÃÕûñáõÙ µ³½áõÙ íϳÛáõÃÛáõÝÝ»ñ Ï³Ý ÙïùÇ Éáõë³íáñáõÃÛ³Ý Ù³ëÇÝ, áñÝ Çñ³·áñÍíáõÙ ¿ ÑÇÙݳϳÝáõÙ ³ÕáÃùÇ ÙÇçáóáí: ÎáñÝóóÇÝ»ñÇÝ áõÕÕí³Í ³é³çÇÝ ÃÕÃáõ٠ݳ áõëáõó³ÝáõÙ ¿, áñ øñÇëïáëÇÝ Ï³ñáÕ ¿ ²ëïÍáõ àñ¹Ç ³Ýí³Ý»É ÙdzÛÝ Ý³, áí Çñ Ù»ç áõÝÇ êµ. Ðá·ÇÝ. §ì³ëÝ áñáÛ óáõó³Ý»°Ù ½Ç á°ã áù Ñá·õáí ²ëïáõÍáÛ Ë³õëÇ« »õ ³ëÇó¿ ÿ ݽáí»³É ÚÇëáõë. »õ á°ã áù ϳñ¿ ³ë»Éª î¿ñ ½ÚÇëáõë« »Ã¿ áã Ðá·õá°íÝ êñµáí¦ (². ÎáñÝÃ. Ä´. 3): Üáñ Îï³Ï³ñ³ÝáõÙ ³éϳ ³Ù»Ý³¹ÇåáõÏ Ù³ñ¹-²ëïí³Í Ù»ñÓ»óáõÙÁ ѳݹÇåáõÙ »Ýù гÕáñ¹áõÃÛ³Ý ËáñÑñ¹Ç ѳëï³ïÙ³Ý Å³Ù³Ý³Ïª ¥Ø³ïÃ. Ƽ 17-30, سñÏ. ĸ 12-26, ÔáõÏ. Æ´ 7-23, ÐáíÑ. Ķ 21-30, ² ÎáñÝÃ. IJ 23-

-25¤ ì»ñçÇÝ ÁÝÃñÇùÇ Å³Ù³Ý³Ï Ñ³ëï³ï³Í гÕáñ¹áõÃÛ³Ý ËáñÑáõñ¹Á Çñ³Ï³Ý³óí»Éáí »õ ѳëï³ïí»Éáí Ù»ñ îÇñáç ÐÇëáõë øñÇëïáëÇ ÏáÕÙÇóª ÙdzíáñÙ³Ý, ³ëïí³Í³ÛÇÝÇÝ Ñ³Õáñ¹³ÏÇó ÉÇÝ»Éáõ í»ñçݳ·ÇÍÝ ¿ ³Ûë ³ß˳ñÑáõÙ: §ºÃ¿ áã Ï»ñÇçÇù ½Ù³ñÙÇÝ àñ¹õáÛ Ù³ñ¹áÛ »õ ³ñµçÇù ½³ñÇõÝ Ýáñ³, áã áõÝÇù Ï»³Ýë Û³ÝÓÇÝë: àñ áõï¿ ½Ù³ñÙÇÝ ÇÙ »õ ÁÙå¿ ½³ñÇõÝ ÇÙ, áõÝÇ ½Ï»³Ýë Û³õÇï»Ý³Ï³Ýë, »õ »ë Û³ñáõóÇó ½Ý³ Û³õáõñÝ Û»ïÝáõÙ: ¼Ç Ù³ñÙÇÝ ÇÙª ×ßÙ³ñÇï Ï»ñ³Ïáõñ ¿, »õ ³ñÇõÝ ÇÙ ×ßÙ³ñÇï ÁÙå»ÉÇ ¿: àñ áõï¿ ½Ù³ñÙÇÝ ÇÙ »õ ÁÙå¿ ½³ñÇõÝ ÇÙ, ÛÇë µÝ³Ï»ëó¿, »õ »ë Ç ÝÙ³¦ ¥ÐáíÑ. ¼ 54-57¤: ²é³ù»É³Ï³Ý ÃÕûñáõÙ ÝßíáõÙ ¿ гÕáñ¹áõÃÛ³Ý ËáñÑñ¹Ç ÷ñÏ³Ï³Ý »õ øñÇëïáëÇ Ñ»ï Ù»ñÓ»óÙ³Ý Ý߳ݳÏáõÃÛáõÝÁª §Æµñ»õ ½³ñ¹Ç ÍÝ»³É Ù³ÝÏáõÝë ËûëáõÝ »õ ³Ý˳ñ¹³Ë ϳÃÇÝÝ ÷³÷³ùÇó¿ù, ½Ç Ýáí³õ ³×Çó¿ù Ç ÷ñÏáõÃÇõÝ, ºÃ» ׳߳ÏÇó¿ù ½Ç ù³Õóñ ¿ î¿ñ¦ ¥² ä»ïñáë ´ 2-3¤10:

µ. سñ¹áõ §³ëïí³Í³óٳݦ ·³Õ³÷³ñÁ ÝáñåɳïáÝ³Ï³Ý Ùï³ÍáÕÝ»ñÇ Ñ³Û³óùÝ»ñáõÙ-سñ¹áõ ³ëïí³Í³óÙ³Ý ·³Õ³÷³ñÁ, áñ Çñ áõñáõÛÝ ï»ÕÝ áõÝÇ Ý³ñ»ÏÛ³Ý ³ëïí³Í³µ³Ý³Ï³Ý ¹ÁåñáóÇ Ù»ç, ·³ÉÇë ¿ ß³ï í³Õáõó: ²ÝïÇÏ ÑáõÛÝ ÷ÇÉÇëá÷³ äɳïáÝÁ ¹»é»õë Çñ »ñÏáõ ³ß˳ïáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ §ü»¹áÝ ¨ λ»ï»ï¦ ³ñï³Ñ³ÛïáõÙ ¿ »ñÏñÇó áñù³Ý Ñݳñ³íáñ ¿ ßáõï ÷³Ëã»Éáõ ¨ ²ëïÍáõÝ ÙdzݳÉáõ ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý ·³Õ³÷³ñÁ.§ÆëÏ Ó»½, ÇÙ ¹³ï³íáñÝ»ñ, ³ÛÅÙ »ë áõ½áõÙ »Ù µ³ó³ïñ»É, û ÇÝãáõ Ç٠ϳñÍÇùáí Ù³ñ¹Á, áñÁ Çëϳå»ë Çñ ÏÛ³ÝùÁ ÝíÇñ»ó ÷ÇÉÇëá÷³ÛáõÃÛ³ÝÁ, Ù³Ñí³ÝÇó ³é³ç ÉÇ ¿ ½í³ñÃáõÃÛ³Ùµ ¨ ÑáõÛëáí, áñ Ó»éù ϵ»ñÇ Ù»Í³·áõÛÝ µ³ñÇùÝ»ñ: êÇÙÙÇ³ë ¨ λµ»ï, ³ÛÅÙ Ï÷áñÓ»Ù óáõÛó ï³É, û ÇÝãå»ë ¿ ¹³ Ñݳñ³íáñ: Üñ³Ýù, áíù»ñ Çëϳå»ë ÝíÇñí³Í »Ý ÷ÇÉÇëá÷³ÛáõÃÛ³ÝÁ, ½µ³Õí³Í»Ý ÙdzÛÝ ÙÇ ·áñÍáí ٳѳݳÉáí »õ Ù³Ñáí: سñ¹ÇÏ áñå»ë ϳÝáÝ

ë³ ã»Ý ÝϳïáõÙ, ë³Ï³ÛÝ »Ã» ¹³ ³Û¹å»ë ¿É ÉÇÝ»ñ, ³å³ ³ÝÇÙ³ëï ¿ ³ÙµáÕç ÏÛ³ÝùÁ Ó·ï»É ÙdzÛÝ ëñ³Ý: ÆëÏ ³ÛÝáõÑ»ï¨, »ñµ ³ÛÝ ÏáÕùǹ ¿ ѳÛïÝíáõÙ ¹Å·áÑ»É, û ÇÝãáõ ¿Çñ ³Ûëù³Ý »ñϳñ »õ ç»ñÙ»é³Ý¹áñ»Ý å³ïñ³ëïíáõÙ¦11: §ê³Ï³ÛÝ ³ëïí³ÍÝ»ñÇ ß³ñùÇÝ ãÇ Ï³ñáÕ ³ÝóÝ»É Ý³, áí ÷ÇÉÇëá÷³ ãÇ »Õ»É ¨ ãÇ Ù³ùñí»É ÙÇÝ㨠í»ñç, áã áù, »Ã» ݳ ãÇ Ó·ï»É ÇÙ³óáõÃÛ³Ý: ²Û¹ ÇëÏ å³ï׳éáí, ÇÙ ëÇñ»ÉÇ êÇÙÙÇ³ë ¨ λµ»ï, ×ßÙ³ñÇï ÷ÇÉÇëá÷³Ý»ñÁ í³ÝáõÙ »Ý Çñ»ÝóÇó Ù³ñÙÝÇ ó³ÝÏáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ³Ùñ³ÝáõÙ »Ý ¨ áã ÙÇ Ó¨áí ã»Ý ½ÇçáõÙ, ãí³Ë»Ý³Éáí ³Õù³ïáõÃÛáõÝÇó Ç ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ Ù»Í³Ù³ëÝáõÃÛ³ÝÁ, áñáÝù û¨ Ç ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝ ÷³é³ë»ñÝ»ñÇ ã»Ý í³Ë»ÝáõÙ ³Ýå³ïíáõÃÛáõÝÇó, áñÁ ïñíáõÙ ¿ ÏÛ³ÝùÇ ÏáÕÙÇó, Ýñ³Ýù ½áõñÏ »Ý ÙÝáõÙ ó³ÝÏáõÃÛáõÝÝ»ñÇó¦12: §ê³Ï³ÛÝ ã³ñÁ ³ÝçÝç»ÉÇ ¿, λá¹áñ, ù³ÝÇ áñ ÙÇßï µ³ñáõÝ Ñ³Ï³é³Ï ÙÇ µ³Ý å»ïù ¿ ÉÇÝÇ: ²ëïí³ÍÝ»ñÇ Ù»ç ã³ñÇùÁ ãÇ ³ñÙ³ï³íáñí»É, ÇëÏ Ù³Ñϳݳóáõ µÝáõÃÛ³ÝÁ »õ ³Ûë ³ß˳ñÑÇÝ ³ÛÝ ³Ûó»ÉáõÙ ¿ Áëï ³ÝÑñ³Å»ßïáõÃÛ³Ý: ²Û¹ ÇëÏ å³ï׳éáí å»ïù ¿, áñù³Ý Ñݳñ³íáñ ¿ ßáõï ÷³Ëã»É ³Ûëï»ÕÇó ³ÛÝï»Õ: ö³ËáõëïÁ ²ëïÍáõÝ µéÝÇ Ï»ñåáí ÝٳݳÏáõÙÝ ¿, ÇëÏ ²ëïÍáõÝ ÝÙ³Ýí»É Ý߳ݳÏáõÙ ¿ ¹³éÝ³É µ³Ý³Ï³Ýáñ»Ý ³ñ¹³ñ »õ µ³Ý³Ï³Ýáñ»Ý µ³ñ»å³ßï¦13:سñ¹áõ ÷ÇÉÇëá÷³ÛáõÃÛ³Ý ÙÇçáóáí ²ëïÍáõÝ ÝÙ³Ýí»Éáõ ·³Õ³÷³ñÇÝ Ñ³Ý¹ÇåáõÙ »Ýù ݳ¨ ѳ۳½·Ç ÝáñåɳïáÝ³Ï³Ý ÷ÇÉÇëá÷³ ¸³íÇà ²ÝѳÕÃÇ §ê³ÑÙ³Ýù ÇÙ³ëï³ëÇñáõû³Ý¦ ³ß˳ïáõÃÛ³Ý Ù»ç, áñï»Õ Ù»ç ¿ µ»ñáõÙ äɳïáÝǪ Ù³ñ¹áõ Áëï Çñ ϳñáÕáõÃÛ³Ý ë³ÑÙ³ÝÝ»ñáõÙ ³ëïí³Í³Ý³Éáõ ·³Õ³÷³ñÁ. §Ð³Ùµ³éÝ³Û ³ÛëáõÑ»ï¨ ³ëïáõëï äÕ³ïáÝ Ç Ñ»éÇ Ï³ï³ñáõÙÝ, ¨ áã å³ñ½³µ³ñ Ç Ñ»éÇ, ³ÛÉ ¨ë Ç Ñ»é³·áÛÝÝ, áñ áã ÇÝã »õë ¿, ù³Ý ½Ý³ ³Ý¹ñ. ù³Ý½Ç ë³Ñٳݿ ½ÇÙ³ëï³ëÇñáõÃÇõÝ` ÝÙ³ÝáõÃÇõÝ ²ëïáõÍáÛ Áëï ϳñáÕáõû³Ý Ù³ñ¹Ï³Ý: ø³Ý½Ç ½Ç±Ýã ³ÛÝå¿ë »ñ³Ý»ÉÇ ¨

11-12/2013

37

í³Û»Éáõã ϳï³ñáõÙÝ, áñå¿ë ½ÝÙ³ÝÇÉ ²ëïáõÍáÛ Áëï ϳñáÕáõû³Ý Ù³ñ¹Ï³Ý¦,14 ¨ Çñ ÏáÕÙÇó ï³ñµ»ñ áõÕÇÝ»ñáí í»ñ³Ñ³ëï³ïáõÙ ¿ äɳïáÝÇ ³Û¹ ÙÇïùÁ. §ºõ ½Ç ÇÙ³ëï³ëï³ë¿ñÝ ÝÙ³Ý ¿ ²ëïáõÍáÛ` ³ëïáõ³ëï Û³Ûï »ÕÇóÇ. ù³Ý½Ç áñáíù Ï»ñå³ñ³ÝÇ ³ëïáõ³Í³ÛÇÝÝ, ÝáùÇÙù Ï»ñå³ñ³ÝÇ ¨ ϳï³ñ»³É ÇÙ³ëï³ë¿ñÝ: ø³Ý½Ç »ñÇõùë ³ÛëáùÇõù ³ëïáõ³Í³ÛÇÝÝ Ï»ñå³ñ³ÝÇ` µ³ñ»³õÝ ¨ ·Çïáõû³Ùµ ¨ ϳñáÕáõû³Ùµ. áñå¿ë ¨ ù»ñÃáÕáõÃÇõÝÝ Û³Ûï ³éÝ¿ ³ë»ÉáíÝ í³ëÝ µ³ ñ áÛÝ, û ²ëïáõ³Íù ïáõáÕù µ³ñ»³ó »Ý, ÇëÏ í³ëÝ ·Çï³Ï³ÝÇÝ` ÿ ²ëïáõ³Íù ½³Ù»Ý³ÛÝ ÇÝã ·Çï»Ý. ÇëÏ í³ëÝ Ï³ñáÕáõû³Ý, û ²ëïáõ³Íù ۳ٻݳÛÝÇ Ï³ñáÕù ·áݦ15 ¨ ݳ¨ ٻ絻ñáõÙ ¿ ³ÝáõÙ äɳïáÝÇ §Î»»ï»ï¦ ³ß˳ïáõÃÛáõÝÇó16: §Ø³ñ¹ ¿³ÏÁ, ѳٳӳÛÝ äÉáïÇÝáëÇ, ѳٳ¹ñ³Ï³Ý µ³ñ¹ ϳéáõÛó ¿ª µ³Õϳó³Í »ñÏáõ Ý»ñÑ³Ï µ³Õ³¹ñÇãÝ»ñÇó: ¸ñ³ÝóÇó Ù»ÏÁª Ñ᷻ջݳó³Í Ù³ñÙÇÝÁ ϳ٠ٳñÙݳó³Í Ñá·ÇÝ, ³ñ¹ÛáõÝù ¿ Ñá·áõ ó³Ýϳó³Í ѳïí³ÍÇ »õ ÝÛáõÃÇ Ù»ñÓ»óÙ³Ý: ²ÛÝ ³åñáõÙ ¿ ³éûñ»³Ï³Ý ¥Ï³Ù ѳë³ñ³Ï¤ ÏÛ³Ýùáíª ïñí³Í Ù³ñÙÝ³Ï³Ý Ñ³×áõÛùÝ»ñÇÝ áõ ï³é³å³ÝùÝ»ñÇÝ: ØÛáõë µ³Õ³¹ñÇãÁ ÝáõÛÝ³Ï³Ý ¿ Ñá·áõ µ³Ý³Ï³Ý ѳïí³ÍÇÝ, §...áñÁ í»ñ ¿ Ù³ñÙÝÇó ¨ áñÇÝ å³ïϳÝáõÙ ¿ í»ñÁÝóó ß³ñÅáõÙ, ·»Õ»óÇÏÝ áõ ³ëïí³Í³ÛÇÝÁ¦ [II, 3, 9, 20-25]: ܳ Ù»ñ Ñá·»Ùï³íáñ µ³ñ»Ï»óáõÃÛ³Ý ³ÕµÛáõñÝ ¿, áñÇ ßÝáñÑÇí §Ù»Ýù ÇÝùÝ»ñë »Ýù¦: سñ¹Ï³ÛÇÝ ÏÛ³ÝùÇ ·»ñ³·áõÛÝ ÇÙ³ëïÝ ÇÝùݳϳï³ñ»É³·áñÍÙ³Ý ×Ç·áí ³ëïí³Í³Ï»ñå ¹³éݳÉÝ ¿ [I, 1, 3, 10]: Àëï áñáõÙ, ³Û¹ ·áñÍÁÝóóÁ ϳ۳ÝáõÙ ¿ Ù³ñ¹áõ µ³ñáÛ³Ï³Ý ³é³ùÇÝáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ó¨³íáñÙ³Ý ×³Ý³å³ñÑáí, §... áñå»ë½Ç ³Ù»Ý áù »ÝóñÏíÇ Çñ [Ù»ç ³éϳ] ϳé³í³ñáÕ ëϽµÇÝ, ÇÝãå»ë ½ÇÝíáñÁ Ññ³Ù³Ý³ï³ñÇݦ [ III, 3, 13, 25]: ²Ýï³ñ³ÏáõÛë, §Ï³é³í³ñáÕ ëÏǽµÁ¦ µ³Ý³Ï³Ý ѳïí³ÍÝ ¿, áñÇÝ å»ïù ¿ »ÝóñÏíÇ Ù³ñÙݳϳÝÁ: ²ÛÉ Ëáëùáí, äÉá-

38

11-12/2013

ïÇÝáëÁ Ù³ñ¹ ¿³ÏÇÝ ¹Çï³ñÏáõÙ ¿ ǵñ¨ »ÝóñÏ»Éáõ »õ »ÝóñÏí»Éáõ ѳñ³µ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ³ÙµáÕçáõÃÛáõݦ17: §ê³Ï³ÛÝ »Ã» Áëï ÝáñåɳïáݳϳÝÝ»ñÇ Ù³ñ¹áõ Ï»óáõÃÛ³Ý Ýå³ï³ÏÝ ¿ ÷³Ëã»É ³Ûë ³ß˳ñÑÇó »õ ÙdzÓáõÉí»É ØdzëݳϳÝÇݦ18, ³å³ ܳñ»Ï³óÇÝ Ù³ñÙÝÇ »õ Ñá·áõ ÙÇç»õ ãÇ ï»ëÝáõ٠ѳϳ¹ñáõÃÛáõÝ, ³í»ÉÇÝ Ù³ñÙÇÝÁ ³ÛÝ í³ÛñÝ ¿, áñï»Õ Ñá·ÇÝ ÇÝùÝ³Ï³ï³ ñ»É³·áñÍ íáõÙ, ½³ñ·³ÝáõÙ ¿, áõëïÇ Ñ³ÝáõÝ Ñá·áõ áã û å»ïù ¿ ÅËï»É Ù³ñÙÇÝÁ, ³ÛÉ Ñݳñ³íáñÇÝ ã³÷áí å³Ñå³Ý»É ³ÛÝ, áñáíÑ»ï»õ ³é³Ýó Ù³ñÙÝÇ ãϳ Ñá·áõ í»ñ»Éù:

ÝáñåɳïáݳϳÝÝ»ñÇ í³ñ¹³å»ïáõÃÛáõÝÇó: Ü³Ë áñ ùñÇëïáÝ»³Ï³Ý ²ëïí³Í »õ ÝáñåɳïáÝ³Ï³Ý ²ëïí³Í ³ÙµáÕçáíÇÝ ï³ñµ»ñ »Ý Çñ³ñÇó, »õ ÇÝãå»ë í»ñÁ Ýß»óÇÝù, ÝáñåɳïáݳϳÝÝ»ñÇ ÏáÕÙÇó ³ß˳ñÑÇ, Ù³ñÙÝÇ Ù»ñÅáõÙ, ÇÝãÁ µ³ó³Ï³ ¿ ܳñ»ÏÛ³Ý ¹ÁåñáóÇ Ùï³ÍáÕáõÃÛáõÝÇó »õ ÝٳݳïÇå ³ÛÉ ï³ñµ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñ: ܳñ»Ï³óáõ ³ëïí³Í³µ³Ý³Ï³Ý, Ëáѳ÷ÇÉÇëá÷³Û³Ï³Ý ѳ۳óùÝ»ñÁ ½³ñ·³ó»É »Ý Êáëñáí ²ÝÓ¨³óáõ »õ ²Ý³Ýdz ܳñ»Ï³óáõ ѳñáõëï ųé³Ý·áõÃÛ³Ý íñ³: ²Û¹ ѳ۳óùÝ»ñÇ ÃíáõÙ ¿ ݳ»õ §³ëïí³Í³óٳݦ ·³Õ³÷³ñÁ, ÇÝãÝ Çñ ½³ñ·³óÙ³ÝÝ ¿ ѳëÝáõ٠гϳé³Ï³õùÝ Ñ³Ý¹»ñÓ»ó»ñ سïÛ³ÝáõÙª ½³ñ·³Ý³Éáí áõ ýÇÉï½Ï³½Ù³Í Ù³ñ¹áÛë, ñ³óí»Éáí ݳ˪ ²ÝÓ»õ³óáõ, ³å³ª ¼áÙݪ ͳÝñ, ¨ ½áÙݪ ûè, ²Ý³ÝdzÛÇ ³ß˳ïáõÃÛáõÝÝ»ñáõÙ: ¼ÙÇݪ ½áí, ¨ ½ÙÇõëݪ Ññ³ÛÇÝ, Êáëñáí ²ÝÓ»õ³óÇÝ Çñ §Ø»ÏÝáõ¼Ç ¹ÇÙ³¹ñáõÃÇõÝÝ Ç Ñ³Ï³- ÃÇõÝ Å³Ù³Ï³ñ·áõû³Ý¦ Ù»ç ÷áñé³Ï³óÝ Ñ³ñà å³Ñ»ó»³Éª ÓáõÙ ¿ µ³ó³Ñ³Ûï»É ³ñ³ñáÕ³²ñ¹³ñ Ïáã»ëóáõù ѳõ³ï³- å³ßïáõÃÛ³Ý, ³ÕáÃùÝ»ñÇ »õ ë³ÕñÇ٠ѳõ³ë³ñáõû³ÙµÝ: ÙáëÝ»ñÇ Ý»ñùÇݪ Ñá·»õáñ ÇÙ³ëºõ Û³ÛëÙ Ç ¹³ïÙ³Ý ³é³ùÇ- ïÁ: ²Ý³Ýdz »õ ¶ñÇ·áñ ܳñ»Ýáõû³Ý ϳóÇÝ»ñÇó ³é³ç Êáëñáí ²Ýì»ñ³µ»ñ»³É Áݹ ѳٵ³ñÓ»- Ó»õ³óÇÝ ½³ñ·³óÝáõÙ ¿ §Ý»ñùÇݦ ÉáÛÝ, »õ §³ñï³ùÇݦ ·Çï»ÉÇùÝ»ñÇ, ¼ËáݳñÑáõÃÇõÝÝ ³é ϳõÝ ¹Çï- Ñá·¨áñ Ï»Ýó³Õ³í³ñáõÃÛ³Ý »õ Ù³Ý ³ÝÙáé³ó å³Ñ»³Éª ³ëïí³Í³Ñ³Õáñ¹áõÃÛ³Ý ·³Õ³äë³Ï ÁÝϳÉóáõù ׷ݳõáñ³- ÷³ñÝ»ñÁ: Æñ §Ø»ÏÝáõÃÇõÝ Å³Ï³Ý¦ ¥Ò¼, ³, ïáÕª12 -20¤: ٳϳñ·áõû³Ý¦ ·áñÍáõÙ ÝßáõÙ ¿, áñ Í»ëÇ ÇÙ³ëïÁ ѳëáõ ã¿ ß³·. §²ëïí³Í³óٳݦ ·³Õ³÷³- ï»ñÇÝ »õ ³Û¹ å³ï׳ïáí ѳñÏ ñÁ Êáëñáí ²ÝÓ»õ³óáõ »õ ²Ý³Ýdz ¿ ѳٳñáõÙ ·ñ»Éáõ ųٳϳñܳñ»Ï³óáõ ³ß˳ïáõÃÛáõÝÝ»- ·áõÃÛ³Ý µ³ó³ïñáõÃÛáõÝ »õ óáõÛó ñáõÙ-سñ¹áõ ³ëïí³Í³óÙ³Ý ·³- ï³Éáõ, áñ ³é³Ýó ³ñ³ñáÕáõÕ³÷³ñÁ,áñå»ë í³ñ¹³å»ïáõÃÛáõÝ ÃÛ³Ý Ý»ñùÇÝ ÏáÕÙÁ ѳëϳݳÉáõ ëÏǽµ ³éÝ»Éáí äɳïáÝÇó »õ ѳí³ï³óÛ³ÉÁ ãÇ Ï³ñáÕ áõÝ»½³ñ·³Ý³Éáí ÝáñåɳïáݳϳÝ- Ý³É ³ëïí³Í³Ñ³Õáñ¹áõÃÛáõÝ: Ý»ñÇ ÏáÕÙÇó, ·³ÉÇë ¿ Çñ í»ñç- §Ð»ÕÇݳÏÁ, áñÝ ÁݹѳÝñ³å¿ë Ý³Ï³Ý ï»ëùÇÝ, ë³Ï³ÛÝ Ü³ñ»Ï³óÇÝ Ñ³Ý¹»ë ¿ ·³ÉÇë ǵñ»õ áõÕÕ³Ù³ñ¹áõ §³ëïí³Í³óٳݦ ѳñóáõÙ ÷³é ÙÇëïÇϳÛÇ Ý»ñϳ۳óáõÇñ µáõÝ Ý³Ëáñ¹Ý»ñÇ ³ëïí³Í³- óÇã, »Ï»Õ»ó³Ï³Ý ³ñ³ñáճϳñµ³Ý³Ï³Ý »õ ÷ÇÉÇëá÷³Û³Ï³Ý ѳ- ·Ç, ѳë³ñ³Ï³ó å³ÑùÇ áõ å³ñÛ³óùÝ»ñÇ íñ³ ¿ ÑÇÙÝí³Í »õ ³Û¹ ï³õáñáõÃÇõÝÝ»ñÇ Ñ»ï ß»ßïáõ٠ѳ۳óùÝ»ñÇ ³Ùáõñ ÏñáÕÝ ¿: ܳ- ¿ ÷ñÏáõû³Ý ³Ýѳï³Ï³Ý áõÕÇÝ, ñ»ÏÛ³Ý ¹åñáóÝ Çñ Ý»ñϳ۳óáõ- Ñá·»õáñ ËáñÑáõñ¹Á, Ý»ñùÇÝ Í¿óÇãÝ»ñáí ï³ñµ»ñíáõÙ ¿ Ýáñ- - ëÁ, ³ëïáõ³Í³½·³óáÕáõû³Ý áõ åɳïáÝ³Ï³Ý Ùï³ÍáÕÝ»ñÇó ³ÛÝ- ³ëïáõ³Í³Ñ³Õáñ¹áõû³Ý ѳëù³Ýáí, áñù³Ýáí áñ áõÝÇ Çñ áõñáõÛÝ Ý»Éáõ ³ÝÙÇçÝáñ¹, Ý»ñ³ÝÓÝ³Ï³Ý Ñ³Û³óùÝ»ñÁ ËݹñÇ í»ñ³µ»ñÛ³É: ׳ݳå³ñÑÁ¦19: سñ¹áõ ³ëïí³Ü³ñ»ÏÛ³Ý §³ëïí³Í³óٳݦ í³ñ- ͳѳÕáñ¹áõÃÛ³Ý, ³ëïí³Í³ï»¹³å»ïáõÃÛáõÝÁ ÉÇáíÇÝ ï³ñµ»ñ ¿ ëáõÃÛ³Ý ¨ ³ëïí³Í³óÙ³Ý ·³-

Õ³÷³ñÝ Çñ áõñáõÛÝ Ó¨³Ï»ñåáõÙÝ áõÝÇ Êáëñáí ²ÝÓ»õ³óáõ Ùáïª §ºõ »Ã» ß³ï ³õ·ïáÕÝ »õ ß³ï ÃáÕáõÃÇõÝ ·ï³õÕÝ ËݹñÇ, »õ ß³ï ë¿ñ å³ñïÇ, áñå¿ë ³ë³ó î¿ñÝ »ñµ»Ùݪ ³é ³ß³Ï»ñïëÝ, »õ »ñµ»Ùݪ ³é ÏÇÝ åáéÝÇÏ, ³å³ Û³Ûï ¿ ϳñÇ ³é³õ»É å³ñïÇÝ Ù³ñ¹Ï³Ý ³½·ë, ù³Ý ½Ññ»ßï³Ïë, »ñ³Ëï³Ñ³ïáÛó ÉÇÝ»É ²ëïáõÍáÛ Ûá·Ý ëÇñáÛÝ »õ Û³×³Ë Ý»ñáÕáõû³Ý »õ Û³Ýå³ïáõÙ »õ µ³½Ù³é³ï å³ñ·»õ³óݦ:20 §Ð³Õáñ¹ë ³ñ³ ½Ù»½, î¿ñ, ³Õ³ã»Ùù ½ù»½, ³ëïáõ³Í³ÛÇÝ å³ñ·»õ³ó¹: гÕáñ¹ë ÉÇÝ»É Ñ³õ³ë³ñáñ¹ ¿ ÉÇݻɦ21: §Î¿ áñ ³Û¹åÇëÇ ³Ñ³õáñ »õ ³Ýï³Ý»ÉÇ ÷³é³õù¹ ¿ñ, í³ëÝ ½Ù»½ ÷ñÏ»ÉáÛ Ù³ñ¹ »Õ»õª ÇÝùÝ Ç Ù»ñ ³Õù³ïáõÃÇõÝë Ç绳É, »õ Ù»½ Çõñ ²ëïáõ³ÍáõÃÇõÝÝ ßÝáñÑ»³ó¦22: §¼Ç Ç Ñá·»õáñ ѳñë³Ý»³óÝ ³ñï³ùë í³ñ»ó³Ý, ½Ç ã»Õ»Ý ³ñ-

ųÝÇù ³Ñ³õáñ ųÙáõÝ Ù»ñÓ»Ý³É ³é »ñÏݳõáñ ë»Õ³ÝÝ »õ áã »ñ·³Ïó»É Ññ»ßï³Ï³óÝ ³Ý¹ñ ·áõÙ³ñ»Éáó »õ áã Ç øñÇëïáë ÙÇ³Ý³É ËáñÑñ¹áíÝ ëñµáí »õ ÙÇ Ñá·Ç Ýáí³õ ÉÇݻɦ23: §ºõ »Ã¿ àñ¹ÇÝ ²ëïáõÍáÛ, ½²ëïáõÍáÛÝ áõÝ»Éáí ó·³õáñáõÃÇõÝ, ²ëïáõ³Í ¿, Û³Ûï ¿, ÿ »õ ëáù³, áñ ½ÝáÛÝ Å³é³Ý·»Ý ½Ã³·³õáñáõÃÇõÝ, ³ëïáõ³Í³Ý³Ý¦24:

Տեր հեթում քահանա Թարվերդյան

(շարունակությունը հաջորդ թիվին մեջ)

î»°ë ¶³ñ»·ÇÝ ³µ»Õ³ гñáõÃÛáõÝÛ³Ý, ܳñ»ÏÁ XXI ¹³ñÇ ·áñÍÝ³Ï³Ý ³ëïí³Í³µ³ÝáõÃÛ³Ý ï»ë³ÝÏÛáõÝÇó, §¾çÙdzÍÇݦ, 2003, ¿ç 65: 9 î»°ë ² ÎáñÝÃ. IJ 23-25 10 î»°ë ² ÎáñÝ. IJ 27-29: 8

î»°ë Платон, Федон, Пир, Федр, Парменид, Москва, 1999, ¿ç 14, 64a (³ÛëáõÑ»ï»õ` Платон): 12 Платон, ¿ç 38, 82c-d: 13 ²Ý¹, ¿ç 232, 176a-b: 14 î»°ë ¸³íÇà ²ÝѳÕÃ, §ºñϳëÇñáõÃÇõÝù ÷ÇÉÇëá÷³Û³Ï³Ýù¦, äñ³Ïù Ä, ºñ»õ³Ý, 1980, ¿ç 66: 15 ²Ý¹, ¿ç 67: 16 ²Ý¹, ¿ç 69: 17 î»°ë äÉáïÇÝáë, ¾ÝÝ»³¹Ý»ñ, ¶Çñù V , ºñ»õ³Ý, 1999, ¿ç XXXVI – XXXVII: 18 î»°ë ê»Ûñ³Ý ¼³ù³ñÛ³Ý, öÇÉÇëá÷³ÛáõÃÛ³Ý å³ïÙáõÃÛáõÝ, ºñ»õ³Ý, 2005, ¿ç 103: 19 Ðñ³ã»³Û γÙñ³½»³Ý, سï»Ý³·Çñù ѳÛáó, Ä Ñ³ïáñ, Ä ¹³ñ, ²ÝÃÇÉdzë-Èǵ³Ý³Ý, 2009, ¿ç 34: 20 ²Ý¹, ¿ç 35: 21 ²Ý¹, ¿ç 180: 22 ²Ý¹, ¿ç 196: 23 ²Ý¹, ¿ç 191: 24 ²Ý¹, ¿ç 79: 11

Վրիպակի փոխարեն «Նոր կյանք»ի 7-8 (հուլիս-օգոստոս 2013) թիվի 12 և 13 էջերուն մեջ արտատպված՝ երևանի Արմենպրեսի երկու հաղորդագրություններու մեջ գործածված է Ռումինիայի Հայոց միության հիմնադիր [իմ ստորագծումը] և նախագահ Վարուժան ոսկանյան... արտահայտությունը (տող 15 և համապատասխան 31): Պարզապես պատմական ճշմարտությունը վերահաստատելու և հարգելու նպատակով, մանավանդ այն անձերուն համար, որոնք տեղյակ չեն իրական դեպքերեն, կնշեմ հետևյալը. Դեկտեմբեր 1989-ին համայնավար վարչակարգին տապալումեն հետո ստեղծված կացության հետևանքով, Ռումանիո մեջ հիմնվեցան քաղաքական ու հասարակական կուսակցություններ, միություններ, կազմակերպություններ, ընկերություններ և այլն, ներառյալ ազգային փոքրամասնություններեն ներս: ողբացյալ Շարամ Ղազարյանը, որն այն ժամանակ Թեմական Խորհուրդի անդամ էր, ինձ թելադրեց, որ մենք՝ հայերս ևս ունենանք միություն մը: Արդեն խմորած ըլլալով այդ գաղափարը, գործի անցա և պուքրեշաբնակ հայությունը հրավիրեցի ժողովի մը: Այդ ժողովը գումարվեցավ 1990 փետրվար 7-ին, Հայոց եկեղեցիին փակը գտնվող գրադարանին սրահին մեջ: «Նոր կյանք»ի խմբագրի իմ պաշտոնի ու ժողովի կազմակերպիչի հանգամանքով, ներկաներուն առաջարկեցի Ռումանիո Հայոց միություն մը ստեղծել, ինչ որ խանդավառությամբ ընդունվեցավ: Հաջորդաբար, ըստ ժողովրդավարական կերպով ներկայացված առաջարկներուն, ընտրվեցավ վարչություն մը և անոր գլուխը իբրև նախագահ՝ Վարուժան ոսկանյանը, որ ժողովին կմասնակցեր գաղութի մյուս անդամներուն կարգին: 11-12/2013

Սարգիս Սելյան

39